Ulaştırma yatırımlarının değerlendirilmesi

T.C.

BAHÇEŞEHİR ÜNİVERSİTESİ

KENTSEL SİSTEMLER ve ULAŞTIRMA YÖNETİMİ

YÜKSEK LİSANS PROGRAMI (TÜRKÇE TEZLİ)

KSUY 5887- ULAŞTIRMA YATIRIMLARININ

DEĞERLENDİRİLMESİ

DÖNEM ÖDEVİ TESLİMİ

HAZIRLAYAN: DERSİN SORUMLUSU:

1162792- Cüneyt ÇETİNTAŞ Prof. Dr. Güngör EVREN

İSTANBUL, 2012

Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi

i

İÇİNDEKİLER:

İÇİNDEKİLER: .......................................................................................................................... i

Tablo Listesi: .............................................................................................................................. ii

1. GİRİŞ: ................................................................................................................................ 1

2. YOLCULUK TALEBİ ve GÜNCELLEŞTİRME YÜZDESİNİN HESAPLANMASI: ... 3

3. ALTERNATİFLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ: ............................................................ 4

3.1. Mevcut Durumun İyileştirilmesi: ................................................................................. 4

3.1.1. Altyapı Yatırımı: ................................................................................................... 4

3.1.2. Araç Yatırımı: ....................................................................................................... 4

3.1.3. İşletme Maliyeti: ................................................................................................... 5

3.1.4. Kaza Oranı Maliyeti: ........................................................................................... 7

3.1.5. Finansal Değerlendirme: ..................................................................................... 7

3.1.6. Ekonomik Değerlendirme: ................................................................................... 8

3.2. Raylı Sistem Alternatifi:............................................................................................... 8

3.2.1. Altyapı Yatırımı: ................................................................................................... 8

3.2.2. Araç Yatırımı: ....................................................................................................... 9

3.2.3. İşletme Maliyeti: ................................................................................................... 9

3.2.4. Bilet Geliri: ........................................................................................................ 10

3.2.5. Zaman Değeri: ................................................................................................... 10

3.2.6. Kaza Oranı Maliyeti: ......................................................................................... 10

3.2.7. Kalıcı Değer: ...................................................................................................... 11

3.2.8. Finansal Değerlendirme: ................................................................................... 12

3.2.9. Ekonomik Değerlendirme: ................................................................................. 12

4. SONUÇ: ........................................................................................................................... 13


ii

Tablo Listesi:

Tablo 1. Yıllara göre yolculuk talepleri ..................................................................................... 3

Tablo 2. Güncelleştirilmiş Altyapı Yatırımı Gölge Fiyatları (TL) ............................................. 4

Tablo 3. Otobüs İlave Araç Yatırımı (TL) ................................................................................. 5

Tablo 4. İşletme Maliyeti Gölge Fiyatlar (TL) .......................................................................... 6

Tablo 5. Yıllara göre bilet geliri (TL) ........................................................................................ 6

Tablo 6. Kaza Oranı Maliyeti (TL) ............................................................................................ 7

Tablo 7. Finansal değerlendirme kriterleri ................................................................................. 7

Tablo 8. Ekonomik değerlendirme kriterleri .............................................................................. 8

Tablo 9. Altyapı Yatırımı (TL) .................................................................................................. 8

Tablo 10. Raylı Sistem İlave Araç Yatırımı (TL) ...................................................................... 9

Tablo 11. İşletme Maliyeti (TL) ............................................................................................... 10

Tablo 12. Zaman Değeri ve Kaza Değeri (TL) ........................................................................ 11

Tablo 13. Finansal değerlendirme kriterleri ............................................................................. 12

Tablo 14. Ekonomik değerlendirme kriterleri .......................................................................... 12


1

1. GİRİŞ:

Bu çalışma kapsamında nüfusu 1.5 milyonu aşmış bir kent içerisinde yapılacak bir ulaştırma

yatırımının ekonomik ve finansal fizibilitesinin yapılması ve neticesinde karlı olan seçeneğin

belirlenmesi hedeflenmiştir.

Çalışma kapsamında yararlanılacak veriler aşağıdaki gibidir:

Nüfus > 1.500.000

Düşünülen raylı sistem hattı= 10 km

VERİLER, BİLGİLER VE AÇIKLAMALAR

1- Yatırımın işletmeye açılış yılı 2017 ve değerlendirme dönemi 15 yıl olarak

öngörülmüştür.

2- İskonto (güncelleştirme-indirgeme) oranı seçimi için

-Kredi olanakları bağıntısı K=32+4.i

-Yatırım olanakları bağıntısı Y=102-3.i

Bağıntıları belirlenmiştir.

3- Maliyetler-Gelirler/Faydalar, etüdün yapıldığı 2012 yılı fiyatlarıyla

değerlendirilecektir.

4- Güncelleştireme için temel (baz-sıfır) yılı olarak işletmeye açılma yılı olan 2017 yılı

alınacaktır.

5- Yolculuk talebinin yıllık değeri T=30 000 000+0,a . 5 000 000.X

bağıntısına göre tahmin edilebileceği öngörülmüştür.

6- Mevcut durumu iyileştirmek için altyapı yatırımı 25 milyon TL; araç yatırımı 30

milyon TL.dir.

7- Raylı sistem altyapı yatırımı 12 500 000 TL/km, araç yatırımı 2.0 milyon TL/araç’tır.

8- İşletmeye açılış yılında raylı sistem araçları dahil 22, her 5 yılda bir hizmete girecek

araç 2 milyon yolcu/yıl başına 1 adet olacaktır.

9- Mevcut durumun iyileştirilmesi seçeneğinde her 5 yılda bir hizmete girecek

araç sayısı 2 milyon yolcu/yıl başına 3, araç maliyeti 400 000 TL/araç’tır.

10- Raylı sistem ve mevcut durum için yolcu başına işletme maliyeti sırasıyla 0.100 ve

0.135 TLdir. Bilet fiyatı 0.150 TL’dir.


2

11- Gölge fiyat düzeltme katsayıları yatırım maliyetlerinde : -İşçilikte

0.50 ; dövizde 1.02 dir. İşletme maliyetlerinde : İşçilikte 0.00 ; dövizde

1.02 alınacaktır.

12- Raylı sistem için altyapı yatırımında işçilik oranı %40, döviz oranı %25 İşletmede

döviz oranı %0 Mevcut durumu iyileştirmesi için altyapı yapımında işçilik oranı

%40, döviz oranı %0, işletme maliyetinde ise döviz payı %40 alınacaktır.

13- Mevcut durumda ulaşım süresi bir yön için 30 dakikadır. Raylı sistemle bu süre 20

dakika kısalacaktır. Zaman değeri 10.0 TL/saat’tir.

14- Mevcut durumda kaza oranı 100 000 yolcu başına 1, raylı sistemde 0.1 alınacaktır.

Kaza başına maliyet 10 000 Tl.dir.

Raylı sistemin ömrü 50 yıl ve değerlendirme dönemi sonundaki kalıcı değeri yatırım

değerinin %25’i alınacaktır.


3

2. YOLCULUK TALEBİ ve GÜNCELLEŞTİRME YÜZDESİNİN HESAPLANMASI:

Rapordaki hesaplamalar işletmeye açılma yılı 2017, değerlendirme dönemi 15 yıl ve 2012

fiyatları baz alınarak yapılmıştır.

İki alternatif için yolculuk talebi hesabı:

T= 30.000.000 + a. 5.000.000.x talep fonksiyonu yardımıyla yıllara göre yolculuk talebi

hesabı sonucundaki veriler Tablo 1’de gösterilmektedir.

a= 0,2 alınmıştır. (öğrenci numarası son rakamı)

İskontalama (güncelleştirme) oranı seçimi hesabı:

Kredi olanakları bağlantısı K= 32+4.i

Yatırım olanakları bağlantısı Y= 102-3.i

Tablo 1. Yıllara göre yolculuk talepleri

Yıl Yolculuk Talebi

2017 30,000,000

2018 31,000,000

2019 32,000,000

2020 33,000,000

2021 34,000,000

2022 35,000,000

2023 36,000,000

2024 37,000,000

2025 38,000,000

2026 39,000,000

2027 40,000,000

2028 41,000,000

2029 42,000,000

2030 43,000,000

2031 44,000,000

2032 45,000,000

TOPLAM 600,000,000

Bu iki bağlantı birbirine eşitlenerek etütte

kullanılacak i değeri bulunur. Bu

durumda i= %10 olur.


4

3. ALTERNATİFLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ:

3.1. Mevcut Durumun İyileştirilmesi:

Bu alternatif değerlendirilirken her bir yatırım kalemini oluşturan veriler 2017 yılına

indirgenmiş, gerekli kalemlerde gölge fiyat uygulaması yapılmıştır. Aşağıda bu veriler tek tek

açıklandıktan sonra alternatif için finansal ve ekonomik bakış açısı analizleri kullanılarak

gerçekleştirilecektir.

3.1.1. Altyapı Yatırımı:

Mevcut durumun iyileştirilmesinde alt yapı yatırımı olarak 25.000.000 TL’lik bir maliyetin

2012 yılında yapılacağı belirtilmiştir. Bu yatırımın işçilik oranı %40, işçilik gölge fiyat

düzeltme katsayısı ise 0,5’dir.

Tablo 2. Güncelleştirilmiş Altyapı Yatırımı Gölge Fiyatları (TL)

Yıl İşçilik Döviz Kalan

2012 8,052,550 0 24,157,650

2013 0 0 0

2014 0 0 0

2015 0 0 0

2016 0 0 0

3.1.2. Araç Yatırımı:

Mevcut durumu iyileştirmek için yapılması gereken araç yatırımı 2017 yılında 30.000.000

TL’dir. Her 5 yılda bir hizmete girecek araçların sayısı oluşacak yolcu talebi göz önüne

alınarak hesaplanacaktır (2 milyon yolcu/ yıl başına 3 araç olacak şekilde). Bu dönemde

alınan araçlar ise bir önceki 5 yılın içerisinde alınacaktır. Bu durumda ilk araç alımı 2022

yılındaki talebi karşılayabilmek üzere 2017 yılında hizmete alınacaktır.


5

Tablo 3. Otobüs İlave Araç Yatırımı (TL)

Yıl İlave Araç

Sayısı İlave Araç Maliyeti

Güncelleştirilmiş

2012

2013

2014

2015

2016

2017 3,600,000 3,600,000

2018 0

2019 0

2020 0

2021 0

2022 9 3,600,000 2,235,956

2023 0

2024 0

2025 0

2026 0

2027 9 3,600,000 1,387,956

2028 0

2029 0

2030 0

2031 0

2032 9 0

TOPLAM 27 10,800,000 7,223,273

3.1.3. İşletme Maliyeti:

İşletme maliyeti; yolcu başına mevcut sistemin iyileştirilmesinde 0,135 TL’dir. Mevcut

durumun iyileştirilmesinde işletme maliyetinin %40’ı döviz olarak kullanılacağı

öngörülmüştür ve gölge fiyat düzeltme katsayısı 1,02’dir.


6

Tablo 4. İşletme Maliyeti Gölge Fiyatlar (TL)

Yıl Döviz Kalan

2017 1,652,400 2,430,000

2018 1,552,255 2,282,727

2019 1,456,661 2,142,149

2020 1,365,620 2,008,264

2021 1,279,093 1,881,019

2022 1,197,012 1,760,312

2023 1,119,284 1,646,006

2024 1,045,796 1,537,935

2025 976,419 1,435,910

2026 911,013 1,339,724

2027 849,429 1,249,160

2028 791,513 1,163,990

2029 737,108 1,083,982

2030 686,053 1,008,901

2031 638,189 938,513

2032 593,357 872,584

TOPLAM 16,851,200 24,781,177

41,632,377

Tablo 5. Yıllara göre bilet geliri (TL)

Yıl Bilet Geliri Güncelleştirilmiş

2017 4,500,000 4,500,000

2018 4,650,000 4,227,273

2019 4,800,000 3,966,942

2020 4,950,000 3,719,008

2021 5,100,000 3,483,369

2022 5,250,000 3,259,837

2023 5,400,000 3,048,159

2024 5,550,000 2,848,028

2025 5,700,000 2,659,092

2026 5,850,000 2,480,971

2027 6,000,000 2,313,260

2028 6,150,000 2,155,537

2029 6,300,000 2,007,374

2030 6,450,000 1,868,335

2031 6,600,000 1,737,986

2032 6,750,000 1,615,896

TOPLAM 90,000,000 45,891,068


7

3.1.4. Kaza Oranı Maliyeti:

Mevcut durumda kaza oranı 100.000 yolcu başına 1’dir.

Tablo 6. Kaza Oranı Maliyeti (TL)

Yıl Kaza

Maliyeti Güncelleştirilmiş

2017 3,000,000 3,000,000

2018 3,100,000 2,818,182

2019 3,200,000 2,644,628

2020 3,300,000 2,479,339

2021 3,400,000 2,322,246

2022 3,500,000 2,173,225

2023 3,600,000 2,032,106

2024 3,700,000 1,898,685

2025 3,800,000 1,772,728

2026 3,900,000 1,653,981

2027 4,000,000 1,542,173

2028 4,100,000 1,437,025

2029 4,200,000 1,338,249

2030 4,300,000 1,245,557

2031 4,400,000 1,158,658

2032 4,500,000 1,077,264

TOPLAM 60,000,000 30,594,045

3.1.5. Finansal Değerlendirme:

Tablo 7. Finansal değerlendirme kriterleri

DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ TUTAR (TL)

TOPLAM ALTYAPI YATIRIMI MALİYETİ 40,262,750

TOPLAM ARAÇ YATIRIM MALİYETİ 30,000,000

TOPLAM İLAVE ARAÇ YATIRIMI 7,223,273

TOPLAM İŞLETME MALİYETİ 41,301,961

TOPLAM BİLET GELİRİ 45,891,068

NBD = -I + ∑(G-M) = -(40,262,750 +30,000,000+7,223,273)+( 45,891,068-47,749,300)

NBD = -72,896,916 TL


8

3.1.6. Ekonomik Değerlendirme:

Tablo 8. Ekonomik değerlendirme kriterleri


TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ GÖLGE FİYATLI ALTYAPI YATIRIMI 32,210,200

TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ ARAÇ YATIRIM MALİYETİ 30,000,000

TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ İLAVE ARAÇ YATIRIMI 7,223,273

TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ GÖLGE FİYATLI İŞLETME MALİYETİ 41,632,377

TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ BİLET GELİRİ 45,891,068

TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ KAZA MALİYETİ 30,594,045

NBD = -I + ∑(F-M) = -(32,210,200 +30,000,000+7,223,273)+( 45,891,068 -41,623,377 -

30,594,045)

NBD = -95,768,827 TL

3.2. Raylı Sistem Alternatifi:

Bu sistem alternatifinde yolculuk verileri diğer alternatifle aynı olduğundan tekrar

hesaplanmamıştır. Diğer alternatifte olduğu gibi veriler her bir kalem için ayrı olarak

hesaplanmış ve sonucunda finansal ve ekonomik değerlendirme kriterlerine göre raylı sistem

alternatifi incelenmiştir.

3.2.1. Altyapı Yatırımı:

Raylı sistem için altyapı yatırımı 12.500.000 TL/km*10 km = 125.000.000 TL. ve 2012

yılında yapılacağı öngörülmüştür. Bu yatırımın işçilik oranı %40, işçilik gölge fiyat düzeltme

katsayısı ise 0,5’dir; ayrıca döviz oranı %25 ve döviz gölge fiyat düzeltme katsayısı 1,02’dir.

Tablo 9. Altyapı Yatırımı (TL)

Yıl İşçilik Döviz Kalan

2012 40,262,750 51,335,006 70,459,813

TOPLAM 162,057,569


9

3.2.2. Araç Yatırımı:

İşletmeye açılış yılında raylı sistemde yedekler dâhil 22 araç kullanılması öngörülmüştür.

Raylı sistem için yapılması gereken araç yatırımı 2.000.000 TL/araç*22 araç = 44.000.000

TL’dir. (2017 yılında yapılması öngörülmüştür.) Her 5 yılda bir hizmete girecek araçların

sayısı oluşacak yolcu talebi göz önüne alınarak hesaplanacaktır (2 milyon yolcu/yıl başına 1

araç olacak şekilde). Bu alınan araçlar ise bir önceki 5 yılın içerisinde alınacaktır. Yani ilk

araç alımı 2022 yılındaki talebi karşılayabilmek üzere 2017 yılında hizmete alınacaktır.

Tablo 10. Raylı Sistem İlave Araç Yatırımı (TL)

Yıl İlave Araç

Sayısı İlave Araç Maliyeti

Güncelleştirilmiş

2017

6,000,000 6,000,000

2018

0

2019

0

2020

0

2021

0

2022 3 6,000,000 3,725,528

2023

0

2024

0

2025

0

2026

0

2027 3 6,000,000 2,313,260

2028

0

2029

0

2030

0

2031

0

2032 3 0

TOPLAM 9 18,000,000 12,038,788

3.2.3. İşletme Maliyeti:

İşletme maliyeti; yolcu başına Raylı Sistemde 0,100 TL’dir.


10

Tablo 11. İşletme Maliyeti (TL)

Yıl Döviz Kalan

2017 0 3,000,000

2018 0 2,818,182

2019 0 2,644,628

2020 0 2,479,339

2021 0 2,322,246

2022 0 2,173,225

2023 0 2,032,106

2024 0 1,898,685

2025 0 1,772,728

2026 0 1,653,981

2027 0 1,542,173

2028 0 1,437,025

2029 0 1,338,249

2030 0 1,245,557

2031 0 1,158,658

2032 0 1,077,264

TOPLAM 30,594,045

3.2.4. Bilet Geliri:

Bilet fiyatları her iki alternatifte de aynı olduğundan dolayı bir önceki bölümde bulunan

veriler kullanılacaktır.

3.2.5. Zaman Değeri:

Mevcut Durumda ulaşım süresi 30 dakikadır. Raylı Sistemle ulaşım süresi 20 dakika

olacaktır. Zaman değeri 10 TL/saat’tir.

10/60 dk. = 1/6 TL/dk. yolculuk zamanı kısalacaktır. Bu sabite yıllara göre yolcu sayısıyla

çarpıldığında ise zaman değeri faydası bulunmuş olur.

3.2.6. Kaza Oranı Maliyeti:

Raylı sistemde bu oran 0,1 olacaktır. Kaza başına maliyet 10.000 TL’dir.


11

Tablo 12. Zaman Değeri ve Kaza Değeri (TL)

Yıl Raylı Sistem

Zaman Faydası

Güncelleştirilmiş Maliyet

Raylı Sistem Kaza Maliyeti

Güncelleştirilmiş Maliyet

2017 50,000,000 50,000,000 300,000 300,000

2018 51,666,667 46,969,697 310,000 281,818

2019 53,333,333 44,077,135 320,000 264,463

2020 55,000,000 41,322,314 330,000 247,934

2021 56,666,667 38,704,096 340,000 232,225

2022 58,333,333 36,220,411 350,000 217,322

2023 60,000,000 33,868,436 360,000 203,211

2024 61,666,667 31,644,751 370,000 189,869

2025 63,333,333 29,545,467 380,000 177,273

2026 65,000,000 27,566,345 390,000 165,398

2027 66,666,667 25,702,886 400,000 154,217

2028 68,333,333 23,950,416 410,000 143,702

2029 70,000,000 22,304,157 420,000 133,825

2030 71,666,667 20,759,281 430,000 124,556

2031 73,333,333 19,310,959 440,000 115,866

2032 75,000,000 17,954,404 450,000 107,726

TOPLAM 1,000,000,000 509,900,754 6,000,000 3,059,405

3.2.7. Kalıcı Değer:

Raylı Sistemin ömrü 50 yıl olup, değerlendirme dönemi sonundaki kalıcı değeri yatırım

değerinin %25’i olacağı öngörülmüştür. Raylı sistem için kalıcı değer 54,524,089 TL. olarak

bulunmuştur.


12

3.2.8. Finansal Değerlendirme:

Tablo 13. Finansal değerlendirme kriterleri


TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ ALTYAPI YATIRIMI 201,313,750

GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ ARAÇ YATIRIM MALİYETİ 44,000,000


TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ İŞLETME MALİYETİ 30,594,045


NBD = -I + ∑(G-M) = -(201,313,750 +44,000,000+12,038,788)+( 45,891,068- 30,594,045)

NBD = -242,055,515 TL

Raylı Sistem, Net Bugünkü Değer Kriterine göre uygun bir yatırım değildir.

3.2.9. Ekonomik Değerlendirme:

Tablo 14. Ekonomik değerlendirme kriterleri


TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ GÖLGE FİYATLI ALTYAPI YATIRIMI 162,057,569

GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ ARAÇ YATIRIM MALİYETİ 44,000,000


TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ GÖLGE FİYATLI İŞLETME MALİYETİ 30,594,045


TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ ZAMAN FAYDASI 509,900,754

TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ KAZA MALİYETİ 3,059,405

KALICI DEĞER 54,524,089

NBD = -I + ∑(F-M) = -(162,057,569 +44,000,000+12,038,788 -54,524,089)+ ( 45,891,068 -

30,594,045 +509,900,754-3,059,405)

NBD = 358,566,105 TL


13

4. SONUÇ:

Finansal açıdan değerlendirildiğinde her iki yatırım da uygun gözükmemektedir.

Ekonomik açıdan değerlendirildiğinde;

Raylı Sistem NBD= 358,566,105 TL

Mevcut Sistem NBD= -95,768,827 TL

olduğunu görmekteyiz. Bu durumda raylı sistemin yapılması seçeneğinin daha uygun

olduğunu söyleyebiliriz.

Ulaştırma yatırımlarının değerlendirilmesi

Education

Transcript of Ulaştırma yatırımlarının değerlendirilmesi