၂၀၁၉ ခႏစ ဇြနလ ၂၅ ရက (အဂၤါေန ) ခြျခားဆကဆမႈရေနေသာျမနမာႏငငသားဥပေဒက ျပငဆင၍ရႏငၿပး ခကခငးျပငဆငသင

လနညးစမးႏြယအဖြ႕အမားအျပားအား ခြျခားဆကဆမႈရေနေသာ ၁၉၈၂ ခႏစ ျမနမာႏငငသား ဥပေဒသည တရားဥပေဒစးမးေရးအေျခခမႈမားႏင ဆနကငေနလကရသလ ႏငငတကာလအခြငအေရးဥပေဒ အရ ႏငငေတာအစးရ၏ တာ၀နမားႏငလညး ေသြဖယလကရေၾကာငး အျပညျပညဆငရာဥပေဒပညာရငမား ေကာမရငအဖြ ႕(International Commission of Jurists – ICJ) မ ယငးတ ၏ “ ျမနမာႏငငတြင ႏငငသား ျဖစမ ႏင လအခြငအေရး - ဥပေဒဆငရာျပျပငေျပာငးလေရးသည ခကျခငးလပေဆာငရန ႏင လပေဆာငရန ျဖစႏငေျခရျခငး ” အစရငခစာ (အဂၤလပဘာသာ ႏင ျမနမာဘာသာျဖင႔ ထတေ၀ထား ပါသည) တြင ယေန႔ ထတျပနလကပါသည။

ဤစာတမးတြင ျမနမာႏငင၏ ႏငငသားျဖစမႈဆငရာ ဥပေဒမေဘာငက ေလလာသးသပထားၿပး ႏငငသား ျဖစမႈႏငသကဆငေသာ ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကမား ႏင ၁၉၈၂ ခႏစ ႏငငသားဥပေဒက အကျဖတသးသပထားပါသည။ ယငးဥပေဒတြင ႏငငသားျဖစမႈ က သတမတထားေသာ “တငးရငးသားမးႏြယစ” စာရငးတြင ပါ၀ငမႈရမရ ႏငခတဆကထားၿပး ႏငငသားအနကက ကဥးေျမာငးစြာ အဓပၸာယဖြငဆ သတမတထားပါသည။ ယငးဥပေဒအရ ေပၚေပါကလာေသာစနစသည မးႏြယစ အမားအျပားအေပၚ အထးသျဖင ေတာငအာရႏြယဖြားမားႏင တ႐တႏြယဖြားမား၊ ႐ဟငဂ က႔သ႕ေသာ မးႏြယစတစခလး၊ ႏင တစခလပမခငမား၏ကေလးမား အေပၚ ခြျခားဆကဆမႈက အားေပးလာေစသလ ယငးခြျခားဆကဆမႈက တရား၀ငသေဘာ ျဖစလာေစပါသည။

“ေရြးေကာကတငေျမာကထားျခငးမရတ႔ စစအစးရအဆကဆကက ျပ႒ာနးအတညျပခၾကတ႔ ျမနမာႏငငသားဥပေဒမားဟာ တစႏငငလးအတငးအတာအထ ခြျခားဆကဆမႈက မးေလာငရာ ေလပငသလ ျဖစေနပါတယ” ဟ ICJ ၏ ဥပေဒအၾကေပး ေရာငဘနးမ ေျပာၾကားသည။ “ဒခြျခားဆကဆမႈရသညစနစက ဖကသမးဖ႔ရန ႏင ဥပေဒအရ လသားအားလးရ႕ လ အခြငအေရးကကာကြယဖ႔ရန အစးရအေနျဖင အျမနဆး ေဆာငရြကသငပါတယ” ဟလညး ဆကလက ေျပာၾကားပါသည။

ေဖာျပပါဥပေဒ၏ ရညရြယခကရရခြျခားဆကဆမႈႏင ယငးဥပေဒကကငသးေဆာငရြကရာတြငလညး တညစြာ ခြျခားဆကဆမႈမားသည ျမနမာႏငငတြင ႏစေပါငးမားစြာေနထငသ အမားအျပားတြင ဥပေဒအရ မညသမညဝါျဖစေၾကာငး အေထာကအထားမားမရေနရသည (၂၀၁၄ ခႏစ သနးေခါငစာရငးအရ ေရတြက ထားေသာ လဥးေရစစေပါငး၏ ၂၅ ရာခငႏႈနးအထကရသည) အေၾကာငးအရငးက ရငးလငးႏငေပလမမည။

ခကခငးၿပးေျမာကေအာင အေကာငထညေဖာႏငၿပး တကေသာဥပေဒဆငရာ ျပျပငေျပာငးလေရး ျပလပႏငသည႔ အခကသးခကက ICJ မ အစးရအား အၾကျပတငျပထားပါသည။ ယငးတ႔တြင (၁) အေရးတႀကးျပျပငရမည ၁၉၈၂ ခႏစ ႏငငသားဥပေဒႏင လကရလႊတေတာတြင ေဆြးေႏြးလကရသည ကေလးသငယဆငရာအခြငအေရးဥပေဒ စသညတ အပါအ၀င ျပ႒ာနးဥပေဒဆငရာ ျပျပငေျပာငးလေရး၊ (၂) ႏငငသားအားလး၏ ႏငငေရးကစၥရပမားတြင ပါ၀ငေဆာငရြကခြငက ကာကြယေပးဖရန ဖြ စညးပအေျခခ ဥပေဒျပငဆငေရး၊ (၃) လမး (သ )မးႏြယစအေပၚမတညၿပး ခြျခားဆကဆမႈတ က ေျဖရငးေဆာငရြကဖ ရန ၾကားကာလအစအမမား ေဆာငရြကေရး စသညအခကမား ပါ၀ငပါသည။

ကြယလြနသြားၿပးျဖစေသာ ကလသမဂၢအတြငးေရးမးခပေဟာငး ကဖအာနနဥးစးခသည အစးရ အၾကေပးေကာမရငသည ၁၉၈၂ ခႏစ ႏငငသားဥပေဒက ျပနလညသးသပရန အစးရအား ၂၀၁၇ ခႏစတြင

အၾကေပးခေသာလညး ယေန႔အထ ယငးကစၥႏငစပလဥးၿပး အစးရအေနျဖင တးတကမႈတစစတစရာ မျပသ ႏငေသးေပ။

“တရားဥပေဒစးမးေရးက အားနညးေစၿပး အားလးပးေပါငးပါ၀ငမရတ႔ ဒမကေရစစနစ စနစတစရပ ျဖစထြနးလာေရးက တားဆးလကရေနတ႔ ဒခြျခားဆကဆေရးစနစႀကးက ဖကသမးဖရန အစးရလကထမာ နညးလမးမား ရပါတယ။ အစးရအေနျဖင ယငး၏ အၾကေပးေကာမရငမ အၾကျပခကက ေဆာငရြကႏငစြမး ရသလ အေကာငထညလညး ေဖာရပါမယ။ ေနရာတကာတြငျဖစေနတ႔ ခြျခားဆကဆမႈႀကးက အစးအေနျဖင ဘာမမေဆာငရြကဘ သညအတငးၾကညေန၍ မရေတာပါ။ ၿပးေတာ ျပျပငေျပာငးလေရးစတငေဆာငရြကဖ႔ က ေရ႕ဆက ဆငးငထားဖ ရနအတြက ဥပေဒအရယတရတ႔ အေၾကာငးအရငးတစခမမရပါဘး။” ဟ မစၥတာဘနးမ ေျပာၾကားသည။

ကလသမဂၢအဖြ ႕၀ငႏငငမား၊ ကလသမဂၢအဖြ ႕အစညးမား ႏင ႏငငတကာေငြေၾကးအဖြ႕အစညးမား သညလညး ယငးတ႕၏ ျမနမာႏငငအစးရအေပၚ အကအညေပးမႈမားသည လအပသည ျပျပငေျပာငးလေရး ေပၚေပါကလာေရးက အေထာကအပျဖစေအာငေဆာငရြကရမညျဖစၿပး လကရခြျခားဆကဆသညစနစႀကးက အျမစတြယသြားေအာင မညသညနညးႏငမ မေဆာငရြကမဖ ရန ဂ႐ျပရေပမည။

ဤအစရငခစာထတျပနသညႏငတကၿပး ယမနေန႔က ရနကနၿမ႕တြင ICJ မ ေဆြးေႏြးပြတစရပ ကငးပခၿပး ယငးေဆြးေႏြးပြတြင လကရႏငငသားျဖစမႈ ဥပေဒမေဘာငမား၏ လအခြငအေရးအေပၚ သကေရာကမႈႏင ဥပေဒေရးရာေျပာငးလမႈသည အဘယေၾကာင အေရးတႀကးေဆာငရြကဖ လအပပႏင ေဆာငရြကႏငပတ႔က ျမနမာဥပေဒပညာရငမားႏင သေတသမားမ ေဆြးေႏြးခၾကပါသည။ ယငးေဆြးေႏြးပြ အခမးအနားက သတမနအဖြ မား၊ ကလသမဂၢအဖြ အစညးမား၊ ျမနမာအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင၊ ႏငငတကာအလရင အဖြ ႕အစညးမား ႏင အစးရမဟတေသာအဖြ ႕အစညးမားမ ကယစားလယမား တကေရာကခၾကပါသည

ေနာကခအေၾကာငးအရာ

“ႏငငသားျဖစမႈ” သည လတစဥးတစေယာကႏင ႏငငေတာအစးရတ႕အၾကား ပတသကမႈက ေဖာျပ ေပးသည ဥပေဒဆငရာ သေဘာတရားတစရပ ျဖစေပသည။ ယငးႏငဆနကငဘကျဖစသည “ႏငငမမႈ” ဆသညမာကား မညသညႏငငေတာအစးရ၏ ႏငငသားမျဖစေနသည အေျခအေနမး ျဖစပါသည။ “ႏငငတစခ၏လမး (nationality)”၊ “လမး (race)” သ မဟတ “ မးႏြယစ (ethnicity)” စသည အသးအႏႈနးမားမာ အေျခအေနအေပၚ မတညျပး အမးမးအဓပၺါယဖြငဆ နားလညထားၾကသည ယဥေကးမႈ ဆငရာ သေဘာတရားမား ျဖစေပသည။ ယငးအသးအႏႈနးမားက တခါတရ ေပါငးစညး၍ေသာလညးေကာငး တလညစေသာလညးေကာငး သးႏႈနးၾကပါသည။ ပစတစမးတညးျဖင သးႏႈနးေျပာဆၾကသညေတာ မဟတေပ။ ႏငငအမားစတြင အထးသျဖင ကြျပားျခားနားသည လမးေပါငးစရသည ႏငငမးတြင ႏငငသား အခြငအေရးက လမးစအမးမးအျပင ႏငင၏လမးမား (nationalities) ပါ ပါ၀ငေစရန ကယကယျပန ျပန သတမတထားပါသည။ လြတလပျပးစ ျမနမာႏငငတြင “ႏငင၏လမး” (national) သ႔မဟတ “တငးရငးသား” စသညတ႔က ကယကယျပနျပနသတမတထားချပး ျမနမာႏငငသ႔ ေရြ႕ေျပာငးလာသမား၏ ေဆြစဥမးဆက မားအပါအဝင မတညသည ေနာကခရသည လမားအား ႏငငသား ျဖစႏငေစခပါသည။ ၁၉၈၂ ခႏစတြင လကရ ကဥးေျမာငးသည ႏငငသား အဓပၺာယဖြငဆခကက စတငမတဆကချပး ႏငငသားျဖစခြငက သတမတထားသည “တငးရငးသား” စာရငးႏင ခတဆကျပး ေဆာငရြကလာခပါသည။

၁၉၈၂ ခႏစ ႏငငသားဥပေဒသည “တငးရငးသားမား” ဆသည သေဘာတရားက ထညသြငး ျပ႒ာနး ခၿပး ႏငငသားအဆငအတနးအမးမးက စတငမတဆကခကာ ပထမတနးစားႏင ဒတယတနးစား ႏငငသားမား ေပၚေပါကလာေစပါသည။ ယငးစနစေအာကတြင မးႏြယစတစခလး ႏင ေသြးေႏာကေလး သငယမား အပါအ၀င ျမနမာႏငငတြင ႏစေပါငးမားစြာ ေနထငလကရေသာသမားသည ႏငငမျဖစလာေစခ ပါသည။ လသားမးႏြယစအေပၚ ကးလြနေသာ ရာဇ၀တမႈေပၚေပါကခေသာလညး ယငးအတြက ျပစဒဏ လး၀ကငးလြတခြငရခသည အေျခအေနတစရပျဖစလာေအာင ေဖာျပပါ ခြျခားဆကဆမႈရသညစနစသည အားေပးအားေျမာက ျပခပါသည။

ျမနမာႏငင၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၃၄၇ တြင “မညသ ကမဆ ဥပေဒအရာတြင တနးတညမ အခြငအေရးရရေစရမည” ႏင ဥပေဒေရ႕ေမာကတြင အကာကြယေပးမညဟ အာမခခကမား ေပးထားေသာလညး အျခား ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒပဒမမားတြင ကနးမာေရးေစာင႔ေရာကမခယခြင ႏင ပညာေရးသငၾကားခြင အပါအဝင “အေျခခ ရပငခြင႔မား” က ႏငငသားမားအတြကသာ ကန႕သတထားမႈမား ရပါသည။ ႏငငသားမားျဖစေနေစကာမ မဘေသာလညးေကာငး၊ ကေလးေသာလညးေကာငး၊ ၾကငေဖာ တစဥးဥးေသာလညးေကာငး ႏငငသားမဟတလင ယငးႏငငသား၏ ႏငငေရးအခြငအေရးမားက ကန႕သတ ထားပါသည။ အထငရားဆးဥပမာမာ မမ၏သားမား ႏငငျခားသားျဖစေန၍ အေျခခဥပေဒအရ သမၼတ ျဖစခြငက ပတပငမႈခထားရေသာ ေဒၚေအာငဆနးစၾကည ျဖစပါသည။

ယခႏစ ေဖေဖာဝါရလတြင အေျခခဥပေဒျပငဆငေရး ေကာမတတစရပ ဖြ စညးခမႈသညမာလညး “မညသကမဆ” တနးတညမမႈႏင ဥပေဒအရ အကာအကြယေပးမညဆသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ အာမခခကေပးသည႔ (ပဒမ ၃၄၇) ႏင ႏငငတကာလအခြငအေရးဥပေဒအရ ႏငငေတာ၏တာ၀န၀တရား မားႏငကကညမႈရေအာင၊ “အေျခခ ရပငခြင႔မား” က ကဥးေျမာငးစြာ အဓပၸာယဖြငဆထားမႈအား ေျပာငးလဖြငဆဖ႔ရနအတြက အခြငအလမးေကာငး တစရပ ျဖစပါသည။

ထ႔အျပင ျမနမာဥပေဒမားက ႏငငတကာသေဘာတစာခပပါ တာဝနမား - ဥပမာ ကလသမဂၢ ကေလးသငယအခြငအေရးမား သေဘာတစာခပအရ ကေလးသငယတ႔၏ ႏငင၏လမး (ႏငငသား) ရရခြင ႏင အစးရမ ႏငငမမားမေပၚေပါကလာေအာင ေဆာငရြကရမည ၎တ႔၏တာ၀နမား အစရသည တ႕ႏင ကကညမရေအာင ေဆာငရြကႏငရနအတြက လကရလႊတေတာတြင ေဆြးေႏြးလကရေသာ ကေလးသငယ အခြငအေရးမား ဥပေဒမၾကမးသညလညး အခြငလမးေကာငးတစရပ ျဖစပါသည။

ေအာကပါ အငတာနက စာမကႏာတြငလညး သြားေရာကေလလာႏငပါသည။ “ICJ convenes workshop on reforming 1982 Citizenship law,” 3 September 2018, https://www.icj.org/myanmar-icj-convenes-workshop-on-reforming-1982-citizenship-law/