(SME) edition

Copyright © 2008 Transparency International. All rights reserved.ISBN: 978-3-935711-05-0

“Reproduced with permission from Transparency International. Burmese translation and language review by MCRB. Please contact Transparency International for any requests to reproduce any parts of the Business Principles for Countering Bribery.”

1  

 

 

  

  

နဒါနး - စးပြားေရးႏငဆငေသာအေၾကာငး (The Business case)

စာဖတသသည အေၾကာငးတစခခေၾကာင လာဘေပးလာဘယမႈ(bribery)ႏင ၎သညမမက မညသ႔ထခကႏငေၾကာငး စဥးစားမၿပး ဤစာအပက ဖတ႐ႈေနျခငး ျဖစေကာငးျဖစႏငပါသည။ အဂတလကစားမႈ(Corruption)က အဓပၸာယဖြငဆရေသာ တာဝနေပးအပထားျခငးခရသတစဥးက ၎၏ပဂၢလက အကး အလ႔ငာ အာဏာက အလြသးစားျပျခငးဟ အဓပၸာယဖြငဆရပါလမမည။ အမားဆးျမငေတြ႕ေနရသည အဂတလကစားမႈ ပစမာ လာဘေပးလာဘယျခငးျဖစပါသည။ လာဘေပးလာဘယမႈက အဓပၸာယဖြငဆပါက စးပြားေရးလပငနးတစခ လပေဆာငရာ တြင မ႐းမသားလပေဆာငရန၊ တရားမဝငလပေဆာငရန သ႔မဟတ စညးခးေဖာကရန မကလးေပးသညအေနျဖင ေငြ၊ တစး လကေဆာင သ႔မဟတ အျခားအခြငအေရးမားေပးျခငး သ႔မဟတ လကခရယျခငးဟ အဓပၸာယဖြငဆႏငပါသည။ ၂၀၀၂ ခႏစတြင Transparency International (TI)သည လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးအတြက စးပြားေရး လပငနးမားႏငဆငေသာ လကနာသင႔သညမမား (Business Principle for Countering Bribery)က စတငမတဆကေပးခ ပါသည။ မလက လပငနးပမာဏႀကးမားေသာ ကမၸဏႀကးမားအတြက ရည႐ြယမတဆကေပးျခငး ျဖစပါသည။ ထစဥမစ၍ ဤစးပြားေရးႏငဆငေသာ လကနာသင႔သညမမားက လာဘေပးလာဘယတကဖကေရးအတြက စသတမတခကအျဖစ အမားက အသအမတ ျပလာပါသည။ လာဘေပးလာဘယတကဖကေရး အစအစဥမားတြက ေမာဒယပစတစခအျဖစလညး ကးကားလာၾက ပါသည။ အေသးစားႏငအလတစား စးပြားေရးလပငနးမား (SMEs)ႏင ပ၍သကဆငမည စးပြားေရးနငဆငေသာ လကနာသင သညမမား စာအပကလညး ထတေဝခပါသည။ ဤစာအပတြင အခန၊ ေငြႏင လ႔စြမးအားအရငးအျမစအားနညးေသာ အဖြ႔႕အစညး မားအတြက အေထာကအကျပရန လကေတြ႕ လပေဆာငႏငမည အႀကဥာဏမားပါဝငသည လမးညႊနမားလညး ထညသြငး ထားပါသည။ ဤမမား၊ လမးညႊနမားကၾကည၍ မမတ႔လပငနးအ႐ြယအစားႏင ဖြ႕စညးတညေဆာကပတ႔ျဖင အဝငေသာ လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးမဟာဗဟာ ေရးဆြေရးလပငနးစဥက အေကာငအထညေဖာႏငမည ျဖစပါသည။ SME တစခသည တစဥးတညးပင သ႔မဟတ လသးေလးဥးသာပါေသာ အစစပလပငနးေသးေလးလညး ျဖစႏငပါသည။ မသားစစးပြားေရးလပငနး သ႔မဟတ ဝနထမးငါးရာခန႔ရေသာ ပဂၢလကလမတက ကမၸဏတစခလညး ျဖစႏငပါသည။ လပငနး ပမာဏႀကးမားေသာကမၸဏတစခႏင မတသညအခကမာ SME တစခတြင ဒါ႐ကတာဘတအဖြ႕မရႏင။ လ႔စြမးအား အရငးအျမစ ဌာန သ႔မဟတ စးပြားေရးႏငဆငေသာမမားကငသးျခငးက ႀကးၾကပမညေကာမတ ခန႔ထားႏငမည အခနႏင ေငြေၾကးအရငး အျမစ မား မရႏငျခငး ျဖစပါသည။ ဤစးပြားေရးႏငဆငေသာ လကနာသင႔သည႔မမားသည တနဖးရပါသည။ ဤမမားက ေကာငးမြနေသာ စတဓာတအခ၊ ႐သားမႈတ႔ျဖင စးပြားေရးလပငနးတြင ကငသးႏငပါသည။ မမလပငနးတြင ပငရငတစဥးအေနျဖငေသာလညးေကာငး၊ မနေနဂာ တစဥးအေနျဖငေသာလညးေကာငး၊ လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရး မဟာဗဟာ ေရးဆြလသ၊ ဤမမားက သင၏ စးပြားေရး လပငနးတြင ကငသးလသမားအတြကလညး လမးညႊနစာအပ (Guidance Document)က ေရးသားထားပါသည။ လပငနးစဥ၏ အဆငတငးအတြက အေရးႀကးေသာအခကမား ေဖာျပေပးထားၿပး၊ ထညသြငးစဥးစားသငသည အခကမားကလညး မးေမာငးထး ရငးျပထားပါသည။ လမးညႊနစာအပသည စာဖတသတ႔ အေနျဖင မမတ႔ႏငသငေလာမည လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရး မဟာဗဟာ မညသ႔ေရးဆြမညဟ စဥးစားရာတြင အေထာကအကျပပါလမမည။ ဤလမးညႊနသည လာဘေပးလာဘယျဖစေပၚ ႏငသည အေျခအေနမားက ၿခငမေအာင ေရးသားထားပါသည။ သ႔ေသာ ႏငငေရးႏငဆငေသာ အလေငြေပးျခငးမားကသ႔ေသာ စာဖတသ၏ စးပြားေရးလပငနးႏငမသကဆငသည အေၾကာငးအရာမားပါဝငလာပါက ေကာ၍ဖတ႐ႈသြားႏငပါသည။ စးပြားေရး လပငနးမားႏင သကဆငမညဟယဆရေသာ အႀကဥာဏမား ထညသြငးထားပါသည။ ေနာကထပ နားလညထားသငသည အခကတစခမာ စာဖတသတ႔၏ လပငနးႀကးထြားလာသညအမ ဤစာအပတြင ေဖာျပထားေသာအေၾကာငးအရာမားမာ သင၏ လပငနးႏင ပ၍ အသးတညလာႏငသည ဆသညအခကျဖစပါသည။ အခ႕ေနရာမားတြင လာဘေပးလာဘယမႈမာ စးပြားေရးလပငနးဓေလတစခ၏ ႀကးမားေသာ အစတအပငးတစရပ ျဖစေန တတပါသည။ ထ႔ေၾကာင ၎မာ ႀကးမားေသာစနေခၚမႈတစချဖစၿပး၊ စးပြားေရးလပငနးတစခခငး၊ အထးသျဖင လပငနး ငယေလး အေနျဖင လာဘေပးလာဘယမႈက တကဖကရန မလြယကေပ။ သ႔ေသာ လာဘေပးလာဘယမႈ တကဖကေရးအစအစဥမား

 

ခမတျခငး၊ အျခား SME မား၊ စးပြားေရးလပေဖာကငဖကမား၊ အာဏာပငမား၊ ကးသနးေရာငးဝယေရးအဖြ႕အစညးမား၊ လထ အေျချပ အဖြ႔ အစညးမားႏငပးေပါငးေဆာင႐ြကျခငးျဖင လာဘေပးလာဘယျခငးက လကမခသည ဓေလတစခ (Culture of Zero Tolerance) က ဖနတးရာတြင အေထာကအကျပသည အခြငအလမးတစမး ထြကေပၚလာႏငပါသည။

လာဘေပးလာဘယျခငးသည စးပြားေရးလပငနးကထခကပါသည။

လာဘေပးလာဘယတကဖကေရးအစအစဥ ေရးဆြခမတထားျခငးေၾကာင ရငးရငးလငးလငး ျမငေတြ႕ႏငေသာ အားသာ ခက မား႐သကသ႔၊ အစအစဥေရးဆြခမတထားျခငးမရသျဖင ႀကေတြ႕ရႏငသည အႏရာယမားလညးရပါသည။ စာဖတသမား အေနျဖင နားလညၿပးျဖစလမမည ျဖစေသာလညး၊ မမတ႔၏ စးပြားေရးလပေဖာကငဖကမားႏင ေဆြးေႏြးမႈမား၊ အစအစဥေရး ဆြမႈမားတြင အေထာကအကျဖစေစရန အကးမား(Benefits)ႏင ႀကေတြ႕ရႏငသည အႏရာယမား(Risks) က ေအာကတြင ေဖာျပ သြားပါမည။

အကးမား

ကငဝတႏငအည ကးသနးေရာငးဝယသညဟေသာ စးပြားေရးလပငနးအတြက နာမညေကာငး သကၡာသည ႏငငစ စးပြားေရးလပငနးႀကးမားက ၎တ႔၏ကနစညႏင၀နေဆာငမႈလပငနးကြငးဆကအဆငအဆင (Supply Chain) အတြငး ပါဝငရန ေ႐ြးခယခရႏငသည အခြငအလမးတးေစပါသည။

႐းသားျခငး၊ ကငဝတႏငညျခငးဟသည မတတမးေကာငးမားသည အစးရစးပြားေရးလပငနးမားတြင ဝငေရာကႏငခြင အခြငအလမး အားေကာငးေစပါသည။

လာဘေပးလာဘယတကဖကေရး အစအစဥေကာငး ေရးဆြခမတထားပါက၊ သငတ႔၏ စးပြားေရးလပငနးႏင သငတ႔ႏင

ပတသကေနသမားအေနျဖင တရားဥပေဒအရအေရးယခရျခငး၊ လငစငမားဆး႐ႈးရျခငးႏင အမညပကစာရငးသြငး ခရျခငးမားက ကာကြယၿပး ျဖစပါသည။

အကယ၍ သင၏လပငနးက ေရာငးခမညဟ စဥးစားပါကလညး နာမညေကာငးရျခငးသည၊ သင၏ လပငနးအား ဝယယ

ရန ပမဆြေဆာငသည အခကျဖစပါသည။

ကငဝတသတမတခကမားႏငအည လပေဆာငေနေသာ စးပြားေရးလပငနးတစခသည အတလပကငရန သငတင ေလာကပတေသာ ေနရာတစခသဖြယျဖစၿပး၊ အလပအတြက ေကာငးမြနေသာဆကဆေရးမားႏင ယၾကညမႈမား တးေစ ရန အားေပးပါသည။

သင၏စးပြားေရးလပငနးသည ေငြေၾကးႏငဆငေသာ အဖြ႕အစညးမားက ပမ၍ဆြေဆာငႏငလာပါ လမမည။

သငႏင လာဘေပးလာဘယမႈ မျပလပေသာ ပဂၢလအခ႕တ႔သည သင၏စးပြားေရလပငနးမား အတြက ဆးျဖတခက

ခမတရာတြင ထနးခပႏငသည အခြငအလမးမားရလာႏငပါသည။ သင၏ အဖြ႔အစညးသညလညး လာဘေပးျခငး၊ လကေဆာငေပးျခငး၊ တဆးလကေဆာင ေပးျခငးမားေၾကာင ေလလြငမႈမား မရေတာဘ ေငြေၾကးကနကမႈ သကသာ လာႏငပါသည။

3  

ႀကေတြ႕ရႏငသည အႏရာယမား

လာဘေပးလာဘယျခငးသည ႏငငအမားစတြင တရားမဝငလပေဆာငမႈျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင ႀကးေလးေသာဒဏေငြ ေပးေဆာငရမႈမား၊ တာဝနရေသာ ဒါ႐ကတာမားႏင မနေနဂာမားသည ေထာငဒဏကခရႏငသည ရာဇဝတမႈမား ရငဆငရႏငပါသည။

သင၏လပငနး လပကငေနေသာတငးျပည သ႔မဟတ သင၏ကနပစၥညးေရာငးခမညတငးျပညတြင လာဘေပး လာဘယ မႈတကဖကေရးဥပေဒမား မရလငပင သငအေနျဖင အဂတလကစားမႈမားက အျပစေပးအေရးယႏငသည အၿခားေသာ တငးျပညမားသ႔ ေရာငးခမႈရလာႏငသည။

လာဘေပးလာဘယမႈပေပာကေရးအတြက တစကမၻာလးအတငးအတာျဖင ေဆာငရြကေနေသာ လပငနးမားရပါသည။ ၂၀၀၅ ခႏစတြင စတငကငသးခေသာ ကလသမဂၢ၏ အဂတလကစားမႈ တကဖကေရး သေဘာတညခက (United Nations Convention against Corruption - UNCAC) သည ပထမဆးေသာ ကမာၻလးဆငရာသေဘာတညခကျဖစၿပး၊ အဂတလကစားမႈပစအားလး ၿခငမေအာင ထညသြငးထားပါသည။ ၎သည ဥပေဒတစခသဖြယျဖစလာၿပး၊ လကနာ ကငသးလာေသာေၾကာင တး၍ အေရးပါလာပါသည။ စးပြားေရးပးေပါငးေဆာင႐ြကမႈႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအဖြ႔႕ (Organization for Economic Cooperation and Development - OECD) ကလညး ၎၏ လာဘေပးလာဘယမႈ တကဖကေရးသေဘာတညခကမတဆင ႏငငတကာစးပြားေရးလပေဆာငမႈမားတြင လာဘေပးလာဘယျခငးက တကဖကခပါသည။ ၎သေဘာတညခကက လကမတေရးထးထားေသာ (၃၇) ႏငငက ၎က ဥပေဒတြင ထညသြငး ခၿပး၊ လာဘေပးလာဘယမႈစြပစြခကမားက သကဆငရာ သ႐းမားသ႔ သတငးပ႔ႏငပါသည။ ၎တြင “အဂတလက စားမႈသည ပမနလပေဆာငမႈတစခ မဟတေတာပါ” ဟ ေဖာျပထားပါသည။

အကယ၍ သငသည ကမၸဏႀကးမား၏ ကနစညႏင ၀နေဆာငမႈလပငနးကြငးဆကအဆငဆငတြင (supply chain) ပါဝငလပကငရန ေမာလငပါက ကမၸဏႀကးမားအေနျဖင သငထတြင လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးအစအစဥ ႐၊ မ႐ သလၾကေပလမမည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ႏငငတကာစးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင အဆပါ ဥပေဒမားက လကနာၾကရၿပး၊ ၎တ႔ႏင လပကငမညလပငနးမားကလညး အဆပါ အစအစဥမားရရမညဆသညမာ လအပခက တစချဖစသညဟ အသေပးထားၿပးျဖစပါသည။ ယခအခါ ကမၸဏႀကးအမားစသည စစမးစစေဆးမႈမား ျပလပ လာၾကျခငးေၾကာင အကယ၍ သငထတြင လာဘေပး လာဘယမႈတကဖကေရးအစအစဥ မရပါက၊ သင၏လပငနးသည ၎တ႔ႏင ခတဆကရန ေ႐ြးခယမခရႏငျခငး သ႔မဟတ ၎တ႔၏ လာဘေပးလာဘယမႈ တကဖကေရး အစအစဥတြင ပါဝငေစျခငးမား ရလာႏငပါသည။

လာဘေပးလာဘယမႈက ကးလြနျခငးသည ဒဏေၾကးမားစြာေပးျခငးျဖင မၿပးဆးဘ ပ႔ကနလငစငမား ပတသမးခရ ႏငပါသည။

လာဘေပးလာဘယျခငးသည စးပြားေရးလပငနးတစခ၏ ပရပက ထခကၿပး၊ သကၡာကျခငး၊ အခ႕အဖြ႕အစညးမား၏ နာမညပကစာရငးသြငးမႈမား ခရႏငပါသည။ ဘဏမား၊ စာရငးစစအဖြ႔မားႏင ေရ႕ေနမားသည ေငြေၾကးခဝါခမႈ၊ အၾကမး ဖကဝါဒ တကဖကေရးဥပေဒမားႏင ၿငစြနး၍ ရငးလငးမျပ ႏငသညေငြစာရငးမား၊ ပမနမဟတသည ေငြစာရငးမားက သတငးပ႔မႈ ျပလပၾကရပါသည။

လာဘေပးလာဘယမႈ လႊမးမးေသာ ဆးျဖတခကက ခမတသည စးပြားေရးလပငနးဆငရာ ဆးျဖတခကမားသည စးပြားေရးသေဘာက အေျခချခငး မရေသာေၾကာင ရလဒေကာငး မထြကရတတေပ။ လာဘေပးခေသာေငြေၾကးမာ အဖြ႔႕အစညးအတြက အ႐ႈးသာျဖစပါသည။ လာဘေပးလာဘယလမး ေၾကာငးက လကမပါက တစ၀၀လညေနၿပး ေနာကျပနဆတရန ခကခတတပါသည။

လာဘေပးလာဘယမႈက အေျခခ၍ လညပတေသာ စးပြားေရးလပငနးသည

အထနးအကြပ မရေသာ စးပြားေရးလပငနးသေဘာက ေဆာငပါသည။

 

လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးအတြက စးပြားေရးႏငဆငသည လကနာသငေသာ မမား

အေသးစားႏင အလတစား စးပြားေရးးလပငနးမား (SMEs) မားအတြက

လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးအတြက စးပြားေရးႏငဆငသည လကနာသငေသာမမားက ပဂၢလက က႑ အကး စးပြားအပစတစခ၊ အစးရမဟတေသာအဖြ႕မားႏင အလပသမားသမဂၢမားက ၎တ႔၏ လပငနးမား လပေဆာငရာတြင လာဘေပး လာဘယမႈတကဖကႏငေရးအတြက ထေရာကေသာနညးနာမားေဖာေဆာငရာ၌ ကမၸဏမားက အေထာကအကျပသည ကရယာ သဖြယျဖစရန ေရးဆြခၾကျခငး ျဖစပါသည။

ယခစာမ (Version) မာ အရငးအျမစ အနညးငယသာရသည ေသးငယေသာအဖြ႕အစညးမား အေထာကအက ျဖစေစ ရနအတြက ကစၥရပရငးလငးခကမား၊ လကေတြ႕ဥပမာမားျဖင လပငနးစဥက ႐းရငး ေအာင ေရးသားထားပါသည။

၁။ စးပြားေရးႏငဆငေသာ လကနာသငသည မမား စးပြားေရးတြင တနဖးထားမႈမားျဖင လပငနးလပကငရျခငးျဖစပါသည။ ဤလကနာသငေသာမမားအေပၚ သင၏ ကတ က၀တျပလပေဆာငမႈက မညသ႔မတတမးတငထားႏငသညဆသည႔ ဥပမာမားအား ေနာကဆကတြ (က)တြင ပးတြေဖာျပထားပါ သည။ သင၏ စးပြားေရးလပငနးတြင ေအာကပါတ႔က လကနာရန ကတကဝတရသငပါသည။

မမ၏ စးပြားေရးလပငနးက မတစြာ၊ ႐သားစြာႏင ပြငလငးျမငသာမႈရစြာ လပေဆာငျခငး။

စးပြားေရးတြင အသာစးရေစရန တက႐ကေသာလညးေကာငး၊ သြယဝက၍လညးေကာငး လာဘေပးရန ကမးလမးျခငး၊ လာဘေပးျခငးမား မျပလပျခငး။

စးပြားေရးတြငအသာစးရေစရန တက႐ကေသာလညးေကာငး၊ သြယဝက၍လညးေကာငး လာဘယျခငးမား မျပလပျခငး။

ဤမမားက အေကာငအထညေဖာႏငမည အစအစဥတစခေရးဆြျခငး။

၂။ ရည႐ြယခကမား စးပြားေရးႏငဆငေသာ လကနာသငသညမမား၏ ရညရြယခကမားမာ သငအား ေကာငးမြနေသာ စးပြားေရးလပနညး ကငနညးမားကသာ အသးျပေစရန အကအညေပးေရး၊ နာမညေကာငးရရမႈက ကာကြယႏငေရးႏင လာဘေပးလာဘယမႈေၾကာင ႀကေတြ႕ရမညအႏရာယက နညးႏငသမနညးေစ မည နညးလမးမား အႀကျပႏငေရး ျဖစပါသည။ ရည႐ြယခကမား ေအာငျမငေရးအတြက သင၏ လပငနးမား

သငလပငနးလညပတမည တနဖးထားမႈမားႏင လပနညးကငနညးမားက သေဘာတသငပါသည။

သငလပငနးက ျပနလညသးသပ၍၊ ႀကေတြ႕ရႏငသည အႏရာယမား ဘယမာရသညက ဆးျဖတ သငပါသည။

စးပြားေရးလပငနးတစခအေနျဖင လကေတြ႕လပေဆာငမႈမားမ လာလေပးလာဘယမႈ၏ အႏရာယက တကဖကႏင မညဆသညက သေဘာတသငပါသည။

သင၏လပငနးသည ဤမမားက လကနာကငသးႏငရန လပငနးစဥအတြက အခကအလကမား ေရးဆြထားသငပါ

သည။

5  

၃။ လာဘေပးလာဘယမႈက တကဖကမည အစအစဥက မညသေရးဆြမညနညး သင၏လပငနးသည လကနာသငသညမမားကထနးသမးၿပး ရည႐ြယခကေအာငျမငေစရန မညသ႔ လပေဆာငမညဆ သညက ဆးျဖတရာတြင အေထာကအကျပရန လကေတြ႕လပေဆာငပအဆငဆငက ေဖာျပလကပါသည။ သငအေနျဖင သတငး အခကအလကမားစေဆာငးႏငသည ေနရာမားရသည။ ဥပမာ သ႐းမား၊ ကးသနးေရာငးဝယေရးအဖြ႕အစညးမားႏင ျပညတြငးရ TI National Chapters မား ျဖစပါသည။

သငႀကေတြ႕ရႏငသည အႏရာယမားက ဆနးစစေလလာျခငး။

သင စးပြားေရးလပမည တငးျပညမား၏ လာဘေပးလာဘယမႈ အႏရာယႀကးမားမႈ ရ၊ မရ ေအာကပါ လငခ (Link) တြင စစေဆးပါ။ http://www.transparency.org/policy_research/surveys_indices/cpi.

သင၏ ကမၸဏလပကငမည က႑မားတြင လာဘေပးလာဘယမႈျဖစေပၚႏငသည အေျခအေနမားက သးသပပါ။

ေအးဂငမား၊ အျခားစးပြားေရးလပေဖာကငဖကမားႏငခပဆေသာ ကနထ႐ကစာခပမားက ျပနလညသးသပပါ။ ေငြေပး ေငြယအတြက သတမတခကမားက စစေဆးပါ။ ေကာမရငေပးေငြမားသည ၎တ႔ဝနေဆာငမႈႏင သငေလာမႈ ရ၊ မရ ရငးလငးမႈ ရမရ စစေဆးပါ။

သင၏ လပေဖာကငဖကမား၊ သငထပစၥညးသြငးေနသမားႏင ေဖာကသညမားအေနျဖင ႐သားမႈ၊ ကငဝတေစာငထနးမႈ

ရမရ ဆနးစစႏငရန မညသ႔ေသာစစေဆးမႈမား လပေဆာငရန လအပမညက ဆးျဖတပါ။

အကယ၍ သငသည ကနစညႏင၀နေဆာငမႈလပငနးကြငးဆကအဆငဆင(Supply Chain)တြင ဝငေရာကလပကငေန သည ဆပါက သင၏ေဖာကသညမားက သငအေပၚ လာဘေပးလာဘယတကဖကေရးႏင ပတသက၍ မညသည အရာမား လပေဆာငရန ေမာလငၾကသညဆသညက နားလညရပါမည။

သငစးပြားေရးလပေဆာငမည ေနရာတြငရေသာ စးပြားေရးလပငနးက သကေရာကမႈရသည ဥပေဒ မား၊ စညးမဥးမားက

နားလညပါ။ ႏငငအေတာမားမားတြင လာဘေပးလာဘယမႈသည ဥပေဒျပငပ လပေဆာငမႈ ျဖစပါသည။

ႏငငအေတာမားမားတြင လာဘေပးလာဘယမႈသည ဥပေဒျပငပ လပေဆာငမႈျဖစပါသည။

လာဘေပးလာဘယမႈ တကဖကေရးအစအစဥကသေဘာတျခငး ယခအခါ သငသည ႀကေတြ႕ရႏငသည အႏရာယအကျဖတခကေပၚ အေျခခ၍ လာဘေပးလာဘယမႈ တကဖကေရး အစအစဥတစခ ေရးဆြႏငၿပ ျဖစပါသည။ သင၏လပငနးမာ အၿမတေစ ႐းသားစြာ ပြငလငးစြာ လပေဆာငေနေစရန ျဖစပါသည။

 

၄။ အဓကကေသာ လာဘေပးလာဘယကစၥရပမား သင၏စးပြားေရးလပငနးက တက႐ကသကေရာကမႈမားရႏငေသာ အဓကကစၥရပမားရပါသည။ သငအေနျဖင ၎တ႔က ဆနးစစၿပး ဥးစားေပးလပေဆာငရန လအပပါသည။ လာဘေပးလာဘယျခငးတြင ေငြေပးျခငးအျပင အျခားပစအမးမးျဖင ႐တတပါသည။ တက႐ကေပးျခငးလညး ျဖစႏင သည။ ကနထ႐ကစာခပတြငပါေသာ ေကာမရင၏ အစတအပငးအျဖစလညး ေပးႏငသည။ လကေဆာင၊ အကးအျမတတစခခ၊ အလအတြကေပးျခငးမးျဖင ပစတစမး ရႏငပါေသးသည။ လာဘေပးမႈမားက သငသရျခငးမရဘ သင၏ကမၸဏ သ႔မဟတ စးပြားေရးလပငနးကယစား လပကငေပးေနေသာ အျပငလ တစဥး သ႔မဟတ ေအးဂငက ေပးလကျခငးလညး ရပါသည။

လကေဆာငႏင ဧညခရျခငးမား တနဖးႀကးေသာလကေဆာင သ႔မဟတ ေငြကနေၾကးကမားမညဧညခမႈမးတ႔က ျပညတြငးဥပေဒမားအရ လာဘေပး လာဘယမႈဟ သတမတႏငပါသည။ ၎သည ေငြသားေပးျခငးထက ပ၍ သမေမြ႔ပါသည။ သ႔ေသာ လညး စးပြားေရးလပငနးတြင ပမနမဟတေသာနညးျဖင အသာစးရရရန ရည႐ြယ၍ လပေဆာငျခငးပင ျဖစၿပး ေနာကထပလာဘေပးမႈမား ထပမျပလပရန ျပငဆငျခငး နညးလမးလညး ျဖစပါသည။ အျခား တစဖကတြငလညး စးပြားေရးလပငနးတစခ၏ ပမနလပရးလပစဥတစချဖစေသာ ေကာငးမြနသည ဆကဆေရးတးျမငရနႏင အထမးအမတ ပြကငးပျခငးမား၌ သငတငေလာကပတေသာ လကေဆာငမားႏင ဧညချခငးမားက ပြငလငးစြာ ျပလပ ျခငးမာ လာဘေပးလာဘယမႈဟ မဆႏငေပ။ ထ႔ေၾကာင လတငးသည ဤျခားနားခကက နားလညထားရန လအပပါသည။ သင၏စးပြားေရးလပငနးႏင သငလပငနးတြင လပကငေနသမားက အကာအကြယေပးႏငရန လကေဆာငမားေပးျခငးႏင ဧညချခငးမားက မညသညအခနတြင ျပလပႏငသည၊ လကခႏငသည၊ မညသည႔အရာမားက မတတမးတငထားသငသည ဆသညမားက သေဘာတထားရနလပါမည။ သင၏ စးပြားေရး လပေဖာကငဖကမားကလညး သင၏ စညးမဥးစညးကမးမား သထားေစရန လအပပါသည။ လကေဆာငမား၊ ဧညချခငးမားႏငဆငေသာ စညးမဥးမားအတြက ဥပမာတစရပက ေနာကဆကတြ (ခ) တြင ေတြ႕ႏငပါသည။

အကးစးပြားခငး ပဋပကၡျဖစမႈ အကးစးပြားခငးပဋပကၡမား ျဖစရျခငးမာ ပဂၢလကအကးစးပြား သ႔မဟတ ဆကဆေရးက စးပြားေရးလပငနး အကး စးပြားထကပ၍ ဥးစားေပးသညအခါ ျဖစတတပါသည။ အကးစးပြားမား ပဋပကၡျဖစျခငးသည စဥးစားဆးျဖတရာတြင ဘကလကမႈ မားရႏငၿပး၊ ႐းသားမႈမရေသာ၊ ပြငလငးမႈမရေသာ လပေဆာငမႈမားက ဥးတညေစႏငပါသည။ တစခါတစရ တစဥးခငး လပေဆာငမႈမားသည မားမနးသလကႏင လပေဆာငမႈမားရသည အေျခအေနမး၊ သငလပငနးက ထခကေစမည အေပးအယ ကစၥမား ျဖစႏငသည အေျခအေနမးက တြနးပ႔ ႏငပါသည။ ဤသ႔ ျဖစႏငေခက ကငတြယေျဖရငးရနနညးမာ ပဋပကၡျဖစႏငသည အေျခအေနမးက မညသ႔စမခန႔ခြမညဆသည စညးမဥးစညးကမးမားရေနရန ျဖစပါသည။ ဥပေဒျပငပလပေဆာငမႈမား မရသည တင အကးစးပြားပဋပကၡျဖစျခငးက အဂတလကစားမႈအျဖစရႈျမငႏငပါသည။ ဥပေဒျပငျပလပေဆာငမႈကသ႔ပင စးပြားေရးလပငနး က ထခကႏငပါသည။

လဒါနးထညဝငျခငးမားႏင စပြနဆာေပးျခငး လာဘေပးလာဘယျခငးသည အလေငြထညဝငျခငးမား သ႔မဟတ စပြနဆာေပးျခငးမားအသြငျဖငလညး ရေနႏင ပါသည။ လဒါနးမႈအတြက ေပးအပေသာေငြမားသည စးပြားေရးလပငနးသေဘာတညခကတစခတြင အသာရေရးအတြက မျဖစေစေအာင ျပလပရေပလမမည။ လဒါနးမႈအတြကေပးေသာ ေငြမားမာ အဖြ႕အစညးသ႔သာ ေပးရမညျဖစၿပး၊ လပဂၢလတစဥး ခငးမားသ႔ မေပးရေပ။

7  

စပြနဆာေပးျခငးဆသညမာ လႀကကမားေသာပြမားတြင လပငနးတစခက ၎၏အမညက ခတဆကေဖာျပႏငရန ေငြသားျဖငေပးျခငး သ႔မဟတ ပစၥညးေပးျခငးမား ျပလပျခငးက ဆလပါသည။ ဥပမာ အားကစားလႈပရားမႈတစခ သ႔မဟတ အဆေတာကသ႔ေသာ လသမားေသာပဂၢလမားသ႔ ေပးျခငးမး ျဖစပါသည။ လပငနးတစခ၏ အကးအျမတဆသညမာ နာမညေကာငးရမႈႏင ဆကစပေနရာ လသမားမႈ၊ နာမညႀကးမႈႏင ဆကစပေနပါသည။ ထ႔ေၾကာင စပြနဆာေပးျခငးေၾကာင လသမားျခငးႏင အမတတဆပ အားေကာငးလာျခငးကသ႔ေသာ တငးတာ၍ရႏငေသာ စစမနသညအကးအျမတမား ရရသင ပါသည။ စပြနဆာေပးျခငးသည လပငနးအကးအျမတရရေအာင လပေဆာငျခငး ျဖစရမညျဖစၿပး၊ လာဘေပးလာဘယလပ ေဆာငျခငးမး မျဖစသငေပ။

လပငနးမား ေခာေမြ႕ျမနဆနေအာင ေငြေပးျခငးမား (Facilitation Payments) လပငနးေခာေမြ႕ျမနဆနေအာင ေငြေပးျခငးမားသည လာလေပးလာဘယျခငးအတြက ပစတစမးျဖစၿပး၊ ႏငငအားလး နးပါးတြင ဥပေဒျပငပလပရပဟ သတမတေလရပါသည။ တယလဖနးတပဆငျခငး သ႔မဟတ ဗဇာေလာကထားျခငးမားတြင ဝနေဆာငမႈေပးသက ၎၏ လပပငခြငအတြငး လပငနးေခာေမြ႕မႈအတြက ေတာငးေသာေငြပမာဏမာ အနညးငယျဖစႏငပါသည။ အေကာကခြန၊ လဝငမႈႀကးၾကပေရးႏင အျခားတာဝနရပဂၢလမားက ဝနေဆာငမႈ ျမနဆနရန၊ ပါမစအျမနကရန စသညျဖင မမတ႔ဖကမေပးေသာ ပမာဏလညး ျဖစေကာငးျဖစႏငပါသည။ ထသ႔ေသာ လာဘေငြေပးမႈမားမာ ႏငငအမားစတြင ပမနလ မလႊသာ မေရာငသာေပးရေသာ ျမငေတြ႕ေနကျဖစပါသည။ သ႔ေသာ ၎မာ ဥပေဒျပငပလပရပျဖစ၍ ေရာငရားသငပါသည။ ေရာငရားႏငရပါမည။ ထသ႔ေသာ လာဘေငြေပးျခငးက တကဖကရနရငးလငးသည စမခကထားရျခငးျဖင သငအတြကေရာ၊ သငလပေဖာကငဖကမားပါ အဆပါျပနာက ကငတြယရာတြင အေထာကအကျပႏငပါသည။

ႏငငေရးႏငဆငေသာထညဝငမႈမား (Political Contributions) လာဘေပးလာဘယမႈမားသည ႏငငေရးႏငဆငေသာ ထညဝငမႈမားအသြငျဖငလညး ရေနႏငပါသည။ အကယ၍ သင၏လပငနးသည ႏငငေရးပါတတစခသ႔ ထညဝငမႈျပလပလပါက အဆပါဆးျဖတခကက ပြငလငးစြာခမတရန အေရးႀကးပါ သည။ အကယ၍ သင၏လပငနးတြင ဒါ႐ကတာဘတအဖြ႔ရပါက ဒါ႐ကတာအဖြ႕ဆးျဖတခကျဖင မတတမးတငထားသငပါသည။ အကယ၍ သင၏လပငနးသည ေသးငယေသာ လပငနးျဖစပါက စမခန႔ခြမႈအစညးအေဝးတြင မတတမးတငသည သေဘာအျဖစ ေရးသားထား သငပါသည။ မမစးပြားေရးလပငနးကယစား ႏငငေရးပါတတစခသ႔ တညဝငမႈမားျပရန ဆးျဖတခကက မမအဖြ႕ရ အားလးသရရမညျဖစၿပး ဆးျဖတခကကလညး တစဥးတစေယာကတညးက မခမတသငဘ စမခန႔ခြေရးအဖြ႕၏ အျပညအဝ သေဘာတညခကျဖငသာ ခမတသငပါသည။ အခနကက လပေဆာငႏငရန သတျပရပါမည။ အကယ၍ သငသည အစးရ ကနထ႐ကတစခ သ႔မဟတ လငစငတစခအတြက ညႏႈငးေနခန သ႔မဟတ သင၌ အကဆတေသာ ကစၥတစခရပါက ယငးက အစးရက ျပနလညသးသပျခငးမား ျပလပေနျခငးမး၌ အစးရ သ႔မဟတ မမ ေဒသရပါတက ထညဝငမႈမားျပလပျခငးသည လာဘေပးလာဘယျပလပသညဟ ႐ႈျမငခရဖြယရပါသည။ ထသ႔ေသာ ထညဝငမႈမားက လတစဥးတစေယာကသ႔ တက႐က ေပးအပျခငး မျပပါႏင။

၅။ အေကာငအထညေဖာေရး လအပခကမား သင၏ လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးအစအစဥက ခမတကငသးရန သင၏လပငနး အ႐ြယအစားႏင ဖြ႔စညးထား ပေပၚ မတည၍ ေအာကပါလပေဆာငမႈမားက လပေဆာငသငပါသည။

အဖြ႕အစညးႏင တာဝနဝတရားမား စးပြားေရးႏငဆငေသာ လကနာသငသညမမားက ကငသးေစရန အစအစဥက သငလပငနးမ လပေဖာကငဖကမား သ႔မဟတ ဝနထမးမားက သေဘာတရပါမည။ လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးအစအစဥ က လကနာကငသးမႈ ရ၊ မရ ေစာငၾကညစမခန႔ခြရန သငလပငနးအရြယအစားေပၚမတည၍ လတစဥး သ႔မဟတ အဖြ႕တစခက ခန႔အပႏငပါသည။

 

သင၏လပငနးတြငရေသာ လတငး သ႔မဟတ ဝနထမးတငးသည ထအစအစဥက လကနာကငသးမႈရေစရန တစဥး ခငး၌ တာဝနရသညက နားလညသငပါသည။ သငလပငနးအတြငးရ လတငးသည အဆပါအစအစဥႏငပတသက၍ ေဆြးေႏြးမႈမားတြင ပါဝငရနႏင အစအစဥက အၿမေခါငးထတြင စြေနေစရန အၿမတကတြနးအားေပးးသငပါသည။

စးပြားေရးႏငဆငေသာဆကဆေရး အျပငလ (Third party) ႏင အလပလပကငသညအခါ အဆပါအျပငလသည သငကယစားလပကင ေပးမညသျဖစပါက လာဘေပးျခငး၊ ယျခငးမား မျပလပရန ကတကဝတထားႏငျခငးမာ မားစြာထေရာကမႈ မရလေပ။ သင၏လပငနးအေနျဖင ေသခာေအာင လပေဆာငထားရမညအခကမာ ေအးဂငမား၊ ပစၥညးေပးသြငးသမား၊ ကနထ႐ကတာမားကသ႔ေသာ စးပြားေရးလပေဖာကငဖကမားႏင ဆကဆရာတြင လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရး အစ အစဥက လကနာမႈရေရး ျဖစပါသည။ ထ႔အျပင ၎တ႔သည တရားဝငမႈ ရ၊ မရ လာဘေပးလာဘယလပေဆာငဖးသည မတတမး ရ၊ မရ ကလညး စစေဆးရပါမည။ ေကာမရငေငြေပးမႈမာလညး သငလပငနးအတြက ေပးေသာဝနေဆာငမႈႏင သငေလာမႈရ၊ မရ စစေဆးသငပါသည။ ေသခာေအာင လပေဆာငရမညအခကမာ ေအးဂငသည သင၏စးပြားေရးႏငဆငေသာ လကနာသငေသာမမားအေပၚ ရငးလငး စြာ နားလညသေဘာေပါကေနရနႏင ၎က စာခပတြငပါ ေသာအခကအျဖစ လကနာရန သေဘာတမႈ ရေရးျဖစပါသည။ သင၏ဆးျဖတခကအားလးက ရငးလငးေသာ မတတမးမားျဖင ထနးသမးထားပါ။ ဥပမာအားျဖင သေဘာတထားေသာ ေကာမရငေပးေငြ၊ လာဘမေပးရန ညႊနၾကားခကမားက မတတမးတငထားရပါမည။ ၎သည သငလပငနးအတြက အကာ အကြယေပးပါသည။ သင၏ကနထ႐ကစာခပပါ အခကအလကမားတြင အျပငလအား သင၏စးပြားေရးဆငရာ လကနာ သငသညမမားက ထနးသမးလကနာမႈရေရး ထညသြငးထားရန လအပပါသည။ သင၏ေအးဂင သ႔မဟတ ၾကားလသည လာဘေပးျခငးလာဘယျခငး ျပခပါက စာခပတြင သငအားသေဘာတညခကက ပယဖက ပငခြင အပႏငးထားရပါမည။

သင၏ ဝနထမးမား လာဘေပးလာဘယမျပလပျခငးေၾကာင လပငနးတြင ဆး႐ႈးမႈရခလငလညး သင၏လပငနးမ မညသ တစဥး တစေယာကကမ အေရးယလမမညမဟတဆသညက သထားေစရပါမည။ ထနညးတစြာပင သင၏ အစအစဥတြင ထညသြငးထား ရမညမာ သင၏အဖြ႕အစညးမ တစစတစဥးသည လာဘေပးျခငး သ႔မဟတ လာဘယျခငးကေတြ႕ရပါက စညးကမးအရ အေရးယ ခရမည ဆသညအခကျဖစပါသည။ အစအစဥမား ထေရာကမႈရရနႏင လကနာမႈရရန၊ သင၏ဝနထမးမားအေနျဖင ဤသညတ႔မာ လပငနး၏မဝါဒျဖစသညဆသညကသထားရန လအပပါသည။ အကယ၍ သငလပငနးတြင လစြမးအား အရငးအျမစ မနေနဂာ ရပါက ၎သည အေသးစတပါဝငရန လအပပါသည။

ေလကငသငၾကားမႈမား သငလပငနး၏ လာဘေပးလာဘယတကဖကေရး အစအစဥတြငပါဝငေသာ အစတအပငးအားလးက ေဆြးေႏြးရနႏင သင၏အဖြ႕အစညးအတြငး ပါဝငသအားလး၊ ပါဝငလာမညသအားလးက သေဘာတရန လအပပါသည။ သငထတြင ကနပစၥညး ေပးသြငးမညသမား၊ ကနထ႐ကတာမားႏင အျခားစးပြားေရးလပေဖာကငဖကမားကလညး အစအစဥကနားလညသေဘာတရန လအပပါသည။ သငလပငနးစညးမဥးမားတြင ေသခာစြာထညသြငးထားရမညအခကမာ ဆးျဖတခကမားမာ လပငနး၏ အေကာငးဆး အကးစးပြားကသာ ေရ႕တနးတင၍ ဆးျဖတမညျဖစၿပး၊ ပဂၢလကအကးစးပြားမား သ႔မဟတ အကးအျမတက ၾကညမည မဟတ ေၾကာငးဆသည အခကျဖစပါသည။

9  

၆။ စးရမစရာမားေဖၚထတျခငးႏင လမးညႊနမႈရာေဖြျခငး ဤသညမာ လာဘေပးလာဘယတကဖကေရးတြင မရမျဖစလအပေသာ အစတအပငးတစချဖစပါသည။ သငလပငနး၏ နာမညေကာငးရရမႈသည သငလပငနး၏ တနဖးအေပၚ မတညပါသည။ သငလပငနးသည ေမးခြနးမား၊ အစရငခစာမားက မညသ႔ အေကာငးဆးျဖစေအာငေဆာငရြကႏငမည၊ အေတြ႕အႀကမားက မညသ႔ သငခနးစာယမည၊ သင၏ လာဘေပးလာဘယမႈ တကဖကေရးအစအစဥ တးတကမႈ ရရန မညသ႔လပေဆာငမညက ဆးျဖတပါ။ သငလပငနးအဖြ႕အစညးအတြငးမ လမားႏင သေဘာတညမႈယပါ။ ျဖစႏငသညအခါ သင၏စးပြားေရး ပါတနာ လပေဖာ ကငဖကမားႏင သေဘာတညမႈယပါ။ လာဘေပးလာဘယမႈႏငပတသက၍ စးရမရမႈမားက လကစားေခမႈမား ျပနလပလာမညက ေၾကာက႐ြ႕ျခငးမရဘ သတငးပ႔ႏငမည အေကာငးဆးနညးလမး၊ ျပနာတစရပျဖစမလာမ အျဖစအပကက မညသ႔ကငတြယ မညဆသညက မညသညေနရာတြင အႀကဥာဏ ရယႏငမည စသညတ႔က အားလးညႏႈငးသေဘာတထားရန လပါသည။

၇။ ဆကသြယေရး စးပြားေရးႏငဆငေသာ လကနာကငသးသည႔ မမား၊ လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရး အစအစဥမား ရေသာလညး မညသကမ သရျခငးမရပါက မထေရာက၊ အသးမဝငေပ။ သင၏လပငနးအေနျဖင ေသခာေအာငလပထားရမညကစၥမာ လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရး အစအစဥက သင အဖြ႔အစညးရ လတငး၊ စးပြားေရးလပေဖာကငဖကမားႏင ေဖာကသညမားက သရနားလည ထားေစရနျဖစပါသည။ ဤသ႔ လပေဆာငျခငးသည သင၏လပငနးနာမညေကာငးရရရန အေပါငးလကၡဏာေဆာငေသာ သကေရာကမႈမားရႏငပါမည။ လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးက ႐းသားစြာ ပြငလငးစြာ လပေဆာငေနေသာ လပငနးတစခအျဖစ ျမငလာႏငၿပး၊ လာဘေပး လာဘယကစၥ ေပၚေပါကလာပါကလညး သငႏင သငလပေဖာကငဖကမားအား ကာကြယေပးရာတြင အေထာကအက ျပပါသည။

၈။ အဖြ႕အစညးအတြငးထနးခပမႈႏင ေစာငၾကညျခငး လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးအစအစဥတြင ထနးခပျခငးႏင မတတမးတငမႈမား၏ အေထာကအက မရပါက အသးမဝင၊ ထေရာကမႈမရ ျဖစႏငပါသည။ ထနးခပမႈမားႏင မတတမးတငမႈ မားသည သင၏လပငနးအစအစဥက အေထာက အကျပမည စစေဆးျခငးႏင ထနးညျခငး Check and Balance ပငျဖစၿပး၊ သငအစအစဥ အလပျဖစေၾကာငး ျပသရာ လညးေရာကေပသည။ သင၏လပငနးသည အမားပငကမၸဏမားကသ႔ အမားျပညသသ႔ ထတျပနျခငးမား၊ စာရငးစစပစမားတြင မတညႏငေသာလညး၊ အေကာငးဆးဟဆႏငေသာ စးပြားေရးလပငနးမားပင ျပနာဟသည ထြကေပၚလာႏငေပသည။ ထအခါတြင ေမးခြနးေမးစရာမားထြကေပၚလာပါက လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးအတြက လပေဆာငပမားသည အေထာက အထားအျဖစ ေကာငးမြနေသာ မတတမးမားပငျဖစပါသည။ သငလပငနးတြင ဝကဆဒဖြငထားပါက သင၏ လာဘေပးလာဘယမႈ တကဖကေရး အစအစဥက ဝကဆဒတြင ေဖာျပထားလကပါ။ ဆးျဖတခကခမတသည႔ အစညးအေဝးမားတြင မတတမးမား ျပစထနးသမးထားပါ။ ေငြေၾကးကစၥဆးျဖတခကမားႏင ပတသက၍ စာရငးမား၊ မတတမးမား တကစြာ ထနးသမးထားေရးသည မရမျဖစ လအပခကတစရပ ျဖစပါသည။ သင၏လပငနးအေနျဖင ေသခာေအာင လပေဆာငရမညကစၥမာ မတတမးမရေသာ စာရငးမား မရေရး ျဖစပါသည။ သရထားရမညအခကမာ ေငြေၾကးခဝါခမႈ ဥပေဒမားတြင စာရငးကငမားႏင ေရ႕ေနမားသည ပမနမဟတဟ ႐ႈျမငေသာ၊ ျမငသာမႈမရေသာကစၥရပမားက သတငးပ႔ရမညဟ ပါရသည အခကျဖစပါသည။ တကေသာမတတမးမား ထားရျခငး သည ေငြေၾကးလႊေျပာငး မႈမားႏငပတသက၍ ရငးျပရနလအပလာသညအခါ သငစးပြားေရးလပငနးက အကာအကြယေပးရန အ ေထာက အက ျဖစပါသည။

 

သငလပငနးတြင အဖြ႕အစညးအတြငးထနးခပမႈ၊ ပမနမဟတေသာကစၥရပမားက ေဖာထတႏငစြမး သရရန လအပပါ သည။ ထသ႔ေသာ ထနးခပမႈမားမာ သငလပငနးစဥအတြငး ေကာငးစြာအသားကေနမလညးေကာငး၊ လပငနးအတြငးရလတငး က လကနာၾကမလညးေကာငး အလပျဖစႏငမည ျဖစပါသည။ ထနးခပမႈက စမသမားသည ေလကငသငၾကားေပးထားသမား ျဖစရနလအပပါသည။ သင၏လပငနးစဥ အလပျဖစျခငးရမရကလညး ျပနလညသးသပျခငးျဖင အခနႏငအမ စစေဆးေနရပါမည။ ၎က ပမနျပလပၿပး၊ မတတမးတငထားျခငးျဖင အလပမျဖစေသာ အပငးက ေဖာထတႏငပါလမ မည။ အစအစဥကသးသပပါ။ အဖြ႔အစညးအတြငးမ လတငးႏင ပမနေဆြးေႏြးျခငး၊ သငေလာသည အခနတြင စာရငးစစ မားျဖင ေဆြးေႏြးျခငးမား ျပလပရပါမည။ ေဆြးေႏြးခကမား၊ လပေဆာငမားက မတတမးတငထားရပါမည။ အေတြ႕အႀကအေပၚ သငခနးစာယျခငးျဖင သငအစအစဥတြင တးတကမႈရ ေအာင လပေဆာငရမည။

11  

ေနာကဆကတြ (က) အေသးစားႏင အလတစားစးပြားေရးလပငနး(SMEs) မား အတြကအႀကျပထားသည အေျခခမမား

၁။ ကၽြႏပတ႔၏ စးပြားေရးလပငနးမားက မတစြာ၊ ႐းသားစြာႏင ပြငလငးစြာလပေဆာငမည။ (ဥပမာ-ပြငလငးျမငသာေသာ ေငြေပးရန သတမတခကမား၊ ရငးလငးသည မတတမးမား)

၂။ ကၽြႏပတ႔သည လာဘေပးမႈမား လပေဆာငလမမည မဟတေပ။ စးပြားေရးတြင အသာစးရရရန အလ႔ငာ ကၽြႏပတ႔ကယစား လာဘေပးရန ကမးလမးမႈမားကလညး လကမခႏငေသာကစၥအျဖစ သတမတပါသည။ (ဥပမာ-ေအးဂငမားမ တဆငလညး လာဘေပးျခငးမား မျပလပ)

၃။ ကၽြႏပတ႔သည လာဘယမႈလညး မျပလပပါ။ ကၽြႏပတ႔ကယစားလပေဆာငသမား လာဘယမႈကလညး သေဘာတလမမည မဟတေပ။ (ဥပမာ - ေကာမရငေငြေပးမႈမားအတြက ဂ႐ျပ၍ စမခန႔ခြျခငး)

၄။ ကၽြႏပတ႔၏ တနဖးထားမႈမားက လကမခသမား၊ ကၽြႏပတ႔၏နာမညက ထခကမညသမားႏင စးပြားေရးတြဖကလပကငမႈက ေရာငပါမည။ (ဥပမာ - စးပြားေရးလပေဖာကငဖကမားက ဂ႐ျပေ႐ြးခယျခငး)

၅။ တက႐က သ႔မဟတ သြယဝကေသာ လာလေပးလာဘယမႈမားက ေရာငရားႏငရန လပငနးစဥမား ခမတထားမညျဖစၿပး၊ ကၽြႏပတ႔၏ တနဖးမားက ထနးသမးပပးပါမည။ (ဥပမာ - လကေဆာငမား၊ ဧညချခငးမားက ကငတြယမည လပငနးစဥ)

၆။ ကၽြႏပတ႔သည ရငးလငးၿပး၊ ေနာကဆးအခနထ မတသားထားသည မတတမးမားက ထနးသမးထားပါမည။ (ဥပမာ - အလေငြေပးရန ဆးျဖတခကအတြက မတတမးမား သ႔မဟတ လာဘေပးလာဘယမႈ လပေဆာငရန ေတာငးဆမႈ၊ အကး စးပြားပဋပကၡမားက မညသ႔ကငတြယသညဆသည မတတမးမား)

၇။ ကၽြႏပတ႔လပငနးအတြငးရ လတငးနင ကၽြႏပတ႔၏စးပြားေရးလပေဖာကငဖကမားသည ကၽြႏပတ႔၏မမားက သရနားလည ထားမႈ ေသခာေစရန လပေဆာငပါမည။ (ဥပမာ - ေကာငးမြနေသာဆကသြယမႈလမးေၾကာငးႏင ေလကငသငၾကားေပးမႈ မား၊ မသနားမလညမႈအတြက ခြငလႊတမညမဟတ)

၈။ အစအစဥႏင လပငနးစဥက လအပသလ ပမနသးသပရနႏင ေနာကဆးရအခကအလကမား မတတမးတငရန လပေဆာငပါ မည။ (ဥပမာ - အေတြ႕အႀကမားမ သငခနးစာယရနႏင အျခားလမားႏင ကြနရကဖြ႕ ျခငး)

၉။ ခကခသည အေျခအေနေရာကသညတင ဤမမားက ဆကလကလကနာထနးသမးမည။ (ဥပမာ - လပငနးေခာေမြ႕ျမနဆန ေအာင လာဘေပးမႈမား မျပလပရန)

 

ေနာကဆကတြ (ခ) လကေဆာငမား ၊ ဧညချခငးမားအတြက စညးမဥးမားအႀကျပခက

စးပြားေရးသႏၷဌာန

ကၽြႏပတ႔၏ စးပြားေရးလပငနးသည လာဘေပးျခငး၊ လာဘယျခငးမျပလပရန သႏၷဌာနခထားပါသည။ လာဘေပး လာဘယမႈမားသည တစခါတစရလကေဆာငမား၊ ဧညချခငးမားအသြငျဖင ရေနတတပါသည။ သ႔မဟတ ၎တ႔ကလာဘေပး လာဘယျခငးဟ မားယြငးအဓပၸာယဖြငဆမႈ ျပႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာင မညသ႔ေသာလကေဆာငမား၊ ဧညချခငးမားက လကခ ႏငမည၊ မညသ႔ေသာလကေဆာငမား၊ ဧညခမႈမားက လကမခႏင စသညျဖင ရငးရငးလငးလငးအဓပၸာယဖြငဆမႈမားက စညးမဥးမားတြင ထညသြငးထားရပါမည။

လကေဆာငမား

တနဖးကန႔သတထားေသာ လကေဆာငအေသးေလးမားက လကခႏငပါသည။ တနဖးႀကးေသာ လကေဆာငမားက လကမခႏငေသာ အမးအစားတြင ထညသြငးပါသည။1

တစႀကမတစခါေပးေသာလကေဆာငမားက လကခႏငေသာလညး မၾကာခဏ သ႔မဟတ ပမနေပးေနေသာ လကေဆာင မားက လကမခႏငပါ။

ကၽြႏပတ႔၏စညးမဥးတြင ကၽြႏပတ႔ေပးေသာ လကေဆာငသည အလယအလတတနဖးရၿပး၊ ျပညတြငးဥပေဒမားတြင တရားဝင ျဖစရမည ျဖစပါသည။ စမခန႔ခြေရးအဖြ႕က သေဘာတၿပး ျဖစရပါမည။2

တနဖးႀကးမားသညလကေဆာငမား လကခရရပါက ျပနေပးျခငး သ႔မဟတ စမခန႔ခြေရးအဖြ႕၏ သေဘာတညခကျဖင ဖကဆးပစျခငးမား လပေဆာငမည ျဖစပါသည။3

ဧညချခငး

ကးေၾကာငးဆေလာၿပး၊ မမတ႔ကေပးရေသာ ဧညချခငးမားသည စးပြားေရးလပငနး၏ တရားဝင အကးစးပြားျဖစပါက လကခလပေဆာငမည ျဖစပါသည။

တနဖးႀကးေသာ (သ႔မဟတ) မၾကာခဏဧညခပြမားေဖာေျဖပြမားက ျပလပမညမဟတပါ။ သ႔မဟတ လကခမည မဟတပါ။ သ႔မဟတ ဧညခရနမဟတေသာ ေဖာေျဖပြမားက ျပလပမညမဟတပါ။ 4

                                                            1  တနဖးအေပၚတြင ကန႔သတခကထားရနစတကးရႏငပါသည။ ဥပမာ $ ၃၀ သ႔မဟတ ပနး၊ ေခာကလကက႔သ႔ေသာ အေရာငးျမႇငတငေရးအတြက လကေဆာငေသးေလးမား။ ဥပမာ- တနဖးႀကးေသာပစၥညးမားဆသညမာ ေရႊလကရတနာ၊ တနးဖးႀကးေသာ နာရမား သ႔မဟတ ေလယာဥလကမတတ႔ ျဖစ သည။  2 အစးရတာဝနရသမားလကခႏငမည႔ ဥပေဒမား သ႔မဟတ စညးမဥးမားရတတပါသည။ ထဥပေဒစညးမဥးမားသည လကေဆာငကတစဥး တစေယာက ထသ႔ ေပးျခငးထကစာလင ေဖါကသညမားအား မညသ႔လကေဆာင ေပးသင႔သညက စဥးစားဆးျဖတရာတြင အေထာကအကျပပါသည။ သင႔ေဖါကသည မားကလညး လကေဆာငႏင႔ပတသကေသာ မဝါဒရသညက သထားရပါမည။  3  တစခါတစရလကေဆာငကျငငးရသညမာ ႐ငးသည႔သေဘာရတတပါသည။ ဥပမာ- လအမားတကေရာကေသာပြမား။ ၎သည မမက ႀကတငစဥး စားထားရနႏင႔ ျပငဆငရနလမးညႊနအတြက အေထာကအကျပပါသည။ ထသ႔ေသာကစၥရပမးတြင လကေဆာငကလကခႏငၿပး ေနာကမသာ ရငးျပသညစာ ႏင႔အတ ျပနေပးရပါမည။ ေနာကတစနညးအားျဖင႔ ၎၏တနဖးက အလအျဖစျပနလညလဒါနးႏငပါသည။ လကေဆာငေပးသအားလညး သငဘာ လပခ႔သည၊ ဘာေၾကာင႔လပခ႔သညကရငးျပရပါမည။ သ႔မသာ အျခားကစၥရပမားတြင တနဖးရေသာ လကေဆာငမား ေရာငႏင မညျဖစပါသည။  4  ပြကျပလပေပးသညလပငနးမ မညသ႔ကမဧည႔ခပြသ႔ တကေရာကဧည႔ခရန ဖတၾကားျခငးမရေသာ ေနရာမးတြင (ဥပမာ အားကစားပြ) ဧည႔ချခငးမာ လကေဆာငေပးျခငးမးျဖစၿပး ဧည႔ခေဖာေျဖျခငး မဟတေတာ႔ေပ။ လကေဆာငေပးျခငးႏင႔ဆငေသာဥပေဒႏင႔ ၿငစြနးပါသည။ ၎တြင စးပြားေရးႏင ဆငေသာကစၥ ပါဝငသငပါသည။ ဥပမာ- ေကာငးမြနေသာဆကဆေရးျမႇင႔တငရန သ႔မဟတ စးပြားေရးအစညးအေဝးႏင႔ ဆကစပကငးပျခငးမးျဖစႏငပါသည။ တနဖးႀကးေသာ ဧည႔ခမႈမားမာ သင႔ေလာသည႔ အေနအထားထကေကာလြနေနတတပါသည။ ဥပမာ- ရကသတပတနားရကတြင မသားစအပါအဝင ေဈးႀကးေသာ ေဟာတယ၌ ေနထငခြင႔ေပးျခငးမးျဖစသည။ ဤကစၥမး မာေကာငးပါသည။ သ႔ေသာ လပငနးကယစက မမတ႔အတြက ခရးစရတမား၊ အခနးခ မားက ကယစကခသင႔ပါသည။ 

လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရး

အတြက စးပြားေရးႏငဆငေသာ လကနာသငသည မမား

(SME)

 

လာဘေပးလာဘယတကဖကေရးအတြက စးပြားေရးႏငဆငေသာ လကနာသငသညမမားက အေကာငအထညေဖာျခငး SME မားအတြက

ဤစာစတြင စးပြားေရးႏငဆငေသာ လကနာသငသညမမားတြငပါေသာ အမးမးေသာ အစတအပငးမားက ပ၍ အေသးစတရငးလငးထားၿပး သင၏အစအစဥ မညသ႔ေရးဆြရမညကလညး ရငးလငးထားပါသည။ အစအစဥက တစႀကမတညးျဖင သေဘာတျခငး၊ အေကာငအထညေဖာျခငးျပပါက အေကာငးဆးျဖစပါသည။ သ႔ေသာ အကယ၍ တစႀကမတညး စမခန႔ခြမႈ မျပႏငပါက အဆငလက လပေဆာငႏငရနအဆငမားက အႀကျပထားပါသည။

အဆင (၁) သငလပငနးမား၏ မမားက သေဘာတျခငး ပထမအဆငအေနျဖင လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးအတြက ခငမာေသာ သႏၷဌာနခႏငရန၊ သင၏ စးပြားေရးႏင ဆငေသာ တနဖးမားက သတမတၿပး ေအာကပါတ႔က လပေဆာငရပါမည။

စးပြားေရးကတရားမတစြာ၊ ႐းသားစြာနင ပြငလငးျမငသာစြာ လပေဆာငရန။

စးပြားေရးအရအသာစးရရန တက႐ကေသာလညးေကာငး၊ သြယဝက၍ေသာလညးေကာငး လာဘ ေပးျခငး သ႔မဟတ လာဘေပးရန ကမးလမးျခငးမား မျပလပရန။

စးပြားေရးအရအသာစးေပးရန တက႐ကေသာလညးေကာငး၊ သြယဝက၍ေသာလညးေကာငး၊ လာဘ ယျခငးမျပ။

ဤမမားက ပပးရနႏင အေကာငအထညေဖာရန အစအစဥတစခေရးဆြရန။

လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးယဥေကးမႈက ထပပငးမစ၍ ခမတရပါမည။

သငလပငနးအ႐ြယအစားႏင ဖြ႕စညးထားပကမတည၍ ဒါ႐ကတာဘတအဖြ႕၊ လပေဖာကငဖကမား၊ မနေနဂာမား သ႔မဟတ ပငရငသည ဤသႏၷဌာနေပၚတြင ၿမၿမစြာရပတညရန အေရးႀကးပါသည။ အစအစဥ က အေကာငအထညေဖာရာတြင တကၾကြစြာ ပါဝငသငပါသည။ ဤသ႔ပါဝငျခငးျဖင ထပပငးမစတင သေႏၶတညေစသည စးပြားေရးဓေလတစခက ျဖစေပၚေစပါသည။ လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရး အစအစဥက ခမတကငသးျခငးသည သင၏လပငနးႏင သငလမားက အကာအကြယ ေပးသည ေျခလမးက လမးေနျခငးပင ျဖစပါသည။

ဤပထမအဆငေျခလမးလပေဆာငရန ဆးျဖတခကချခငးက မတတမးတငထားရန လအပပါသည။ မညသ႔လပေဆာင မညဆသညမာမ လပငနး၏အရြယအစားႏင တညေဆာကထားပအေပၚ မတညပါသည။ အကယ၍ သင၏လပငနးတြင ဒါ႐ကတာ ဘတအဖြ႕ရပါက အဆပါအဆျပခကက ဘတအဖြ႔သ႔ တငျပ၍ ဆးျဖတခကရယရပါမည။ အကယ၍ သင၏လပငနးသည အလြန ေသးငယပါက ဤလာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးအစအစဥက သင၏လပေဖာကငဖကမား သ႔မဟတ မတဖကမား (Partner) ႏင ေဆြးေႏြး၍ အေထြေထြ သေဘာတညခကရယရပါသည။

ဤေနရာတြင အေရးႀကးေသာအခကမာ လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးအစအစဥ ခမတကငသးေရးအတြက ဆးျဖတခကက စာျဖငေရးသားမတတမးတငေရး ျဖစပါသည။ မတတမးမားတြင အေရးႀကးသညအခကမာ သင၏အေလးေပး မႈမား၊ သငလပငနးက အဘယေၾကာင ဤအစအစဥက လပေဆာငလသည စသညမားက ျပသႏငရမည ျဖစပါသည။ အကယ၍ သင၏လပငနးသည လာဘေပးလာဘယမႈအတြက စြပစြခရပါက၊ ထမတတမးမားသည သငလပငနးက အကာအကြယေပး နငပါသည။ သင၏လပငနးသည ေသးငယေသာလပငနးမသာျဖစပါက ကမၸဏႀကးမားကသ႔ အစရငခစာက ျပညသသ႔ ထတေဝ ရနမလဘ သင၏ဆးျဖတခကအတြက မတတမးမားက ဖငတြ၍ ထနးသမးထားရနသာ လအပပါသည။ လာဘေပးလာဘယမႈ တကဖကေရးအတြက စညးမဥးမားေရးထား၍ မညသ႔ကတကဝတျပမညဆသည ဥပမာက ေနာကဆကတြ (က)တြင ေဖာျပ ထားပါသည။

15  

စးပြားေရးလပငနး၏ ရည႐ြယခကမားခမတျခငး စးပြားေရးလပငနးႏငဆငေသာ လကနာရမညမမား၏ ရညရြယခကမားမာ သငသည စးပြားေရးလပငနးက ေကာငးမြန ေသာ စးပြားေရးလပနညးကငနညးမား၊ ႀကေတြ႕ရႏငသည အႏရာယမားက စမခန႔ခြျခငး နညးမားျဖင ႐းသားစြာ၊ လာဘေပး လာဘယမျပလပဘ မညသ႔လပကငမညဆသညအတြက မေဘာငခမတႏငရန ျဖစပါသည။

ပထမအဆင သင၏လပငနးတြင ႀကေတြ႕ရႏငသညအႏရာယက အလငအျမနေလလာဆနးစစျခငးျဖင အေျခအေန ကေလလာရန လအပပါသည။ ဤအဆငတြင သင၏လပငနး၌ မညသညအရာႏငပကသကၿပးစဥးစားရန လအပသညက ေဖာ ထတ ရပါမည။

သင၏လပငနး မညသညေနရာတြင လပကငမညဆသညက ၾကညပါ။ သင၏မခငတငးျပညႏင သင စးပြားေရးသြားေရာက လပကငမည တငးျပညမားတြင ဥပေဒကဘာေတြလ၊ တငးျပညမားအတြက သတငးအခကအလကမားက သ႐းမား၊ ကးသနးေရာငးဝယေရးအဖြ႕အစညးမား၊ ျပညတြငး TI National Chapters မားႏင TI အဂတလကစားမႈညႊနးကနးမားတြင ရႏငၿပး၊ ၎အခကအလကမားသည ႏငငအမားစ၏ အဂတလကစားမႈအဆငက ျပသေနပါသည။ သငသည အဂတ လကစားမႈသတမတခကအဆင ျမငမားေသာတငးျပညတြင လပေဆာငေနသေလာ။ သြားေရာကလပေဆာငရန စဥးစားေန သေလာ။

အခ႕လပငနးမားသည ၎တ႔၏ ထတကန သ႔မဟတ ဝနေဆာငမႈ၏ သဘာဝအရ သ႔မဟတ သြားေရာကလပကငရသည ေနရာအရ လာလေပးလာဘယျပလပရန အလြနနးစပပါသည။ ဥပမာ အားျဖင ေရနလပငနး၊ ေဆးဝါးလပငနးႏင ေဆာကလပ ေရးလပငနးမားက စဥးစားၾကညပါ။ မညသ႔ေသာ လာဘေပးလာဘယမႈအမးအစားမားႏင သငႀကေတြ႕ရႏငသနညး။ သငလပကငမည စးပြားေရး လပငနးအမးအစားက အကျဖတပါ။ သငလပငနးအေပၚ ကေရာကလာမည အႏရာယက အက ျဖတပါ။

ပစၥညးျဖန႔ေပးသမားႏင ေအးဂငမားကသ႔ အျပငလမားသည လာဒေပးလာဒယမႈ လပေဆာငရန နးစပပါသည။ သင၏

အေရးအႀကးဆးေသာ ကနထ႐ကစာခပမားက စစေဆးမႈမား ျပလပၿပး၊ ေငြေပးေငြယအားလးသည မနကနျခငး ရ၊ မရ ေငြေပးေငြယႏင ပတသကေသာ ႐ႈပေထြးသည သ႔မဟတ ထးဆနးသညသတမတခကမား ပါဝငျခငး ရ၊ မရ ၾကည႐ႈပါ။ အထးသျဖင ေကာမရငရာခငႏႈနးမားက စစေဆးပါ။ ေပးထားေသာ ဝနေဆာငမႈႏင သငေလာျခငး ရ၊ မရ စစေဆးပါ။ “စမ ခန႔ခြေရးအတြက ေပးရေသာေငြ” (Management Fee) တြင ဘာေတြအတအက အႀကးဝငသလ။ စမခန႔ခြမႈသည သငအတြက ဘာေတြအကးအျမတရေစသလ။ စမခန႔ခြမႈသည တစခခေတာ အေထာကအကျပ ႏငပါလမမည။ သ႔ေသာ သငေပးလကရေသာ ေငြႏငထကတနေသာ အကအျမတျပနရရန စဥးစားရပါလမမည။ ထ႔အျပင ၎ကသေဘာ တညခကတြင ထညသြငးထားရမညျဖစၿပး၊ ပြငလငးျမငသာမႈရရမည ျဖစပါသည။ ေကာမရင ၅% ေပးရသညက လကခေကာငး လကခႏငမည ျဖစေသာလညး၊ ၁၅% ဆလငေရာ မညသ႔ရမညနညး ။ ေကာမရငေပးေငြႏင ပတသက၍ ညႏႈငးေဆြးေႏြးမႈ၏ ေနာကပငးတြင ထညသြငးေဆြးေႏြးခသလား။ ရာခငႏႈနးက စစေပါငးေစးႏႈနးတြင ေပါငးထညၿပးၿပ ဆပါက၊ အဆပါ ရာခငႏႈနးသည ဘာအတြက၊ ဘယသ႕က ေပးရသညက သင သရပါသလား။ လတစဥးတစေယာကက ေပးျခငးလား သ႔မဟတ အဖြ႕အစညးသ႔ ေပးျခငးလား၊ ေငြေပးသြငးရေသာ ေငြစာရငးက ဘယသပငသလ။ ကနထ႐က စာခပတြင ေဖာျပထားေသာ ေစးႏႈနးက တး၍ လပဂၢလတစဥးတစေယာကသ႔ လာဘေပးျခငးျပႏငျခငးမား ရလာႏငပါသည။ သင လပငနးတြင ဝနထမးမားရပါက၊ ကငဝတေစာငထနးျခငးမရေသာ စးပြားေရးလပေဖာကငဖကမား၏ လပပကငပမား ကးစကႏငသည အႏရာယရပါသည။ သငထသ႔ ပစၥညးေပးသြငးသ၊ ပစၥညးျဖန႔ေသႏင စားသးသမားကသ႔ေသာ သငလပငနး၏ လပေဖာကငဖကမားက ၾကညပါ။ ၎တ႔ႏင ဆကဆေရးႏင သေဘာတညခကမားသည ပြငလငးျမငသာမႈ ရ၊ မရ စစေဆးပါ။ သတ႔အေၾကာငး သငဘာသသလ။ ၎တ႔လပေဆာငေနမႈမား သ႔မဟတ ၎တ႔ႏင စစဥထားမႈမားတြင ေမးခြနးထတစရာမား သ႔မဟတ နားလညရခကေသာ ခကခမႈမားရသလား။ ဥပမာအားျဖင တငဒါလပငနးစဥမား သ႔မဟတ ေငြေပးေငြယႏငပတသကေသာအခကမား ရငးရငးလငးလငးႏင ပြငလငးမႈ ရသလား။ အထးသျဖင သငကယစား လပေဆာင ေပးေနသမနသမက ေသခာစြာၾကညပါ။ ၎တ႔၏ စစမနမႈက စစေဆးၿပးၿပလား။ ၎တ႔သည တရားဝငစးပြားေရးလပငနး

 

မားျဖစသလား၊ ၎တ႔၏ ေနာကခအေၾကာငးမားတြင နာမညေကာငးရသလား။ စးပြားေရးအရ ကၽြမးကငမႈအတြကေရာ၊ ႐းသားမႈတြငပါ နာမညေကာငးရသလား၊ ၎တ႔တြင ႐းခနးရသလား။ ေငြေပးေငြယကအျခားႏငငတြင ျပလပျခငးလား။ သင၏ လပငနးသည ေသးငယေသာ လပငနးျဖစပါက ထသ႔ စစမးစစေဆး၍ မျဖစႏငပါက သ႐းမား၊ ကးသနးေရာငးဝယေရး အဖြ႕ အစညးမား၊ TI Chapters မားထမ အကအညမား ရႏငပါသည။ အငတာနကသညလညး သတငးအခကအလကအတြက မားစြာရႏငသည အရငးအျမစျဖစ ပါသည။

သင၏လပငနးသည လာဘေပးလာဘယေၾကာင ထခကခဘးပါသလား။

သင၏လပငနးအတြငး ဝယယေရးႏင ေငြေပးေငြယသတမတခကကသ႔ေသာ လပငနးစဥမားက စစေဆးပါ။ ၎တ႔အတြက ျပညစေသာ စစေဆးမႈႏင ထနးညမႈ Check and Balance ရၿပလား။ မတတမးတငထားမႈေရာရလား။

အဆပါ သတငးအခကအလကမားသည ပမအားေကာငးရန လအပသည႔ ကစၥရပမားက ေဖာျပလာပါလမမည။ သင၏ လပငနးအေနျဖင သင၏ လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးအစအစဥက လကနာကငသးရာတြင အေထာကအကျပ မညလပငနးစဥမား ဘယေနရာမာေရးဆြရန လအပေနသညဆသညကလညး ျပသပါလမမည။ ဤအစအစဥအတြက သင၏ သႏၷဌာနခထားမႈမားႏငအတ သငဆးျဖတထား ၿပးေသာ ရညမနးခကမားက ေရးသားမတတမးတငထားပါ။

17  

အဆင (၂) သငအစအစဥက ေရးဆြပါ ပထမအဆငအေနျဖင လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးအစအစဥထားရရန သငသေဘာတခြငျပရ မညျဖစျပး သငလပငနးစဥမား ပမအားေကာငးရန (သ႕) အသစအစားထးရန လအပေသာ ေနရာမားႏင သငရညမနးခကမားက ေရြးခယဆး ျဖတရမညျဖစသည။ လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကသြားမညအစအစဥသည သငဂဏသတငးက တးတကေစမညအျပင သင လပငနးကလညး အားသာခကရရေစသည။ ထ႕အျပင သငလပငနးအတြက ဥပေဒေၾကာငးျပစဒဏႏင ဒဏေငြကသ႕ေသာ အႏရာယမားေလာပါးေအာင အေထာကအကျပလမမည။ ယခအခါသငအစအစဥက လကေတြ႕အသက၀ငေအာင ျပလပရန လပါသည။ သငလပငနးအတြက လာဘေပးလာဘယမႈမေပးမည အႏရာယေလာပါးေစရန ဘာလပမလဆသညက ဆးျဖတပါ။ ဤ အဆငသည သငအစအစဥအေပၚလပေဆာငႏငစြမးက ေဖာျပပါလမမည။ ဤအဆငတြင အခနအနညးငယ လပါသည။ ေအာက ေဖၚျပပါ လပေဆာငမႈႏစချဖင စတငပါ။

ဘယသပါ၀ငသငသလဆးျဖတပါ ဤအခကသည သငလပငနးအဖြ႕အစညး၏ အရြယအစားေပၚတြင မတညလမမည။ အကယ၍ ဘတအဖြ႕ရပါက သင အစအစဥက အေကာငအထညေဖၚရန တာ၀နယမည တစစတစေယာကက အဖြ႔ကေရြးခယခန႕အပႏငသည။ လနညးေသာ အဖြ႕အစညးငယေလးဆပါက သငအစအစဥ မညသ႕အေကာငအထညေဖၚမလဆသညက လတငး ပါ၀င ေဆြးေႏြးကာ အတတကြဆးျဖတလင ပေကာငးသည။ အေရးႀကးသည႔အခကမာ ေခါငးေဆာငမႈသည အထကမဆငးသကလာျခငးျဖစသညဆသည႔ အခကျဖစသည။ သ႕ေသာ လတငးတာ၀နယမႈရသင႔သည။ သငအေနျဖင ဘယေနရာမာ ဘယလအေကာငအထညေဖာမလ ဆသညအခကေပၚမတညကာ ဘယသပါ၀ငဖ႕ လအပ သလဆသညက စဥးစားပါ။ အလပသမားသမဂၢမား၊ ေရ႕ေနမားႏင စာရငးစစမားသည ဥပမာအခ႕ျဖစသည။ သငအတြက အေရးႀကးေသာ လပေဖာကငဖကအခ႕ကလညး ပါ၀ငေစလပါက ထညသြငးႏငသည။ အစအစဥက သငဥးေဆာငစညး႐းေသာျငားလညး လပငနး၏မဏၰငတစရပအေနျဖင သငလာဘေပးလာဘယတကဖက ေရး အစအစဥက အဖြ႕အစညးတြငးရ လတငးက တာ၀နကယစယၾကရန မရမျဖစလအပ သည။ အေသးစားႏငအလတစားလပငနးတစချဖစေနပါက သငအေနျဖင ရငးျမစမား အကန႕အသတရေသာလညး လာဘေပး လာဘယမႈဆငရာ တညဆဥပေဒမားက နားလညသေဘာေပါကရနအတြက အခနအနညးငယေပးရန အေရးႀကးသည။ ဥပမာ သငသည အစးရမား၊ ေဒသႏရအစးရမားႏင စးပြားေရးလပေတာမညဆပါက အထးသးသန႕စညးကမးခကမား ရေနပါလမမည။ တငးျပညအမားစတြင ပစအမးမးျဖင ျပဌာနးထားၾကေသာ လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရး ဥပေဒမားရၾကသည။ စပြားေရး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအဖြ႕အစညး (Organisation for Economic Cooperation and Development–OECD) ၏ လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးသေဘာတစာခပ (Ant-Bribery Convention) လကမတေရးထးထားေသာ တငးျပညမား၌ လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးဥပေဒမား ရၾကမညျဖစျပး OECD ႏငငတစခမ စးပြားေရးလပငနးတစခက လာဘစားရန ႀကးစားမႈမနသမက ၎တ႔သ႐းမားထ အေသးစားလပငနးမားက တငၾကားႏငသည။ အေမရကနကမၸဏမားသည အစးရအရာရ မား၏ အဂတလကစားမႈကကငတြယေသာ ႏငငျခားလာဘစားမႈ ကငထးအကဥပေဒ၊ ဆာဘနးေအာကစေလအကဥပေဒ (Sarbane Oxley Act) တ႕ႏင အေရးယခရႏငျပး၊ စညးကမးသတမတခကမားက အစရငခၾကရကာ ၎တ႕၏ကနစညႏင ၀နေဆာငမႈလပငနးကြငးဆကအဆငအဆင (Supply Chainအတြငးမ ပစၥညးသြငးသကမၸဏမားသည ခ႕ယြငးခကရသမား မဟတေၾကာငး ေသခာေအာငလပၾကရသည။

 

သငအစအစဥ၏ လပေဆာငႏငစြမးနယပယက ဆးျဖတပါ လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကရာတြင အေျခခကေသာအခကမာ တစးလကေဆာငေရာကလာႏငေသာ ပစေပါငးစက နားလညထားျခငး သရထားျခငးျဖစျပး တစခခငးစက ကငတြယရန လပငနးစဥမား ေနရာတက ရထားရမည။ လာဘေပးလာဘယ ပစတစချခငးစက သငလပငနးအေပၚ မညသ႕႐ကခတမႈ ရႏင သလ၊ မညသ႔ဥးစားေပးလပေဆာငရမလ စသညတ႔က စဥးစား ထားပါ။

လာဘေငြေပးျခငး လာဘေငြေပးျခငး၏ အ႐းရငးဆးပစမာ တစစတစေယာကက ၎၏ကယကးအတြက ရာထးက အလြသးစားလပကာ တရားမ၀င ေငြေပးေငြယလပျခငးျဖစသည။ အခြငအေရးပရရန ရညရြယကာေပးျခငး၊ လကချခငးျဖစျပး မားေသာအားျဖင ေငြပမာဏတစခခ ျဖစေလရေသာလညး အကးအျမတေပးျခငးလညး ျဖစႏငသည။ အကးအျမတေပးရာတြင ဧညခမႈ၊ လကေဆာင၊ ဥးစားေပးမႈ အမးမးျဖစႏငသည။ မကလးေပး ျမဆြယမႈမားမာမ တက႐ကလကေဆာငပစမးျဖင ေရာကမလာ ႏငဘ၊ သြယ၀ကခဥးကပေသာ ပစမးျဖစသည။ ၎တ႔သည အဆးအျဖတေပးျခငးက စြကဖကလႊမးမးႏငျပး၊ အလပသမားမားက အၾကပရကေစႏငသည။

လကေဆာငမား လကေဆာငေပးျခငးသည တငးျပညအမားစတြင လကခထားၾကေသာ အေလအထတစချဖစေသာလညး တစလြ အသးခရန လြယကလြနးျပး၊ အၾကးစားလာဘစားမႈအတြက ႀကတငျပငဆငသညလပငနးစဥ အစတအပငးတစရပအေနျဖင အသးျပေနၾကဖြယရသည။ သ႕ျဖစရာ လကေဆာငမားႏငပတသက၍ သငလပငနးအဖြ႕အစညးက မညသ႔လပခငသနညး ဆ သညက စဥးစားပါ။ ဤေနရာတြင ျဖစသငေသာအရာမာ လကေဆာငေပးျခငးႏငယျခငး ႏစမးစလးက ထနးခပရနျဖစျပး၊ သ႔မသာ သငကငတြယပနညးလမးတြင ေရ႕ေနာကညေပလမမည။ ဥပမာအားျဖင တငဒါေခၚယျခငးမသည အလပအပျခငးအထ စးပြားေရး ညႏႈငးမႈလပငနးစဥတစခလးအေတာအတြငး လကေဆာငေပးျခငးက ထညသြငးစဥးစားေသာအခါ သငအေနျဖင အထးဂ႐တစက ရရနလသည။ လပငနးတြငၾသဇာေညာငးေသာ၊ အလပေပးႏငေသာ အာဏာရသမနသမထ လကေဆာငမားေပးသညအခါတငး အျမတမးသတထားပါ။ အစးရမားသည လကေဆာငလကချခငးႏင ပတသက၍ တငးၾကပေသာစညးကမးမား ေယဘယအားျဖင ထားရေၾကာငးသထားပါ။ လကေဆာငမား၏တနဖး၊ အေၾကာငးဆေလာမႈ၊ ေပးေသာအႀကမေရတ႔က စဥးစားပါ။ အဆးအျဖတက လႊမးမးျခငး၊ မကႏာသာေပးရန ၀တရားရျခငးတ႕က လကေဆာငက မညသညေနရာတြင စတငဖနတး လကပါသလ။ ေခာကလက (သ႕) ေဘာပငတစေခာငးသည ကစၥမရေသာလညး၊ ေဘာပငက ေရႊႏငလပထားလင (သ႕) ေဒၚလာ ၁၀၀၀ တနဖးရေသာ ပလ လညဆြျဖစေနပါက ဘာျဖစႏငသလ။ လကေဆာငေပးျခငး၊ လကချခငးက မညသ႔ကငတြယမညဆေသာ နညးလမးကစဥးစားပါ။ သင၏ လပငနးအတြက သငေလာသည လကေဆာငေပးျခငးႏင လကချခငးဆငရာဆးျဖတခကတစခက ခမတၿပးေၾကာငး ပြငလငးျမငသာစြာ အသ ေပးပါ။ ဤသ႔လပေဆာငျခငးျဖင အထငအျမငလြမားမႈ၊ လာဘေပးလာဘယမႈအႏရာယကေရာကႏငမႈတ႔မ သငအားကာကြယ ေပးလမမည။ သင၀နထမးမားအေနျဖငလညး လကေဆာငေပးခရေသာအခါမး၌ ယငးအေနအထားမးက ေျဖရငးရာတြင ၎ နညးလမးက အေထာကအကျဖစပါလမမည။ ဥပမာအေနျဖင သငေလာေသာ တနဖးရသည (ဥပမာ-၂၅ ေဒၚလာ) ရဖနရခါ လကေဆာငမးက လကခႏငသညဟ သငဆးျဖတထားပါက သငစညးကမးက သငလပငနးမလတငးႏင သငလပေဖာကငဖက၊ စးပြားဖကမား သရေအာင ေသခာလပေဆာငပါ။ သငလပငနးမ တစစတစေယာကသည ပမတနဖးႀကးေသာလကေဆာင (သ႕) မၾကာခဏ လကေဆာငမား လကခ ရရေနပါက မညသ႔လပရမညဆသညက ထတျပနထားပါ။ အကယ၍ လကေဆာငက ျငငးပယျခငး သည ေစာကားရာေရာကပါက (ဥပမာ - အမားႏငဆငေသာ အခမးအနားတြင လကေဆာငေပးျခငး) လကခ ယႏငေသာလညး လကခေၾကာငး မတတမးတငၿပး၊ ရနပေငြအဖြ႕သ႕လဒါနးျခငးျဖစေစ ျပလပျခငးကသ႕ မညသ႔လပရမလဆသညက လမးညႊနခကေပးထားပါ။ သငအေနျဖင ဘာေၾကာင၊ ဘယလလပထားရ ေၾကာငးက လကေဆာငေပးသအား အျမတမးယဥယဥေကးေကး အသေပးပါ။ သ႕မဟတပါက

19  

ေနာကတစႀကမေတြ႕ဆရာတြင အလားတအေျခအေနမးႏင ထပမရငဆငရဖြယရသည။ တနဖးမညသ႕ရသညျဖစေစ မညသည လကေဆာငကမ ခြငမျပဘ၊ ကငးကငးရငးရငးေနျခငးျဖင သငအေနျဖင လလၿခၿခလပငနးလပေဆာငျခငးမးက ပမ၍ ႏစသက ေကာငး ႏစသကေပလမမည။ ထနညးတစြာပင လကေဆာငေပးျခငးႏင ပတသက၍လညး စဥးစားထားရမည။ သငလပငနးတဆပ ႐ကႏပထားေသာ စကဖတးမား၊ ေဘာပငမားကသ႕ေသာ လကေဆာငအမးအစားမားကသာေပးရန သငဆးျဖတႏငပါသည။ ပမတနဖးရေသာ လကေဆာငက အခမးအနားအလက ပမသငေတာသညအခါမးလညး ရႏငသည။ ဘာကပ သငဆးျဖတပါေစ ရငးလငးသကြ ေအာင လပပါ။ လကေဆာငခြငျပျခငး၊ မတတမးတငျခငး စနစက ေဖာထတခမတပါ။ ဘာလပရမညက လတငးသရျပးျဖစေၾကာငး ေသခာပါေစ။ လကေဆာငမား၊ ဧညခေဖာေျဖမႈမားႏငပတသကသည စညးကမးနမနာမားက ေနာကဆကတြ(က) တြင ဖတ႐ႈႏငသည။

ဧည၀တေကပြနမႈႏင ဧညခေဖာေျဖမႈ ဧညခေဖာေျဖျခငးသည တစခါတစရ လကေဆာငျဖစလာႏငသည။ ဧညခေဖာေျဖမႈက အကနအကခေသာ အဖြ႕ အစညးက အျမတမးလကခကငးပျခငးျဖစသည။ လကေဆာငေပးျခငးသည ထသ႔မဟတေပ။ အကယ၍ သငစးပြားလပေဖာ ကငဖကက စးပြားေရးရညရြယခကေၾကာငျဖစေစ၊ ဆကဆေရးပေကာငးလာေအာင အရးခစတႏငျဖစေစ ၄ငးတ႔ကမၸဏက ကငးပေသာ ညစာစားပြ (သ႔) ဧညခပြသ႕ သငကဖတၾကားလာပါက ထကစၥသည ဧညခေဖာေျဖမႈျဖစျပး၊ ကနကစရတမမားပါက လကသငခႏငသည။ နယခစားေသာကဆငတြင တစခါတစရ ထမငးတစနပဧညချခငးမာ ကစၥမရပါ။ ေစးႀကးေသာ ဟငးလာမား၊ ညစာစားပြႏင႔ ၾကယငါးပြင ဟတယ၌ မသားစ၀ငမားႏင တစညလး ေနထငျခငးတ႕မာမ ကနကစရတမားျပားလြနးသည။ ဧညချခငးမျပဘ သငလသလအသးျပရန ပြလမးသဘငလကမတေပးျခငးသည လကေဆာငျဖစသည။ ယငးတ႕က လကချခငးသည ကစၥမရေသာလညး ကမၸဏ၏လကေဆာငမ၀ါဒႏင ကကညမႈရမရ ျပနလညသးသပရန လသည။ ဥပမာ- လကခရန သငခြငျပထားေသာ တနဖးထကေကာေနသလား။ အကယ၍ သငသတမတခကက ေဒၚလာ ၃၀ အထ ခြငျပထား ေသာလညး လကမတမားက ေဒၚလာ ၂၀၀ ခန႔တနေၾကးရေနလင သငအဖြ႕အစညးႏင ေဆြးေႏြးရနလပါသည။ အေၾကာငးျပ ခကေကာငးလငမ လကမတမားက လကခႏငပါလမမည။ ဥပမာ ထသသည ေဖာကသညမားအတြက အထးပင အေထာကအက ျဖစေစသျဖစျပး လကမတသည အသအမတျပေၾကာငး ျပသသညသေဘာဆပါက ခြငျပႏငသည။ သ႔ရာတြင ထသ႔ဆးျဖတ ေၾကာငးက လပငနးအဖြ႕အစညးအတြငး ေဆြးေႏြးျခငး၊ သေဘာတဆးျဖတျခငး၊ မတတမးတငထားျခငးျပ လပရနလအပသည။ အကယ၍ ဧညခေဖာေျဖမႈမားႏင လကေဆာငမားက ပမနလကခရရေနပါက အဆးအျဖတေကာငးေပးရန လြတလပမႈ မရေတာသည အေနအထားသ႕ေရာကေအာင သငကတြနးပ႕ႏငပါသည။ ရရနအလြနခကသည ပြလမးသဘငလကမတမားက ကနပစၥညးသြငးသ (Suppliers) မားထမ လကခရရထားေသာ အခနမးတြင သတ႔ပစၥညးမား စႏႈနးမမေၾကာငးႏင ေနာက ထပ၀ယယေတာမညမဟတေၾကာငး သတ႔က ေျပာဆရမညကစၥက ျမငေယာငၾကညပါ။ ထ႕အျပင သငလပငနးအတြက မညသည အရာက မနကနမလ၊ မညသ႕ ခြငျပသငသလစသညတ႕က သငဆးျဖတရဥးမည။ အကယ၍ သငလပငနးအရြယအစား၊ အဖြ႕ အစညး တညေဆာကပတ႕ႏင သငေလာမႈရမညဆလင တာ၀နရသတစဥးခန႕အပကာ ဘာေတြေပး၍ ဘာေတြယ ေနၾကသညက ေစာငၾကညခငးျပး မတတမးျပလပထားျခငးသည အျမတမးသတရေနေသာ လပရပတစချဖစသည။ ဧည၀တျပစဖ႕ ဖတေခၚ ရာတြငလညး သတရပါ။ အစးရမားတြင တငးၾကပေသာ မ၀ါဒမားရသလ သငေဖာကသညမားတြငလညး ဧညခမႈလကခရာတြင သတ႕ကယပငမ၀ါဒမား ရၾကသည။ ဧညချပစျခငးက လကခရာတြင ကစၥမရေသာျငားလညး ဘာေၾကာင ကမးလမးသလ၊ ဘယသ အကးအျမတရမာလ၊ တာ၀န၀တရားတစခကေရာကေစမညလား၊ သငသေဘာတထားေသာ စညးကမးမားႏင ကကညရ႕လား စသညတ႕က ေရးဥးစြာ စဥးစားၾကညပါ။

 

ေဖာကသညမားအတြက စးပြားေရးခရးစဥ အသးစရတ သငလပငနးအေနျဖင ေဖာကသညမားအား သးသန႕စးပြားေရး အခမးအနားတတရနျဖစေစ၊ စက႐ေလလာရနျဖစေစ၊ စနစသစတပဆငမႈၾကည႐ႈရနျဖစေစ ဖတၾကားလသညအခါတြင ဧညခၾကဆေရးကစၥမား ရလာႏငသည။ အလားတပင သငက လညး ေဖာကသညမားက ဖတၾကားႏငသည။ ထတကနအေၾကာငး သငတနးေပးျခငးကသ႕ေသာ ခရးစရတအကနအကခရန ထညသြငးခပဆထားသည ကနထရကဆငရာသေဘာတညခကမးမရပါက ႏစဖကစလးတြင ကယစရတကယကချခငးက ပေကာငးပါသည။ အကယ၍ ေဖာကသည၏ခရးစရတက အကနအကခရန အေရးႀကးသညဟ သငယဆပါက ဧညသည အေရ အတြက၊ ခရးစဥလကမတခ၊ တညးခေနထငမႈစရတ၊ အခနကာလအစရေသာ ႐း႐း႐ငး႐ငး လမးညႊနခကအခ႕က ထတျပန ထားပါ။ အကယ၍ သငေဖာကသညမားက သတ႕၏ဇနး၊ ခငပြနးတ႕က ေခၚလာခငပါက ထကနကစရတက ကယအစအစဥ ႏငကယေပးေခသငသည။ အကယ၍ေဖာကသညမားက စးပြားေရးခရးစဥတြင အားလပရကအလညခရးထပတးရန အၾကျပ ေတာငးဆပါက စစဥေပးရျခငးမာ ကစၥမရေသာလညး ထအပကနကစရတက သတ႔အစအစဥႏင သတ႕ကခၾကရမည။ ဥပမာ တစခအေနျဖင အကယ၍ ခငလေသာ စးပြားေရးအေၾကာငးရငးကစၥရပါက သငေဖာကသည၏ ၀နထမးႏစဥး သးဥးက သင႐းသ႕ ႏစရကၾကာအစညးအေ၀း (ညစာကသ႕ သငေတာသညဧညခမႈ အပါအ၀င) လာတကရနအတြက ေလေၾကာငးခရးျဖင စရတခေခၚ ယျခငးသည ကစၥမရပါ။ သ႕ရာတြင ၀နထမး (၁၀) ေယာကေလာကက ကမၸဏစရတျဖင ေလေၾကာငးခရး ပထမတနး လကမတျဖင ေခၚယျခငး ႏစရကအစညးအေ၀းတကရန ၾကယငါးပြငဟတယတြင တညးချခငး၊ ထပတနးအားကစားျပငပြသ႕ သြားေရာကၾကည႐ႈျခငးတ႕သည အပကနကစရတမား ျဖနးတးျခငးျဖစျပး အထးသျဖင လတကာသသြားပါက ျပစတငေ၀ဖနခ ရေပလမမည။

လာဘေပးလာဘယမႈသေဘာက လကခထားျခငးသည လာဘေပးလာဘယျခငးကသ႕ပင ပကစးျခငး တစမးျဖစသည။

လပငနးမား ေခာေမြ႕ျမနဆနေအာင ေငြေပးျခငးမား (Facilitation Payments) ေခာဆဟ တစခါတစရေခၚၾကေသာ အပေၾကးေပးျခငးသည ေယဘယအားျဖင တရားမ၀ငေပ။ ယငးပကဆသည သငလပခငးေသာ တယလဖနးလငးေလာကျခငး၊ ဗဇာေလာကျခငးကသ႔ေသာ ၀နေဆာငမႈမား လြယကေအာင ျမနဆနေအာင ၀နေဆာငမႈေပးသမားက ေတာငးဆေသာ ပမာဏနညးပါးသည ေငြျဖစသည။ ထနညးတစြာပင စးပြားေရးသမားမားက ၀နေဆာငမႈမားႏင ပါမစမားရဖ႔ တနးစေစာငဆငးရျခငးကေကာရန၊ ျမနဆနေစရနအတြက အေကာကခြန၊ လ၀ငမႈႀကးၾကပေရးႏင အျခားဌာနဆငရာ တာ၀နကအရာရမားက ေပးကမးျမဆြယေသာ မကလးလညးျဖစႏငသည။ မညသ႕ပငျဖစေစ ထသ႔ ေပးကမး ျခငး၊ ကမးလမးျခငး မျပသငေပ။ လြယကေအာင အပေၾကးေပးျခငးႏင အျမနစာပ႔စနစကသ႕ ျမနဆနေသာ ၀နေဆာငမႈအတြက ေပးျခငးတ႕အၾကား ျခားနားခကမာ တရား၀င၀နေဆာငခသည လတငးအတြက တစေျပးည သတမတထားေသာ ႏႈနးထားျဖစ၍ အဖြ႕အစညး (သ႕) ဌာနဆငရာသ႕ ပြငလငးျမငသာစြာ ေပးရျပး၊ ေငြရေျပစာျပနလညရရ ျခငးျဖစသည။ လြယကေအာင အပေၾကး ေပးျခငးမာမ တစဥးတစေယာကအား တတတဆတေပးရျခငးျဖစ၍ ေငြရေျပစာမရေပ။ တစခါတစရ ယငးကသ႕အပေၾကးမားက အၾကမးပတမးျခမးေျခာကေတာငးဆျခငး ခရတတသည။ ယငးသ႕ျဖစလာပါက သငလမားအေနျဖင ျခမးေျခာကေငြေတာငးခရ သညအခါမးတြင ရနျပခရမညက ေၾကာကရြ႕ျခငးမရဘ ေတာငးေသာေငြကေပးကာ ျပနထြကခြာလာရမညျဖစေၾကာငး နားလည သေဘာေပါကရန အေရးႀကးသည။ အကယ၍ ထသ႕အပေၾကးေတာငးချခငးႏင ျခမးေျခာကေတာငးယျခငးတ႕က ၾကေတြ႕ရပါက မတတမးေရးထားျပး သငမနေနဂာက အသေပးပါ။ ဥပမာအေနျဖင မညသ႔ျဖစခသည၊ မညသညေနရာတြင ျဖစခသည၊ မညသ႔ အေျခအေနရသည စသညျဖင ေလလာကာ ေနာကတစႀကမျဖစလာလင အႏရာယေလာပါးေအာင မညသ႕ စစဥလပေဆာငရ မညက သရရနအတြက အေတြ႕အႀကက အသးျပပါ။

အပေၾကးေပးျခငးက မလပသငပါ။ ၎သည လာဘေပးလာဘယမႈပစ တစမးျဖစသည။

21  

မကႏာသာေပးမႈ (Favours) အေသးစားလပငနးတစခအေနျဖင သငက သငစပြားဖက၊ လပေဖာကငဖကမားက ေကာငးစြာသရၾကျပး၊ ဆကဆေရး ေကာငးမြနျခငးသည သငစးပြားေရးလမးေၾကာငး၏ တနဖးရေသာအပငးတစခ ျဖစမညဟ သငသထားႏငပါသည။ မားေသာအား ျဖငမ မကႏာသာေပးျခငး၊ မကႏာသာေပးခရျခငးတ႕သည ရငးႏးမႈက တကရကျပသျခငး ျဖစပါလမမည။ သ႕ရာတြင မကႏာသာ ေပးမႈသည ၀တရားမားက ခ႕ယြငးသြားေစျပး၊ လပငနးအတြက အေကာငးဆးအကးစးပြားက ေဆာငၾကဥးမေပးႏငဘ အဆး အျဖတမား မားယြငးေသာ အေနအထားသ႕ေရာကေအာင တြနးပ႕ႏငသညက သငအတြငးစတတြင မတသားထားရနလသည။ ယငးကသ႕ မကႏာသာေပးမႈမားသည အျမတေစပြငလငးေျဖာငမတေနေသာ အရာမးမဟတဘ ယၾကညစတခ၍ မရေသာ လပရပမား တမျမပေနႏငသည။ ဥပမာတစခမာ ႏငငျခားသားတစဥးက ဗဇာခြငျပခကရရန အတြက ဖတၾကားစာတစေစာင ေရးသားကာ သငတငးျပညသ႕ (စးပြားေရးႏငမဆကစပဘ) လာလညရန စပြနစာေပး ျခငးမးျဖစသည။ ေနာကထပဥပမာတစခမာ ကနပစၥညးသြငးသ (Suppliers) မား စးပြားေရးလပေသာ၊ ေငြေပးေငြယလပေသာ ႏငငမဟတဘ အျခားႏငငတြင ပစၥညးပ႔ရန သငလပစာက အသးျပခြငေပးျခငး၊ ေငြေပးေငြယလပရန သေဘာတျခငးတ႕ျဖစသည။ သ႕ျဖစရာ မကႏာသာေပးလကေလာ ကညျခငးမျပမျပနာ တစစတစရာ ျဖစႏငသလားဆသညက ဥးစြာစဥးစားပါ။ ဒြဟျဖစေနပါက အၾကဥာဏေတာငးပါ။ ဥပမာ- တစစ တစေယာကက သငတငးျပညသ႕ ျပည၀ငဗဇာရေအာင ကညရနအတြက ဖတၾကားသည စာေရးသားေပးျခငး သည သင တငးျပညအတြငး သတ႕လပသြားသမအတြက သငကစပြနစာေပးရသညအျဖစ၊ တာ၀နယရသည အျဖစသ႔ ဆကေရာကသြားႏင သည။

စာခပပါ ေငြေပးေခမႈ စညးကမးသတမတခကမား ဤကစၥသည အလြနတရာသသာထငရားပရေသာလညး သေဘာတစာခပပါ ေငြေပးေချခငး စညးကမးခကမား အားလး တြင သင၏လပငနးပငးဆငရာ မတမနကနမႈက ရငးရငးလငးလငး ေဖၚျပထားႏငရနလသည။ ေငြေပးေခမႈ စညးကမး ခကမားႏငဆငသည စးပြားေရးမ၀ါဒက သငအဖြ႕အစညးမ လတငးက ေကာငးစြာသေဘာေပါကေလေလ အဓပၸာယႏစခြ သေဘာတစာခပမားျဖင အပတခရမည အႏရာယနညး ေလေလျဖစသည။ တငးတာ၍ရေသာ လပငနးပမာဏတနဖးျဖင ေကာမရငမားက ဟနခကထနးရနလသည။ သငလပငနးသ႔ အျပငလ (Third Parties)က ေပးေသာ ၀နေဆာငမႈမားက ရငးလငးစြာမတတမးတငရနႏင စညးကမးခကမားက နားလညသေဘာေပါကေစရမည။ ေငြေပးေခမႈမားက သကဆငရာ အခြနဥပေဒမားႏငအည ျပလပရမည။ ေငြေပးေခမႈမားက အလပရသညတငးျပညတြင ျပလပရမညျဖစျပး၊ ပငလယရပျခားတြင မလပရ။ ခကလကမတျဖငျဖစေစ၊ ဘဏေငြလႊျဖငျဖစေစ ျပလပရမညျဖစျပး ေငြသားျဖင မေပးရ။ ေငြေၾကးဆငရာ စညးကမး ခကမားက သငလပငနးမ သကဆငသမားက သေဘာတေၾကာငး၊ မတတမးေရးထားေၾကာငး၊ နားလညသေဘာေပါကေၾကာငး ေသခာေအာငလပထားရန အေရးႀကးသည။ သတ႕ဘယသဘယ၀ါျဖစေၾကာငး သငထတျပနထားရနလသည။ တစဖကလ (သ႕) အျခားသမားက သငလပငနးႏငဆကစပျပး တစးလကေဆာငေပးျခငး၊ ယျခငးတ႕ျပလပေနပါက စာခပပါစညးကမးအရ သေဘာတညခကက ခကခငးရပဆငးခြငရေၾကာငး ေသခာေအာငျပလပထားပါ။ ေငြေၾကးခ၀ါခမႈျဖစႏငေၾကာငး ရညညႊနးသည သသယျဖစစရာ မနသမက အစရငခရန စာရငးစစမားတြင တာ၀နရသညက မေမပါႏင။

ႏငငေရးႏငဆငေသာထညဝငမႈမား (Political Contribution) လပငနးမား၊ ကမၸဏမား၊ အဖြ႕အစညးမားသည ႏငငေရးပါတတစခအား အလေငြလဒါနးျခငးၿဖင႔ ၄ငးတ႔တငးျပည၏ ဒမကေရစအေရးက ကညပပးသညနညးလမးတစခအျဖစ ရႈျမငႏငသည။ ပါတရနပေငြ သ႕ျဖစေစ၊ ေရြးေကာကပြမဆြယစညး႐းမႈ က ကညရနျဖစေစ လဒါနးႏငသည။ ထအလေငြသည ႏငငလအဆငပါတမား သ႔မဟတ ေဒသႏရအအဆငလႈပရားမႈမား အတြကျဖစႏငသည။ ယငးသ႔ရနပေငြလဒါနးမႈမားက အခ႕တငးျပညမားတြင ဥပေဒမားျဖင ၾကပမတထားသည။ အကယ၍ သငလပငနးအေနျဖင ႏငငေရးပါတတစခသ႔ရနပေငြ လဒါနးလပါက ျပညတြငးဥပေဒမားက မညသ႕သတမတထားသနညး ဆသညက ဥးစြာစစမးရမည။ ဥပမာ အျမငဆးပမာဏ ကန႔သတခကရႏငသည။ ဆၾကပါစ႕ ေရြးေကာကပြတြင ႏငငေရး အပစတစခအား သြားေရာကကညမည႔ မမလပငနး၀နထမးတစဥးက (အားလပရက အပစရတအျပင) လစာျဖင ခြငယပကကြက ခြငေပးျခငးသည လပငနးအဖြ႕အစညးတစခကျပလပေသာ ႏငငေရးပါ၀ငပပးမႈဟ သတမတႏငစရာရသည။ သငအေနျဖင ပါ၀င ပပးမႈျပလပရန ဆးျဖတထားပါက ေရးသား၍ မတတမးတငပါ။ ေငြစာရငးပြငလငးျမငသာ မႈရပါေစ။ သငအေနျဖင ထသ႔ပါ၀င

 

ပပးထားပါက လပငနးႏစလညအစရငခစာႏင ေငြစာရငးအစရငခစာတြင ထညသြငးေဖာျပျခငးသည အငဒယာေကာငးတစခ ျဖစသည။ (ကမၸဏအႀကးမားႏင ပ၍ သကဆငပါသည။) ထသ႕မလပခငပါက သငစာအပမားထ၌ မတ တမးတငသမးဆညး ထားပါ။ အကယ၍ ထကသ႕ပါ၀ငပပးမႈ မျပလပလပါကလညး ထဆးျဖတခကက ေရးသား၍ မတတမးတငထားပါ။ သငအေနျဖင လပငနးကစၥ၊ လငစငကစၥ၊ ကမၸဏႏငဆငသည ကစၥတစခခက အစးရႏင ေစစပညႏႈငးေနစဥ အေတာ အတြငး ႏငငေရးပါတသ႕ ပပးကညမႈ မလပသငပါ။ လပဂၢလတစဥးျခငးက တက ႐ကပပးကညမႈ လး၀မလပရပါ။

ရနပေငြလေသာ အခန၌ ေရးသြငးေသာ မတတမးမားသည ဂဏသတငးက ထမးသမးေစာငေရာကသည။

ကသလျဖစလဒါနးမႈမား လာဘေပးလာဘယမႈမားက ကသလျဖစရနပေငြမားအျဖစ အေယာငေဆာငလညစားထားမႈမား ရႏငသည။ အကယ၍ သငလပငနးအေနျဖင အလေငြထညလပါက လကနာရမည ႐းရငးေသာလမးညႊနခက အခ႕က ထတျပနထားသငသည။ စစမန ေသာ ကသလျဖစအဖြ႕ဆပါက ျပညတြငးဥပေဒမားအရ ေယဘယအားျဖင မတပတငထားေပလမမည။ ကသလျဖစပရဟတအဖြ႕ တာ၀နရသေတြက ဘယသဘယ၀ါလဟ ေသခာစစမးပါ။ အကယ၍ သငေစးကြကကစၥ ညႏႈငးေနသတစဥးနင ကသလျဖစအဖြ႕ တာ၀နရသတ႕ ဆကႏြယေနပါက မလတာက ပေကာငးလမမည။ ျဖစႏငပါက ဘယသ႔ဆ ပကဆေတြေရာကသြားလ၊ ဘာလပ ဖ႕အတြကလဆသညက သရရန စစမးစစေဆးပါ။ အကယ၍ စးပြားေရးသေဘာတညခက တစစတတစပငး အေနျဖင ကသလျဖစ အဖြ႕သ႔ ရနပေငြလရန ေတာငးဆျခငးခရျပဆလင သတရပါ။ အကယ၍ သငအေနျဖင လပငနးတငဒါကစၥက ေဆြးေႏြးမ ေနရကသားျဖစျပး၊ ေဖာကသညတစဥးကလညး ကသလျဖစအဖြ႔တစခႏင အဆကအသြယရေနသညဆပါက ကနထ႐က လပငနး အဆးအျဖတေပးသညအခနအထ အလေငြေပးျခငး၊ လရနကတေပးျခငး မျပသငပါ။ လဒါနးသည ပကဆမားကလညး ကသလ ျဖစ အဖြ႕အစညးသ႕ အျမတမးေပးအပရမညျဖစျပး၊ လတစဥးခငး လကထသ႕မထညရပါ။ သငအေနျဖင အလေငြမားအတြက လပငနးစဥတစခ အတညျပခမတထားခငေပလမမည။ သ႕ဆပါက ေငြေပးျခငးမနသမအတြက အျပနအလနစစေဆးမႈမား ျပလပ ထားၿပးျဖစပါလမ႔မည။

စပြနစာေပးျခငး (အေထာကအပေပးျခငး) အားကစားကလပအသငးကသ႕ေသာ အဖြ႕အစညးတစခအား စးပြားေရးလပငနးတစခက စပြနဆာေပးျခငးသည စးပြားေရးကစၥမားတြင ကလပအသငးအမညက အသးျပခြငအတြက ပကဆေပးျခငးျဖစသည။ သာဓကအားျဖင အားကစားပစၥညး ထတလပေသာ လပငနးသည အဆပါအားကစားနညးမ အေကာအေမာမားႏင ကမၸဏလပငနး၏အမည ခတဆကထားျခငးမ အကးအျမတရရႏငျခငး ျဖစသည။ ဤကစၥတြင ပကဆက တစဥးခငးထ ေပးရျခငးျဖစေသာလညး၊ သငကမၸဏက အခေၾကးေငြ မည၍မညမ ေပးေနသည။ အျပနအလနအားျဖင ဘာေတြရဖ႔ေမာလငထားသည (ဥပမာ - အားကစားျပငပြပစတာမားတြင ကမၸဏ တဆပေဖာျပျခငး၊ ကမၸဏတဆပလဂပါေသာ ၀တစက သတမတပြအေရအတြကျပညေအာင အားကစားအေကာအေမာမားက ၀တဆငေပးရျခငး) စသညျဖင ေဖၚျပထားေသာ သေဘာတညခကက စစဥျပငဆငထားရန ေသခာျပလပရသည။ သေဘာ တညခကက စာျဖငေရးသားကာ ရငးရငးလငးလငးမတတမးတင ထမးသမးထားျခငးသည သင၏စမခန႕ခြမႈက ပြငလငးျမငသာ ေစပါလမမည။

အႏရာယျဖစႏငေခက အစအဆးစဥးစားျပး မ၀ါဒက ရငးရငးလငးလငး ခမတပါ။

23  

အကးစးပြားခငး ပဋပကၡျဖစမႈ လပငနးအဖြ႕အစညး၏ အကးစးပြားထက ကယေရးကယတာအကးစးပြားက ေရ႕တနးတငလာေသာအခါ ပဋပကၡမား ထြကေပၚလာတတသည။ သငလကေအာကလပငနးအဖြ႕တစခတြင အခနးတြငးအလဆငေသာ လပငနးလပသ၊ ႐းတြငးအလပ အခ႕က သငေလာေသာေစးႏႈနးျဖငလပေပးမညသ ညအက၀မးကြ တစဥးရေနျခငးသည ဥပမာတစခဟ ဆႏငပါသည။ ပဂၢလေရး အကးစးပြားက ခြငမျပေၾကာငး ေၾကညာထားျခငး၊ ကနထ႐ကေရြးခယမႈလပငနးစဥ ပြငလငးျမငသာျခငး ၎လပငနးအပငးက မသားစ၀ငမဟတေသာ အျခားတစဥးအား ကငတြယေစျခငးတ႕က ေဆာငရြကလကပါက ပဋပကၡထြကေပၚလာစရာမရပါ။ သင လပငနးအေနျဖင အကးစးပြားခငးပဋပကၡျဖစမႈမားႏင ျဖစႏငေခအေနအထားမားက အေရးယကငတြယရန မညမဆႏၵျပငးျပေန ေၾကာငးက ရငးရငးလငးလငး ထတျပနထားသငျပး သ႕မသာ ပဋပကၡမား ျဖစေပၚမလာခင ေရာငရားႏငမညျဖစသည။

အားလးသရထားေအာင လပေဆာငပါ မညသ႔လပေဆာငရမညက လမးညႊနပါ။

အဆင (၃) အေကာငအထညေဖၚျခငး ယခအခါ သငသည လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးအစအစဥက ခမတလကျပးျဖစသည။ သင အေနအထားက သငျပနလညသးသပခသလ၊ သငလပငနးအတြက အႏရာယျဖစႏငေသာ နယပယမးစကလညး ေလလာဆနးစစထားျပးျဖစသည။ ယငးသ႕လပေဆာငျခငးျဖင သငလပငနးစဥက ၀ကအတငးရန လအပေသာ (သ႕) အသစတစခခ မတဆကေပးရန လအပေသာ နယပယမနသမက ေဖၚထတေပးလမမည။ အဆင (၂) တြင သငအစအစဥက မညသ႕အေကာငအထညေဖၚရန ဆးျဖတသည ဟေသာ အခကေပၚတြငမတညကာ လကေတြ႕ေဆာငရြကရန ယခအခနကလာျပ။ မညသညအဖြ႕အစညးက သငဆးျဖတသည ျဖစေစ၊ လားရာသည အထကမ (ဥပမာ - ဘတအဖြ႕ဥက႒၊ အေထြေထြမနေနဂာ၊ ေဘာစ အစရသျဖင) ဆငးသကလာသညက သျမငရန လြနစြာအေရးႀကးသည။ လတငးပါ၀ငပတသကမႈရျခငးႏင တစဥးခငး တာ၀နယမႈရျခငးတ႕သည အစအစဥ ေအာငျမင မႈ၏ ေသာခကျဖစသည။ ”ငါေျပာတအတငးလပ” ဟေသာ ကစၥမဟတ။ သငသည လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးအစအစဥက ခမတျခငးအားျဖင အႏစသာရရေသာ စးပြား ေရးကလပရန တာ၀နယေနျခငးပငျဖစသည။ ဤအခကသည သငစးပြားေရးလမးေၾကာငးရ အျခားသမား (ဥပမာ - အလပသမားမား၊ ပစၥညးသြငးသမား၊ ကနထ႐ကတာမား၊ ေဖာကသညမား) အေပၚတြငလညး သကေရာကမႈမားရသည။ အကယ၍ သငထပစၥညးသြငးသမားက သငအတြက တစးလကေဆာငေပးျခငး (သ႕) လကချခငးတ႕ျပလပေနပါက လာဘမေပးရန (သ႔) မယရန သေဘာတျခငးသည အကးရေတာမညမဟတပါ။ သ႕ျဖစရာပတသက ဆကႏြယေနသတငးက သငစညးမဥးႏင အစအစဥအေၾကာငးက သရေနဖ႕ မျဖစမေနလအပသည။

ဝနထမး မား (သ႕) လပငနးတြင အလပလပသမား ဤအစအစဥက သငလပေဆာငရျခငး၏အေၾကာငးရငးႏင လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးအစအစဥ မရပါက ဆကႏြယ လာမည အႏရာယမားက လတငးနားလညသေဘာေပါကေၾကာငး ေသခာပါေစ။ အစအစဥက အေကာငအထညေဖၚရန တစဥး ခငးတြင တာ၀နရေၾကာငး လတငးနားလညသရသငသည။ သင အဖြ႕အစညး၏ ဖြ႕စညးတညေဆာကပ မညသ႕ပငရေစကာမ လပငနးအဖြ႕အစညးတြင လပကငေနသ (သ႕) ဝနထမးတငးက အစအစဥက သရရန၊ နားလညရန လအပသည။ သငအဖြ႕ အစညးမ လတစဥးတငးတြင ရထားေသာ အခကအလကက နားလညသေဘာေပါကရနအတြက လာဘေပးလာဘယမႈတကဖက ေရး အစအစဥက ႐းရငး၊ လြယကစြာ ခမတလပေဆာငႏငသည။ သငအတြက အလပအခ႕လပေပးရန တစစတစေယာက က ငားရမးသညျဖစေစ၊ မသားစ၀ငတစဥးက အကအညေတာငးရာတြငျဖစေစ အခကအလကမားက ၎တ႔ဖတၾကညျပး သငလပငနး အတြက အဘယေၾကာင အေရးႀကးေၾကာငး လြယကစြာနားလညေစရန ေသခာ ျပလပပါ။

 

တစးလကေဆာငမားက မတတမးတငျခငး၊ အစရငချခငး ျပလပရသည သငလပငနးစဥက လပငနးတြငးရ လတငး နားလညေအာင အကးစးပြားခငးပဋပကၡျဖစႏငေခႏငပတသက၍ ဘယသ႔အား ေျပာဆရမည။ ဘယမာအႀကဥာဏေတာငးရ မညက လတငးသေအာင ေသခာျပလပပါ။ ဤအခကက သငမညသ႔ ခညးကပကငတြယမလဆသညမာ သငအဖြ႕အစညး၏ အရြယအစားေပၚတြင မတညလမမည။ အကယ၍ သငလပငနးတြင လအနညးငယသာရပါက သငတနးခနတစချဖင လပေဆာင ႏငျပး၊ သ႕မဟတပါက အပစေလးမားခြကာ ေဆြးေႏြးပြကငးပရမညျဖစသည။ မတပတငစာရငးစာအပဖြငလစထားကာ သင အစအစဥအေၾကာငး ရငးလငးေဆြးေႏြးေသာ သငတနးတကေရာကထားေၾကာငး လတငးက လကမတထးထားေစျခငးသည အႀကဥာဏေကာငးတစချဖစသည။ အသစဆကဆမည လသစမားကလညး သငလပငနးတြင လာဘေပးလာဘယမႈတကဖက ေရးအစအစဥရသညက သရနားလညေၾကာငး မတတမးတငထား သငသည။ အားလးအနကအေရးႀကးဆးမာ ဤအစအစဥသည သငလပငနးအတြက ယခမစ၍ လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးလပေဆာငသြားမည ပစျဖစေၾကာငး၊ စးပြားေရးလပရာတြင လကနာမည နစၥဓ၀ လမးစဥျဖစေၾကာငး ရငးလငးးသကြေအာင ျပလပျခငးျဖစသည။ အစအစဥက ခးေဖာကျခငးေၾကာင စညးကမးပငးဆငရာ အေရးယမႈ အကးဆကမား မညသ႕မညပရေၾကာငးကလညး ရငးရငးလငးလငး အသေပးထားပါ။ အကယ၍ သငလပငနးသည ၀နထမးမားရေသာ ကမၸဏျဖစပါက အစအစဥရငးလငးေဆြးေႏြးပြတြင ျပညတြငးအလပအကင ဥပေဒမားပါ တြဖကပါ၀ငလာေစရနအတြက လသားရငးျမစဌာနမနေနဂာလညး ပါ၀ငတကေရာကေၾကာငး ေသခာပါေစ။ ဥပမာအားျဖင တငးျပညအမားစတြင လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရး အစအစဥကသ႕ေသာ ကမၸဏမ၀ါဒမားက လကနာဖ႕ျပ႒ာနးျခငးမျပမ ျပညတြငးဘာသာစကားျဖင ဘာသာ ျပနဆေစျခငးမား လအပလကရသည။ တစးလကေဆာငေပးျခငးအေပၚမတညေသာ စးပြားေရးအခြငအလမးႏင ေ၀းေ၀းေနပါက အေရးယခရမည မဟတ ေၾကာငး သငလပငနးမ လမားသရထားျခငးသညလညး ထပတထပမအေရးပါေသာ အခက ျဖစသည။

စးပြားေရးႏငဆငေသာဆကဆေရး ဤအခကသည သငအစအစဥ၏ အေရးႀကးဆးအပငးတစချဖစျပး ေအးဂငမား၊ ကနထ႐ကတာမား ပစၥညးသြငးသမား၊ ေဖာကသညမားကသ႕ေသာ သငထနးခပမႈေဘာငထတြငမရသည အျခားအဖြ႕အစညးမား ပါ၀ငပတသကေနမႈေၾကာင အေကာင အထညေဖၚရန အခကအခဆးျဖစဖြယရသည။ ပထမဆးအေနျဖင သငကမၸဏနင စးပြားေရးဆကဆမႈရသမားအား သငလာဘေပးလာဘယမႈ တကဖက ေရးအစးအစဥက

အသေပးထားေၾကာငး ေသခာေအာငျပလပပါ။ အကယ၍သတ႔၌ လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးအစအစဥရထားသည ဆပါက ေမးျမနးျပး မတကးယပါ။

စးပြားဖက လပေဖာကငဖကမားအေနျဖင သငကယတငႏငျဖစေစ၊ သငကယစားျပသႏငျဖစေစ၊ စးပြားေရးလပရာတြင သင၏ လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးအစအစဥက ကငသးရမညျဖစေၾကာငး ၄ငးတ႔ သရနားလညသငသည။

သငလပငနး၏ ကနထ႐ကစာခပ၊ သေဘာတစာခပစညးကမးမားတြင သငအစအစဥက ထငဟပေနေအာငျပလပကာ၊

အကယ၍ လပေဖၚကငဖကမားက တစးလကေဆာငေပးျခငး၊ လကချခငးျပလပပါက ဆကဆလပကငမႈက ခကခငး အဆးသတခြငရေသာ စညးကမးခကထညသြငးထား သငသည။

အကယ၍ ဖကစပလပငနးထေထာငပါက စးပြားေရးဆကဆလပကငရာတြင သငအစအစဥ တစစတတစပငး ပါ၀ငေအာင

ေသခာေဆာငရြကပါ။

25  

စးပြားေရးႏငဆငေသာဆကဆေရးက စတငျခငး သင၏ စးပြားဘကကမၸဏမားအား ေရြးခယသညအခါ သတ႕တြင ကယပငလာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရး အစအစဥမားရေၾကာငး ေကာငးမြနေသာစးပြားေရးလပထးလပနညးမားျဖစေအာင ႀကးစားလပေဆာငေနေသာ တရား၀ငအဖြ႕ အစညးမားျဖစေၾကာငး စစေဆးရနအတြက ကးေၾကာငးသငေလာေသာ လပငနးစဥမား ခမတေဆာငရြကရန သင႔လပငနးတြင တာ၀နရသည။ အေရးႀကးဆးအေနျဖင သငစးပြားေရးဆကဆမႈတြင အခရာကရမည အခကမားမာ စးပြားေရးက မတ၊ ပြငလငးျမငသာေသာ ပစျဖင လပရမည။

တနစးလကေဆာငဟသည ေပးျခငး၊ ကမးလမးျခငး၊ လကချခငး မျပရ။

စးပြားေရးအရ ဆကဆမႈမျပမ သငစးပြားဖကလပေဖာကငဖကမား တစစတစရာ သတထားစရာအခကမား ရ၊ မရ စစစ၍ ေရြးခယရာတြင လပသငေသာ

အရာက ႐း႐းရငးရငး အားထတလပေဆာငပါ။ ယငးသ႕လပေဆာငျခငးသည ကင၀တဆငရာ ရပတညခကမားမား ပါ၀င ေသာ စးပြားေရး႐ႈေဒါငမေန၍ မနမနကနကန သတထားေသာ လပရပပငျဖစသည။

အဖြ႕အစညး တညေဆာကထားပႏင ပငဆငမႈက စစေဆးပါ။

ကမၸဏအဖြ႕အစညးမတပတငထားေသာ တငးျပညႏင ေငြေပးေငြယလပေသာ ေနရာက စစေဆးပါ။

၎အဖြ႕အစညး၏ ေငြေရးေၾကးေရး အေနအထားကလညး ၾကညပါ။

၎၏ဂဏသတငးက လညလညစစမးပါ။

အျခားလပေဖာကငဖကမားထ ေျပာဆေမးျမနးပါ။

လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကသည မ၀ါဒရသလား စစေဆးပါ။

ေငြေပးေငြယ စညးကမးမား ပြငလငးျမငသာေၾကာငး ေသခာပါေစ။

သင အားစကလပကငထားေသာ သးသပခကက စာေရး၍ မတတမးတငပါ။ တစစတစရာ ေျပာငးလသလား သႏငရနအတြက ဆကဆေရးက အခါအားေလာစြာ ျပနလညသးသပပါ။

 

အဆင (၄) စးရမစရာမားေဖၚထတျခငးႏင လမးညႊနမႈရာေဖြျခငး စးရမစရာမားက ကငတြယရနႏင လမးညႊနမႈေပးရန သငဘယလဆးျဖတမလဆသညမာ သင လပငနးႏင အဖြ႕အစညး ၏ အရြယအစားေပၚတြင မတညပါလမမည။ သငက အေထာကအကျဖစေစမည ထညသြငးစဥးစားစရာအခကအခ႕က ေအာက တြငၾကညပါ။ သငအစအစဥက တးတကေျပာငးလေနေသာ လပငနးစဥတစခအျဖစ ႐ႈျမငဖ႕လသည။ ဥပမာ- အဆကမျပတတးတက

ေနသည လပငနးစဥမးဟ ႐ႈျမငျခငး၊ ပြငပြငလငးလငးေဆြးေႏြးျခငးသည အစအစဥေအာငျမငမႈအတြက အေရးပါျပး၊ စးရမ စရာမားက ျပနလညသးသပျခငး၊ ကငတြယသည ပစက ဆးျဖတျခငးတ႕မာ အေရးပါေၾကာငး အားေပးတကတြနးသငသည။

တ႔ျပနလကစားေခမညက ေၾကာကရြ႕စရာမလဘ ကစၥရပမားက ေဆြးေႏြးႏငေၾကာငး လအမားက ခစားယဆၾကဖ႔လသည။

စးပြားဘက၊ လပေဖာကငဖကမားကလညး တငျပစရာကစၥရပမား ရႏငသည။

ျပနာမားက ေစာေစာစးစး စစစေတြ႕ရ ကယတြယႏငေစမညအခကမာ အခနမသရေအာင ျပလပထားျခငးပငျဖစသည။

လာဘေပးလာဘယကစၥ တငးၾကားမႈမားက ကငတြယရနစဥးစားေသာ အခနမးႏင အကးစးပြားခငး ပဋပကၡျဖစမႈမား အေၾကာငး ေဆြးေႏြးေသာအခနတ႔တြင လ႕၀ကျခငးသည အေရးႀကးသညဟ ဆႏငသည။ မညသ႔ကငတြယရမလဆသည က ေသခာစဥးစားပါ။ နာမညေကာငးဂဏသတငးထခကမႈရႏငၿပး အခ႕တငစာမားမာ နားလညမႈလြျခငးအေပၚ အေျခခထား ျခငး လညး ျဖစႏငသည။ အေရးမယခင တကေသာ အခကအလကမားက အျမတမးရာေဖြပါ။

ဆကသြယေရး သင၏ လာဘေပးလာဘယတကဖကေရးအစအစဥက အေကာငအထညေဖာျခငးသည သငလပငနးအတြက လြနစြာ အေပါငးလကၡဏာေဆာငသည။ သ႕ျဖစရာ ေကာငးစြာဆကသြယေဆာငရြကထားေၾကာငး ေသခာပါေစ။ အလပသမားမား၊ ၀နထမးမား၊ စးပြားေရးလပေဖာကငဖကမားအား ေရးဥးစြာ ဆကသြယအသေပးျပးသညအျပင သငလပငနး၊ သငစးပြား လပေဖာ ကငဖကမားႏင အသစဆကဆမညလမားအားလညး ေလာေလာလတလတ ဆကသြယအသေပးထားေၾကာငး ေသခာေအာင လပပါ။ သင၏လပငနး ၀ကဘဆက တစခရထားသညဆပါက သင၏ လာဘေပးလာဘယတကဖကေရး အစအစဥက တငထားပါ။

သငအေတြ႕အႀကမားမ ရရထားေသာ သငခနးစာမားက သင လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရး အစအစဥ တးတကေအာငျမငေစရန အသးျပပါ။

27  

အဖြ႔တြငး ထနခပျခငးႏင ေစာငၾကညျခငး လာဘေပးလာဘယမႈတကဖကေရးမဟာဗဟာမားသည ၎တ႕က အေကာငအထညေဖၚသည နညးလမးမား မနကန မသာ ထေရာကမႈရသည။ သငအစအစဥက မညသညလပငနးစဥမားျဖင အေကာငးဆး ထနးခပမလ၊ ၎တ႕က ေစာငၾကညရန မညကသ႕အျပနအလနစစေဆးထနးညမႈမား လအပသလစသညတ႔က သငလပငနးအေနျဖင ထညသြငးစဥးစားသငသည။ ကမၸဏလပငနးအရြယႀကးသညျဖစေစ၊ ငယသညျဖစေစ၊ ေငြထတခကလကမတမားေပၚတြင တစဥးထကပ၍ လကမတထးရ သညစနစထားရျခငး၊ အသးစရတမားထနးခပျခငး၊ ညႊနၾကားခကမားထတျပနျခငးကသ႕ေသာ အဖြ႕တြငးထနးခပမႈမား ေသခာ ေပါက လအပသည။ ထညသြငးစဥးစားရမည အခကအခ႕မာ ေငြေၾကးဆငရာထနးခပမႈမား (အဖြ႕တြငးစာရငးစစထနးခပျခငး အပါအ၀င)သည မ႐မျဖစလအပခကမားျဖစျပး၊ မနကနစြာ

အေကာငအထညပါက မမမနေသာအရာမားက ဆြထတႏငလမမည။ ပြငလငးျမငသာျခငး၊ မနကနတကျခငး၊ မရမျဖစ အခကအလကမားကေရးသြငးျခငး၊ ထနးသမးထား ျခငးတ႕သည ေသာခကမားျဖစသည။

ကနထ႐ကစာခပ စညးကမးမားက ေကာငးစြာအကခတေစာငၾကညပါက ေငြေပးေခမႈမား၊ လပထးလပနညးမားတြင ပြငလငးျမငသာမႈမရျခငးက ေပၚလြငေစလမမည။

ေကာငးမြနေသာစမခန႕ခြမႈသည လကေဆာငမား၊ ဧညချခငး၊ အသးစရတမားႏင ပတသကသည မမမနေသာအရာမားက

စစစေဖာထတေပးလမမည။

ဝနထမးဆကဆေရးႏင ကမၸဏမ၀ါဒမားက ေကာငးစြာထနးသမးေစာငေရာကထားပါက ပြငလငးမႈရျခငး၊ ေလးစားလကနာမႈ ရျခငးတ႔က အားေပးလမမည။

အေပၚဆးမ ဥပမာသည အဖြ႕အစညး၏ ဓေလထးစက သတမတေပးသည။

အစအစဥအား ပမနျပနလညသးသပျခငးသည မရမျဖစလအပခကျဖစျပး သင၏ဘတအဖြ႕အစညးအေ၀း (သ႕) ကမၸဏ

အစညးအေ၀းတြင အစအစဥတစရပအျဖစ ထညသြငးထားႏငသည။

တကစြာေရးသြငးထားေသာ မတတမးမားက ထနးသမးထားရမညျဖစျပး စစမးစစေဆးရန လအပပါက အလြယတက ရႏင ရမည။

နညးမနလမးမန လပငနးစဥမားအေကာငအထညေဖၚေဆာငရြကလကပါလာမသာ ထနးခပမႈမား ေကာငးစြာအလပျဖစမည။

 

သးသပခက ယခလမးညႊနခကမားတြင သငအဖြ႕အစညး၊ လပငနးႏင အႏရာယျဖစႏငေခမားကေျဖရငးေပးမည လာဘေပး လာဘ ယမႈတကဖကေရးအစအစဥက သငအေကာငအထညေဖၚရာတြင အေထာကအကျဖစေစရန ရညရြယသည။ အႀကျပထားေသာ အခကမားသည ျပနာကစၥရပမားက သငေရြးခယစးစကရာတြင အေထာကအကျဖစေစျပး၊ သ႕မသာယငးကစၥရပမားက သင ကမၸဏ၊ လပငနးက မညသ႕အေကာငးဆး ေျဖရငးႏငမလဆသညက သငဆးျဖတႏငေပမည။ အတြငးလႈကျခစားေနေသာ လာဘေပးလာဘယမႈမားက ေဖာထတတကဖကေရးအတြက ထေရာကသည စမခက အေကာငအထညေဖၚရန အဓကေသာခကမာ သငလပငနးအတြက အကးအျမတမားက အသအမတျပျခငး။

အႏရာယျဖစႏငေခမားက စစစျခငး။

အႏရာယျဖစႏငေခမားေလာခရန လပငနးစဥက သေဘာတျခငး၊ ဥပမာ - လကေဆာငမား၊ ေဖာေျဖပြမားႏင ပတသက

သည စညးကမးမားရထားျခငးအားျဖင။

သငအစအစဥက စးပြားေရးလပေဖာကငဖကမားထ ဆကသြယအသေပးျခငး။

ရငးလငးေသာ တကေသာ မတတမးမားသမးထားျခငး၊ ေငြေၾကးဆငရာအခကမား သာမကဘ လာဘေပးလာဘယမႈ တကဖကသည သငအစအစဥႏင လပငနးစဥအားလးက ခမတသည သငဆးျဖတခကလညးပါ၀င။

သငအစအစဥက လကေတြ႕သငတနးေပးျခငး။

ထြကေပၚလာေသာ စးရမစရာမားႏင ျဖစရပမားက ထထေရာကေရာက ကငတြယျခငး။

ျဖစေပၚေနေသာ ျပနာကစၥရပမားက ပြငပြငလငးလငးေဆြးေႏြးရန အားေပးျခငး။

သငအစအစဥ၏ ထေရာကမႈက အဆကမျပတ ျပနလညေလလာသးသပေနျခငး၊

ဆးျဖတပါ၊ ဆကသြယအသေပးပါ၊ မတတမးတငပါ၊ ေလကငေပးပါ၊ ေစာငၾကညပါ။

 

international Secretariatalt moabit 9610559 BerlinGermanyPhone + 49 30 34 38 200fax + 49 30 24 70 3912ti@transparency.orgwww.transparency.org