TÜRKİYE’DE VETERİNER FARMAKOLOJİ

-ZAMAN DİZİNSEL BİR YAKLAŞIM-

Prof. Dr. Ferruh DİNÇER

TÜRKİYE’DE VETERİNER HEKİMLİĞİ EĞİTİMİNDE FARMAKOLOJİ ve TOKSİKOLOJİ

KONUSUNDA GELİŞMELER

F. Dinçer-A. Özgür-A. Özen

TIP ALANINDA

• Ünver, S. ve Sözen, H. (1960)Türk Farmakoloji Tarihi.Güven Matbaası, İstanbul.

• Kaymakçalan, Ş. (1965) Türkiye’de Farmakolojinin Tarihçesi.AÜ. Tıp Fakültesi Mecmuası, Cilt 18, Sayı 2, s. 387-396.

TANIMLAMA

Günümüzde Farmakoloji“Kimyasal maddelerin canlıların fonksiyonu üzerine etkilerini deney prensiplerine dayanarak araştıran biyomedikal bir bilim”

olarak tanımlanıyor.

DENEY ÖNCESİ DÖNEM

İlk ÇağlarBitkisel drogların etkileri

(Opium, Belladona, Digitalis vb.)

Çin, Hindistan, Mezopotamya ve Mısır Uygarlıkları

hayvansal ve mineral kaynaklı drogların eklenmesi

İlk Sistemik Bilgiler

Kahun Papirüsü - MÖ 1900

Ebers Papirüsü - MÖ 1550

DIOSCORIDES (MS 1.yy)

“Peri hyles iatrikes”(İlaç Bilgisi)

OrtaçaĞ BOyunca

“Materia Medica”(Latincede)

“Kitab-al Haşayiş”(Arapçada)

• 500 Drog Tarifi• Theriaca-Polifarmasi• Eczacılığın ve Galenik

Preparatların Babası• Galenik Farmasi

GALEN (MS. 129-200)

İSLÂM UYGARLIĞI

• RAZÎ (854-932)

“Kitâbü’s-saydala”

Cıvalı ilaçlar İATROKEMİ

•“Kanun fit Tıb”(785 çeşit ilaç)

İBN SİNA (980-1037)

İbn Baytar(1197-1248)

• “Kitab al-Camî fi-l-Adviya al-Mufrada”

(1400 çeşit ilaç )

ORTAÇAĞ

• İslâm Uygarlığı Eserlerinden çeviriler

• Dioscorides ve Galen’in yeniden keşfi

• Çin “Materia Medica’sı”• Hint’te “Shusruta”

RÖNESANS• Eczacılığın tıptan

ayrılışı ve kimyaya yöneliş

• Botanik ve farmakolojide gelişmeler

• “Etkili madde”kavramı

•PARACELSUS(1493-1541)İatrokemi

KLİNİKTEN FARMAKOLOJİYE

-İLKLER-(MODERN FARMAKOLOJİNİN DOĞUŞU)

• İlk Hayvan Deneyleri - JJ. Webfer (1620-1695)

• İlk Eczacılık Okulu (1777-Fransa)

• İlk Farmakoloji Hocası R. Buchheim (1846)

• İlk Farmakoloji Enstitüsü (1847, R.B.)

• İlk kez olarak Aspirin’in sentezi (1853) ve

• İlk piyasaya çıkışı (1899)

XX. YÜZYIL

• 1909 Paul Erlich (1854-1915)

(Antimikrobik kemoterapi)• 1935 Gerhard Domak (1895-1964)

(Sülfanamidler)• 1928 Alexander Fleming (1881-1955)

(Penicillium Notatum)• 1940 Howard Florey - Ernst Chain’in

(Penicillin’e ilgili yayınları)• Antibiyotikler ve Diğerleri

OSMANLI DÖNEMİ• 1802 İlk Eczane

• 1827 İlk Tıp Mektebi“Materia Medica” adı ile ilk dersler

• 1839 Dr. C. A. Bernard“Müfredat-ı Tıp” ve “Materia Medica”

• 1839 İlk Eczacılık Okulu

• 1844 “Pharmacopea Militaire Ottamane” (İlk resmî farmakope - Dr. Bernard)

• 1874 Düstûr-ul Edviye Dr. C. A. Bernard

1933 ÖNCESİ

• Ord. Prof. Dr. Akil Muhtar Özden(1877-1949)

Türkiye’de Modern Farmakolojinin

Öncüsü

• 1930 İlk Türk Kodeksi

VETERİNER FARMAKOLOJİ(OKUL ÖNCESİ DÖNEM)

Baytarnameler

Droglar ve özellikleri

İlaçların hazırlanması

Kullanılması

Etkileri

OKUL DÖNEMİ

• Godlewsky 1842 Ders notları Mektupları (1846)İlk Eczane

1853 ve Sonrası

Başlıca Yayınlar

MÎNAS BEY

• Müfredat-ı Tıb ve Tedavi-i Emraz, Fenn-i İspençiyare-i Baytarî

• (Cild-i Evvel 1883) • (Cild-i Sani 1889)

İBRAHİM EDHEM İcmal-i Baytare

1889

1933 ÖNCESİ

• Mînas Bey (1918’e kadar)• Dr. Binbaşı Nuri Bey (1905-1909 arası)• Sivil Veteriner Okulunda Besim Paşa ve• Ali Rıza (Uğur) (1896-1913 arası)• 1920-1933 arası:

Muallim İsmet (Giritli)Fazlı Faik (Yeğül)

(Farmakoloji)(Toksikoloji)

Y.Z.E. DÖNEMİİlk Yıllar

• 1933 “Seririyat-ı Dahiliye Enstitüsü” – 5. ve 6. Yarıyıllarda Farmakoloji ve Toksikoloji– 7. Yarıyılda Reçete Bilgisi– 8. Yarıyılda Farmasötik Kursu

• 1938 “Fizyoloji - Farmakoloji Enstitüsü”

(Prof. Hasko’nun Farmakoloji Tatbikatı)

BAĞIMSIZLIK1939 Farmakoloji ve Toksikoloji Enstitüsü’nün

KuruluşuProf. Dr. F.F. Yeğül Dr. Ali Rıza Gürgen (Ass.)Mehmet Şahin Akman (Ass.)

• 1941 Dr. Nurettin Mashar Öktel’in İç Hastalıkları Enstitüsünden Nakli

• 1945 Mustafa Güley (Ass.)• 1947 Ord. F.F. Yeğül’ün Emekliliği (13.7.1947)

5 ve 6. Yarıyıllarda: Farmakoloji7. Yarıyıl: Klinik-Otopsi-Farmasi Tatbikatı8. Yarıyıl: Klinik-Otopsi-Farmasi Tatbikatı

Toksikoloji-Reçete Bilgisi9. Yarıyıl: Klinik-Otopsi-Farmasi Besin

Kontrolü Tatbikatı

1952 Farmakoloji ve Toksikoloji Kürsüsü

1948 Y.Z.E.’den Ankara Üniversitesi’ne

1970’lerle yeni veteriner fakülteleri

1982 YÖK Dönemi !!!

VETERİNER FARMAKOLOJİ’DE İLKLER

• 1861 “Beledi İspençiyarlık Sanatının İcrasına Dair Nizamname” (3.2.1861)(Doktor Cerrah veya Veteriner Hekimlerin yazılı izni olmadan reçete verilemez, bu reçeteleri eczacı olmayan hazırlayamaz.)

VETERİNER FARMAKOLOJİ’DE DİĞER İLKLER

• 1880 Veteriner hekimlerin de eczanelerde

hasta kabul etmeleri• 1888 İlk İlaç Reklamları

•Ordu Birliklerinde

Ecza Depoları ve

Eczanelerin

Kuruluşu

• 1924-25 Distofajin’in İmali

• 1926 Kodeks Komisyonunda Veteriner Hekim

• 1927 Distofajin Laboratuarı

• 1929 İlk Yerli İlacın Seri Üretimi

• 1938 İlk Yerli İlaç Ruhsatları

İLK BEŞLER

• Ord. Prof. Dr. Fazlı Faik YEĞÜL• Prof. Dr. Nurettin Mazhar ÖKTEM• Prof. Dr. Mehmet Şahin AKMAN• Prof. Dr. Mustafa GÜLEY• Prof. Dr. A. Nazım ÖZKAZANÇ

Ordinaryüs Profesör

Dr.Fazlı Faik YEĞÜL

Profesör

Dr.Nurettin Mazhar ÖKTEL

Profesör

Dr.Mehmet Şahin AKMAN

Profesör

Dr. Mustafa GÜLEY

Profesör

Dr. A. Nazım ÖZKAZANÇ

TEŞEKKÜRLERSayın Prof. Dr. Sezai Kaya’ya,

Değerli Katılımcılara,Veteriner Hekim

Savaş Volkan Genç’e