Türkiyenin toplumsal Yapısı ünite05

8/3/2019 Trkiyenin toplumsal Yaps nite05

1/15

Turkiye'de EgitimKurumu veSorunlari

Egitim, toplumsal gel~m~lik duxeylerinin olculmesinde basat gostergelerden biri-dir. Toplumda egitim duzey! yuhseldikce, nitelikli ~ gucu ibtiyact karsiiantr, bilim-sel ve teknolojik gelismeler bizlansr, uretirn ve ulusal gelir artar, dogurganltk btz:ve gelir dagtlimmdaki esitsielile azaltr. Buna baglt olarak yoksulluk, i~sizlik ve sueoranlart azaltr, toplum demokratiklesir ve siyasal istikrara kauusur. Egitim, hemtoplumsal yaptdan etkilenen hem de toplumsal yapiyt ~ekillendiren faktorlerden bi-ri oldugu icin, bir toplumun egitim kurumunu incelemek, toplumsal yaptsmi an-lamak ve analiz edebilmek actstndan son derece onemlidir. Bu unitede uleemizdeegitim kurumunun yaptst ele altnarak, basltca egitim sorunlart incelenecektir.AmarlarlmlZBu uniteyi tamamladtktan sonra;gitimde firsat e~itliginin toplumsal actdan onemini degerlendireailecek,ureiye'de egitimin tarihsel gelisimini ozetleyebilecek,urk egitim sisteminin genel yaptstnt ozetleyebilecee,ureiye'de egitim alantndaei toplumsal esitsizlieleri degerlendireailecek,gitime ayrtlan mali kaynalelartn yetersizliginin yarattigi sorunlart stralaya-

bilecek,ureiye'de egitim kurumu ile ~ gucu piyasalart arastndaei ili~kiyi degerlen-direbileceksiniz.


2/15

8 2 TU rk iye 'n in T op lum sa l Y a a r s :

Ornek OlayMus'ta bir k~i, torununu, "eendisine hizmet ettigi" gerekcesiyle okula gonderrni-yor. n Millf Egitim Mudurlugu Haydi Kizlar Okula Kampanyast goreulileri, Vartoilcesine baglt Akcetepe koyunde okula gonderilmedigi belirtilen 13yastndaki Ay-nur Yuksel'in evini ziyaret etti. Yuksel'in okula devam etmesi icin dedesi Bari Yuk-sel (65) ile gOrU~en yetkililer, tum cabalarma ragmen sonuc alamadtlar. Dede Ba-ri Yuksel, esinin bir sure once uefat ettigini, tekrar eulenrnedigini belirterek, "Aynurbana hizmet ediyor. 0olmazsa kimse benim hizmetimi yapamaz: Onun icin Ay-nur'u okula gonderemem. "dedi. Aynur Yuksel, itMillf Egitim Mudurlugu yetkilile-rinin tum cabatarina ragmen dede Bari Yulesel'i kararmdan uazgeciremeyincegozya~lanna hiikim olamadt. Oeumayt cole istedigini soyleyen Yuksel, "Ancale de-dem buna izin vermiyor. " diyerek agladi.

Kaynak: http://www.haber7.com/haber/200 71031/Dedesi-yuzunden-kardelen-olamadiphp

Anahtar Kavramlar Egitim Turk Egitim Sistemi Ftrsat E~itligi

j~gucu Piyasalart Toplumsal Esitsizlieler

ifindekiler GjJU$ ECjTiMDE FIRSAT esttuctm TOPLUMSAL ONEMj TURKiYE'DE ecrttu KURUMUNUN KISA TAKiHSEL GEll$jMj

Osmanlt Imparatorlugu 'nda Egitimin Yaptst Cumhuriyet Sonrast Turk Egitim Yaptst

TURK ecrttu SjSTEMjNjN GENEL YAPISI Orgun Egitim Yaygtn Egitim

TURKiYE'DE ecrttu KURUMUNUN SORUNLARI Egitimde Ftrsat E~itligi ve Toplumsal Esitstziikler Egitimde Ftrsat E~itligi ve Ozel Ogretim Kururnlart Egitime Ayrtlan Mali Kaynaklartn Yetersizligi Egitim ve j~ gucu Piyasalart Ilisleisi
http://www.haber7.com/haber/200http://www.haber7.com/haber/200


3/15

5 . U n ite - T U rk iy e 'de Eg itim Ku rum u ve Su ru n la n 83

GiRi$Genel olarak bireylerin yasam boyu cesitli bilgi ve becerileri ogrenmeleri olarak ta-rumlanan egitim, toplumsallasrna surecinin en onernli parcalanndan biridir. Top-lumlar, uyelerinin kazanmasiru, paylasmasiru ve icsellestirmesini istedikleri gele-nek, gorenek, deger, davrarus ve bilgileri egitim yoluyla yeni nesillere aktanrlar(Okcabol, 2005, s. 10).Egitim kurumu, bireyleri toplumun bilgi, deger ve davrarus ilkelerine gore bi-

cimlendirir. Bu nedenle egitim kurumu toplumlann yapisr, ihtiyaclan ve tercihle-riyle yakmdan iliskilidir ve toplumlann ihtiyaclan farklilastikca egitim kurumu dafarklilasir. Ornegin, endustrilesrne ve kentlesrne olgulannm gorulmedigi gelenek-sel toplumlarda egitim buyuk olcude ailenin, kismen de dinin fonksiyonlan arasm-dadir. Bu toplumlarda aile ya da din kurumu tarafmdan karsilanamayacak karma-sik egitim ihtiyaclan olmadigi icin egitim kurumu zayif kalmis, egitim gorrnek birayncahk olmus ve nufusun cok az bir kismi egitim alrrustir. Endustri Devrimi vekapitalizmin gelismesiyle birlikte geleneksel toplumlar modernlesmis, bu toplum-larda i bolumu ve uzrnanlasma gelisrnis, endustriyel uretirn nedeniyle cok sayidameslek ve uzmanlik alaru meydana cikmisnr. Modern toplumlarda toplumsal du-zenin islernesi icin, bireylere endustrinin ihtiyac duydugu niteliklerin kazandmla-cagi bir egitim sistemine ve egitimm toplum geneline yaygmlastmlarak egitimli biri gucu kitlesi yaratilmasma ihtiyac duyulmustur, Bu karrnasik ve kapsamli egitimihtiyaciru aile ya da din kurumlan karsilayamayacagi icin egitim fonksiyonlanokullara aktanlmis, egitim demokratiklesrnis, burokratiklesrnis ve yaygmlasmistrr.EGiTiMDE FIRSAT E$iTLiGiNiN TOPLUMSAL ONEMiEgitimin dernokratiklesmesi ve yaygmlasmasi, egitim hakki ve firsat esitligi kav-ramlanyla yakmdan ilgilidir. "Ftrsat el'1itligi", toplumsal simf, cinsiyet, etnik grupya da din ayrrmi yaprlmaksizm, toplumda herkesin kapasitesini gelistirrnek ve da-ha iyi bir yasama kavusmak icin esit hakkinm olmasrdir. Modern toplumlarda bi-reylerin sosyal ve ekonomik statulerini yukselterek daha iyi yasarnlara kavusabil-meleri buyuk olcude egitim duzeylerine bagli oldugu icin, firsat esitliginin saglan-mast gunurnuz toplumlannda son derece bnemlidir.

E gitim k u ru m u , t op lu m u ne g i ti m i h ti y a cl n l kars t layan,b u l h tl y a cm kars i lanrnab l cl rn l e rl n l v e y i in t em l e ri n ib e lir le y en , b a sk a b ir d e yi~ leb u lh tly ac m h an gi d av ra ru sve f aa l iy e t l e r lekars r lanacag i ru be l i r l eyento plu m sa l k ur um d ur .

Egit im, firsat e itlig i v e to plum sa l h ar ek etlilik a ra smd ak i iliski hakkm da bilgi sahibi 01- !fl K T A P )mak i~inAna do lu Univ er site si Y aymla rl'n da n p ka n "Eg itim S osy olo jis i v e F else fe si" k ita -bmda y er a la n "Eg itim v e Top lum sa l Har ek etlilik " v e " Eg itim v e Top lum sa l D eg im e" iini-t e ler inden yarar lanab il ir s in iz.

E gitim , b ire yle re so sy al sta tiiler in i y iik se ltm e an Sl tamyo rs a, g ele ne kse l to plum la rd a e gi-tim k ur umu n ed en z ay tf k alm l tlr ?Toplumda insanlann kendi kapasitelerini gerceklestirrne ve daha iyi bir yasama

erisme surecini bir yansa benzetecek olursak, "firsat esitligi" ya da "firsatlarda esit-lik" kavrami, bu yansa herkesin katilabilecegi anlamma gelir. Ancak, insanlann ya-nsa baslama kosullan cok farkli oldugu icin insanlara esit sekilde yansa katilma frr-satr verilmesi yeterli olmamaktadir. Basan yansmm basladigi noktada esitlik yok-tur, cunku bazi aileler cocuklanna sahip olduklan ustunlukleri, bazi aileler de ek-siklikleri aktaracaklardir ve cocuklar yansa bu kosullarla baslayacaklardir. Bu ne-denle kosullarda esitlik saglanrnadan tek basina firsatlarda esitlikten bahsetmek


4/15

84 TU rk iye 'n in T op lum sa l Y a a r s :

anlamsiz olacaktir. "Kosullarda esitlik" ilkesi, yansa katilanlann ayru noktadanbaslamalan ve yansta karsilasnklan engellerin de yaklasik olarak esit olmasi gerek-tigi ilkesidir. Ancak, insanlann icinde bulundugu kosullar ve sahip olduklan ola-naklar esitlense bile yansin sonunda vardrklan noktalar yine de farkli olabilir COnalve Ozsoy, 1999, s. 42,44). Bu sorun ancak "sormclarda esitllk" ilkesinin benim-senmesiyle cozumlenebilir. Sonuclarda esitlik ilkesinde arnac, baslama noktasmave dogal yetenege bakmadan sonuclarda esitligi saglamaktir. Sonuclarda esitlik,rekabete ve piyasaya ozgu esitsizlikleri gidermeyi amaclar, Kadinlar, cocuklar yada dusuk gelirli gruplar gibi avantajsiz ya da ayncalrksiz gruplar lehine olumlu ay-ncaltk gudulerek sonuc esitligini guvenceye alacak anlamli bir firsat esitligi yarati-labilir (Turner, 1997, s. 36-7).

Toplumdaki butun bireylerin sosyal ve ekonomik statu, hak ve ayncaliklarmmayru oldugu bir toplumda firsat esitligi gercek bir esitlik saglayabilir, Ancak gunu-muz toplumlan basta srrufsal, bolgesel ve cinsiyete dayali esitsizlikler olmak uze-re cesitli toplumsal esitsizlikleri icermektedir. Her ne kadar firsat esitligi ilkesi dog-rultusunda yas, cinsiyet, siruf, etnik koken, din gibi statulere bakilmaksizin herke-sin esit egitim hakki olsa da, toplumda mevcut olan esitsizlikler egitim alanma dayansimaktadrr. Siyasal ve ekonomik gucun erkeklerin elinde bulundugu ve kadrn-lann ikinci plana itildigi ataerkil (erkek egemen) bakis acisi nedeniyle dunya ca-pmda kadmlann egitim duzeyi erkeklerin egitim duzeyinden dusuktur, Benzer se-kilde butun toplumlarda ust gelir gruplan, alt gelir gruplanna gore egitim olanak-lanndan daha fazla yararlanmaktadirlar. Aynca bolgesel esitsizlikler nedeniyle ge-lisrnis ulke ve bolgelerde yasayan insanlar, azgelisrnis ya da geri kalmis ulke veyabolgelerde yasayan insanlara gore egitim olanaklanndan daha fazla yararlarurlar,Bunlara ek olarak etnik koken, ozur gruplan, kir-kent esitsizlikleri de egitim ola-naklanndan yararlanma duzeyini etkilemektedir. Turkiye'de egitimin durumunuetraflica degerlendirebilmek icin, egitim alanma yansryan toplumsal esitsizlikleriele almadan once Turk egitim kurumunun tarihsel gelisimine kisaca deginrnekfaydah olacaktir.TORKiYE'DE EGiTiM KURUMUNUN KISA TARiHSELGELi$iMiOsman!! imparatorlugu'nda Egitimin YapislOn dokuzuncu yuzyil ortalanna kadar Osmanli lmparatorlugu'nun egitim kurulus-Ian srbyan/rnahalle mektepleri, medreseler ve Enderun'dan olusmaktadir.Medreseler, adalet, din ve egitim alanlannda calisacak olan ulema sirufrru yetisti-ren ve sadece Musluman erkek cocuklara egitim veren kurumlardir. Enderun isedevsirrne yonterniyle gayrimuslim erkek cocuklan secerek, onlan devletin ihtiyacduydugu yoneticiler olarak yetistiren kurumlardir. Ancak zamanla Muslurnanlar daEnderun'a kabul edilrnistir (Akyuz, 2001, s. 85). Osmanli toplumunda halkin bu-yuk cogunlugu, egitimin dine dayah oldugu ve okuma yazma ogreten ilkokullaradenk olan sibyan/mahalle mektepleri dismda klasik bir okul egitiminden faydala-namamistir (Tanilli, 1996, s. 30). Osmanli toplumunun egitim yaptsinda yenilesrnehareketleri ilk olarak 18. yuzyil sonlannda baslarrustir. Egitim kurumu toplumsalihtiyaclar dogrultusunda sekillendigi ve Osmanli lmparatorlugu'nun bu donerndeoncelikli ihtiyaci, son zamanlarda artan asker! yenilgileri azaltmak oldugu icin, egi-tim kurumlanndaki yenilikler oncelikli olarak asker! okullarda gerceklesmis, Batih


5/15

5. U n ite - T U rk iy e 'de Egitim Kurum u ve Surun l an 85egitim sistemine uygun egitim veren asker! okullar kurulmus ve mevcut okullannegitim programlanna pozitif bilimler yerlestirilmistir (Tanilli, 1996, s. 31; Akyuz,2001, s.132-3).

OsmanliIrnparatoriutiu 'nunEgitimKurumlartndanMedreseler

Osmanli lmparatorlugu'nun egitim yapismda koklu degisiklikler yasanmasi vesivil egitim kurumlannm modernlestirilmesi, Tanzimat donerninden itibaren, Batt-hlasma hareketinin hizlanmasryla birlikte gerceklesrnistir. Tanzimat donernindeokullarda din derslerinin yanmda tarih, cografya, hesap, Bat! dilleri gibi derslerinverilmesine yonelik kurallar getirilmis ve orta ve yuksekogrenim duzeyinde Rusti-ye, Sultani, Darulmuallimin, Darulfunun, idadi gibi modern egitim sistemini be-nimseyen cesitli sivil egitim kurumlan acilrmstir. Bu okullar modernlesmekte olandevletin ihtiyac duydugu yeni memurlan yetistirmistir. Ancak, modern egitim sis-temini benimseyen okullann yanmda, medrese sistemiyle egitim veren kurumlarda, Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun kabulune dek varhklanru surdurrneye devam et-mislerdir (Akyuz, 2001, s. 151-157; Tanilli, 1996, s. 33).Modern egitim sistemini benimseyen okullarla, medrese egitimi veren kurumlarm egitimsisteminde bir arada yer almalari, toplumsal aeidan ne gibi sonuclar dogurmu olabilir?ikinci Mesrutiyet'in ilaruyla birlikte egitime verilen onern artmis, egitimm mo-

dernlestirilmesi acisindan bircok ilerleme kaydedilmistir, Bu donernin getirdigi enonernli yeniliklerden biri, egitim uzerine yapilan tartrsmalardir. Ziya Gokalp egi-timde "mill! terbiye" ve "asri talim" ilkesini savunrnustur. Gbkalp'e gore egitiminarnacr ulusal kulturu asilamak oldugu icin egitim mill! olmali, ogretim ise maddi veteknik bilgilerden olustugu ve bu bilgiler de butun insanliga ait oldugu icin mill!olmamalidrr. Buna karsilik modern egitim yanhlan olan Sat! Bey, Prens Sabahattingibi isimler ise, toplumsal butunlesme icin gerekli olan deger yargrlanru aileninasilayabilecegini, bu nedenle okul egitiminm cevre baskilanndan olabildigincekurtanlmasi gerektigini ve egitim sisteminin bireyci bir toplum yap lSI gelistirmesigerektigini savunmuslardir (Akyuz, 2001, s. 283-287).


6/15

86 TU rk iye 'n in T op lum sa l Y a a r s :

Turkiye'de 1932yilinda 14merkezde kurulanhalkevleri 1951yilindakapatilnusur.

Kay enstitustiagrencileritarafindan insaedilen HasanoglanKay EnstuusuAnkara 'da faaliyetgastermi~tir.

Cumhuriyet Sonrast Turk Egitim YapislBugunku egitim sistemimizin temelleri, Cumhuriyet'in kurulusunda yatmaktadir.Cumhuriyet devrimleriyle siyaset, hukuk, egitim ve kultur alanlannda koklu donu-sumler yasanmis, din mesruiyet kaynagi olmaktan cikanlrrus, pozitivist bilim anla-yrsina, ilerlemeye ve akilciliga dayanan laik ve demokratik bir egitim duzeni olus-turulmustur (Gok, 1999, s. 5). Bu donernde egitimin en onernli amaclan Ataturk il-kelerine bagli, laik ve etkin, sosyal hayata kansan, fikrini ozgurce soyleyen, kim-seye haksizlrk yap mayan ve haksizliklara duyarsiz kalrnayip tepki gosteren yenibir insan tipi yetistirrnek, Turk Devrimi'nin degerlerini gene kusaklara aktarmak vebenimsetmek ve toplumu donusturrnek olmustur, Bu amaclar nedeniyle 1940'laradek halk egitimme ozellikle onern verilrnis ve ikinci Dunya Savasi'na kadar Turki-ye'de tum kademedeki okullar yayginlasmrstrr (Akyuz, 2001, s. 298).

Cumhuriyet donerninde egitimde ya-pilan ilk koklu degisiklerden baslicalan3 Mart 1924 tarihinde Tevhid-i TedrisatKanunu ile geleneksel din egitimi ve-ren medreselerin ve sibyan mektepleri-nin kaldmlarak egitimde ikili yaprya sonverilmesi; egitim ve ogretim kurumlan-run tumunun Maarif Vekaleti'ne (Mill!Egitim Bakanlrgi) baglanmasi, 1 Kasim1928 tarihinde Latin kokenli yenialfabenin kabul edilmesi, okur-yazarhkorarurun artmlmasi icin 1929 yilmda Mil-let Mekteplerinin kurulrnasi; 1930 yilm-da imam Hatip mekteplerinin kapatil-mast ve egitim olanaklannm sirurh 01 -dugu koylerde egitim saglamak ve kir-sal alanlan ekonomik ve toplumsal aci-lardan gelistirrnek amacryla 1940'lardaKoy Enstitulerinin kurulmasidrr.


7/15

5. U n ite - T U rk iy e 'de Egitim Kurum u ve Surun l an 8 7

ikinci Dunya Savasi sonrasmda endustrilesrne ihtiyacmm artmasi, cok partilidemokratik hayata gecis, kentlesme, nufus artist ve i.; goc gibi faktorler, egitimpolitikalanru etkilernis ve egitim sisteminde cesitli degisikliklere yol acmrstir. Tev-hid-i Tedrisat Kanunu'nun kabulunden sonra egitim programlanndan cikanlan dindersleri tekrar programlara konrnus, 1951 yilmda imam Hatip Liseleri yeniden acil-rrus, aynca yabanci dilde egitim veren ortaogretim programlan yaygmlasmaya bas-Iarrustir. 1944 yilmdan itibaren cesitli illerde universiteler kurulmus ve 1946yilmdauniversitelere ozerklik tarunmis, ancak 12 Mart 1971 tarihinde yapilan asker! rnu-dahale sonrasmda Anayasa'da yapilan degisiklikle birlikte, universitelerin bilimselve idari ozerklik hakki kaldinlrrus ve universiteler devletin yurutme organma bag-Ianrrustir. 1973 yilmda 1739 sayrli Mill! Egitim Temel Kanunu cikanlmis ve bu Ka-nun 1983 yilmda kismen degistirilmistir, Bu Kanun'la mill! egitimm amac ve ilke-leri ayrmtrli sekilde belirlenrnistir. Bu Kanun gunumuzde de Turkiye egitim siste-minin yapismr ve ideolojisini belirleyen kanundur (Gok, 1999, s. 6-7).1980'lerden itibaren Turkiye'nin toplumsal, ekonomik ve kulturel yaprsinda

onernli degisimler yasanmis ve bu degisimler butun egitim kurumlan uzerindeetkili olrnustur. 1980'lerde egitim alanmdaki en onernli gelismeler arasmda egi-timde ozel sektorun paymm artmlmasr, din derslerinin zorunlu hale getirilmesive 6 Kasim 1981 tarihinde 2547 sayilr Yuksekogrenim Kanunu'nun cikanlmasisayilabilir. Yuksekogretim Kanunu ile Turk universitelerine surekli ve acik egi-tim yapma hakkr tanmrrus, ayru yil cikartilan 41 sayrli Kanun Hukmunde Karar-name ile de bu gorev, gerekli bilimsel ve teknolojik altyapiya sahip olan Anado-lu Universitesine verilrnis ve bu amaca yonelik olarak Acikogretim Fakultesi ku-rulmustur, 1990'larda egitim alanmdaki en onernli gelismeler arasmda 1992 yilm-da Acikogretim Lisesinin kurulmasr, 1997 yilmda kesintisiz 8 yrllik egitime gecil-mesi ve 2007 yilmda ortaogretimin 4 yila cikanlmasi sayilabilir (Akyuz, 2001, s.316-323).

Uzaktan egitim, ogrenci ile ogretmenin fiziksel olarak aym ortamda olmadlgl ve egitimogretim faaliyetlerinin posta, kitle iletisim araelari ya da internet araclhglyla yaptldlglegitim modelidir. Anadolu Universitesi Apkogretim Fakiiltesi, iilkemizde uzaktan egitimmodeli ile yiiksekogretim yapan ilk kurumdur. GiiniimiizdeApkogretim Fakiiltesi biinye-sinde 1 350 OOO'denazla ogrenci ogrenim gormektedir.

Sizce Apkogretim Fakiiltesi egitimde firsat eitligi aeismdan ne gibi ilevlere sahiptir?

TURK EGiTiM SiSTEMiNiN GENELYAPISITurk mill! egitim sistemi, orgun egitim ve yaygm egitim olmak uzere iki ana bo-lumden olusur,

Orgun EgitimOrgun egitim, belirli yas grubundaki bireylere, belirli bir amaca gore hazirlanrrusprogramlarla okul catisi altmda yapilan duzenli egitimdir. Orgun egitim, okul on-cesi egitim, ilkogretim, ortaogretim ve yuksekogretim kurumlanru kapsamaktadir.

DiKKAT)


8/15


Okul Oncesi EgitimOkul bncesi egitim, zorunlu ilkogrenim cagina gelmernis 3-5 yas arasmdaki cocuk-lann egitimini kapsayan, istege bagli bir egitimdir. 200617 ogretim yilmda Turki-ye'de okul bncesi egitim veren resrni ve ozel 20 675 kurum bulunmakta, bu ku-rumlarda 334 252'si erkek ve 306 597'si kiz olmak uzere toplam 640 849 ogrenciegitim gormektedir (MEB, 2007, s. 43).

ilkogretimllkogretim, 6-14 yaslanndaki cocuklann egitim ve ogretimmi kapsayan sekiz ytllikokullarda verilen, kiz ve erkek butun vatandaslar icin zorunlu olan ve devlet okul-lannda parasiz olan egitimdir. Resrni ve ozel ilkogretim okullan, yatilr ilkogretimbolge okullan ve ozel egitim veren ilkogretim okullan dahil olmak uzere 200617ogretim yilmda Turkiye capinda top lam 34 656 ilkogretim okulu bulunmaktadir,Bu okullarda 5 684 609'u erkek, 5 162 321'i krz olmak uzere toplam 10 846 930 bg-renci egitim gormekte ve 402 829 ogretmen calismaktadir (MEB, 2007, s. 49).

Okul Oncesi EgitimAlan Ogrenciler

ilk6gretimOgrencileri


9/15

5. U n ite - T U rk iy e 'de Egitim Kurum u ve Surun l an 8 9

OrtaogretimOrtaogretim, ilkogretime dayah, en az dort yrllik ogrenim veren genel, mesleki veteknik ogretim kurumlannm tumunu kapsar. Ortaogretim, genel ortaogretim vemesleki ve teknik ortaogretim olmak uzere iki bolumden olusur, Genel ortaogre-timin amaci, ogrencileri ortaogretim seviyesinde asgari genel kulture sahip, toplu-mun sorunlanru taruyan, ulkenin ekonomik, sosyal ve kulturel kalkmmasma katki-da bulunan insanlar olarak yetistirrnek ve yuksekogretime hazirlamaktir ve GenelLiseler, Anadolu Liseleri, Fen Liseleri gibi ortaogretim kurumlanru kapsar. Meslekive teknik ortaogretim ise ogrencileri yuksekogretime hazirlamarun yam sira i vemeslek alanlanna i gucu yetistirir. Mesleki ve teknik ortaogretim Teknik Liseler,Ticaret ve Turizm Liseleri, imam Hatip Liseleri, Saglik Meslek Liseleri gibi ogrenci-leri ozellikle i yasamma hazirlayan kurumlardan olusur. 2006/7 ogretim yilmdaTurkiye'de resmi ve ozel top lam 7 934 ortaogretim kurumu bulunmaktadir. Bu ku-rumlarda 1 917 189'u erkek, 1 469 528'i kiz olmak uzere top lam 3 386 717 ogren-ci egitim gormektedir ve egitimde gorevli 187 665 ogretmen bulunmaktadir (MEB,2007, s. 73).

OrtaogretimO g r e n c i l e r i

YiiksekogretimYuksekogretim, ortaogretirne dayali en az iki ytllik yuksek ogrenim veren egitimkurumlannm tumunu kapsar. Yuksekogretim kurumlan; universiteler, fakulteler,enstituler, yuksekokullar, konservatuvarlar, meslek yuksekokullan, uygulama vearastirma merkezleridir. Yuksekogretim paralidir. Basanli olan fakat maddi olanak-Ian elverisli olmayan ogrencilerin kayrt ucreti, imtihan harcr gibi her turlu ogrenimgiderleri burs, kredi, yatrlrlik ve benzeri yollarla saglarur (Mill! Egitim Temel Kanu-nu, 1973, 34, 36 ve 38. maddeler).Yaygm EgitimYaygm egitim, orgun egitim sistemine hie girmemis ya da onun herhangi bir kade-mesinde bulunan veya bu kademeden cikrrus vatandaslann, orgun egitimin yanm-da veya disinda egitim olanaklanndan faydalanmalanm saglar (Mill! Egitim TemelKanunu, 1973, 40. madde). Yaygm egitim, yaygm egitim kurumlan ve yaygm egi-tim kurslan olmak uzere iki ana bolumden olusur,

Y a yg ln e gitim , iir gu n e gitimy an ln da v ey a d is m dad u z en l en e n e g it imf a al iy e tl er in in t u rn u n ukapsa r .


10/15


Yiiksek6gretimOgrencileri

Yaygm Egitim KurumlarlYaygm egitim kurumlan; pratik krz sanat enstituleri, olgunlasma enstituleri, yetis-kinler teknik egitim merkezleri, meslek egitim merkezleri, ozel egitim kurumlan(egitim ve uygulama okullan, meslek egitim merkezleri, i egitim merkezleri, bilimve sanat merkezleri, rehberlik arastirma merkezleri), halk egitimi merkezleri, cirak-11kegitimi merkezleri, mesleki egitim merkezleri, ozel egitim kurumlan (ozel kursve dershaneler) ve uzaktan ogretim kurumlandir.Uzaktan ogretim kurumlan, ogrencilerle ogretmenlerin fiziksel olarak bir arada

olmasiru gerektirmeyen, egitimm iletisim teknolojileriyle saglandigi kurumlardir. il-kogretim ve ortaogretim duzeyinde uzaktan egitim veren kurumlar, Mill! EgitimBakanligma bagli olan Acik llkogretim Okulu, Acik Ogretim Lisesi, Mesleki AcikOgretim Lisesi ve Mesleki- Teknik Acik Ogretim Okuludur (http://egi-tek.meb.gov.tr/aok/aok.html). Yuksekogretim duzeyinde uzaktan egitim ise, cesit-li yuksekogretim kurumlannm actiklan uzaktan ogretim fakulte ya da programlancercevesinde gerceklestirilir,


11/15

5 . U n ite - T U rk iy e 'de Eg itim Ku rum u ve Su ru n la n 91Yaygm Egitim KurslarlKurslar, kisa sureli programlara dayah egitim etkinlikleridir ve okuma yazma kurs-lan, mesleki ve teknik kurslar, sosyal ve kulturel kurslar olmak uzere U.; ana bo-lumde duzenlenir,

Tiirkiye'de e gitim s is tem in in y ap tst v e tariheesiyle ilg ili d ah a fa zla b ilg i ed inmek i~in, Ana-d olu Univ er site si Y aymla rt'n da n p ka n "Tiir k E gitim Tar ih i" v e " Tiir k E gitim Tar ih i, S is te -m i v e Okul Yone tim i " k it ap la rmdan f ay da la na bi lir sin iz .

TORKiYE'DE EGiTiM KURUMUNUN SORUNLARIEgitim kurumunun sorunlan, egitimm toplumun ihtiyaclarma ve toplumsal degis-menin gerektirdigi kosullara uyum saglayamamasindan kaynaklanan sorunlardir(Ergun, 2005, s. 25). Bu nedenle Turkiye'de egitim kurumunun sorunlanru ele al-madan once, Turkiye'de egitim kurumunun karsilamasi gereken toplumsal beklen-tilerin neler olduguna, yani egitimm amacmm ne olduguna bakmak gerekir. Top-lumsal bakimdan egitimm temel islevi ulkenin ekonomik, sosyal ve kulturel alan-da kalkinmasi icin ihtiyac duyulan nitelikli insan gucunun yetistirilmesidir.

Tu rk Mi ll i Eg it im i ni n Ama~ v e ilk ele ri, M illi E gitim T emel Kan un u'n da b elir tilm ek te dir .Kanunu http:/ /mevzuat.meb.gov.trlhtmV88 .html adres inden okuyabi li r sin iz .)

Yasadigmuz donern, sosyal bilimciler tarafmdan bilgi toplumu olarak adlandi-nlmaktadir. Gunurnuzde uluslann zenginligi ve refahi sahip olduklan fabrikalar-dan, arazilerden ya da ham maddelerden degil, sahip olduklan bilgi ve teknoloji-den kaynaklanmaktadir. Egitimin amacr toplumun ekonomik, sosyal ve kulturelkalkmmasma katkida bulunan insanlar yaratmak olduguna gore, gunumuzde egi-timin bilgi toplumunun ihtiyac duydugu nitelikte, hizla degisen teknolojik gelisme-lere uyum saglayabilen, bilgi uretebilen ve kendilerini surekli gelistiren bireyleryetistinnesi gerekir.Cumhuriyet'in kurulusundan itibaren Turkiye'de egitim alanmda son derece

onernli ilerlemeler kaydedilmis, nufusun okuryazarhk oraru ve ozellikle ilkogre-timde okullasrna oraru artmistir. Bu ilerlemelere ragmen, toplumumuzdaki bireyle-rin buyuk kisnu, Turkiye'nin kalkinmasi icin gerekli niteliklerin coguna sahip de-gildir. Bu durumun nedenlerini gorrnek icin Turkiye'de egitim kurumunun baslicasorunlanru inceleyelim.

Egitimde Flrsat E~itligive Toplumsal E~itsizliklerAnayasa'nm 42. maddesinde "Kimse, egitim ve ogrenim hakkmdan yoksun biraki-lamaz" hukrnu, Mill! Egitim Temel Kanunu'nda ise "Egitim kurumlan dil, Irk, cinsi-yet ve din ayinmr gozetilmeksizin herkese acrktir. Egitimde hicbir kisiye, aileye,zumreye veya sirufa imtiyaz tanmamaz" hukmu yer almaktadir. Bu ifadeler, Turki-ye'de egitimm firsat esitligi ilkesine dayandigiru gosterrnektedir. Ancak Turkiye'deokullasrna oranlanna bakildiginda, hem ilkogretim haricinde okullasrna oranlan-run dusuk oldugu hem de toplumdaki cesitli gruplann egitim olanaklanndan esitsekilde faydalanamadigi gorulmektedir,

B ilg i tc plu m u , g u nu rn u zd et np lu r n la r m u la ~ tl glt op lu m s a l g e ll sr n ea s a m a s r r u ta ru m la m a k i~ inkul laru lan bi r k a v r a r n d r r .B i lg i t o p lumu n d a ,e k on o m in in m e r ke z in d e b ilg iv e t e kn olo ji u re tim i y er a hrv e b u n ed en le b ilg i vet ek n o lo ji yi u r e te b ll ec e k v ek u lla n ab ile ce k n it elik te i~g u cu ii ne m k a z a n r n r s t r r .
http://mevzuat.meb.gov.trlhtmv88.html/http://mevzuat.meb.gov.trlhtmv88.html/


12/15


( D iKKAT 7~

Dkul la,ma c r am , egit iminyayg ln l lg l h a k k m d a t ik irv er ir . B ir iig re ti m d uz ey ln deu k u lla s r n a o ra ru , bud uz ey de ki o ku ll ar a k ay rtho la n ~ ocu k s an srru n, b ud uz ey de ki o ku l ~ ag ln da o la nto pla m n utu sa bii lu nm es i ilee l de ed il ir .2 5-3 4 y a~ a ra sm da kl n utu si~in de ilk iig re tim y a da da hadu ~u k e gitim e s ahip o la nla r2 00 6 y lli ltlha ny la A BD 'd e% 5'lik , A lm a ny a'da % 3 'lu k,D an im arka 'da % J'lik b irp ay a s ah ip ke n, bu o ra nT urk iy e'd e % 6 J'd ir (D EC O ,2 00 8, s . 4 2).

T u rk iy e g en el in de k ad ml ar me rk ek le rd en d ah a y uk se ko rt au g re tl m o k ul la s rn ao ra ru n a s ah ip o ld ug usa de ce u ~ il (E dirn e, izm ir veMug la ) v a r d r r ,

1927 yilmda yapdan Cumhuriyet sonrasi ilk niifus sayum sonuclarma gore, niifusun sade-ce % 1O,5'i, erkeklerin % 17,4'ii ve kadinlarm ise % 4,6'Sl, yani yirmi kadmdan ancak biriokuryazardtr. 2006 yilmda ise niifusun % 88,l'i, erkeklerin % 96'Sl ve kadinlarm % 80,4'iiokuryazar olmustur (www.tuik.gov.tr). Bu ~ok onemli bir gellsme olmakla birlikte, hillaniifusun tamammm temel okuma yazma becerisine sahip elmadiguu gostermektedir. Diin-yada okuryazarhk ortalamasi 2006 yrlmda % 76,4'tiir, gelimi iilkelerde niifusun %98,9'u, gellsmekte olan iilkelerde ortalama % 68,2'si, en az gelimi iilkelerde ise % 47,4'iiekuryazardir (OECD,2008, s, 272). Baka bir deyisle gelimi iilkelerin neredeyse tama-mi, gellsmekte olan iilkelerin ii~te ikisinden fazlasi, azgelimi iilkelerin ise ancak yaris;okuryazardtr.Turkiye'de ilkogretim duzeyinde nufusun buyuk kisrru okullasrrustir, ancak il-

kogretim zorunlu oldugu halde nufusun tamami ilkogretim duzeyinde egitim gor-memektedir. Turkiye'de 2008 YIl t itibanyla ilkogretimde top lam okullasrna oraru 0 /097,37; erkeklerde % 98,53 ve kadmlarda % 96,14'tur (TUiK, 2008). Ortaogretimegelindiginde ise 2008 itibanyla Turkiye'de top lam okullasrna oraru % 58,56'ya; er-keklerde % 61,17'ye ve kadmlarda % 55,81'e dusmektedir, Yani ortaogretim cagin-daki nufusun ucte birinden fazlasi, bu cagdaki kiz cocuklanrun ise yansma yakmiegitim gbrmemektedir. Okullasrna oraru, yuksekogretimde daha da dusmektedir,2007 yilmda yuksekogretimde top lam okullasma oraru % 20,14; erkeklerde % 21,56ve kadmlarda % 18,66'dlr (TUiK, 2008). Baska bir deyisle, Turkiye'de zorunlu egi-tim duzeyinden yukan dogru cikildikca egitime devam etme oraru dusmekte, yuk-sekogretim cagmdaki her bes kisiden ancak biri egitim gormektedir,

Turkiye'de okullasrna oranlan kentlerden koylere ve batidan doguya dogruduu gbstermektedir. 2008 yilmda Turkiye'de ortaogretimde okullasma oraru 0 /080'in uzerinde olan, yani okul cagmdaki her bes kisiden dordunun egitimine de-yam ettigi sadece dort il vardir. En yuksek okullasrna oranmdan baslayacak olur-sak bu dort il Bilecik, Bolu, Eskisehir ve Kirklareli'dir. Diger taraftan, ortaogretim-de okullasrna orarurun en dusuk oldugu illerde bu oran % 21 ile 26 arasmda de-gismektedir. En dusuk okullasma oranmdan baslayacak olursak bu iller Agn, Mus,Sanliurfa, Sirnak ve Vari'drr (TUiK, 2008). Bolgesel esitsizlikler sadece okullasmaoranmda degil, yetiskin okuryazar oranlannda da gorulmektedir, Orne gin Turki-ye'de okuryazarlik oraru ortalama olarak % 88'ken, Diyarbakrr'da % 69, Sanlrurfave Adiyaman'da, % 67, Sirnak'ta % 65'tir (Yildrz, 2008, s. 295).Bolgesel esitsizlik, okullasrna oranlannm yam sira sunulan egitimm niteliginde

de ortaya cikmaktadir. Az gelisrnis bolgelerde arac gerec eksikligi gelisrnis bolge-lere oranla cok daha fazla yasanrnakta, ogretmen yetersizligi nedeniyle pek cokders saati bos gecmekte ve laboratuvar calismalan gibi uygulamalar yurutulerne-mekte, bu faktorler egitimm kalitesini dusurmektedir (Serter, 2007, s. 185).

Ulkemizde butun egitim duzeylerinde kadmlar egitim olanaklanndan erkekler-den daha dusuk duzeyde faydalanmaktadirlar. Cinsiyete dayali esitsizlikler, bolge-sel esitsizliklerle birlestiginde daha da derinlesmektedir, Guneydogu Anadolu Bol-gesinde kadmlann ortalama % 60'1,Diyarbakir'da % 55'i, Sanliurfa'da % 52'si okur-yazardrr (Yildtz, 2008, s. 295). Agn, Mus, Sanliurfa, Sirnak, Van ve Bitlis'te ortaogre-timde kadmlann net okullasrna oraru % 20'nin altmdadir, yani okul cagmdaki herbes kizdan ancak biri okula gitmektedir. Batidan doguya dogru gidildikce okullas-rna oraru duserken, erkek ve kadmlann okullasma oranlan arasmdaki fark artmak-tadir. Ortaogretimde erkek ve kadmlann okullasma oranlan arasmdaki fark istan-


13/15

5. U n ite - T U rk iy e 'de Egitim Ku rum u ve Surun l an 93bul, Aydm, Usak, Denizli'de % l'in altmdayken, Bayburt'ta % 24,69; Siirt'te % 21,57;Hakkari'de % 19,34; Erzurum'da ve Mardin'de ise % 16 civarmdadir (TUiK, 2008).Sekiz yrllik kesintisiz ilkogretime gecisle birlikte Turkiye'de kizlann ilkogretim-

de okullasma oraru artrrustir. Bununla birlikte, ortaogretimden itibaren Turkiye'dekadmlann okullasma oranlan gelisrnis ulkelerin oldukca gerisinde kalmaktadir.Finlandiya, Almanya, Yunanistan ve izlanda, Norvec ve Slovenya'da 2006 yrli itiba-nyla kadmlann ortaogretimde okullasrna oraru % 100, ingiltere'de % 92, irlanda ve]aponya'da % 93, ABD'de % 79, Turkiye'de ise % 47'dir (GEeD, 2008, s. 65). Buoran ulkernizde 2007/8 ogretim yilmda % 55,81'e yukselrnistir (TUiK, 2008).Ortaogretimde Turkiye capinda okullasrna oranlannm dusuklugunde cocukla-

nn dogumda nufusa kaydedilmemeleri, ailelerin gelir seviyesinin dusuklugu, ';0-cuklann egitimlerine devam etmek yerine calismak zorunda birakilmasi gibi ne-denler etkili olmaktadir. Dogu ve Guneydogu Anadolu Bolgelerinde okullasmadacinsiyet farkhhgirun yuksek olmasi ise, geleneksel erkek egemen bakis acisindankaynaklanmaktadir. KIZ cocuklanrun okula gbnderilmemesinde ucretsiz kadinemegmin hem ev icinde hem de tanmsal i gucu olarak kullarulmasi ve kadmlannigucu piyasasma girmeyeceklerinin ongorulmesi etkili olmaktadir. Turkiye capm-da gerceklestirilen genis capli bir arastirmaya gore, para kazanmak uzere ise gir-mesi gerektigi icin okulu birakan gene erkeklerin sayisr, ayru durumda olan genekizlann sayrsmm iki katmdan fazladir. Aile baskisryla okulu birakmak zorunda ka-Ian gene kadmlann sayisr ise ayru durumdaki erkeklerden yaklasik dokuz kat faz-Iadir. Kisacasi, toplumda cinsiyete dayali geleneksel roller gene erkekleri i haya-tina, gene ktzlan ise ev hayatma ybnlendirmektedir (UNDP, 2008, s. 28).

S ag hk h b ir kisilik geliimi aeismdan g erek li olan tem el b eceriler ok ul onces! e gitimd e k a-zamldlgl i~in okul oncesi egitim, in sa n y a ammd a o nemli fa rk la r y ar ata bile ce k b ir stiree-t iro Gelimi i i lkelerin ~ogunda e gitim a la nmd ak i k amu harcamalaruun o nem li b ir b oli im i iokul oncesi egitime ayrrlmaktadir. Okul oncesi eg it im , b ii yi ik ol~iide endiistrilesmenin vekentlesmenin e tk is iy le a ile nin g en i a ile de n ~ekirdek a il ey e dOnii me sin e v e kadinlarm ig iic ii p iy as ala rma g irme sin e b ag h o la ra k g eli tig i i~in, T iir k e gitim ta rih in de o ku l oncesiegitim kurumlari oldukca ge~ o rta ya p km l tlr . T iir kiy e'd e s on y tlla rd a b u d iiz ey de o ku l-Iasma oram hizla artm ak ta olsa d a, giin iim iizd e h er b e eecuktan sad ece b iri ok ul oncesie gitim o la na kla rmd an fa yd ala na bilm e kte dir (Ak yiiz , 2 00 1, UNDP 2 00 8, s, 28) .Mevcut orta ve yuksekogretim kurumlannm buyuk kisrrurun kentlerde top lan-

ml olmasi ve ozellikle okullara bgretmen bulunmasmda kentlerin avantajh du-rumda olmasi, bolgesel esitsizligin yam sira kir-kent arasmda da esitsizliklerin ya-sanmasma neden olmaktadir. Lise egitimi goren ogrenciler icinde kirsal kesimdeyasayanlanrun orarurun % 6 civannda olmasi, kir-kent esitsizligini carpicr sekildeortaya koymaktadir (Serter, 2007, s. 184).Dezavantajli gruplann egitim olanaklanndan faydalanmalan acisindan da cesit-

li esitsizlikler gozlenrnektedir. Turkiye'de egitimlerini genel okullarda surdurerne-yip ozel egitime ihtiyac duyan 8 milyon engellinin ucte birinden fazlasi (% 36,3)okuma yazma bilmemektedir. Engellilerin % 41'i ilkokul mezunudur, iclerindeyuksek egitim gbrenlerin oraru ise sadece % 2,24'tur (Egitim-Sen, 2008, s. 13).Yapilan arastirmalar, egitimdeki basan ile cocugun uyesi oldugu toplumsal Sl-

ruf arasmda bir iliski oldugunu, alt siruflara mensup ailelerin cocuklanrun sistemtarafmdan elenerek egitim sisteminden kopma egilimlerinin, ust siruflara mensupailelerin cocuklanndan cok daha fazla oldugunu ortaya koymaktadir (Serter, 2007,

DiKKAT)

T u rk iy e 'd e i iz e l e g it im , ~ e ~it lid u z e yl e rd e k i i iz e l e g it imo ku lla nn da v e n o rm a l e gitimv er en o ku lla ra b ag li i iz els r rn tl a rd a s u n u lr n a kt a dt r.2 0 0 7 l tlh a ny la u lk e rn lz d eb ulu n an 5 61 iiz el e gitimk ur um u nd a to pla m 2 82 52i ig re n ci e g it im g iir m e kt ed ir( M E B, 2 0 0 8) .


14/15

94 TU rk iy e 'n in Top lum sa l Y a a r s :

( D iKKA T 7~Univers i teye h a z t r l r k veiig re nc i S ec rn e v eYe r le s tl rm e Smav la r in d aba~anY I a rt rr rn a k am a cs lalis e e gitim in in d is m daa nn an , d er sh an ele r v e iiz eld er sle r g ib i h er tu rlu e gitim ,l lt er a tu r de g iil ge e g ili mo la r a k a d la n dm lma k t am r(ht tp : / /www.yok .gov. t r /egi t i m I r a p o r i a rI a i legel .htm I) .

( D iKKA T 7~G ay ri S afi Y urt i~ i Has i la( GSY iH l , e k o n om i kb u y uk lu g u n i il ~u t le r in d e nbirid ir v e b ir u lk e s im r l ani~ er is in de b elli b ir z am a ni~ in de , u re tlle n tu m n ih aim a l v e h iz m etle rin p ar as aldegeridi r.

s. 182). Bu kopma, cogunlukla bir egitim kurumundan digerine geciste gercekle-sen secme ve eleme surecinde gerceklesmektedir, Bu secme ve eleme sureci, ozel-likle ortaogretimden yuksekogretime geciste etkili olmakta ve gunumuzde son de-rece onernli bir konu olan ozel ogretim kurumlannm egitim sektoru icindeki payi-run artmasma neden olmaktadir.

Egitimde Flrsat E~itligive Ozel Ogretim KurumlarlSosyal refab devleti anlayismm zayifladigi ve neo-liberal ekonomi politikalanrun uy-gulanmaya baslandigi 1980'lerden itibaren devlet, diger kamu harcamalan gibi egitimharcamalanru da azaltrrus ve egitimde devletin sorumlulugu geri plana itilmistir, Butarihten itibaren ozel okul ve dershanelerin saYISIhizla artmaya baslamis, egitimdeikili bir yapi ortaya cikrrus ve egitime aynlan kaynaklann azalmasina paralel olarakdevlet okullannda verilen egitimin niteligi azalmaya baslarrustir, Bu donern, egitimdefirsat ve olanak esitligi acismdan ciddi gerilemelere sahne olmus, ozel egitim kurum-Ian egitimdeki mevcut sirufsal esitsizligi daha da derinlestirmistir (Gok, 2004, s. 6-7).Ozel ogretim kurumlan, her kademe ve tiirdeki ozel okul, ozel dershane ve ozel kursla-ri kapsar.Ogrenci ve velileri ozel okul ve dershanelere ybnlendiren etkenler temel ola-

rak kamu egitiminin yetersizligi ve lise ve universite girislerindeki merkezi smavsistemidir. Turkiye'de universiteye ginste merkezi smav sisteminin uygulanmasi1960'larda baslarrustir. Ancak ozellikle son yillarda smavm eleyici ozelligi artmis,bu durum ozel dershanelerin universiteye girls icin neredeyse tek umut olarak go-rulmesine neden olmus, bu cercevede universiteye gins smaviru kazanma beceri-si, satm almacak bir nitelik haline gelrnistir (Gok, 2005, s. 104). Yapilan arastirma-lar, universitelerde ogrenim goren ogrencilerm % 90'mdan fazlasirun Ogrenci Sec-me ve Yerlestirrne Smavlanna hazirltk icin ozel kurslara devam ederek ve/veya ki-tap, dergi gibi materyaller satin alarak onernli harcamalar yaptrklanru gosterrnek-tedir (http://www.yok.gov.tr/egitim/raporlar/ailegel.html). Bu durum ozel dersha-ne sektorunun giderek buyumesine neden olmaktadir. 2007 YIlt itibanyla Turki-ye'de 3 986 ozel dershane bulunmakta, bu dershanelerde 1 071 827 ogrenci egitimgorrnekte ve 47 621 ogretmen gorev yapmaktadir (Egitim-Sen, 2008, s. 9). Ozeldershaneye devam edebilmenin ailenin gelir duzeyi ile olan iliskisi, kosullardaesitsizligi derinlestirrnekte ve yuksekogrenirni ancak belirli bir sosyal tabakayamensup ailelerin cocuklanrun yararlanabilecegi bir firsat haline getirmektedir (Ser-ter, 2007, s. 183). Egitim firsat ve olanaklanndan yararlanmak her Turk vatandasi-run hakki olsa da, kosullardaki mevcut esitsizlik devam ettigi surece toplumun egi-tim olanaklanndan esit sekilde yararlanamayacagi aciktir.

Yaptlan bir arasnrma, sadece 2004 yilmda ozel dershanelere odenen parasal kaynaklarla3500 ogrenci kapasitesine sahip 17 adet nitelikli iiniversite kurulabilecegini ortaya koy-mustur (Turk Egitim Dernegi, 2005, s, 87).Egitime Ayrllan Mali Kaynaklarm YetersizligiTurkiye'de Gayri Safi Yurt i.;i HaSIIa (GSYiH) icinde egitimin payi, gecmis yillaraoranla artmakla birlikte hala yetersizdir ve bircok ulkede egitime aynlan paym al-trndadir. 2007 yilmda GsYiH icinde egitime aynlan pay Danimarka'da % 8,3; is-vec'te % 7,5; Norvec'te % 7,6 iken Turkiye'de % 5,3'tur. Ogrenci basina yapilan har-


15/15

5. U n ite - T U rk iy e 'd e Eg itim Ku rum u ve Su ru n la n 95camalar acisindan da Turkiye bircok ulkenin gerisindedir. GEeD ulkeleri ortalamaolarak ilkogretimden yuksekogretime kadar ogrenci basina 23 937 ABD dolan har-carken bu rakam Turkiye'de 7 159 dolardir (www.turkegitimsen.org.tr).Egitime aynlan mali kaynaklann yetersizliginin yarattigi en onernli sorunlardan

biri, okul ve derslik sayilarmdaki yetersizliklerdir. Turkiye'de 2002-2008 yillan ara-sinda mevcut ilkogretim okulu sayrsi 35 133'ten 34 093'e; derslik sayrsi da 15471'den 14 762'ye dusmustur (TUiK, 2008). llkogretimde ogrenci sayrsi giderekarttigi halde okul sayismda gorulen bu azalma, ozellikle koylerde uygulanan bir-lestirilmis struf ve tasimali egitim uygulamalannm artmasmdan kaynaklanmaktadir.Birle~tirilmi~s,nifuygulamasl, birden fazla smifm birlestirilerek tek bir smifta bir og-retmen tarafmdan yetitirilmesidir. Ta~'mal,egitim ise, koyveya daha kii~iik yerlesim bi-rimlerinde, ilkogretim okulu bulunmayan veya egitim-ogretime kapah olanlar ile hirlesti-rllmls smif uygulamasr yapan ilkogretim okullarmdaki ogrencilerin seellen merkezlerde-ki ilkogretim okullarma giiniibirlik tasmarak egitim gormelerinin saglanmasldtr.

Krsitlr kaynaklar nedeniyle Mill! Egitim Bakanligr, butcesinin buyuk kisrmrupersonel giderlerine harcamak zorunda kalmakta ve egitimm niteligini artiracak,laik, bilimsel ve demokratik bir egitim sistemi olusturmaya katkida bulunacak ya-tmmlara cok az kaynak aktarabilmektedir. Bu durum, okullann arac-gerec ve tek-nolojik donarum acismdan yetersiz kalmasma neden olmaktadir. Gunumuzde bir-cok okul kitaphk, dil-bilgisayar-fen laboratuvarlan, spor ve toplanti salonlanna sa-hip degildir (Serter, 2007, s. 260). Ozellikle kirsal bolgelerde harita, tepegoz, mik-roskop, bilgisayar, projektor, internet baglantisi gibi temel ogretim arac gereclerin-den yoksun olan cok sayida okul bulunmaktadir, Bu eksiklikler, deneye ve ince-lemeye dayali ogretimm onunde bir engel teskil etmekte, ozellikle mesleki ve tek-nik egitim kurumlanndaki arac gerec eksiklikleri, ogrencilerin gerekli vasiflanedinmeden mezun olmalanna neden olmaktadir. Egitim kurumlanndan mezunolan bireylerin, gunumuz dunyasinda hayati bir onern tasryan bilgisayar okurya-zarltgt gibi bazi temel becerilere sahip olmamalan, okul cagmdaki turn nufusa egi-tim saglayabilme cabasi nedeniyle egitimm kalitesine verilen bnemin ikinci planaanldigiru gbstermektedir (UNDP, 2008, s. 33).Egitim ve i~GLicLiPiyasalarlModern toplumlarda egitim kurumunun en onernli amaclanndan biri, toplumun vei gucu piyasalannm ihtiyac duydugu nitelikte i gucunu yaratmak, Mill!Egitim Ka-nunu'nda da belirtildigi gibi yurttaslann "kendilerini mutlu kilacak ve toplumunmutluluguna katkrda bulunacak bir meslek sahibi olmalanru saglamaktir". AncakTurkiye'de egitim kurumu, i gucu piyasasmm ihtiyaclarmr karsilamada yetersizkalmaktadir. Bir yandan bircok alanda nitelikli i gucu yetersizligi yasarurken, di-ger yandan bireyler egitim gordukleri alanlarda istihdam edilememektedirler.Turkiye'de i gucunun egitim duzeyi dusuk, gene ve egitimli bireylerin issizlik

oranlan ise yuksektir, 2005 yrli itibanyla i gucunun ucte ikisinden fazlasi (% 67,3)lise aln egitimli olanlardan ve okuryazar olmayanlardan, sadece % l1,5'i yuksekog-retim mezunlanndan olusrnaktadir (DPT, 2006, s. 39). Egitimli gencler arasmda i-sizlik oranlan oldukca yuksektir, 20-24 yas arasi universite mezunlanrun ortalama% 39'u, 25-29 yas arasi universite mezunlanrun % 15'i issizdir (Dunya Bankasi,2006, s. 2). Bu durum, egitim kurumu ile istihdam arasmda saglikh bir iliski olma-

T u rk iy e 'd e e g iti m in 3 0 k i~ iliksrrnt larda v e ri lm e s i h a li nd ed e rs lik a ~ lg l 6 8 b in 1 95 't ir ,D EC D s ta nda rtla nn a u la s-m a k i~ in g er ek en d er slik s a-Y IS I is e 2 4 1 b in 1 33 'tu r( w w w .t u rk e g it im s e n . or g .t r) .

DiKKAT)

Türkiyenin toplumsal Yapısı ünite05

Documents

Transcript of Türkiyenin toplumsal Yapısı ünite05