UDHZUES PR PRAKTIKAT E MIRA N TREGUESIT GJEOGRAFIK

(GI)

1

UDHZUES PR PRAKTIKAT E MIRA N TREGUESIT GJEOGRAFIK(GI)

2

Kjo broshur u prgatit me mbshtetje nga Agjencia e Shteteve t Bashkuara pr Zhvillim Ndrkombtar, USAID. Pikpamjet e autorit t shprehura n kt botim nuk reflektojn domosdoshmrisht pikpamjet e Agjencis s Shteteve t Bashkuara pr Zhvillim Ndrkombtar apo t Qeveris s Shteteve t Bashkuara.

Prgatiti:

Dhimitr Panajoti - Specialist i ullirit

AAC-Lushnja

Tiran, 2017

3

Prmbajtja:

1. PARATHNIE

1.2. Prcaktime

1.2.1. Treguesit Gjeografik (GI)

1.2.2. Grup

1.2.3. Skema e bordit drejtues

1.2.4. Trupi i kontrollit

1.2.5. Karakteristikat standarde

1.2.6. Karakteristikat e ndryshme

1.3. Dokumentacioni

1.3.1. Detyrat e bordit drejtues

1.3.2. Forma e aplikimit

1.3.3. Regjistrimi i marks tregtare

1.3.4. Specifikimet e produktit

2. SPECIFIKIMET E PRODUKTIT

a) Emri i produktit

b) Prshkrimi i produktit

c) Kufizimet e zons gjeografike t prodhimit, prpunimit dhe prgatitjes

d) Elemente q provojn se produkti sht me origjin n zonn e kufIzuar

e) Metoda e prftimit t produktit

f ) Faktor q provojn lidhjen me mjedisin gjeografik

g) Verifikimi i prshtatshmrise me specifikimet e produktit

h ) Etiketimi

i) Krkesat ligjore

j) Kushte t tjera

4

5

PARATHNIE

Treguesit Gjeografik (GI) jan nj instrument i rndsishm pr ti dhn vler produkteve agroushqimore. Identifikimi i nj produkti me an t treguesit gjeografik u ofron potencialisht mundsi t mdha prodhuesve. Njohja e nj GI jep vler t shtuar dhe mund t krijoj sinergji t dobishme me zonn gjeografike me t ciln produkti identifikohet.

GI sht nj vul gjeografike kolektive dhe pr realizimin dhe ekzistencn e saj, GI duhet t promovohet dhe mbshtetet nga nj grup. Me grup, kuptohet nj grupim ose shoqat personash q kan nj interes direkt dhe t prfshir n prodhimin e ktij emrtimi specifik t mbuluar nga GI.

Ky udhzues sht nj dokument pune i destinuar t ndihmoj autoritetet dhe aplikantet n prgatitjen e dokumentacionit t nevojshm pr t krijuar nj tregues gjeografik pr nj vaj ulliri ose t ullinjve t tavolins dhe pr t garantuar konsumatort q vaji i ullirit ose i ullinjve t tavolins q produkti i lidhur me GI vjen nga origjina gjeografike e deklaruar.

Informacionet q prmban ky udhzues jepen vetm pr udhheqje, ato nuk kan vler n plan juridik. I duhet do vendi q t prpunoj rregullat e vet t ksaj shtje. Ky udhzues megjithat mbulon elementet kryesor q krkuesit duhet t justifikojn dhe at q duhet t verifikojne autoritetet pr mbrojtjen e nj GI. Nj emr gjeografik sht nj pron publike. Kjo nuk mund t prvetsohet nga individ privat, edhe kur ky emr gjeografik ka lidhje me nj produkt, - n rastin q na intereson t vajit t ullirit ose t ullinjve t tavolins, - q mund t prpunohet nga shum operator t biznesit.

Kur nj GI njihet, gjith prodhuesit e zinxhirit t furnizimit q plotsojn specifikimet e GI, fitojn t drejtn eksluzive t prdorin emrin e ktij GI.

E para dhe e rndesishmja, nj GI sht nj garanci zyrtare e origjins. Pra ai identifikon dhe tregon nj vend ose zon.

Pr shkak t natyrs t GI, aplikimet pr realizimin e GI duhet t mbshteten nga nj bashksi elementsh koherent q spjegojn dhe provojn rrnjt gjeografike t produktit.

Qartsisht, nj element i till jetsor sht historia e shoqats lokale q ka br vaj ulliri ose ulli tavoline n ullishtet e zons. Aspekte t tjera q duhen marr parasysh jan njohurit (know-how) dhe kultura e ktyre

6

njerzve dhe si ato ndrthuren me mnyrn e jetess s tyre ashtu si dhe me materialet lokale t disponueshme. Resurset lokale, ndr t tjera, jan ndr elementet q duhen krkuar: varietetet e ullinjve t prdorur jan nj element tjetr q duhet nxjerr n pah n aplikime.

Kshtu, do sfond kultural ose historik, q mund t parashtrohet n mbshtetje t vendosjes t nj GI, sht nj asset i aplikimit. Gjithashtu, pikat mbshtetse t propozuara nga aplikantt do t ndihmojn t caktojn kufijt e zons GI dhe t siguroj kufijt e tij.

1.2. Prcaktime

Hapi i par sht t prcaktohet termi i treguesit gjeografik duke marr pr baz Rregulloren e Kshillit (CE) nr.510/2006 t 20 marsit 2006 pr mbrojtjen e treguesit gjeografik ne origjin, publikuar n Gazetn Zyrtare t Bashkimit Evropjan.

1.2.1. Treguesi gjeografik

Sipas rregullores t prmndur m sipr, nj tregues gjeografik sht emri i nj rajoni, nj vend specifik ose, n raste t veanta, nj vend (shtet), q shrben pr t prshkruar nj produkt bujqsor ose agroushqimor:

* me origjin nga ky rajon specifik, vend dhe

* posedon nj cilsi specifike, reputacion ose karakteristika t tjera q i atribuohen ksaj origjin gjeografike, dhe

* prodhimi dhe/ose transformimi dhe/ose prgatitja e t cilit bhet n zonn gjeografike t prcaktuar.

Produkti GI ka nj identitet t fort n kuptimin e cilsis s brndshme t prodhimit si i till.

Ky identitet varet kryesisht nga nj ose m shum aspekte t mposhtme q karakterizojn nj mjedis specifik gjeografik: toka dhe kushtet klimatike, materiali primar, sistemi i kultivimit, njohurit njerzore dhe traditat n prodhimin e produktit.

Lidhja ndrmjet produktit GI dhe zonave t tij gjeografike bazohet n nj cilsi dhe/ose karakteristika t tjera t produktit t atribuara origjins s tij gjeografike. Kjo lidhje duhet t shfaqet qart.

7

N qoftse lidhja bazohet n nj cilsi specifike t produktit, duhet t mund t provohet q kjo cilsi i atribohet origjins gjeografike. N do rast, duhet t jepen informacione t detajuara pr karakteristikat q dallojn kt produkt nga produkte t tjer t t njjts kategori tregtare.

1.2.2. Grupimi

Faza e par pr t mundur t aplikohet pr njohje t nj GI sht t krijohet nj grup, p.sh. nj shoqat prodhuesish dhe/ose prpunuesish t cilt aktualisht prodhojn dhe/ose prpunojn produktin specifik.

Grupi duhet t prgatit vullnetarisht specifikime n t cilat t identifikohen t gjitha karakteristikat e produktit dhe kushtet e nevojshme pr prodhimin e tyre. Prodhuesit mund ti prmbahen specifikimeve n qoftse ata dshirojn t prodhojn produktin me status GI. Qllimi i grupit sht t prmirsoj dhe t mbroj GI.

1.2.3. Organizmi administrues

Ky sht nj organizm i krijuar me qllim paraqitjen, mbrojtjen, krkimin, zhvillimin dhe promovimin e treguesve gjeografik.

Krijimi, struktura dhe funksionimi i organizmave t administrimit duhet t bazohet n pricipet themelore t mposhtme:

a. Prfaqsim t interesave ekonomike t sektorve t ndryshm q prbjn GI.

b. Autonomi n admnistrim

c. Pa qllim prfitimi

Kto organizma kan prsonalitet juridik, autonomi financiare dhe kapacitet t plot pr t plotsuar objektivat e tyre. Ato mund t prbhen nga nj ose shum persona.

Antaret e organizmit administrues mund t jen prodhues dhe/ose prpunues t produktit.

Nuk ka kushte pr sa i prket forms ligjore ose prbrjes s organizmit administrues. Megjithat ato mund t ken nj emr (i cili mund t jet

8

emri i nj personi natyral ose ligjor) dhe nj adres t vetme n vend (telefon, fax dhe adres e-maili).

Prodhues dhe/ose prpunues t produktit me interesa n pjes dhe organizma t tjera mund t jen pjes e grupit.

Nuk sht e nevojshme q t gjith prodhuesit e t njjtit produkt ti prkasin grupit, por grupi duhet t jap prova q sht mjaftueshm prfaqsues i produktit.

1.2.4. Organizmi i kontrollit

Organizmi duhet t akreditohet sipas kritereve t prgjithshme ndrkombtare t pranuara pr funksionimin e organizmave q realizojn ertifikimin (UNE-EN 450 11:1998 ose gjith normat e tjera t ndryshuara).

Organizmat e kontrollit jan t pavaruar dhe t pa anshme, mund t jen publike ose private, q realizojn kontrolle t procesit t prodhimit, prgatitjes dhe marketimit dhe karakteristikat fiziko-kimike, organoleptike dhe karakteristika specifike q prcaktojn q produkti sht i mbuluar nga GI.

1.2.5. Karakteristikat standard

Kto prfshijn bashksin e karakteristikave, objektiv t produkteve agroushqimore, konform dispozitave t detyrueshme q rregullojn lndn e par, proceset e prdorura pr prodhimin , prpunimin dhe marketimin si dhe prbrjen prfundimtare t tij, q e bn at t prshtatshm pr konsum direkt sipas standardeve t detyrueshme cilsore pr nj produkt agroushqimor.

1.2.6. Karakteristika t veanta

Prfshijn nj bashksi karakteristikash t nj produkti agroushqimor, konform me dispozitat me karakter vullnetar, n lidhje me lndn e par ose t proceseve t prdorura pr prodhimin e tij, prpunimin dhe tregtimin, q i shtohen krkesave standard t detyrueshme pr nj produkt agroushqimor.

9

1.3. Dokumentacioni

1.3.1. Misioni i nj organzmi t administrimit

Detyrat e organizmit t administrimit jan:

a. T mbikqyr prestigjin dhe promovimin e GI dhe t relatoj do prdorim jo korrekt t GI n organet administrative kompetente.

b. T krkoj, t bj t njohur dhe t inkurajoj aplikimin e sistemeve t prodhimit dhe tregtimit. T kshilloj kompani si dhe administratn publike.

c. T prpunoj specifikimet e produktit ose rregullat e prodhimit pr GI si dhe do modifikim eventual t specifikimeve ose rregullave, dhe ti propozoj ato autoriteteve kompetente.

d. T promovoj dhe t informoj konsumatorin mbi karakteristikat cilsore t produktit.

e. T realizoj aktivitete promocionale.

f. T prpiloj statistika t prodhimit, prpunimit, t tregtimit t produkteve t mbrojtura nga GI dhe do informacion tjetr q krkohet t jepet.

Organi drejtues duhet t vendos cilsimet m t shumta t krkuara pr t propozuar dhe modifikuar specifikimet e produktit ose rregullat e produktit.

1.3.2. Forma e aplikimit

Detajet e grupit t aplikimit si emri, adresa (telefon, nr.faksi dhe adres e-maili n se e kan), statusi juridik (konform legjislacionit kombtar), madhsia (numri i antarve n grupin e ullishtarve, punishte prpunimi vaj ulliri, punishte prpunimi ullinj pr tavolin dhe godina paketimi) dhe prbrja (roli ose funksioni i antarve: bujq, prodhues, shprndars tregtar, paketues etj.) duhet t jepen n nj faqe t veant.

Aplikimi duhet t specifikoj prfaqsueshmrin e grupit si: vllimin e ullinjve pr vaj/ullinjve pr tryez t prodhuar nga antart e grupit, prqindjen n raport me prodhimin e zones, siprfaqen e mbuluar nga antart, prqindjen n raport me siprfaqen totale.

10

N qoftse aplikimi (krkesa) vjen nga nj person i vetm fizik ose juridik, autoritetet kombtare duhet t binden q bhet fjal pr t vetmin prodhues n at zon.

1.3.3. Regjistrimi i marks tregtare

Duhet t paraqitet dokumenti pr regjistrimin e marks ose t emrit.

1.3.4. Specifikimet e produktit

Ky sht dokumenti kryesor shtyll e GI. Ky prcakton produktin (vaj ose ulli pr tavolin), kufizimi i zons s prodhimit, specifikon metodat e prodhimit dhe projekton sistemin e kontrollit duke garantuar prputhjen me kushtet dhe krkesat e vendosura n specifikimet e produktit. Pr t fituar t drejtn e GI produkti duhet t prputhet me specifikimet.

11

2. SPECIFIKIMI I PRODUKTIT

Specifikimi i produktit duhet t prfshij si m posht:

A. Emri i produktit

B. Prshkrimi i produktit

C. Kufizimi i zons gjeografike t prodhimit, prpunimit dhe prgatitjes

D. T provoj q produkti ka origjin n zonn e kufizuar

E. Metoda e prodhimit t produktit

F. Detaje q provojn lidhjen me mjedisin gjeografik

G. Verifikimi I prputhshmrise me specifikimet e produktit

H. Etiketimi

I. Krkesat ligjore

J. Dispozita t tjera

A. Emri i produktit

Zgjedhja e emrit q do t mbrohet sht natyrisht thelbsor dhe duhet t marr parasysh disa faktor, veanrisht vendin gjeografik dhe burimin varietor.

GI nuk krijohet, ai njihet. Baza pr nj njohje t till jan karakteristikat e produktit dhe historia e tyre dhe/ose reputacioni n zonn specifike gjeografike.

Emri i zgjedhur ndr t tjera duhet t reflektoj kt trashgimi. Ai duhet t jet nj emr gjeografik duke koinciduar me emrin e nj province ose rajoni, nj distrikt-administrativ ose natyral, nj karakteristik gjeografike ose nj komun.

Emri duhet t prdoret pr prcaktimin e produktit specifik dhe duhet t ket qn n prdorim pr kt qllim para aplikimit pr njohje t GI. Nuk mund t jet emr i nj varieteti bimor, race kafshe ose emr i prgjithshm, q do t thot q nuk mund t jet emr q sht konvertuar n emr t prbashkt t nj produkti bujqsor ose ushqimor.

Kur zgjidhet nj emr duhet marr n konsiderat efektiviteti i mbrojtjes. N fakt, emri gjeografik nuk sht realisht nj zgjedhje, por rezultati prfundimtar i historis dhe reputacionit t produktit.

12

B. Prshkrimi i produktit

Prshkrimi i produktit duhet t lejoj q produkti t identifikohet n mnyr t qart dhe t sakt. Duhet t deklarohen karakteristikat e produktit duke lejuar q t dallohen objektivisht nga produkte t tjer t s njjts kategori.

Lndt e para t prdorura duhet t jen t prcaktuara, q do t thot, kemi t bjm me nj varietet apo me nj bashksi varietetesh. Kur jan nj bashksi varietetesh duhet t saktsohet prqindja ose maksimum/minimum i do varieteti.

Prshkrimi i produktit duhet t jet shkencor, konform teknikave, terminologjive dhe bibliografis q prcakton produktin dhe legjislacionin prkats.

Tipi i produktit, karakteristikat fizike, kimike, organoleptike dhe t tjera karakteristika me interes duhet t prcaktohen. Pr t vendosur kategorin dhe karakteristikat e produktit t nj vaji ose t ullinjve pr tavolin do t prdoren respektivisht normat tregtare t COI t aplikuara n vajrat e ullirit , t brsis dhe t ullirit pr tavolin.

Kto elemente prcaktojn qllimin e mbrojtjes dhe performancn e kontrollit t produktit.

N qoftse GI sht nj produkt i vetm, mund t prezantohet nn shum cilsi ose shum forma pr t cilat duhet t gjykohet pr t prcaktuar kto forma t ndryshme n specifikimet e produktit dhe t informohet konsumatori n etiketn e ambalazhit t produktit (p.sh., vaj ulliri i Nimes-ekstra i virgjr).

C. Kufizimet e zons gjeografike t prodhimit, t prpunimit dhe t prgatitjes

Kjo sht nj pik themelore n hartimin e specifikimeve t produktit sepse GI t prcaktohen nga origjina e tyre gjeografike dhe mbi t gjitha mbi bazn e t drejtave t krijuara. Vetm produktet n rajonin e kufizuar fitojn t drejtn t mbajn emr nga GI. Prandaj do vler e shtuar e dal nga emri i mbrojtur u rezervohet ekskluzivisht pr kto produkte.

Kjo spjegon rndsin e kufizimit t zons dhe ajo q sht financiarisht n loj. Esht pra thelbsore q kriteret e kufizimit t bazohen n fakte objektive dhe t verifikueshme. Aplikantt duhet t prezantojn kritere

13

t sakta dhe objektive pr kufizimet zyrtare t zons gjeografike, duke treguar arsyet pr zonn e kufizuar, prse mos prfshirja e njrs komun ose prfshirja e komuns tjetr.

Zona gjeografike i korespondon territorit n t cilin produkti sht prftuar dhe/ose prgatitur sipas etapave t mir prcaktuara (materiali primar, prpunimi, paketimi).

Kufizimi i zons duhet t bazohet n lidhjet ndrmjet produktit dhe origjins s tij gjeografike dhe t merren n konsiderat katr kritere kryesore t mposhtme:

Faktortfiziksitoka,klima,topografia,ekspozicioni,regjimihidrik,lartsia;

Prakikatlokaletprodhimit,vjeljesdheprpunimit;

Historialokaledhereputacioni;

Vendosjaeprodhuesve(aktualdhepotencial)

Zona gjeografike duhet t prshkruhet sa t jet e mundur n terma t kufijve fizik (si lumenj, rrug, zinxhir malesh). Kto nuk jan t nevojshme t koincidojn me kufij administrative. Esht thelbsore t bhen mbikqyrje dhe mbi t gjitha t intervistohen njerz dhe organizata lokale si grupe komunitetesh lokale, agjensit e ruajtjes s toks, qndra krkimore etj., q t siguroheni q kufijt gjeografik jan prcaktuar si duhet.

Prshkrimi i zons gjeografike duhet t jet i sakt dhe i qart dhe t prmbaj nj list t zonave q do t mbulohen nga GI.

Nj hart duhet t bashklidhet me aplikimin, pr t dhn nj ide m t mir t zons s prfshir.

D. Elementet q provojn se produkti sht me origjin nga zona e kufizuar

Specifikimet duhet t demonstrojn q rezultatet e verifikimit dhe t kontrollit t krkesave t specifikuara sigurojn q produkti prfundimtar sht me origjin nga zona gjeografike e kufizuar.

Aplikantt duhet t japin gjith evidencat dhe dokumente mbshtets q provojn se produkti sht me origjin nga zona gjeografike e kufizuar, t dij historin e zons, reputacionin e produktit dhe mnyrat q do t prdoren pr t siguruar gjurmshmrin.

Kjo evidenc prfshin:

14

(i) Karakteristikat e produktit

Karakteristikat organoleptike, fizike dhe kimike t vajit t ullirit ose t ullirit pr tavolin (Seksioni B, Prshkrimi i produktit) i bn ato t dallueshme dhe i lidh ato me mjedisin natyral dhe metodat e kultivimit dhe t prftimit.

Megjithat kto karakteristika nuk jan t mjaftueshme t garantojn origjinn e produktit i cili duhet t mbshtetet nga organi i kontrollit.

(ii) Kontrollet dhe ertifikimi

Sistemi i kontrollit dhe ertifikimit jep nj mbshtetje themelore pr origjinn e produktit dhe jep garanci konsumatorve q produkti prputhet me specifikimet e krkuara. Ato bazohen n dy komponente:

(a) Punishtet e vajit t ullirit dhe pajisjet e prpunimit t ullirit pr tavolin, q furnizojn produkte q kan kaluar procesin e ertifikimit dhe q jan prgjegjs pr t siguruar q kan respektuar krkesat e fiksuara n specifikime.

(b) Organizm i autorizuar prgjegjs pr kontrollin dhe ertifikimin e nj GI, q aplikon sisteme parashikuese t paktn t jap sisteme t cilsis, auditim dhe monitorim (skema vet monitorimi- autokotroll) t furnitorve dhe laborator t pavarurur pr testimin e kampioneve t marra nga punishtet.

Sistemi i ertifikimit t produktit mund t modelohet sipas krkesave t standardit UNE-EN 45011: Kushte t prgjithshme pr trupat q realizojn ertifikim t produktit (q bn pjes n Guide ISO/EC 65:1996). Kjo norm sht nj mekanizm ndrkombtar i pranuar q bn t besueshme konformitetin e produktit nn GI me kushte t specifikuara n listn e specifikimeve (dhe n veanti e prejardhur nga kjo zon gjeografike).

Pr sa i prket sistemit t cilsis t furnitorve, organizmi i autorizuar i kontrollit dhe ertifikimit vlerson ndr t tjera, respektimin e kushteve t veanta si m posht:

- Ekzistenca e nj kontrate individuale ndrmjet punishtes s vajit ose asaj t ullirit pr tavolin dhe ullishtarit, prmend kushtet teknike t prodhimit dhe t cilsis t ullinjve konform me dispozitat e specifikimeve t produktit.

- Ka nj dokumentacion provash q prodhuesit paraqesin n deklaratn vjetore duke dhn detaje si: numuri i regjistrit i toks (kadastral),

15

vendosja, madhsia dhe kapaciteti i vlersuar I ullishteve dhe ertifikimi q ullinjt vijn nga ullishtet e ndodhura n zonn e prodhimit n t ciln sht verifikuar q varietetet e kultivuara jan ato t autorizuara.

- Ka sisteme pr kontroll, monitorim dhe regjistrim t praktikave t prdorura bujqsore dhe t prodhimit dhe q kto prputhen me rregullat e legjislacionin dhe garantojn gjurmshmrin e produktit.

- Ka nj verifikim dokumentacioni q punishtet e vajit ose ato t ullirit t tavolins disponojn kapacitetin teknik dhe ligjor t mjaftueshm pr t plotsuar porosit e klientve dhe q kushtet jan t specifikuara korrektsisht dhe t dokumentuara.

- Punishtet e vajit dhe t ullirit pr tavolin disponojn burime njerzore t kualifikuara, mjete teknike (pajisje matse dhe testuese), infrastruktura, mekanizma kontrolli, regjistr dokumentor t cilsis dhe procedurat e korrigjimit n do etap t procesit t prodhimit dhe t ruajtjes.

- Punishtet e vajit t ullirit dhe t ullirit pr tavolin do t nxjerrin vajin ose t prpunojn ullirin pr tavolin sipas kushteve t vendosura n specifikimet e produktit dhe t ruhen n instalime t prshtatshme pr t garantuar ruajtjen e tyre optimale.

- Punishtet e vajit dhe t prpunimit t ullirit pr tavolin do t mbikqyrin produktin gjat ruajtjes pr t mbajtur kushtet fizike, kimike dhe organoleptike t produktit, dhe n rast t dallimit t t nj produkti me cilsi t ult me dispozitat e parashikuara, ato t disponojn procedura q pengojn q ky produkt nuk duhet shprndar dhe tregtuar n treg nn emrtimin e mbrojtur GI.

- Punishtet e vajit dhe t prpunimit t ullirit pr tavolin kan prcaktuar metoda t kampionimit t loteve t vajit dhe t ullirit pr tavolin n fazn e ngarkess, duke lejuar kontrollin e etiketimit korrekt dhe prdorimin e prcaktimit GI, vaj nn GI ose Ulli tavoline nn GI, konform dispozitave rregullatore.

Nj etiket me numr (pas produktit), e lshuar nga organizmi i kontrollit, do t garantoj vajin dhe ullinjt e tavolins nn GI duke respektuar specifikimet e krkuara.

Normat e etiketimit jan ekspozuar n Seksionin e etiketimit.

16

E. Metodat e prftimit t produktit

Ky kapitull, q prbn brthamn teknike t aplikimit, duhet t v theksin n kushtet e prodhimit q kan nj impakt n specificitetin e produktit n lidhje me origjinn e tij gjeografike.

Specifikimi duhet t detajoj gjith karakteristikat e veanta t procesit t prodhimit, praktikat kulturale t ullishtes, vjeljen, transportin, pritjen e frutave n punishte, bluarjen ose prpunimin, ruajtjen dhe paketimin.

Duhet t demonstrohet q elementet q prcaktojn tipicitetin e produktit jan fituar nprmjet tradits.

Specifikimet duhet t paraqesin n mnyre specifike gjith etapat e prpunimit q influencojn ne karakteristikat specifike t produktit. do etap duhet marr pik pas pik n detaje dhe duke specifikuar vlerat e synuara.

Prshkrimi i metods s prftimit mund t prfshij etapat e mposhtme, ndr t tjera:

A. Kujdesi pr ullirin

- Punimi i toks

- Plehrimi

- Ujitja

- Parazitt e ullirit dhe kontrolli i smundjeve

- Krasitja

B.Vjelja, transporti dhe magazinimi

- Vlersimi i frutit t pjekur (n rastin e vajit t ullirit)

- Vjelja e frutave

- Transporti i frutave

- Pritja e frutave

- Magazinimi i ullinjve t vjel

C. Prpunimi

- Proceset teknologjike

17

F. Faktort q provojn lidhjen me mjedisin gjeografik

Lidhja me zonn gjeografike sht pjesa thelbsore e specifikimit. Duhet t spjegohet si karakteristikat e produktit jan t lidhura me zonn gjeografike dhe cilt jan elementt natyral, njerzor ose t tjer q i japin specificitetin e tyre produktit. Prshkrimi duhet njkohsisht t tregoj mnyrat n t cilat metodat e prodhimit jan superiore nga t tjerat metoda dhe kontribuojn n natyrn specifike dhe t dallueshme t produktit.

Nj aplikim pr status GI mund t bazohet n nj cilsi specifike ose reputacion ose karakteristik tjetr specifike q i atribuohet origjins gjeografike.

F.1. Informacione t detajuara pr zonn gjeografike (faktort natyral dhe njerzor)

Karakteristikat e zons gjeografike t kufizuar, q jan t rndsishme pr lidhjen me mjedisin gjeografik duhet t identifikohen dhe prshkruhen. Kto mund t prfshijn tokn, klimn, relievin, rreshjet, orientimin, lartsin, etj.

Duhet t saktsohen karakteristikat e mjedisit fizik: treguesit dhe vlerat klimatike, regjimi pluviometrik mesatar n mm/vit, klasifikimi klimatik, temperaturat mesatare, maksimale, minimale, regjimi i ngricave, ekspozicionindajdiellit;gjeologjidhelithologji,pedologji,karaktaristikate toks, prbrja, teksturadheprofile; altituda, latituda, hidrologjia dhehidrogjeologjia, influenca e deteve, lumenjve, vargmaleve.

Karakteristikat e zons gjeografike, q nuk kan asnj influenc n specifitetin e produktit, nuk prfshihen.

Mund t saktsohen faktort njerzor q ndrhyjn n prpunimet speciale, veanrisht n produktet e vetme.

N rastin q GI bazohet n reputacion, duhet t spjegohen arsyet pr t cilat produkti i veant sht i lidhur me zonn gjeografike. Kto mund t jen historike.

F.2. Historia e produktit-reputacioni

Historia e produktit duhet t prshkruhet pr t demonstruar q ai ka ekzistuar historikisht n zonn gjeografike. Informacionet historike kye t produktit jan dobishme duke sjell t dhna pr prdorimin dhe reputacionin e emrit nprmjet dshmive t banorve t zons. Qllimi

18

i njohjes GI nuk sht t shpik emra t rinj por t njoh ekzistencn e nj produkti t shitur nn nj emr t veant. Nuk ka krkesa maksimale pr numrin e viteve t produktit. Produktet e krijuara koht e fundit nuk kan mundsin t fitojn njohjen si GI.

Detaje pr prdorimin e par t emrit t shoqruar me sa t jet e mundur me prshkrimet e para t produktit dhe do prshkrim t metodave t prpunimit do t jen t dobishme pr t shqyrtuar dosjen e aplikimit. Referime t literaturs dhe citime (dokumente biznesi elementet e literaturs ose t gastronomis, dokumenta etnologjike, etiketa aktuale ose t vjetra etj.) q lejojn t lidhin historikisht produktin me vendin, veanrisht n termat e ekspertizs njerzore. Jan shum t dobishm, si dshmit e banoreve vendas (persona t moshuar, autoritete) ose mbshtets, edhe jasht rajonit (p.sh.kuzhinjer t mdhenj).

F.3. Informacion pr cilsin ose karakteristikat e nj produkti t influencuar n mnyr themelore ose ekskluzive nga mjedisi gjeografik.

Identifikohen dhe prshkruhen kushtet q bjn q ky produkt t jet i ndryshm n raport me produkte t tjer t ngjashm. Deklarohen vetm karakteristikat e veanta t produktit t dhna n prshkrimin e produktit.

Kur aplikimet pr GI kan pr baz reputacionin, duhet t sillen informacione suplementare mbi elementet q justifikojn kt informacion, si pjes nga shtypi, publikime ose faqe internet.

Karakteristikat e produktit nuk duhen prfshir n qoftse nuk jan t lidhur me zonn gjeografike ose ato jan tradicionale, ose ato nuk jan t lidhura me reputacionin e produktit ( n qoftse aplikimi sht bazuar n reputacion). Duhet t jepen informacione t sakta, edhe shmbuj konkret t prdorimit n t shkuar e t afrt t emrit, duke preferuar t merren nga tregtimi i produktit.

F.4. Lidhja midis karakteristikave t zons gjeografike dhe cilsis s produktit.

Do t duhet t demonstrohet se si karakteristikat e produktit jan rezultat prfundimtar i faktorve t pranishm n zon. Nj arsye objektive duhet t prezantohet duke lidhur karakteristikat e zons me karakteristikat e veanta t produktit.

Informacioni I prmndur n pikat e mparshme nuk duhet t prsritet.

19

F.5. Gjurmueshmria e produktit

Me gjurmshmri t produktit i referohet sistemit q lejon produktin ndiqet nga prodhimi n tregtim. Specifikimet e produktit prcaktojn nj zon, n varsi t prcaktimit t GI, prova duhet t jet gjithnj nga vendi ku realizohen etapat e ndryshme t prodhimit, prpunimit dhe prgatitjes.

Do t jet e nevojshme:

Tzbatohetnjesistemindjekjessdokumentacionitdhenjprocedure kontrollit t brndshm

Tmbajnj regjistr t tgjithaaktiviteteve (deklarata tvjeljessullirit dhe prodhimit t vajit)

T kryej testime kimike dhe organoleptike pr t siguruar cilsin eproduktit dhe prputhshmrin me prshkrimin e produktit. Sugjerohet q informacioni t paraqitet n form tabel q tregon etapat e ndryshme, ndjekjen e informacionit dhe dokumentet lidhur me to.

dokush i prfshir n prodhimin dhe/ose prpunim dhe/ose ambalazhim dhe/ose prgatitje t produktit duhet t mbaj regjistra pr t lehtsuar monitorimin e prputhshmris me krkesat e ertifikimit t produktit.

20

G. Verifikimi i prputhshmris me specifikimin e produktit.

Organizmi i ngarkuar pr kontrollin e plotsimit t specifikimeve t produktit duhet t identifikohet (emri, adresa dhe nr. i telefonave t kontaktit). Si sht prmndur m par n kt dokument, organizmi ose trupi ertifikues, duhet t akreditohet n prputhje me krkesat specifike n standardin e titulluar krkesa t prgjithshme pr trupat q operojn n skemat e ertifikimit t produktit (UNE-EN 45011).

Trupi ertifikues duhet t adoptoj gjith etapat e nevojshme pr vlersimin e konformitetit me specifikimet e produktit n linj me krkesat e sistemit t ertifikimit t produktit specifik.

Organizmi ertifikues duhet t zbatoj normat e aplikueshme dhe fardo krkes tjetr, si kampionatura, testimi dhe inspektimi q do t formoj bazn e sistemit t ertifikimit I aplikuar n manualin e tyre t cilsis.

H. Etiketimi

Logo e emrit do t deklarohet n etiket, q duhet t prputhet me krkesat e prgjithshme t etiketimit.

I. Krkesat ligjore

Krkesat legale do t jen normat q rregullojn produktin n do vend ku ndodhet zona e prodhimit

J. Rregulla t tjera

Aplikanti duhet t angazhohet t respektoj krkesat e rregullave sanitare dhe higjenike n fuqi prgjat prodhimit dhe zinxhirit t paketimit t GI. N kt pjes duhet t tregohen vetm rregullat e shndetit dhe t higjens t aplikuara ndaj produktit.

Blank PageBlank Page