TPIMHNIAIA EKΔOΣH TOY ΓENIKOY EΠITEΛEIOY NAYTIKOYto Ιστιοφόρο ΜΑΪΣΤΡΟΣ της...

TPIMHNIAIA EKΔOΣH TOY ΓENIKOY EΠITEΛEIOY NAYTIKOY

ΠEPIEXOMENA

Eκδηλώσεις-Φωτογραφίες .........................................................3ΓEN/ΔEΔHΣ (Nικ. Παναγιωτόπουλος)

Aνθυπασπιστής (MOYΣ) Γεώργιος Σκουρλέτης“1880-2010” 130 χρόνια της Mουσικής του Πολεμικού Nαυτικού............................................................19

Aντιναύαρχος ε.α. Δημήτριος Λισμάνης Π.Ν.Ω θεία Σαλαμίς...........................................................................27

Ιωάννης Σ. ΠαπαφλωράτοςΗ έξοδος του πλοίου «Άρης» από τον κόλπο της Σφακτηρίας (Aπρίλιος 1825) .........................................................................33

Yποπλοίαρχος Γεώργιος Mαντζούρης Π.N.Η συμβολή των Μικροδορυφόρων στις ΘαλάσσιεςΕπιχειρήσεις ...........................................................................43

Aρχικελευστής (HN/ΣN) Bλάσιος OικονόμουEλληνική φιλοσοφία και επιστήμη από την αρχαιότητα ως τον 20ό αιώνα ......................................................................61

Πλωτάρχης Aθανάσιος Δημητρίου Π.Ν.Η μικρή Ιστορία ενός Έλληνα Στρατιώτη σε ένα μεγάλο Πόλεμο ....71

Κρίστυ Εμίλιο ΙωαννίδουΗ Ναυμαχία της Λάδης (494 π.Χ.). Στρατηγικά λάθη ................79

Aρχιπλοίαρχος ε.α. Παναγιώτης Γ. Aλούρδας Π.N.Προμήθεια οπλικών συστημάτων ..............................................87

Πλωτάρχης Δημήτριος Δαλακλής Π.N. και Πέτρος Π. Σιούσιουρας Η Συγκρουσιακή σχέση πειρατείας και θαλασσίων μεταφορών στη Σομαλία ...............................................................................99

Δελτίο Eνημέρωσης.................................................................115

ETOΣ 88ο-TEYXOΣ 573-TOMOΣ 170οςΙΟΥΝΙΟΣ-ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2010

ΔIEYΘYNΣH ΠEPIOΔIKOY:Yπηρεσία Iστορίας NαυτικούMαρκόνι 20 Bοτανικός-Aθήνα 10447THΛ.: 210-3484 233 • THΛ./ΦAΞ: 210-3484 234e-mail: [email protected]

ΣEΛIΔOΠOIHΣH-EKTYΠΩΣH:K. Πλέτσας-Z. Kάρδαρη OEISSN 1105-6061

IΔIOKTHTHΣ: ΓENIKO EΠITEΛEIO NAYTIKOYEKΔOTHΣ:Yποναύαρχος Aθ. Παναγόπουλος Π.N.Δ/NTHΣ ΣYNTAΞHΣ: Aρχιπλοίαρχος Bελ. Παππάς Π.N.

EΠIMEΛEIA YΛHΣ:Aντιπλοίαρχος Mεν. Aνδριανόπουλος Π.N.Yποπλοίαρχος (ΠY-THΛ) Σοφ. Mιχαηλίδου Π.N.Σημαιοφόρος (ΠΥ-Ρ/Ε) Σπ. Σκουρτσίδης Π.N.

ΔIEKΠEPAIΩΣH-ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ: Tηλ. 210-3484 243Aνθυπασπιστής (THΛ) Nικ. ΓαλάτηςΕτήσια Στρατ. Προσωπικού ε.ε. και ε.α.,και Πολιτικού Προσωπικού (Πολεμικού Ναυτικού): 10 aΕτήσια Iδιωτών, Nομικών Προσώπων: 12 aΕτήσια Εξωτερικού 40 $ ΗΠΑTιμή Tεύχους: 3 a

ΓNΩΣTOΠOIHΣH: Oι απόψεις που εκφράζονται στη «N.E.», είναι προσωπι-κές και δεν δεσμεύουν το Γενικό Eπιτελείο Nαυτικού, ούτε και ερμηνεύουντην πολιτική ή τις αποφάσεις του.

Εξώφυλλο: Η Λύρα της Μουσικής του Πολεμικού Ναυτικού.

Οπισθόφυλλο: Αντιτορπιλλικό “ΝΕΑΡΧΟΣ”, Ναύπλιο 2001. Αντιτορπιλλικά τύπου “ADAMS”, ίσως από τα ομορφότερα σκαριάπλοίων που πέρασαν από το Πολεμικό Ναυτικό.

Φωτογραφία επομένης σελίδος: Από τη συνοδεία της Κανονιοφόρου “ΟΡΜΗ” στο 47ο Ράλλυ Αιγαίου, την 16η Ιουλίου 2010, στο Φάληρο.

TEUXOS_573_OK_TELIKO 07-09-10 17:22 Page 2

Eκδηλώσεις

Φωτογραφίες


4 Nαυτική Eπιθεώρηση Tεύχος 573-Tόμος 170

Από την τελετή ορκωμοσίας Ναυτών 2010 Β΄ ΕΣΣΟ, στο ΚΕ ΠΟΡΟΣ, την 18η Ιουνίου 2010.


Tεύχος 573-Tόμος 170 Nαυτική Eπιθεώρηση 5

Από την τελετή παράδοσης-παραλαβής Διοικητού ΚΕ ΠΟΡΟΣ, την 21η Ιουνίου 2010.



Από την τελετή ορκωμοσίας Σημαιοφόρων τάξεως 2010, στην ΣΝΔ, την 29η Ιουνίου 2010.



Από την τελετή παράδοσης-παραλαβής Διοικητού ΣΔΑΜ, την 2α Ιουλίου 2010.

Από την επίσκεψη Υποδιοικητού Στρατηγείου Νάπολης (DCOM HQ MC NAPLES),

Αντιναυάρχου Carlos Luis Tortosa SAAVEDRA SPN, στο ΚΕΝΑΠ την 7η Ιουλίου 2010.



Από την τελετή αναχώρησης για τον ετήσιο Θερινό Εκπαιδευτικό Πλού της ΣΝΔ, την 2α Ιουλίου 2010.



Από την επίσκεψη της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, στο Μουσείο της Τρίπολης της Λιβύης, κατά τη διάρκεια του ΘΕΠ 2010.

Από την εκπαίδευση Ναυτικών Δοκίμων (Μ), κατά τη διάρκεια του ΘΕΠ 2010.



Από την τελετή παράδοσης-παραλαβής Διοικητού ΝΔΑ, την 9η Ιουλίου 2010.



Από την επίσκεψη Κινεζικής αντιπροσωπείας στο ΓΕΝ, την 9η Αυγούστου 2010.



Από την τελετή αναχώρησης για τον ετήσιο Θερινό Εκπαιδευτικό Πλού της ΣΜΥΝ, την 10η Αυγούστου 2010.



Από τον εορτασμό Κοιμήσεως Θεοτόκου και της 70ης επετείου βυθίσεως Κ/Δ ΕΛΛΗ, στην Τήνο, την 15η Αυγούστου 2010.



Από την επίσκεψη Ρωσικής αντιπροσωπείας στη ΣΝΔ, την 18η Αυγούστου 2010.

To Ιστιοφόρο ΜΑΪΣΤΡΟΣ της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων κατά τη διάρκεια του 47ου Ράλλυ Αιγαίου, που διεξήχθη από 16 έως 26 Ιουλίου 2010.



Από τις εορταστικές εκδηλώσεις 75ης επετείου θανάτου Ναυάρχου Κουντουριώτη, στην Ύδρα, την 21η και 22α Αυγούστου 2010.


Από την περιφορά της εικόνας της Παναγίας Φανερωμένης, στη Σαλαμίνα, την 23η Αυγούστου 2010.

H ηγουμένη Aγνή πλαισιούμενη από τους: Aρχηγό ΓEN, Διοικητή ΔΔMN, Διοικητή Nαυστάθμου Σαλαμί-νος, Διοικητή Yπηρεσίας Φάρων και Διοικητή Kαταδρομέων M. Πεύκου, την 23η Αυγούστου 2010.

Φωτογραφία επομένης σελίδος: Η Μουσική του Πολεμικού Ναυτικού το 1937.


“1880-2010”

130 χρόνια

της Μουσικής

του Πολεμικού Ναυτικού

Tου Aνθυπασπιστού (MOYΣ) Γεωργίου Σκουρλέτη



Μετά την ανεξαρτησία της Ελλάδας και αφού εί-

χε συγκροτηθεί το Πολεμικό Ναυτικό, δημιουρ-

γήθηκε αμέσως σε αυτό Μουσικό Tμήμα (Μπά-

ντα), για να καλύψει τις ανάγκες της υπηρεσίας,

την εκπαίδευση νεοσύλλεκτων σε πεζικές ασκή-

σεις καθώς και τις παρελάσεις των αγημάτων

του Πολεμικού Ναυτικού. Το τμήμα αυτό το απο-

τελούσαν Σαλπιγκτές και Τυμπανιστές.

Το τμήμα αυτό δημιουργήθηκε το έτος 1875και μέχρι το 1878 λειτουργούσε με βαθμοφό-

ρους εκπαιδευτές, αποσπασμένους στο Πολε-

μικό Ναυτικό από το Μουσικό Tμήμα του Στρα-

τού Ξηράς - της τότε Φρουράς Αθηνών. Το 1880την εκπαίδευση του τμήματος αυτού αλλά και

τη διεύθυνσή του ανέλαβαν βαθμοφόροι

του Πολεμικού Ναυτικού, κατάλληλοι για τα κα-

θήκοντα αυτά.

Το έτος 1889, όπου το Πολεμικό Ναυτικό βρι-

σκόταν σε πλήρη εξέλιξη και εκσυγχρονισμό, η

τότε ηγεσία του αποφάσισε την ίδρυση και

Μουσικού Tμήματος (Μπάντας). Έτσι, τον Ια-

νουάριο του 1890, κατόπιν διαγωνισμού, κατε-

τάγησαν οι πρώτοι είκοσι δύο ιδιώτες ως εθε-

λοντές μουσικοί.

Το προϋπάρχον τμήμα των Τυμπανιστών-Σαλ-

πιγκτών στη συνέχεια ενώθηκε με τους είκοσι

δύο νεοκαταταγέντες εθελοντές μουσικούς,

δημιουργώντας έτσι ένα ενιαίο τμήμα Μπάντας,

όπου η αριθμητική της δύναμη ανήλθε περί τους

σαράντα πέντε άντρες.

Προσωρινά τα καθήκοντα του Αρχιμουσικού

εκτελούσε ο αρχαιότερος Υπαξιωματικός εκ

των υπηρετούντων του τμήματος Τυμπανιστών-

Σαλπιγκτών, Δημοσθένης Αβατάγγελος, ο οποί-

ος καταγόταν από την Κέρκυρα. Η πρώτη δημό-

σια εμφάνιση της μπάντας αυτής πραγματοποι-

ήθηκε την 25η Μαρτίου του έτους 1890 κατά

την παρέλαση της Εθνικής Εορτής, αποσπώ-



ντας τα χειροκροτήματα και γενικά τις επευφη-

μίες του κοινού.

Η τότε ηγεσία του Πολεμικού Ναυτικού, θέλο-

ντας να δώσει μεγαλύτερη ανάπτυξη στο Μου-

σικό Tμήμα, αποφάσισε την κατάταξη έμπειρου

Αρχιμουσικού. Έτσι, κατόπιν διαγωνισμού, περί

το τέλος του 1890, κατετάγη με το βαθμό του

Σημαιοφόρου ο πρώτος διπλωματούχος Αρχι-

μουσικός του Πολεμικού Ναυτικού, Άγγελος

Καλαμάς, ο οποίος καταγόταν από τη Ζάκυνθο.

Το μουσικό τμήμα επέβαινε μόνιμα στη Ναυ-

αρχίδα του Στόλου, καλύπτοντας συνάμα και

όλες τις ανάγκες του Πολεμικού Ναυτικού γενι-

κότερα, όπως: στο κεντρικό προγυμναστήριο

Πόρου κατά τις περιόδους προπαιδεύσεως νεο-

συλλέκτων, παρελάσεις, θρησκευτικές τελετές,

ορκωμοσίες, ψυχαγωγικές εκδηλώσεις κ.λπ.

Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, άρχισε

πλέον να λαμβάνεται μέριμνα για την ανάπτυξη

της Μπάντας του Πολεμικού Ναυτικού. Έτσι κα-

τετάγησαν και άλλοι εθελοντές μουσικοί, οι

οποίοι προστίθεντο πάντοτε στο επί της Ναυαρ-

χίδας του Στόλου επιβαίνον Mουσικό Tμήμα.

Όμως τα πολεμικά γεγονότα της τότε εποχής,

δεν επέτρεψαν σοβαρή εξέλιξη στη μουσική,

παρά τις προσπάθειες που καταβάλλονταν από

προσωπική πρωτοβουλία των στελεχών που

φοιτούσαν σε διάφορα Ωδεία.

Το έτος 1923 η απόδοση της Μπάντας του

Πολεμικού Ναυτικού είχε φτάσει σε υψηλό επί-

πεδο αποδόσεως και πολλοί από τους εθελο-

ντές είχαν ανέβει στις ανώτερες βαθμίδες

της Ιεραρχίας των Υπαξιωματικών. Δυστυχώς

όμως, στις 10 Μαρτίου του 1923, το επίτακτο

ναυαγοσωστικό «Αλέξανδρος Ζ» της εταιρείας

Ζαροκώστα, το οποίο χρησιμοποιείτο για τη με-

ταφορά του προσωπικού εξόδου του Πολεμικού

Ναυτικού από το Ναύσταθμο Σαλαμίνος προς το

λιμένα του Πειραιά, ναυάγησε έξω από τη νήσο

Ψυτάλλεια. Εκτός των άλλων επιβαινόντων πνί-

γηκαν και όλοι οι επιβαίνοντες μουσικοί - τριά-

ντα έξι (36) Υπαξιωματικοί και Ναυτοδίοποι. Με-

τά το ναυάγιο, δεν απέμειναν παρά μόνο οκτώ

μουσικοί, όσοι δηλαδή έπρεπε να παραμείνουν

την ημέρα εκείνη εντός της υπηρεσίας, οι λεγό-

μενοι «ένδον».

Για τη συμπλήρωση της Mπάντας του Πολεμι-

κού Ναυτικού, στο τέλος του 1923, έγινε –κατό-

πιν διαγωνισμού– κατάταξη νέων εθελοντών

μουσικών από τον βαθμό του Διόπου μέχρι και

του Κελευστού (Αρχικελευστού σήμερα), ανά-

λογα της βαθμολογικής επιτυχίας κάθε ενός

στο διαγωνισμό. Έτσι συμπληρώθηκε ξανά η

Μπάντα του Πολεμικού Ναυτικού έστω και με

μερικές ελλείψεις.

Διαγωνισμοί κατατάξεως νέων εθελοντών

πραγματοποιήθηκαν και τα επόμενα χρόνια μέ-

χρι της πλήρους συμπληρώσεως της Μπάντας.

Στη συνέχεια εκ της Αρχηγίδος του Στόλου, το

1924 εγκαταστάθηκε στο Ναύσταθμο Σαλαμί-

νος στις εγκαταστάσεις της Δ.Δ.Ν. (Διεύθυνση

Διοικητικής Ναυστάθμου). Στο Αρχηγείο Στό-

λου, επί του Θ/Κ ΑΒΕΡΩΦ, παρέμεινε μικρό

μουσικό τμήμα για κάλυψη αναγκών του Στόλου

σε αγήματα και άλλες εθιμοτυπικές εκδηλώ-

σεις, μέχρι το 1945, όπου το τμήμα αυτό εντά-

χθηκε στο κύριο σώμα της μπάντας.

O Αρχιμουσικός του Πολεμικού Ναυτικού, Άγγελος Καλαμάς



Για την πλέον συστηματική εκπαίδευση του

προσωπικού της Μουσικής, το 1925 –κατόπιν

Διατάγματος– συστάθηκε η Σχολή Μουσικών, η

οποία, εκτός των άλλων, προέβλεπε και τον

τρόπο κατατάξεως και προαγωγής των μουσι-

κών με έδρα την Δ.Δ.Ν. όπου εκεί έδρευε και το

μουσικό τμήμα. Τη Διοίκηση της Σχολής –από

της ιδρύσεώς της μέχρι το 1928– ασκούσε ο

εκάστοτε Αρχιμουσικός, που την εποχή εκείνη

ήταν ο Υποπλοίαρχος Γ. Σπινέλης, ο οποίος

έφερε πλέον τον τίτλο του Αρχιμουσικού ΠΝ

και Διευθυντού της Σχολής Μουσικών. Από του

έτους 1928 μέχρι το 1932, όπου τότε, τόσο το

Μουσικό τμήμα όσο και η Σχολή Μουσικών με-

ταφέρθηκαν στο Κεντρικό Προγυμναστήριο

ΠΟΡΟΥ, τα καθήκοντα του Διευθυντού ασκούσε

ο εκάστοτε Διευθυντής Διοικητικής Ναυστάθ-

μου και τα επόμενα χρόνια ο εκάστοτε Διοικη-

τής Κ.Π. ΠΟΡΟΥ. Τόσο η Mπάντα όσο και η Σχο-

λή Μουσικών παρέμειναν στο Κ.Π. ΠΟΡΟΥ μέ-

χρι το 1936, ενώ στη συνέχεια μεταφέρθηκαν

και πάλι στη Δ.Δ.Ν. όπου και παρέμειναν μέχρι

τον Ιανουάριο του 1941. Τότε εγκαταστάθηκαν

στο κτίριο της Σχολής Πυροβολικού στο Σκαρα-

μαγκά και παρέμειναν μέχρι της καταλήψεως

της πατρίδος από τους Γερμανούς. Κατά τη

διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, η Μου-

σική ακολούθησε την έξοδο του Στόλου στην

Μέση Ανατολή, έχοντας εγκατασταθεί στο Επι-

βατηγό Πλοίο «ΙΩΝΙΑ» (1941-1943) και στη συ-

νέχεια στο Θωρηκτό «Αβέρωφ». Παρόλες τις

δύσκολες καταστάσεις, λόγω πολέμου, το μου-

σικό τμήμα ήταν τέλειο σε οργάνωση και από-

δοση, ενώ δε διέκοψε καθόλου τη δραστηριότη-

τά του.

Το 1946 τοποθετήθηκε στο Σκαραμαγκά, στο

Κ.Ε. Παλάσκας και αργότερα στη Ν.Β. Κανελλό-

πουλος, όπου στεγάζεται μέχρι σήμερα.

Το 1936, κατασκευάστηκε και καθιερώθηκε η

πρώτη επίσημη στολή του προσωπικού της Μου-

σικής του Ναυτικού, λόγω της ανομοιομορφίας

που υπήρχε μεταξύ των στολών Υπαξιωματικών

και Ναυτοδιόπων. Η στολή αυτή, ήταν σύμφωνα

με τα πρότυπα της στολής της Μπάντας

του Αγγλικού Ναυτικού, με μόνη διαφορά το χρώ-

μα, όπου το μπλε αντικατέστησε το κόκκινο. Το

1956, την θέση του πηλικίου, πήρε η λευκή κάσκα.

Η Μουσική του Πολεμικού Ναυτικού γενικότε-

ρα, έχει την πρωτοπορία σε πολλά θέματα που

έχουν σχέση με τη μουσική στη χώρα μας.

Mουσικοί, μέλη της μπάντας του Ναυτικού το 1952.



Σύντ

αγμα

26/

01/1

958.



Εκτός από την καθιέρωση της επίσημης στολής,είναι η πρώτη που από το 1924, καθιέρωσε ρα-βδούχο, ο οποίος κατευθύνει και δίνει παραγ-γέλματα στο μουσικό τμήμα. Επίσης είναι ηπρώτη μπάντα που εκτελεί σχηματισμούς επι-δείξεων ακριβείας, είτε από μόνη της είτε μαζίμε ένοπλο τμήμα, από το 1926. Άλλη μία πρωτο-τυπία για τα ελληνικά δεδομένα, υπήρξε η χρη-σιμοποίηση μιας κατσίκας ντυμένης με ναυτικήστολή, ως μασκότ η οποία ακολουθούσε και συ-νόδευε μόνη της τη Μουσική σε όλες τις εμφα-νίσεις και δραστηριότητες.

Η Μουσική του Πολεμικού Ναυτικού έχει αντι-προσωπεύσει την πατρίδα μας πάρα πολλές φο-ρές στο εξωτερικό, σε παρελάσεις, σε θρησκευ-τικές τελετές, στρατιωτικά φεστιβάλ, κ.ά. Η πρώ-τη φορά ήταν το 1899, όταν η Μουσική επιβιβά-στηκε στο Θωρηκτό «ΨΑΡΑ», όπου αντιπροσώ-πευσε την Ελλάδα στις εορταστικές εκδηλώσειςπου έγιναν στη Μασσαλία της Γαλλίας. Από το1999, συμμετέχει κάθε χρόνο σε στρατιωτικά φε-στιβάλ όπου λαμβάνει θετικότατα σχόλια για τορεπερτόριο, την απόδοσή της καθώς επίσης καιτους σχηματισμούς που παρουσιάζει. Οι συμμε-τοχές της μέχρι σήμερα, είναι οι εξής: το 1999

στο Χαιρλέν της Ολλανδίας, το 2000 στην Κρα-κοβία της Πολωνίας, το 2001 στη Μονς του Βελ-γίου, το 2002 στη Νίκαια της Γαλλίας, το 2004στη Μάλτα, το 2006 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύ-πτου, το 2007 στη Νέα Υόρκη της Αμερικής καιστο Σωμίρ της Γαλλίας και το 2008 στη Μονς τουΒελγίου. Επίσης, σε μικτά μουσικά τμήματα τωνΕνόπλων Δυνάμεων (Ελληνικός Στρατός-Πολε-μικό Ναυτικό - Πολεμική Αεροπορία), συμμετέχειαπό το 1986, σχεδόν κάθε χρόνο, στην παρέλα-ση των ομογενών στην Νέα Υόρκη της Αμερικής,το 2000 στην Κανγκούν της Ν. Κορέας, για τονεορτασμό των 50 χρόνων από τη λήξη του εμφυ-λίου πολέμου, το 2001 και το 2002 έλαβε μέροςστις εορταστικές εκδηλώσεις στη Ρώμη της Ιτα-λίας για την επέτειο της Ιταλικής Δημοκρατίας,το 2004 στη Νορμανδία για την 50ή επέτειο τηςαποβάσεως και στη Μάλτα το ίδιο έτος σε διε-θνές στρατιωτικό φεστιβάλ.

Ακόμη είναι η μόνη Μπάντα που είχε συμμε-τοχή και στις δύο Ολυμπιάδες που πραγματο-ποιήθηκαν στη χώρα μας. Το 1896 συμμετείχεστις τελετές έναρξης και λήξης, και το 2004στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών και λή-ξης των Παραολυμπιακών Αγώνων. Έχει παρου-

H μουσική του ΠΝ στο Παναθηναϊκό Στάδιο στην έναρξη των Ολυμπιακών αγώνων το 1896


σιάσει προγράμματα κι εκπομπές στην τηλεόρα-ση, το ραδιόφωνο και έργο στον δισκογραφικότομέα καθώς επίσης έχουν προβληθεί εκπομπέςαναφερόμενες στην ιστορία και το έργο της.

Από την ίδρυσή της, τον Νοέμβριο του 1880,έως σήμερα, έχουν διατελέσει 23 Αξιωματικοίως Αρχιμουσικοί και Διευθυντές της ΣχολήςΜουσικής ΠΝ. Σήμερα, Αρχιμουσικός και Διευ-θυντής της Σχολής Μουσικών Πολεμικού Ναυτι-

κού είναι ο Πλωτάρχης (ΠΥ-ΜΟΥΣ) ΓεώργιοςΤσιλιμπάρης ΠΝ.

Πηγές

Προσωπικό αρχείο Yποπλοιάρχου ε.α. (ΠY-MOYΣ) Aντωνίου

Zερβού ΠN (τέως Aρχιμουσικού ΠN)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Ο Ανθυπασπιστής (ΜΟΥΣ) Γεώργιος Σκουρλέ-της γεννήθηκε στην Καλαμάτα το 1971. Μεγά-λωσε στην Μεσσήνη όπου έκανε τις εγκύκλιεςσπουδές του και απέκτησε μουσική παιδεία.Κατετάγη στο Κ.Ε ΠΑΛΑΣΚΑΣ το 1991 ως Ναύ-

της (ΕΘΕΛ-ΜΟΥΣ) και τον Σεπτέμβριο του 2006 προήχθη στοβαθμό του Ανθυπασπιστή.

Έχει φοιτήσει σε όλα τα σταδιοδρομικά σχολεία που προβλέπο-νται από το βαθμό του, είναι κάτοχος πτυχίου ενοργάνωσηςπνευστών, γνώστης αγγλικής γλώσσας και χειρισμού Η/Υ. Σήμερα υπηρετεί στη Ν. Β. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ.Είναι παντρεμένος με την Καλλιόπη Δημητρακοπούλου καθηγή-τρια μαθηματικών και έχουν αποκτήσει ένα τέκνο τον Παναγιώτη.

Πορτ Σάϊντ, 1944. Σάλπισμα κλήσης στο «Aβέρωφ». Σάλπισμα στην Aκρόπλη, 1991.

Φωτογραφία επομένης σελίδος: H μουσική του ΠΝ επί του Θ/Κ ΑΒΕΡΩΦ το 1921.

« Ω θεία Σαλαμίς... »

Tου Aντιναυάρχου ε.α. Δημητρίου Λισμάνη ΠN



Κάθε χρόνο, όταν έρχεται ο Σεπτέμβριος, ποιοςμπορεί να μη θυμηθεί ότι εδώ, στα νερά τηςΑττικής, κάποτε, πολύ παλιά, έγινε μια τρομα-κτική μάχη. Μια σύγκρουση δύο πολιτισμών. Τό-τε που στα στενά της Σαλαμίνας, οι Έλληνεςαντιστάθηκαν στην τρίτη περσική εισβολή,έδιωξαν τους Μήδους και αυτοί δεν επέστρε-ψαν ποτέ σ’ αυτήν την ήπειρο. Αν οι Ασιάτεςχυνόντουσαν στην Ευρώπη, ο κόσμος θα ήτανάλλος.

Παγκόσμιας σημασίας γεγονότα, τόσο παλιάπου συγχέονται με το μύθο, παίρνουν νόημα καιαποκτούν εικόνα, μονάχα εφόσον τα εξιστο-ρούμε. Επομένως, η τακτική επαναφορά τουςστη μνήμη μας δεν είναι άσκοπη. Το κλέος τηςΣαλαμίνας πάντοτε εμπνέει εμάς τους Έλληνεςκαι ανεβάζει την ψυχολογία μας. Σήμερα, μάλι-στα, στους δύσκολους καιρούς, ενεργεί ευερ-γετικά. Μας εκπλήσσει όμως η πληροφορία στοΔιαδίκτυο ότι η UNESCO δεν έχει περιλάβειστον πίνακα των σπουδαιότερων παγκόσμιωνιστορικών συμβάντων, τη ναυμαχία της Σαλαμί-νας, αφού δεν ενδιαφέρθηκε καμία αρχή να τοεισηγηθεί!

Aφού λοιπόν οι Αθηναίοι κατατρόπωσαν τουςΠέρσες στο Μαραθώνα, έπεσαν σε πολιτικό λή-θαργο. Ένιωσαν πια ασφαλείς και αδιαφόρησανγια οποιαδήποτε προπαρασκευή που θα εξα-σφάλιζε την προστασία της πόλης τους απόμελλοντική απειλή. Μόνο ο Θεμιστοκλής τουΝεοκλή, με το διορατικό του πνεύμα, αντελή-φθη πως ο Μήδος θα επανέλθει ισχυρότεροςγια να υποτάξει οριστικά τους Έλληνες και ναεκδικηθεί για το όνειδος του Μαραθώνα. Ανήσυ-χος έβλεπε τον κίνδυνο άμεσο και τον εχθρό νατους περιμένει τώρα στη θάλασσα. Παρότρυνετους συμπολίτες του να σηκωθούν και να εγκα-ταλείψουν όλοι την πόλη και να πάνε στη θά-λασσα.

Οι Αθηναίοι περιφέρονταν στην Αγορά τρο-μαγμένοι και σκυθρωποί από αυτά που άκουγαν.Και ποιος θα σώσει την ιερή πόλη, αφού θα λεί-πουμε; έλεγαν. Ο Αριστείδης έκανε την αντίδρα-ση ακόμη πιο μεγάλη. Είχε μια δεισιδαίμονα σχε-δόν απέχθεια στη θάλασσα και ένα σχέδιο συ-ντηρητικό, κολλημένο σαν όστρακο στη στεριά.

Από την άλλη μεριά, ο νεωτεριστής στρατη-γός, ο γιος του Νεοκλή, ακούραστος, προσπα-θούσε να πείσει τους Αθηναίους πολίτες ότι ήρ-

θε καιρός να ανακαλύψουν τη θάλασσα. Αυτόςείναι ο δρόμος μας –τους έλεγε– ο ευκλεήςδρόμος των Ελλήνων. Μην ξεχνάτε τον πρόγο-νο Θησέα. Δεν είναι αυτός που ταξίδεψε στηνΚρήτη; Μήπως πήγε εκεί με το άρμα του; Όλοιοι κόλποι, μακρινοί και κοντινοί, έχουν ονόματαελληνικά! Ποιος τους τα έδωσε; Αισχύνομαι ναβλέπω ένα λαό τόσο θαλασσινό να φοβάται τονερό, το ίδιο του το αίμα. Μα, Μήδοι πια γίναμε;Να φοβηθούμε ποιο; Το πιο ελληνικό μας στοι-χείο, το φιλικότερο στοιχείο του ανθρώπου…

Στην πόλη της Παλλάδας τα μυαλά δεν ήσανπια καθαρά. Πώς να ξεδιαλύνουν και το χρησμότης Πυθίας; Ούτε το «ξύλινο τείχος» μπορού-σαν να καταλάβουν ούτε τις τελευταίες στρο-φές που απάγγειλε η Ιέρεια: «Ω θεία Σαλαμίς,απολείς δε συ τέκνα γυναικών…». Οι Αθηναίοιερμήνευσαν αυτά που ξεστόμισε η μάντις Αρι-στονίκη, πως έδειχναν τη Σαλαμίνα σαν τον τά-φο των τέκνων τους. Τρομοκρατήθηκαν πολύ.Να αποδημήσουμε –φώναζαν– να πάμε στη Σι-κελία ή στον Τάραντα και πιο πέρα. Ενώ, οι γε-ροντότεροι που έμεναν πίσω, άρχισαν να περι-φράζουν την Ακρόπολη με ξύλινο τείχος!

Ο Θεμιστοκλής οργισμένος και ανήσυχος,τους βοηθούσε να καταλάβουν ότι οι Δελφοίτον δικαίωσαν, αφού ενέκριναν τα ξύλινα τείχητου. Και τους εξηγούσε ότι η Πυθία στην τελευ-ταία απαγγελία της ανέφερε απλά «γυναικών»,δεν είπε «Ελληνίδων γυναικών». Ποιος μας βε-βαιώνει ότι η μάντις δεν εννοούσε τις περσίδεςγυναίκες; τους έλεγε. Βέβαια, λένε ότι το Μα-ντείο έβγαζε κάποιες φορές χρησμούς… κατάπαραγγελία (οι πλάγιες παρεμβάσεις ευδοκι-μούσαν από παλιά σ’ αυτόν το γεωγραφικό τό-πο). Αν δε λάβουμε υπόψη και κάποιους ιστορι-κούς που θεωρούν το Θεμιστοκλή έμπειρο χει-ριστή της προπαγάνδας, της παραπληροφόρη-σης και της πονηρίας, μπορούμε να κάνουμε αρ-κετές σκέψεις.

Ευτυχώς, βρέθηκε ένας σημαντικός υποστη-ρικτής του Θεμιστοκλή, σε τούτη τη δύσκοληπερίσταση. Ο τραγικός Αισχύλος, ο γενναίοςΜαραθωνομάχος, που τώρα στα 45 χρόνια τουείναι έτοιμος να πολεμήσει πάλι. Αυτός ναι, φώ-ναζαν οι Αθηναίοι. Αυτός να μας πει την αλή-θεια. Αυτός και το δόρυ ξέρει να κρατά και τοκαλάμι επιδέξια να χειρίζεται. Κι ωραία ξέρει ναλαλεί.



Δεν είμαι χρησμολόγος – πήρε το λόγο ο ποιη-τής. Δεν διαβάζω τα μελλούμενα. Διαβάζω γράμ-ματα. Και τους εξήγησε: Αν η Σαλαμίνα θεωρείτοο τάφος των παιδιών μας, θα την αποκαλούσε ηΙέρεια «θεïκή»; Θα την έλεγε «Τάλαινα ή Ολέτει-ρα Σαλαμίνα». Τη Σαλαμίνα ο Θεμιστοκλής δεντην πρόκρινε σαν χρησμολόγος, την επέλεξε ωςστρατηγός. Ορθά διείδε και ορθά λογίζεται, καιορθά θα πράξει – κατέληξε ο γιος του Ευφορίο-να. Μεστά λόγια ενός Αθηναίου διανοούμενουκαι ευυπόληπτου πολίτη του 480 π.Χ.

Εν τω μεταξύ, από τους συμμάχους, οι Πελο-ποννήσιοι μόνο τη δική τους γεωγραφία ήξεραν.Ανακάλυψαν τον Ισθμό και σ’ αυτόν έμειναν.Υπάκουαν στην αντίληψη: «Οι Πελοποννήσιοιγια την Πελοπόννησο». Όσο για τους λοιπούςΈλληνες; Ας χαθούν, αφού δεν μπορούν να σω-θούν. Μα, πώς να την κερδίσεις τη νίκη –έλεγεβαθειά συλλογισμένος ο Θεμιστοκλής– ότανέχεις τόσο αμφίβολους συμπολίτες και τόσοαφερέγγυους συμμάχους;

Εκείνος δε ο Κορίνθιος ναύαρχος Αδείμα-ντος, στη σύσκεψη των Ελλήνων αρχηγών, τηνπροηγούμενη ημέρα από τη σύγκρουση, πέρασεκάθε όριο. Εσύ να πάψεις! Δεν έχεις δικαίωμανα μιλάς, φώναξε στο Θεμιστοκλή. Ένας άπολιςδεν έχει δικαίωμα να ψηφίζει! Όλα αυτά, ότανστο βάθος του λεκανοπεδίου οι φλόγες φαίνο-νταν να κατατρώγουν το ωραίο Άστυ.

Ω, θαλασσομάχε των κοιλάδων που απορείςπώς τα πλοία δεν έχουν τροχούς, αναφώνησεεκτός εαυτού ο Θεμιστοκλής. Ω, μαλθακέ καιαπόλεμε στόλαρχε των ολκάδων, που ως τώραναυμάχησες μόνο σε πελάγη χλιδής! (γεμάτηεταίρες πολυτελείας η Κόρινθος και κέντροέκλυτης ζωής –«ου παντός πλειν ες Κόριν-θον»). Ω, μαστρωποί, εταιροτρόφοι και πορνο-βοσκοί Κορίνθιοι!... Και τελειώνοντας, ο Θεμι-στοκλής, κατακεραύνωσε τους υπερόπτες Πε-λοποννήσιους με εκείνη την μνημειώδη φράση:«Πόλις δ’ ημίν εστί μεγίστη των Ελληνίδων, αιδιακόσιαι τριήρεις αι πεπληρωμέναι…» – πολύ-τιμη παρακαταθήκη για εμάς τους νεότερους.Θεωρούσε ο ναύαρχος ότι ο αθηναïκός στόλοςστη Σαλαμίνα δεν ήταν εκτροπή, αλλά η πραγ-ματική Αθήνα.

Το επόμενο πρωί όλοι σκέπασαν τα μάτιατους. Ολόκληρος ο πορθμός από την Πειραïκήως την Κυνόσουρα και πέρα ως το στόμιο του

κόλπου της Ελευσίνας ήταν κλειστός από μηδι-κές τριήρεις σε αλλεπάλληλες σειρές. Και πίσωτους εκτείνονταν στις ακτές, σε άλλο άθραυστοτείχος, οι μυριάδες του εχθρικού πεζικού. Ο Σα-ρωνικός δεν ήταν πια Αθηναïκός. Κι είχαν χάσειτα νερά το γαλάζιο τους. Ήταν πια ξύλινα(«Ολόξυλον φαίνεσθαι τον πόντον…»).

Η νύχτα της παραμονής (της 28ης ή 29ης Σε-πτεμβρίου του 480 π.Χ.) σφραγίσθηκε ως η με-γάλη στιγμή της Ιστορίας. Το στρατήγημα τουτετραπέρατου Αθηναίου ναυάρχου λειτούργησεκαι η ναυμαχία θα δοθεί με τους δικούς τουόρους: Έβαλε τους Πέρσες και τους Πελοπον-νήσιους μέσα στο στενό της Σαλαμίνας και θαπολεμήσουν εκεί – τους πρώτους με παραπλη-ροφόρηση και τους δεύτερους με εξαναγκασμό.Έτσι, τα ηνία του ακαταλόγιστου αυτού αγώναπέρασαν, χωρίς να το καταλάβει κανείς, στα πα-ράφορα χέρια του ριψοκίνδυνου Θεμιστοκλή–παρόλο ότι η αρχηγία ανήκε τυπικά στο Λακε-δαίμονα Ευρυβιάδη.

Θεμιστοκλής (527-461; π.X.)



Προτού αρχίσει η σύγκρουση, έχει πολύ ενδια-φέρον να μάθουμε ποιες τελευταίες σκέψειςαπασχολούσαν τον Ξέρξη. Ο Μεγάλος Βασιλιάςκαλεί στη σκηνή του, πάνω στο Αιγάλεω, τονΈλληνα σύμβουλό του Δημάρατο και τον ρωτάει:

Ξ: Γιατί οι Έλληνες διάλεξαν αυτόν τον τόπο;Μήπως πιστεύουν στη νίκη; Για να διαφύγουνμια φορά αποκλείεται. Το τείχος γύρω τους εί-ναι αδιαπέραστο.

Δ: Οι Έλληνες, αλλοίμονο, δεν διαλέγουν μό-νο τους τόπους που θα νικήσουν. Διαλέγουν καιτους τόπους που θα πεθάνουν.

Ξ: Αφού θα πεθάνουν, τι τους νοιάζει το πώς ήτο πού θα πεθάνουν;

Δ: Τους νοιάζει! Γιατί διαλέγουν τους τόπουςεκείνους, όπου θα πουλήσουν τη ζωή τους ακρι-βότερα.

Η περιγραφή της μάχης είναι χιλιοειπωμένη.Θα ήταν προτιμότερο να αφήσουμε ένα Σαλαμι-νομάχο να μας αφηγηθεί κάποιες σκηνές της,όπως τις έζησε και όπως τις είδε ο ίδιος. Ότανμάλιστα αυτός είναι ο μεγάλος ποιητής Αισχύ-λος, τότε η αφήγηση εκτός από αυθεντική είναικαι υμνωδία:

«…Όταν όμως με τ’ άσπρα τ’ άτια της η μέραφωτοπλημμύριστη άπλωσε σ’ όλο τον κόσμο,μια πρώτ’ ακούστηκε απ’ το μέρος των Ελλήνωνβουή τραγουδιστά με ήχο φαιδρό να βγαίνηκαι δυνατά αντιβούιζαν μαζί κι οι βράχοιτου νησιού γύρω, ενώ τρομάρα τους βαρβάρους έπιασεν όλους…κι αμέσως τα πλαταγιστά με μιας κουπιά τουςχτυπούνε με το πρόσταγμα την βαθειάν άρμη

και δεν αργούνε να φανούν όλοι μπροστά μας.Το δεξί πρώτο, σε γραμμή, κέρας ερχότανμ’ όλη την τάξη, κι έπειτα κι ο άλλος ο στόλοςαπό πίσω ακλουθά, και τότε ήταν ν’ ακούσηςφωνή μεγάλη από κοντά: «Εμπρός, των Ελλήνων γενναία παιδιά!...».Το σύνθημα της εμβολής έδωσε πρώταένα καράβι ελληνικό, που έσπασεν όλαενός φοινικικού, κορώνες κι ακροστόλια,κι έτσι όλοι στρέφουν ο ένας καταπάνω τ’ άλλου.Λοιπόν, βαστούσε στην αρχή καλά το ρέμματου στόλου των Περσών, μα όταν στο στενό μέσατόσο πλήθος στριμώχτηκαν και δεν μπορούσανκαμιά βοήθεια ο ένας τ’ αλλουνού να δίνουνκι οι ίδιοι με τις χαλκόστομες συμμεταξύ τουςχτυπιόνταν πρώρες, σπάγανε των κουπιών όλεςμαζί οι φτερούγες και, να, τότε των Ελλήνωντα πλοία ένα γύρο με πολλή επιδεξιωσύνηαπό παντού χτυπούσανε και τα σκαριά μαςαναποδογυρίζονταν και δεν μπορούσεςνα βλέπης πια τη θάλασσα που ήταν γιομάτηαπό ναυάγια καραβιών κι ανθρώπων φόνο,και βρύαζαν οι γιαλοί νεκρούς κι οι ξέρες γύρου,ενώ όσα μας εμένανε καράβια ακόματο’ βαζαν στο κουπί φευγάλα δίχως τάξη.Μα εκείνοι, σαν και να’ τανε για θύννους ή άλλοβόλασμα ψάρια, με κουπιά σπασμένα, ή μ’ ό,τισυντρίμμι απ’ τα ναυάγια, χτυπούν, σκοτώνουνκι ένας βόγγος απλώνονταν μαζί και θρήνοςως τ’ ανοικτά της θάλασσας, όσο που η μαύρητης νύχτας ήρθε σκοτεινιά κι έβαλε τέλος…».

Αισχύλου, «Πέρσες» - (Μετάφραση: Ι. Ν. Γρυπάρη)

Το ναυτικό δαιμόνιο του Θεμιστοκλή ξετυλί-χτηκε σε όλο του το μεγαλείο. Ο ΣπαρτιάτηςΕυρυβιάδης –ο τυπικός στόλαρχος– και ο Κο-ρίνθιος Αδείμαντος (που χλεύαζε τους Αθηναί-ους) αποδείχθηκαν μέτριοι ναύαρχοι, ο δεύτε-ρος και δειλός. Οι Πελοποννήσιοι –το δεξιό τηςελληνικής παράταξης– διαλύθηκαν από τουςμανιασμένους Ίωνες. Οι Αιγινήτες έτρεξαν μεηρωικότητα να προστατεύσουν το δεξιό καιαποθεώθηκαν. Την κατάσταση τελικά έσωσε οΘεμιστοκλής με τους Αθηναίους –που πολέμη-σαν σαν ομηρικοί ήρωες– αφού προηγουμένωςδιέλυσαν το περσικό κέντρο με πλάγια έφοδο.

Η φυγή των Μήδων είχε γίνει γενική και επο-νείδιστη. Ο Ξέρξης πήρε το θρόνο του κι έφυγεκατά το Φάληρο. Το περσικό άγημα πάνω στην

Η ναυμαχία στο στενό της Σαλαμίνας



Ψυττάλεια εγκαταλείφθηκε και κατεσφάγη απότους άνδρες του Αριστείδη. Οι ακτές της Αττι-κής έγιναν το πιο πολυεθνικό νεκροταφείο στηνιστορία της ανθρωπότητας μέχρι εκείνη τη μέ-ρα. Με ξύλα των περσικών ναυαγίων, οι Αθηναί-οι στόλισαν το εσωτερικό του περίφημου Ωδεί-ου που ανέγειραν δίπλα στο θέατρο του Διονύ-σου, ως τρόπαια της μεγάλης νίκης. Ο γενναιό-τερος από τους Πέρσες βασιλικούς αδελφούς,ο Αριγβίνης, αρχηγός των Κάρων και Ιώνων, βυ-θίστηκε με τη ναυαρχίδα του. Διακόσιες τριή-ρεις καταστράφηκαν κι άλλες τόσες αιχμαλωτί-στηκαν μαζί με τα πληρώματά τους. Η ιστορίαλέει ότι, μετά τη ναυμαχία, ο Μεγάλος Βασι-λιάς, θέλοντας να προσβάλει το ναύαρχο τουστόλου του, Μεγάβαζο, του έδωσε μια ρόκα καιένα αδράχτι (που συμβόλιζαν τις γυναικείεςδουλειές). Ούτε ο Μεγάβαζος ούτε οι άλλοι δύοεπιβιώσαντες ναύαρχοι, ο Αχαιμένης (ο άλλοςαδελφός του Ξέρξη, διοικητής των Αιγυπτίων)και ο Πρηξάσπης, ανάλαβαν ξανά ναυτική διοί-κηση. Ενώ οι τρεις Φοίνικες βασιλιάδες ατιμώ-θηκαν.

Αποδείχθηκε ότι η ελληνική νίκη στη Σαλαμί-να δεν ήταν απλώς ναυτική αλλά και ψυχολογι-κή. Ο Ξέρξης είχε αποκαρδιωθεί τελείως με ό,τιαφορά στις ναυτικές επιχειρήσεις. Απ’ όλα ταπλοία του εμπιστευόταν μόνο τα φοινικικά. Καιήταν ακριβώς ο φοινικικός στόλος που οι Έλλη-νες κατέστρεψαν στη ναυμαχία. Γι αυτό, ενώ οπόλεμος με τους Έλληνες συνεχίστηκε με με-γάλη ένταση έναν ακόμη χρόνο, ο περσικόςστόλος έμεινε κολλημένος στη μικρασιατικήακτή. Οι Μήδοι φάνηκαν σχεδόν ανακουφισμέ-νοι που αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στοστοιχείο τους: τη γη.

Οι Έλληνες είχαν κερδίσει νίκη μεγάλη επί τουπερσικού στόλου. Αυτό που δεν αντελήφθησαναρχικά, ήταν πόσο δυνατό ήταν το χτύπημα πουείχαν καταφέρει στη βούληση του Ξέρξη. Ωστό-σο, με τη νίκη τους οι Αθηναίοι πείσθηκαν ότι εί-χαν δημιουργήσει το πιο αποτελεσματικό ναυτι-κό της ανατολικής Μεσογείου. Η Αθηναïκή Ναυ-τική Ηγεμονία άρχιζε να ανατέλει.

Ο Αθηναίος ναύαρχος υπήρξε ο μεγάλοςπρωταγωνιστής στη Σαλαμίνα. Δική του ήταν ηπατρότητα του σχεδίου, δική του η υπεροπλία,και δική του η τακτική νίκη. Παρόλα αυτά, οιΈλληνες σύμμαχοι ναύαρχοι δεν τον επέλεξαν

για να του απονεμηθεί το βραβείο της πρώτηςθέσης. Απένειμαν στο Θεμιστοκλή τη δεύτερηθέση. Λόγω της προσωπικής αντιζηλίας, δεναποδόθηκε σε κανένα η πρώτη!

Ο Θεμιστοκλής υπήρξε φανατικός υποστηρι-κτής της ιδέας ότι το μέλλον της Αθήνας βρι-σκόταν στη θάλασσα. Παρότρυνε τους Αθηναί-ους να μετακομίσουν στον Πειραιά, να βρουνδουλειά στις αποβάθρες και να σκέπτονται τηνΑθήνα ως ναυτική δύναμη. Ήταν ένας επανα-στατικός και δημιουργικός στοχαστής. Πραγμα-τικός πατέρας της Αθήνας. Αλλά, όπως πολλοίπροφήτες, δεν δοξάστηκε στην πατρίδα του. Ηδημοκρατία δυσπιστεί στους σπουδαίους άν-δρες. Ζηλεύει και φοβάται τις φιλοδοξίες τους.Εντούτοις, το όνομα του Θεμιστοκλή – γράφει οΗρόδοτος - ήταν στα χείλη όλων και κέρδισε τηφήμη του πιο ικανού άνδρα σε όλη τη χώρα.

Την επίσημη αναγνώριση δεν την έλαβε ο Θε-μιστοκλής από τους συμπολεμιστές του στη Σα-λαμίνα ούτε από τους συμπολίτες του στηνΑθήνα. Κατά παράδοξο τρόπο, την έλαβε απότους Σπαρτιάτες, που τίμησαν τον Αθηναίο ναύ-αρχο μαζί με το δικό τους Ευρυβιάδη. Στεφάνω-σαν τον δεύτερο για ανδρεία και τον πρώτο γιασοφία και επιδεξιότητα. Οι δύο αυτοί άνδρες, τηστιγμή του μεγαλύτερου κινδύνου του πολιτι-σμού τους, είχαν βάλει στην άκρη την αντιζηλίατους. Η κοινή τους προσπάθεια έσωσε τηνΕλλάδα. Μόνο για λίγο όμως. Η εικόνα ενόςΑθηναίου και ενός Σπαρτιάτη που στέκονταιπλάι πλάι στεφανωμένοι νικητές, δεν θα ξανα-παρουσιαστεί.

Ωστόσο τα ταπεινά στενά της Σαλαμίνας μέ-νουν και σήμερα τα ίδια για να θυμίζουν ότι οι

Η ναυμαχία στο στενό της Σαλαμίνας.



Έλληνες, ναι, γεννήθηκαν ο καθένας στον τόποτου, αλλά όλοι μαζί ανδραγάθησαν, εκεί, στη«θεία» Σαλαμίνα. Τον τάφο παιδιών περσίδωνγυναικών! Πηγές1. Λουντέμης Μενέλαος. «Τρόπαια Β΄- Σαλαμίνα», εκδ.

Δωρικός.2. Σίμψας Μάριος, αρχιπλ. (Ο). «Το Ναυτικό στην ιστορία

των Ελλήνων», τ. 1, εκδ. Γ.Ε.Ν.,1982.

3. Strauss Barry. «Η ναυμαχία της Σαλαμίνας», μετάφρ.Μαρία Παππά, εκδ. Λιβάνη, 2005.

4. Ράδος Κ.Ν. «Ναυμαχία της Σαλαμίνος», 1915.5. Λισμάνης Δημήτριος, αντιναύαρχος ε.α. «Ο άλλος Ξέρ-

ξης». “Ναυτική Επιθεώρηση” (Ιούν.- Ιούλ.- Αυγ., 2005).


Ο Δημήτριος Λισμάνης, γεννήθηκε στον Πειραιάαπό γονείς Υδραίους. Αποφοίτησε από τη ΣχολήΝαυτικών Δοκίμων το 1955. Ως αξιωματικόςφοίτησε στις προβλεπόμενες Σχολές του Πολε-μικού Ναυτικού, στη Ναυτική Σχολή Πολέμου και

σε Σχολές του εξωτερικού (U.S. Fleet Gunnery School, U.S. NavalGun Fire Control System, U.S.Naval Guided Missile School, U.S.Industrial College of the Armed Forces, U.S.Naval War College-Master’s with Distinction). Του απονεμήθηκαν τα Πτυχία Επιτε-λούς και Ναυτικής Πυροβολικής. Υπηρέτησε σε πλοία του Στόλουως Αξιωματικός Πυροβολικού, Ύπαρχος, Επιστολέας και Κυβερ-νήτης, καθώς και σε Αμερικανικό αντιτορπιλικό κατευθυνόμενωνβλημάτων, ως Missile Fire Control Officer, στο 2o ΑμερικανικόΣτόλο του Ατλαντικού και στον 6ο της Μεσογείου. Τοποθετήθηκεως κυβερνήτης στο πλοίο του τότε Βασιλέως. Υπηρέτησε στοΕπιτελείο Διοίκησης του Ναυστάθμου Σαλαμίνας και στη Διακλα-

δική Διεύθυνση Επιχειρήσεων του Πεδίου Βολής Κρήτης. Διετέ-λεσε Διοικητής της Ναυτικής Σχ. Πολέμου και Διευθυντής: Οπλι-κών Συστημάτων του ΓΕΝ, Πολιτικής και Ναυτικής Σχεδίασης τουΓΕΝ, του Κλάδου Α΄ Επιχειρήσεων ΓΕΝ (και Επιτελάρχης, Com-mander Eastern Mediterranean), καθώς και Υπαρχηγός του ΓΕΝ.Δίδαξε στη Σχολή Ναυτ. Δοκίμων και τη Ναυτ. Σχ. Πολέμου.Τοποθετήθηκε ως Ναυτικός Ακόλουθος στην Ουάσιγκτων (καιΕθνικός Αντιπρόσωπος, Supreme Allied Command Atlantic).Εκπροσώπησε το Π. Ναυτικό σε Συνέδρια στο Στρατηγείο τουNATO στις Βρυξέλλες. Τιμήθηκε με παράσημα και μετάλλια τουΠολ. Ναυτικού, καθώς και με τα U.S. Navy Unit CommendationRibbon, U.S. Navy Commendation Medal for Military Merit, U.S.Medal of the Legion of Merit. Σειρά μελετών του έχουν δημοσιευ-θεί και βραβευθεί. Ιστορική έρευνά του τιμήθηκε με το Βραβείοτης Ακαδημίας Αθηνών 1999. Αποστρατεύθηκε το 1986 με τοβαθμό του Αντιναυάρχου.

Nαυμαχία της Σαλαμίνας, Fernand Cormon.


Η έξοδος του πλοίου «Άρης»

από τον κόλπο της Σφακτηρίας

(Aπρίλιος 1825)

Ιωάννη Σ. Παπαφλωράτου

Νομικού-Διεθνολόγου

Διδάκτωρος Πανεπιστημίου Αθηνών



Οι συνεχείς επιτυχίες των Ελλήνων επαναστα-τών υπεχρέωσαν τον Σουλτάνο Μαχμούτ Β΄ νακαταφύγει στον αντιβασιλέα της Αιγύπτου Μω-χάμετ Άλυ (ή Μεχμέτ Αλή) προκειμένου να ζη-τήσει βοήθεια. Επρόκειτο για ένα πρωτάκουστογεγονός καθώς ο Μωχάμετ Άλυ ήταν υποτελήςτου Σουλτάνου. Επιπλέον, ο Μαχμούτ έτρεφεβαθειά απέχθεια προς το πρόσωπό του, γεγο-νός που ήταν ευρέως γνωστόν. Προς τούτο, οαντιβασιλεύς της Αιγύπτου κράτησε σθεναρήστάση και οι σχετικές διαπραγματεύσεις (οιοποίες άρχισαν περί τα τέλη του 1823) διήρκε-σαν επί αρκετούς μήνες. Τελικώς, είχαν αίσιαέκβαση1 και ο Ιμπραήμ Πασάς (θετός υιός τουΜωχάμετ Άλυ) απεβιβάσθη στο λιμάνι της Με-θώνης, στον νότο της Πελοποννήσου, την 11ηΦεβρουαρίου 1825.

Την 9η Μαρτίου, άρχισε η πολιορκία τουφρουρίου του Νεοκάστρου με μεγάλες δυνά-μεις και πολιορκητικό πυροβολικό, ενώ δύοεβδομάδες αργότερα πολιορκήθηκε για δεύτε-ρη φορά το Μεσολόγγι (στις 23 Απριλίου). Τοκλειδί της αμύνης ολοκλήρου του φρουριακούσυγκροτήματος του όρμου του Νεοκάστρουήταν το νησί Σφακτηρία. Αυτό αποτελεί ένα φυ-σικό οχυρό μήκους 3,5 χλμ., καθώς κλείνει απόβορρά προς νότο τον λιμένα της Πύλου. ΟΙμπραήμ αντελήφθη εγκαίρως τη στρατηγικήσπουδαιότητα της Σφακτηρίας και οργάνωσεμεθοδικά την κατάληψή της. Το νησί φρουρείτο

από 1.000 περίπου άνδρες (μεταξύ των οποίωνσυμπεριλαμβάνονταν και πολλοί φιλέλληνες)υπό την ηγεσία του υπουργού Πολέμου Χρή-στου Αναγνωσταρά (ή Αναγνώστη Παπαγεωργί-ου). Αυτοί είχαν κατανεμηθεί σε 3 κανονιοστά-σια με 8 κανόνια και 1 βομβοβόλο. Επίσης, ηάμυνα της νήσου είχε ενισχυθεί με ορισμέναπλοία από τις Σπέτσες και την Ύδρα, μεταξύτων οποίων συμπεριλαμβανόταν το πολεμικό«Άρης» του Αναστασίου Τσαμαδού. Αξιοσημεί-ωτη ήταν η παρουσία στη νήσο του ΔημητρίουΣαχίνη και του Κόμη Σαντόρε ντι Σανταρόζα, οοποίος έφθασε εκεί με 100 άνδρες, την 7η Απρι-λίου. Κατά τα τέλη του μηνός εκείνου, αφίχθηστο νησί ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος προςεπιθεώρηση των οχυρώσεων.

Η επιχείρηση των δυνάμεων του Ιμπραήμ ξε-κίνησε με σφοδρό βομβαρδισμό της φρουράςτης νήσου από 57 πλοία του αιγυπτιακού στό-λου, νωρίς το πρωί της 26ης Απριλίου. Ύστερααπό αρκετή ώρα, οι Αιγύπτιοι κατέφεραν νααποβιβάσουν στην ακτή δύο επίλεκτα τάγματαυπό τον Γάλλο αξιωματικό Οκτάβιο-Ιωσήφ ντεΣεβ.2 Σύντομα, το νησί «πλημμύρισε» απόεχθρικά στρατεύματα, τα οποία επέπεσαν μεορμή στους λίγους υπερασπιστές του. Η άνισημάχη μετετράπη σε σφαγή, κατά την οποία έχα-σαν τη ζωή τους ο Αναγνωσταράς,3 ο Κόμης Σα-νταρόζα, ο Σαχίνης, ο Τσαμαδός και 350 περί-που εκ των υπερασπιστών του.4 Μόνον όσοι

1 Σύμφωνα με τους όρους της διμερούς συμφωνίας, ο Μωχάμετ Άλι όφειλε να στείλει τον Ιμπραήμ με ισχυρές δυνάμεις στο Αιγαίοπροκειμένου να επαναφέρει την τουρκική κυριαρχία στις επαναστατημένες νήσους, εκμηδενίζοντας την ισχύ της Κάσου, της Σά-μου, των Σπετσών, της Ύδρας και των Ψαρρών. Επιπλέον, έπρεπε να καθυποτάξει την Κρήτη και την Πελοπόννησο. Η δράση τωνΑιγυπτίων θα έφθανε μέχρι τον Ισθμό της Κορίνθου, πέραν του οποίου θα εκινούντο οι τουρκικές δυνάμεις. Ο αιγυπτιακός στό-λος θα ανεφοδιάζετο, μερίμνη των Τούρκων. Σε αντάλλαγμα, ο Μωχάμετ Άλυ θα αποκτούσε την Κρήτη και την Κύπρο, ενώ η Πε-λοπόννησος θα ετίθετο υπό την ηγεμονία του Ιμπραήμ, εάν την κατελάμβανε με τις δικές του δυνάμεις.

2 Αυτός ήταν λοχαγός στον στρατό του Ναπολέοντα Βοναπάρτη και είχε διατελέσει υπασπιστής του Στρατηγού Εμαννουέλ Γκρου-σύ. Το 1816, ετέθη υπό τις διαταγές του Μεχμέτ Αλή, ο οποίος τον διόρισε οργανωτή του στρατού του. Λίγο μετά, αλλαξοπίστη-σε και ονομάστηκε Σουλεϊμάν μπέης. Προήχθη μέχρι τον βαθμό του στρατηγού. Κατά την εκστρατεία των Αιγυπτίων στην Ελλάδα,έφερε τον βαθμό του συνταγματάρχη και ήταν διοικητής του 6ου Συντάγματος.

3 Το τέλος του Αναγνωσταρά ήταν οικτρό. Σύμφωνα με τον Φωτάκο, είχε τραυματιστεί και δεν μπορούσε να ακολουθήσει τους υπο-λοίπους, οι οποίοι ήταν αρκετά νεότεροί του. Φώναζε, λοιπόν, ονομαστικά όσους καπεταναίους εγνώριζε από την περιοχή τηςΑρκαδίας (τόπου καταγωγής του) προκειμένου να τον βοηθήσουν αλλά μέσα στη σύγχυση της υποχωρήσεως ουδείς μπόρεσε νατον συνδράμει ουσιαστικά. Μόνον ο Χρήστος Παπακωστόπουλος του αφαίρεσε το σελάχι, δύο πιστόλες και το σπαθί του για να μηνπέσουν στα χέρια του εχθρού. Αυτά ήταν και η μόνη κληρονομιά που έλαβαν οι 3 κόρες του, καθώς ο Αναγνωσταράς δεν διέθετεπροσωπική περιουσία. Ελάχιστα λεπτά αργότερα, ένας Αιγύπτιος τον πλησίασε, τον ελόγχισε στο κεφάλι και το απέκοψε.

4 Ο Θεοφανίδης έκανε λόγο για 450 νεκρούς, βλέπε Ιωαν. Θεοφανίδη, Ο αγών της ανεξαρτησίας: Ιστορία του Ελληνικού ναυτικού

(Σεπτέμβριος 1824-Απρίλιος 1826). Αθήναι: χ.ε., 1932, σελ. 93. Αντιθέτως, ο Durand-Veil ανέφερε 220 νεκρούς και 200 τραυ-ματίες από ελληνικής πλευράς, ενώ οι Αιγύπτιοι είχαν 40 νεκρούς και 180 τραυματίες, βλέπε Georges E. J. Durand-Viel, Les

campagnes navales de Mohammed Aly et d’ Ibrahim. Paris: Impremiere Nationale, 1935, σελ. 298.



έσπευσαν προς τις ανατολικές ακτές της νήσουκατάφεραν να γλιτώσουν. Άλλοι επιβιβάστηκανστα πλοία και άλλοι κολύμπησαν μέχρι την απέ-ναντι ακτή, δεχόμενοι τα ομαδικά πυρά των Αι-γυπτίων. Τέλος, περί τους 200 άνδρες αιχμαλω-τίστηκαν.

Οι ναύτες των περισσοτέρων πλοίων τα οποίαήταν αγκυροβολημένα στη Σφακτηρία έκοψανβιαστικά τις άγκυρές τους και άνοιξαν πανιά,προσπαθώντας να απομακρυνθούν το ταχύτεροδυνατόν από το νησί. Πρώτο απέπλευσε τομπρίκι «Αλέξανδρος» του Υδραίου Β. Μπου-ντούρη, το οποίο ακολουθήθηκε από τον «Λυ-κούργο» του Σπετσιώτη Θ. Σάντου. Τα πλοία αυ-τά στάθηκαν τυχερά διότι ο εχθρικός στόλοςδεν πρόλαβε να λάβει τις κατάλληλες θέσειςγια να τα πλήξει. Κατόπιν, εγκατέλειψε τη φλε-γόμενη Σφακτηρία το πλοίο «Αθηνά» του Υδραί-ου Νικ. Βότση. Δυστυχώς, ο καπετάνιος της δενεπέβαινε σε αυτό, καθώς είχε διαδοθεί η (ψευ-δής όπως απεδείχθη αργότερα) φήμη ότι είχεσκοτωθεί από τους Αιγυπτίους. Σύντομα, το μι-κρό σκάφος ετέθη στο στόχαστρο των Αιγυ-πτίων, οι οποίοι το περικύκλωσαν. Το πλήρωμάτου δεν ήθελε να αιχμαλωτιστεί και προτίμησενα βρει έναν ένδοξο θάνατο. Εδόθη, λοιπόν, η

διαταγή ανατίναξης του πλοίου και οι ναύτεςεστράφησαν προς την μπαρουταποθήκη. Τηντελευταία, όμως, στιγμή, ένας νεαρός μούτσοςονόματι Ι. Βρέττας πυροδότησε τα γεμάτα κα-νόνια του καραβιού, τα οποία είχαν εγκαταλεί-ψει οι σύντροφοί του. Ο εχθρός αιφνιδιάστηκεκαι υπεχώρησε άτακτα, προσφέροντας μία μο-ναδική ευκαιρία στο σκάφος για να διαφύγει.Την «Αθηνά» ακολούθησαν τα Σπετσιώτικα«Αχιλλεύς» (ιδιοκτησίας του Θ. Λαζάρου) με κυ-βερνήτες τους Γ. και Α. Ορλάνδο καθώς και ο«Ποσειδών» (ιδιοκτησίας Π. Χατζηαναργύρου)με καπετάνιο τον Θ. Μουλά. Δυστυχώς, έγιναναμέσως αντιληπτά από τον εχθρό, ο οποίοςέβαλε εναντίον τους με καταιγιστικά πυρά. Ανκαι υπέστησαν μεγάλες ζημιές, τα πλοιάρια κα-τάφεραν με μεγάλη δυσκολία να διαφύγουν.Την αυτή τύχη είχαν το Υδραίικο «Θρασύβου-λος» του Σταμ. Ράπτη και το Σπετσιώτικο «Αχιλ-λεύς» του Θ. Ορλώφ. Δυστυχώς, η γολέτα«Αθηνά» του Υδραίου Λαζ. Νέγκα δεν στάθηκετο ίδιο τυχερή. Οι ναύτες του σκάφους (που εί-χε μετατραπεί σε πυρπολικό) το αποψίλωσαναπό τον οπλισμό του και το εγκατέλειψαν. Κατάσυνέπεια, αυτό έπεσε στα χέρια του εχθρού.

Τελευταίο ελληνικό πλοίο στη Σφακτηρία εί-

Το μνημείο του Κόμητος Σανταρόζα στη Σφακτηρία.



χε απομείνει ο «Άρης» του Τσαμαδού. Ήταν

ένα γερό σκαρί, το οποίο είχε ναυπηγηθεί ως

εμπορικό πλοίο στην Βενετία, το 1807. Ήταν

κατασκευασμένο από ξύλο δρυός και είχε μή-

κος 31,5 μέτρα, πλάτος 8,85 μέτρα, βύθισμα

4,90 μέτρων και εκτόπισμα 350 τόννων. Το

1819, αγοράστηκε από τον Υδραίο Αναστάσιο

Τσαμαδό, ο οποίος το μετέτρεψε σε πολεμικό

πλοίο, εξοπλίζοντάς το με 16 πυροβόλα και

επανδρώνοντάς το με πλήρωμα 82 ανδρών, με

την έναρξη του Αγώνα. Το σκάφος εντάχθηκε

στην υδραϊκή ναυτική μοίρα και συμμετείχε σε

όλες σχεδόν τις ναυτικές επιχειρήσεις και ναυ-μαχίες του ελληνικού στόλου στο Αιγαίο, ταπαράλια της Πελοποννήσου και τον Κορινθιακόκόλπο. Την 19η Μαρτίου 1825, αγκυροβόλησεστον όρμο του Νεοκάστρου, μεταφέροντας 137βαρέλια μπαρούτι, 629 κιβώτια με φυσέκια τυ-φεκίων και 450 μπάλες κανονιών. Αυτά προορί-ζονταν για την Πάτρα, καθώς το πλοίο είχε το-ποθετηθεί επικεφαλής της 3ης υδραίικης μοί-ρας. Η κρισιμότητα των περιστάσεων, όμως,επέβαλε την παραμονή του στο Νεόκαστρο, τοοποίο διέτρεχε άμεσο κίνδυνο από τις ορδέςτου Ιμπραήμ. Απεφασίσθη, λοιπόν, ο οπλισμόςτου να διατεθεί για τον κρίσιμο αγώνα, που θαελάμβανε χώρα στην περιοχή.5 Ο «Άρης» θααποτελούσε την αποθήκη των πυρομαχικώντων ελληνικών δυνάμεων. Επιπλέον, σε αυτόθα στεγαζόταν το ταμείο, από το οποίο θα χρη-ματοδοτείτο ο αγώνας στη νότια Πελοπόννη-σο. Ο Τσαμαδός είχε μετατραπεί σε ψυχή τουαγώνα και είχε μεταβεί στα νότια πυροβολείαγια να συμμετάσχει στη μάχη. Σε αυτά, είχαντοποθετηθεί 33 ναύτες του «Άρεως» ως πυρο-βολητές από την 20ή Απριλίου.

Το πλήρωμα του σκάφους ήταν αποφασισμέ-νο να μην φύγει δίχως τον καπετάνιο του. Προςτούτο, έμεινε τελευταίο, μεταφέροντας όσουςπερισσότερους υπερασπιστές της Σφακτηρίαςμπορούσε. Ξεχώριζαν ανάμεσά τους ο γενικόςγραμματεύς του Εκτελεστικού και γραμματεύς(υπουργός) επί των Εξωτερικών υποθέσεωνΑλέξανδρος Μαυροκορδάτος και ο βοηθός τουΕδουάρδος Γκρασσέ, ο κυβερνήτης του προα-ναφερθέντος πλοίου «Αθηνά» Βότσης και αρκε-τοί από τους ναύτες-πυροβολητές στα νότια κα-νονοστάσια. O φρούραρχος του ΝεοκάστρουΔημ. Σαχτούρης έφθασε ασθμαίνοντας στηνπαραλία, λίγα μόλις λεπτά μετά τον απόπλουτης τελευταίας βάρκας. Από πίσω του έρχοντανοι Αιγύπτιοι και η μόνη οδός διαφυγής ήταν ηθάλασσα. Έπεσε, λοιπόν, στο νερό, ενώ δίπλατου σφύριζαν οι σφαίρες. Τελικώς, στάθηκε τυ-χερός και έφθασε κολυμπώντας μέχρι τον«Άρη». Ήταν προφανές ότι δύσκολα πλέον θαυπήρχε άλλος επιζών πάνω στο νησί. Οι Αιγύ-πτιοι πλησίαζαν, ενώ τα εχθρικά πυρά γίνονταν

Το ακρόπρωρο του πλοίου «Άρης» (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο).

5 Τελικώς, στα αμπάρια του πλοίου έμειναν 101 βαρέλια μπαρούτι, 206 κιβώτια με φυσέκια τυφεκίων και αρκετές μπάλες κανο-νιών, τα οποία έμελλε να χρησιμοποιηθούν στην επικείμενη ναυμαχία.



όλο και πιο εύστοχα. Οι Δημ. Νάντες και Λαζ.Πορδαλάς που είχαν ανέβει στα κατάρτια έπε-σαν στο κατάστρωμα του «Άρεως», θανάσιματραυματισμένοι. Το μικρό μπρίκι πάλευε να ξε-μακρύνει από τη Σφακτηρία. Ο Βότσης ανέλαβετα καθήκοντα του πλοιάρχου, ενώ ο Σαχτούρηςθα ήταν ο ύπαρχος του σκάφους.

Η οριστική απώλεια του Τσαμαδού κλόνισε τοπλήρωμα του πλοίου. Μάλιστα, ένας μούτσος(ονόματι Σταμ. Τουφεξής) πήρε το αναμμένολυχνάρι από το εικονοστάσιο και επεχείρησε ναβάλει φωτιά στην μπαρουταποθήκη, φωνάζο-ντας ότι η ζωή δεν είχε κανένα νόημα μετά τονθάνατο του καπετάνιου. Την τελευταία στιγμή,πρόλαβαν να τον σταματήσουν από το απονε-νοημένο διάβημά του, που θα παρέσυρε στονβυθό το σκάφος. Κόντευε μεσημέρι και ο«Άρης» κατευθυνόταν προς την έξοδο του κόλ-που, την οποία, όμως, είχαν ήδη φράξει τα αιγυ-πτιακά καράβια. Ο αγώνας προδιαγραφότανσκληρός καθώς η αριθμητική υπεροχή τουεχθρού ήταν συντριπτική. Εντούτοις, δεν υπήρ-χε δυνατότητα επιλογής. Έπρεπε να διασπάσειτον εχθρικό κλοιό προκειμένου να γλιτώσει απότην καταστροφή. Το πλήρωμα κατέφυγε στην«Υπέρμαχο Στρατηγό», ζητώντας την εξ ύψουςβοήθεια. Η εικόνα της Παναγίας ανέβηκε στοκατάστρωμα και τοποθετήθηκε ευλαβικά πάνωσε ένα βαρούλκο, με το οποίο οι ναύτες σήκω-ναν την άγκυρα και άλλα βάρη. Αυτό ονομαζό-ταν «εργάτης». Όλοι μαζί προσευχήθηκαν γιατη σωτηρία τους. Επικεφαλής ήταν ένας ιερέας,ο οποίος ευρίσκετο στη Σφακτηρία. Αυτόςέψαλλε γονατιστός την παράκληση και δεν στα-μάτησε να προσεύχεται καθ’ όλη τη διάρκειατης πεντάωρης ναυμαχίας. Δυστυχώς, η ιστορίαδεν διέσωσε το όνομά του. Μετά το πέρας τηςπαρακλήσεως, όλοι αγκαλιάστηκαν μεταξύτους και έδωσαν τον τελευταίο ασπασμό με τηνευχή «καλή αντάμωση στον άλλο κόσμο».

Αμέσως μετά ρίχτηκαν στη μάχη. Το πλοίο εί-χε ανοίξει τα πανιά του, κατευθυνόμενο προς τημοναδική έξοδο. Τότε, ετέθη το ζήτημα της επι-λογής της καταλληλότερης διαδρομής. Διετυ-πώθησαν δύο απόψεις. Σύμφωνα με την πρώτη,έπρεπε να πλεύσει όσο το δυνατόν κοντύτεραστην ακτή, προκειμένου να αποφύγει τα μεγάλααιγυπτιακά σκάφη. Ασφαλώς, τα τελευταία θααπέφυγαν να το ακολουθήσουν λόγω του βά-

ρους και του όγκου τους, καθώς θα ελλόχευε οκίνδυνος να κολλήσουν στα αβαθή ή να κτυπή-σουν στα βράχια. Ως εκ τούτου, θα περιορίζο-νταν σε βολές εκ του μακρόθεν. Εντούτοις, εάνέπαυε ο αέρας, τότε το μπρίκι θα ακινητοποιεί-το, αποτελώντας έναν εύκολο στόχο για τονεχθρό. Ο Βότσης και ο Σαχτούρης προέκριναντην πορεία προς το μέσον του στομίου προκει-μένου να εκμεταλλευθούν κατά το μέγιστο δυ-νατόν τον αέρα. Κατά τον τρόπο αυτό, θα έπλε-αν με μεγάλη ταχύτητα και θα αποκτούσαν δυ-νατότητα ελιγμών για να ξεφύγουν από ταογκώδη πλοία των Αιγυπτίων. Εντούτοις, αυτόαποτελούσε ευθεία πρόκληση για τον εχθρικόστόλο, ο οποίος υπερτερούσε συντριπτικά σεαριθμό σκαφών. Το σχέδιο ήταν παράτολμο καιαπαιτούσε από τους ναύτες να διαθέσουν ακό-μη και την τελευταία ικμάδα των δυνάμεών τους

Σχεδιάγραμμα της εξόδου του «Άρεως».



προκειμένου να αντεπεξέλθουν στις δυσκολίεςεφαρμογής του. Επιπλέον, χρειαζόταν η άψογησυνεργασία μεταξύ του καπετάνιου και τωνναυτών για τη σωστή και στον κατάλληλο χρόνοεκτέλεση των ελιγμών. Τέλος, ήταν απαραίτητηκαι η ύπαρξη μεγάλης δόσης τύχης ή κατ’ άλ-λους η συνδρομή της Θείας Πρόνοιας για ναμην βρουν τον στόχο τους τα εκατοντάδεςεχθρικά βλήματα.

Ο «Άρης» έπλεε ολοταχώς προς την έξοδοτου κόλπου, όταν εδέχθη την πρώτη ομοβρο-ντία κανονιοβολισμών. Αυτοί προήρχοντο απόμία μη αναμενόμενη κατεύθυνση, από τη Σφα-κτηρία. Ο εχθρός είχε ολοκληρώσει την κατάλη-ψή της και έστρεψε τα κανόνια των υπερασπι-στών της κατά του ελληνικού πλοίου! Οι Αιγύ-πτιοι έβαλαν με ό,τι διέθεταν αλλά δεν κατάφε-ραν να ανακόψουν την πορεία του «Άρεως».Κατά έναν περίεργο τρόπο δε, τα πυρά τουςπροκάλεσαν ελάχιστη φθορά στο πλοίο. Οι ναύ-τες είπαν ότι τα κανόνια είχαν ψυχή και δεν ήθε-λαν να κτυπήσουν το πλοίο του πρώην διοικητήτους. Ο πρώτος κίνδυνος είχε ξεπεραστεί. Μο-λαταύτα, η πραγματική μάχη δεν είχε «ανάψει»ακόμη. Ο αιγυπτιακός στόλος είχε λάβει θέση

για να εμποδίσει τον πλου του ελληνικού σκά-φους. Πολλά από τα εχθρικά πλοία φάνταζαντεράστια μπροστά στο ελληνικό μπρίκι. Σημειω-τέον ότι στις τάξεις του αιγυπτιακού στόλου συ-μπεριλαμβάνονταν 4 φρεγάτες και 3 κορβέτες.Η κάθε αιγυπτιακή φρεγάτα έφερε 40-56 κανό-νια, η κάθε κορβέτα 20-26 και τα μπρίκια 20-24.Μάλιστα, τα αιγυπτιακά πυροβόλα ήταν μεγα-λύτερου διαμετρήματος από τα αντίστοιχα ελ-ληνικά των 12 λιβρών, καθώς έριχναν βλήματα18, 24, 36 και 48 λιβρών, γεγονός που καθιστού-σε ακόμα πιο δύσκολη τη θέση του «Άρεως».

Τη στιγμή που το ελληνικό σκάφος διέσχιζετο στόμιο του κόλπου, έπεσε ο αέρας, γεγονόςπου επέφερε ελάττωση της ταχύτητας τουπλοίου. Αυτό επέτρεψε στην προπορευόμενημοίρα των Αιγυπτίων να περικυκλώσει το μικρόμπρίκι. Ξαφνικά, ο «Άρης» άρχισε να δέχεταιπυρά από 150 κανόνια, καθώς είχε βρεθεί στοστόχαστρο μίας φρεγάτας, μίας κορβέτας καιτριών μπρικιών. Τα 16 κανόνια του ελληνικούσκάφους «πήραν φωτιά» καθώς οι ναύτες αντα-πέδιδαν με αρκετή ευστοχία τα πυρά. Οι Αιγύ-πτιοι τους κτυπούσαν με μανία, κατά έναν ανε-ξήγητο τρόπο, όμως, ούτε μία βολή τους δεν

«Η έξοδος του Άρεως», λάδι σε μουσαμά, 110x191 εκ., έργο του Κων. Βολανάκη (1894). Βρίσκεται στο παράρτημα της Εθνικής Πι-νακοθήκης στο Ναύπλιο.



ήταν εύστοχη. Απορούσαν και οι ίδιοι με το γε-γονός, καθώς ήταν σαν ένα αόρατο χέρι να προ-στάτευε τον «Άρη». Αρκούσε μία και μόνη βολήγια να τον αχρηστεύσει, ίσως και να τον βυθίσεικαθώς το μπρίκι κουβαλούσε πολλά πυρομαχι-κά, όπως έχει προαναφερθεί. Η ναυμαχία αυτήδιήρκεσε επί 30 λεπτά περίπου. Ήταν το πρώτοσκέλος του αγώνα, που θα επακολουθούσε. Τοελληνικό σκάφος αργά αλλά σταθερά προχω-ρούσε, αφήνοντας πίσω του τα εχθρικά πλοία.Κατά τις 12.30 μ.μ., ο «Άρης» ξανοίχτηκε στοπέλαγος.

Ο αέρας, όμως, δεν τον βοηθούσε να αναπτύ-ξει ταχύτητα. Αντιθέτως, ένας ξαφνικός νοτιάς,που φύσηξε, ευνόησε τα εχθρικά σκάφη να λά-βουν τις κατάλληλες θέσεις και να του φράξουντην πορεία. Αρχικώς, περικυκλώθηκε από 5 τα-χύπλοα εχθρικά μπρίκια. Ο κίνδυνος ήταν μεγά-λος γιατί τα περισσότερα αιγυπτιακά μπρίκιαήταν προσφάτως ναυπηγηθέντα και δεν είχανυποστεί μετατροπές καθώς είχαν κατασκευα-στεί από την αρχή ως πολεμικά. Επιπλέον, έφε-ραν περισσότερα και ισχυρότερα κανόνια απότα αντίστοιχα ελληνικά. Πιο συγκεκριμένα, οιΑιγύπτιοι είχαν τοποθετήσει σε αυτά 20-24 κα-νόνια των 12-24 λιβρών. Ο αγώνας ήταν άνισοςκαθώς η αναλογία σε κανόνια έφθανε το 1:10.Επιπλέον, οι άνδρες του εχθρού έβαλαν με ό,τιμέσον διέθεταν από τα καταστρώματα τωνπλοίων τους, με αποτέλεσμα το ελληνικό μπρίκινα υποστεί μεγάλες ζημιές. Οι ναύτες πάλευαννα το διατηρήσουν σε κατάσταση πλεύσεως αλ-λά αυτό καθίστατο ολοένα και δυσκολότερο λό-γω του όγκου πυρός που δεχόταν. Πολλά απότα ιστία είχαν αρπάξει φωτιά, τα κατάρτια έσπα-ζαν, ενώ το κατάστρωμα είχε υποστεί εκτεταμέ-νες φθορές. Η εικόνα αυτή, που θύμιζε κόλασητου Δάντη, δεν στάθηκε ικανή να αποσπάσειτην προσοχή του ιερέως. Αυτός παρέμενε γα-λήνιος και συνέχιζε να προσεύχεται, αποτελώ-ντας έναν ακίνητο στόχο. Και όμως, ουδένα βό-λι τον έπληξε και το όνομά του δεν συμπεριελή-φθη στον κατάλογο των τραυματιών. Ο Βότσηςμε τον Σαχτούρη κατηύθυναν με μαεστρία τιςενέργειες του πληρώματος, ενώ το μπρίκι επιδι-δόταν σε συνεχείς ελιγμούς για να ξεφύγει απότους διώκτες του. Ύστερα από δύο περίπουώρες, τα κατάφερε, έχοντας τρυπημένα τα πα-νιά και κομμένα τα ξάρτια του. Επίσης, το πανί

που υψωνόταν στο τελευταίο προς την πρύμνηκατάρτι (ο ονομαζόμενος «επίδρομος») είχεολοκληρωτικά καταστραφεί. Οι εύστοχες βολέςτων Ελλήνων είχαν προκαλέσει την καταστρο-φή ενός αιγυπτιακού πλοίου και εκτεταμένεςζημιές στα υπόλοιπα τέσσερα.

Ο «Άρης» δεν είχε γλιτώσει ακόμη, καθώςετέθη στο στόχαστρο δύο φρεγατών. Σημειωτέ-ον ότι τα πλοία αυτά αποτελούσαν το καμάριτου Ιμπραήμ, ο οποίος τα είχε παραγγείλει σεγνωστά ναυπηγεία της νότιας Ευρώπης (της Βε-νετίας, της Γένοβας, του Λιβόρνο, της Μασσα-λίας κ.α.). Αν και ήταν μικρότερες σε μέγεθοςαπό τις αντίστοιχες τουρκικές, ήταν ταχύτερεςκαι πολύ ευκίνητες. Το ελληνικό πλοίο φάνταζεεύκολος στόχος μπροστά τους, καθώς ευρίσκε-το σε οικτρή κατάσταση. Τα αιγυπτιακά σκάφηπλησίασαν με ταχύτητα το ελληνικό μπρίκι. Οικαπετάνιοι τους πρέπει να ήταν απολύτως βέ-βαιοι ότι το μικρό πλοίο θα αποτελούσε εύκολοαντίπαλο. Σύντομα, άρχισαν να το κανονιοβο-λούν από κοντινή απόσταση. Ο «Άρης» ανταπέ-δωσε τα πυρά, προσπαθώντας να κρατήσει μα-κρυά τον εχθρό. Η συντριπτική υπεροπλία τωναιγυπτιακών σκαφών σε κανόνια τούς επέτρεψενα προσεγγίσουν αργά αλλά σταθερά το μικρόμπρίκι, ύστερα από 30 λεπτά. Το μεγαλύτερο εκτων δύο έφθασε σε πολύ κοντινή απόστασηπροκειμένου οι άνδρες του να πηδήσουν στον«Άρη». Ο γιγάντιος πρόβολος της αιγυπτιακήςφρεγάτας αιωρείτο πάνω από τα κεφάλια τωνΕλλήνων ναυτικών, ενώ οι άρπαγές της ήτανέτοιμες να γαντζώσουν το άτυχο πλοίο. Οι άν-δρες του «αγήματος εμβολής» αλάλαζαν, διψώ-ντας για χριστιανικό αίμα. Ταυτόχρονα, η άλληφρεγάτα πλησίασε απειλητικά από την αντίθετηπλευρά. Οι Έλληνες παρακολουθούσαν με αγω-νία από το Νεόκαστρο και προσεύχονταν νασυμβεί κάποιο θαύμα.

Η στιγμή ήταν κρίσιμη και όλοι κρατούσαν τηνανάσα τους. Τότε, ο Βότσης έδωσε τη διαταγήνα βάλουν φωτιά στην μπαρουταποθήκη. Έωςσήμερα, παραμένει άγνωστη η πραγματική πρό-θεση του Έλληνα καπετάνιου. Απέβλεπε στονηρωικό θάνατο ή ήθελε να τρομοκρατήσει τονεχθρό προκειμένου να απομακρυνθεί; Υπέρ τηςδευτέρας εκδοχής συνηγορεί το γεγονός ότι οΒότσης επανέλαβε δύο φορές τη διαταγή σταελληνικά και τα τουρκικά. Μετά το αρχικό σάστι-



σμα, οι ναύτες έσπευσαν να πάρουν στα χέριατους τις αναμμένες μίτζες των κανονιών. Ο ιε-ρεύς συνέχισε να δέεται στην Παναγία. Και ωτου θαύματος, το μεγάλο αιγυπτιακό καράβι άρ-χισε να απομακρύνεται. Οι στρατιώτες είχανακούσει τη διαταγή του Βότση και τη μετέφερανστον καπετάνιο του πλοίου, ο οποίος αντελήφθητον κίνδυνο να οδηγηθεί και ο ίδιος στον βυθόμαζί με το, «ούτως ή άλλως καταδικασμένο», ελ-ληνικό μπρίκι. Άλλωστε, θεωρούσε ότι μπορού-σε να αποτελειώσει το σκάφος των γκιαούρη-δων με τα ισχυρά κανόνια, τα οποία διέθετε. Σύ-ντομα, έσπευσε να τον μιμηθεί και ο κυβερνήτηςτης άλλης φρεγάτας. Ως εκ τούτου, χαλάρωσεκάπως ο κλοιός και δόθηκε η ευκαιρία στο πλή-ρωμα του «Άρεως» να πάρει μία ανάσα.

Η νέα αποτυχία εξόργισε τους Αιγυπτίους, οιηγέτες των οποίων απεφάσισαν να τελειώνουνμε το θρασύτατο ελληνικό μπρίκι. Έως τότε, οιΈλληνες είχαν αποκρούσει την επίθεση 12 αιγυ-πτιακών πλοίων. Το γεγονός αυτό αποτελούσεόνειδος για τον στόλο του Ιμπραήμ, ο οποίος εί-χε μεταφέρει με απόλυτη επιτυχία από την Κρή-τη στην Πελοπόννησο το τρίτο τμήμα των αιγυ-πτιακών στρατευμάτων, μόλις πριν από μίαεβδομάδα (την 19η Απριλίου). Μάλιστα, οι Αιγύ-πτιοι προξένησαν βαρύτατες απώλειες στη μοί-ρα του Ανδρέα Μιαούλη, που προσπάθησε νατους εμποδίσει, βυθίζοντας 5 πυρπολικά. Επι-πλέον, την αυτή ημέρα (δηλαδή την 26η Απριλί-ου), μία μοίρα των Αιγυπτίων, απαρτιζόμενη από40 σκάφη, κατάφερε να ακινητοποιήσει τον ελ-ληνικό στόλο στα ύδατα της νήσου Πρώτη,εμποδίζοντάς τον να συνδράμει ουσιαστικάτους Έλληνες στον κρίσιμο αγώνα τους. Τέλος,μόλις προ ολίγων ωρών, μία άλλη αιγυπτιακήμοίρα είχε διεξάγει με απόλυτη επιτυχία τηναποβίβαση των στρατευμάτων του Ιμπραήμ στηΣφακτηρία. Όλα αυτά απεδείκνυαν το υψηλόεπίπεδο των αξιωματικών και των ναυτών τωναιγυπτιακών πλοίων, που είχαν εκπαιδευτεί απόΕυρωπαίους, κυρίως Γάλλους, αξιωματικούς.

Ο αντιβασιλεύς της Αιγύπτου ήταν πεπεισμέ-νος για την αξία του στόλου του και είχε εκπλα-γεί από την έκβαση της ναυμαχίας. Ένας Τούρ-

κος, ο οποίος παρακολουθούσε μαζί του, τονάνισο αγώνα του «Άρεως», ανέφερε τα εξής :Ιδών ο Ιμβραήμ τον «Άρην», ποιήσαντα θαύματαανδρείας και επιδεξιότητος και τόν τε κίνδυνονκαι την σύλληψιν διαφυγόντα, διά μέσου τουσμήνους φρεγάδων, κορβετών και βρικίων, κα-νονιοβολούντων αυτόν έμπροσθεν, όπισθεν,δεξιόθεν και αριστερόθεν και αντικανονιοβο-λούντα ακαταπαύστως, υπερασπιζόμενον επι-δεξίως και προχωρούντα, εξεπλάγη από τηνεπιδεξιότητα του Έλληνος πλοιάρχου και τηνγενναιότητα και αφοβίαν των ναυτών διό καιανέκραξεν μεγαλοφώνως. «Τούτουνους σουΓκιαουρού καπιτάν πασά ντεντεήμ», δηλαδή«πιάσατε αυτόν τον Γκιαούρην να τον κάμω αρ-χιναύαρχον». Έπειτα, στραφείς προς ημάς τουςπεριεστώτας είπεν. «Γιαζίκ σιζέ, άιπ», δηλαδή«Κρίμα εις υμάς, ντροπή σας»6.

Η αποτυχία πείσμωσε τους Αιγυπτίους, οιοποίοι με επιδεξιότητα φρόντισαν να κυκλώ-σουν για μία ακόμη φορά τον «Άρη». Κατόπιν,άρχισαν να εφορμούν εναντίον του κατά κύμα-τα. Στολίσκοι απαρτιζόμενοι από 3 μέχρι 5πλοία επετίθεντο διαδοχικά κατά του ελληνικούσκάφους. Τα 12 πλοία διαδέχθηκαν άλλα 35στην προσπάθεια να βυθίσουν το μικρό μπρίκι!Οι Αιγύπτιοι έβαλαν εναντίον του με όσα μέσαδιέθεταν, κανόνια, μυδράλια και τυφέκια. Μίακόλαση φωτιάς τύλιγε τους Έλληνες ναύτες,που πάλευαν να οδηγήσουν τον «Άρη» στοανοικτό πέλαγος. Κι αυτοί μαύροι από το μπα-ρούτι, με τρυπημένα ρούχα και συχνά λαβωμέ-νοι έτρεχαν ασταμάτητα, επιδιόρθωναν τις ζη-μιές, ανεβοκατεβαίνοντας στα κατάρτια και κα-νονιοβολούσαν ακατάπαυστα τον εχθρό. Ευτυ-χώς, το πλοίο είχε πολλά πολεμοφόδια και δενκινδύνευε να ξεμείνει. Εντούτοις, πολλαπλα-σιαζόταν ο κίνδυνος μίας εκρήξεως από κάποιοεχθρικό βλήμα. Σημειωτέον ότι το μπρίκι ήτανμία πλωτή πυριτιδαποθήκη και αρκούσε η πτώσημίας οβίδος στα βαρέλια με το μπαρούτι που ευ-ρίσκοντο δίπλα στα κανόνια ή στις κάσες με ταφυσέκια για να τιναχθεί στον αέρα.

Το ενδεχόμενο αυτό κατατρόμαζε τον Μαυ-ροκορδάτο, ο οποίος παρέμενε στην καμπίνα

6 Π.Α. Σαλαπάντας, Η Πάργα: ήτοι μονογραφία αυτής από της κτήσεως μέχρι της παρά των Άγγλων πωλήσεώς της εις τους Τούρ-

κους. Αθήναι: Γ. Καρυοφύλλης, 1861, σελ. 44.



του πλοίου. Ο ίδιος δήλωνε έτοιμος να αυτοκτο-νήσει, εάν οι αλλόθρησκοι κατελάμβαναν τοσκάφος καθώς δεν ήθελε να πέσει ζωντανόςστα χέρια τους. Προς τούτο, ένιωσε μεγάληανακούφιση όταν έμαθε ότι ένας ναύτης είχετοποθετηθεί στην αποθήκη με τα πυρομαχικά,με την εντολή να είναι έτοιμος να τα πυροδοτή-σει μόλις του εδίδετο η σχετική διαταγή. Μολα-ταύτα, ζητούσε συνεχώς ενημέρωση για τηνεξέλιξη της ναυμαχίας προκειμένου να είναιέτοιμος ανά πάσα στιγμή. Άλλωστε, είχε κατα-στεί σε όλους σαφές ότι ο εχθρός θα κατέβαλεκάθε δυνατή προσπάθεια για να εξοντώσει τοελληνικό μπρίκι και δεν θα σταματούσε παράμόνον μετά την εξάντληση και της τελευταίαςπιθανότητος. Ο «Άρης» έπρεπε να διασπάσειτον θανάσιμο κλοιό προκειμένου να γλιτώσει.Συχνά, αυτό φάνταζε ακατόρθωτο, καθώς γιακάθε εχθρικό πλοίο που αποσυρόταν κτυπημέ-νο, υπήρχε ένα άλλο για να πάρει τη θέση του.Και ο εχθρός διέθετε πολλά σκάφη…

Πλέον των δύο ωρών (από τις 16.00 μ.μ. έωςτις 18.00 μ.μ.) διήρκεσε αυτή η φάση της ναυμα-χίας. Ξαφνικά, λίγο πριν από το δειλινό, οι Αιγύ-πτιοι άρχισαν να χαλαρώνουν τον κλοιό. Δύοαπό τα καράβια τους καίγονταν. Τα υπόλοιπααποσύρονταν, δίχως να αντικατασταθούν απόάλλα. Φαίνεται ότι είχαν αποδεχθεί τη μοίρατους… Οι Έλληνες απόρησαν. Ο αέρας κόπασεεντελώς και ο «Άρης» έπλεε με πολύ χαμηλή τα-χύτητα. Οι υπερασπιστές του Νεοκάστρου κρα-τούσαν την ανάσα τους. Το ελληνικό μπρίκι συνέ-χιζε αργά την πορεία του, τυλιγμένο από σύννε-φα καπνού, τα οποία σιγά-σιγά γέμιζαν τον ορί-ζοντα. Ο ήλιος έδυε και μαζί του έσβηνε και η τε-λευταία ελπίδα του εχθρού να βυθίσει το μικρόσκάφος. Σύντομα, πανηγυρισμοί, φωνές και τυ-φεκισμοί έσκισαν τον αέρα. Ήταν οι Έλληνες απότο κάστρο, που ξεπροβόδιζαν με τον τρόπο αυτότους ηρωικούς συμπατριώτες τους. Το θαύμα εί-χε συντελεσθεί. Ο «Άρης» είχε σωθεί…

Το σκάφος ευρίσκετο σε αθλία κατάσταση καιοι ναύτες του αποκαμωμένοι, μόλις που στέκο-νταν στα πόδια τους. Η κατάσταση του ελληνι-

κού μπρικιού απεδόθη γλαφυρά από τον Διονύ-σιο Κόκκινο, πολλές δεκαετίες αργότερα. «Είχεσωθή διάτρητος από τα βλήματα, με τα πανιάσχισμένα, αιωρούμενα, με τας κεραίας και τακατάρτια έτοιμα να καταρρεύσουν, τραυματίαςαλλόκοτος εις σχήμα πλοίου επί της θαλάσσης,κινών εις τα νερά ένα πηδάλιον σπασμένον,αφού άφησεν οπίσω του έναν ολόκληρον στό-λον, ανάμεσον του οποίου διέβη ως άυλος ήρωςώστε να καταστή σύμβολον της ελληνικής δό-ξης».7 Το κατόρθωμα του «Άρεως» προκάλεσεπανελλήνια συγκίνηση και υμνήθηκε από πολ-λούς συγγραφείς. Ο Γκρασσέ, ο οποίος επέβαι-νε του θρυλικού πλοίου κατά τη ναυμαχία, έγρα-ψε, μεταξύ άλλων, τα εξής. «Ω Ναύαρχοι τηςΑγγλίας και της Γαλλίας, διηγούνται περί υμώνκατορθώματα σχεδόν απίστευτα. Αλλά τι θέλειειπή ο κόσμος ολόκληρος περί της μάχης πουαπεδέχθη ο “Άρης”;… Θέλουν αναφέρει περίτης μάχης ταύτης και θέλουν τη θεωρεί ως ένανμύθον». Ο Βρεταννός Th. Gordon έγραψε ότι οαγώνας του «Άρεως» δυσκόλως μπορούσε ναβρει αντίστοιχό του στην ιστορία. Τέλος, ο Γ.Θεοφίλου έκανε λόγο για ένα «τόλμημα, εν κα-τόρθωμα από τα ολίγα εξαιρετικώς καταπλήσ-σοντα, άτινα αναφέρει η παγκόσμιος ιστορία».8

Το αξιοσημείωτο είναι ότι πέραν των δύο προ-αναφερθέντων ναυτών που σκοτώθηκαν κατάτις πρώτες φάσεις της ναυμαχίας, ουδείς άλλοςέχασε τη ζωή του! Υπήρξαν μόνον 7 τραυματίες(κατ’ αλφαβητική σειρά οι Γκλύμπης Γεώργιος,Κοντοπιθάρης Αναγνώστης, Λαθουράκης ή Λα-θουράτης Γεώργιος, Μιχάλης Νικόλαος, Μυλω-νάς Μιχαλάκης, Ψαριανός Δημήτριος και ο Σα-χτούρης). Οι απώλειες των Αιγυπτίων πρέπει ναήταν σημαντικές, αν και ο ακριβής αριθμός τουςουδέποτε έγινε γνωστός. Δικαίως, πολλοί απέ-δωσαν το επίτευγμα του «Άρεως» σε θεϊκή πα-ρέμβαση, καθώς επρόκειτο περί ενός ανεπανά-ληπτου θαύματος. Το κατόρθωμα αυτό έγινεγνωστό από στόμα σε στόμα σε όλο τον μαχό-μενο ελληνισμό αλλά και στην Ευρώπη. Τηνεποχή εκείνη, προκάλεσε μεγάλη συγκίνηση. ΟιΈλληνες δεν ξέχασαν το πλοίο και, μετά την

7 Βλέπε το βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών έργο του Διον. Κόκκινου, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τ. Η΄. Αθήναι:Μέλισσα, 1959-1960, σελ. 421.

8 Ετ. Γρηγοριάδης, Η έξοδος του «Άρεως» (26 Απριλίου 1825). Αθήναι: Άλτις, 1975, σελ. 26.



απελευθέρωση, το επίσημο κράτος έσπευσε νατο αγοράσει, μετονομάζοντάς το σε «Αθηνά».Αργότερα (το 1879), έγινε αντιληπτό το ατόπη-μα και στο πλοίο εδόθη και πάλι το όνομα«Άρης», με το οποίο επέρασε στη σφαίρα τηςιστορίας. Μάλιστα, δεν απετέλεσε μουσειακόέκθεμα, καθώς χρησιμοποιήθηκε σε πολλέςαποστολές. Κατά τα έτη 1882-1885, αξιοποιή-θηκε ως Σχολή Ναυτικών Δοκίμων καθώς και ωςσχολή για το κατώτερο προσωπικό. Ο «Άρης»διατηρήθηκε έως το 1921. Τότε, ελήφθη η από-φαση της βυθίσεώς του, υπό το πρόσχημα οικο-νομικών δυσκολιών, που καθιστούσαν «ασύμ-φορη» τη συντήρησή του. Η απόφαση αυτή προ-κάλεσε έντονες αντιδράσεις, οι οποίες αγνοή-θηκαν από τους αρμόδιους της εποχής. Το ανο-σιούργημα αυτό συνετελέσθη με τιμητικούς κα-νονιοβολισμούς κοντά στην νήσο «Κυρά» του

ναυστάθμου της Σαλαμίνος, κατά τούς πανηγυ-ρισμούς για την εκατονταετία του αγώνα τηςανεξαρτησίας.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

1. Γρηγοριάδης Ετ., Η έξοδος του «Άρεως» (26 Απριλίου1825). Αθήναι: Άλτις, 1975.

2. Θεοφανίδης Ιωαν., Ο αγών της ανεξαρτησίας: Ιστορία του

Ελληνικού ναυτικού (Σεπτέμβριος 1824-Απρίλιος 1826).Αθήναι: χ.ε., 1932.

3. Κόκκινος Διον, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τ.Η΄. Αθήναι: Μέλισσα, 1959-1960.

4. Σαλαπάντας Π.Α., Η Πάργα: ήτοι μονογραφία αυτής από

της κτήσεως μέχρι της παρά των Άγγλων πωλήσεώς της

εις τους Τούρκους. Αθήναι: Γ. Καρυοφύλλης, 1861.5. Durand-Viel Georges E. J., Les campagnes navales de

Mohammed Aly et d’ Ibrahim. Paris: Impremerie Nationale,1935.


Ο Ιωάννης Παπαφλωράτος γεννήθηκε το 1973. Εισήχθη μεταξύτων πρώτων στη Νομική Σχολή Κομοτηνής, το 1992. Κατά τηδιάρκεια των σπουδών του, εργάστηκε ως ερευνητής στο Ελλη-νικό Ίδρυμα Αμυντικής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΑ.Ι.ΑΜ.Ε.Π.)και η εργασία του υπό τον τίτλο «Οι αποφάσεις των διεθνών ορ-γανισμών επί της Γιουγκοσλαβικής κρίσεως (ΟΗΕ, ΝΑΤΟ, Ευ-ρωπαϊκή Ένωση, Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση), 1991 - 1996» (ηοποία εκπονήθηκε υπό την επίβλεψη του καθηγητή κ. ΙωάννηΒαληνάκη) εκδόθηκε υπό τη μορφή Background Paper σε 4 τό-μους για τις διπλωματικές μας υπηρεσίες. Το 1997, έλαβε τοπτυχίο του και την ίδια χρονιά μετέβη στην Ολλανδία για μετα-πτυχιακές σπουδές. Το 1998, απέκτησε μεταπτυχιακό τίτλοεξειδίκευσης στις Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σχέσεις από το

Amsterdam School of International Relations. Το 1999, ξεκίνησε

την εκπόνηση της διεπιστημονικής διδακτορικής διατριβής του

υπό την επίβλεψη του καθηγητή και ακαδημαϊκού κ. Κωνσταντί-

νου Σβολοπούλου. Το 2004, αναγορεύτηκε διδάκτωρ του Πανε-

πιστημίου Αθηνών με «άριστα». Έχει εργαστεί ως ερευνητής

στην Ακαδημία Αθηνών επί διετία και είναι μόνιμος συνεργάτης

διαφόρων περιοδικών. Τον Ιανουάριο του 2009, ανεδείχθη τα-

κτικός εταίρος κατόπιν προτάσεως του Διοικητικού Συμβουλίου

της «Εταιρείας των Φίλων του Λαού». Σήμερα, διδάσκει στη

Σχολή Εθνικής Αμύνης (Σ.ΕΘ.Α.) και στο Λαϊκό Πανεπιστήμιο.

Έχουν εκδοθεί 5 βιβλία του και έχουν δημοσιευτεί 82 άρθρα

του σε εφημερίδες και περιοδικά.


Η συμβολή των Mικροδορυφόρων

στις Θαλάσσιες Επιχειρήσεις

Tου Υποπλοιάρχου Γεωργίου Μαντζούρη ΠΝ Επιτελή ΚΕΝΑΠ

Γ΄ χρηματικό βραβείο, διαγωνισμού μελετών,Nαυτικής Eπιθεωρήσεως έτους 2009



ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Το θαλάσσιο στοιχείο αποτελεί αναμφισβήτητατο μεγαλύτερο τμήμα του γήινου περιβάλλο-ντος και κατά συνέπεια αυτό το δεδομένο είναιαρκετό ούτως ώστε να έλξη την προσοχή τουανθρώπου στην εκμετάλλευσή του. Από τα αρ-χαία ακόμα χρόνια η εξερεύνηση και γνώση τωνστοιχείων του θαλασσίου περιβάλλοντος απο-τελούσε αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής τουανθρώπου και όποιος πολιτισμός είχε τη δυνα-τότητα να μεταφέρει την πληροφορία διά τωνθαλασσίων οδών είχε και το πλεονέκτημα τηςεπιβίωσης των κυριαρχικών του δικαιωμάτων.Σήμερα, η γνώση των θαλασσών είναι δεδομέ-νη, παρόλα αυτά λείπει η μόνιμη και σε πραγμα-τικό χρόνο πληροφόρηση της κινήσεως τωνπλοίων μέσα από αυτή. Ιδιαίτερα σε περιοχέςαπομακρυσμένες από στεριές ή ακόμα και σεπεριοχές ειδικού ενδιαφέροντος η απόκτησητης πληροφορίας σε πραγματικό χρόνο για τηνύπαρξη ενός σκάφους αποτελεί στοιχείο τοοποίο αν ληφθεί και επεξεργαστεί κατάλληλααπό τον ενδιαφερόμενο μπορεί να του προσδώ-σει ασφάλεια και πλήρη γνώση των θαλασσίωνοδών. Παραδείγματα της σπουδαιότητας αυτώντων στοιχείων αποτελούν τα σύγχρονα και οδυ-νηρά για την ανθρωπότητα συμβάντα πειρατεί-ας σύμφωνα με τα οποία ο άνθρωπος μη έχο-ντας πλήρη γνώση και κάλυψη των θαλασσίωνοδών δεν έχει τη δυνατότητα ελέγχου αυτών μεαποτέλεσμα το κενό που δημιουργείται να δίνειτο έναυσμα για τη δημιουργία φαινομένων πο-λύπλοκων στην αντιμετώπισή τους όπως η πει-ρατεία. Το κενό αυτό προσπαθεί η επιστήμη σή-μερα να το καλύψει με τη χρησιμοποίηση τουδιαστήματος με τέτοιο τρόπο ούτως ώστε ναπαρέχει σε κάθε ενδιαφερόμενο πληροφορίεςπραγματικού χρόνου στη θαλάσσια περιοχή εν-διαφέροντός του και κατά συνέπεια να οδηγή-σει στο ποθούμενο αποτέλεσμα της διασφάλι-σης των κυριαρχικών θαλασσίων δικαιωμάτωνενός κράτους.

Έτσι, η επιστήμη τις τελευταίες δεκαετίες μαςέχει κάνει κοινωνούς μιας νέας διαστημικής τά-σης που κατακλύζει τις επιστημονικές κοινότη-τες και παράλληλα κερδίζει έδαφος σε σχέσημε παλιά παραδοσιακά συστήματα και δεδομέ-να. Εταιρείες κολοσσοί στη διαστημική έρευνα,

πανεπιστήμια και ακαδημαϊκοί οργανισμοί, βιο-μηχανίες και εταιρικοί σχηματισμοί, εργάζονταιπυρετωδώς με σκοπό την κατάκτηση του δια-στήματος, έχοντας όμως έναν κοινό παρανομα-στή, την οικονομική δυστοκία των καιρών. Λόγωτου πνεύματος αυτού και συνάμα εξαιτίας τηςπαγκόσμιας έλλειψης οικονομικών αγαθών, οιεπιστήμονες προσανατολίζονται σε λύσεις πουπροσδίδουν τα απαιτούμενα και επιθυμητά απο-τελέσματα, ενώ παράλληλα στοιχηματίζουν στημείωση του κόστους των διαστημικών εφαρμο-γών που μέχρι σήμερα δεν ήταν στις προτεραιό-τητές τους. Οι παράγοντες που οδηγούν την τά-ση αυτή φαίνεται να ακολουθούνται πιστά απόόλους τους φορείς παγκοσμίως και λύσεις πουτελικά αποσκοπούν στην επένδυση φθηνών δια-στημικών εφαρμογών, αλλά χωρίς την παράλλη-λη μείωση των επιχειρησιακών δυνατοτήτωντων δορυφόρων, είναι αυτές που σήμερα απα-σχολούν σε πολύ μεγάλο βαθμό αυτούς που θε-ωρούν το διάστημα ως την απαραίτητη πτυχήενός κράτους που σκοπό έχει την επιβίωσή τουστο αδυσώπητο θαλάσσιο επιχειρησιακό περι-βάλλον. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι χώ-ρες που μέχρι στιγμής δεν επενδύουν στον δια-στημικό χώρο κινδυνεύουν να τεθούν στο περι-θώριο των διεθνών εξελίξεων, ενώ παράλληλα«φλερτάρουν» με τον αφανισμό της εθνικήςτους κυριαρχίας, αφού ο διαστημικός χώροςαποτελεί πλέον αναπόσπαστο κομμάτι των κυ-ριαρχικών δικαιωμάτων.

Παρόλα αυτά, τα πράγματα δεν είναι δυσοίω-να για εκείνους που επενδύουν σε νέες τεχνο-λογίες αφού λύσεις για τη διασφάλιση του εθνι-κού διαστημικού χώρου έχουν ήδη δοθεί απόπολλούς επιστημονικούς και ακαδημαϊκούς ορ-γανισμούς και μάλιστα με απόλυτα επιτυχημένααποτελέσματα. Έτσι γίνεται δυνατή η κάλυψητου θαλάσσιου επιχειρησιακού περιβάλλοντοςκαι μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις με στοιχείαπραγματικού χρόνου, πράγμα το οποίο δίνει τοπροβάδισμα σε αυτούς που έχουν την πληροφο-ρία αυτή να είναι πυρήνες αποφάσεων στο διε-θνές σκηνικό.

Οι παραδοσιακές μέθοδοι της χρήσης τωνδορυφόρων μεγάλου βάρους και διαμετρήμα-τος αποτελούν πλέον κομμάτι του παρελθό-ντος, ενώ νέες ριζοσπαστικές τεχνολογίεςέχουν κάνει τα τελευταία χρόνια την εμφάνισή



τους και μάλιστα με απροσδόκητα επιτυχημένααποτελέσματα. Οι λύσεις αυτές συνοψίζονταιστον όρο «Μικροδορυφόρος» και αναφέρονταιστη δημιουργία μικρών έως πολύ μικρών δια-στημικών οχημάτων που έχουν κόστος κατα-σκευής μηδαμινό αλλά επιχειρησιακές δυνατό-τητες σε πολλές περιπτώσεις πολλαπλάσιεςτων παλαιών συστημάτων. Με τον όρο αυτό εν-νοούνται επίσης διαστημικές συσκευές πουέχουν ακόμα και τη δυνατότητα να συμπεριφέ-ρονται ως συστήματα αντιγραφής πληροφοριών(π.χ. bug satellites – δορυφόροι «κοριοί») και νακινούνται στο διάστημα με σκοπό τη συλλογήαπόρρητων πληροφοριών χωρίς να κάνουν γνω-στή την ύπαρξή τους παρά μόνο σε εξαιρετικάελάχιστες περιπτώσεις.

Στην συνέχεια της συνοπτικής αυτής μελέ-της, θα προσπαθήσουμε να εξερευνήσουμε τιςδιεθνείς τάσεις που σήμερα υπάρχουν στον χώ-ρο του διαστήματος και αφορούν σε συστήματαMικροδορυφόρων, ενώ παράλληλα θα αποδεί-ξουμε ότι η εν λόγω τεχνολογία είναι απαραίτη-τη και οικονομικά προσιτή σε οποιοδήποτε κρά-τος επιθυμεί να θωρακίσει τον εθνικό διαστημι-κό του χώρο και να διασφαλίσει τα θαλάσσιασύνορά του. Σκοπός της εν λόγω εργασίας είναιη παροχή πληροφοριών που ευρίσκονται ελεύ-θερα στα διεθνή φόρα και στο διαδίκτυο και μέ-σω των οποίων ο αναγνώστης δεν μπορεί παράνα θαυμάσει τα επιστημονικά επιτεύγματα πουομάδες ερευνητών ή επιστημονικοί φορείς επι-τυγχάνουν μέσα από σοβαρές και πολύχρονεςσυλλογικές ή ατομικές προσπάθειες.

ΣΥΝΤΜΗΣΕΙΣLEO: Low Earth OrbitMEO: Medium Earth OrbitΗΕΟ: Highly Elliptic Orbit ή High Earth Orbit

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο όρος «Mικροδορυφόρος» περιγράφει ένα δια-στημικό αντικείμενο το οποίο έχει σχεδιαστείμε σκοπό να επιτυγχάνει τις απαιτούμενες ερ-γασίες (π.χ. συλλογή πληροφοριών θαλασσίωνπεριοχών) καλύπτοντας τις ελάχιστες δυνατέςδιαστάσεις του διαστημικού χώρου. Αρχικά, όλατα οχήματα με μικρό όγκο και βάρος ονομάστη-καν Mικροδορυφόροι, αλλά με την πάροδο τωνετών και την εξέλιξη των επιστημονικών δεδο-

μένων, αναπτύχθηκαν υποκατηγορίες με αποτέ-λεσμα σήμερα να αναφερόμαστε σε ένα όχημαπου έχει βάρος 10-100 κιλά. Γενικεύοντας τηνανωτέρω θεώρηση οι ειδικοί σήμερα, όταν θέ-λουν να προσεγγίσουν λεκτικά ένα διαστημικόαντικείμενο μικρού σχετικά όγκου και βάρουςχρησιμοποιούν τον όρο «small satellite – ΜικρόςΔορυφόρος» και έτσι συμπεριλαμβάνουν όλεςτις πιθανές υποδιαιρέσεις και κατηγορίες. Στηνεν λόγω μελέτη η χρήση του όρου Μικροδορυ-φόρος θα γίνεται με την ευρεία έννοια καλύπτο-ντας το φάσμα όλων εκείνων των διαστημικώναντικειμένων και οχημάτων που έχουν βάρος μι-κρότερο από 100 κιλά, ενώ στη συνέχεια θααναφερθούμε εκτενώς στις διαφορετικές εκεί-νες κατηγορίες μικροδορυφόρων που υφίστα-νται σήμερα και στο τι ακριβώς εξυπηρετούν κα-τά τη διάρκεια της κάλυψης των παγκόσμιωνθαλασσίων περιοχών.

Η ιδέα του Mικροδορυφόρου δεν είναι σύγ-χρονη. Εμφανίστηκε μόλις με την πρώτη εκτό-ξευση αντικειμένου στο διάστημα. Ο πρώτοςΡώσικος δορυφόρος, SPUTNIK 1, ήταν εκείνη ησυσκευή που μπορεί σήμερα να χαρακτηριστείως ο πρώτος Mικροδορυφόρος. Η τεχνολογίαβέβαια τότε καθώς και η αμφιβολία και άγνοιατου ανθρώπου για το διαστημικό περιβάλλον,δημιούργησε ένα μικρό διαστημικό αντικείμενοκαι το εκτόξευσε στο διάστημα πειραματιζόμε-νη και πάντα με τον φόβο ότι κάτι ίσως δεν πάεικαλά. Με την πάροδο των ετών όμως και κυρίωςλόγω του γεγονότος ότι η βιομηχανία δεν είχετη δυνατότητα να κατασκευάσει κάτι μικρό στα

Ο πρώτος μικροδορυφόρος SPUTNIK-1 που κατασκευάστηκεκαι τέθηκε σε τροχιά στο διάστημα από Ρώσους επιστήμονεςτο 1957.



πλαίσια των αξιόπιστων δυνατοτήτων που έχεισήμερα αναπτύξει η μικροηλεκτρονική, οι δορυ-φόροι διογκώθηκαν σε μέγεθος και έφτασαν σεσημείο να ζυγίζουν χιλιάδες κιλά προσπαθώ-ντας να φτάσουν στο διάστημα για να πετύχουντον επιχειρησιακό σκοπό τους. Όπως όμως κά-θε τεχνολογικός τομέας, έτσι και η διαστημικήτεχνολογία ακολούθησε τη φυσιολογική πορείατής τεχνολογικής ανάτασης και μέσα σε λίγαχρόνια, κυρίως με την παράλληλη συμβολή τηςμικροηλεκτρονικής, κατάφερε να δημιουργήσεισυστήματα μικρά, οικονομικά και αξιόπιστα πουδεν είχαν να ζηλέψουν τίποτα από τα παραδο-σιακά υπέρβαρα δορυφορικά αντικείμενα, αλλάεξ’ αντιθέτου η εφαρμογή τους στο παγκόσμιοδιαστημικό γίγνεσθαι έδωσε άλλες διαστάσειςκαι άλλη θεώρηση στην εξερεύνηση και εκμε-τάλλευση του διαστήματος για τις επόμενες δε-καετίες. Με τον τρόπο αυτό δημιουργήθηκε τοδεδομένο χώρες μικρές σε μέγεθος και παράλ-ληλα οικονομικά ασθενείς να έχουν τη δυνατό-τητα κατασκευής και χρήσης Mικροδορυφόρωνμε σκοπό την εκμετάλλευση και διασφάλιση τό-σο του επίγειου αλλά κυρίως του θαλάσσιου πε-ριβάλλοντός τους.

Πρόσφατα οι επιστήμονες έχουν εκδηλώσειτο ενδιαφέρον τους στην κατηγοριοποίηση τωνMικροδορυφόρων ανάλογα με τη χρήση τους ήακόμα και με τον τύπο των ηλεκτρονικών συ-στημάτων τα οποία φέρουν. Έτσι αν ένας δορυ-

φόρος χρησιμοποιείται για εμπορικούς ή στρα-τιωτικούς σκοπούς ή αν έχει μικροηλεκτρονικάκυκλώματα τελευταίας τεχνολογίας (π.χ. μικρο-επεξεργαστές - microprocessors) ή παραδοσια-κούς μηχανισμούς χαρακτηρίζεται ως παραδο-σιακός ή σύγχρονος Μικροδορυφόρος. Σε κάθεπερίπτωση όμως οποιοσδήποτε και να είναι οδιαχωρισμός των κατηγοριών των δορυφόρωναυτών το σημαντικό είναι ότι αποτελούν πλέοντο μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας ερευνητι-κής δραστηριότητας ακόμα και σε περιβάλλο-ντα που ασχολούνται με την εξερεύνηση τουέξω διαστήματος ή άλλων πλανητών. Το σημα-ντικό όμως στοιχείο για εμάς είναι ότι το διε-θνές σκηνικό έχει αρχίσει να κατακλύζεται απότάσεις εκτόξευσης Mικροδορυφόρων και χρησι-μοποίησή τους σε τροχιές κατάλληλες για τηνεπιτήρηση των θαλασσίων περιοχών11.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Κατηγορίες Mικροδορυφόρων

Με βάση τις ανωτέρω θεωρήσεις και λαμβανομέ-νου υπόψη του γεγονότος ότι ο διαχωρισμός τωνMικροδορυφόρων σε υποκατηγορίες θα μας βοη-θήσει να κατανοήσουμε καλύτερα την εφαρμογήτους σε διάφορα επιχειρησιακά προγράμματα,

Γραφική απεικόνιση της κατανομής των δορυφορικών οχημά-των που είναι στο διάστημα είτε πρόκειται να εκτοξευθούν μέ-χρι το 2010. Η κορυφή των καμπυλών για τους Mικροδορυφό-ρους (κίτρινη περιοχή) εμφανίζεται γύρω από τα έτη 2004 -2007 λόγω του γεγονότος ότι το όριο ζωής των Mικροδορυφό-ρων είναι 2-5 έτη. Έτσι το 2010 οι δορυφόροι που εκτοξεύθη-καν στα προηγούμενα πέντε έτη θα είναι πλέον ανενεργοί καιθα απαιτηθεί η αντικατάστασή τους. Χαρακτηριστικό λοιπόν εί-ναι ότι το 2005 υπήρξε έκρηξη εκτόξευσης Mικροδορυφόρων(πάνω από 25), οι οποίοι τοποθετήθηκαν ως επί το πλείστον σεαποστολές επίγειας ή θαλάσσιας επιτήρησης12.

Σύγχρονη καλλιτεχνική αναπαράσταση ενός μικροδορυφόρου,όπως ο Καναδικός Μικροδορυφόρος CAN-X6 που χρησιμοποιεί-ται για επιχειρήσεις θαλάσσιας επιτήρησης και εντοπισμούπλοίων τόσο στα χωρικά ύδατα του Καναδά, όσο και στα όριατης αποκλειστικής οικονομικής του ζώνης (περίπου 300 ν.μ.).



παρατίθεται κατωτέρω συνοπτικός πίνακας στονοποίο οι Μικροδορυφόροι κατανέμονται σε υπο-κατηγορίες ανάλογα με το καθαρό βάρος τους,που τελικά πρόκειται να τεθεί σε τροχιά στο διά-στημα. Ειδικότερα, όλοι εκείνοι οι παραδοσιακοίδορυφόροι που ζυγίζουν παραπάνω από 1000 κι-λά εντάσσονται στην κατηγορία των μεγάλων δο-ρυφόρων και συνήθως είναι τηλεπικοινωνιακοί μεγεωσύγχρονες ή γεωστατικές τροχιές (παραμέ-νουν στο ίδιο σχεδόν σημείο πάνω από τη Γη ήτον Iσημερινό). Ακολούθως, έχουμε την κατηγο-ρία των μεσαίων δορυφόρων που συνήθως τοπο-θετούνται σε τροχιές ενδιάμεσες και κατά ένα με-γάλο ποσοστό εξυπηρετούν πειραματικούς σκο-πούς. Ζυγίζουν από 500-1000 kgr ενώ η μάζατους είναι αρκετά μεγάλη για τα σύγχρονα δεδο-μένα κατασκευής διαστημικών οχημάτων. Από τα500 κιλά και κάτω εισερχόμαστε στην κατηγορίατων μικρών δορυφόρων (small satellites) οι οποίοι,όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, κατακλύζουν πλέοντο διαστημικό χώρο και επιτυγχάνουν εφαρμογέςμε οικονομικότερο και πιο προσιτό τρόπο.Οι «μικροί» αυτοί δορυφόροι χωρίζονται περαι-τέρω σε πέντε υποκατηγορίες ως ακολούθως:• Mini • Μicro • Nano • Pico • Femto

Οι «Minisatellites» (Μίνι-Δορυφόροι) αναφέ-ρονται συνήθως σε κατασκευές που ζυγίζουναπό 100 μέχρι 500 kgr και για την ακρίβεια υπη-ρετούν σκοπούς που εφαρμόζονται και σε μεγά-λης ή μεσαίας κατηγορίας δορυφόρους. Δενυπάρχουν ουσιαστικές διαφορές με τους ογκώ-δεις δορυφόρους ενώ το στοιχείο εκείνο πουτους κατατάσει σε αυτή την κατηγορία είναι ότιένας mini satellite καταφέρνει να εκτελέσει μό-νο μία ή και σε πολλές περιπτώσεις δύο εφαρ-μογές, από αυτές που έχει τη δυνατότητα ναεκτελέσει ένας μεγάλος ή μεσαίος δορυφόρος.Είναι πολυέξοδος, με βάση τα σημερινά δεδο-μένα και η τεχνολογία που χρησιμοποιεί είναισυνήθως δεκαετίας ή και μεγαλύτερης διαστη-μικής ηλικίας. Τέλος, είναι σκόπιμο να αναφερ-θεί ότι στην κατηγορία αυτή εμπίπτουν και ταεπανδρωμένα διαστημικά οχήματα μικρού δια-μετρήματος, που σκοπό έχουν την κοντινή εξε-ρεύνηση του διαστήματος.13

Οι «Microsatellites» (Μίκρο-Δορυφόροι),έχουν καθαρό βάρος από 10-100 kgr και εξυπη-ρετούν κυρίως σκοπούς πιο κοντά στην επιφά-νεια της γης, δηλαδή σε χαμηλότερες τροχιές.Μπορούν να συνδυάζουν εξελιγμένες τεχνολο-γίες και να χρησιμοποιούνται για τηλεπισκόπη-ση, παρατήρηση σημείων της Γης για ερευνητι-κούς σκοπούς ή ακόμα και για διαλλειπτικές επι-κοινωνιακές στρατηγικές, που καθορίζονταιανάλογα με τον χρόνο επανεπίσκεψης (revisittime) του δορυφόρου πάνω από το ίδιο σημείοτης Γης.

Η επόμενη κατηγορία αφορά στους δορυφό-ρους νάνους «Nanosatellites», των οποίων τοβάρος κυμαίνεται από 1-10 κιλά. Οι εν λόγω δο-ρυφόροι αποτελούν τις περισσότερες φορέςτμήματα σχηματισμών δορυφόρων (clustersatellites or satellite constellations) και εξυπηρε-τούν σκοπούς εντοπισμού θέσεως αντικειμένωνστη Γη. Οι δορυφόροι αυτού του διαμετρήματοςαποτελούν συνήθως λύσεις και για επιχειρήσειςστον διεθνή διαστημικό σταθμό, όπως περιπτώ-σεις μεταφοράς υλικών ή καταστάσεων συντή-ρησης μεγαλύτερων διαστημικών οχημάτων.

Ακολούθως και σε μάζες μικρότερες του ενόςκιλού, εισερχόμαστε στην αιχμή της τεχνολο-γίας για τα διαστημικά οχήματα και πλέον ανα-φερόμαστε στους δορυφόρους «Pico ή Femto-

Pico satellite κατασκευής του California Polytechnic University οοποίος θα μπορούσε κάλλιστα να χρησιμοποιηθεί και ως δορυ-φόρος «κοριός» (satellite bug) για συλλογή ευαίσθητων πληρο-φοριών ή γενικότερα για επιχειρήσεις κατασκοπείας. Στη φωτο-γραφία διακρίνεται το πολύ μικρό μέγεθος του δορυφόρου αναυτό συγκριθεί με την παλάμη του επιστήμονα. Τέτοιοι δορυφό-ροι είναι πολύ εύκολο να κατασκευαστούν και κοστίζουν πολύλίγο (μερικές εκατοντάδες ευρώ) αφού τα υλικά τους μπορεί νατα προμηθευτεί ο κατασκευαστής από το εμπόριο.



satellites». Οι δορυφόροι στις κατηγορίες αυτέςχρησιμοποιούνται σε πολύ εξειδικευμένεςεφαρμογές και κατά πολλούς ερευνητές αποτε-λούν το μέλλον των διαστημικών εφαρμογών.Σήμερα βρίσκονται σε στάδιο τεράστιας ανά-πτυξης και έχουν χρησιμοποιηθεί σε πειραματι-κές εφαρμογές που αγγίζουν και τα όρια της κα-τασκοπείας/αθέμιτης συλλογής πληροφοριώνστο διάστημα. Ειδικότερα και με την ονομασία«satellite bugs» (Δορυφόροι κοριοί), εκτοξεύο-νται στο διάστημα με απώτερο σκοπό τη συλλο-γή και επεξεργασία πληροφοριών σε συνεχέςχρόνο και επίπεδο14.

Χαρακτηριστική είναι η εφαρμογή των δορυ-φόρων αυτών ως σώματα επικαθήμενα σε μεγα-λύτερους δορυφόρους, στα ηλιακά τους κελιά ήακόμα και στο κύριο σώμα του δορυφόρου στό-χου. Έτσι και ενώ ο δορυφόρος κινείται εκτελώ-ντας την επιχειρησιακή του λειτουργία μεταφέ-ροντας πληροφορίες στη Γη, ο δορυφόρος κο-

ριός που έχει επικαθήσει πάνω σε αυτόν, συλλέ-γει ανενόχλητος κάθε είδους πληροφορία πουμεταφέρεται από και προς την Γη ή ακόμα και σεκάποιες περιπτώσεις έχει την δυνατότητα νααυτοκαταστραφεί με αποτέλεσμα να καταστρέ-ψει τον δορυφόρο στόχο πάνω στον οποίο ευρί-σκεται. Λόγω του γεγονότος ότι η μάζα ενός τέ-τοιου είδους δορυφόρου είναι πάρα πολύ μικρήδεν αλλάζει σχεδόν καθόλου τα πτητικά χαρα-κτηριστικά του διαστημικού οχήματος στο οποίοεπικάθεται, με αποτέλεσμα να αποτελεί άριστηλύση αντικατασκοπείας7.

Μια άλλη κατηγοριοποίηση των Mικροδορυ-φόρων που επίσης έχει επικρατήσει είναι ο δια-χωρισμός τους ανάλογα με τον σκοπό για τονοποίο χρησιμοποιούνται. Έτσι διακρίνουμε τουςεμπορικούς (commercial micro-satellites) καιστρατιωτικούς (military micro-satellites)Mικροδορυφόρους.

Στον τομέα των στρατιωτικών Mικροδορυφό-ρων, μέσα στους οποίους εμπεριέχονται και οιδορυφόροι «κοριοί» που αναφέρθηκαν ανωτέ-ρω, η Αμερικανική Πολεμική Αεροπορία διαδρα-ματίζει ηγετικό ρόλο. Συγκεκριμένα, τα όρια τηςύπαρξης και των σκοπών που εξυπηρετούν οιστρατιωτικοί Μικροδορυφόροι στην αμυντικήθωράκιση μιας χώρας αναφέρονται κατωτέρω:• Έλεγχος του Διαστήματος: Εντοπισμός,

έρευνα και αν είναι αναγκαίο εφαρμογή με-θόδων κατασκοπείας σε άλλου είδους δια-στημικά οχήματα.

Κατηγορία Καθαρό Βάρος

Large satellite > 1000 kgr

Medium satellite 500 - 1000 kgr

Mini satellite 100 – 500 kgr

Micro satellite 10 -100 kgr

Nano satellite 1 – 10 kgr SMALL SATELLITES

Pico satellite 0.1 – 1 kgr

Femto satellite < 100 gr

Κατηγοριοποίηση των δορυφόρων με βάση την επιχειρησιακή ζωή τους. Η σημερινή διαστημική βιομηχανία προσανατολίζεται στη χρή-ση δορυφόρων που θα έχουν επιχειρησιακή ζωή 1-3 χρόνια σε αντίθεση με τη δεκαετία του 1990 και νωρίτερα, όπου οι δορυφόροικατασκευάζονταν με βάθος επιχειρησιακής λειτουργίας πάνω από 10 χρόνια. Με τον τρόπο αυτό θα είναι δυνατόν με μικρό κόστος νααναβαθμίζονται οι λειτουργίες που εξυπηρετεί ένας δορυφόρος λόγω του ότι μέσα σε διάστημα 3 ετών τα επιχειρησιακά δεδομένακαι το περιβάλλον μεταβάλλονται δραστικά.8



• Προβολή των Διαστημικών Δυνατοτήτωνμιας χώρας: Παροχή υπηρεσιών μετεωρο-λογίας, ασφαλών επικοινωνιών και ακριβούςεντοπισμού στόχων στη γη (θαλάσσιο ή επί-γειο περιβάλλον) ακόμα και σε εχθρικά περι-βάλλοντα.

• Πειράματα-Διαστημικές Εφαρμογές: Εκτέ-λεση πειραμάτων με χρήση Mικροδορυφό-ρων που θα προσδώσουν τα απαραίτητα ερ-γαλεία για την εθνική ασφάλεια μιας χώραςστο βραχυπρόθεσμο μέλλον και ύπαρξη δια-στημικών εφαρμογών που θα έχουν τη δυ-νατότητα να πλήξουν εχθρικούς στόχουςακόμα και σε εχθρικό έδαφος ή σε εχθρικόυπέργειο χώρο, όπως ο εναέριος ή ο διαστη-μικός9.

Είναι προφανές, ότι με την εφαρμογή τηςανωτέρω πολιτικής από την Αμερικανική Πολε-μική Αεροπορία, επιδιώκεται ο έλεγχος του δια-στημικού χώρου σε παγκόσμια κλίμακα και μάλι-στα με την πρόφαση τόσο της άμυνας όσο καιτης εσωτερικής ασφάλειας των Η.Π.Α. αλλά καισε παγκόσμια κλίμακα. Για τον λόγο αυτό ήδηυπάρχουν σε εξέλιξη προγράμματα κατασκευήςκαι εκτόξευσης μικροδορυφόρων που θα τεθούνσε τροχιά με απώτερο σκοπό τη διασφάλισητων κυριαρχικών δικαιωμάτων των Η.Π.Α και κυ-ρίως σε θαλάσσιο περιβάλλον. Τέτοια προγράμ-ματα έχουν ήδη υλοποιηθεί από το 1992 σεπρώιμο στάδιο με την εφαρμογή του TacticalSpace System (TSS), ενώ κανένας δεν μπορείνα αμφισβητήσει ότι όλη αυτή η διαστημική τε-χνογνωσία δεν χρησιμοποιήθηκε ήδη από τονπρώτο πόλεμο του Κόλπου για την επιτήρησηκαι εντοπισμό ή ακόμα και στοχοποίηση σε επί-γειες και θαλάσσιες περιοχές ενδιαφέροντος.Παραδείγματα τέτοιων τεχνολογιών αποτελούνοι Μικροδορυφόροι COSMIC (ConstellationObserving System Meteorology, Ionosphere andClimate), TechSat 21, MEPSI (Microelectro-mechanical Based Autonomous On Orbit SatelliteInspection Experiment), OPAL (Orbiting PicosatAutomated Launcher) και Nanosatell i teconstellation10.

Παράλληλη όμως ανάπτυξη παρουσίασε η τε-χνολογία των Mικροδορυφόρων και σε άλλεςχώρες, όπως η Αγγλία και η Ρωσία σε ταυτόχρο-νη σχεδόν χρονική βάση. Είναι πλέον γνωστόότι το Πανεπιστήμιο του Surrey στην Αγγλία

ήταν από τους πρώτους ακαδημαϊκούς - ερευ-νητικούς φορείς παγκοσμίως που ασχολήθηκεκαι επένδυσε στη τεχνολογία των Μικροδορυ-φόρων. Σήμερα, μαζί με το California PolytechnicUniversity αποτελούν τους δύο βασικούς πό-λους εφαρμογής νέων τεχνολογιών σε μικρο-δορυφόρους, ενώ συγκεντρώνουν και τη μεγα-λύτερη εμπειρία σε εκτοξεύσεις δορυφόρων τέ-τοιας κατηγορίας.

Η αρχική ιδέα πίσω από την εφαρμογή μιαςτέτοιας τεχνολογίας και φιλοσοφίας ήταν ότιθα έπρεπε να υπάρχουν δορυφόροι μικρής επι-χειρησιακής ζωής (1-3 χρόνια) που θα ήταν σεθέση να εκπληρώνουν με τον καλύτερο δυνατότρόπο μόνο μια επιχειρησιακή αναγκαιότητααπό το διάστημα (π.χ. επιτήρηση συγκεκριμένηςθαλάσσιας περιοχής για χρονικό διάστημα 3χρόνων με μετάδοση στοιχείων πραγματικούχρόνου), ούτως ώστε και οικονομικότεροι να εί-ναι αλλά και να μπορούν να αντικατασταθούναν οι επιχειρησιακές συνθήκες μεταβληθούν.Έτσι εφαρμόστηκαν στους ακόλουθους τομείςμε εξαιρετική επιτυχία:• Κάλυψη εθνικών επικοινωνιακών αναγκών• Ψηφιακή μετάδοση ήχου και εικόνας• Συλλογή περιβαλλοντικών στοιχείων • Συλλογή εικόνων και μεταφοράς αυτών σε

πραγματικό χρόνο• Γενικότερες στρατιωτικές εφαρμογές

Κάλυψη του παγκόσμιου θαλάσσιου χώρου από Mικροδορυφό-ρους που ανήκουν στον ίδιο σχηματισμό και επιδιώκουν έλεγχοσε κάθε σημείο του πλανήτη. Τα σημεία που βρίσκονται σε πλά-τος μεγαλύτερο από 65 μοίρες καλύπτονται από Mικροδορυ-φόρους που τοποθετούνται σε πολικές τροχιές. Η ανωτέρω ει-κόνα αποτελεί παράδειγμα εφαρμογής Mικροδορυφόρων στησυλλογή και επεξεργασία στοιχείων πραγματικού χρόνου.



• Κάλυψη θαλασσίων περιοχών με στοιχείαπραγματικού χρόνου2.

Έτσι και λόγω των πολιτικών και εμπορικώναναγκαιοτήτων οι ανωτέρω οργανισμοί, αλλάκαι ακόμα περισσότεροι που σιγά-σιγά άρχισαννα εμφανίζονται στο προσκήνιο, δημιούργησανένα καινούργιο διαστημικό ρεύμα που μοναδικόσκοπό έχει τη χρήση του διαστήματος με τονπλέον σύγχρονο και αποτελεσματικό τρόπο ού-τως ώστε να διασφαλίζονται τα κυριαρχικά δι-καιώματα ενός κράτους και κυρίως στις απομα-κρυσμένες θαλάσσιες και επίγειες περιοχέςόπου είναι δύσκολη η επιτήρηση με τη χρήσηανθρωπίνου δυναμικού.

Cubesat – Mικροδορυφόρος «Κύβος»

Στη συνέχεια θα εξετάσεουμε την ειδική περί-πτωση του «Cubesat» (Mικροδορυφόρου «Κύ-βου») η οποία αποτελεί την πλέον σύγχρονη λύ-ση στο διαστημικό γίγνεσθαι. Η τάση αυτή κατέ-κλυσε την αγορά τα τελευταία πέντε χρόνιαταυτόχρονα από τα Πανεπιστήμια της Καλιφόρ-νιας και του Surrey και κυριολεκτικά οδήγησετην ερευνητική κοινότητα παγκοσμίως να κινεί-ται μόνο προς αυτή την κατεύθυνση3.

Πρόκειται για έναν νανοδορυφόρο ο οποίοςσχεδιάστηκε σε διαστάσεις 10x10x10 εκατοστάκαι παρόλα που είναι τόσο μικρός είναι δυνατόννα εκτελέσει λειτουργίες επικοινωνιακές, μετα-φοράς εικόνας και ήχου ή ακόμα και σε πολλέςπεριπτώσεις στρατιωτικές λειτουργίες υψηλώνπροδιαγραφών θέτοντας έτσι τον πήχη τηςέρευνας στον διαστημικό χώρο σε πολύ υψηλάεπίπεδα. Η μάζα του προσεγγίζει το ένα κιλό καισυμπεριλαμβάνει όλα εκείνα τα συστήματα πουχρειάζεται ένας δορυφόρος για να τεθεί σε τρο-χιά στο διάστημα (π.χ. συστήματα ελέγχου καισυμπεριφοράς, γυροσκόπια, αισθητήρες νυ-κτός, κάμερες, υπολογιστές κ.ά.). Το βασικό τουπλεονέκτημα είναι το κόστος κατασκευής (μερι-κές εκατοντάδες ευρώ), ενώ είναι σημαντικό νααναφερθεί ότι με τη δημιουργία τέτοιων δορυ-φόρων ουσιαστικά μπορούμε πλέον να μιλάμε

Μικροδορυφόρος UoSat-1 κατασκευασμένος από το Πανεπιστή-μιο του Surrey το 1984. Είναι ευδιάκριτη η τεχνολογική διαφοράμε σύγχρονα μοντέλα cubesats ή με άλλους τύπους μικροδορυ-φόρων, όπως αυτοί που απεικονίζονται στις ανωτέρω εικόνες.

Πρωτότυπος Mικροδορυφόρος τύπου Cubesat από το Πανεπι-στήμιο του Surrey.

Επαναστατικός σχεδιασμός νανοδορυφόρου από τη NASA, μεαεροδυναμική τεχνολογία ελαχιστοποίησης τριβών με τα ελεύ-θερα σωματίδια της μαγνητόσφαιρας της Γης σε χαμηλές τρο-χιές, καθώς επίσης και με δυνατότητα επαναφοράς στην ατμό-σφαιρα της γης και περισυλλογής του.



για γραμμή παραγωγής διαστημικών οχημάτωναπό μια βιομηχανία αφού λόγω της απλότηταςτης κατασκευής ο συνολικός χρόνος που απαι-τείται για εκτόξευση στο διάστημα από τη στιγ-μή της παραγγελίας μέχρι την εκτόξευση μπο-ρεί να είναι λιγότερος και από επτά μήνες. Μετους χρόνους αυτούς είμαστε πλέον σε θέση ναμιλάμε για το ξεκίνημα μιας καινούργιας εποχήςστο χώρο των διαστημικών εφαρμογών.

Tubesat – Προσωπικός Mικροδορυφόρος

Μια νέα κατηγορία μικροδορυφόρων που εμφα-νίστηκε στα διαστημικά δρώμενα τον τελευταίοχρόνο είναι η κατηγορία των λεγόμενων δορυ-φόρων κυλίνδρων ή αλλιώς «Tubesat». Οι δορυ-φόροι αυτοί είναι τόσο μικροί που αποτελούν τομικρότερο δείγμα γραφής δορυφόρου μέχρι σή-μερα. Η εταιρεία που εφαρμόζει την εν λόγω τε-χνολογία ονομάζεται Interorbital Company, προ-έρχεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής,και δεσμεύεται να παραδώσει τον μικρό αυτόδορυφόρο σε διάστημα μόλις μερικών εβδομά-δων σε τροχιά από τη στιγμή που θα τεθεί η πα-ραγγελία από τον αγοραστή. Το συνολικό σύ-στημα διαφημίζεται ως προσωπικό σετ δορυφό-ρου (Personal Satellite Kit) και οι υπηρεσίες πουείναι δυνατόν να προσφέρει στον ιδιοκτήτη τουείναι οι κάτωθι:• Εικόνα video σε πραγματικό ή σχεδόν πραγ-

ματικό χρόνο.• Μετρήσεις μαγνητικής υπογραφής της Γης

σε διάφορα σημεία.• Προσανατολισμός δορυφόρου με τελευταί-

ας τεχνολογίας επιταχυντές και γυροσκόπια.• Υπηρεσίες έρευνας και εντοπισμού αντικει-

μένων στη Γη.• Προσωπικό e-mail.• Διαφήμιση από το διάστημα.• Πειράματα με βάση τις απαιτήσεις του χρή-

στη.Η παραγγελία του εν λόγω δορυφόρου κοστί-

ζει γύρω στα 8000 δολάρια ενώ είναι δυνατόν ναπαραμείνει σε τροχιά από 3 εβδομάδες έως 3μήνες ανάλογα με την ένταση του ηλιακού ανέ-μου. Το ύψος της τροχιάς του δορυφόρου ξεκι-νάει από τα 310 km, πάνω από την επιφάνεια τηςγης, ενώ καταλήγει σε αυτοκαταστροφή στην

άνω ατμόσφαιρα μετά από την παρέλευση τουπροβλεπόμενου χρονικού διαστήματος. Άρα ητροχιά που εκτελεί είναι φθίνουσα σε σχέση μετο αρχικό της ύψος (self decaying orbit) λόγωτων τριβών που δημιουργούνται με τα σωματίδιαστη μαγνητόσφαιρα κοντά στη Γη. Ο δορυφόροςδεν έχει τη δυνατότητα διόρθωσης της παρέκ-κλισης της τροχιάς του, λόγω του ότι δεν διαθέ-τει συστήματα προώθησης. Το επόμενο βήμα πά-ντως, με βάση πάντα τις διακηρύξεις της κατα-σκευάστριας εταιρείας είναι η δημιουργίαTubesat ικανού να παραμένει σε τροχιά για με-γαλύτερο διάστημα από ένα χρόνο.

Παρόλα αυτά τα επιχειρησιακά πλεονεκτήμα-τα που καλύπτει ο εν λόγω δορυφόρος είναι τε-ράστια, αφού δίνει τη δυνατότητα στον χρήστηγια χρονικό διάστημα τριών μηνών να λαμβάνειεικόνες πραγματικού χρόνου και να έχει ανε-ξάρτητο δίαυλο επικοινωνίας. Έτσι αν κάποιοςθέλει να καλύψει μια συγκεκριμένη θαλάσσιαπεριοχή για χρονικό διάστημα λίγων μηνών επι-χειρησιακά θα πρέπει να αγοράσει τον εν λόγωδορυφόρο και να λαμβάνει εικόνες και πληρο-φορίες θαλάσσιου περιβάλλοντος. Η λύση αυτήείναι πολύ προσιτή και είναι ιδιαίτερα ενθαρυ-ντική αφού με την εξέλιξη της τεχνολογίας θαφτάσουμε στο σημείο να χρησιμοποιούμε Mι-κροδορυφόρους τέτοιας μορφής μόνο για χρο-νικό διάστημα μιας αποστολής. Για παράδειγμααν σε ένα πλοίο ανατίθεται μια αποστολή πειρα-τείας στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή της Σο-μαλίας το πλοίο θα έχει τον δικό του προσωπικόδορυφόρο και θα λαμβάνει ή θα στέλνει τα σή-ματά του και εικόνες/πληροφορίες πραγματικούχρόνου χωρίς τη χρήση διαύλων επικοινωνίας



που ανήκουν σε άλλα κράτη ή διεθνείς οργανι-

σμούς.

Τα αναλυτικά χαρακτηριστικά του Mικροδορυ-

φόρου Tubesat φαίνονται παρακάτω:

Διαστάσεις:

• Εξωτερική Διάμετρος = 8.70 cm (3.42 in)

• Εσωτερική Διάμετρος = 8.56 cm (3.37 in)• Μήκος = 12.2 cm (4.8125 in)Επικοινωνιακά Συστήματα:• Amateur Radio Band at Frequency 433 MHz• Voltage: 4.5–5.0 VDC• Output: 500 mW • License Free: Δεν χρειάζεται ειδική άδεια

για εκπομπές επικοινωνιών• Frequency: 902 to 928 MHz or 2.4000 to

2.4835 GHz Spread Spectrum• Voltage: 3.3VDC; Output: 100 mW to 1,000

mW Selectable Computer: Micro Controller with memory boardBattery Power: Lithium Ion 3.6 VΗλιακά Κελιά: 2.52 V 31 mA (multiples)Κεραία: MonopoleΧώρος Εκτόξευσης: Κοσμοδρόμιo Tonga στονησί Εύα, ιδανική εκτόξευση για εκτοξεύσειςστον ισημερινό και για πολικές τροχιές.Πολλαπλή Διάταξη Εκτοξευτή: Δυνατότηταεκτόξευσης 32 δορυφόρων Tubesat ταυτόχρο-να με την ειδική συσκευή εκτόξευσης πολλα-πλών Mικροδορυφόρων1.

Σκαριφηματική απεικόνιση του προσωπικού δορυφόρου Tubesat στην οποία φαίνονται οι πραγματικές διαστάσεις κατασκευής. Η εικόναείναι μεγενθυμένη αλλά η πραγματική εξωτερική διάμετρος του εν λόγω δορυφόρου είναι μόνο 9 εκατοστά περίπου, ενώ το μήκος τουδεν ξεπερνά τα 13 εκατοστά. Συνεπώς λοιπόν έχουμε ένα δορυφόρο που περισσότερο μοιάζει σε «ποτήρι» παρά σε διαστημικό όχημα!

Πολλαπλό σύστημα εκτόξευσης μικροδορυφόρων Tubesat. Σεμια εκτόξευση είναι δυνατόν να τοποθετηθούν σε τροχιά μέχρικαι 32 προσωπικοί Μικροδορυφόροι. Από την ανωτέρω καλλιτε-χνική απεικόνιση είναι προφανές το μικρό κυλινδρικό σχήμα καιμέγεθος των εν λόγω δορυφόρων που αρχίζουν σιγά σιγά να κα-τακλύζουν τον χώρο των θαλάσσιων και επίγειων επιχειρήσεων.



ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Μικροδορυφόροι σε θαλάσσιες επιχειρήσεις

Η χρήση της τεχνολογίας των Mικροδορυφόρων

στο θαλάσσιο περιβάλλον για την υποστήριξη

των θαλασσίων επιχειρήσεων είναι ο τομέας

στον οποίο αξίζει να γίνει εκτενής αναφορά, στα

στενά όμως πλαίσια αυτής της μελέτης. Η διε-

θνής βιβλιογραφία αναφέρεται με κολακευτικά

σχόλια στη δυνατότητα των σημερινών Mικρο-

δορυφόρων να παρακολουθούν ναυτικές μονά-

δες εν πλώ (space maritime tracking capability)26

και μάλιστα κάτω από δυσμενείς καιρικές συνθή-

κες κατά τη διάρκεια ημέρας ή νύκτας. Η ειδική

αυτή εφαρμογή έχει τεθεί στην πρώτη γραμμή

της επιστημονικής έρευνας κυρίως από την κυ-

βέρνηση του Καναδά και της Νορβηγίας. Η μεν

πρώτη χώρα αποσκοπεί στην διασφάλιση των

θαλασσίων της συνόρων και την καταπολέμηση

της λαθρομετανάστευσης (φαινόμενο που αντι-

μετωπίζει και η Ελλάδα κατά κόρον τα τελευταία

χρόνια), ενώ η δεύτερη προσπαθεί να επιλύσει

με το λιγότερο δυνατό κόστος τον εντοπισμό και

την παρακολούθηση πλοίων που κινούνται μέσα

στο εκτεταμένο σύστημα φιορδ το οποίο διαθέ-

τει. Παράλληλα, οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερι-

κής κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση με ιδιαί-

τερο ενδιαφέρον στον εντοπισμό και παρακο-

λούθηση επικίνδυνων φορτίων που κινούνται

διαμέσου των θαλασσίων οδών (weapons of

mass destruction transferring) και που σε περί-πτωση ατυχήματος μπορεί να προκαλέσουν κίν-δυνο για την ανθρωπότητα.

Σε κάθε περίπτωση όμως και με δεδομένο ότιο έλεγχος των θαλασσών και τα κυριαρχικά δι-καιώματα που εκπηγάζουν μέσα από αυτόν εί-ναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της εθνικής υπο-χρέωσης κάθε κράτους, είναι επιτακτική η ανά-γκη της εφαρμογής των Mικροδορυφόρων απόόσα κράτη έχουν την οικονομική και τεχνολογι-κή δυνατότητα για να προβούν σε ένα τέτοιοεγχείρημα. Στη συνέχεια παρατίθενται μερικάπαραδείγματα Mικροδορυφόρων που η εφαρ-μογή τους έχει ως απώτερο στόχο την αστυνό-μευση των θαλασσίων οδών και την εξασφάλι-ση της ασφαλούς ναυσιπλοΐας σε παγκόσμιοεπίπεδο.

Νανοδορυφόρος εντοπισμού πλοίων(Nanosatellite Tracking Ship - NTS)

Το εν λόγω εγχείρημα αποτελεί Καναδο–Νορβη-γική συνεργασία και υλοποιείται μέσω του Πανε-πιστημίου του Τορόντο. Έχει κωδική ονομασίαCANX-6 (CAnadian Norwegian eXperiment) και η

Απεικόνιση της κυκλοφορίας των πλοίων για τους πρώτους έξιμήνες λειτουργίας του συστήματος NTS (Nanosatellite TrackingShips). Στη φωτογραφία διακρίνεται η τροχιά του νανοδορυφό-ρου (λευκή γραμμή) καθώς αυτός διέρχεται άνωθεν της Γης καισαρώνει την προκαθορισμένη περιοχή (πράσινος κύκλος πουαπεικονίζει το πλάτος σάρωσης–swath width). Οι πληροφορίεςπου παρέχει είναι πραγματικού χρόνου.

Ο Μικροδορυφόρος/Cubesat NTS (Nanosatellite Tracking Ships)της Καναδο-Νορβηγικής συνεργασίας Πανεπιστημίων και αντί-στοιχων Διαστημικών οργανισμών. Διακρίνονται τα ζωτικά λει-τουργικά όργανά του, όπως οι κεραίες και τα ηλιακά κελιά εγκα-τεστημένα στις πλευρές του κυβο-δορυφόρου.



αποστολή του είναι η μετάδοση ασφαλούς πλη-

ροφορίας μέσω διαστημικού αυτομάτου συστή-

ματος εντοπισμού θέσεως εμπορικών πλοίων για

τη θέση και την ταχύτητα όλων των πλοίων που

κινούνται στις ακτές του Καναδά και στα φιορδτης Νορβηγίας. Η κατασκευή του διήρκεσε λιγό-τερο από 7 μήνες, ενώ έχει τη δυνατότητα να πα-ρέχει ολοκληρωτική κάλυψη των θαλασσίων πε-ριοχών της Γης αν αυτό κριθεί απαραίτητο. Πα-ράλληλα, προσφέρει υπηρεσίες σε επιχειρήσειςέρευνας και διάσωσης καθώς επίσης και στημείωση του προβλήματος λαθρομετανάστευσηςστις ανωτέρω χώρες αφού σε πραγματικό χρό-νο οι Mικροδορυφόροι καταγράφουν εικόνεςαπό τα χωρικά ύδατα των δύο χωρών αντίστοι-χα. Τα λειτουργικά και επιχειρησιακά χαρακτη-ριστικά του φαίνονται κατωτέρω5:Προδιαγραφές δορυφόρου NTS:• Cubesat καθαρού βάρους 6.5 kg και διαστά-

σεων 20 x 20 x 20 cm • Μήκος σταθερής μονοπολικής κεραίας 46

cm • ARM7TDMI επεξεργαστής με 2 MB EDAC

RAM και 16 MB of Flash RAM• Ηλιακά κελιά έξι πλευρών από γάλλιο-αρσε-

νικό

Μικροδορυφόρος M3MSat o οποίος καταγράφει τις κινήσειςτων θαλασσίων στόχων που κινούνται μέσα και έξω από τα χω-ρικά ύδατα της Νορβηγίας σε αποστάσεις μέχρι και 1000 ναυτι-κά μίλια από τις ακτές της παρέχοντας έτσι την απαραίτητη θα-λάσσια ασφάλεια σε μια χώρα μέσο τόσο εκτεταμένο και πολύ-πλοκο δίκτυο ακτών όπως τα Νορβηγικά φιόρδ.

Κάλυψη του Mικροδορυφόρου M3MSAT (Maritime Monitoring Messaging Satellite) των χωρικών υδάτων των ακτών του Καναδά. Με τηχρήση των Mικροδορυφόρων της τεχνολογίας αυτής, η Καναδική κυβέρνηση έχει καταφέρει να ελέγξει τα χιλιάδες μίλια ακτών πουέχει με οικονομικό τρόπο και εξασφαλίζοντας εικόνες πραγματικού χρόνου 24 ώρες, 7 ημέρες την εβδομάδα καθ’όλη την διάρκειατου χρόνου. Στην αριστερή εικόνα απεικονίζεται με πράσινο φόντο η κίνηση/κάλυψη της θαλάσσιας περιοχής από τον δορυφόρο ενώμε κίτρινα στίγματα απεικονίζονται οι θέσεις των πλοίων. Δεξιά φαίνεται σε αναλυτικό υπόμνημα η κάλυψη των θαλασσίων χωρικώνυδάτων του Καναδά σε αποστάσεις που εκτείνεται η αποκλειστική οικονομική ζώνη ή και ακόμα μεγαλύτερες.



• Μπαταρίες 3.6Ah Lithium-ion • Κατασκευασμένος από αλουμίνιο ή ελαφρύ-

τερα κράματα• S band κεραία για εξυπηρέτηση τηλεμετρίας • Μέχρι 1 Mbps ικανότητα παροχής πληροφο-

ριών• 4 μονοπολικές κεραίες καταγραφής στοιχεί-

ων στόχων• 17 cm UHF uplink• Χρηματοδοτείται από το Νορβηγικό Διαστη-

μικό Κέντρο• Κατασκευάζεται από το Πανεπιστήμιο του

Τορόντο • Εκτόξευση στις 28 Απριλίου 2008.

M3MSat – Maritime MessagingMonitoring Satellite

Ένα άλλο εγχείρημα της κυβέρνησης του Κανα-δά είναι και η υλοποίηση του προγράμματοςM3MSat σύμφωνα με το οποίο, ο εν λόγω δορυ-φόρος καλύπτει τα θαλάσσια χωρικά ύδατα του

Καναδά και δυτικά αλλά και ανατολικά και μάλι-στα παρέχοντας πληροφορίες πραγματικούχρόνου. Το εν λόγω εγχείρημα έρχεται ως συ-μπλήρωμα των ήδη υπαρχόντων επίγειων συ-στημάτων θαλάσσιας επιτήρησης και προασπί-ζει έτσι με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις θα-λάσσιες περιοχές εκμετάλλευσης του Καναδά.

Διαστημικό AIS – Space Based AIS23

Oι παραπάνω εφαρμογές Mικροδορυφόρωνχρησιμοποιούν την τεχνολογία του συστήματοςAIS (Automatic Identification System) που μέχριστιγμής είναι ο πιο διαδεδομένος τρόπος από-κτησης πληροφοριών κίνησης πλοίου σε πραγ-ματικό χρόνο στο θαλάσσιο περιβάλλον. Η τε-χνολογία αυτή μετάδοσης στοιχείων πραγματι-κού χρόνου επεκτάθηκε και στον διαστημικόχώρο με την είσοδο του διαστημικού AIS (spacebased AIS) που άλλαξε τα δεδομένα της έρευ-νας των θαλασσίων περιοχών. Οι Mικροδορυφό-ροι αποτελούν την πιο οικονομική λύση εφαρ-μογής του διαστημικού AIS κατά συνέπεια φαί-νεται να είναι η μοναδική επιλογή. Οι ήδη υπάρ-χοντες δορυφόροι σε τροχιές MEO (MediumEarth Orbits) δεν είναι επαρκείς γιατί κοστίζουνανυπολόγιστα ποσά για να κατασκευαστούν καινα τοποθετηθούν σε τροχιά ενώ παράλληλα δεν

Κάλυψη των θαλασσίων περιοχών από τον δορυφόρο NSAT 1κατά την κίνηση ενός πλοίου από το Halifax στο Liverpool. Στηνανωτέρω φωτογραφία που προέρχεται από την προσομοίωσητης κίνησης του Mικροδορυφόρου και του εμπορικού πλοίου μέ-σω του δορυφορικού προγράμματος STK, παρατηρούμε ότιένας Mικροδορυφόρος είναι ικανός για κάλυψη της θαλάσσιαςπεριοχής και μάλιστα σε ποσοστό που αγγίζει το 85%, δεδομέ-νου ότι το εύρος της δέσμης του είναι 650 km και όχι 1000 kmπου συνήθως έχουν οι Mικροδορυφόροι. Άρα με την χρήση 4-6δορυφόρων πάνω από την ίδια περιοχή της Γης είναι δυνατόννα καλύψουμε μια θαλάσσια περιοχή ενδιαφέροντος και μάλι-στα με ακρίβεια που αγγίζει και το 97%. Το υπόλοιπο 3% οφεί-λεται στα σφάλματα που παρουσιάζονται στο σύστημα κατά τημετάδοση των πληροφοριών και όχι στην αδυναμία των αισθητή-ρων να καλύψουν τη θαλάσσια περιοχή ενδιαφέροντος18.

Κεραία ναυτιλιακού τύπου που χρησιμοποιήθηκε για την εκτέλε-ση των πειραμάτων των δορυφόρων του διαστημικού σχηματι-σμού Galileo από το European Space Agency (ESA). Αντίστοιχουτύπου κεραία πρόκειται χρησιμοποιηθεί και για την ταυτοποίησητων στόχων μέσω των Mικροδορυφόρων που θα έχουν δυνατό-τητα διαστημικού-δορυφορικού AIS (space-based AIS) για τηνκάλυψη των Νορβηγικών και Καναδικών θαλασσίων περιοχών.26

Kίνηση Πλοίουαπό το Halifaxστο Liverpool



καλύπτουν όπως θα δούμε παρακάτω και τις

απαιτήσεις διακριβωτικής ικανότητας. Κατά συ-

νέπεια η τάση της επιστημονικής κοινότητας να

ελέγχει λύσεις, όπως οι Mικροδορυφόροι, είναι

άκρως λογική και συνάμα πολλά υποσχόμενη.

Η διαστημική τεχνολογία μέχρι σήμερα ήταν

προνόμιο μόνο των πλούσιων φορέων και αυτό

φαίνεται από τη μέχρι τώρα εκμετάλλευση του

διαστήματος. Για παράδειγμα οι ακαδημαϊκές

κοινότητες των πανεπιστημίων δεν είχαν τη δυ-

νατότητα μέχρι σήμερα να εκτοξεύουν πειραμα-

τικούς δορυφόρους παρά μόνο αν συμμετείχαν

σε προγράμματα μεγάλων διαστημικών οργανι-

σμών με αποτέλεσμα αρκετές φορές να είναι

δέσμιοι των αποφάσεών τους. Σήμερα όμως και

κυρίως μετά την έλευση της διαστημικής τεχνο-

λογίας των Mικροδορυφόρων που εισήχθη θεω-

ρητικά από το Πανεπιστήμιο του Stanford των

Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής πριν μερικά

χρόνια, το σκηνικό έχει μεταβληθεί αισθητά με

αποτέλεσμα και με δεδομένο ότι το οικονομικό

κόστος έχει μειωθεί δραματικά, οι ακαδημαϊκοί

φορείς να είναι ικανοί να προσφέρουν νέες ιδέ-

ες και τάσεις που μπορούν να συνεισφέρουν τα

μέγιστα στον εντοπισμό των θαλασσίων «στό-

χων-πλοίων» και μάλιστα με μεγάλη ακρίβεια.

Έτσι με αυτό τον τρόπο ανοίγει πλέον ο δρόμος

της εφαρμογής αυτής της τεχνολογίας και από

μικρότερα κράτη όπως είναι η Ελλάδα.

Βασικοί σκοποί για την επιτήρηση δεν είναι

μόνο η έρευνα και διάσωση αλλά πρωτίστως και

λόγω των τάσεων των καιρών, η μεταφορά επι-

κίνδυνων υλών και η καταπολέμηση της τρομο-

κρατίας μέσω των θαλασσών. Τα κράτη με οδη-

Επιχειρησιακά χαρακτηριστικά τούρκικου Mικροδορυφόρου RASAT

Βάρος 110 kg

Τροχιά 700 km κυκλική, ηλιοσύγχρονη

Τροχιακός Κύκλος 98.8 min χρόνος επανεπίσκεψης

Ανάλυση Κάμερας Πανχρωματική: 7.5 m

Χρόνος Ζωής 5 χρόνια

Χρόνος επαναφοράς 4 ημέρες, επανεπίσκεψη στο ίδιο σημείο της γης

Πλάτος λήψης εικόνας 30 km

Ο τουρκικός Mικροδορυφόρος τηλεπισκόπησης που έχει τη δυνατότητα να λαμβάνει εικόνες από το Διάστημα με ανάλυση που φτάνειμέχρι και τα 7,5 μέτρα με την πανχρωματική κάμερα αναγνώρισης.



γούς τον Καναδά και τη Νορβηγία ενδιαφέρο-

νται πρωτίστως για τη διασφάλιση και επιτήρη-

ση των παρακάτω περιοχών κατά σειρά σπου-

δαιότητας19.

• Χωρικά ύδατα

• Οικονομικά αποκλειστική ζώνη

• Ύδατα που φιλοξενούν αυξημένη κίνηση

εμπορικών πλοίων.

Στις περισσότερες περιπτώσεις τα χωρικά

ύδατα των κρατών καλύπτονται με μεγάλη

ασφάλεια από επίγειους σταθμούς και μάλιστα

σε περιπτώσεις όπως η Ελλάδα, που ο θαλάσ-

σιός της χώρος αποτελείται από ένα μεγάλο σύ-

μπλεγμα νήσων. Αντίστοιχη είναι και η περίπτω-

ση της Νορβηγίας που διαθέτει ένα μεγάλο σύ-

μπλεγμα φιορδ. Παρόλα αυτά η εγκατάσταση

πολλαπλών επίγειων σταθμών ενέχει μεγάλο

κόστος αλλά και αφήνει ακάλυπτες θαλάσσιες

περιοχές που μπορεί να παρέχουν σημαντικά

στοιχεία. Έτσι με τη χρήση των Mικροδορυφό-

ρων ξεπερνιούνται τα ανωτέρω προβλήματα και

διασφαλίζεται η επιτυχής κάλυψη του θαλασσί-

ου χώρου.

Αρχικά οι έρευνες έχουν στραφεί στην εγκα-

τάσταση παθητικών αισθητήρων σε Mικροδορυ-

φόρους οι οποίοι κινούνται μόνο σε χαμηλές

τροχιές (LEO) και καλύπτουν τις περιοχές εν-

διαφέροντος ανάλογα με το χρόνο επανεπίσκε-

ψης (revisit time) πάνω από το σημείο ενδιαφέ-

ροντος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της πιο πά-

νω πειραματικής εφαρμογής αποτελεί ο νορβη-

γικός Μικροδορυφόρος NSAT-1 ο οποίος φέρει

έναν παθητικό αισθητήρα AIS 50x50 cm2 για

εντοπισμό και παρακολούθηση X band ναυτιλια-

κών ραντάρ. Ο δορυφόρος βρίσκεται σε πολική

τροχιά, κινείται λίγο υψηλότερα από το επίπεδο

του ορίζοντα και καταφέρνει να εντοπίζει πλοία

στόχους με ακρίβεια 1 χιλιομέτρου. Η απόστα-

ση αυτή αν και πειραματική, χαρακτηρίζεται ως

πολλά υποσχόμενη με δεδομένο ότι η εν λόγω

τεχνολογία είναι ακόμα πολύ νέα και σύμφωνα

με τις προβλέψεις πρόκειται να αγγίξει το όριο

των μερικών μέτρων τα επόμενα χρόνια. Παρό-

λα αυτά ακόμα και με αυτή την ακρίβεια έχουμε

μια άριστη ένδειξη με δεδομένο ότι καλύπτο-

νται περιοχές μέχρι και 250 χιλιόμετρα σε μια

σάρωση του δορυφόρου και δίνεται έγκαιρη

προειδοποίηση στους παράκτιους σταθμούςμιας χώρας για πλοία που εισέρχονται στηναποκλειστική οικονομική ζώνη της15.

Παράλληλα, πρέπει να αναφερθεί ότι η μετα-φορά εικόνας και στοιχείων στο έδαφος γίνεταισε πραγματικό χρόνο οπότε με την χρήση 4 - 6Mικροδορυφόρων σε πολική τροχιά μπορεί νακαλυφθεί το σύνολο των χωρικών υδάτων καιτης περιοχής θαλασσίου ενδιαφέροντος μιαςχώρας και μάλιστα με πολύ μεγάλη ακρίβεια. Γιαπαράδειγμα ο νορβηγικός MικροδορυφόροςNSAT1 έχει τη δυνατότητα να καλύπτει τα Νορ-βηγικά χωρικά ύδατα και μάλιστα μέχρι και σεαποστάσεις ανώτερες των 250 ναυτικών μιλίων.Συγκεκριμένα το εύρος σάρωσης του μικροδο-ρυφόρου στη Γη είναι μέχρι 1000 km πλάτος απόένα μόνο Mικροδορυφόρο, ενώ ο ένας δορυφό-ρος καλύπτει μέχρι και 2.2 εκατομμύρια τετρα-γωνικά χιλιόμετρα τέσσερεις φορές την ημέρα.

Τα κύρια χαρακτηριστικά από τα οποία εξαρ-τάται και επηρεάζεται η ικανότητα και επιτυχήςεντοπισμός ενός πλοίου από ένα Mικροδορυφό-ρο, συνοψίζονται στα ακόλουθα:• Εύρος σάρωσης δέσμης• Γωνία πρόσπτωσης• Χωρική ανάλυση εικόνας και λαμβανομένων

στοιχείων• Πολικότητα• Επίπεδα θορύβου στο διάστημα.

Για να αντιληφθούμε την αξία των ανωτέρωστοιχείων ας θεωρήσουμε το υποθετικό σενά-ριο ότι ένα πλοίο κινείται με 16 κόμβους οπότεθα καλύπτει 700 χιλιόμετρα στη διάρκεια μιαςμέρας. Έτσι τέσσερις δορυφόροι είναι αρκετοίγια να καλύψουν την απόσταση την οποία θαδιανύσει ένα πλοίο με δεδομένο ότι το εύροςσάρωσης θα προσεγγίζει όπως αναφέρθηκεανωτέρω τα 1000 χιλιόμετρα. Άρα με τη χρήσηενός συστήματος διαστημικού AIS το οποίο θαείναι υποχρεωτικό για κάθε πλοίο θα δημιουρ-γηθεί πλέον η δυνατότητα να καλύπτεται ο θα-λάσσιος χώρος ενδιαφέροντος και μάλιστα μεμεγάλη ακρίβεια16.

Τουρκική δραστηριότητα

Στην κούρσα της διαστημικής υπεροχής στοντομέα των Mικροδορυφόρων έχουν εισέλθει και



χώρες μικρότερου διαστημικού διαμετρήματος

που μέχρι και την τελευταία δεκαετία δεν είχαν

στο ενεργητικό τους καμία ενασχόληση με τα

διαστημικά δρώμενα. Τέτοια παραδείγματα απο-

τελούν η Ταϋλάνδη, η Βραζιλία, η Κίνα, η Ινδία,

η Ιαπωνία και η Τουρκία. Αναγνωρίζοντας τη

«δύναμη» τού να επιχειρείς από το διάστημα και

ακολουθώντας κατά γράμμα τις οδηγίες του

αναμορφωτή του Τουρκικού έθνους Κεμάλ Ατα-

τούρκ που είπε ότι «το διάστημα δεν είναι για

να το βλέπουμε και να γράφουμε ποιήματα, αλ-

λά είναι χώρος που στο μέλλον θα αποτελέσει

κομμάτι ζωτικής σημασίας της εθνικής κυριαρ-

χίας των χωρών», η Τουρκία συμμετέχει στην

κούρσα της κατασκευής των Mικροδορυφόρων

με τις δικές τις επιστημονικές δυνάμεις επιβοη-

θούμενες είτε από το Πανεπιστήμιο του Surrey

είτε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήμα-

τος είτε από άλλους διεθνώς αναγνωρισμένους

διαστημικούς οργανισμούς και βιομηχανίες.

Το τελευταίο επίτευγμα της τουρκικής δια-

στημικής βιομηχανίας είναι η κατασκευή του

πρώτου Mικροδορυφόρου από Τούρκους επι-

στήμονες, RASAΤ, ο οποίος είναι ο δεύτερος

κατά σειρά δορυφόρος που κατασκευάστηκε

στην Τουρκία και έχει μεταξύ άλλων καταπλη-

κτικές ικανότητες λήψεως διαστημικών εικό-

νων. Οι κάμερες που χρησιμοποιεί είναι υψηλής

πανχρωματικής ανάλυσης και σκοπό έχει τις

υψηλές υπηρεσίες εντοπισμού από το διάστημα

για λογαριασμό της Τουρκικής Κυβερνήσεως. Η

πρώτη απόπειρα κατασκευής Mικροδορυφόρου

εστέφθη με απόλυτη επιτυχία (περίπτωση

BILSAT – πρώτος τούρκικος Mικροδορυφόρος)

και με δεδομένο ότι η Τουρκία κατέχει ήδη με-

γάλο αριθμό τηλεπικοινωνιακών δορυφόρων και

άρα διαθέτει αρκετά μεγάλη τεχνογνωσία στον

τομέα αυτό, τώρα απλώνει το γνωστικό της

αντικείμενο στον τομέα της μικροδιαστημικής

και πλέον συγκαταλέγεται στις πρωτοπόρες

χώρες εφαρμογής μικροδορυφόρων τηλεπισκό-

πησης. Ο εν λόγω δορυφόρος θα έχει ασφαλώς

τη δυνατότητα παροχής υπηρεσιών σχεδόν

πραγματικού χρόνου (near real time capability)

από τις περιοχές στις οποίες θα υπερίπταται17.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Ελληνική πραγματικότητα

Για την ελληνική πλευρά τα πράγματα είναι λίγο

διαφορετικά. Παρόλο που έχει αποδειχθεί ότι η

εφαρμογή της τεχνολογίας των Mικροδορυφό-

ρων δεν είναι κάτι εξαιρετικά δύσκολο να απο-

κτηθεί, η ελληνική πλευρά μετά την εκτόξευση

του τηλεπικοινωνιακού δορυφόρου Hellas Sat

δεν έχει να επιδείξει ακόμα νέα βήματα στο δια-

στημικό πεδίο. Δεν είναι όμως δύσκολο να απο-

κτηθεί η τεχνογνωσία και να υλοποιηθούν προ-

γράμματα συνεργασίας με διαστημικούς οίκους

της Ευρώπης, της Αμερικής ή της Ασίας αφού η

εν λόγω τεχνολογία αποτελεί πλέον κοινό τόπο

στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Ειδικότερα μέσω προ-

γραμμάτων του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δια-

στήματος θα ήταν ευχής έργον, εάν δημιουρ-

γούνταν οι προϋποθέσεις για την κατασκευή

ενός Mικροδορυφόρου έστω σε πειραματικό επί-

πεδο, που τελικά θα αποσκοπούσε στη διασφά-

λιση και έλεγχο των θαλασσίων συνόρων που εί-

ναι ιδιαίτερα εκτεταμένα στη χώρα μας.

Το παράδειγμα της Νορβηγίας και του Κανα-

δά μπορούν να αποτελέσουν ιθυντήρια σημεία

για την ανάπτυξη του επιστημονικού μας δια-

στημικού υποβάθρου και την απλή αλλά τόσο

χρήσιμη κατασκευή ενός Mικροδορυφόρου που

θα υπηρετεί εθνικούς σκοπούς. Η εφαρμογή

ενός τέτοιου σχεδίου στις ελληνικές θάλασσες

θα αποτελούσε σταθμό, καθόσον θα προσέφερε

τα μέγιστα στον έλεγχο των κρίσιμων και πολυ-

σύχναστων θαλασσίων οδών, ενώ παράλληλα

θα βελτίωνε τις υπηρεσίες έρευνας και διάσω-

σης καθώς θα έβαζε πειθαρχία στο πολύπλοκο

θαλάσσιο περιβάλλον. Παράλληλα, η χρήση μι-

κροδορυφόρων θα εκσυγχρόνιζε στον μέγιστο

δυνατό βαθμό και τις ελληνικές ένοπλες δυνά-

μεις με την παροχή υπηρεσιών πραγματικού

χρόνου σε video, εικόνα και ήχο.

Μια εξαιρετική λύση για τα ελληνικά επιχει-

ρησιακά δεδομένα θα ήταν η δημιουργία ενός

προγράμματος κατασκευής Mικροδορυφόρων

(4 ή 6 στον αριθμό) σε συνεργασία με πανεπι-

στημιακούς φορείς στην Ελλάδα ή το εξωτερι-

κό. Η λύση αυτή είναι και οικονομικά προσιτή

(μερικές χιλιάδες ευρώ – ίσως στο ευρύτερο πε-



ριθώριο των 30 έως πενήντα χιλιάδων ευρώ) καιαποτελεί επιχειρησιακή αναγκαιότητα για τηνελληνική θαλάσσια πραγματικότητα. Με τηνπτήση των δορυφόρων αυτών σε πολικές τρο-χιές θα ήταν δυνατόν η Ελλάδα να είχε κάλυψητων θαλασσίων αλλά και επίγειων περιοχών όλοτο εικοσιτετράωρο και μάλιστα σε πραγματικόχρόνο. Έτσι και δικά της συστήματα θα χρησιμο-ποιούσε για τη συλλογή πληροφοριών εθνικούχαρακτήρα αλλά το σημαντικότερο είναι ότι θακατάφερνε να καλύψει το εκτεταμένο θαλάσσιοπεριβάλλον της διασφαλίζοντας έτσι τα κυριαρ-χικά της δικαιώματα ακόμα και από τον χώροτου διαστήματος. Με αυτό τον τρόπο θα συγκα-ταλεγόταν πλέον στις χώρες εκείνες που θα εί-χαν τη δυνατότητα παροχής υψηλών υπήρε-σιών επιτήρησης από το διάστημα.

Eκτιμήσεις - Συμπεράσματα

Η ανωτέρω σύντομη αλλά περιεκτική ανάλυσηεπεσήμανε τις πραγματικές τάσεις στο παγκό-σμιο διαστημικό σκηνικό και επιβεβαίωσε τηναντίληψη ότι σε λίγα χρόνια οι Μικροδορυφόροιθα έχουν κατακλύσει το διάστημα. Οι κυβερνή-σεις των ανεπτυγμένων κρατών έχουν παραδο-θεί σε ένα αγώνα δρόμου έρευνας και εφαρμο-γής της τεχνολογίας αυτής, αφού και οικονομι-κότερη είναι αλλά προσφέρει και τη δυνατότηταπαροχής υπηρεσιών που είναι εφάμιλλες και σεπολλές περιπτώσεις ξεπερνά τις κλασικές πα-ραδοσιακές τακτικές. Ακολουθώντας αυτές τιςτάσεις της σύγχρονης εποχής, η Ελλάδα θαπρέπει να θέσει ως στόχο να βρεθεί στο κέντροτων τεχνολογικών εξελίξεων ούτως ώστε ναμην μείνει ουραγός και αμέτοχος θεατής στηνεκμετάλλευση του κοντινού διαστήματος. Μετον τρόπο αυτό θα καταφέρει να καλύψει τονθαλάσσιο επιχειρησιακό της χώρο και ταυτό-χρονα θα είναι σε θέση στις επόμενες δεκαετίεςνα διατηρήσει υψηλά το τεχνολογικό δυναμικόόραμα που ούτως ή αλλιώς οι εκπαιδευτικοί ορ-γανισμοί καθώς και το έμψυχο δυναμικό τηςέχουν τη δυνατότητα να υλοποιήσουν με από-λυτη επιτυχία. Έτσι και τα κυριαρχικά δικαιώμα-τά της στον θαλάσσιο χώρο της ανατολικής Με-σογείου θα θωρακίσει με τον καλύτερο δυνατότρόπο, αλλά θα εκτινάξει και τεχνολογικά τα

υπάρχοντα επιστημονικά της συστήματα παρα-

γωγής ιδεών.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ1. http://www.interorbital.com/TubeSat_1.htm 2. Wiley J. Larson and James R. Wertz, “Space Mission

Analysis and Design”, Space Technology Library,Microcosm Press.

3. Jerry Jon Sellers, “Understanding Space, an Introduction toAstronautics”, Mc Graw Hill.

4. “Nanosatellite Tracking Ships: Responsive, Seven-MonthNanosatellite Construction for a Rapid On-Orbit AutomaticIdentification System Experiment,” Freddy M. Pranajaya andRobert E. Zee, Space Flight Laboratory, University ofToronto, Institute for Aerospace Studies, 7th ResponsiveSpace Conference April 27–30, 2009 Los Angeles.

5. “Optimal Microsatellite Cluster Design for Space-BasedTracking Missions,” J. Daniel Griffiths and Leena Singhy,The Charles Stark Draper Laboratory, Cambridge,Massachusetts Institute of Technology, Cambridge, MA.

6. http://www.utias-sfl.net/nanosatellites/CanX6/7. “The Analysis of Network Centric Maritime Interdiction

Operations (MIO) Using Queuing Theory,” Mark G. Hazen,TTCP MAR Action Group 1, Presented to 8th ICCRTS, June2003, Defense Research and Development Canada.

8. “Nanosatellite Tracking of Ships ― Review of the First Yearof Operations,” Franz Newland, Elliott Coleshill, Ian DSouzaand Jeff Cain, COM DEV Ltd., 7th Responsive SpaceConference April 27–30, 2009 Los Angeles, CA

9. Responsive Space for the Canadian Forces (AIAA-RS-5-2007-3004) Captain Donald Bédard & Major Aaron SpaansAIAA 5th Responsive Space Conference 2007 Los Angeles,CA.

10. http://www.utias-sfl.net/nanosatellites/AISSat-1/11. Bjorn T. Narheim, Oystein Olsen, Oystein Helleren, Richard

Olsen, Alexander M Beattie, Robert E. Zee, “A NorwegianSatellite for Space-based Observations of AIS in the HighNorth,” Proceedings of the 22nd Annual AIAA/USUConference on Small Satellites, Logan, UT, USA, Aug. 11-14, 2008.

12. Torkild Eriksen, Gudrun Høye, Bjørn Narheim, BenteJensløkken Meland, “Maritime traffic monitoring using aspace-based AIS receiver,” Acta Astronautica, Vol. 58, Issue10, May 2006, pp. 537-549.

13. http://directory.eoportal.org14. http://www.nasa.gov/mission_pages/tacsat-2/main/15. “Satellite AIS from USCG” Article in Digital Ship Magazine,

April 2007, pg 27.16. http://www.esa.int/esaMI/Technology/

SEMVDZ9NJTF_0.html17. http://www.uzay.tubitak.gov.tr18. “From big GEO’s to Small Satellites: A step forward in User



Friendly Satellite Services”, Fulvio Ananasso, AIAA 94-1056-CP

19. “Military Micorsatellites: Matching requirements andtechnology”, Matt Bille (AIAA Senior Member), AIAA-2000-5186 space 2000 conference and exposition, Long Beach,CA.

20. “Commercial Applications for Microsatellites”, AIAA-2001-4743, AIAA Space 2001 Conference and Exposition,Albuquerque, NM, 28-31 August 2001.

21. “Advanced small satellite bus concepts”, AIAA-94-1171,Robert W. Davis, Chantilly, Virginia, USA.

22. “Why Small Sats?”, James D. Rendleman, Colonel, USAF(ret.), JD, LLM, Colorado Springs, AIAA-2009-6416, Space2009 Conference and Exposition, 14-17 September 2009,Pasadena, California.

23. “Low Cost Microsatellites: Innovative approaches tobreaking the cost paradigm”, Ruth L Moser and Michael J.Stallard, AIAA-2000-5195.

24. http://www.cnw.ca/ (M3MSat).25. “Radar satellites and maritime domain awareness”, J.K.E.

Tunalay, London Research and development Corporation,Ottawa, Ontario.

26. “Maritime Galileo Application”, SEA GATE test environment,Rostock Port, Germany.

27. “New Possible roles of small satel l i tes in marit imesurveillance”, Terje Wahl, Gudrun K. Hoye, NorwegianDefense Research Establishment (FFI), Kjeller, Norway.


Ο Υποπλοίαρχος Γεώργιος Μαντζούρηςγεννήθηκε στην Αθήνα στις 3-8-1975 καιαποφοίτησε από τη Σχολή Ναυτικών Δοκί-μων το 1998 με βαθμολογία πτυχίου ΛίανΚαλώς.

Από τον Ιούνιο του 1998 μέχρι και τον Ιούνιο του 2004υπηρέτησε σε διαφόρους τύπους πολεμικών πλοίων(Φ/Γ τύπου “S” και “MEKO” και Κ/Φ) του Πολεμικού Ναυ-τικού, ως Αξιωματικός Επικοινωνιακών Συστημάτων,Ηλεκτρονικού Πολέμου, Διευθυντής Επιχειρήσεων καιΔιευθυντής Ηλεκτρονικών Συστημάτων.Έχει διέλθει όλα τα σταδιοδρομικά σχολεία του Π.Ν. πουμέχρι τώρα προβλέπονταν για τον βαθμό του, ενώ έχεισυμμετάσχει σε εκπαιδεύσεις σε θέματα Επικοινω-νιών/ΣΝ, Ηλεκτρονικού Πολέμου και Καθηγεσίας στηνΑγγλία. Από τον Ιούνιο του 2004 και μέχρι τον Σεπτέμβριο του2006 σπούδασε στο Naval Postgraduate School(Monterey, California) όπου απέκτησε με διάκριση δύο

τίτλους μεταπτυχιακών σπουδών, έναν στο SystemsEngineering (Electronic Warfare) και έναν στο SpaceSystems Engineering αντίστοιχα. Κατά τη διάρκεια τωνσπουδών του και μέχρι σήμερα έχει συμμετάσχει σεπρογράμματα κατασκευής δορυφόρων που σήμερα βρί-σκονται σε τροχιά.Είναι υποψήφιος διδάκτωρ του Πολυτεχνείου Ξάνθηςστο τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανολόγων και ΜηχανικώνΗλεκτρονικών Υπολογιστών, με κατεύθυνση στην κατα-σκευή μικροδορυφόρων και γενικότερα στη διαστημικήτεχνολογία. Έχει συγγράψει σειρά άρθρων, μελετών και επιστημονι-κών πραγματειών σε διεθνή και Ελληνικά περιοδικά καιομιλεί Αγγλικά και Γαλλικά. Από τον Φεβρουάριο του 2009 μέχρι και σήμερα υπηρε-τεί ως επιτελής του Κέντρου Ναυτικής Αποτροπής, σεθέματα εκπαίδευσης.Είναι έγγαμος με την Οικονομολόγο Αργυρώ Βεργετάκημε την οποία έχει δύο υιούς και μια κόρη.


Eλληνική φιλοσοφία

και επιστήμη από την αρχαιότητα

ως τον 20ό αιώνα

Tου Aρχικελευστού (HN/ΣN) Bλάσιου Oικονόμου



Η μελέτη της φυσικής πραγματικότητας απα-σχόλησε τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους.Από τις πλέον ενδιαφέρουσες προσεγγίσειςτου ζητήματος αυτού είναι αφ’ ενός μεν τωνατομικών φιλοσόφων και του Επικούρου και αφ’ετέρου του Πλάτωνα. Με βάση τα κείμενα απα-ντήστε στα παρακάτω ερωτήματαα. Ποιες είναι οι βασικές αρχές της θεωρίας των

ατομικών φιλοσόφων και του Επίκουρου,όσον αφορά τη φυσική πραγματικότητα;

β. Ποια είναι η πρόταση του Πλάτωνα, στην εκμέρους του θεώρηση της φυσικής πραγματι-κότητας, για τη γεωμετρική δομή των σωμά-των; Συγκρίνετε την πλατωνική πρόταση μεαυτή του Δημόκριτου και του Επίκουρου.

Eισαγωγή

Διαβάζοντας κανείς το θέμα της εκφώνησης εύ-κολα θα μπορούσε να διερωτηθεί ότι, τα ζητή-ματα που μέλλονται να αναλυθούν στο βασικόπεριεχόμενο της παρούσης είναι ερωτήματα καιαναζητήσεις της σημερινής εποχής. Απαντώ-ντας το όμως κάπως πρόωρα θα μπορούσαμε ναπούμε ότι, οι αναζητήσεις και οι προσπάθειεςερμηνείας τέτοιων φαινομένων δεν είναι«εφεύρεση» της σημερινής σύγχρονης εποχής,αλλά προσπάθειες ερμηνείας του κόσμου απότην εποχή κιόλας των προσωκρατικών φιλοσό-φων της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας. Με τηντολμηρή λοιπόν σκέψη των πρώτων προσωκρα-τικών φιλοσόφων εγκαινιάζεται στην ιστορίατου ανθρώπινου στοχασμού η πρώτη σοβαρήπροσπάθεια ερμηνείας του κόσμου με κριτήριοτον ορθό λόγο. Με οδηγό καταρχήν, την εμπει-ρία, που δεν θα πάψει να συνιστά την πρωταρχι-κή γνωστική βαθμίδα στην κλίμακα της γνώσης,ο άνθρωπος ανοίγεται στο πέλαγος του ορθούλογού (μέσω του Πλάτωνα) και επιχειρεί ναυπερβεί τον θρησκευτικό κοσμολογικό μύθο.

Τεράστια καινοτομία ως προς τη φιλοσοφικήσκέψη των προσωκρατικών φιλοσόφων ήταν, ορόλος της θρησκείας στην ερμηνεία του κό-σμου, ο οποίος σε γενικές γραμμές δεν ήταν κα-θόλου δεσμευτικός. Κανείς από τους φιλοσο-

φούντες δεν ήταν άθεος, τουλάχιστον με τηνερμηνεία που δίνουμε σήμερα στον όρο, αλλάκαι χωρίς να έρχονται σε αντίθεση ή σύγκρουσημε το θρησκευτικό αίσθημα, διατύπωσαν προτά-σεις ερμηνείας του κόσμου και των όντων.Απαλλαγμένοι λοιπόν από οποιαδήποτε δογμα-τική δέσμευση προέβησαν σε μια ορθολογικήερμηνεία του κόσμου, αλλά και των πραγμάτων(όντων) και έθεσαν τα θεμέλια της επιστημονι-κής σκέψης. Η μεγάλη φιλοσοφική δραστηριό-τητα του 6ου και 5ου αιώνα π.Χ., περίοδος τωνπροσωκρατικών φιλοσόφων ασχολήθηκε με τοοντολογικό ερώτημα «τί τό όν ή τίς ή ουσία». Οισκέψεις και οι απαντήσεις που έδωσαν στοοντολογικό ερώτημα, με κριτήριο βέβαια τονορθό λόγο, αποτελούν τα θεμέλια της Φιλοσο-φίας, όπως την αντιλαμβάνεται η δυτική σκέψηκαι προκαλούν και σήμερα τον θαυμασμό. Προ-σπαθώντας λοιπόν να κλείσουμε τη σύντομη καιλιτή μας παρουσίαση των προσωκρατικών φιλο-σόφων κρίνεται αναγκαίο να αναφέρουμε ότι,πρώτοι για την ιστορία της φιλοσοφίας χρησι-μοποίησαν επιχειρήματα μονό βάσει του ορθούλογού και καθιέρωσαν τη μέθοδο έρευνας τωνφυσικών φαινόμενων, ανοίγοντας κατ’ αυτόντον τρόπο το δρόμο προς τη νεώτερη και σύγ-χρονη επιστήμη.

Ατομικοί φιλόσοφοι και Eπίκουρος

Οι γενικές πληροφορίες ως προς τους προσω-κρατικούς φιλοσόφους γενικά δεν μας κατευθύ-νουν στην κεντρική ιδέα της εκφώνησης της πα-ρούσης. Στο σημείο αυτό λοιπόν θα ασχοληθού-με με την παρουσίαση και ανάλυση της «φυσι-κής πραγματικότητας» τόσο των Aτομικών φι-λοσόφων όσο και του Επίκουρου.

Στον Λεύκιππο (περ. 480-400 π.X.) αποδίδε-ται, παρά τις αμφιβολίες ορισμένων ερευνητών,η τιμή να θεωρείται ο δημιουργός της ατομικήςαντίληψης της ύλης, την οποία στη συνέχειαεπεξεργάστηκε και ανέπτυξε ο μαθητής του Δη-μόκριτος1. Με τον Λεύκιππο και τον Δημόκριτο,οδηγηθήκαμε στη σύσταση της «ατομικής θεω-ρίας». Οι δυο φιλόσοφοι, ενδέχεται να επηρεά-

1 Γ. Χριστιανίδης, Δ. Διαλετής, Γ. Παπαδόπουλος, Κ. Γαβρόγλου, «Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη», Τομ.Β΄, σελ. 60, 2000.



στηκαν ως προς την ατομική αντίληψη, από την«επ’ άπειρον τομή» του Ζήνωνα2. Θεωρώνταςότι, σε αντίθεση προς τα μαθηματικά μεγέθη,στην ύλη δεν είναι δυνατή η επ’ άπειρον τομή3.Προσπαθώντας τώρα να εισέλθουμε σε περισ-σότερες πληροφορίες ως προς τη θεωρία τωνδύο σπουδαίων φιλοσόφων, δεν μας μένει απότο να προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε τιςβασικές ιδέες της σκέψης τους. Πριν όμως προ-βούμε στην παρουσίαση της θεωρίας τους θαμπορούσαμε ίσως, να αναφέρουμε ότι, κατά μιαέννοια η θεωρία των Aτομικών συνίσταται απότη σύνθεση της θεωρίας του Ηράκλειτου και τουΕλεατισμού. Από τον ελεατισμό συγκροτούντην ιδέα του διαρκούς και αμετακίνητου «Εί-ναι», ιδιότητα που αποδίδουν στα άτομα, ενώαπό τη θεωρία του Ηρακλείτου, την αξίωση γιααισθητή ποικιλία και πολλαπλότητα, ώστε να εί-ναι δυνατή αλλά και αντιληπτή η μεταβολή.

Όπως έχουμε προαναφέρει ο Λεύκιπποςήταν ο βασικός θεμελιωτής της ατομικής θεω-ρίας. Θεωρούσε ότι όλα τα πράγματα αποτε-λούνται από πολύ μικρά τεμάχια ύλης, τα οποίαείναι άπειρα σε πλήθος και μη ορατά (λόγω τουμικρού του μεγέθους τους). Ένα άλλο στοιχείοπου αφιέρωνε σε αυτά τα μικρά σωματίδια τηςύλης ήταν ότι, κατά βάση είναι αμετάβλητα.Έτσι, όλα αυτά τα σωματίδια της ύλης τα ονόμα-σε «άτομα»4. Τα άτομα λοιπόν με την κίνησήτους δημιουργούν τα πράγματα. Για να υπάρξειόμως κίνηση των ατόμων πρέπει να υφίσταταιμια έτερη κατάσταση η οποία τους επιτρέπει αυ-τή τη μετακίνηση. Αυτή λοιπόν η απαραίτητηπροϋπόθεση για την κίνηση των ατόμων δεν εί-ναι άλλη από την ύπαρξη του «κενού». Το κο-σμολογικό σύστημα των Ατομικών βασίζεταιλοιπόν στα άτομα (το πλήρες, το ον) που κινού-νται (χάρη στην ύπαρξη αιωνίας ενέργειας) στοκενό (το μη ον). Στην ατομική τους θεωρία οι θε-μελιωτές της, προσδώσαν στα άτομα κάποιαβασικά γνωρίσματα, βάση των οποίων διαφορο-

ποιούνται μεταξύ τους. Έτσι τα άτομα έχουν

τρία διαφορετικά γνωρίσματα, το πρώτο τα δια-

φοροποιεί κατά το σχήμα (κατά ρυσμόν), το

δεύτερο κατά την τάξη (κατά διαθιγήν) ενώ το

τρίτο κατά τη θέση (κατά τροπήν). Έτσι καταλή-

γουν ότι, από την ένωση των ατόμων προέρχε-

ται η γέννηση των πραγμάτων, ενώ από τον δια-

χωρισμό τους η φθορά5.

Όλα τα άτομα κατά την άποψη των Aτομικών

είναι ομοιογενή και ανέκαθεν μετακινούνταν

στο κενό. Ο Λεύκιππος υποστήριζε ότι τα άτομα

κινούνται αιωνία προς μια κατεύθυνση, η οποία

τους επιβαλλόταν λόγω αναγκαιότητας. Έτσι οι

2 Ζήνων: Ελεάτης φιλόσοφος που γεννήθηκε περί το 468-465 π.Χ. στην Ελέα της Κάτω Ιταλίας. Υπήρξε μαθητής του Παρμενίδηκαι ανέπτυξε τις θεωρίες του για το ον και το άπειρο. Κατά τον Αριστοτέλη ο Ζήνωνας ήταν εφευρέτης της διαλεκτικής μεθόδου.(Λεξικό του Αρχαίου Κόσμου, Τόμ. Β, σελ. 497, 2006).

3 Ο.π. σελ. 60, 2000.4 Άτομο: Α- τομή: Το μη δυνατόν να τμηθεί, το ελάχιστο δυνατό όριο της ύλης. (Νεώτερο Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό «ΗΛΙΟΣ», Τόμ. Γ ,́

σελ. 890, 1955).5 Ο.π., βλεπ. Γ. Χριστιανίδης, Δ. Διαλετής, Γ. Παπαδόπουλος, Κ. Γαβρόγλου, σελ. 60, 2000.

Πλάτων (427-348/47 π.Χ)



κινήσεις αυτές των ατόμων δημιουργούν συ-γκρούσεις μεταξύ τους, με αποτέλεσμα τα άτο-μα είτε να αναπηδούν το ένα επάνω στο άλλο,είτε να συγκολλούνται, δίχως όμως να έχουνχάσει τα βασικά τους χαρακτηριστικά. Αυτήήταν και η γενική κατεύθυνση που αποδεχότανκαι ο Δημόκριτος, μόνο που στη δική του εκδο-χή δημιουργείται και ένας νέος παράγοντας.Αναρωτιέται, εάν το βάρος των ατόμων είναι ηαιτία της κίνησής τους. Ο Δημόκριτος στη δικήτου εκδοχή, κάνει λόγο για ελαφρότερα και βα-ρύτερα άτομα. Όπως θα δούμε όμως στη συνέ-χεια, κατά τη διάρκεια ανάλυσης της θεωρίαςτου Επίκουρου, ένας τέτοιος παράγοντας δια-δραματίζει σημαντικό ρόλο. Συνεχίζοντας λοι-πόν την παρουσίαση της ατομικής θεωρίας, κρί-νεται αναγκαίο να αναφέρουμε ότι, ο Δημόκρι-

τος αποδεχόταν την κίνηση των ατόμων προςκάθε κατεύθυνση, εισάγοντας ένα νέο χαρακτη-ριστικό, τη δόνηση (παλμόν).

Αυτή λοιπόν η αιωνία κίνηση των ατόμων υφί-σταται πέραν κάθε αιτιατού κι είναι η ιδία το αί-τιο του παντός. Έτσι ο Δημόκριτος υποστήριζεπως η φύση των αιωνίων πραγμάτων συνιστάταισε μικρές ουσίες άπειρες στον αριθμό, οι οποίεςπροϋποθέτουν και την ύπαρξη ενός απεριορί-στου μεγάλου χώρου. Θεωρούσε και αυτός, τιςουσίες πολύ μικρές οι οποίες διαφεύγουν απότις αισθήσεις μας, αλλά διαθέτουν ποικίλα σχή-ματα, μορφές και μεγέθη. Αυτές ήταν κατά τηνάποψή του οι βασικές προϋποθέσεις, βάση τωνοποίων, αυτές οι ουσίες συγκροτούνται και σχη-ματίζουν τα ορατά σε εμάς πράγματα και απτέςμάζες.

Οι Aτομικοί φιλόσοφοι χρησιμοποίησαν τη θε-ωρία τους για να διερευνήσουν αλλά και να εξη-γήσουν τη δημιουργία του κόσμου και του σύ-μπαντος. Τη δημιουργία του κόσμου τη μετα-φράζουν, ως έναν μεγάλο αριθμό ατόμων οιοποίοι προέρχονται από το άπειρο, βρέθηκανμέσα σε ένα μεγάλο κενό. Κατά τη συγκέντρω-σή τους εκεί σχημάτισαν μια δίνη, μέσα στηνοποία αλληλοσυγκρούονται και συστρέφονταιμε κάθε δυνατό τρόπο. Όταν όμως, η συγκέ-ντρωσή τους έφτασε σε σημείο που να εμποδί-ζει την περιδίνησή τους, τα μικρά σώματα διέ-φυγαν στο εξωτερικό κενό, ενώ τα υπόλοιπασχημάτισαν μια μάζα. Με αυτή την περιγραφήλοιπόν, αφήνουν να εννοηθεί ότι, ο κόσμος δενδημιουργήθηκε από μια οποιαδήποτε εξωτερικήβούληση, αλλά είναι το αποτέλεσμα ενός φυσι-κού νόμου. Κατ’ αυτό τον τρόπο γεννήθηκε καιη γη, «καθώς τα άτομα που είχαν παρασυρθείστο κέντρο έμειναν μαζί. Τα ελαφρύτερα άτοματης εξωτερικής μάζας, έχουν την δυνατότητανα αυξηθούν, διότι τραβούν κοντά τους τα εξω-τερικά σώματα.[…].6». Η περιγραφή της παρα-πάνω διαδικασίας δημιουργίας του κόσμου,αφήνει να εννοηθεί ένα σημαντικό αποτέλεσμα,το οποίο ακόμη και σήμερα φαντάζει πρωτοπο-ριακό. Πίστευαν λοιπόν οι Aτομικοί ότι, με τηνίδια διαδικασία που δημιουργείται ένας κόσμος,ακριβώς κατ’ αντιστοιχία έχουμε και τη δημιουρ-

6 G.S Kirk- J.E. Raven- M.Schofield, «Οι Προσωκρατικοί φιλόσοφοι», σελ. 417, 2001.

Δημόκριτος (470 ή 460-370 π.X.)



γία νέων κόσμων. Υποστήριζαν δηλαδή τηνύπαρξη απείρων κόσμων με διαφορετικά μεγέ-θη. Θεωρούσαν τα διαστήματα μεταξύ των κό-σμων άνισα, επίσης σε μερικά μέρη υπάρχουνπερισσότεροι κόσμοι, ενώ σε αλλά λιγότεροι. Ηενδεχομένη καταστροφή των κόσμων, οφείλε-ται σε αμοιβαία σύγκρουση μεταξύ τους7.

Τον δικό μας κόσμο τον θεωρούσαν ότι απαρ-τίζεται από τη Γη, που είναι ένας κύλινδρος αι-ρούμενος στους αιθέρες, από τους αστέρες, πουείναι γλίνα σώματα φλεγόμενα από την ταχείακίνηση του ουρανού, τον Ήλιο και τέλος τη Σελή-νη, η οποία ήταν κάποτε πυρήνας κάποιων ανε-ξαρτήτων κόσμων. Προσπαθώντας σε αυτό τοσημείο να κλείσουμε την ατομική θεωρία, κρίνε-ται αναγκαίο να αναφέρουμε ότι ο Δημόκριτοςπροσπάθησε να αναζητήσει την εξήγηση των επίτης Γης συμβάντων με αφετηρία άλλα γήινα φαι-νόμενα. Επιχείρησε θα λέγαμε, να «κατεβάσει»τις αρχές εξήγησης από τον ουρανό των υπερ-βατικών ιδεών στον κόσμο των ανθρώπων.

Έχοντας υπόψη μας τα βασικά σημεία τηςατομικής φιλοσοφίας, θα επιχειρήσουμε την πα-ρουσίαση της ιδέας του Επίκουρου ως προς τηνθεωρία του για τη φυσική πραγματικότητα. ΟΕπίκουρος (341-271 π.Χ.) γεννήθηκε στη Σάμο,όπου σπούδασε πλατωνική φιλοσοφία κοντάστο φιλόσοφο Πάμφιλο και τη Δημοκρίτεια σκέ-ψη κοντά στον Ναυσιφάνη8. Κατά την εγκατά-στασή του στην Αθήνα αγόρασε ένα κήπο, όπουσυνήθιζε να διδάσκει τους μαθητές και τουςοπαδούς του. Αυτή η σχολή του Επίκουρου είχετον χαρακτήρα του κοινοβίου, προσπαθώνταςνα ξεφύγει από την καθαρή διδαχή της φιλοσο-φικής σκέψης, αλλά να δημιουργήσει μια ατμό-σφαιρα φιλίας, ψυχαγωγίας και τέρψης.

Κεντρική ιδέα και υπέρτατος σκοπός του αν-θρώπου, σύμφωνα με την άποψη πάντα του Επί-κουρου, ήταν η ηρεμία και η αταραξία της ψυ-χής. Κάτι τέτοιο επιτυγχάνεται μόνο με τηναποχή από τις σαρκικές απολαύσεις, οι οποίες

συνεπάγονται δυσάρεστες καταστάσεις. Πί-στευε ότι «μια ηδονή είναι ηθικώς θεμιτή καιπρέπει να θηρεύεται, εφόσον αποτελεί μέσονδιασφάλισης της ψυχικής ηρεμίας του ανθρώ-που.[…]9». Έτσι βασική επιδίωξη του συνετούανθρώπου, για να γίνει ευτυχισμένος, δεν είναιτο κυνήγι των ηδονών, αλλά η αποφυγή του πό-νου και του άλγους. Ο λόγος που ο Επίκουροςεπέλεξε ένα τέτοιο δρόμο διδασκαλίας και φι-λοσοφικής σκέψης ήταν, επειδή ήθελε να αντι-δράσει στη διδασκαλία, τόσο του Πλάτωνα, όσοκαι του Αριστοτέλη, τους οποίους θεωρούσευπερβολικά φλύαρους ως προς τη φιλοσοφικήσκέψη, χάνοντας έτσι την έννοια της φιλοσοφι-κής διανόησης, που είναι η ανθρώπινη ευδαιμο-νία. Έτσι επιλέγει την επιστροφή σε προηγού-μενες φιλοσοφίες και πιο συγκεκριμένα, σεεκείνη της ατομικής φιλοσοφίας, ώστε να στηρί-ξει την δική του ηθική σε μια τελείως διαφορετι-κή φυσική θεωρία για τη σύσταση και τη λει-τουργία του κόσμου.

Η φυσική φιλοσοφία του Επίκουρου δανείστη-κε πολλά στοιχεία από τον αρχαίο ατομισμό.Θεωρούσε όμως ότι, η βέβαιη γνώση αποκτάταιμε την αξιοπιστία της αισθητηριακής εμπειρίας,δεδομένο το οποίο αποδεικνύεται ιδιαίτεραχρήσιμο για την υπεράσπιση της φυσικής φιλο-σοφίας10. Πίστευε και αυτός όπως και οι Aτομι-κοί ότι, ο φυσικός κόσμος αποτελείται από άτο-μα, τις αδιαίρετες δηλαδή ελάχιστες οντότητεςτης ύλης, που κινούνται μέσα στο κενό. Θεω-ρούσε λοιπόν ότι, όλα τα αντικείμενα και όλα ταφαινόμενα στον κόσμο μας (όπως και στην απει-ρία των υπολοίπων κόσμων που υπάρχουν) μπο-ρούν να αναχθούν στα άτομα και στο κενό, ακό-μη και οι θεοί αποτελούνται από άτομα11. Υπο-στήριξε όμως, τη φυσική του θεωρία θέτονταςβασικές αρχές οι οποίες το διέπουν. Ξεκινούσεμε την άποψη ότι, τίποτα δεν προκύπτει από το«μη ον» και τίποτα δεν καταλήγει σε αυτό, επο-μένως το συμπάν πάντα ήταν και θα είναι στην

7 Ο.π., σελ. 417, 2001.8 Κ. Ιεροδιακόνου, «Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη», Τομ. Α΄, σελ. 221, 2000.9 Θ. Πελεγρίνης, «Οι Πέντε Εποχές της Φιλοσοφίας», σελ. 200, 1997.10 Ο.π, βλεπ. Κ. Ιεροδιακόνου, σελ. 227, 2000.11 D. C. Lindberg, «Οι Απαρχές της Δυτικής Επιστήμης», σελ. 112, 1997.12 Ο.π, βλεπ. Κ. Ιεροδιακόνου, σελ. 227, 2000.



ιδία κατάσταση12. Αυτή ήταν και η βασική αρχήπου καθόριζε το σταθερό και αναλλοίωτο πλαί-σιο του φυσικού κόσμου.

Ως προς τις ιδιότητες των ατόμων, δεν υπολό-γιζε τις αισθητές ιδιότητες των πραγμάτων (αυ-τές που ονομάζουμε σήμερα δευτερογενείςιδιότητες, όπως π.χ. γεύση, χρώμα κ.τ.λ.), οιοποίες δεν υπάρχουν στο επίπεδο του κάθεατόμου ξεχωριστά. Οι μόνες οι ιδιότητες τωνατόμων είναι τόσο το σχήμα όσο το μέγεθος καιτο βάρος13. Πρόκειται λοιπόν για έναν παθητι-κό, μηχανιστικό κόσμο, στον οποίο τα πάντα εί-ναι αποτέλεσμα μηχανικής αιτιότητας, δενυπάρχει κυρίαρχος νους, θεία πρόνοια, πεπρω-μένο ή μετά θάνατο ζωή14. Επομένως η ίδια ηζωή γεννήθηκε συμπτωματικά, ύστερα από αλ-λεπάλληλες συγκρούσεις και συνεχείς συνδυα-σμούς, που προκληθήκαν από την παρέκκλισητων ατόμων. Ακόμη και η ψυχή, που θεωρείταισαν κάτι το αιθέριο, είναι τελικά ένα άθροισμασωματιδίων.

Υπήρχαν και ιδέες ως προς τη φυσική πραγ-ματικότητα του κόσμου, που έρχονταν σε σύ-γκρουση με τις αντίστοιχες απόψεις των ατομι-κών. Οι ατομικοί θεωρούσαν το άτομο ως το μο-νό μόριο της ύλης το οποίο δεν μπορεί να διαι-ρεθεί. Σε αντίθεση οι Επικούρειοι, πίστευαν τηνύπαρξη πεπερασμένων αριθμών ελάχιστων με-ρών σε κάθε άτομο οι οποίοι καθορίζουν το μέ-γεθός του, αλλά και το σχήμα του. Ο αναγνώ-στης της παρούσης διαβάζοντας τις ιδιότητεςτων ατόμων που παραθέσαμε παραπάνω, κατάτη διάρκεια ανάλυσης της Επικούρειας φυσικήςπραγματικότητας, θα διαπιστώσει την αναφοράδιαφορετικών ιδιοτήτων στα άτομα σε σχέση μεαυτές των ατομικών. Έτσι ο Επίκουρος, προσθέ-τει στις ιδιότητες των ατόμων και εκείνη του βά-ρους. Το βάρος λοιπόν, είναι κατά τον Επίκουροτο αίτιο που τα άτομα κινούνται προς τα κάτω,δηλαδή με την ίδια ταχύτητα στο κενό. Έτσι ηαπειρότητα των ατόμων μέσα στο άπειρο κενόκαι με τις άπειρες διεργασίες που μπορούν να

συμβαίνουν «μέσα»15 σε αυτό, ενδέχεται ναοδηγούν και στη δημιουργία απείρων κόσμων,διαφορετικών ή και όμοιων με τον δικό μας. Συ-μπερασματικά λοιπόν, η Επικούρεια φυσική δί-νει κεντρική σημασία στην ύλη και στην ατομικήτης σύσταση, ενώ χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα απότην έλλειψη απόλυτου προκαθορισμού και προ-βλεψιμότητας. Στο φυσικό σύστημα του Επίκου-ρου δεν υπάρχει θέση για οτιδήποτε δεν είναισώμα, όπως για π.χ. οι Πλατωνικές ιδέες, ούτεεπιτρέπεται οποιαδήποτε εξήγηση στη βάση κά-ποιου σκοπού που επιθυμούν να εκπληρώσουνμε την κίνησή τους τα πράγματα της εμπειρίαςμας, όπως γίνεται στα πλαίσια της αριστοτελι-κής τελεολογίας16.

Φυσική πραγματικότητα κατά τον Πλάτωνα

Στο σημείο αυτό της παρούσης συγγραφής μας,κυρίαρχο ρόλο ως προς την ανάλυση της φυσι-κής πραγματικότητας θα διαδραματίσει ο Πλά-τωνας (427-348/47 π.X.). Ο Πλάτωνας, θεωρεί-ται από τους πρώτους φιλοσόφους που έθεσαντην ανάγκη μεταλλαγής της αστρονομίας και,γενικά της φυσικής πραγματικότητας, από τηνεμπειρική θεώρηση, που ίσχυε έως τότε, σε θε-ωρητική καθαρά επιστήμη, κατά το ανάλογο τηςγεωμετρίας. Ουσιαστικά στα κείμενα του Πλά-τωνα για πρώτη φορά προβάλλεται το αίτημα οιμελλοντικοί αστρονόμοι να υπερβούν την απλήσυστηματική εμπειρική παρατήρηση των ουρα-νίων σωμάτων και να χρησιμοποιήσουν τα μαθη-ματικά και, ιδιαίτερα τη γεωμετρία, για να ανα-καλύψουν την πραγματική φύση της αστρονο-μίας και της επιστήμης γενικότερα17. Στηριζό-μενοι στα παραπάνω θα μπορούσαμε να πούμεότι σύμφωνα με τον Πλάτωνα, η μελέτη τωναριθμών και των γεωμετρικών σχημάτων καιστερεών ήταν ο καταλληλότερος τρόπος γιατην τελική απελευθέρωση της ανθρώπινης σκέ-ψης από τα δεσμά του εφήμερου αισθητού κό-

13 Ο.π., βλεπ. D. C. Lindberg, «Οι Απαρχές της Δυτικής Επιστήμης», σελ. 112, 1997.14 Ο.π., βλεπ. D. C. Lindberg, σελ. 112, 1997.15 (…) Τοποθετώ το «μέσα» ανάμεσα σε εισαγωγικά διότι αποτελεί μέσω έκφρασης και όχι χωροταξική ιδιότητα, αφού μιλάμε για

το άπειρο το οποίο δεν χαρακτηρίζεται από όρια.16 Ο.π., βλεπ. Κ. Ιεροδιακόνου, σελ. 230, 2000.17 Ο.π., βλεπ. Γ. Χριστιανίδης, Δ. Διαλετής, Γ. Παπαδόπουλος, Κ. Γαβρόγλου, σελ. 112, 2000.



σμου και τη συνακόλουθη ενατένιση των όντωςόντων. Τα αντικείμενα της μαθηματικής δραστη-ριότητας ήταν τα κατ’ εξοχήν μέλη του πλατωνι-κού σύμπαντος των ιδεών18.

Στο φιλοσοφικό του έργο «Τίμαιος», ο Πλά-τωνας παραθέτει με ιδιαίτερη τεχνική την κο-σμολογική του θεωρία. Εκεί αναπτύσσει τη διά-κριση ανάμεσα στις ιδέες (τύπους, μορφές), οιοποίες υπάρχουν αιώνια και στο μεταβαλλόμε-νο κόσμο του γίγνεσθαι. Οι ιδέες λοιπόν θα μπο-ρούσαμε να πούμε ότι αποτελούν πρότυπα βά-ση των οποίων έχει κατασκευαστεί το γίγνε-σθαι. Έτσι αναφέρεται σε έναν θείο τεχνίτη οοποίος κατασκεύασε τον κόσμο σύμφωνα με τιςιδέες, έτσι ώστε ο κόσμος και ότι αυτός περιέ-χει να αποτελούν αντίγραφα (πάντα ατελή λό-γω των εγγενών περιορισμών των υλικών) τωναιώνιων ιδεών. Αναφέρεται δηλαδή σε δύο επί-πεδα. Το πρώτο επίπεδο στις ιδέες, το οποίο πε-ριέχει την τέλεια ιδέα κάθε πράγματος και τουλικό επίπεδο, στο οποίο οι ιδέες έχουν αντι-γραφεί με ατελή τρόπο19.

Για τη θεμελίωση και εξήγηση του κόσμου οΠλάτωνας εφάρμοσε τη θεωρία των στερεών.Τα πλατωνικά στερεά δεν είναι άλλα από τακυρτά20 στερεά που οροθετούνται από τα ίσακανονικά επίπεδα πολύγωνα. Τα ίσα κανονικάεπίπεδα πολύγωνα που μπορούν να σχηματί-σουν κυρτά στερεά είναι μονό τρία: το ισόπλευ-ρο τρίγωνο, το τετράγωνο και το κανονικό πε-ντάγωνο. Αυτά λοιπόν τα γνωστά γεωμετρικάστερεά και τους διάφορους συνδυασμούς αυ-τών, ο Πλάτωνας επιχείρησε να τα συνδέσει,ανάλογα με την αναγκαιότητά τους αλλά καιτην υπόστασή τους, με τη δομή των αιώνιωνσωμάτων, που είναι η φωτιά, το νερό, η γη και οαέρας. Έτσι η ιδέα ενός αρμονικού σύμπαντοςφτιαγμένου με τα κανονικά αυτά πολύεδρα ωςπρώτη ύλη, μας εμφανίζεται χαρακτηριστικάστον πλατωνικό διάλογο «Τίμαιος», διάλογοςμε τον οποίο επιχειρείται η άρθρωση μιας θεω-ρίας για τη δομή του κόσμου με καθαρά γεωμε-τρικό περιεχόμενο.

Προσπαθώντας σε αυτό το σημείο να συνοψί-σουμε την πλατωνική θεωρία ως προς το κοσμο-λογικό σχήμα, θα μπορούσαμε χαρακτηριστικάνα αναφέρουμε ότι, (όπως έχει αναφερθεί καιανωτέρω), πρώτα είναι οι ιδέες, τα υπάρχοντααμετάβλητα πρότυπα, με βάση τα οποία έχουνκατασκευαστεί όλα τα πράγματα. Έτσι, όλες οιπροτάσεις που αναφέρονται σε αυτές, εφόσονείναι απαλλαγμένες από σφάλματα, είναι ορι-

18 Δ. Αναπολιτάνος, «Εισαγωγή στη θεωρία των Μαθηματικών», σελ. 46.19 Ο.π., βλεπ. D. C. Lindberg, σελ. 50-51, 1997.20 Κυρτό λέγεται ένα επίπεδο γεωμετρικό σχήμα ή ένα γεωμετρικό στερεό, όταν οιαδήποτε δύο διαφορετικά μεταξύ τους εσω-

τερικά σημεία συνδέονται με ευθύγραμμο τμήμα που κείται ολόκληρο στο εσωτερικό του σχήματος ή του στερεού. (Δ. Αναπο-λιτάνος, «Εισαγωγή στη θεωρία των Μαθηματικών», σελ. 46).

Hράκλειτος (544-484 π.X.)



στικές. Κατόπιν έρχονται τα αντικείμενα τουεμπειρικού κόσμου, οι ατελείς και υποκείμενεςστις ιδέες απομιμήσεις. Οι προτάσεις που ανα-φέρονται σε αυτά δεν είναι οριστικές, αλλά πι-θανές και πρόσκαιρες. Τέλος όλων είναι, η δημι-ουργός αιτία, η δρώσα δύναμη που σχεδιάζεικαι πλάθει τον φυσικό κόσμο21.

Διαφορές Πλατωνικών ιδεών με Eπικούρειους και Δημόκριτο

Μελετώντας κανείς τα όσα ειπώθηκαν στις πα-ραπάνω αναλύσεις, τόσο των Ατομικών φιλοσό-φων και του Επίκουρου, όσο και στη φυσικήπραγματικότητα του Πλάτωνα, θα διαπιστώσειτελείως διαφορετικές προσεγγίσεις ως προςτην ανάλυση του φυσικού κόσμου. Οι χρονικέςστιγμές στις οποίες έζησαν και οι τρεις εν ανα-λύσει φιλόσοφοι είναι τελείως διαφορετικές. ΟΔημόκριτος θεωρείται ένας από τους τελευταί-ους φιλοσόφους της προσωκρατικής περιόδουενώ ο Επίκουρος ένας από τους θεμελιωτές τηςελληνιστικής σκέψης. Ανάμεσά τους λοιπόν,βλέπουμε να ορθώνεται ο Πλάτων ο οποίοςαναπτύσσει τελείως διαφορετική φυσική θεω-ρία από τους άλλους δυο, τόσο από τον προγε-νέστερο όσο και από τον μεταγενέστερό του.Αυτή η ουσιαστική διαφορά μας αφήνει καθαράστο μυαλό τη σκέψη της συνεχούς διαφοροποί-ησης που διαδραματίζονταν στην ελληνική φι-λοσοφία.

Ποιες θα μπορούσε όμως να είναι οι συνέπει-ες αυτών των διαφορών της πλατωνικής θεω-ρίας με τις απόψεις των προσωκρατικών. Θαμπορούσαμε να αναφέρουμε ότι, ο Πλάτωναςεξίσωσε τα είδη με την υποκειμενική πραγματι-κότητα, αποδίδοντας ταυτόχρονα δευτερογενήτρόπο ύπαρξης στον υλικό κόσμο των αισθητώνπραγμάτων. Επίσης χαρακτηριστικό σημείο τηςσκέψης του Πλάτωνα είναι, ο συμβιβασμός μετη σταθερότητα, αποδίδοντάς της σε διαφορε-τικά επίπεδα της πραγματικότητας. Θεωρούσετον υλικό κόσμο ως περιοχή της ατέλειας καιτης μεταβολής, ενώ ο κόσμος των ειδών ως πε-ριοχή της αμετάβλητης τελειότητας. Θα μπο-

ρούσαμε επίσης να αναφέρουμε ότι, ο Πλάτω-

νας επεξεργάστηκε ταυτόχρονα γνωσιολογικά

θέματα, θέτοντας σε αντίθεση την παρατήρηση

και την αληθή γνώση.

Ουσιαστικά με το έργο του «Τίμαιος» ο Πλά-

τωνας έρχεται σε αντίθεση προς ορισμένες

όψεις της προσωκρατικής σκέψης. Οι φυσικοί

φιλόσοφοι αφαίρεσαν από τον κόσμο την έν-

νοια της θεότητας, ακυρώνοντάς του έτσι κάθε

σχέδιο και σκοπό. Σύμφωνα όμως με τους φυσι-

κούς φιλοσόφους, τα πράγματα συμπεριφέρο-

νται σύμφωνα με την εγγενή φύση τους. Έτσι η

τάξη θεωρείται ενδογενής και όχι εξωγενής πα-

ράγοντας. Δεν επιβάλλεται από εξωτερικούς

παράγοντες, αλλά αναδύεται εκ των έσω. Τέτοι-

ες ιδέες ο Πλάτωνας τις θεωρούσε πολύ επικίν-

δυνες διότι ακύρωναν τους Θεούς, οι οποίοι κα-

τά την άποψή του παρενέβαιναν στη λειτουργία

του κόσμου.

Κατά τη διάρκεια που ο Πλάτωνας ασχολήθη-

κε με τα προβλήματα που είχαν τεθεί από τους

ατομικούς φιλοσόφους, αποδέχθηκε ουσιαστι-

κά την ιδέα των ατόμων (ελάχιστες μονάδες

της ύλης), αλλά η θεώρησή του διαφέρει αισθη-

τά από αυτή του Δημοκρίτου και του Επικούρου.

Υιοθετεί την πυθαγόρεια αντίληψη ότι ο αριθμός

αποτελεί την αναγκαία και ικανή συνθήκη γνώ-

σεως και ότι τα όντα συμπίπτουν με τους αριθ-

μούς και δημιουργεί μια φιλοσοφία μαθηματικού

τύπου, μετασχηματίζοντας την πυθαγόρεια

αντίληψη ότι τα όντα μιμούνται τους αριθ-

μούς22. Οι Ατομικοί θεωρούν όπως έχουμε ανα-

φέρει, ότι τα άτομα υπάρχουν αιώνια, ανεξάρ-

τητα από οποιαδήποτε επέμβαση. Ο Πλάτωνας

θα καταργήσει τον πολυμορφισμό των ατόμων.

Τα θεωρεί ως μη υλικά σώματα, αλλά επίπεδα

γεωμετρικά σχήματα τα οποία ανήκουν στο

νοητό κόσμο των μαθηματικών και είναι πεπε-

ρασμένα, ενώ μπορούν να μετασχηματίζονται

σε οποιαδήποτε μορφή δίχως να αφήνουν κενό.

Με αυτό τον τρόπο ο Πλάτωνας αποφεύγει την

αιώνια διαίρεση της ύλης, που πρέσβευε ο Επί-

κουρος.

21 Ο.π, βλεπ. Γ. Χριστιανίδης, Δ. Διαλετής, Γ. Παπαδόπουλος, Κ. Γαβρόγλου, σελ. 113, 2000.22 Χ. Φίλη, «Η γεωμετρική θεώρηση της ύλης στον Τίμαιο», σελ. 72, 2002.



Eπίλογος

Είναι αξιοπρόσεκτη η προσπάθεια που καταβλή-θηκε από τους προσωκρατικούς φιλοσόφους,αναλογιζόμενοι σήμερα, με τα μέσα τα οποίαδιέθεταν, τις τρομακτικές ανακαλύψεις και θεω-ρίες που διατύπωσαν γύρω από τη φυσική πραγ-ματικότητα. Τόσο ο Λεύκιππος όσο και ο Δημό-κριτος έθεσαν θεμελίους λίθους, ώστε σήμερανα μιλάμε για ατομική θεωρία, με όλες δυστυ-χώς τις συνακόλουθες συνέπειες που την κατά-ντησε ο σύγχρονος άνθρωπος. Από επιστημονι-κή σκοπιά όμως η διατύπωση της θεωρίας τουςείναι τρομακτική και άκρως σημαντική. Σίγουραοι Aτομικοί φιλόσοφοι ήταν οι προπομποί μιαςτέτοιας θεωρίας, που συνεχίστηκε ακόμη και τηνελληνιστική περίοδο μέσω του Επίκουρου, οοποίος είδε τη θεωρία αυτή με διαφορετικό μάτι,βασιζόμενος όμως πάνω στα βασικά τους στοι-χεία. Η πιο ανατρεπτική όμως προσέγγιση τουφυσικού κόσμου, αποτυπώθηκε από τον Πλάτω-να, ο οποίος αψηφώντας τις προγενέστερεςαπόψεις και, πολλές φορές κρίνοντάς τες αρνη-τικά, προέβη σε μια νέα θεώρηση του συμπαντι-κού κόσμου. Οποιαδήποτε και να είναι όμως ηπροσέγγιση, η προσφορά των ανωτέρω φιλοσό-φων κρίνεται άκρως σημαντική.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ• Γ. Χριστιανίδης, Δ. Διαλετής, Γ. Παπαδόπουλος, Κ. Γαβρό-

γλου, «Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη», Τόμ. Β΄, Ε.Α.Π,Πάτρα, 2000.

• G.S Kirk- J.E. Raven- M.Schofield, «Οι Προσωκρατικοί φι-

λόσοφοι», ΜΙΕΤ, Αθήνα 2001.• Κ. Ιεροδιακόνου, «Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη»,

Τόμ. Α΄, Ε.Α.Π, Πάτρα, 2000• Θ. Πελεγρίνης, «Οι Πέντε Εποχές της Φιλοσοφίας», Ελλη-

νικά Γράμματα, Αθήνα,1997.• D.C. Lindberg, «Οι απαρχές της Δυτικής Επιστήμης», Πα-

νεπιστημιακές εκδόσεις Ε.Μ.Π, Αθήνα, 1997.• Πλάτων, «Τίμαιος», εισαγωγή- μετάφραση-σχόλια Β. Κάλ-

φας, Πόλις, Αθήνα, 1995.• Επίκουρος, «Επιστολή Πρώτη προς Ηρόδοτο», Άπαντα, Κά-

κτος, Αθήνα, 1994.• Χ. Φίλη, «Η γεωμετρική θεώρηση της ύλης στον Τίμαιο»,

Ακαδημία Αθηνών, Αθήνα, 2002.• Δ. Αναπολιτάνος, «Εισαγωγή στη θεωρία των Μαθηματι-

κών», Νεφέλη, Αθήνα.


Ο Αρχικελευστής (HN/ΣN) Βλάσιος Οικονόμουγεννήθηκε στην Aθήνα το 1977. Αποφοίτησετο 1998 από την Σχολή Μονίμων Υπαξιωματι-κών του Πολεμικού Ναυτικού (Σ.Μ.Υ.Ν) και

υπηρέτησε σε διάφορες Μάχιμες Μονάδες του Π.Ν. Από το2008 είναι κάτοχος πτυχίου Ε.Α.Π. του τμήματος «ΕυρωπαϊκήςΙστορίας και Πολιτισμού». Έχει πτυχίο αγγλικής γλώσσας και Η/Υ.

Φωτογραφία επομένης σελίδος: Γ΄ χρηματικό βραβείο, διαγωνισμού φωτογραφιών Nαυτικής Eπιθεωρήσεωςέτους 2009, του Αστυνόμου Α΄ Αγαμέμνωνα Αναγνωστοπούλου.


Η μικρή Ιστορία

ενός Έλληνα Στρατιώτη

σε ένα μεγάλο Πόλεμο

Tου Πλωτάρχου Aθανασίου Δημητρίου ΠN



Ζούμε στην Ελλάδα του 2010, όπου οι αξίες καιτα ιδανικά που κυριαρχούσαν στην ελληνικήκοινωνία έναν αιώνα πριν, φαίνονται απόμακρα.Οι προσωπικές και συλλογικές μνήμες έχουναμβλυνθεί, οι ιστορικές αναφορές τυγχάνουν«στεγνής» επιστημονικής εργασίας και δυστυ-χώς, η εθνική (λαϊκή) μνήμη, εκουσίως ή ακου-σίως, αποριζώνεται από τις συνειδήσεις μας. Ο νεοελληνικός ξενόφερτος μοντερνισμός, κα-κέκτυπο αποκύημα των δημιουργικών τάσεωνέτερων εθνών και κοινωνιών, δυστυχώς επικρο-τεί την εθνική αδιαφορία, την ατιμώρητη κατα-στροφή/λοιδορία εθνικών συμβόλων και αξιώνκαι αναμφίβολα την ιστορική λήθη.

Τα ανωτέρω είναι η αιτία συγγραφής του ενλόγω μικρού ιστορικού/βιογραφικού πονήματος.Θέλω να μεταφέρω στους αναγνώστες, ότι οιπρόγονοί μας, οι οποίοι πολέμησαν για τη σημε-ρινή, δυστυχώς νεφελώδη για αρκετούς έννοιατης ελευθερίας, δεν ήταν αναχρονιστικά φαντά-σματα του παρελθόντος. Ο Έλληνας στρατιώ-της, στη μορφή του οπλίτη, του ναύτη ή του αε-

ροπόρου, δεν ήταν κάτι μακρυνό, άπιαστο ήδυσνόητο. Ήταν άνδρες καθημερινοί: γεωργοί,τεχνίτες, επιστήμονες, οι οποίοι είχαν οικογέ-νειες που τους περίμεναν, οικονομικά, οικογε-νειακά και άλλα προβλήματα που έπρεπε νααντιμετωπισθούν, όσο αυτοί πολεμούσαν στομέτωπο. Στο στρατευμένο Έλληνα χρωστά ηΕλλάς την ύπαρξη και ανεξαρτησία της. ΣτονΆγνωστο αυτό Στρατιώτη, που έδωσε σε νεαρήηλικία όλο του το είναι, και αυτή ακόμα τη ζωήτου, για να παραδοθεί η Χώρα σε εμάς μεγαλύ-τερη, ενδοξότερη και προπάντων αξιοπρεπής.

Εδώ νομίζω είναι το κατάλληλο σημείο για ναανοίξω μια παρένθεση και να απευθυνθώ σε πο-λιτικούς φιλοσόφους και ιδεολόγους που υπο-στηρίζουν την ανυπαρξία πραγματικών συνεκτι-κών αξιών, οι οποίες έχουν ως αφετερία τοναπλό λαό –όχι όχλο– και δημιουργούν έθνη, λα-ούς και πολιτισμούς: Μία απλή επίσκεψη σταπεδία των μαχών, η ιστορική ανάγνωση τωνσφοδρών συγκρούσεων, η ανισότητα των αριθ-μών, με τους Έλληνες να υστερούν σχεδόν πά-ντα τόσο αριθμητικά, όσο και υλικά, αποδεικνύ-ουν ότι οι μάχες που κέρδισε «ο ΆγνωστοςΈλληνας Στρατιώτης» δεν κερδίζονται από λα-ούς που «σύρονται» στον πόλεμο από μια αδι-ευκρίνιστα οριζόμενη εξουσία ή οικονομοπολι-τική ελίτ. Κερδίζονται από ψυχομένους πολεμι-στές που καθοδηγούνται, τόσο πολιτικά όσο καιστρατιωτικά, από εμπνευσμένους ηγέτες.

Η αφορμή για τη συγγραφή και το ιστορικόυλικό, προέκυψαν μέσα από την κουβέντα μετον κύριο Σωτήριο Ανδρέου εκ Παιανίας, ο οποί-ος τυγχάνει μακρινός αλλά αγαπητός συγγε-νής. Ο κύριος Ανδρέου, έχει διατηρήσει ευλαβι-κά ένα μικρό αρχείο από γράμματα και φωτο-γραφίες του παππού του εκ μητρός κ. ΦιλίππουΝικολογιάννη.

Ο Φίλιππος Νικολογιάννης, κατ’ αρχήν αγρό-της και μετέπειτα Υπαξιωματικός της Χωροφυ-λακής, πολέμησε στους Βαλκανικούς πολέ-μους, ως Δεκανεύς του ΕΣ στο μέτωπο τηςΗπείρου. Συμμετείχε στην αιματηρή πολιορκίακαι άλωση του Μπιζανίου και διακρίθηκε κατάτις εκεί μάχες.

Σύμφωνα με τον κ. Ανδρέου1, ο παππούς τουΦίλιππος, ως διμοιρίτης, καθηλώθηκε με τη δι-μοιρία του κατά την προέλαση προς το Μπιζάνι,από έντεκα καλά οχυρωμένα και παραλλαγμένα1 Συνέντευξη του κ. Ανδρέου, ληφθείσα τη 10η Νοε 09.



Τουρκικά πυροβόλα. Οι Έλληνες στρατιώτεςέπρεπε να αναπτυχθούν επί ανοικτού πεδίουπροκειμένου να καταλάβουν διά της λόγχης τιςθέσεις των τουρκικών βαρέων όπλων. Οι απώ-λειες ήταν μεγάλες και η Ελληνική επίθεση είχεεκφυλιστεί. Ο Φίλιππος είχε εντοπίσει τις θέ-σεις των Τουρκικών πυροβόλων όταν έφθασεστην περιοχή μοίρα ελληνικού πυροβολικού. ΟΦίλιππος υπέδειξε στους Έλληνες πυροβολητέςτις ακριβείς θέσεις των έντεκα Τουρκικών πυρο-βόλων. Ισάριθμες Ελληνικές βολές ήταν αρκε-τές για να σιγήσουν τα εχθρικά πυροβόλα. Είναιάλλωστε ιστορικά γνωστό ότι η συμβολή τουελληνικού πυροβολικού και η καταδρομικήενέργεια των Ευζώνων εναντίον των πλευρώντης εχθρικής παράταξης, ελάφρυναν την πίεσηπου δεχόταν το ελληνικό πεζικό, το οποίο μεεφ’ όπλου λόγχη άλωσε το Μπιζάνι.

Κατά τη διάρκεια της ελληνικής επιθέσεως, οΔεκανέας Νικολογιάννης έκανε τάμα στον ΆγιοΑθανάσιο, το μικρό ξωκλήσι στην Παιανία, ότιαν γλύτωνε από αυτή την αιματηρή αναμέτρησητων ελληνικών και τουρκικών όπλων, θα έφερνε

στον Άγιο ένα δώρο. Το δώρο στον Άγιο του Δε-κανέα Φίλιππου Νικολογιάννη, ήταν δύο πεύκααπό τα βουνά της απελευθερωμένης Β. Ηπεί-ρου, τα οποία έφερε πίσω και φύτεψε στον περί-βολο της εκκλησίας. Ένα δεύτερο τάμα του Φί-λιππου ήταν πιο διασκεδαστικό: Σε όλη την υπό-λοιπη ζωή του, όποτε έβλεπε φαντάρο τον ρω-τούσε την ειδικότητά του. Αν αυτός υπηρετούσεστο πυροβολικό, τον κερνούσε κρασί και μεζέστο καφενείο του χωριού.

Τα γράμματα του Δεκανέα Φίλιππου Νικολο-γιάννη από το μέτωπο της Ηπείρου προς την οι-κογένειά του, είναι πολύ ενδιαφέροντα αλλάκαι πολύ ανθρώπινα. Είναι ενδιαφέροντα γιατίαπό την ανάγνωσή τους διακρίνουμε την έμφυ-τη ευφυΐα του απλού λαού, αλλά και το πνεύμαεπιθετικότητας και πρωτοβουλίας του Έλληναστρατιώτη. Είναι επίσης ανθρώπινα γιατί φανε-ρώνουν την αγωνία και ανησυχία των στρατιω-τών για τις οικογένειές τους, τα χωράφια τουςκαι τα προσφιλή τους πρόσωπα. Ο Φίλιππος Νι-κολογιάννης ήταν αγρότης, οικογενειάρχης καιπερίπου 27 ετών το 1913. Η μόρφωσή του ήταν



μέτρια. Παρόλο που εντοπίζουμε αρκετά ορθο-γραφικά λάθη, η γραφή του είναι παραστατική

και ενδιαφέρουσα. Για λόγους διακριτικότηταςκαι σεβασμού προς τη μνήμη του, επιλέξαμε ναδημοσιεύσουμε μία μόνο επιστολή, η οποία, απότη μία πλευρά δεν περιέχει πολλά προσωπικάκαι οικογενειακά στοιχεία και από την άλλη πα-ρέχει σαφή εικόνα των διαχρονικά εχθρικώνπρος την Ελλάδα ενεργειών της Ιταλίας, κατάτην προσπάθεια της Χώρας μας για απελευθέ-ρωση των αλύτρωτων εδαφών της Ηπείρου.

Λόγω της φυσικής δυσκολίας που παρουσιά-ζει η ανάγνωση του ένθετου πρωτότυπου κει-μένου, παραθέτω ένα ακριβές αντίγραφο τουγράμματος, προσπαθώντας να κρατήσω τηνιδιαίτερη έκφραση και τρόπο γραφής του συ-ντάκτη.

Ακόμα ένα έγγραφο που παρουσιάζουμε, εί-ναι μία αίτηση του γέροντα πια Φίλιππου Νικο-λογιάννη, προς τον Αρχηγό Στρατού το 1946.Με αυτή αιτείται τη μετάθεση του υιού του, απότην Πελλοπόνησο όπου υπηρετεί, σε υπηρεσίατης Αττικής, γιατί είναι η εποχή της συγκομιδήςκαι ως γέροντας αδυνατεί να τα καταφέρει μό-



νος. Ο υιός του Σταύρος, ο οποίος το 1946 υπη-ρετούσε για δεύτερη φορά σε Τάγμα Εθνοφυ-λακής στην Κυπαρισσία, πολέμησε όπως ο πα-τέρας του στα βουνά της Ηπείρου το 1940-41και απελευθέρωσε και αυτός, μάταια, για δεύτε-ρη φορά, την αλύτρωτη Β. Ήπειρο.

Αγαπητέ μου Αδελφέ, υγείαν έχω και υγεία γιαεσάς ποθώ,Αγαπητέ μου Ιωάννη, προϊμερών σου είχα γρά-ψει για να έλθεις προς αντάμωση μου, αλλά σεπαρακαλώ μετά μεγάλης μου λύπης να διακό-ψεις το ταξίδιον σου, διότι σηκωθήκανε οι Τουρ-καλβανοί εις το πόδι προς εκδίκηση μας και ωςεκ τούτου υπάρχει φόβος και για εμάς. Εξάλουέχουνε κάψει και αρκετά χωριά και δι αυτό θασε παρακαλέσω να μείνεις αδελφέ μου.

Αυτό που γίνεται σήμερα εδώ στην Αλβανίαείναι δάκτυλο της Ιταλίας διότι μάθαμε ότι πιά-σανε τον υιό του πρωθυπουργού της Ιταλίας καιήτανε ντυμένος με ρούχα γυναίκας. Τον επιά-σανε στο Αργυρόκαστρο. Τον ανακαλύψανε



ενώ πήγαινε με τα πόδια και κλωτσούσε με τοπόδι το ζώο του. Κατά τύχη, ενός δεκανέος τουέκανε μεγάλη εντύπωση και πηγαίνει στονΑνθυπολοχαγό του και του λέει ότι αυτό τρέχει.Αυτός δεν του έδωσε σημασία, αλλά ο δεκανέ-ας επέμενε και έπεισε τον λοχαγό του να τουεπιτρέψει να ερευνήσει την υπόθεση.

Ο Δεκανεύς επήγε και εσήκωσε το φερετζέκαι εμφανίστηκε άντρας με μουστάκι. Τον επή-γαν στο λοχαγό και του βρήκαν επιστολές καιαρκετές λίρες για να θρέψει τους Τουρκαλβα-νούς αντάρτες.

Μάλιστα είχε έρθει σε επαφή και με τουςγιαννιώτες Τουρκαλβανούς, γιατί υπάρχουν καιστα Ιωάννινα Τουρκαλβανοί, αλλά και όπου αλ-λού υπάρχουν Τουρκαλβανοί, να σηκωθούνπρος εκδίκηση των Ελλήνων. Ευτυχώς το τυχε-ρό μας ήταν ο δεκανεύς. Αλλά και τώρα υπάρ-χουν αντάρτικα σώματα Τουρκαλβανών και κοι-μόμαστε τη νύκτα σαν το λαγό.

Τώρα είναι χειρότερα τα πράγματα από πριν.Μάθαμε Αδελφέ μου ότι η Αυστρία έκανε συμ-μαχία με το Βούλγαρο και έχω πεποίθηση ότι θαγίνει ευρωπαϊκός πόλεμος Αδελφέ μου και τότεθα κλάψει η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα.

Αγαπητέ μου Αδελφέ, σου γράφω μετά μεγά-λης μου λύπης. Έχω 9 μήνες στρατιώτης και δεναπελπίστικα όπως σήμερα που σου γράφω. Αγα-πητέ μου βρίσκομαι σε μεγάλη απελπισία, όχι ότιέχω τίποτα, αλλά σκέφτομαι ότι δεν θα δούμεπατρίδα, ή εάν δούμε καμμιά φορά θα περάσουνπολλά χρόνια. Θα σε παρακαλέσω εκ μέρους μουΑγαπητέ μου, να προσέχεις από τη μια μεριά τοσπίτι και από την άλλη μεριά την Αγαπητή μου οι-κογένεια, διότι αδελφέ μου από εσένα προσμένωκαι όχι από τον Αλέκο. Αυτός θα τους καταπιείολόκληρους. Έχω 9 μήνες στρατιωτική θητεία καιδεν μου έχει στείλει και αυτός ως αδελφός ούτεμία επιστολή. Αλλά ας έχει την υγείαν του καιδεν πειράζει, διότι θα έχει και αυτός πολλά παρά-πονα από εμέ. Σε παρακαλώ Ιωάννη, πες του ταχαιρετίσματα από εμέ, τον αδελφό του το Φίλιπ-πα. Μάθε ότι είμαι περιπολάρχης τη νύκτα καιτους περιμένουμε τους «συμπέθερους» τουςΤουρκαλβανούς να τους περιποιηθούμε.

Σε ασπάζομαι,Ο αγαπητός αδελφός σου

Νικολογιάννης Φίλιππος

Αναλύοντας την επιστολή του Δεκανέα Φίλιπ-που Νικολογιάννη, εξάγουμε μερικά χρήσιμασυμπεράσματα:

1. Ο Έλληνας στρατευμένος, στο πρόσωποτου Δεκανέα που αντιλήφθηκε τη μεταμφίεσητου Ιταλού κατασκόπου, είναι ανδρείος, έξυ-πνος, διαθέτει πρωτοβουλία και προπάντων κρί-ση. Δεν θα πρέπει να λησμονούμε ότι όλες οιμάχες, αν όχι οι πόλεμοι, που κέρδισε η Ελλάς,οφείλονται σε αυτόν τον «Άγνωστο Στρατιώτη»που είχε οικογένεια και επάγγελμα να τον περι-μένουν πίσω. Αυτό ας το προσέξουν οι θιασώ-τες μειώσεως της υποχρεωτικής θητείας, ιδιαί-τερα σε μια περίοδο που ο νεοέλληνας απέχεισυνειδητά ή ασυνείδητα από την εθελοντικήκοινωνική προσφορά και είναι απορροφημένοςστη «μαύρη τρύπα» του πλουτισμού, καιροσκο-πισμού και ηδονικών απολαύσεων. Ίσως, στησύγχρονη κοινωνία μας, η θητεία είναι από τιςλίγες περιόδους της ζωής του που το μεγαλύτε-ρο ποσοστό των νεαρών Ελλήνων ξεφεύγει απότον οικογενειακό περίγυρο και συνεισφέρειστην κοινωνία και στο έθνος του.

2. Από τη σύντομη ανάλυση, της προ του Α΄ΠΠ, γεωπολιτικής κατάστασης που κάνει στοναδελφό του ο σχεδόν αγράμματος για τα σημε-ρινά δεδομένα Δεκανέας Φίλιππος Νικολογιάν-νης, παρατηρούμε ότι οι Έλληνες στρατιώτεςτων Βαλκανικών πολέμων είχαν πλήρη επίγνω-ση των τεκταινομένων γύρω τους. Έτσι βλέπου-με ότι περιμένουν το ξέσπασμα του Α΄ ΠΠ, ενώαντιλαμβάνονται το ρόλο της Ιταλίας και τααντικρουόμενα συμφέροντά της με την Ελλάδαστο γεωγραφικό χώρο της Β. Ηπείρου.

3. Από την άλλη πλευρά οι Έλληνες στρατιώ-τες, όπως είναι φυσικό, ανησυχούσαν για τις οι-κογένειές τους και για τα προβλήματα τηςαγροτικής επί το πλείστον ζωής, που άφηναν πί-σω τους. Εδώ αναδεικνύεται ο σημαντικός θε-σμός της ελληνικής οικογένειας. Αυτοί που μέ-ναν πίσω, γυναίκες, παιδιά, γονείς, αδέλφια,έπρεπε να στηρίξουν αυτούς που πολεμούσανστο μέτωπο. Ο αδελφός έπρεπε να συντρέξειτην οικογένεια του αδελφού που πολεμούσεστο μέτωπο και η σύζυγος έπρεπε να σταθεί ωςμητέρα και ως πατέρας. Τα παιδιά από 10-12χρονών, αν όχι μικρότερα, αναλάμβαναν σημα-ντικές εργασίες της οικιακής οικονομίας και τέ-



λος, ο παππούς και η γιαγιά, ως γηραιότεροι καιέχοντες πείρα ζωής, συνέβαλαν στις αρμονικέςσχέσεις της οικογένειας με την ευρύτερη κοι-νωνία. Με δεδομένο ότι οι Έλληνες πολεμού-σαν σε όλη την αρχαία, μεσαιωνική και νεωτέραιστορία για την επιβίωση της φυλής και τουέθνους, αντιλαμβανόμεθα πώς η Ελληνική οικο-γένεια αναδείχθηκε σε στυλοβάτη του Ελληνι-κού έθνους.

4. Ο Φίλιππος Νικολογιάννης, αφού περιγρά-φει την ανησυχία του για την οικογένειά του καιεκφράζει την πεποίθηση/παράκληση προς τοναδελφό του σχετικά με την προστασία της, εκδη-λώνει το επιθετικό πνεύμα, τη λεβεντιά και τηνπροσήλωση προς το καθήκον κάθε Έλληνα στρα-

τιώτη. Αστειευόμενος και... «με το χαμόγελο σταχείλη», κλείνει την επιστολή λέγοντας στοναδελφό του: «μάθε ότι γυρίζω περιπολάρχης τηνύκτα και τους περιμένουμε τους ΣυμπέθερουςTουρκοαλβανούς να τους περιπιόμαστε».

Αυτή είναι η αντιμετώπιση των ενίοτε κατακτη-τών της πατρίδας μας από τον Έλληνα στρατιώ-τη. Από την αρχαία έως τη νεότερη Ελλάδα. Απότο Μαραθώνα του 490 π.X. ως το στρατόπεδο τηςΕΛΔΥΚ το 1974. Ας μη χάσουμε αυτό το γονίδιοφιλοπατρίας, θάρρους, θεοσέβειας, λεβεντιάς,καρτερικότητας, ευρυματικότητας και οικογενεια-κής στοργής. Αν το χάσουμε, θα χαθούμε...

Φωτογραφία επομένης σελίδος: H Kανονιοφόρος “OPMH” εν όρμω ν. Σύμης.Φωτογραφία, Χρήστος Ζαβοριανός “ΡΟΔΟΣ”.


Ο Πλωτάρχης Αθανάσιος Δημητρίου ΠΝ γεννή-θηκε στην Αθήνα το 1969 και αποφοίτησε απότη ΣΝΔ το 1991. Έχει υπηρετήσει ως Αξιωμα-τικός Επιστασιών, Διευθυντής Διευθύνσεωνκαι Ύπαρχος στις Φ/Γ ΛΗΜΝΟΣ, ΨΑΡΑ, Κ/Φ

ΠΥΡΠΟΛΗΤΗΣ και ΤΠΚ ΤΡΟΥΠΑΚΗΣ, ΜΑΡΙΔΑΚΗΣ. ΔιετέλεσεΚυβερνήτης στις Τ/Α ΚΥΚΝΟΣ και Κ/Φ ΠΥΡΠΟΛΗΤΗΣ. Έχει υπη-ρετήσει στη ΣΝΔ ως Διευθυντής Αθλητισμού και ΑξιωματικόςΙστιοπλοίας ενώ έχει διδάξει ως ωρομίσθιος καθηγητής στηΣΝΔ και σε έτερα σχολεία του ΠΝ. Στη Διεύθυνση Α1 του ΓΕΝυπηρέτησε ως Τμηματάρχης (2005-2007 και 2009-2010) καιέχει διατελέσει Επιτελής εν πλω, υπό Ολλανδική και Ιταλική Δι-οίκηση, στην επιχείρηση ΑΤΑΛΑΝΤΑ της EUNAVFOR για την κα-ταπολέμηση της πειρατίας στον κόλπο του Άντεν και στον Ινδι-κό Ωκεανό, με καθήκοντα μεσοπρόθεσμης και μακροπρόθε-σμης σχεδίασης επιχειρήσεων (Ν5 – Planning Officer). Κατέχειειδίκευση ΑΞΟΠ ΤΠΚ και έχει διέλθει τα σταδιοδρομικά σχολεία

που προβλέπονται στο βαθμό του. Έχει φοιτήσει στο σχολείοΟπλικών Συστημάτων και Επιχειρήσεων στις ΗΠΑ (CombatSystems Officers), στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο όπουπεράτωσε το Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπου-δών της Σχολής Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών με εξει-δίκευση στη Ναυτική Αρχιτεκτονική και στο Naval PostgraduateSchool Monterey, όπου περάτωσε Μεταπτυχιακές σπουδές σταΧρηματοοικονομικά (Financial Management, MBA) και στις Διε-θνείς Σχέσεις (National Security Affairs, Regional Studies inRussia and Central Asia). Καθόσον σπούδαζε στο NPS διετέλε-σε Student Leader των ερευνητικών προγραμμάτων του πανεπι-στημίου. Επί του παρόντος υπηρετεί στο εν πλω επιτελείο τηςSNMG2, υπό Ολλανδική Διοίκηση και συμμετέχει στην επιχεί-ρηση Ocean Shield για την καταπολέμηση της πειρατίας στονΚόλπο του Άντεν. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά. Είναι παντρε-μένος και έχει ένα παιδί.


Η Ναυμαχία της Λάδης (494 π.Χ.)

Στρατηγικά λάθη

Tης Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου

Συγγραφέως – Ναυτικού

Μέλους Ελληνικής Εταιρείας Στρατηγικών Μελετών

(ΕΛ.Ε.Σ.ΜΕ.)



Η Ιωνική Επανάσταση (499-494 π.Χ.) παρά τηνάποψη του Ηρόδοτου ότι ήταν τυχαία και εξελί-χθηκε χωρίς σχέδιο, εκδηλώθηκε πρόωρα σεμια χρονική συγκυρία κατά την οποία δεν είχανσυνεκτιμηθεί ορθώς όλοι οι παράμετροι και οιδυσκολίες. Χωρίς ικανή και ενιαία ηγεσία, υποτι-μώντας την περσική στρατιωτική ισχύ και εσω-τερικά διασπασμένοι, οι Ίωνες της Μικράς Ασίαςοδηγήθηκαν σε μια εξέγερση η οποία γρήγορακατέληξε σε αδιέξοδο. Ο γεωγράφος και ιστορι-κός Εκαταίος ο Μιλήσιος προσπάθησε να τουςσυμβουλέψει προτείνοντας έγκαιρα τη ναυπή-γηση ισχυρού στόλου, διαβλέποντας ότι η τελι-κή σύγκρουση –από την οποία θα κρινόταν και ητύχη της Μιλήτου, του σημαντικότερου κέντρουτης επανάστασης– θα πραγματοποιείτο στη θά-λασσα. Πράγματι η τελευταία πράξη του δράμα-τος της Ιωνικής Επανάστασης εκτυλίχθηκε στηνήσο Λάδη την άνοιξη του 494 π.Χ.

Σύντομο ιστορικό πλαίσιο

Μπροστά στην πόλη των Μιλησίων, βρίσκεται ημικρή νήσος Λάδη. Εκεί αποφασίσθηκε απότους εξεγερμένους Ίωνες να δοθεί η ναυμαχία,η οποία θα έκρινε την έκβαση του πολέμου καιτην ανεξαρτησία της Μιλήτου. Οι Ίωνες πληρο-φορήθηκαν ότι οι Πέρσες προέλαυναν με όλεςτους τις δυνάμεις (πεζικό και ναυτικό) κατά τηςπόλης. Παρ’ όλα αυτά δεν θέλησαν να συγκε-ντρώσουν ισχυρές πεζικές δυνάμεις, γιατί πί-στευαν ότι η προστασία που παρείχαν τα τείχητης πόλης –τα οποία άλλωστε τα υπεράσπιζανοι ίδιοι οι Μιλήσιοι– ήταν αρκετή. Έτσι επικέ-ντρωσαν την προσοχή τους στη συγκρότησηπολυάριθμου στόλου, όπου πράγματι μετά τιςεκκλήσεις, η συμμετοχή ήταν μεγάλη. Ένας ση-μαντικός αριθμός (για τα δεδομένα της εποχής)από 353 πλοία συγκεντρώθηκαν από διάφοραμέρη της Ιωνίας, γεγονός που έκανε τους Πέρ-σες να προβληματισθούν και να καταστρώσουνσχέδιο διάσπασης της συνοχής των αντιπάλωντους πριν συγκρουσθούν μαζί τους. Οι Πέρσεςσυγκέντρωσαν τους τυράννους των Iωνικών πό-λων που στερήθηκαν την εξουσία εξαιτίας τωνδράσεων του Αρισταγόρα του Μιλήσιου. Οι έκ-πτωτοι ηγεμόνες μετά το ξέσπασμα της επανά-

στασης και την επιβολή δημοκρατικών πολιτευ-μάτων κατέφυγαν στους Μήδους και στη συνέ-χεια αφού εξασφάλισαν τη διαβεβαίωσή τουςότι θα τους επιστραφεί η εξουσία (τυραννίδα),εξεστράτευσαν ως σύμμαχοι εναντίον της Μι-λήτου. Σε αυτούς λοιπόν τους τυράννους οΠέρσης βασιλιάς απευθύνθηκε διατάσσοντάςτους να φροντίσουν ο καθένας ξεχωριστά ναπροβεί σε διασπαστικές ενέργειες. Τελικός σκο-πός ήταν να πεισθούν οι πολίτες να αποσχι-σθούν από τους υπολοίπους συμμάχους, πράτ-τοντας έτσι «για το καλό του Bασιλέως». Τόνι-σε δε, ότι με την αποστασία δεν θα πάθει κανείςτίποτα, δεν θα χάσει την περιουσία του, ενώ σεαντίθετη περίπτωση θα εξανδραποδισθούν, θαγίνουν τα παιδιά τους ευνούχοι, οι παρθένες θαξεσπιτωθούν και θα μεταφερθούν στη Βακτρίακαι ότι την Μίλητο θα την παραδώσει σε άλ-λους. Έτσι, οι τύραννοι των Ιώνων έστειλαν πα-ντού τους δικούς τους κατά τη νύκτα για νααναγγείλουν αυτές τις ειδήσεις1.

Σε αυτό το σημείο εύκολα μπορεί κανείς να κα-ταλάβει ότι δεν ήταν καθόλου δύσκολο οι πρώηντύραννοι να έχουν επαφές με τους «δικούς»τους, οι οποίοι συναναστρέφοντο ελεύθερα μετους υπολοίπους Ίωνες, αφήνοντας με αυτόν τοντρόπο να καλλιεργείται ανενόχλητα ένα δίκτυοεσωτερικής υπονόμευσης και κατασκοπείας.

«Ποιος… ηγέτης»;

Αρχικώς οι Ίωνες δεν έδωσαν ιδιαίτερη σημασίαστις υποσχέσεις ή στις απειλές των Περσών.Όμως μέσα στο ελληνικό στρατόπεδο τα πράγ-ματα δεν ήταν εύκολα. Όλοι ήθελαν να αναλά-βουν την αρχηγία του στόλου για να κινούνταιαυτοβούλως. Οι μέρες περνούσαν χωρίς αποτέ-λεσμα ώσπου εμφανίστηκε μια ικανότατη ηγετι-κή μορφή, ο Διονύσιος ο Φωκαεύς, ο οποίοςανέλαβε να οργανώσει το ετερόκλητο στρά-τευμα που είχε συγκροτηθεί για να υπερασπι-στεί τη Μίλητο.

Στην αρχή όλοι τον αποδέχθηκαν. Όμως στηνπραγματικότητα ο Διονύσιος κατέβαλε σημαντι-κές προσπάθειες να πείσει το ανεκπαίδευτο καιεν πολλοίς απείθαρχο στράτευμα ότι ήταν ανά-γκη να εκπαιδευθεί, να ιεραρχηθεί και να εκτε-λεί τις διαταγές που προέρχονταν από τον ένανκοινό αρχηγό των επαναστατικών δυνάμεων.

Ο Διονύσιος εργάσθηκε με ιδιαίτερο ζήλο1 Ηροδότου: Ιστοριών, ΣΤ’ 9-10.



προσπαθώντας να μετατρέψει ένα πλήθος άπει-ρων ανδρών σε ικανή μάχιμη δύναμη. Η προ-σπάθειά του προσέκρουσε σε ισχυρά εμπόδιαενώ τα κίνητρά του δεν τα εκτίμησαν ή τουλάχι-στον δεν ήταν έτοιμοι να τα εκτιμήσουν οι προ-ερχόμενοι από διαφορετικές περιοχές Ίωνες. Οαποφασισμένος στρατηγός έθεσε γρήγορα σεεφαρμογή το πρόγραμμά του. Κάθε μέρα οδη-γούσε στο ανοικτό πέλαγος, τα πλοία των Ιώ-νων τα πληρώματα των οποίων εκπαιδεύοντανπολύ σκληρά. Οι οπλίτες ασκούνταν σε συχνάγυμνάσια και τα πληρώματα σε ναυτικές τακτι-κές, μαθαίνοντας να εφαρμόζουν «διέκπλους».Ασκήσεις επίπονες, οι οποίες φάνταζαν ως βα-σανιστήρια σε ανθρώπους που δεν ήταν συνηθι-σμένοι σε ταλαιπωρίες. Επί επτά ημέρες όλοιυπάκουαν στις διαταγές του Διονύσιου, αλλάτην όγδοη κάποιοι παρέσυραν τους άλλους σεανατρεπτικές ενέργειες. Έτσι, αναρωτήθηκανμεταξύ τους, για ποιο λόγο να υπακούουν όλοιστον Διονύσιο, ο οποίος έδωσε μόνο 3 πλοία,τονίζοντας ότι βασανίζει σε ταλαιπωρίες όλους,λόγω των οποίων αρκετοί έπεσαν άρρωστοι καιάλλοι είναι έτοιμοι να πάθουν το ίδιο.

«Τίνα δαιμόνων παραβάντες τάδε αναπίμπλα-μεν; Οίτινες παραφρονήσαντες και εκπλώσα-ντες εκ του νόου ανδρί Φωκαιεϊ αλαζόνι, παρε-χομένω νέας τρεις επιτρέψαντες ημέας αυτούςέχομεν· ο δε παραλαβών ημέας λυμαίνεται λύ-μησι ανηκέστοισι, και δη πολλοί μεν ημέων εςνούσους πεπτώκασι, πολλοί δε επίδοξοι τωυτόπείσεσθαι· προς τε τούτων των κακών ημίν γεκρέσσον και ότι ων άλλο παθείν εστι, και τηνμέλλουσαν δουληίην υπομείναι ήτις έσται, μάλ-λον η τη παρεούση συνέχεσθαι. Φέρετε, τουλοιπού μη πειθώμεθα αυτού»2.

[Εναντίον τίνος θεού αμαρτήσαμε και υποφέ-ρουμε αυτές τις κακουχίες; Διότι εμείς τρελαθή-καμε και βγήκαμε από τα λογικά μας, ώστε κα-θόμαστε και υπακούμε σε έναν αλαζόνα Φωκα-έα, ο οποίος μόνο τρία πλοία έδωσε. Αυτόςαφού έλαβε τόση εξουσία απέναντί μας, μαςβασανίζει όλους μας με ανυπόφορες ταλαιπω-ρίες, πολλοί μάλιστα από μας έπεσαν άρρωστοι,πολλοί δε είναι έτοιμοι να πάθουν το ίδιο.Μπροστά σε αυτά τα δεινά, προτιμότερο είναι

να πάθουμε κάθε άλλο, να υποφέρουμε ακόμηκαι την μέλλουσα δουλεία, οποιαδήποτε κι ανείναι, παρά να υποφέρουμε από την παρούσα.Ελάτε κι από δω και στο εξής να μην τον υπα-κούμε]. Η ψυχολογία του στόλου εδοκιμάζετο από τηντρομερή κούραση και εκλονίζετο από ένα καται-γισμό πολλαπλών και αντιθετικών σκέψεων. Γιαπαράδειγμα:

α) Πώς θα νικήσουν τον εχθρό;β) Πώς θα αντιμετωπίσουν το γεγονός, ότι

πολλοί είναι ήδη άρρωστοι από τις ταλαιπωρίεςτων γυμνασίων και ακολουθούν και άλλοι;

γ) Σε περίπτωση που χάσουν, θα δοκιμάσουνχειρότερα βασανιστήρια από τους Πέρσες;

δ) Αν λιποτακτήσουν και συνταχθούν με τομέρος των Περσών, μήπως σώσουν τις ζωέςτους, τη γη τους και τελικώς η κατάσταση δενθα είναι και τόσο άσχημη;

ε) Ποιος είναι αυτός (Διονύσιος) που θα απο-φασίσει για το μέλλον των πόλεών τους και τοδικό τους και γιατί θα πρέπει να τον εμπιστευ-θούν και να τον υπακούσουν; κ.ο.κ.

Όλα τα παραπάνω επέφεραν σοβαρές επι-πτώσεις στη συνοχή του στρατεύματος και αύ-ξησαν τις πιθανότητες να διαλυθεί. Όταν δε–επισημαίνουμε– αυτά συμβαίνουν λίγο πριντην κρίσιμη ναυμαχία, τότε με μαθηματική ακρί-βεια το αποτέλεσμα είναι αναμενόμενο.

Εδώ θα πρέπει να διασαφηνίσουμε ότι δεν γί-νεται σε καμμία περίπτωση έμμεσος παραλληλι-σμός με το σύγχρονο φαινόμενο «στρες» μάχηςή το επιχειρησιακό «στρες». Οι πρώτες σύγχρο-νες αναφορές σε ψυχολογικές καταρρεύσειςστρατιωτών παρουσιάσθηκαν στους Ναπολεό-ντειους Πολέμους. Αργότερα και κατά τον Α΄2 Ηροδότου: Ιστοριών ΣΤ’ 12.



Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου για πρώτη φορά χρησι-μοποιήθηκε πυροβολικό με μεγάλη ακτίνα δρά-σεως, ισχυρά εκρηκτικά βλήματα, εφαρμόστηκανεπιχειρήσεις χημικού πολέμου κ.λπ. Όλες οιαντιμαχόμενες δυνάμεις εμφάνισαν μαζικέςαπώλειες, οι οποίες ήταν αποτελέσματα του«στρες μάχης», το οποίο, κατά τα επίσημα στοι-χεία, ανήλθε στο 20% της συνολικής δυνάμεώςτους. Και αν κάνουμε λόγο για τις περιπτώσεις,που παρουσιάστηκαν -ανάλογα με την μάχη- τό-τε έχουμε ένα ποσοστό της τάξης του 35% κα-ταρρεύσεως της παρατακτής δυνάμεως. Αυτέςοι αντιδράσεις ονομάστηκαν «shell shock», καιέλαβαν διαστάσεις επιδημίας, καθώς οι μαχητέςεμφάνιζαν προσωρινή κώφωση, τύφλωση, αμνη-σία, παράλυση, κ.ά. Όμως ο αριθμός των απωλει-ών από «στρες μάχης» έλαβε τριπλή διάσταση,αφού από ιατρικό μετατράπηκε σε ζωτικό στρα-τιωτικό πρόβλημα, το οποίο απειλούσε τις δυνα-τότητες των στρατών να διεξαγάγουν επιχειρή-σεις, και από στρατιωτικό σε κοινωνικό, ότανεκατοντάδες μαχητές, που επέστρεψαν στις πα-τρίδες τους, έμειναν στο κοινωνικό περιθώριο,αφού έπασχαν από βαριά ψυχοσωματικά συ-μπτώματα και αναγκάστηκαν να νοσηλευθούνγια πολλά χρόνια σε ειδικά άσυλα για βετερά-νους. Τέτοια φαινόμενα δεν παρουσιάσθηκανστην αρχαία Ελλάδα και όπου υπάρχουν αναφο-ρές για κόπωση ή ψυχολογική φθορά, εννοού-νται καταστάσεις ενός στρατεύματος που είχε

υποστεί απώλειες, ή είχε διαλυθεί. Επίσης στηνκατηγορία αυτή περιλαμβάνονται περιπτώσειςλιποταξίας (προκειμένου κάποιος να υπηρετήσεισε έναν άλλο στρατό/στόλο με καλύτερες συν-θήκες ή να «πουλήσει» πληροφορίες), περιπτώ-σεις συγχύσεως και εσφαλμένου ΑΝΣΚ, κούρα-ση και εγκατάλειψη δυνάμεων (με αποτέλεσματην παράδοση ή την ηρωική πτώση στο πεδίο τηςμάχης). Όπως αναφέρει ο Κ. Παπαδημητρίου(πλωτάρχης (ΥΙ) Π.Ν.): «Περιγραφές ψυχικής κα-τάρρευσης μαχητών υπό την πίεση της μάχηςσπανίζουν στα αρχαία και στα μεσαιωνικά κείμε-να καθώς την θεωρούσαν ένδειξη δειλίας»3.

Η ναυμαχία

Οι αντιμέτωποι στόλοι

Ήταν φυσικό μετά από τις αντιρρήσεις και τοσκεπτικισμό που εκδηλώθηκε για την ορθότηταη μη των επιλογών της ηγεσίας του Διονυσίου,να επικρατήσει αταξία στην πλευρά των Ελλή-νων. Την ημέρα της σύγκρουσης οι Ίωνες είχανήδη παραταχθεί σε μια απλή γραμμή μετώπου,όταν οι Φοίνικες έπλευσαν εναντίον τους. Κατάτη συμπλοκή εκδηλώθηκε το πρώτο ρήγμα όταντα 49 από τα 60 πλοία των Σαμίων, που είχανπαραταχθεί για τη ναυμαχία, απεχώρησαν καικατέφυγαν στη Σάμο, σύμφωνα με τη συμφωνίαπου είχαν κάνει με τον Αιάκη4 (αδελφό του τυ-ράννου Πολυκράτους της Σάμου που είχε κατα-

ΠΕΡΣΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΕΛΛ. ΠΛΟΙΑ

ΦΟΙΝΙΚΕΣ ΜΙΛΗΣΙΟΙ 80ΚΥΠΡΙΟΙ ΠΡΙΗΝΕΙΣ 12ΚΙΛΙΚΕΣ ΜΥΗΣΙΟΙ 3ΑΙΓΥΠΤΙΟΙ ΤΗΙΟΙ 17

ΧΙΟΙ 100ΕΡΥΘΡΑΙΟΙ 8ΦΩΚΑΙΕΙΣ 3ΛΕΣΒΙΟΙ 70ΣΑΜΙΟΙ 60

ΣΥΝΟΛΟ ΣΥΝΟΛΟ600 353

Πηγή: Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ηροδότου, Ιστοριών ΣΤ΄ 7-9.

3 Κ. Παπαδημητρίου (πλωτάρχης (ΥΙ): «Επιχειρησιακό στρες – στρες μάχης». Ναυτική Επιθεώρηση, τεύχος 559, σελ. 415.4 Ηροδότου: Ιστοριών Γ΄, 139.



φύγει στην αυλή του Δαρείου, κερδίζοντας τηνεύνοιά του και γενόμενος τύραννος αυτός στηθέση του αδελφού του), που προέτρεπε τουςΣαμίους να εγκαταλείψουν τη συμμαχία των Ιώ-νων, ενώ τα υπόλοιπα 11 παρέμειναν και ναυμά-χησαν μέχρι τελευταίας πτώσεως. Όταν οι Λέ-σβιοι είδαν ότι οι Σάμιοι υποχωρούσαν, έπραξανκαι αυτοί το ίδιο, παρασύροντας στην ενέργειάτους και άλλους. Οι μόνοι, τελικώς, που έμεινανκαι έδειξαν ανδρεία ήταν οι Χίοι. Με 100 πλοίακαι με πληρώματα εκλεκτούς πολίτες, παρέμει-ναν με ελάχιστους συμμάχους και ναυμάχησαν.Κυρίευσαν μεν πολλά εχθρικά, πλοία ενώ είχανσοβαρές απώλειες. Το αποτέλεσμα όπως εξελί-χθηκαν τα γεγονότα με τις πολλαπλές αποστα-σίες ήταν αναμενόμενο. Οι Ίωνες δεν έχασανμόνο τη ναυμαχία, αλλά ακόμη και τα νησιά πουπίστευαν ότι θα απελευθερώνοντο από τον περ-σικό ζυγό, υπέστησαν τραγικότερη μοίρα…

Στρατηγικές επισημάνσεις

Ο σκοπός της μελέτης αυτής, σε αυτό το ξεχω-ριστό πλαίσιο που ονομάζεται «στρατηγικέςεπισημάνσεις», δεν γίνεται για να επικρίνει αυ-στηρώς τους ναυμαχήσαντες στη Λάδη, αλλάνα δείξει ότι όλα αυτά, που εμείς σήμερα μπο-ρούμε να επισημάνουμε ως «λάθη», τα εντόπι-σαν και τα μελέτησαν αργότερα και οι ίδιοι μειδιαίτερο ζήλο και σοβαρότητα έτσι, ώστε να τυ-ποποιήσουν και να θεσμοθετήσουν τις διαδικα-σίες για τη διεξαγωγή ναυτικών επιχειρήσεων.Για το λόγο αυτό επιβάλλεται να δίδεται σπου-δαιότητα όχι μόνο στις νικηφόρες ναυμαχίες,αλλά και σε εκείνες που, από διάφορους παρά-γοντες, σημαντικούς ή όχι, κατέληξαν σε ήττα.Γιατί αυτές οι ναυμαχίες, οι απωλεσθείσες, απο-τελούσαν πάντα έναν οδηγό, ένα καλό σχολείογια τη μετέπειτα εξέλιξη του Πολεμικού Ναυτι-κού των αρχαίων Ελλήνων.

Έτσι λοιπόν, από τις έως τώρα πληροφορίες,που έχουμε για τη ναυμαχία της Λάδης, μπο-ρούμε να επισημάνουμε και να μελετήσουμε τακάτωθι:α) Έλλειψη πειθαρχίας και υπακοής σε έναν κοι-νό αρχηγό. (Ενότητα Διοικήσεως)

Ακόμη κι αν βρέθηκε τελικώς ο αρχηγός, αυτόδεν τελεσφόρησε, γιατί αφ’ ενός συνέβη την τε-λευταία στιγμή χωρίς να έχει ολοκληρωθεί ηβασική εκπαίδευση και αφ’ ετέρου δεν είχε

εμπεδωθεί πνεύμα συνείδησης πλήρους υπα-κοής στον αρχηγό. Συνεπώς ήταν εύκολη η αλ-λαγή των αποφάσεων εν όψει των απαιτητικώνπολεμικών γυμνασίων και η επιρροή από τους«εκτός» του στρατοπέδου.β) Έκθεση γυμνασίων του ελληνικού στόλουαπέναντι στον περσικό.

Ο Διονύσιος εκτέλεσε ναυτικά γυμνάσια επίεπτά συνεχείς ημέρες, με τέτοιο τρόπο παρα-γνωρίζοντας ότι οι κινήσεις ήταν ορατές απότον εχθρό. Έτσι το περσικό επιτελείο μπορούσενα παρακολουθεί και να γνωρίζει κατά πόσον οεχθρός:

- είναι αξιόμαχος - είναι αξιόπλοος - κινείται βάσει στρατηγικού σχεδίου ή όχι. Με αυτά τα δεδομένα, η θέση, η σύνθεση και

το σχέδιο δράσεως των Ελλήνων ήταν ορατάκαι διαθέσιμα στον εχθρό. γ) Έλλειψη εχθρογνωσίας.

Αντιθέτως με τους Πέρσες, δεν φαίνεται ναυπάρχει αναφορά για ενέργειες του ιωνικούστρατοπέδου, όσο αφορά σε κάποιο υποτυπώ-δες σύστημα παροχής πληροφοριών ώστε ναπροσδιοριστεί:

α. ΠΩΣ ο εχθρός μπορεί να χρησιμοποιήσει



τις δυνάμεις του για να επηρεάσει την αποστο-λή των Ιώνων.

β. ΠΟΙΟΣ είναι ο πιθανός Αντικειμενικός Σκο-πός του εχθρού που απορρέει λογικά από τουςανωτέρω τρόπους ενεργείας του.

Δίχως οι Ίωνες να γνωρίζουν τη γενική κατά-σταση του εχθρού, τον ΑΝΣΚ, σε ποια σημείαυπερτερεί/υστερεί ο περσικός στόλος, αποκλεί-ουν περαιτέρω μελέτη για Εχθρικές Δυνατότη-τες5 και την αντιμετώπισή τους. Η εχθρογνωσίααπετέλεσε αργότερα σημαντικό κεφάλαιο με-λέτης για τους αρχαίους Έλληνες.

«Χαβρίας έλεγε κάλλιστα στρατηγείν τουςμάλιστα γιγνώσκοντας τα των πολεμίων»6

[Ο Χαβρίας έλεγε ότι πολύ καλά στρατηγούνόσοι γνωρίζουν προπάντων την κατάσταση τωνεχθρών].δ) Αδιαφορία στην ασκούμενη κατασκοπεία.

Ο στρατηγός οφείλει να δίδει προσοχή στην

ασκούμενη κατασκοπεία, να παίρνει τα κατάλ-ληλα μέτρα προς αποφυγήν της, αλλά και νατην αντιμετωπίζει.

Τίποτε όμως από τα παραπάνω δεν συνέβηκατά την προκειμένη περίπτωση, αφού υπήρ-χαν επαφές με πρώην στρατηγούς, τυράννουςκαι διαφόρους «καλοθελητές». Ήταν φυσικό ναασκηθεί κατασκοπεία, να διαρρεύσουν πληρο-φορίες και να δημιουργηθούν ρήξεις στα στρα-τόπεδα. Συνεπώς, τα στοιχεία (β) και (δ) λειτούργησανγια τους Πέρσες ως πηγή πληροφοριών για τονπροσδιορισμό των εχθρικών δυνατοτήτων που,όπως τελικά απεδείχθη, μελέτησαν οι Πέρσεςάνετα και γρήγορα.ε) Έλλειψη συγκεκριμένου και μελετημένουσχεδίου τακτικής για την αντιμετώπιση τουεχθρού.

Σε ένα μελετημένο σχέδιο δεν περιλαμβάνε-ται μόνο ο αρχικός σχηματισμός του στόλου.Αντιθέτως μέσα σε αυτό υπάρχουν και πολλάάλλα στοιχεία, όπως οι προβλεπόμενες παραλ-λαγές του σχηματισμού, ιδιαιτέρως σε περίπτω-ση απωλείας μέρους του στόλου (από κατα-στροφές ή λιποταξίες) ή ακόμη και του αρχηγούτου στόλου. Η πρώτη φάση, αλλά και η βάσηενός σχεδίου, ή μιας επιχειρησιακής σχεδιάσε-ως είναι η εκτίμηση καταστάσεως, η οποία περι-λαμβάνει την κατανόηση του προβλήματος καιτην εξέταση όλων των μεθόδων για την επίλυσήτου (τρόποι ενεργείας). Εφ’ όσον απουσίαζε ημελέτη της πρώτης φάσεως/ βάσεως, της εκτι-μήσεως καταστάσεως, λογικό είναι να μη πέρα-σαν στις επόμενες φάσεις που ακολουθούν καιολοκληρώνουν μια επιχειρησιακή σχεδίαση,όπως για παράδειγμα η ανάπτυξη σχεδίου κ.ο.κ.στ) Αντιμετώπιση του εχθρού με λίγες δυνάμειςσε έναν ευρύ χώρο.

Τα περσικά πλοία εκινούντο ανέτως στην ευ-ρύτητα του κόλπου της Μιλήτου και επεκράτη-σαν πολύ εύκολα έναντι των λίγων πλοίων τουελληνικού στόλου που είχαν απομείνει. Αυτόήταν μια απόδειξη ελλείψεως μελέτης της πε-ριοχής επιχειρήσεων και επιλογή της βέλτιστης

5 Διασαφηνίζουμε: Η εχθρική δυνατότητα είναι ο τρόπος ενεργείας που εμείς εκτιμούμε ότι θα αναλάβει ο εχθρός, ενώ η εχθρικήενέργεια είναι ο τρόπος ενεργείας που θα αναλάβει ο εχθρός στην πραγματικότητα για να εκπληρώσει την αποστολή του και τοναντικειμενικό του σκοπό.

6 Στοβαίος Δ, ΧΙΙΙ, 53.



εκ των ημετέρων δυνατών ενεργειών. Δεν γνώ-ριζαν βέβαια ότι κατά τη διάρκεια της μάχης θαεγκατέλειπαν τη θέση τους οι περισσότεροι καιθα παρέμεναν ελάχιστοι. Εάν όμως υπήρχεέλεγχος κάθε εναλλακτικής λύσης, κατά πόσο,για παράδειγμα, η επιλεγείσα ιδέα ενεργείαςμπορούσε να επιλύσει το πρόβλημα (κατάλλη-λη), αν ήταν πραγματοποιήσιμη (κατορθωτή) καιποιες επιπτώσεις είχε (παραδεκτή), ενδεχομέ-νως να επέλεγαν κάποιο άλλο μέρος για ναναυμαχήσουν. Ο έλεγχος εναλλακτικής λύσης,μεταξύ άλλων, απετέλεσε μεταγενέστερα ένασημαντικό παράγοντα μελέτης μιας ναυμαχίας,από στρατηγούς που διέπρεψαν σε θέματα τα-κτικής και επιχειρησιακής σχεδιάσεως:«Ου στρατηγικόν το ουκ ώμην»7.

[δεν είναι καλή στρατηγική το να λες «δεν τοφανταζόμουν»].

Αργότερα, με το παράδειγμα της ναυμαχίαςτης Σαλαμίνος, η εκμετάλλευση του στενού θα-

λασσίου χώρου καθιερώθηκε ως ο πλέον βασι-κός παράγοντας τακτικής για τον στόλο, πουυστερούσε σε αριθμό πλοίων από τον εχθρό.

Πηγές - Βιβλιογραφία:Ηλίου, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν (τ. 7 Ελλας)Ηροδότου, Ιστοριών, εκδ. Πάπυρος.Ed. Jurien De La Gravière (1999): Ιστορία του Ναυτικού των

Αρχαίων Ελλήνων. Δημιουργία Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, (τ. Β)Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου (2008): Οι Σταθεροί Παράγοντες στην

Επιλογή Επιχειρήσεων κατά τον Ναυτικό Πόλεμο στην Αρχαία

Ελλάδα. Προβληματισμοί «έκδ. Ελληνικής Εταιρίας ΣτρατηγικώνΜελετών ΕΛ.Ε.Σ.ΜΕ.», τεύχος 48 (Σεπτέμβριος – Οκτώβριος),σελ.13. Κ. Παπαδημητρίου (πλωτάρχης (ΥΙ): «Επιχειρησιακό στρες –

στρες μάχης». Ναυτική Επιθεώρηση, τεύχος 559, σελ. 415

7 Πολυαίνου, Στρατηγημάτων Γ’ 9 Ιφικράτης, 17.

ΠΑΡΑΓOΝΤΕΣ ΝΙΚΗΣ / ΗΤΤΑΣ

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΝΙΚΗΣ ΠΕΡΣΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΗΤΤΑΣ ΕΛΛΗΝΩΝ

ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ / ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΚΤΙΜΗΣΕΩΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ &ΣΥΝΕΠΩΣ ΑΠΟΥΣΙΑ / ΕΛΛΕΙΨΗ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ ΣΧΕΔΙΟΥ

ΑΡΙΣΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΕΧΘΡΟΓΝΩΣΙΑΣ ΠΛΗΡΗΣ ΕΛΛΕΙΨΗ ΣΥΓΚΑΛΥΨΕΩΣ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝΑΡΙΘΜΗΤΙΚΗ ΥΠΕΡΟΧΗ ΣΤΟΛΟΥ ΜΙΚΡΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΣΥΝΤΟΝΙΣΜΕΝΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΣΕ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟ ΜΕ ΑΝΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΦΥΣΕΩΣ ΘΕΑΤΡΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝΤΙΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΦΙΛΙΩΝ / ΕΧΘΡΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΚΑΙ ΙΔΕΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ ΣΥΝΟΛΟΥ ΕΛΛΕΙΨΗ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ & ΠΕΙΘΑΡΧΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟΥ


Η Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου, γεννήθηκε στηνΑθήνα. Σπούδασε ψυχολογία και ιστορία.Είναι ναυτικός του Ε.Ν. και εξειδικεύεται σεμελέτες σχετικά με τη ναυτιλία στην αρχαίαΕλλάδα (εμπορικό/πολεμικό ναυτικό, στρατηγι-

κή και ανάλυση ναυτικών επιχειρήσεων). Ανέπτυξε αξιόλογησυγγραφική δραστηριότητα, δημοσιεύοντας βιβλία, άρθρα, μο-νογραφίες και αναλύσεις σε περιοδικά (ιστορικά, ΓΕΝ). Πραγματοποιεί ομιλίες και διαλέξεις για τη ναυτιλία και το ναυ-

τικό πόλεμο στην αρχαιότητα, ενώ διδάσκει Ναυτιλία και Ναυτι-κή Ιστορία στην Ελληνική Ακαδημία Ναυσιπλοΐας, Ναυτικών Τε-χνών & Αθλημάτων Ν.Ο.ΑΜ., έχοντας επιμεληθεί και συγγρά-ψει ειδικά εγχειρίδια για τους μαθητές της σχολής. Είναι μέλος της Ελληνικής Εταιρίας Στρατηγικών ΜελετώνΕΛ.Ε.Σ.ΜΕ., του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος και του Societyfor Naval Research, London.Είναι παντρεμένη με τον δημοσιογράφο & αμυντικό αναλυτή Ιω-άννη Σ. Θεοδωράτο κι έχουν μία κόρη.

Φωτογραφία επομένης σελίδος: Β΄ έπαινος, διαγωνισμού φωτογραφιών Nαυτικής Eπιθεωρήσεως έτους 2009, της Ανθυποπλοιάρχου (ΠΥ-ΣΗΜ) Αγγελικής Μπαστούνη ΠΝ.


Προμήθεια οπλικών συστημάτων

Αξιολόγηση, επιλογή, αντισταθμιστικά

ωφελήματα και το ευρωπαϊκό πλαίσιο

Tου Aρχιπλοιάρχου ε.α. Παναγιώτη Γ. Aλούρδα ΠN



« … είναι πρακτικά το ίδιο είτε έχεις ένοπλες δυνάμεις με

ανεπαρκή και απαρχαιωμένο οπλισμό είτε δεν έχεις καθόλου.»Από τον 20ό στον 21ο αιώνα. Τομές στην πλανητική πολιτική πε-ρί το 2000.

Παναγιώτης Κονδύλης

« Η ίδια ποσότητα και ποιότητα του υλικού έχει σε κάθε χώρα

διαφορετική αξία, η οποία καθορίζεται από το τεχνολογικό

επίπεδο της χώρας. »

Πλανητική Πολιτική μετά τον Ψυχρό Πόλεμο.Παναγιώτης Κονδύλης

Πρόλογος

Η προμήθεια (procurement) αμυντικού υλικού(defence materiel) είναι μία εξαιρετικά πολύπλο-κη, χρονοβόρα και δαπανηρή διαδικασία. Στηνπαρούσα εργασία παρουσιάζονται ορισμένεςαπόψεις και στοιχεία με σκοπό την επισήμανσητων βασικών παραμέτρων του προβλήματος.

Εισαγωγή

Τα αμυντικά υλικά κατηγοριοποιούνται ανάλογαμε την επικινδυνότητα (risk) της προμήθειας. Ανκαι οι διαδικασίες και τα κριτήρια κατηγοριοποί-ησης των αμυντικών υλικών εκφεύγουν τωνορίων της παρούσας εργασίας, θεωρούμε ότιτουλάχιστον τρεις κατηγορίες απαιτούνται γιανα περιλάβουν το σύνολο των υλικών (χαμηλής,μεσαίας και υψηλής επικινδυνότητας). Οι διαδι-κασίες αξιολόγησης και επιλογής δεν μπορεί ναείναι οι ίδιες για όλα τα αμυντικά υλικά.

Η παρούσα εργασία αναφέρεται κυρίως σταμείζονα οπλικά συστήματα (πλοία, αεροπλάνα,άρματα μάχης κ.λπ.) και υποσυστήματα (κατευ-θυνόμενα βλήματα, συστήματα διευθύνσεωςβολής κ.λπ.) για τα οποία δεν υπάρχει ολοκλη-ρωμένη δυνατότητα ανάπτυξης (development),τεχνολογικής σχεδίασης (engineering design)και κατασκευής (production) στην Ελλάδα. Τασυστήματα αυτά ανήκουν ως επί το πλείστονστην κατηγορία υψηλής επικινδυνότητας.

Πρέπει να τονισθεί ότι η επικινδυνότητα είναιμέγιστη στην περίπτωση των πολεμικών πλοίων,διότι το πολεμικό πλοίο είναι το πλέον πολύ-πλοκο, το πλέον ακριβό και το μόνο οπλικό σύ-στημα το οποίο κατασκευάζεται σε μικρούςσχετικά αριθμούς και χωρίς πρωτότυπο. Σε αντί-θεση για τα αεροπλάνα, τα άρματα μάχης και

άλλα συστήματα κατασκευάζονται πολλές φο-ρές και περισσότερα του ενός πρωτότυπα ταοποία υφίστανται και καταστροφικούς ελέγ-χους, πριν από το στάδιο της μαζικής παραγω-γής. Το πρώτο πλοίο μίας κλάσης θα επιτύχει τιςπροβλεπόμενες επιδόσεις του μόνο όταν η ανά-πτυξη και η τεχνολογική σχεδίασή του στηρι-χθεί σε εκτεταμένη μοντελοποίηση τόσο φυσι-κή όσο και με τη βοήθεια λογισμικού. Εάν τοπρώτο πλοίο δεν επιτύχει τις επιδόσεις του, ταεπόμενα πλοία θα ακολουθήσουν με τα ίδιαπροβλήματα και το Π.Ν. θα ζημιωθεί επιχειρη-σιακά και οικονομικά.

Στην ελεύθερη αγορά όπου λειτουργεί ο πλή-ρης και ανοικτός ανταγωνισμός, ο αγοραστήςέχει να επιλέξει από ένα μεγάλο αριθμό προϊό-ντων που το κάθε ένα είναι πλήρες υποκατάστα-το του άλλου. Αντιθέτως για τα οπλικά συστή-ματα η επιλογή γίνεται από ένα μικρό αριθμόσυστημάτων που το κάθε ένα είναι παρόμοιουποκατάστατο (close substitute) του άλλου. Δύοή περισσότερα οπλικά συστήματα είναι παρό-μοια υποκατάστατα όταν έχουν τη δυνατότητανα εκτελέσουν την ίδια ή παρόμοια αποστολήκαι έχουν παρόμοιες επιδόσεις.

Παράμετροι αξιολόγησης

Της αξιολόγησης προηγείται το στάδιο του κα-θορισμού των αναγκών της αποστολής (missionneeds) που πρέπει να φέρει σε πέρας το οπλικόσύστημα σε συνάρτηση με τις απειλές (threats)παρούσες αλλά και προβλεπόμενες. Οι ανάγκεςτης αποστολής μέσα από μία επαναληπτική με-λετητική διεργασία μεταφράζονται σε συγκε-κριμένες απαιτήσεις (requirements) οι οποίεςτελικά εκτεχνικεύονται και παίρνουν τη μορφήτων τεχνικών προδιαγραφών.

Στις χώρες όπου παράγονται τεχνολογικάπροηγμένα οπλικά συστήματα η αξιολόγηση(evaluation) έχει σκοπό τον καθορισμό ή την εύ-ρεση του οπλικού συστήματος με το βέλτιστοσυνδυασμό επιδόσεων (performance) και ολικούκόστους κύκλου ζωής (life cycle cost).

Με τον όρο επιδόσεις εννοούμε το σύνολοτων επιχειρησιακών και λειτουργικών χαρακτη-ριστικών του συστήματος που θεωρούνται ση-μαντικά για την εκτέλεση της αποστολής του.Ορισμένα λειτουργικά χαρακτηριστικά του συ-στήματος δεν περιλαμβάνονται στις επιδόσεις



προς αξιολόγηση (π.χ. αριθμός στροφών κυρίωναξόνων ενός πολεμικού πλοίου), ενώ ορισμένακατασκευαστικά χαρακτηριστικά αν και δεν εί-ναι επιδόσεις πιθανόν να αξιολογούνται (π.χ.υλικό κατασκευής).

Το ολικό κόστος κύκλου ζωής ενός συστήμα-τος αποτελείται από το κόστος πρόσκτησης, τοκόστος λειτουργίας και υποστήριξης και το κό-στος απόσυρσης.

Σημαντικό ρόλο παίζουν επίσης η υποστήριξηκαι αναβάθμιση του συστήματος καθ’ όλη τηδιάρκεια της ωφέλιμης ζωής του (through lifesupport and upgrade) και η ελαχιστοποίηση τηςεπικινδυνότητας. Ειδικά για τα συστήματα πουέχουν την μέγιστη ωφέλιμη ζωή –δηλαδή τα πο-λεμικά πλοία με ωφέλιμη ζωή από τριάντα μέχρισαράντα χρόνια, αναλόγως του τύπου– η υπο-στήριξη και αναβάθμιση του συστήματος καθ’όλη τη διάρκεια της ωφέλιμης ζωής του είναιαπαραίτητη και υψίστης σημασίας.

Στις χώρες που δεν παράγονται τεχνολογικάπροηγμένα οπλικά συστήματα ή που βρίσκονταιστο κατώφλι μονάχα της παραγωγής τους,όπως η Ελλάδα, εκτός από τους ανωτέρω κυρί-ους παράγοντες, λαμβάνονται υπόψη και άλλοιόπως η μεταφορά τεχνολογίας και τεχνογνω-σίας (transfer of technology and know how) και ηεγχώρια βιομηχανική συμμετοχή (domesticindustrial participation). Επίσης οι παράγοντεςόπως η ελαχιστοποίηση της επικινδυνότηταςκαι η υποστήριξη και αναβάθμιση του συστήμα-τος καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, προφα-νώς αποκτούν μεγαλύτερη βαρύτητα. Προφα-νής είναι επίσης και η αλληλοεπίδρασή τους κα-θόσον η μεταφορά τεχνολογίας και τεχνογνω-σίας διευκολύνει την υποστήριξη και επαυξάνειτην αποτελεσματικότητα (effectiveness) και τηναπόδοση (efficiency) του οπλικού συστήματος οιοποίες φθάνουν στον ύψιστο βαθμό μόνο στηνχώρα παραγωγής του.

Η ίδια ποσότητα και ποιότητα του υλικού έχεισε κάθε χώρα διαφορετική αξία, η οποία καθορί-ζεται από το τεχνολογικό επίπεδο της χώρας.

Ένας άλλος ιδιαίτερα σημαντικός παράγο-ντας είναι κατά πόσο το συγκεκριμένο οπλικόσύστημα έχει ενσωματωθεί στις Ένοπλες Δυνά-μεις της χώρας παραγωγής του ή έχει παραχθείμόνο για εξαγωγή (only for export). Ο παράγο-ντας αυτός είναι ιδιαίτερα σημαντικός δεδομέ-

νων των διαδικασιών προμηθείας οπλικών συ-στημάτων στην Ελλάδα όπου ένα σχεδόν μηδε-νικό ποσό διατίθεται για έρευνα, ανάπτυξη, τε-χνολογική σχεδίαση και ελέγχους. Σε πολλέςχώρες, η μη ενσωμάτωση του συστήματος στιςΈνοπλες Δυνάμεις της χώρας παραγωγής του,αποτελεί λόγο απόρριψης του συστήματος κατάτην αξιολόγηση. Σε ορισμένες περιπτώσεις ηθέση αυτή δικαιολογείται.

Εδώ για διευκρινιστικούς λόγους απαιτείταιμία μικρή παρέκβαση. Η ανάπτυξη και η τεχνολο-γική σχεδίαση του συστήματος περιλαμβάνουνκαι τις τεχνικές προδιαγραφές (technicalspecifications). Αναπόσπαστο τμήμα κάθε τεχνι-κής προδιαγραφής είναι οι διαδικασίες επιβεβαί-ωσης (verification) και επαλήθευσης (validation)των επιδόσεων του συστήματος. Είναι ευνόητοότι μόνο ο σχεδιαστής/κατασκευαστής του οπλι-κού συστήματος μπορεί να εκπονήσει πλήρειςδιαδικασίες επιβεβαίωσης και επαλήθευσης τωνεπιδόσεών του. Σε αντίθετη περίπτωση για ναεξασφαλισθεί αυτό απαιτείται μία σημαντικήυποδομή σε έρευνα, ανάπτυξη και τεχνολογικήσχεδίαση στο συγκεκριμένο πεδίο. Θα ήταν πα-ράλειψη να μην σημειωθεί ότι πρέπει κάποτε νααπαληφθεί από τα επίσημα έγγραφα η χρήση τουμη δόκιμου όρου «τεχνική περιγραφή», ο οποίοςδεν περιλαμβάνεται στη διεθνώς χρησιμοποιού-μενη τεχνική ορολογία. Η Ευρωπαϊκή Οδηγία2009/81/ΕΚ, στις περιπτώσεις που δεν είναι εφι-κτή η εκπόνηση τεχνικών προδιαγραφών, προ-βλέπει την συμπερίληψη στην προκήρυξη ενόςπεριγραφικού εγγράφου (descriptive document)με τις ανάγκες και απαιτήσεις του αγοραστή.

Οι πολιτικοί λόγοι, όπως οι διακρατικές σχέ-σεις, οι συμμαχίες και οι στρατηγικές προτεραιό-τητες, διαδραματίζουν τον πιο σημαντικό ρόλοστην επιλογή ενός οπλικού συστήματος. Άλλω-στε από την πλευρά των χωρών όπου παράγονταιτα τεχνολογικά προηγμένα οπλικά συστήματα, οικαλές διακρατικές σχέσεις και οι στρατηγικέςσυμμαχίες επιβεβαιώνονται με τη δυνατότητααποδέσμευσης (releaseability) των πλέον προηγ-μένων/αποτελεσματικών οπλικών συστημάτων. Ηάρνηση αποδέσμευσης (υψηλής) τεχνολογίας(technology denial) αποτελεί πολιτικό όπλο. Η πα-ράμετρος αυτή είναι υψίστης σημασίας, όπωςέχει αποδειχθεί ιστορικά και γίνεται ακόμη πιο ση-μαντική λόγω της ραγδαίας εξέλιξης της τεχνο-



λογίας καθ’ όσον η αποδέσμευση ενός συστήμα-τος δεν συνεπάγεται την αποδέσμευση της επό-μενης βελτιωμένης τροποποίησης του.

Η πολιτική διάσταση συνδέεται άμεσα και μετην ασφάλεια του εφοδιασμού και την ασφά-λεια των πληροφοριών (security of supply –security of information). Χαρακτηριστικό παρά-δειγμα ασφαλείας του εφοδιασμού και των πλη-ροφοριών είναι η περίπτωση των κατευθυνομέ-νων βλημάτων Exocet AM-39 κατά τη διάρκειατου πολέμου των Falklands (βλέπε συνημμένοΠαράρτημα).

Οι συμβάσεις προμήθειας αμυντικού υλικούπρέπει να περιλαμβάνουν ρήτρες επί των θεμά-των της ασφάλειας του εφοδιασμού και τωνπληροφοριών ιδίως κατά τη διάρκεια περιόδωνκρίσεων ή εχθροπραξιών. Κάτι τέτοιο είναι προ-φανές ότι είναι εφικτό (στο βαθμό που είναι) μό-νο στο πλαίσιο μίας διακρατικής συμφωνίας.Επομένως μία διαδικασία αξιολόγησης πρέπεινα λαμβάνει υπόψη όλους αυτούς τους παράγο-ντες τους οποίους παραθέτουμε με τη σειρά βα-ρύτητας που εμείς θεωρούμε πιο σημαντική:Α. Δυνατότητα αποδέσμευσης (releaseability).Β. Ασφάλεια του εφοδιασμού και των πληρο-

φοριών (security of supply and information).Γ. Επιδόσεις (performance).Δ. Το σύστημα έχει ενσωματωθεί στις Ένοπλες

Δυνάμεις της χώρας παραγωγής του ή έχειπαραχθεί μόνο για εξαγωγή.

Ε. Επικινδυνότητα (risk).Στ. Υποστήριξη και αναβάθμιση καθ’ όλη τη

διάρκεια της ωφέλιμης ζωής (through lifesupport and upgrade).

Ζ. Ολικό κόστος κύκλου ζωής (life cycle cost).Η. Μεταφορά τεχνολογίας και τεχνογνωσίας

(transfer of technology and know how).Θ. Εγχώρια βιομηχανική συμμετοχή (domestic

industrial participation).Ι. Ικανότητες και επιδόσεις κατά το παρελθόν

(past performance) του παραγωγού του συ-στήματος.

Η αξιολόγηση είναι ένα εξαιρετικά δύσκολοεγχείρημα καθ’ όσον η αντικειμενική ποσοτικο-ποίηση όλων των ανωτέρω παραγόντων είναισχεδόν αδύνατη, ορισμένες φορές δε και άνευουσίας. Έχει ληφθεί υπόψη ότι η ΕυρωπαϊκήΟδηγία 2009/81/ΕΚ εκτός από την ποσοτικοποίη-ση όλων των παραγόντων με συντελεστές βαρύ-

τητας (weighting), επιτρέπει και μόνο τον καθορι-σμό σειράς σπουδαιότητας. Επίσης οι επιδόσειςτου οπλικού συστήματος συνίστανται από έναμεγάλο αριθμό επιχειρησιακών και λειτουργικώνχαρακτηριστικών πολλά από τα οποία είναι αντι-κρουόμενα. Ένα στοιχείο το οποίο επιπλέον πε-ριπλέκει την αξιολόγηση των επιδόσεων τωνοπλικών συστημάτων είναι η άρνηση (άμεση ήέμμεση) των κατασκευαστών να δώσουν όλα ταστοιχεία προ της υπογραφής της σχετικής σύμ-βασης για λόγους εμπιστευτικότητας.

Επομένως για να είναι εφικτή μία πλήρης καιορθή αξιολόγηση πρέπει να γίνεται από άτομαπου διαθέτουν τις απαιτούμενες γνώσεις καιεμπειρία, και να υπάρχει η δυνατότητα ουσια-στικού ελέγχου σε ένα δεύτερο και υψηλότεροστάδιο. Σε κάθε στάδιο η σαφής και πλήρης τεκ-μηρίωση είναι απαραίτητη.

Eυρωπαϊκό πλαίσιο

Σύμφωνα με το Άρθρο 296 των Συνθήκων τωνΕυρωπαϊκών Κοινοτήτων (Article 296 TEC) καιτον κατάλογο της Απόφασης 255 του Συμβουλί-ου της 15ης Απριλίου 1958 (Council Decision255/58) τα όπλα, πυρομαχικά και πολεμικά υλι-κά που προορίζονται για χρήση από τις ΈνοπλεςΔυνάμεις κάθε χώρας εξαιρούνται από την εσω-τερική αγορά (internal market) της ΕυρωπαϊκήςΈνωσης και υπόκεινται στις διατάξεις της Νομο-θεσίας κάθε χώρας. (Και τα δύο έγγραφα παρα-θέτονται στο τέλος του παρόντος κειμένου).Το Άρθρο 296 αρχικά ήταν το Άρθρο 223 τηςΣυνθήκης της Ρώμης (1958) μετά έγινε το Άρθρο296 της Συνθήκης του Άμστερνταμ (1999) καιστο μέλλον θα είναι γνωστό ως Άρθρο 346 τηςΣυνθήκης της Λισαβώνας (2009). Στα πενήντακαι πλέον έτη από την αρχική ενσωμάτωση στηΣυνθήκη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων το εν λό-γω Άρθρο παραμένει ουσιαστικά το ίδιο.

Το Άρθρο 296 αναφέρεται στα ουσιώδη συμ-φέροντα ασφάλειας του Κράτους (essentialinterests of security) όπως αυτά συνδέονται μετην ασφάλεια των πληροφοριών (security ofinformation) στην παράγραφο 1.α και την ασφά-λεια του εφοδιασμού (security of supply), υπότην μορφή της παραγωγής (production) ή τηςεμπορίας (trade) αμυντικών υλικών, στην παρά-γραφο 1.β. Επισημαίνεται ότι η ασφάλεια τωνπληροφοριών και η ασφάλεια του εφοδιασμού



είναι ουσιώδεις όχι μόνο κατά την περίοδο από-κτησης του αμυντικού υλικού αλλά καθ’ όλη τηδιάρκεια της ωφέλιμης ζωής του.

Ο κατάλογος της Απόφασης του Συμβουλίου255/58 περιλαμβάνει 15 γενικές κατηγορίεςόπλων (arms), πυρομαχικών (munitions) και πο-λεμικών υλικών (war material).Δεδομένου ότι:1. οι έννοιες ουσιώδη συμφέροντα ασφάλειας,

ασφάλεια των πληροφοριών και ασφάλειατου εφοδιασμού, είναι δύσκολο να καθορι-σθούν και

2. ο κατάλογος των πολεμικών υλικών είναι γε-νικός και περιλαμβάνει υλικά τα οποία χρησι-μοποιούνται και από άλλες κρατικές υπηρε-σίες πλην των Ενόπλων Δυνάμεων κάθε χώ-ρας, την 7η Δεκεμβρίου 2006 εκδόθηκε ηΕρμηνευτική Επικοινωνία της Επιτροπής τωνΕυρωπαϊκών Κοινοτήτων (COM (2006) 779final, Interpretative Communication 07-12-2006) για την εφαρμογή του Άρθρου 296 ΣΕΚστο πεδίο των αμυντικών προμηθειών.

Η Ερμηνευτική Επικοινωνία ουσιαστικά παρα-θέτει την επικρατούσα άποψη στην ΕυρωπαϊκήΈνωση, η οποία είναι ότι τα κράτη-μέλη έχουντο δικαίωμα να επικαλεσθούν το Άρθρο 296 για

τις συμβάσεις αμυντικών προμηθειών αλλά καιη Επιτροπή έχει τη διακριτική ευχέρεια να διε-ρευνήσει κατά περίπτωση την εγκυρότητα τηςαπόφασης. Επίσης η Ερμηνευτική Επικοινωνίααποσαφηνίζει ότι δεν μπορεί να ερμηνεύσει τηνέννοια των «ουσιωδών συμφερόντων ασφάλει-ας» και ότι αυτό αποτελεί αποκλειστικό δικαίω-μα (prerogative) κάθε κράτους-μέλους.

Επισημαίνεται ότι δεν υπάρχει προοπτικήαναθεώρησης του Άρθρου 296 ή της Απόφασηςτου Συμβουλίου 255/58.

Την 20ή Αυγούστου 2009 δημοσιεύθηκε στηνεπίσημη εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης(Official Journal of the European Union - OJEU) ηΕυρωπαϊκή Οδηγία 2009/81/ΕΚ (EuropeanDirective 2009/81/EC) με σκοπό τον συντονισμότων διαδικασιών για την κατακύρωση ορισμέ-νων συμβάσεων έργων (works), συμβάσεωνεφοδιασμού (supply) και συμβάσεων υπηρεσιών(service) στους τομείς της άμυνας και της ασφά-λειας. Η εν λόγω οδηγία είναι γνωστή και ωςΟδηγία Αμυντικών Προμηθειών (DefenceProcurement Directive).

Παρότι η Οδηγία 2009/81/ΕΚ αναφέρεται σταυλικά του καταλόγου της Απόφασης του Συμ-βουλίου 255/58 το πεδίο εφαρμογής της είναι οιπρομήθειες που δεν υπάγονται στο Άρθρο 296.



Τα Κράτη διατηρούν το δικαίωμα να επικαλε-σθούν το Άρθρο 296 για τις προμήθειες αμυντι-κών υλικών.

Επισημαίνεται ότι η Οδηγία 2009/81/ΕΚ δεναντιμετωπίζει επαρκώς το θέμα της ασφάλειαςτου εφοδιασμού (είτε ως παραγωγή, είτε ωςεμπορία), θέμα υψίστης σημασίας για κράτη μεπεριορισμένη δυνατότητα παραγωγής αμυντι-κών υλικών όπως η Ελλάδα.

Από το πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας2009/81/ΕΚ σαφώς εξαιρούνται οι διακρατικέςσυμφωνίες αμυντικών προμηθειών είτε μεταξύΚρατών-Μελών είτε μεταξύ Κρατών-Μελών καιτρίτων Κρατών (Άρθρα 12 και 13 της οδηγίας).

Πριν από την ενεργοποίηση της Οδηγίας2009/81/ΕΚ οι συμβάσεις, στους τομείς της άμυ-νας και της ασφάλειας, που δεν υπάγονταν στοΆρθρο 296 ΣΕΚ μπορούσαν να υπαχθούν στηνΕυρωπαϊκή Οδηγία 2004/18/ΕΚ (EuropeanDirective 2004/18/EC). Η οδηγία αυτή αναφέρε-ται σε συμβάσεις –έργων, εφοδιασμού και υπη-ρεσιών– του Δημοσίου. Επισημαίνεται ότι τοΆρθρο 10 της Οδηγίας 2004/18/ΕΚ εισάγει τουςπεριορισμούς του Άρθρου 296 και το Άρθρο 14της ιδίας οδηγίας εξαιρεί τις μυστικές συμβά-σεις (secret contracts). Η εν λόγω οδηγία είναιγνωστή και ως Οδηγία Προμηθειών Δημοσίου(Public Procurement Directive).

Η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2009/43/ΕΚ (EuropeanDirective 2009/43/EC) αναφέρεται στην απλο-ποίηση όρων και προϋποθέσεων για τη μεταφο-ρά αμυντικών ή παρεμφερών προϊόντων εντόςτης κοινότητας. Η εν λόγω οδηγία υπάγεται στοΆρθρο 296.

Οι αμυντικές προμήθειες που υπάγονται στοΆρθρο 296 είναι το πεδίο εφαρμογής του Κώδι-κα Δεοντολογίας (Code of Conduct) του Ευρω-παϊκού Οργανισμού Άμυνας (European DefenceAgency - EDA).

Επισημαίνεται ότι τα κράτη-μέλη παραγωγοίαμυντικού υλικού μπορούν να επικαλεσθούν τοΆρθρο 296 σε σχέση με την ασφάλεια του εφο-διασμού υπό την μορφή της εμπορίας και να επι-βάλουν περιορισμούς στη διακίνηση των αμυ-ντικών υλικών της παραγωγής τους.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι οι αρχές τηςΑσφάλειας του Εφοδιασμού και της Ασφάλειαςτων Πληροφοριών δικαιολογούν τη δημιουργίακαι διατήρηση –με υψηλότατες επιδοτήσεις ποι-

κιλοτρόπως χορηγούμενες– της αμυντικής βιο-μηχανίας στις χώρες όπου παράγονται τεχνο-λογικά προηγμένα οπλικά συστήματα.

Αντισταθμιστικά ωφελήματα - ΑΩ

Τα Αντισταθμιστικά Ωφελήματα (Offsets) είναιβιομηχανικές και εμπορικές πρακτικές αντι-στάθμισης (compensation) και δίδονται από τονπωλητή στον αγοραστή πέρα από την ανταλλα-γή αμυντικού υλικού και χρήματος. Τα ΑΩ θέτο-νται από τον αγοραστή ως όροι ή παρέχονταιαπό τον πωλητή ως δέλεαρ για την αγορά τωναμυντικών υλικών. Σε ορισμένες χώρες τα ΑΩαναφέρονται ως βιομηχανική συνεργασία ή βιο-μηχανική συμμετοχή.

Επισημαίνεται ότι οι χώρες όπου παράγονταιτα τεχνολογικά προηγμένα οπλικά συστήματαέχουν ως σκοπό, παράλληλα με την εξαγωγήτων συστημάτων τους, την προστασία της υψη-λής τεχνολογίας τους και τη μη εξαγωγή της(μία τεχνολογία η βελτίωση και αναβάθμιση τηςοποίας χρηματοδοτείται από τους αγοραστέςτων συστημάτων).

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η επίσημηθέση των ΗΠΑ (που είναι κατά πολύ ο μεγαλύ-τερος εξαγωγέας οπλικών συστημάτων), ενα-ντίον των ΑΩ θεωρώντας τα ως αθέμιτες πρα-κτικές. Την ίδια στιγμή η πολιτική των ΗΠΑ γιατις αμυντικές προμήθειες είναι η απαίτηση εγ-χώριας παραγωγής για όλα τα αμυντικά συστή-ματα που αποκτούνται, κάτι που ισοδυναμεί μετην πλέον αυστηρή πολιτική ΑΩ.Οι κυριότερες βιομηχανικές και εμπορικές πρα-κτικές για τα ΑΩ είναι:1. Συμπαραγωγή (Co-Production) στη χώρα του

αγοραστή.2. Παραγωγή με Άδεια (Licensed Production)

στη χώρα του αγοραστή.3. Παραγωγή με Υπεργολαβία (Sub-contracted

Production) στη χώρα του αγοραστή.4. Μεταφορά Τεχνολογίας και Τεχνογνωσίας

(Transfer of Technology and Know-How) απότον πωλητή στη χώρα του αγοραστή.

5. Επενδύσεις (Investments) από τον πωλητήστη χώρα του αγοραστή.

6. Αντιπραγματισμός, εμπόριο με ανταλλαγήπροϊόντων (Barter/Countertrade).

Κατά την παραγωγή κάποιου προϊόντος ή τμή-ματος αυτού στη χώρα του αγοραστή υπό τη μορ-



φή συμπαραγωγής, παραγωγής με άδεια, ή παρα-γωγής με υπεργολαβία, ο πωλητής είναι εκείνοςπου παρέχει την απαιτούμενη τεχνογνωσία, τιςαπαιτούμενες τεχνικές πληροφορίες (technicalinformation) και την απαιτούμενη άδεια (license).

Η διαφορά μεταξύ συμπαραγωγής και παρα-γωγής με άδεια συνίσταται στο ότι κατά την πα-ραγωγή με άδεια η διάθεση του προϊόντος ή τουτμήματος αυτού υπόκειται σε περιορισμούς(π.χ. διάθεση μόνο στη χώρα του αγοραστή ήπαραγωγή ορισμένου αριθμού προϊόντων) πουπροβλέπονται από τους όρους της άδειας. Επί-σης η παραγωγή με υπεργολαβία έχει σαν αντι-κείμενο μόνο τμήμα ή τμήματα του προϊόντος.

Τα ΑΩ χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:1. Άμεσα (direct).2. Έμμεσα αμυντικά (indirect defence).3. Έμμεσα μη αμυντικά (indirect civilian).

Τα άμεσα ΑΩ είναι αυτά που σχετίζονται μετο υπό προμήθεια αμυντικό υλικό ενώ τα έμμε-σα αυτά που δεν έχουν σχέση με αυτό.

Η εφαρμογή των ΑΩ ως μοχλού πίεσης για τημεγιστοποίηση της εγχώριας βιομηχανικής συμ-μετοχής και της μεταφοράς τεχνολογίας και τε-χνογνωσίας είναι απολύτως δικαιολογημένη. ΤαΑΩ στο βαθμό που αυξάνουν τις δυνατότητεςτης εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας παίζουνσημαντικό ρόλο στην υποστήριξη και αναβάθμι-ση του συστήματος καθ’ όλη τη διάρκεια τηςωφέλιμης ζωής του και επαυξάνουν την αποτε-λεσματικότητα και την απόδοση του οπλικούσυστήματος. Επίσης τα οικονομικά ωφέλη πουπροκύπτουν από την αύξηση της εγχώριας βιο-μηχανικής συμμετοχής και τη μεταφορά τεχνο-λογίας και τεχνογνωσίας είναι σημαντικά.

Η Οδηγία Αμυντικών Προμηθειών δεν αναφέ-ρεται στα ΑΩ, εναπόκειται στα κράτη-μέλη ναεξασφαλίσουν ότι οι απαιτήσεις ΑΩ είναι σεσυμφωνία με το Άρθρο 296 και την Οδηγία Αμυ-ντικών Προμηθειών.

Τα άμεσα και έμμεσα αμυντικά ΑΩ απορρέουναπό το Άρθρο 296 (ασφάλεια του εφοδιασμούυπό την μορφή της εγχώριας παραγωγής αμυντι-κών υλικών), ενώ τα έμμεσα μη αμυντικά δεν μπο-ρούν να δικαιολογηθούν με βάση το Άρθρο 296.

Τον Οκτώβριο του 2008 δημοσιεύθηκε ο Κώδι-κας Δεοντολογίας για τα ΑΩ από τον Ευρωπαϊ-κό Οργανισμό Άμυνας (European DefenceAgency - EDA).

Διαδικασίες επιλογής

Η διαδικασία επιλογής με ανοικτό διαγωνισμόγια τα οπλικά συστήματα στα οποία αναφέρεταιτο Άρθρο 296 αποτελεί σχήμα οξύμωρο. Ηασφάλεια των πληροφοριών (security ofinformation) οδηγεί σε περιορισμό της διαφάνει-ας και η ασφάλεια του εφοδιασμού (security ofsupply) θυσιάζει τον ανταγωνισμό είτε για λό-γους πολιτικής (policy) - π.χ. στήριξη των εγχω-ρίων αμυντικών βιομηχανιών –είτε για πολιτι-κούς λόγους– π.χ. αμοιβαίως συμφέρουσα δια-κρατική συμφωνία.H Οδηγία Αμυντικών Προμηθειών προβλέπειτρεις διαδικασίες προμηθειών:1. Την περιοριστική διαδικασία (restricted

procedure).2. Τη διαπραγματευτική διαδικασία (negotiated

procedure).3. Τον ανταγωνιστικό διάλογο (competitive

dialogue).Αξίζει να σημειωθεί ότι η Οδηγία Προμηθειών

Δημοσίου προβλέπει και την ανοικτή διαδικασία(open procedure), η οποία όμως δεν προβλέπε-ται στην Οδηγία Αμυντικών Προμηθειών. Βέβαιαη περιοριστική διαδικασία μπορεί να γίνει ανοι-κτή στην περίπτωση που ουδείς προμηθευτήςαποκλείεται.

Η περιγραφή των ανωτέρω διαδικασιών εκφεύ-γει των ορίων της παρούσας εργασίας, πρέπειόμως να αναφερθεί ότι η Οδηγία Αμυντικών Προ-μηθειών προβλέπει ως βασική διαδικασία προμη-θειών τη διαπραγματευτική διαδικασία με επιλεγ-μένους προμηθευτές χωρίς την ανάγκη δικαιολό-γησης της επιλογής τους. Σε ορισμένες περιπτώ-σεις είναι δυνατή η έναρξη της διαπραγματευτι-κής διαδικασίας χωρίς τη δημοσίευση προκήρυ-ξης (contract notice). Πρέπει επίσης να αναφερθείότι η διαδικασία του ανταγωνιστικού διαλόγουχρησιμοποιείται στις περιπτώσεις εξαιρετικά πο-λυπλόκων προγραμμάτων, όπου δεν είναι εφι-κτός ο εκ των προτέρων καθορισμός των τεχνι-κών προδιαγραφών ή των νομικών ή των οικονο-μικών όρων του προγράμματος.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η παραγωγή αμυντι-κού υλικού υπερβαίνει τα a 90 billion ετησίωςκαι το 90% της παραγωγής γίνεται σε έξη Κρά-τη: τη Γαλλία, τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασί-λειο, την Ισπανία, την Ιταλία και τη Σουηδία. Στο



συνημμένο Πίνακα φαίνονται τα ποσοστά των

συμβάσεων αμυντικών προμηθειών που υλοποι-

ήθηκαν άνευ διαγωνισμού σε διάφορες χώρες

και στην Ευρωπαϊκή Ένωση όπου το ποσοστό

είναι 50% με βάση τη συμβατική αξία.

Εν κατακλείδι και αντί επιλόγου επαναλαμβά-

νομε την άποψη μας ότι οι πολιτικοί λόγοι είναι

οι πιο σημαντικοί στην επιλογή ενός οπλικού

συστήματος.

Και δεν εννοούμε τα λεγόμενα «πολιτικά

ανταλλάγματα» τα οποία μπορεί να είναι σημα-

ντικά κατά περίπτωση αλλά τους ουσιώδεις πο-

λιτικούς λόγους που συνδέονται με την δυνατό-

τητα αποδέσμευσης των πλέον προηγμένων και

αποτελεσματικών οπλικών συστημάτων, την

ασφάλεια του εφοδιασμού (παραγωγή, εμπο-

ρία) και την ασφάλεια των πληροφοριών. Επίσης

επειδή η πολιτική διάσταση δεν μπορεί να συ-

μπεριληφθεί στη διαδικασία αξιολόγησης από

το προσωπικό των κρατικών υπηρεσιών, η διαδι-

κασία επιλογής πρέπει να δίνει στην Πολιτική

Ηγεσία τη μείζονα αυτή ευθύνη.

Article 296 TEC states that:1. The provisions of this Treaty shall not preclude the

application of the following rules:(a) no Member State shall be obliged to supply informationthe disclosure of which it considers contrary to the essentialinterests of its security;(b) any Member State may take such measures as itconsiders necessary for the protection of the essentialinterests of its security which are connected with theproduction of or trade in arms, munitions and war material;such measures shall not adversely affect the conditions ofcompetition in the common market regarding productswhich are not intended for specifically military purposes.

2. The Council may, acting unanimously on a proposal from theCommission, make changes to the list, which it drew up on15 April 1958, of the products to which the provisions ofparagraph 1(b) apply.

The list of the arms, munitions and war material, includingnuclear arms, to which the provisions of Article 296paragraph 1(b) of the Treaty of Rome are applicable, isgiven below.1. Portable and automatic firearms, such as rifles, carbines,

revolvers, pistols, sub-machine guns and machine guns,except for hunting weapons, pistols and other low calibreweapons of the calibre less than 7 mm.

2. Artillery, and smoke, gas and flame throwing weapons such as:

Πίνακας (Βιβλιογραφία – No 22)



(a) cannon, howitzers, mortars, artillery, anti-tank guns,rocket launchers, flame throwers, recoilless guns;(b) military smoke and gas guns.

3. Ammunition for the weapons at 1 and 2 above.4. Bombs, torpedoes, rockets and guided missiles:

(a) bombs, torpedoes, grenades, including smoke grenades,smoke bombs, rockets, mines, guided missiles, underwatergrenades, incendiary bombs;(b) military apparatus and componets specially designed forthe handling, assembly, dismantling, firing or detection of thearticles at (a) above.

5. Military fire control equipment: (a) firing computers and guidance systems in infra-red andother night guidance devices;(b) telemeters, position indicators, altimeters; (c) electronic tracking components, gyroscopic, optical andacoustic; (d) bomb sights and gun sights, periscopes for theequipment specified in this list.

6. Tanks and specialist fighting vehicles:(a) tanks;(b) military type vehicles, armed or armoured, includingamphibious vehicles;(c) armoured cars;(d) half-tracked military vehicles;(e) military vehicles with tank bodies;(f) trailers specially designed for the transportation of theammunition specified at paragraphs 3 and 4.

7. Toxic or radioactive agents:(a) toxic, biological or chemical agents and radioactiveagents adapted for destructive use in war against personsanimals or crops;(b) military apparatus for the propagation, detection andidentification of substances at paragraph (a) above;(c) counter-measures material related to paragraph (a)above.

8. Powders, explosives and liquid or solid propellants:(a) pownders and liquid or solid propellants speciallydesigned and constructed for use with the material atparagraphs 3, 4 and 7 above;(b) military explosives;(c) incendiary and freezing agents for military use.

9. Warships and their specialist equipment:(a) warships of all kinds;(b) equipment specially designed for laying, detecting andsweeping mines;(c) underwater cables.

10. Aircraft and equipment for military use.11. Military electronic equipment.12. Cameras specially designed for military use.13. Other equipment and material; (parachutes and parachute

gear, fording equipment specially designed for military use;electric searchlights for military use).

14. Specialised parts and items of material included in this list inso far as they are of a military nature.

15. Machines, equipment and items exclusively designed for the

study, manufacture, testing and control of arms, munitionsand apparatus of an exclusively military nature included inthe list.

Βιβλιογραφία

1. Θεωρία του Πολέμου. Παναγιώτης Κονδύλης, ΘΕΜΕΛΙΟ,1998.

2. Από τον 20ό στον 21ο αιώνα. Τομές στην Πλανητική Πολιτι-

κή περί το 2000. Παναγιώτης Κονδύλης, ΘΕΜΕΛΙΟ, 19983. Πλανητική Πολιτική μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Παναγιώτης

Κονδύλης, ΘΕΜΕΛΙΟ, 1992.4. The Weapons Acquisition Process: An Economic Analysis.

Merton J. Peck, Harvard University Press, 1962.5. The Weapons Acquisition Process: Economic Incentives.

Frederic M. Scherer, Harvard University Press, 1964.6. The Defense Industry. Jacques S. Gansler, The MIT Press,

1986.7. The Defense Management Challenge – Weapons

Acquisition. J. Ronald Fox, Harvard Business Schoοl Press,1988.

8. Affording Defense. Jacques S. Gansler, The MIT Press, 19899. Defence Procurement – The Equipment Buying Process. D.

G. Kiely, Tri-Service Press, 1990.10. The Future British Surface Fleet. D. K. Brown, Naval Institute

Press, 1991.11. Acquisition of Defense Systems. J. S. Przemieniecki Editor,

AIAA Education Series, 1993.12. The Economics of Defence. Todd Sandler and Keith Hartley,

Cambridge University Press, 1995.13. Navies and Shipbuilding Industries. Daniel Todd and Michael

Lindberg, Praeger, 1996.14. The Economics of Offsets – Defence Procurement and

Countertrade . Stephen Martin, Harwood AcademicPublishers, 1996.

15. The Subsidy Trap: British Government Financial Support for

Arms Exports and the Defence Industry. Paul Ingram and IanDavis, Oxford Research Group Report, July 2001.

16. British Weapons Acquisition Policy and the Futility of

Reform. Warren A. Chin, Ashgate, 2004.17. Arming the Defence Forces, Procurement and Production

Policies. Lt Gen Chandra Shekhar, PVSM, AVSM (Retd),Manas Publications, 2004.

18. Defence Planning, Problems & Prospects. General V.P.

Malik, PVSM, AVSM (Retd), Brig. Vinod Anand, ManasPublications, 2006.

19. Strategies in Defence and Intell igence . Lt Gen S.Pattabhiraman, PVSM, AVSM, SM, VSM (Retd), ManasPublications, 2009.

20. Arms Trade and Economic Development – Theory, policy,

and cases in arms trade offsets. Jurgen Brauer and J. PaulDunne, Routledge, 2004.

21. Factors Affecting the Use of Competition in Weapon System

Acquisition. K.A. Archibald, A.J. Harman, M.A. Hesse, J.R.Hiller, G.K. Smith, RAND, 1981.

22. The extent of single sourcing and attendant corruption risk in

defence procurement: a fisrt look. Regina Wilson, Dominic



Scott and Mark Pyman, Transparency International (UK),2006.

23. The Ship Characteristics and Improvement Board: A Critical

Review. Kevin Michael Sweeney, Thesis Naval PostgraduateSchool, June 1989.

24. The F-14 Contract: A Case Study in Major Weapon Systems

Acquisition and Program Management. John E. McIver,Thesis Naval Postgraduate School, June 1993.

25. Directive 2009/81/EC of the European Parliament and of theCouncil of 13 July 2009 on the coordination of proceduresfor the award of certain works contracts, supply contractsand service contracts by contracting authorities or entities inthe field of defence and security, and amending Directives2004/17/EC and 2004/18/EC.

26. Directive 2009/43/EC of the European Parliament and of theCouncil of 6 May 2009 simplifying terms and conditions oftransfers of defence-related products within the Commumity

27. Directive 2004/18/EC of the European Parliament and of theCouncil of 31 March 2004 on the coordination of proceduresfor the award of public works contracts, public supplycontracts and public service contracts.

28. Interpretative Communication on the application of Article296 of the Treaty in the field of defence procurement(presented by the Commission). Brussels, 07.12.2006,COM (2006) 779 final.

29. Accompanying document to the InterpretativeCommunication on the application of Article 296 of theTreaty in the f ield of defence procurement. Impactassessment. Brussels, 7.12.2006, SEC (2006) 1554.

30. Accompanying document to the Interpretative Communi-cation on the application of Article 296 of the Treaty in thefield of defence procurement. Impact assessment summary.Brussels, 7.12.2006, SEC (2006) 1555.

31. EDA. The Code of Conduct on Defence Procurement of theEU Member States Participating on the European DefenceAgency. Approved on 21 November 2005.

32. EDA. The Code of Best Practice in the Supply Chain.Brussels 15 June 2006.

33. EDA. The Code of Conduct on Offests. Brussels 24 October2008.

Παράρτημα

Η ιστορία των Κ/Β Exocet AM-39 κατά τη διάρ-κεια του πολέμου των Falklands.Ένα μάθημα (lesson to be learned) σε σχέση μετην ασφάλεια των πληροφοριών και την ασφά-λεια του εφοδιασμού (security of information andthe security of supply) των οπλικών συστημάτων.

Η Γαλλία ήταν ο μεγαλύτερος σύμμαχος τουΗνωμένου Βασιλείου κατά τη διάρκεια του πο-λέμου των Falklands, προμηθεύοντας μυστικέςπληροφορίες για να βοηθήσει τους πράκτορεςτης MI6 να σαμποτάρουν τα κατευθυνόμεναβλήματα (Κ/Β) Exocet AM-39 τα οποία εναγω-

νίως αναζητούσε η Αργεντινή, σύμφωνα με τονsir John Nott, ο οποίος ήταν Υπουργός Άμυναςκατά τη διάρκεια της σύγκρουσης. Στα απομνη-μονεύματα του αποκαλύπτει ότι ο πρόεδροςMitterrand έσπευσε να βοηθήσει τη ΜεγάληΒρετανία, μετά την εισβολή των δυνάμεων τηςΑργεντινής στα Falklands τον Απρίλιο του 1982.

«Με πολλούς τρόπους ο Mitterrand και οι Γάλ-λοι ήταν οι μεγαλύτεροι σύμμαχοί μας», είπε οsir John Nott. Αμέσως μόλις άρχισε η σύγκρου-ση, η Γαλλία διέθεσε στη Μεγάλη Βρετανία αε-ροσκάφη Super Etendard και Mirage –με ταοποία είχε εφοδιάσει την Αργεντινή– ούτωςώστε οι πιλότοι των Harrier να μπορούν να εκ-παιδευτούν εναντίον τους.

Οι Γάλλοι έδωσαν στη Μεγάλη Βρετανία πλη-ροφορίες για τα Exocet AM-39 –τα οποία βύθισαντο HMS Sheffield και το Atlantic Conveyor– δεί-χνοντάς τους πώς να τα καταστήσουν ακίνδυνα.

«Μία αξιοσημείωτη επιχείρηση ξεκίνησε σεόλο τον κόσμο για να εμποδίσει την Αργεντινήνα αγοράσει επιπλέον Κ/Β Exocet,» είπε ο sirJohn Nott. «Είχα εξουσιοδοτήσει ορισμένουςπράκτορές μας να παρουσιάζονται σαν σοβαροίαγοραστές οπλικών συστημάτων στη διεθνήαγορά, εξασφαλίζοντας ότι θα κάνουν υψηλό-τερη προσφορά από τους Αργεντινούς, ενώ άλ-λοι πράκτορες μας εύρισκαν τα Exocet στη διε-θνή αγορά και τα εξουδετέρωναν.»

Στο Λονδίνο, προβληματίζονταν από έναεφιαλτικό σενάριο σύμφωνα με το οποίο το έναή και τα δύο αεροπλανοφόρα του Ηνωμένου Βα-σιλείου το HMS Hermes και το HMS Invincible θακαταστρέφονταν ή θα έβγαιναν εκτός ενέργει-ας από επιθέσεις με Exocet, κάτι το οποίο θαέκανε πάρα πολύ δύσκολη την ανακατάληψητων Falklands.

Η Γαλλική Κυβέρνηση είχε επιβάλει εμπάργκοσε όλα τα ανταλλακτικά και την τεχνική βοή-θεια, με αποτέλεσμα τα πέντε αεροσκάφηSuper Etendard με ένα Exocet AM-39 ανά αερο-σκάφος να αποτελούν το σύνολο των διαθεσί-μων οπλισμένων αεροσκαφών. Τα Κ/Β δεν είχανακόμα διασυνδεθεί με τα αεροσκάφη όταν ηΧούντα ξεκίνησε την εισβολή και οι Γάλλοι τε-χνικοί διατάχθηκαν να μην βοηθήσουν τουςΑργεντινούς να θέσουν το σύστημα σε λειτουρ-γία. Η Γαλλία επίσης αρνήθηκε να παραδώσειστο Περού Κ/Β Exocet AM-39 που είχαν αγορα-σθεί πρόσφατα, για να εμποδίσει την πιθανότη-τα να προωθηθούν στην Αργεντινή.



Στο Ηνωμένο Βασίλειο εξέταζαν αντίμετρα(counter measures) για την αντιμετώπιση τουExocet και όπου φαινόταν πιθανότητα επιτυχίαςπροχωρούσαν σε ανάπτυξη. Σε τρία ελικόπτεραLynx τοποθετήθηκαν συσκευές παρεμβολής θο-ρύβου (jammer) για να αντιμετωπίζουν το Radarτου Exocet.

Κατά την επίθεση στο HMS Sheffield δύο αε-ροσκάφη Super Etendard εκτόξευσαν από έναΚ/Β Exocet. Ένα Κ/Β έπληξε το αντιτορπιλικόστη μέση. Το άλλο Exocet αστόχησε και έπεσεστη θάλασσα όταν τα καύσιμά του εξαντλήθη-καν. Το Κ/Β του έπληξε το HMS Sheffield εισχώ-ρησε μέσα στο πλοίο ανοίγοντας μία τρύπα 1,2επί 4,5 μέτρα. Η κεφαλή μάχης δεν εξερράγη,αλλά η κινητική ενέργεια που απελευθερώθηκεαπό την πρόσκρουση ήταν αρκετή για να ανα-φλέξει το υπόλοιπο καύσιμο του Exocet. Τελικάτο HMS Sheffield βυθίσθηκε.

Κατά την επίθεση στο Atlantic Conveyor (με-ταφορικό πλοίο 15.000 τόνων) δύο αεροσκάφηSuper Etendard εκτόξευσαν από ένα Κ/Β. ΈναΚ/Β έπληξε το αντιτορπιλικό στο εμπρόσθιο αρι-στερό τμήμα. Το άλλο Exocet αστόχησε και έπε-σε στη θάλασσα πιθανώς λόγω της χρήσης αντι-μέτρων από τα άλλα πλοία. Το Κ/Β του έπληξετο Atlantic Conveyor εισχώρησε μέσα στο κατά-στρωμα οχημάτων αλλά και πάλι δεν εξερράγη.Τελικά το Atlantic Conveyor όπως το HMSSheffield βυθίσθηκε.

Το πέμπτο Exocet AM-39 εκτοξεύθηκε ενα-ντίον του HMS Exeter και του HMS Avenger (οιΑργεντινοί ισχυρίζονται εναντίον του HMSInvincible). Το Κ/Β αστόχησε, πιθανώς λόγω τηςχρήσης αντιμέτρων από τα άλλα πλοία.

Συμπερασματικά από τα πέντε Κ/Β ExocetAM-39 ούτε ένα εξερράγη. Τρία Κ/Β αστόχησανλόγω της χρήσης διαφόρων αντιμέτρων. Τα δύο

Κ/Β που έπληξαν τους στόχους τους είχαν κα-ταστροφικά αποτελέσματα (τη βύθιση δύο πλοί-ων μεγάλης αξίας) και σίγουρα οι πληροφορίεςπου δόθηκαν στη Μεγάλη Βρετανία αλλά κυ-ρίως η αδυναμία της Αργεντινής να εξασφαλί-σει τον εφοδιασμό της με Κ/Β επηρέασαν τηνέκβαση των επιχειρήσεων.

Όλες οι παραπάνω πληροφορίες συγκεντρώ-θηκαν από τα παρακάτω βιβλία και δημοσιεύσεις.1. “The Royal Navy and the Falklands War” by

David Brown, Head of the Naval HistoricalBranch, published in 1987 by Guild PublishingLondon.

2. “The Secret War for the Falklands” by NigelWest, published in 1997 by Warner Books

3. Interview of John Nott (Britain’s DefenceSecretary during the conflict) by George Jones(Political Editor of Telegraph), published 13March 2002.

Σημειώσεις1.To AMD-BA (Avions Marcel Dassault - Breguet

Aviation) Super Etendard είναι ένα μαχητικόαεροσκάφος σχεδιασμένο να επιχειρεί απόαεροπλανοφόρο για το Γαλλικό Ναυτικό. Τοαεροσκάφος μπήκε σε υπηρεσία τον Ιούνιοτου 1978. Το Ναυτικό της Αργεντινής αγόρα-σε 14 Super Etendard το 1980 αλλά μόνο 5παραδόθηκαν λόγω του εμπάργκο.

2.Το Exocet AM-39 είναι ένα Κ/Β που εκτοξεύε-ται από αεροσκάφη εναντίον πλοίων επιφα-νείας (air-to-ship missile). Είναι μέλος της οι-κογένειας Exocet. Το SM-39 είναι ο τύπος πουεκτοξεύεται από υποβρύχιο εναντίον πλοίωνεπιφανείας, ενώ το MM-38 και το MM-40 είναιοι τύποι που εκτοξεύονται από πλοία επιφα-νείας εναντίον πλοίων επιφανείας.


Ο Αρχιπλοίαρχος (ε.α.) Παναγιώτης Γ. Αλούρ-δας ΠΝ αποφοίτησε από τη Σχολή Ναυτικών Δο-κίμων το 1980. Υπηρέτησε στο ΑντιτορπιλικόΒΕΛΟΣ, στη Φρεγάτα ΛΗΜΝΟΣ, στο ΝαύσταθμοΚρήτης, στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας, στο Ναυτικό

Κλιμάκιο Σκαραμαγκά, στο Δ΄ Κλάδο του ΓΕΝ, στο Ναυτικό Κλι-μάκιο Ρωσίας, στη Διεύθυνση Εξοπλισμών του ΓΕΝ και στοΝαυτικό Κλιμάκιο Ελευσίνας. Το 1989 αποφοίτησε από το ΜΙΤ

με τα πτυχία του Ναυπηγού και του Μηχανολόγου Μηχανικού.Από τα εικοσιπέντε έτη της υπηρεσίας του ως Αξιωματικός ταδώδεκα υπηρέτησε σε θέσεις της Διεύθυνσης Εξοπλισμών.Υπήρξε εκπρόσωπος του ΠΝ στο ΝΑΤΟ και τη ΔΕΕ (WEU) σεθέματα τεχνολογικής σχεδίασης πολεμικών πλοίων. Επίσηςδιετέλεσε βοηθός καθηγητή στη ΣΝΔ στο μάθημα της Ναυπη-γίας πλέον της δεκαετίας. Αποστρατεύτηκε μετά από αίτησήτου το 2005 και εργάζεται στα Ναυπηγεία Ελευσίνας.

Φωτογραφία επομένης σελίδος: H Kανονιοφόρος “ΑΗΤΤΗΤΟΣ” εν όρμω ν. Ρόδου.


Η Συγκρουσιακή σχέση

πειρατείας και θαλασσίων

μεταφορών στη Σομαλία

Του Πέτρου Π. Σιούσιουρα

Επίκουρου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αιγαίου

και του Πλωτάρχη Δημητρίου Δαλακλή Π.Ν.



I. Εισαγωγή

Το φαινόμενο της πειρατείας εμφανίστηκε ταυ-τόχρονα με τις πρώτες προσπάθειες του ανθρώ-που να εκμεταλλευτεί τη θάλασσα, προκειμέ-νου να διεκπεραιώσει αποτελεσματικότερα τιςμεταφορικές δραστηριότητες που είναι ανα-γκαίες για το εμπόριο. Αναφορές για πειρατείαυπάρχουν ακόμα και πριν από το 13ο αιώνα π.Χ.,στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Είναιχαρακτηριστικό το γεγονός ότι ο βασιλιάς τηςνήσου Κρήτης Μίνωας, περί το 1450 π.Χ., συ-γκρότησε το πρώτο στην ιστορία πολεμικό ναυ-τικό και με τη βοήθεια του αδελφού του Ραδά-μανθυ εκδίωξε τους πειρατές από τις Κυκλάδες,που αποτελούσαν το βασικό ορμητήριό τους.Αλλά και στην κλασική αρχαιότητα και τα ρω-μαϊκά χρόνια, η πειρατεία ήταν πολύ συχνό φαι-νόμενο1. Η πειρατική δράση έχει σαφώς μιαδιαρκή παρουσία στην ιστορία, ενώ θα μπορού-σαμε να θεωρήσουμε ότι γνώρισε την κορύφω-σή της την εποχή των συγκρούσεων των μεγά-λων ευρωπαϊκών αυτοκρατοριών2. Μέχρι τηνπλήρη επικράτηση του ατμού στα δρώμενα τηςναυτιλίας, τα πειρατικά περιστατικά ήταν μιααπό τις κύριες πηγές ανησυχίας, τόσο για τουςπλοιοκτήτες και πληρώματα των πλοίων, όσοκαι για τις διάφορες κυβερνήσεις που παραδο-σιακά επιθυμούν να επεκτείνουν τον αποτελε-σματικό έλεγχο και κυριαρχία –που με ευκολίαεξασκούν στη ξηρά– και στη θάλασσα. Κατά συ-

νέπεια, όταν η τεχνολογική ωρίμανση της αν-θρωπότητας το επέτρεψε, οι πολεμικοί στολί-σκοι των διαφόρων χωρών με υψηλό ενδιαφέ-ρον για την ανεμπόδιστη ναυσιπλοΐα συνέτρι-ψαν την πειρατική δραστηριότητα και μάλισταμε αρκετά έντονο ζήλο. Για ένα σχετικά μεγάλοχρονικό διάστημα, τα πειρατικά περιστατικάήταν εξαιρετικά σπάνια και περιορίζονταν μόνοσε πολύ συγκεκριμένες περιοχές του αναπτυσ-σόμενου κόσμου.

Όμως κατά τη χρονική περίοδο που συμπίπτειμε τη συμπλήρωση της πρώτης δεκαετίας του21ου αιώνα, η κατάσταση σχετικά με την πειρα-τεία, είναι τελείως διαφορετική σε σχέση με τοπρόσφατο παρελθόν. Η ασφάλεια των ανοιχτώνθαλασσών δεν είναι σήμερα δεδομένη. Σε τού-το έχει συντελέσει το γεγονός ότι η παγκοσμιο-ποίηση έχει διευρύνει το χάσμα ευημερίας Βορ-ρά-Νότου, γεγονός που έχει άμεση επίπτωσηστις πολιτικοκοινωνικές εξελίξεις στον τρίτοκόσμο. Μάλιστα, την τελευταία δεκαετία παρα-τηρείται σημαντική έξαρση των πειρατικών πε-ριστατικών στις ακτές της ανατολικής3 και δυτι-κής Αφρικής, ενώ από το 2005 και μετά τα μέσαμαζικής ενημέρωσης (ΜΜΕ) έχουν έντοναεστιάσει στον Ινδικό Ωκεανό και τον Κόλπο τουΆντεν, καθιερώνοντας τον όρο «Σομαλική Πει-ρατεία», λόγω της γειτνίασης της πολύπαθηςαυτής χώρας με τις συγκεκριμένες γεωγραφι-κές περιοχές4. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η συ-γκεκριμένη χώρα είναι ένα από τα φτωχότερα

1 Για την αναλυτική παρουσίαση των πειρατικών δραστηριοτήτων στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο βλ. De Souza P., (2002),Piracy in the Greco-Roman World, Cambridge University Press, Cambridge.

2 Κατά την εποχή των ιστιοφόρων πλοίων, πειρατές και κουρσάροι λυμαίνονταν ανελέητα και σε κάθε ευκαιρία τα ατυχή εμπορικάπλοία που συναντούσαν στις θάλασσες και ωκεανούς. Η μεγάλη ακμή της πειρατείας, όπως αυτή αποτυπώθηκε χαρακτηριστικάκαι στις κλασικές ταινίες του κινηματογράφου, προέκυψε μετά την ανακάλυψη της Αμερικής και την ισπανική κατάκτησή της. Οιπειρατές έδρασαν κυρίως στην Καραϊβική, τις ακτές της Αμερικής και στον Ατλαντικό Ωκεανό από το 1620 έως το 1730. Στόχοςτα γεμάτα χρυσό και εμπορεύματα πλοία των Ισπανών, οι οποίοι κατείχαν το μεγαλύτερο μέρος της Καραϊβικής. Αξίζει να σημει-ωθεί ότι και στη Μεσόγειο, τον 16ο και ιδιαίτερα τον 17ο αιώνα, η πειρατεία αποτελεί κανόνα της καθημερινής ζωής. Από το Βό-ρειο Αιγαίο ως το Μυρτώο και το Λιβυκό πέλαγος, πειρατικά ή/και κουρσάρικα καράβια παραμόνευαν. Οι ελληνικές ακτές με τηνιδιαίτερη ακτογραμμή και τους αθέατους όρμους αποτελούσαν ιδανικά πειρατικά κρησφύγετα.

3 Η Νιγηρία έχει κάνει σημαντικές προσπάθειες για τη μείωση της πειρατείας, αλλά ακόμα ευθύνεται για ένα αρκετό υψηλό ποσο-στό των περιστατικών παγκοσμίως. Επίσης μέχρι και σήμερα περιστατικά πειρατείας -σχεδόν κατά παράδοση θα μπορούσε κα-νείς να ισχυριστεί- λαμβάνουν χώρα στη Νότια Αμερική και την Καραϊβική, όμως ο συνολικός αριθμός των συμβάντων προσδιορί-ζεται ως χαμηλός. Από τις δύο τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα, η πειρατεία στα στενά της Μάλακκα ήδη απασχολούσε σευψηλό βαθμό τη διεθνή ναυτιλιακή κοινότητα, αλλά σήμερα με τη συντονισμένη δράση των πολεμικών ναυτικών της περιοχής(Μαλαισία-Σιγκαπούρη), το φαινόμενο έχει περιοριστεί.

4 Η Σομαλία έχει εκτεταμένες ακτές βόρεια, ανατολικά και νοτιοανατολικά στον Κόλπο του Άντεν και τον Ινδικό Ωκεανό αντίστοι-χα, καθώς βρίσκεται στο ανατολικό άκρο της Αφρικανικής Ηπείρου, μιας περιοχής επίσης γνωστή κάτω από τον όρο «Κέρας της



μέρη του κόσμου, σε συνδυασμό με τις πολύ πε-

ριορισμένες δυνατότητες της κεντρικής κυβέρ-

νησης της χώρας να επιβάλει την ηρεμία και την

τάξη στην επικράτειά της και το γενικότερο κα-

θεστώς αστάθειας στην Ανατολική Αφρική, η

πειρατεία θα συνεχίσει να αποτελεί μια αρκετά

δημοφιλή δραστηριότητα για τους χειμαζόμε-

νους κατοίκους της περιοχής.

Η ελεύθερη κίνηση των πλοίων διαμέσου της

διώρυγας του Σουέζ –γεγονός που συντομεύει

κατά πολύ το συνολικό δρομολόγιό τους προς

τους πλέον προσφιλείς λιμένες προορισμού

από την Ασία προς τη Δύση (δηλαδή Ευρώπη και

ΗΠΑ) και αντίστροφα– αποτελεί παρελθόν. Την

ίδια χρονική στιγμή, είναι εύκολο κανείς να συ-

μπεράνει ότι δεν είναι δυνατόν να υπάρξει εφη-

συχασμός ότι χωρίς εξωτερικές παρεμβάσεις,

τα εμπορικά πλοία θα μπορούν στο άμεσο μέλ-

λον να χρησιμοποιούν ανεμπόδιστα την ευρύτε-

ρη περιοχή του Ινδικού (βλ. σχήμα 1). Ακόμα και

για όσους δεν παρακολουθούν εκ του σύνεγγυς

τις εξελίξεις στις θαλάσσιες μεταφορές και τη

ναυτιλία, είναι εύκολο να κατανοήσουν ότι τα

αυξανόμενα περιστατικά πειρατείας αναδει-

κνύονται στις μέρες μας σε ξεκάθαρη απειλή

κατά του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος.

Οι θαλάσσιες μεταφορές είναι ένας απαραίτη-

τος πυλώνας για την ομαλή διεκπεραίωση του

διεθνούς εμπορίου και έχοντας υπόψη τις επι-

πτώσεις της τρέχουσας παγκόσμιας οικονομι-

Αφρικής». Συνορεύει στα δυτικά και βορειοδυτικά με την Αιθιοπία και το Τζιμπουτί, ενώ στα νοτιοδυτικά με την Κένυα (βλ. σχήμα2). Ας σημειωθεί ότι το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας ανέρχεται στα 600$ ΗΠΑ ετησίως, επίδοση που την φέρνει στις τελευταί-ες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης όσον αφορά τους δείκτες ευημερίας. Για πλήρεις λεπτομέρειες βλ. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/so.html, επισκεπτόμενο Νοέμβριο 2009.

Σχήμα 1.



κής κρίσης, μόνο ένα βελτιστοποιημένο και τε-λείως ασφαλές μεταφορικό περιβάλλον μπορείνα βοηθήσει στη γρήγορη έξοδο από την παρού-σα κατάσταση. Σκοπός της παρούσας ανάλυσηςείναι να φωτίσει τις διάφορες πτυχές της πειρα-τικής δραστηριότητας, σε συγκεκριμένες γεω-γραφικές περιφέρειες με άμεση γειτνίαση με τηΣομαλία και να εμβαθύνει στην επίδραση τουφαινομένου αυτού επί των θαλασσίων μεταφο-ρών. Επιπρόσθετα, προκειμένου να καταδείξειτο μέγεθος και την πολυπλοκότητα του προβλή-ματος, θα παρουσιάσει τις διάφορες γεωπολιτι-κές πτυχές του και τα κράτη ή διεθνείς οργανι-σμούς που βρίσκονται κάτω από τις αρνητικέςσυνέπειες της πειρατείας.

ΙΙ. Το παρελθόν της Σομαλίας και οιγενεσιουργές αιτίες της πειρατείας

Αποτελούμενη από ένα πρώην βρετανικό προ-τεκτοράτο και μία ιταλική αποικία, η Σομαλία συ-γκροτήθηκε ως χώρα το 1960, όταν οι δύο πε-ριοχές ενώθηκαν. Από τότε, η ανάπτυξή τηςέχει καθυστερήσει λόγω της εδαφικής διεκδίκη-σης περιοχών στην Αιθιοπία, την Κένυα και τοΤζιμπουτί, οι οποίες κατοικούνται από Σομα-λούς. Ο τερματισμός του Ψυχρού Πολέμου επη-ρέασε αναπόφευκτα και αυτήν την περιοχή. Το

1991, ο Πρόεδρος Barre ανετράπη από τουςαντιπάλους του, οι οποίοι απέτυχαν όμως νασυμφωνήσουν πάνω στο θέμα της αντικατάστα-σης και βύθισαν τη χώρα στην αναρχία, την πα-ρανομία και τις συγκρούσεις μεταξύ των συμμο-ριών. Μέχρι την αλλαγή του καθεστώτος υπήρ-χε σε λειτουργία μια υποτυπώδης ακτοφυλακή,η οποία μερικώς αρκούσε για την πάταξη τηςπειρατείας. Από το 1991 μέχρι το 1995, η πα-ρουσία πολυεθνικής στρατιωτικής δύναμης, υπότην αιγίδα του ΟΗΕ (UNOSOM), εξασφάλιζε τηναπαραίτητη αποτροπή για παράνομη δράση στηθάλασσα. Από το 1995 έως το 2000, οι τοπικοίψαράδες ξεκίνησαν τις «επιθέσεις» κατά τωναλιευτικών πλοίων νηολόγησης σε χώρες (π.χ.Ισπανία) που δεν έχουν γειτνίαση με την περιο-χή, θεωρώντας ότι τα αλιεύματα της περιοχήςτούς ανήκαν. Η γενικότερη αναρχία που επικρα-τεί στη Σομαλία, σε συνδυασμό με τη θέση τηςστο Κέρας της Αφρικής μια περιοχή αρκετάπλούσια σε αλιεύματα, έχει καταστήσει τη Σο-μαλία ιδανικό προορισμό για πολλές ευρωπαϊ-κές αλιευτικές εταιρίες. Υπερσύγχρονα πλοίαεισέρχονται παράνομα στα αφύλακτα σομαλικάχωρικά ύδατα και απομυζούν το θαλάσσιο πλού-το της χώρας, αποκομίζοντας τεράστια κέρδηκαι οδηγώντας σε απόγνωση τους ντόπιους ψα-ράδες. Επίσης, δυτικές εταιρίες επεξεργασίαςαποβλήτων χρησιμοποιούσαν τα νερά της Σομα-λίας σχεδόν επί μια δεκαετία για να ποντίζουνπυρηνικά, βιομηχανικά και νοσοκομειακά από-βλητα, κάτι που επιβεβαιωνόταν και από τις αρ-μόδιες υπηρεσίες του ΟΗΕ. Υφιστάμενοι μόνοτις αρνητικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησηςκαι κανένα από τα ευεργετήματά της, μια δυνα-μική αντίδραση του ντόπιου πληθυσμού ήτανένα φυσικό επακόλουθο.

Σε κάθε περίπτωση –μεταξύ των ετών 2000και 2004– καθώς η αλιευτική δραστηριότητααπό τα ξένα κράτη συνεχίζονταν με αμείωτηένταση, οι ντόπιοι ψαράδες κλιμάκωσαν περαι-τέρω το επίπεδο βίας προκειμένου να καταδεί-ξουν ότι δεν ήταν διατεθειμένοι να ανεχθούν τησυνέχιση αυτής της συμπεριφοράς και ξεκίνη-σαν να καταλαμβάνουν τα σκάφη αυτά. Το2005-2006, η ανάδειξη των Ισλαμιστών στηνεξουσία βύθισε εκ νέου τη χώρα στο απόλυτοχάος. Οι ψαράδες, με τη βοήθεια των ντόπιωνπολέμαρχων που παρείχαν οπλισμό και προσω-

Σχήμα 2.



πικό με εμπειρία στο χειρισμό –ελαφρών ή/καιβαρέων– όπλων, μεταβλήθηκαν σε πειρατέςπου πραγματοποιούσαν καταδρομικές ενέργει-ες εναντίον των εμπορικών πλοίων που χρησι-μοποιούσαν την θαλάσσια περιοχή πλησίον τωνακτών της Σομαλίας. Επισημαίνεται ότι ο τρό-πος δράσης των σύγχρονων πειρατών σε τακτι-κό επίπεδο δεν έχει αλλάξει δραματικά σε σχέ-ση με το παρελθόν, καθώς ουσιαστικά εφαρμό-ζουν την ιδιαίτερα γνωστή στον αναγνώστη, κα-ταδρομική ενέργεια, που στην ελληνική γλώσσαεπίσης αποδίδεται και ως ρεσάλτο. Η σύγχρονητεχνολογία τούς παρέχει τον αναγκαίο εξοπλι-σμό για να ολοκληρώσουν με ευκολία το εγχεί-ρημά τους. Δρουν σε ολιγομελείς ομάδες (5έως 8 άτομα) και με κινήσεις σχεδόν στρατιωτι-κής ακρίβειας προσεγγίζουν τα εμπορικά πλοίαμε μικρά γρήγορα σκάφη, ώστε να έχουν υψηλόπλεονέκτημα ταχύτητας5.

Το ιδιαίτερο6 όμως στην υπό εξέταση περίπτω-ση είναι ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά στο «επι-χειρηματικό» μοντέλο των πειρατών. Το πλοίοπου περιέρχεται στα χέρια των παρανόμων, οδη-γείται σε κάποια «ασφαλή» Σομαλική ακτή, όπουμαζί με τα μέλη του πληρώματος κρατείται σεομηρία μέχρι να γίνει η καταβολή χρημάτων σεμετρητά και να αφεθούν ελεύθεροι να συνεχί-σουν το ταξίδι τους. Καθώς οι ναυτιλιακές εται-ρείες ανησυχούν για την τύχη του πληρώματος,αλλά και τα χρήματα που απαιτούνται για να

αφεθεί το πλοίο να συνεχίσει το δρομολόγιοαποτελεί κλάσμα μόνο της συνολικής αξίας τουφορτίου, η καταβολή των λύτρων αποτελεί μιαπάγια πρακτική για τις ναυτιλιακές εταιρείες, γε-γονός που ωθεί ολοένα και περισσότερους Σομα-λούς προς την παράνομη δραστηριότητα στη θά-λασσα. Ας σημειωθεί ότι τα υπό κατάληψη αλιευ-τικά πλοία που συζητήθηκαν παραπάνω, σήμεραπλέον χρησιμοποιούνταν ως «βάσεις» για τηνπεραιτέρω επέκταση της πειρατικής δραστηριό-τητας σε μεγάλες αποστάσεις από την ξηρά ή καιγια επιθέσεις σε πλοία με μεγαλύτερης αξίαςφορτίο, γνωστό στην αρθογραφία και ως το σκε-πτικό «μητρικού πλοίου» (mother ship concept)(βλ. σχήμα 3α και 3β).

Από το καλοκαίρι του 2008 και μετά υπάρχειεμφανής αναβάθμιση σε οργάνωση/δυνατότη-τες. Αντιλαμβανόμενοι τα μεγάλα κέρδη τηςπειρατικής δραστηριότητας, καθώς τα χρήματαγια να αφεθούν το πλήρωμα και το φορτίο ελεύ-θερα, αποδίδονται πάντα και μάλιστα ανέρχο-νται στα επίπεδα εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ,οι τοπικοί φύλαρχοι άρχισαν να συνεπικουρούνσε όλα τα επίπεδα τους πειρατές. Χαρακτηρι-στικά επισημαίνονται είτε δραστηριότητες ανα-γκαίες να πραγματοποιηθούν στο εξωτερικό–για παράδειγμα η ανάληψη μέσω εκπροσώπουτων διαπραγματεύσεων με τις πλοιοκτήτριεςεταιρείες που εδράζονται κυρίως στην Ευρώπη–είτε με παροχή τυχόν αναγκαίου προηγμένου

Σχήμα 3α και 3β.

5 Φυσικά εκμεταλλεύονται στο έπακρο τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα που τους επιτρέπει να συντονίζουν τις κινήσεις τους στηνανοιχτή θάλασσα, όπως δορυφορικά τηλέφωνα και δορυφορικά συστήματα προσδιορισμού στίγματος GPS. Το παράνομο εμπόριοόπλων και η αναρχία που επικρατεί στη Σομαλία, τούς έχει επιτρέψει την ανεμπόδιστη πρόσβαση σε αυτόματα όπλα υψηλής από-δοσης –όπως τα AK47 και M16– και εκτοξευτές βομβίδων RPG, με συνέπεια οι επιθέσεις να είναι πιο βίαιες από ποτέ.

6 Κατά το παρελθόν, μετά την επιτυχή κατάληψη ενός πλοίου, είτε οι πειρατές αφαιρούσαν τα χρήματα και τιμαλφή από το προ-σωπικό του πληρώματος και μετά αποβιβάζονταν από αυτό αφήνοντας το να συνεχίσει ανεμπόδιστο το δρομολόγιο του, είτε κα-τακρατούσαν όλο το πλοίο και το φορτίο αφήνοντας το πλήρωμα όμως ελεύθερο.



τεχνολογικά εξοπλισμού όπως μηχανήματα γιατον έλεγχο της γνησιότητας των χαρτονομι-σμάτων που αποδίδονταν ως λύτρα. Αξιοσημεί-ωτη μπορεί επίσης να χαρακτηριστεί και η ευρη-ματικότητα των πειρατών, όσον αφορά το θέματης καταβολής των χρηματικών απαιτήσεώντους. Για παράδειγμα για την απελευθέρωσητου υπερμεγέθους πετρελαιοφόρου πλοίουSirius Star, τα λύτρα παραδόθηκαν από ελικό-πτερο που διήλθε άνωθεν του καταστρώματοςτου υπό κράτηση πλοίου και με τη βοήθεια αλε-ξιπτώτου πραγματοποίησε ρίψη κατευθείανστους ενόπλους που κρατούσαν το πλήρωμααιχμάλωτο (βλ. σχήμα 4).

ΙΙΙ. Παγκοσμιοποιημένη οικονομία και ναυτιλία

Την τρέχουσα χρονική περίοδο, που οδεύουμεπρος τη συμπλήρωση της πρώτης δεκαετίας του21ου αιώνα, το διεθνές εμπόριο αποτελεί πέρανκάθε αμφιβολίας το θεμελιώδη λίθο της παγκό-σμιας οικονομικής δραστηριότητας. Μόνο μέσαστους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ),σχεδόν το 90% του εξωτερικού και το 40% τουεσωτερικού εμπορίου διεξάγεται διά θαλάσσης.Για την περίπτωση της Ελλάδας το ποσοστό τηςσυνολικής εμπορικής κίνησης που χρησιμοποιεί–είτε αποκλειστικά, είτε σε συγκεκριμένο τμήμαμόνο της μεταφορικής αλυσίδας και στο πλαίσιο

των επονομαζόμενων «συνδυασμένων μεταφο-ρών»– τα πλωτά μέσα είναι μεγαλύτερο από το90%. Η ηγετική θέση της Ευρώπης στον τομέατης ναυτιλίας είναι αδιαμφισβήτητη, καθώς οι χώ-ρες της ΕΕ κατέχουν λίγο παραπάνω από το 41%του παγκόσμιου στόλου. Από τους ευρωπαϊκούςθαλάσσιους λιμένες διέρχονται ετησίως 3,5 διςτόνοι φορτίου και 350 εκατομμύρια επιβάτες, ενώ350.000 περίπου άτομα εργάζονται σε λιμένεςκαι συναφείς υπηρεσίες που παράγουν από κοι-νού προστιθέμενη αξία 20 περίπου δις a7.

Σήμερα, οι θαλάσσιες μεταφορές και οι συν-δεδεμένες με τη ναυτιλία δραστηριότητεςέχουν κυρίαρχο ρόλο στην παγκοσμιοποιημένηοικονομία. Ως μεταφορά νοείται η διακίνησηπροσώπων και αγαθών από ένα σημείο σε άλλο.Στο νοηματικό πεδίο της μεταφοράς κινούνταιτόσο οι πρώτες ύλες ή μεταποιημένα προϊόνταόσο και οι άνθρωποι8. Η θαλάσσια μεταφορά εί-ναι απαραίτητη σε ένα πολυδιάστατο θεματικόπεδίο, από την αγορά πρώτων υλών έως την πα-ράδοση έτοιμων προϊόντων9. Μόνο χάρις στηνύπαρξη του εμπορικού πλοίου είναι τεχνικά καιοικονομικά δυνατή η μαζική μεταφορά αγαθώνσε μια κοινωνία που επιδεικνύει ολοένα και με-γαλύτερη δίψα για καταναλωτικά αγαθά καιπρώτες ύλες.

Πάνω από το 80% του παγκόσμιου εμπορίουδιακινείται μέσω των θαλασσών και των ωκεα-νών του πλανήτη. Η θαλάσσια μεταφορά αδιαμ-φισβήτητα αποτελεί τον κεντρικό άξονα τουδιεθνούς εμπορίου και της παγκοσμιοποίησης,καθώς διεκπεραιώνει ένα εξαιρετικά υψηλό πο-σοστό φορτίων-εμπορευμάτων, το οποίο καιπροσεγγίζει τους 5000 εκατομμύρια τόνους.

Οι θαλάσσιες μεταφορές αποτελούν σε όλητη διάρκεια της καταγεγραμμένης ανθρώπινηςιστορίας το βασικό μηχανισμό με τον οποίο εξυ-πηρετείται το συντριπτικό ποσοστό της παγκό-σμιας κίνησης αγαθών και ανθρώπων10. Θα πρέ-

7 Βλ. Πράσινη Βίβλος, προς μία Μελλοντική Θαλάσσια Πολιτική για την Ένωση: Ένα Ευρωπαϊκό Όραμα για τους Ωκεανούς και τις

Θάλασσες, COM (2006) 275 τελικό. 8 Βλ. Γεωργαντόπουλος Ε. και Βλάχος Γ. Π., (1997), Ναυτιλιακή Οικονομική, Εκδόσεις Τζέι & Τζέι Ελλάς, Πειραιάς, σελ. 27.9 http://www.wto.org/english/res_e/statis_e/its2004_e/its2007_e.pdf, World Trade Statistics 2007, επισκεπτόμενο Οκτώβριο 2008.10 Επισημαίνεται ότι η εμπορική δραστηριότητα συνέβαλε τα μέγιστα στην εισαγωγή, καθιέρωση και ανάπτυξη των μέσων μεταφο-

ράς, ενώ υπήρξε σε κάθε εποχή η αφετηρία και το υπόβαθρο για την οικονομική και πνευματική πρόοδο του ανθρώπου. Βλ. Γε-ωργαντόπουλος Ε. και Βλάχος Γ. Π., (1997), Ναυτιλιακή Οικονομική, Εκδόσεις Τζέι & Τζέι Ελλάς, Πειραιάς, σελ. 34.

Σχήμα 4.



πει να σημειωθεί ότι οι θαλάσσιες μεταφορές σεσυνδυασμό με τις αερομεταφορές και τις χερ-σαίες (δηλαδή οδικές και σιδηροδρομικές) μετα-φορές αποτελούν το παγκόσμιο δίκτυο μεταφο-ρών. Η έλευση της παγκοσμιοποίησης, η σχεδόνδιαρκής ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίαςκαι η συνυφασμένη άνοδος των διεθνών εμπο-ρευματικών συναλλαγών, έχει επίσης έντονατροφοδοτήσει τη ζήτηση για υπηρεσίες θαλάσ-σιων μεταφορών11. Είναι γεγονός εξαιρετικήςσημασίας ότι τα τέσσερα πέμπτα περίπου τουσυνολικού όγκου των εμπορικών πράξεων διεκ-περαιώνονται μέσω θαλάσσης. Σε αυτό, πέρααπό τη φυσική γεωγραφική διαμόρφωση τουπλανήτη μας –τα τρία τέταρτα περίπου της επι-φάνειας της γης καλύπτονται από θάλασσες καιλίμνες, ενώ με εξαίρεση τις περιοχές των δυογεωγραφικών πόλων, είναι δυνατή η θαλάσσιαμεταφορά επιβατών και αγαθών από και προςοποιοδήποτε σημείο της υδρογείου– συμβάλλεικαι το γεγονός ότι η ναυτιλία διατηρεί το αντα-γωνιστικό πλεονέκτημα απέναντι στις αεροπο-ρικές ή διά μέσου ξηράς συγκοινωνίες12.

Αδιαμφισβήτητα, ο γεωγραφικός παράγονταςέχει παίξει σημαντικό ρόλο σε κάθε πτυχή τηςανθρώπινης ιστορίας. Τα γεωγραφικά δεδομέναεπιδρούν καταλυτικά αφενός μεν στη δημιουρ-γία και ανάπτυξη της γενικότερης οικονομικήςδραστηριότητας, αφετέρου δε στα πολιτικά αλ-λά και πολιτιστικά δρώμενα της ανθρωπότη-τας13. Το πιο χαρακτηριστικό ίσως παράδειγμαγια το πώς τα γεωγραφικά μεγέθη επιδρούν

στην ανθρώπινη εξέλιξη και πολιτισμό αποτελείη Μεσόγειος Θάλασσα, η οποία διαχρονικά έχεικυρίαρχο ρόλο στην εξέλιξη της ιστορίας και τηδιαμόρφωση των διεθνών σχέσεων. Ειδικά κατάτην αρχαιότητα, όλα τα μεγάλα γεγονότα έλα-βαν χώρα γύρω από τη θάλασσα αυτή. Ο αρχαί-ος κόσμος γνώριζε μόνο τρεις από τις πέντεΗπείρους του πλανήτη: εκείνες που περιβάλ-λουν τη Μεσόγειο Θάλασσα και συναντιούνταιστο ανατολικό της τμήμα. Γενικά, ποτέ κανέναςάλλος γεωγραφικός παράγοντας δεν έπαιξε ρό-λο τόσο μεγάλης σημασίας για την ανθρώπινηιστορία και πολιτική εξέλιξη, όσο η Μεσόγει-ος14. Αλλά και στη σύγχρονη εποχή η Μεσόγει-ος παραμένει στην επικαιρότητα, ως το φυσικόσύνορο της Ευρωπαϊκής ηπείρου σε συνδυασμόμε τη μοναδική της ιδιότητα να αποτελεί ένανεξαιρετικά πολυσύχναστο θαλάσσιο διάδρομο,απαραίτητο για τη διεκπεραίωση του παγκόσμι-ου εμπορίου. Ταυτόχρονα, όπως έχει ήδη ανα-φερθεί η Μεσόγειος Θάλασσα, αποτελεί τονκοινό τόπο τριών ηπείρων (Ευρώπης, Ασίας,Αφρικής). Επομένως, η περιοχή της ΑνατολικήςΜεσογείου αναγνωρίζεται εύκολα ως σημαντι-κός χώρος διεθνών θαλάσσιων μεταφορών, μεκόμβους τα μεγάλης εμβέλειας ευρωπαϊκά λι-μάνια στο νότιο τμήμα της ηπείρου μας.

Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσε-ων, η επικοινωνία μεταξύ δύο διαφορετικών γε-ωγραφικών περιοχών εξασφαλίζεται από τηνύπαρξη θαλάσσιων οδών που έχουν δημιουργη-θεί φυσικά, δηλαδή χωρίς την οποιαδήποτε αν-

11 Είναι γεγονός ότι για τη χρονική περίοδο από τα τέλη του 2008 και μετά, ο αντίκτυπος της οικονομικής κρίσης στην πραγματικήοικονομία είναι επίσης αισθητός και στον ναυτιλιακό τομέα. Ως αποτέλεσμα υφίσταται ανάγκη για συντονισμένη δράση και δημι-ουργία κατάλληλης πολιτικής, προκειμένου να εξασφαλιστούν οι συνεχείς επιδόσεις του ευρωπαϊκού συστήματος θαλάσσιωνμεταφορών και η συμβολή του στην ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας. Βλ. Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινο-βούλιο, στο Συμβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών, της 21ης Ια-νουαρίου 2009, Στρατηγικοί Στόχοι και Συστάσεις Πολιτικής της ΕΕ για τις Θαλάσσιες Μεταφορές μέχρι το 2018, COM (2009)8 τελικό, σελ. 2.

12 Γεωργαντόπουλος Ε. και Βλάχος Γ. Π., (2002), Ναυτιλιακή Οικονομική Γεωγραφία, Εκδόσεις Τζέι & Τζέι Ελλάς, Πειραιάς, σελ. 51.13 Για παράδειγμα, το καλό κλίμα και γόνιμο έδαφος αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για τη οποιαδήποτε πετυχημένη προσπά-

θεια αγροτικής παραγωγής, ενώ η αφθονία πρώτων υλών είναι απαραίτητη για τη δημιουργία εμπορικής ή/και μεταποιητικήςδραστηριότητας. Βλ. Δαλακλής Δ., (2009), «Αρκτική: Οι Πάγοι Λειώνουν, οι Σχέσεις Ψυχραίνονται», Ελληνική Άμυνα και Ασφά-

λεια, τεύχ. 45, Νοέμβριος, σελ. 102.14 Η κοινή μεσογειακή ιστορία, γεμάτη από πολυπληθούς μετασχηματισμούς και αλλαγές είναι ένα αποτέλεσμα τόσο της Ανατολής

με τη Δύση όσο και του Βορρά με τον Νότο. Για περισσότερες λεπτομέρειες και την αντίστοιχη γεωπολιτική ανάλυση βλ. Δαλα-κλής Δ. και Σιούσιουρας Π., (2006), Γεωπολιτικές Επιδιώξεις και Στρατηγικές Ασφαλείας στη Μεσόγειο: Ο Ιδιαίτερος Ρόλος

της Ευρωπαϊκής Ένωσης, «Ναυσίβιος Χώρα», Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, Πειραιάς, σελ. 258-262.



θρώπινη παρέμβαση15. Τόσο τα στενά ναυτιλια-κού ενδιαφέροντος όσο και οι διώρυγες, είναιοδοί ναυτικής επικοινωνίας που ενώνουν δύοθάλασσες. Η βασική όμως διαφορά τους είναιότι τα πρώτα αποτελούν φυσικές θαλάσσιες διό-δους, που χωρίζουν δύο ξηρές και ενώνουν δύοθάλασσες, ενώ οι δεύτερες έχουν κατασκευα-σθεί με ανθρώπινη παρέμβαση στο έδαφος ενόςκράτους και υπόκεινται, κατ’ αρχήν στην κυριαρ-χία αυτού του κράτους. Η διώρυγα του Σουέζ θε-ωρείται η πιο σύντομη σύνδεση μεταξύ της Ανα-τολής και της Δύσης, λόγω της μοναδικής γεω-γραφικής θέσης της, και δημιουργήθηκε για νααποφευχθεί ο υποχρεωτικός περίπλους τηςΑφρικής από τα πλοία που ξεκινούσαν από τηΜεσόγειο με προορισμό τις περιοχές της Ασίας.

Το επίτευγμα αυτό της επιστήμης της μηχανι-κής μπορεί να θεωρηθεί ως ο συνδετικός κρίκοςμεταξύ Ατλαντικού και Ινδικού Ωκεανού, καθώςοι μέσω Μεσογείου μεταφορές έχουν καταστείσυντομότερες. Αν θεωρήσουμε την κίνηση ενόςεμπορικού πλοίου εντός της διώρυγας, από τηνκατεύθυνση του Βορρά προς το Νότο, σημείοεκκίνησης είναι ο Μεσογειακός λιμένας τουΠορτ Σάιντ. Στη συνέχεια μια σειρά από ενδιά-μεσες λίμνες (Μαντζάλα, Τισμέ και Πικρές) ενώ-νονται με ευμεγέθη κανάλια, τα οποία και επι-τρέπουν την ανεμπόδιστη ναυσιπλοΐα, προκει-μένου να είναι δυνατή η πλεύση μέχρι τον λιμέ-να Σουέζ που βρίσκεται στο βορειότερο τμήματης Ερυθράς θάλασσας. Επομένως μέσω της

διώρυγας του Σουέζ, η Μεσόγειος αποκτά μιαπολύ γρήγορη πρόσβαση στον Περσικό Κόλποκαι τον Ινδικό Ωκεανό, αποτελώντας έτσι έναναναντικατάστατο κρίκο στη μεταφορική αλυσί-δα και ανεφοδιασμό της Δύσης, με τα πετρέ-λαια της περιοχής του Περσικού Κόλπου καιαγαθά που προέρχονται από τις περιοχές τηςΑσίας και της ανατολικής Αφρικής.

IV. Γεωπολιτική εμβάθυνση

Η έξαρση της σχετικά πρόσφατης χρονικής πε-ριόδου, οδήγησε στη δημιουργία μίας διεθνούςναυτικής δύναμης, η οποία περιπολεί στα νεράτης Ανατολικής Αφρικής και στα Στενά τουΆντεν, προκειμένου να περιορίσει τη δράση τωνπειρατών. Η ευρωπαϊκή επιχείρηση «ΑΤΑ-ΛΑΝΤΑ» –η οποία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξηαπό τον Δεκέμβριο του 2008– έχει οδηγήσειστη σύλληψη δεκάδων πειρατών16. Από την άλ-λη μεριά όμως, με ακτογραμμή που ξεπερνά τα3 χιλιάδες χιλιόμετρα και θέση πολύ κοντά σεκομβικές θαλάσσιες αρτηρίες, η Σομαλία είναιένα από τα ιστορικά κέντρα πειρατείας στηνΑφρική, ενώ η τρέχουσα κατάσταση στην περιο-χή απειλεί σαφέστατα το διεθνές εμπόριο. Μέ-χρι πρόσφατα, οι πειρατικές επιθέσεις είχανεπικεντρωθεί το πλείστον στην περιοχή Πούτ-λαντ (Puntland) και έναντι της Υεμένης, δηλαδήστον Κόλπο του Άντεν, όπου και λόγω γεωγρα-φικών συνθηκών, τα πλοία είναι πιο ευπαθή17.

15 Με τη βοήθεια της τεχνολογίας, και προκειμένου να διευκολυνθεί η ναυσιπλοΐα σε συγκεκριμένα σημεία που η πρόσβαση σεπλοία είναι απαγορευτική, η ανθρωπότητα δημιούργησε τεχνητές υδάτινες αρτηρίες που ονομάζονται κανάλια ή διώρυγες. Δη-λαδή, η Διώρυγα είναι μια τεχνητή (artificial) υδάτινη διαδρομή (δίαυλος) που χρησιμεύει ώστε τα πλοία να κινούνται προς τοεσωτερικό του χερσαίου χώρου ή σαν διασύνδεση μεταξύ δύο θαλασσίων περιοχών. Οι διώρυγες συνήθως συνδέονται με φυσι-κές συγκεντρώσεις νερού (ωκεανούς, θάλασσες, ποτάμια, κ.λπ.) ή με άλλες διώρυγες και σχηματίζουν ένα πολυδαίδαλο πλέγ-μα υδάτινων διαδρομών, με τεράστια σημασία για τη ναυσιπλοΐα Για τα πλήρη στοιχεία και λεπτομέρειες σχετικά με την κυρίαρχηθέση του Σουέζ στις θαλάσσιες μεταφορές βλ. Δαλακλής Δ., «Διώρυγες και Θαλάσσιες Συγκοινωνίες στον 21ο Αιώνα», Ναυτική

Επιθεώρηση, τευχ. 568 και 569, Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού, 2009. 16 Στις 10 Νοεμβρίου 2008, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υιοθέτησε μια κοινή δράση που αφορά σε μια Ευρωπαϊκή (την πρώτη) στρατιωτι-

κή επιχείρηση για την αποτροπή και αντιμετώπιση πράξεων πειρατείας και ενόπλων ληστειών στις ακτές της Σομαλίας, με ημερο-μηνία ενεργοποιήσεως το Δεκέμβριο του ιδίου έτους. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) ενθαρρύνει την ανάληψη πρωτοβου-λιών από τα κράτη που ενδιαφέρονται για την ασφάλεια των θαλασσίων οδών και εξέδωσε τις αποφάσεις 1814, 1816, 1838 και1846 του Συμβουλίου Ασφαλείας για να στηρίξει τη λειτουργία και δράση της Ευρωπαϊκής δύναμης (EU VAVFOR) που διεκπεραιώνειτην επιχείρηση «ΑΤΑΛΑΝΤΑ». Η επιχείρηση αρχικά υπολογίστηκε ότι θα είναι διάρκεια 12 μηνών –πρόσφατα αποφασίστηκε η ανα-νέωσή της για ακόμα 12– και φυσικά θα συνεχιστεί μέχρι την εξασφάλιση της ελεύθερης ναυσιπλοΐας στη συγκεκριμένη γεωγραφι-κή περιφέρεια. Η περαιτέρω εμβάθυνση στη συγκεκριμένη ναυτική επιχείρηση ξεφεύγει από τους σκοπούς της παρούσας ανάλυ-σης.

17 Η Υεμένη χωρίζεται από τη Σομαλία από τον Κόλπο του Άντεν, όπου το ευρύτερο σημείο προσεγγίζει τα 170 ν. μ., ενώ τα στενό-τερα σημεία είναι τα 100 ν. μ..



Μετά όμως τις περιπολίες των πολεμικών πλοί-ων στην περιοχή του Άντεν, οι πειρατές έχουνμετατοπίσει τις προσπάθειές τους προς τη Σο-μαλική λεκάνη του Ινδικού ωκεανού, που λόγωτου τεράστιου μεγέθους της είναι αδύνατον ναπροστατευθεί αποτελεσματικά. Οι επιθέσειςτων πειρατών στην ευρύτερη περιφέρεια είναιιδιαίτερα επικίνδυνες και μπορούν να προκαλέ-σουν αλυσιδωτές επιπτώσεις σε πολλούς το-μείς, που παρουσιάζονται ακολούθως18.

Α. Γεωοικονομία και ναυτιλιακά συμφέροντα

Είναι ολοφάνερο ότι η πειρατεία απειλεί τιςναυτιλιακές εταιρείες και τη μεταφορά τωνεμπορευμάτων από τη θάλασσα. Το 20% τουπαγκοσμίου εμπορίου, καθώς και το 12% τουαργού πετρελαίου μεταφέρονται μέσω της πε-ριοχής Υεμένης – Σομαλίας. Επισημαίνεται ότι

ένας αριθμός, 28 χιλιάδες πλοίων διέρχονταιαπό την ευρύτερη περιοχή ετησίως, με σχεδόν23 χιλιάδες από αυτά να κινούνται προς τη διώ-ρυγα του Σουέζ. Αλλά και τα στατιστικά στοι-χεία που σχετίζονται με την πειρατεία είναιαμείλικτα. Το 2008 καταγράφηκαν σε όλο τονκόσμο περισσότερα από 300 περιστατικά πει-ρατείας. Τα 135 από αυτά καταγράφηκαν στοΚέρας της Αφρικής και του κόλπου του Άντεν,με 44 συνολικά από αυτά να καταλήγουν σεομηρία παραπάνω από 600 ναυτικών19. Μπορείαριθμητικά τα προαναφερθέντα περιστατικάπειρατείας να είναι ελάχιστα απέναντι στοναριθμό των πλοίων που χρησιμοποίησαν την ευ-ρύτερη γεωγραφική περιοχή για το προηγούμε-νο έτος (2008), όμως το φαινόμενο πρέπει νααξιολογηθεί σε συνδυασμό με τα συνολικά λύ-τρα που κατεβλήθησαν, τη διογκούμενη ανάγκηγια επαύξηση της ασφάλειας των εταιρειών, την

Σχήμα 5.

18 Βλ. επίσης Δαλακλής Δ., Θαλάσσιες Μεταφορές, Πειρατεία και Διεθνές Δίκαιο: Γεωπολιτική Διάσταση, από τη διημερίδα τηςΑνώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου «Λαθρομετανάστευση και Σύγχρονη Πειρατεία ως Απειλές της Διεθνούς και Περιφερει-ακής Ασφάλειας», Θεσσαλονίκη, 25-26 Νοεμβρίου 2009

19 http://www.imo.org (piracy of the coast of Somalia), επισκεπτόμενο Οκτώβριο 2009.



απειλή για την ομαλή ροή πετρελαίου προς τηνΕυρώπη (ενεργειακή ασφάλεια), καθώς και τησχετική αύξηση των κομίστρων και του χρόνουπαράδοσης του φορτίου για τα πλοία που πρέ-πει να περάσουν ανοικτά του Ακρωτηρίου τηςΚαλής Ελπίδας/Ν. Αφρική, εφόσον γίνει η επι-λογή αλλαγής δρομολογίου προκειμένου νααποφύγουν την επικίνδυνη για πειρατείες πε-ριοχή. Ας μην υποβαθμίζουμε το γεγονός ότιστην ευρύτερη περιοχή Ανατολικά της Σομα-λίας, για την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου2009, έχουν ήδη καταγραφεί περίπου 200 προ-σπάθειες πειρατείας. Με τη βοήθεια των ναυτι-κών δυνάμεων που περιπολούν στην περιοχήκαι με την τήρηση των θεσπισμένων μέτρων αυ-τοπροστασίας των πλοίων, η συντριπτική πλειο-νότητα από αυτές έχουν αποκρουστεί, ωστόσο20 περίπου πλοία τελικά κατελήφθησαν και πα-ραπάνω από 250 ναυτικοί παραμένουν ακόμα σεομηρία (βλ. σχήμα 5).

Συνοψίζοντας, δύο είναι οι κύριες επιλογέςτων πλοιοκτητριών εταιρειών όσον αφορά τηνπεραιτέρω εκμετάλλευση των εμπορικών πλοί-ων που έχουν διαθέσιμα: • Συνέχιση της ίδιας ακριβώς θαλάσσιας δια-

δρομής, αναλαμβάνοντας τον αυξανόμενοκίνδυνο κατά των φορτίων και τις ζωές τωνπληρωμάτων και καταβάλλοντας αντίστοιχηπροσπάθεια διαχείρισης αυτού.

• Αλλαγή δρομολογίου μέσω του Ακρωτηρίουτου Cape Town ώστε να μη διασχίζουν πλοίατην επικίνδυνη περιοχή (περίπλους τηςΑφρικής). Σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν αρνητικές επι-

πτώσεις επί των ακολούθων:• Αίγυπτος και Αρχή Διαχείρισης της Διώρυγας

του Σουέζ, με βάση τη μείωση εσόδων απότον περιορισμό του αριθμού διελεύσεων. Κα-θώς η εισροή συναλλάγματος για τα τέλη διέ-λευσης της διώρυγας του Σουέζ είναι απότους βασικούς πυλώνες της οικονομίας τηςχώρας, το γεγονός αυτό θα μπορούσε ναοδηγήσει την Αίγυπτο σε οικονομική ύφεση.Στην περίπτωση αυτή, η συνυφασμένη ανερ-γία θα προκαλούσε επίσης έκρηξη κοινωνικήςαναταραχής, ίσως και σε σημείο που να απει-ληθεί ακόμα και η βιωσιμότητα του τρέχοντοςπολιτικού καθεστώτος ή κατ’ ελάχιστον ηαποσταθεροποίησή του.

• Μεσογειακοί Λιμένες και Οργανισμοί/Διαχει-ριστές. Στη βάση της μείωσης εσόδων, λόγωτης μείωσης στον συνολικό όγκο των διακι-νουμένων από τις συγκεκριμένες υποδομέςφορτίων. Το γεγονός αυτό επίσης πιθανόν νατους οδηγήσει σε περικοπές προσωπικού,ενώ επίσης παράγων ανησυχίας αποτελεί ηπιθανή αδυναμία αποπληρωμής των ήδηπραγματοποιηθέντων ή εν εξελίξει έργωνεπέκτασης.

• Ναυτιλιακές Εταιρείες/Διαχειριστές, είτε στημείωση της συνολικής μεταφορικής δυνατό-τητας, αφού τα πλοία θα κάνουν μεγαλύτεροχρονικό διάστημα να φτάσουν στον τελικόπροορισμό τους, είτε λόγω των μειωμένωνεσόδων καθώς θα απαιτηθούν επιπλέονασφάλιστρα και θα μεγαλώσει το λειτουργικόκόστος προκειμένου να αναληφθούν διάφοραμέτρα αυτοπροστασίας των πλοίων.

• Στη Βιομηχανική/Μεταπρατική Δραστηριότη-τα επηρεάζεται αρνητικά είτε λόγω μειωμέ-νης διαθεσιμότητας των πρώτων υλών, είτεστη γενικότερη δυσκολία για τον επαναπροσ-διορισμό/αλλαγή του εμπορικού μοντέλου, μετο αναγκαίο σε απόθεση απόθεμα να είναιπλέον εξαιρετικά δύσκολο να προβλεφθεί.

• Στον Καταναλωτή, λόγω της σχεδόν σίγουρηςμετακύλισης του παραπάνω κόστους όλων τωνεμπλεκομένων στην εμπορική αλυσίδα.

Β. Γεωοικονομία του πετρελαίου καιεπηρεαζόμενες χώρες

Ένα από τα σημαντικότερα αγαθά, αλλά και απα-ραίτητο στοιχείο για την πρόοδο της παγκόσμιαςβιομηχανίας είναι το πετρέλαιο. Το πετρέλαιοαποτελεί από μόνο του ένα ρυθμιστικό παράγο-ντα για την παγκόσμια οικονομία αλλά και έναπολύ σημαντικό μέσο για τη διαμόρφωση τωνεξελίξεων στην πολιτική σκακιέρα παγκοσμίως.Η επιρροή της αγοράς του πετρελαίου στουςυπόλοιπους τομείς της οικονομίας είναι ουσιώ-δης, ενώ είναι σημαντικό να υποδείξουμε τη συ-νεχή και αδιάκοπη μάχη που γίνεται στο παγκό-σμιο πολιτικό σκηνικό για τον έλεγχο της αγοράςαυτής. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι οι διάφορεςκρίσεις που πέρασε η παγκόσμια οικονομία είναιάμεσα συνδεδεμένες με το διεθνές εμπόριο πε-τρελαίου. Όπως γίνεται αντιληπτό, είναι πολύσημαντικό για κάθε χώρα να μπορεί να έχει πρό-



σβαση στην αγορά πετρελαίου, ώστε να εξασφα-λίζει μια συνέχεια και μια σταθερότητα στην ανά-πτυξη της βιομηχανίας και της οικονομίας της.Είναι προφανές λοιπόν, ότι ένα σημαντικό θέματο οποίο τίθεται και το οποίο ίσως παίζει και τονουσιαστικότερο ρόλο στην αγορά πετρελαίου, εί-ναι η μεταφορά του από τις πήγες παραγωγήςστις εστίες (χώρες) κατανάλωσης. Επομένως εί-ναι θέμα μείζονος σημασίας η διατήρηση μιαςομαλής ροής του πετρελαίου και των παραγω-γών του, ώστε να υπάρχει πολιτική και οικονομι-κή σταθερότητα. Η μεταφορά μέσω θαλάσσηςαποτελεί το πιο σύνηθες αλλά και το σημαντικό-τερο μέσο μεταφοράς πετρελαίου αφού το 62%του διεθνώς παραγόμενου πετρελαίου μεταφέ-ρεται μέσω των θαλάσσιων οδών. Υπολογίζεταιότι 100 εκ. τόνοι πετρελαίου μεταφέρονται απόδεξαμενόπλοια (tankers) καθημερινά20.

Οι μεγαλύτερες πετρελαιοπαραγωγές χώρεςτου κόσμου –με σαφώς ιδιαίτερη βαρύτητα στιςαποφάσεις του ΟΠΕΚ– εντοπίζονται στην περιο-χή του Περσικού Κόλπου. Τα διάφορα δεξαμενό-πλοια που μεταφέρουν το πετρέλαιο προς τη Δύ-ση πρέπει να χρησιμοποιήσουν τον Κόλπο τουΆντεν για να συντομεύσουν τη διαδρομή τουςπρος τον τελικό προορισμό τους. Ταυτόχρονα,παράγοντα ανησυχίας αποτελεί το γεγονός ότιακόμα και αν αποφασιστεί ο περίπλους της Αφρι-κής, οι αποστάσεις από την ξηρά που έχουν λά-βει χώρα τα πειρατικά περιστατικά κατατάσσουνστη ζώνη κινδύνου ακόμα και αυτή την επιλογή.Επομένως, δύο είναι οι βασικές επιπτώσεις απότην παρεμπόδιση της πειρατείας στη συγκεκρι-μένη ευρύτερη θαλάσσια διαδρομή:• Αύξηση της τιμής του πετρελαίου, στη βάση

της μειωμένης προσφοράς των ποσοτήτωνπου καταλήγουν στην ελεύθερη αγορά.

• Επαναπροσδιορισμός των εξαγωγών των κυ-ρίαρχων πετρελαιοπαραγωγών χωρών σεελεύθερη διαδρομή (π.χ. Κίνα), γεγονός εξαι-ρετικά αρνητικό για την ενεργοβόρο ΕΕ, πουσυνεχίζει να χρησιμοποιεί το πετρελαϊκό μο-ντέλο για την κάλυψη του συντριπτικού μέ-

ρους των ενεργειακών της αναγκών.Η Κίνα που αναζητά ολοένα και περισσότε-

ρους ενεργειακούς πόρους μπορεί αρχικά ναφαίνεται ότι πιθανόν επωφελείται από τις προα-ναφερθείσες εξελίξεις. Όμως, με την παρακώ-λυση των θαλάσσιων συγκοινωνιών προς τη Με-σόγειο ως δεδομένο, πώς θα φτάσουν τα «φθη-νά κινεζικά προϊόντα» στον Ευρωπαίο κατανα-λωτή; Επίσης, για συγκεκριμένες κατηγορίεςπροϊόντων, τα αυξημένα μεταφορικά κόστηίσως να οδηγήσουν σε απώλεια του κινεζικούανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Στη συνολικήεξίσωση θα πρέπει να συμπεριληφθεί ότι και ηΙνδία ανησυχεί, αφού εκτός από την αυτονόητηεπιθυμία για ανεμπόδιστες εμπορικές συναλλα-γές, έχει κάθε δικαίωμα να θεωρεί τη συγκεκρι-μένη περιοχή σε «πίσω αυλή», διεκδικώντας σα-φέστατα ρόλο στα τεκταινόμενα. Υπό την έν-νοια αυτή, η παρουσία ναυτικών δυνάμεων καιαπό τις δύο αυτές χώρες στην περιοχή είναι μιαλογική κίνηση. Επίσης, καθώς τα πετρελαιοφό-ρα πλοία που χρησιμοποιούν την ευρύτερη πε-ριοχή μεταφέρουν κυρίως αραβικής προέλευ-σης πετρέλαιο, θα έπρεπε να υπάρχει ενεργόςεμπλοκή των Αραβικών χωρών στο εγχείρηματων περιπολιών στην περιοχή με πλοία. Γενικάόμως καμία χώρα από τις άμεσες ενδιαφερόμε-νες δεν έχει δείξει προθυμία, ενώ υπάρχουνερωτηματικά για τη δυνατότητα του ΑραβικούΣυνδέσμου να παρέχει στρατιωτικά μέσα γιατην καταπολέμηση της πειρατείας.

V. Σύνοψη - Συμπεράσματα

Η επιστήμη της Γεωγραφίας δεν πρέπει να πε-ριορίζεται σε μια απλή, ασύνδετη περιγραφήτης θέσεως των διαφόρων τόπων και των στοι-χείων τους. Το τελικό ζητούμενο είναι να προσ-διορίσει και εξηγήσει τα φαινόμενα που συμ-βάλλουν στη δημιουργία των ιδιαίτερων χαρα-κτηριστικών των διαφόρων περιοχών της γηςκαι της δραστηριότητας των κατοίκων στους τό-πους αυτούς21. Η γεωγραφική θέση της Ευρώ-

20 Η μεταφορά πετρελαίου μέσω δεξαμενοπλοίων χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένη εξειδίκευση, αφού τόσο οι ανάγκες για επαρ-κή κάλυψη της αγοράς, όσο και η ίδια η φύση του φορτίου επιτάσσουν τον συνεχή έλεγχο και τη διαρκή εξέλιξη της συγκεκριμέ-νης κατηγορίας πλοίων.

21 Βρεττός Θ. Ε. και Αγαλιανού-Βρεττού Α., (1993), Οικονομική Γεωγραφία – Διεθνείς Εμπορικές Σχέσεις, Ίδρυμα Ευγενίδου,Αθήνα σελ. 1.



πης και η πληθυσμιακή κατάταξη τής ΕΕ στον

κόσμο της δίνει τη δυνατότητα να διαδραματίζει

πρωταγωνιστικό ρόλο στην πραγματοποίηση

διεθνών εμπορικών συναλλαγών. Ιδίως μετά τη

διεύρυνσή της στα 27 κράτη-μέλη, τα οποία

αντιστοιχούν σε πληθυσμό 500 εκατομμυρίων

κατοίκων, η ΕΕ έχει καταλάβει πληθυσμιακά την

τρίτη θέση στην παγκόσμια κατάταξη μετά την

Κίνα και την Ινδία. Όσον αφορά στη γεωγραφική

της θέση, δηλαδή τη γειτνίασή της με ωκεανούς

και θάλασσες, είναι ιδιαίτερα σημαντικό το γε-

γονός ότι η ΕΕ περιβάλλεται από μεγάλο αριθ-

μό νησιών, από τέσσερις θάλασσες (Μεσόγειο,

Βαλτική, Βόρεια Θάλασσα και Εύξεινο Πόντο)

και από δύο ωκεανούς (Ατλαντικό και Αρκτικό

Ωκεανό)22. Υπό μια έννοια θα μπορούσε να θεω-

ρηθεί και ως ενιαία χερσόνησος με ακτές χιλιά-

δων χιλιομέτρων, ακτές κατά πολύ μεγαλύτε-

ρου μήκους τηρουμένων των αναλογιών από

αυτές των ΗΠΑ ή της Ρωσικής Ομοσπονδίας,

δεδομένων των χερσαίων μαζών τους. Έτσι, τα

δύο τρίτα των συνόρων της ΕΕ βρίσκονται επί

ακτογραμμής, γεγονός το οποίο έχει συμβάλλει

δραστικά στην παγκόσμια κατάταξη της ΕΕ να

συγκαταλέγεται στους μεγαλύτερους εταίρους

του παγκόσμιου εμπορίου.

Επισημαίνεται ότι η ΕΕ, λόγω της γεωγραφι-

κής μορφολογίας της κατατάσσεται στην πρώτη

θέση παγκοσμίως όσον αφορά στη θαλάσσια

επικράτειά της. Επομένως, τα 70.000 χιλιόμε-

τρα των Ευρωπαϊκών ακτών23 και ο εξαιρετικά

υψηλός αριθμός λιμένων που προσφέρουν ανε-

μπόδιστη πρόσβαση στο εσωτερικό της ηπείρου

μας αναδεικνύουν τη θάλασσα ως το καταλλη-

λότερο πεδίο για μεταφορές. Ταυτόχρονα, οι

θάλασσες που την περιβάλλουν, με πολύ χαρα-

κτηριστικό το παράδειγμα της Βορείου Θάλασ-

σας24, αλλά και συγκεκριμένες θαλάσσιες δια-

δρομές με παγκόσμια εμβέλεια που διέρχονται

από τη Μεσόγειο Θάλασσα διαδραματίζουν επί-

σης σημαντικό ρόλο για την ΕΕ25. Τα φτηνά κι-

νεζικά προϊόντα για να φτάσουν στον ευρωπαίο

καταναλωτή θα διασχίσουν αρχικά τον Ινδικό

Ωκεανό και τη Μεσόγειο, ενώ και το πετρέλαιο

του Περσικού Κόλπου μεταφέρεται στη Δύση

χρησιμοποιώντας παραπλήσια διαδρομή. Στον

τομέα της ενέργειας, με αφετηρία τις πετρελαι-

οπαραγωγές χώρες του Κόλπου, τον Κόλπο του

Άντεν/Διώρυγα του Σουέζ και είσοδο στη Μεσό-

γειο σχηματίζεται μια κρίσιμη μεταφορική αλυ-

σίδα που εξυπηρετεί ένα εξαιρετικά υψηλό πο-

σοστό του πετρελαίου και του φυσικού αερίου

που καταναλώνεται στην Ευρώπη. Η θάλασσα

έχει έναν υψηλής σπουδαιότητας ρόλο στην ευ-

ρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα και αειφορία, αλλά

όσον τα ζητήματα της ασφάλειας του ενεργεια-

κού εφοδιασμού και η διατήρηση της πρωτοκα-

θεδρίας στα παγκόσμια οικονομικά δρώμενα, η

απόλυτη ελευθερία των θαλάσσιων διαδρομών

και η ανεμπόδιστη ναυσιπλοΐα μετατρέπονται

σε ζωτικά συμφέροντα την ΕΕ.

Το φαινόμενο της πειρατείας έχει μια διαλε-

κτική σχέση με τις θαλάσσιες μεταφορές σε

όλη τη χρονική διάρκεια της ανθρώπινης ιστο-

ρίας. Η πειρατεία χαρακτηρίζεται με ευκολία ως

το αρχαιότερο διεθνές έγκλημα26, ενώ διαχρο-

νικά αποτέλεσε μια μάστιγα που έντονα ταλαι-

πώρησε τις θαλάσσιες μεταφορές. Η πειρατική

22 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2006:0275B:FIN:EL:PDF, Αύγουστος 2009, Πράσινη Βίβλος Θαλάσ-

σιας Πολιτικής, σελ. 3. Μέσω των πλέον απομακρυσμένων περιφερειών της –και με εξαίρεση του Ατλαντικού Ωκεανού– η ΕΕ εί-ναι παρούσα και στον Ινδικό Ωκεανό καθώς και στην Καραϊβική Θάλασσα.

23 Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή καιστην Επιτροπή των Περιφερειών, της 10ης Οκτωβρίου 2007, Μια Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική για την Ευρωπαϊκή Ένωση,COM (2007) 575 τελικό, σελ. 4.

24 Η συγκεκριμένη περιοχή αποτελεί την τέταρτη μεγαλύτερη πηγή πετρελαίου και φυσικού αερίου παγκοσμίως, μετά τις Ρωσία,ΗΠΑ και Σαουδική Αραβία.

25 Επομένως, λαμβάνοντας υπόψη ότι μέσω της Δυτικής Μεσογείου και της πρόσβασης που αποκτάται στον Ατλαντικό Ωκεανό μέ-σω των στενών του Γιβραλτάρ, διαμορφώνονται τελικά δύο βασικοί άξονες με ιδιαίτερη σημασία για τη θαλάσσια μεταφορά:Ατλαντικός-Μεσόγειος-Ερυθρά Θάλασσα-Ινδικός και Μαύρη Θάλασσα-Αιγαίο-Μεσόγειος-Ινδικός. Στη γεωπολιτική αξία τηςΑνατολικής Μεσογείου συντελεί η εγγύτητά της με τη Μέση Ανατολή –την οποία πολλές γεωπολιτικές αναλύσεις αντιμετωπί-ζουν ως ενιαίο σύνολο– και με τις πλούσιες περιοχές σε πετρέλαιο του Περσικού Κόλπου.



δραστηριότητα στο Κέρας της Αφρικής και ιδιαί-τερα στον Κόλπο του Άντεν που την τρέχουσαχρονική περίοδο προβάλλεται αρκετά έντοναστα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ) δεν εί-ναι κάτι καινούργιο για τους ενασχολούμενουςμε τα ναυτιλιακά δρώμενα. Αν και το πρόβληματης πειρατείας μπορεί να θεωρηθεί ως περιφε-ρειακό, ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός(International Maritime Organization-IMO), αλλάκαι το ΝΑΤΟ-ΕΕ εκτιμούν ότι σταδιακά τα πράγ-ματα οδεύουν προς το χειρότερο. Θα πρέπει νασημειωθεί ότι η πειρατική δραστηριότητα πλη-σίον ή ακόμα και σε αποστάσεις που ξεπερνούντα 300 ν.μ. από τις Σομαλικές ακτές, έχει εξαι-ρετικά δυσμενείς επιπτώσεις στη θαλάσσια με-ταφορική διαδρομή, που χρησιμοποιεί τη διώρυ-γα του Σουέζ και αυξάνοντας τα μεταφορικά κό-στη στα πλαίσια –είτε των επιπλέον ασφαλί-στρων των πλοίων, είτε στη διαδικασία λήψηςδιαφόρων μέτρων αυτοπροστασίας που η πα-ρουσίαση τους και μόνο απαιτεί μια πλήρη καιδιαφορετική από την παρούσα ανάλυση– εμπο-δίζει τη γρήγορη ανάκαμψη της παγκόσμιας οι-κονομίας.

Η παγκοσμιοποιημένη ναυτιλιακή βιομηχανίαλειτουργεί κάτω από συνθήκες εξαιρετικά έντο-νης ανταγωνιστικότητας, όπου το ζήτημα τηςέγκαιρης παράδοσης του φορτίου είναι πρωταρ-χικής σημασίας για την οποιαδήποτε ναυτιλιακήεταιρεία και ταυτόχρονα η σύγχρονη τάση στηνοικονομική διαχείριση των πλοίων είναι να απο-δίδεται ολοένα και μεγαλύτερη έμφαση στο ζή-τημα της επίτευξης ελκυστικότερων ναύλων μί-σθωσης. Για την ευρύτερη ναυτιλιακή βιομηχα-νία, ο ρόλος της διώρυγας του Σουέζ –και κατάσυνέπεια η ανεμπόδιστη ναυσιπλοΐα στο Κόλποτου Άντεν– είναι εξαιρετικής σπουδαιότηταςγιατί κάνουν εφικτή τη συντόμευση ενός ταξιδι-ού κατά ιδιαίτερα μεγάλα χρονικά διαστήματα,ενώ επιτρέπουν την επίτευξη διαφόρων οικονο-μιών, όπως για παράδειγμα στα καύσιμα. Επιση-μαίνεται ότι με τη μείωση του συνολικού χρόνουταξιδιού, μειώνεται το συνολικό κόστος των με-

ταφερόμενων εμπορευμάτων και, κατ’ επέκτα-ση μειώνεται η τελική τιμή των προϊόντων γιατον καταναλωτή. Επομένως, η εκτροπή των θα-λασσίων μεταφορών γύρω από την Αφρική είναιένα ιδιαίτερα αρνητικό ενδεχόμενο που εάν γί-νει πραγματικότητα θα έχει αρνητική επίπτωσηστην παγκόσμια κατανάλωση και ταυτόχροναθα δημιουργήσει απαιτήσεις για επιπλέον μετα-φορική ικανότητα του παγκόσμιου στόλου καιθα προβληματίσει ως προς το ακριβές χρονο-διάγραμμα της παράδοσης προϊόντων και πρώ-των υλών στους τελικούς τόπους προορισμού.

Τέλος, είναι απαραίτητο να αναδειχθεί σαφώςτο γεγονός ότι λόγω της τεράστιας γεωγραφι-κής περιοχής μέσα στην οποία λαμβάνουν χώραοι καταλήψεις των εμπορικών πλοίων από τουςΣομαλούς –η οποία ουσιαστικά υπερκαλύπτεισυνολικά τη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα–είναι πρακτικά αδύνατο ένας σχετικά μικρόςαριθμός πλοίων –δηλαδή τα 20 έως 25 πολεμικάπλοία που είναι σήμερα εντεταλμένα από ταδιάφορα κράτη να περιπολούν στην περιοχή τουΚόλπου του Άντεν και της Σομαλικής Λεκάνης–να είναι ανά πάσα στιγμή κοντά στο οποιοδήπο-τε εμπορικό πλοίο γίνεται στόχος τέτοιων πει-ρατικών εξορμήσεων και να προλάβουν κάθεδυσάρεστο περιστατικό. Αλλά ακόμα και αν αυ-ξηθούν δραστικά τα πολεμικά πλοία που επιχει-ρούν στην περιοχή και πάλι τίποτε δεν προδικά-ζει, ότι η πειρατεία θα παταχθεί, καθώς ευκαι-ρίες για παράνομη δραστηριότητα θα συνεχί-σουν να υπάρχουν με βάση τα γεωγραφικά με-γέθη και το συνολικό νούμερο των εμπορικώνπλοίων που χρησιμοποιούν τις θαλάσσιες δια-δρομές που συζητήθηκαν προηγουμένως (βλ.σχήμα 6). Ταυτόχρονα, αν συνεχιστεί η προσέ-λευση πολεμικών πλοίων από τον επονομαζό-μενο Δυτικό κόσμο, σε μία περιοχή που είναι ευ-αίσθητη γεωπολιτικά και μπορεί να θεωρηθεί ωςυψίστης σημασίας για τον Μουσουλμανικό κό-σμο, υπάρχει η πιθανότητα να αυξηθούν οιεντάσεις και να δημιουργηθούν τριβές στο διε-θνές σύστημα συνολικά. Επομένως, η λύση της

26 Σιούσιουρας Π., Θαλάσσιες Μεταφορές, Πειρατεία και Διεθνές Δίκαιο: Εσωτερική και Διεθνής Νομολογία, από τη διημερίδατης Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου «Λαθρομετανάστευση και Σύγχρονη Πειρατεία ως Απειλές της Διεθνούς και Περι-φερειακής Ασφάλειας», Θεσσαλονίκη, 25-26 Νοεμβρίου 2009.



εξωτερικής «αστυνόμευσης» μοιάζει ανέφικτη

και η σταθεροποίηση της Κεντρικής κυβέρνησης

της Σομαλίας προβάλει σαν ζήτημα προτεραιό-

τητας, γιατί μόνο με τον τρόπο αυτό οι ένοπλες

συμμορίες θα αποστερηθούν για πάντα τα ανα-

γκαία λιμάνια-καταφύγια για την υποστήριξη

των παράνομων δραστηριοτήτων τους. Μόνο με

τη δημιουργία των καταλλήλων δομών και συν-

θηκών για την αποτελεσματική αστυνόμευση

σε ξηρά και θάλασσα από τους ίδιους τους Σο-

μαλούς είναι δυνατή η πάταξη της Σομαλικής

πειρατείας.

Βιβλιογραφία

Ελληνική

1. Βαμβούκος Α., (1985), Το Σύγχρονο Δίκαιο της Θάλασσας,Εκδόσεις Σάκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή.

2. Βλάχος Γ. Π., (2000), Διεθνής Ναυτιλιακή Πολιτική, Εκδό-σεις Αθ. Σταμούλης, Αθήνα.

3. Χαρλαυτή Τ., (2001), Ιστορία και Ναυτιλία, Εκδόσεις Στά-χυ, Αθήνα.

4. Βλάχος Γ. Π. και Νικολαΐδης Εμ., (1999), Βασικές Αρχές

της Ναυτιλιακής Επιστήμης, Εκδόσεις Τζέι & Τζέι Ελλάς,Πειραιάς.

5. Βλάχος Γ. Π. και Νικολαΐδης Εμ., (2002), Ναυτιλιακή Οικο-

νομική Γεωγραφία, Εκδόσεις Τζέι & Τζέι Ελλάς, Πειραιάς.

6. Βρεττός Θ. Ε. και Αγαλιανού-Βρεττού Α., (1993), Οικονομι-

κή Γεωγραφία – Διεθνείς Εμπορικές Σχέσεις, Ίδρυμα Ευ-γενίδου, Αθήνα.

7. Γεωργαντόπουλος Ε. και Βλάχος Γ. Π., (1997), Ναυτιλιακή

Οικονομική, Εκδόσεις Τζέι & Τζέι Ελλάς, Πειραιάς.8. Μυλωνόπουλος Δ., Αλεξόπουλος Α. και Μυλωνοπούλου-

Μοίρα Π., (2002) Ναυτιλιακές Γνώσεις, Υπουργείο Παιδεί-ας και Θρησκευμάτων-Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα.

9. Τσάλτας Γ. και Κλάδη-Ευσταθοπολούλου Μ. (2003) Το διε-

θνές καθεστώς των θαλασσών και των ωκεανών, ΕκδόσειςΙ. Σιδέρης, Αθήνα

10. Παλληκάρης Α. Η., Κατσούλης Γ. και Δ. Δαλακλής, (2009),Ηλεκτρονικά Ναυτικά Όργανα, Αθήνα, Ίδρυμα Ευγενίδη.

11. Boniface P., (2001), Άτλας Διεθνών Σχέσεων, ΕκδόσειςΕλληνικά Γράμματα, Αθήνα.

Ξενόγλωσση

1. Celerier P., (1969), Géopolitique et Géostratégie, PUF, Paris.2. De Souza P., (2002), Piracy in the Greco-Roman World,

Cambridge University Press, Cambridge.3. Ifestos P., (1988), Nuclear Strategy and European Security

Dilemmas: Towards an Autonomous European Defence

System?, Aldershot, Gower.4. Laurie Tetley L. and Calcutt D., (2001), Electronic Navigation

Systems, Butterworth-Heinemann, Oxford.5. GMDSS Handbook – (Handbook on the Global Maritime

Distress and Safety System), 3rd Edition, (2001), London,International Maritime Organization.

Επιστημονικές δημοσιεύσεις, άρθρα και περιοδικές εκδόσεις

Σχήμα 6.



1. Δαλακλής Δ., (2009), Αρκτική: Οι Πάγοι Λειώνουν, οι Σχέ-

σεις Ψυχραίνονται, «Ελληνική Άμυνα και Ασφάλεια», τεύχ.45, Νοέμβριος.

2. Δαλακλής Δ., (2009) Διώρυγες και Θαλάσσιες Συγκοινω-

νίες στον 21ο Αιώνα, «Ναυτική Επιθεώρηση», τεύχ. 568 και569, Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού.

3. Δαλακλής Δ., Θαλάσσιες Μεταφορές, Πειρατεία και Διε-

θνές Δίκαιο: Γεωπολιτική Διάσταση, από τη διημερίδα τηςΑνώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου «Λαθρομετανά-στευση και Σύγχρονη Πειρατεία ως Απειλές της Διεθνούςκαι Περιφερειακής Ασφάλειας», Θεσσαλονίκη, 25-26 Νο-εμβρίου 2009.

4. Σιούσιουρας Π., Θαλάσσιες Μεταφορές, Πειρατεία και

Διεθνές Δίκαιο: Εσωτερική και Διεθνής Νομολογία, από τηδιημερίδα της Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου«Λαθρομετανάστευση και Σύγχρονη Πειρατεία ως Απειλέςτης Διεθνούς και Περιφερειακής Ασφάλειας», Θεσσαλονί-κη, 25-26 Νοεμβρίου 2009.

5. Δαλακλής Δ. και Π. Σιούσιουρας, (2006), Γεωπολιτικές

Επιδιώξεις και Στρατηγικές Ασφαλείας στη Μεσόγειο: ο

Ιδιαίτερος Ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, «ΝαυσίβιοςΧώρα», Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, Πειραιάς.

6. Σιούσιουρας Π. και Δαλακλής Δ., Ασφάλεια Ναυσιπλοΐας

και Προστασία του Θαλασσιού Περιβάλλοντος: Υποστηρι-

κτικές Υπηρεσίες από την Ξηρά, από το συνέδριο «Περι-βάλλον και Θαλάσσιες Μεταφορές, σε Αναζήτηση μιας Βιώ-σιμης Προσέγγισης – Σχεδιασμός και Υλοποίηση Παρεμβά-σεων για τις Θαλάσσιες Μεταφορές και την Προστασία του

περιβάλλοντος στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τη Μεσόγειο και τηΝότιο – Ανατολική Ευρώπη», Χίος, 19-22 Απριλίου 2007.

Ηλεκτρονικά βοηθήματα και Διαδίκτυο.

1. Ηλεκτρονική Εγκυκλοπαίδεια ΤΟΜΗ (CD-ROM)2. Πράσινη Βίβλος, προς μία Μελλοντική Θαλάσσια Πολιτική

για την Ένωση: Ένα Ευρωπαϊκό Όραμα για τους Ωκεανούς

και τις Θάλασσες, COM (2006) 275 τελικό.3. Μια Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική για την Ευρωπαϊκή

Ένωση, COM (2007) 575 τελικό.4. Στρατηγικοί Στόχοι και Συστάσεις Πολιτικής της ΕΕ για τις

Θαλάσσιες Μεταφορές μέχρι το 2018, COM (2009) 8 τελικό.5. http://www.econews.gr/print.php?itemid=42&skinid=6,

επισκεπτόμενο Ιούνιο 2008.6. http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/ LexUriServ.do?uri=

COM:2006:0275B:FIN:EL:PDF, Πράσινη Βίβλος ΘαλάσσιαςΠολιτικής, επισκεπτόμενο Αύγουστο 2009.

7. http://www.wto.org/english/res_e/statis_e/its2004_e/its2007_e.pdf, World Trade Statistics 2007, επισκεπτόμενοΟκτώβριο 2008.

8. http://www.imo.org (Piracy of the coast of Somalia), επι-σκεπτόμενο Οκτώβριο 2009.

9. www.imo.org (About IMO), επισκεπτόμενο Νοέμβριο 2009.10. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-

factbook/geos/so.html, επισκεπτόμενο Νοέμβριο 2009.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚA ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ

Ο Πέτρος Σιούσιουρας αποφοίτησε από τη Σχο-λή Ναυτικών Δοκίμων και ακολούθησε καριέρααξιωματικού στο Πολεμικό Ναυτικό. Έχονταςπτυχίο από το Πάντειο Πανεπιστήμιο Πολιτικώνκαι Κοινωνικών Επιστημών και διδακτορικό δί-πλωμα από το τμήμα Δικαίου και Διακρατικών

Σχέσεων, το οποίο έλαβε ομόφωνα με τον βαθμό άριστα, εξε-λέγη τον Σεπτέμβριο του 2003 λέκτορας στο τμήμα Μεσογεια-κών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου (κατεύθυνση διεθνώνσχέσεων και διεθνών οργανισμών). Έχει μετεκπαιδευτεί_ στηνΕλλάδα (Σχολή Ναυτιλίας, Σχολή Πολέμου Ναυτικού) και στιςΗ.Π.Α. σε θέματα Διεθνούς Ασφάλειας (Ηλεκτρονικός Πόλε-μος). Έχει συγγράψει πλήθος επιστημονικών συγγραμμάτων ταοποία έχουν δημοσιευτεί τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτε-ρικό, ενώ έχει συμμετάσχει σε πολλά συνέδρια στην Ελλάδα καιστο εξωτερικό. Ήδη σήμερα είναι επίκουρος καθηγητής στοτμήμα Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών του Πανεπι-στημίου Αιγαίου και ασχολείται με θέματα γεωπολιτικής και δι-καίου της θάλασσας, ναυτιλίας και θαλασσίων μεταφορών.

Ο Δημήτριος Δαλακλής γεννήθηκε στην Αθήνατο 1969. Αποφοίτησε το 1992 από τη ΣχολήΝαυτικών Δοκίμων και υπηρέτησε σε διάφορεςμονάδες του στόλου, με επιστέγασμα τηνεκτέλεση καθηκόντων Υπάρχου στη ΦρεγάταΥΔΡΑ την περίοδο 2004-2006 και Κυβερνήτου

στην Κανονιοφόρο ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ την περίοδο 2006-2008. Τηντρέχουσα χρονική περίοδο είναι σπουδαστής στην ΑΔΙΣΠΟ. Εί-ναι απόφοιτος της ΣΔΙΕΠΝ, ενώ κατέχει δύο μεταπτυχιακέςεξειδικεύσεις επιπέδου Μάστερ, στην τεχνολογία διαχείρισηςπληροφοριών και στην ανάλυση θεμάτων αμύνης με έμφασηστις πληροφοριακές επιχειρήσεις. Επιπρόσθετα, είναι υποψή-φιος Διδάκτορας της Επιστήμης της Διοικητικής στο τμήμαΝαυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών του Πανεπιστημίουτου Αιγαίου. Έχει συγγράψει σειρά άρθρων στην ελληνική καιαγγλική γλώσσα, ενώ αποτέλεσε μέλος συγγραφικής ομάδαςδιδακτικού βιβλίου για τις ακαδημίες του Εμπορικού Ναυτικού(ΑΕΝ). Ομιλεί αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά. Είναι παντρεμένοςκαι πατέρας δύο τέκνων.

Φωτογραφία επομένης σελίδος: Από τον Θερινό εκπαιδευτικό πλού της ΣΝΔ 2010, “Μαγιόρκα Iσπανίας” Φωτογραφία Αρχικελευστού (ΔΙΑΧ) Μαρίας Κωτσαδάμ.


Δελτίο Eνημέρωσης



ΑΠΟΣΤΡΑΤΕΙΕΣ• Προήχθη στο βαθμό του Αρχιπλοιάρχου και

τέθηκε σε αποστρατεία ως ευδοκίμως τερ-ματίσας τη σταδιοδρομία του ο ΠλοίαρχοςΜάχιμος Αριστείδης Καθρέπτας

• Προήχθησαν στο βαθμό του Αντιπλοιάρχουκαι τέθηκαν σε αποστρατεία ως ευδοκίμωςτερματίσαντες τη σταδιοδρομία τους οι πα-ρακάτω Πλωτάρχες (ΠΥ-ΠΤ): Παντελής Σι-μώτας, Ευάγγελος Γεμενετζής, ΙωάννηςΡούντας, Παντελής Κεχαγιάς, ΓεώργιοςΑθηναίου, Αθανάσιος Παπαζαφείρης, Αθα-νάσιος Πολυζώνης, Σοφοκλής Μπενίσης,Γρηγόριος Αποστολόπουλος, ΒασίλειοςΒλάχος, Βασίλειος Κοτζιάς, Μιλτιάδης Πα-ντελαίου, Φώτιος Καπιολδάσης, Μιχαήλ Πε-ρούλης, Κωνσταντίνος Γκιόκας, ΑθανάσιοςΝτίβης, Κωνσταντίνος Τακάκης, ΜιχαήλΤσέρτος, Πέτρος Μερκούρης, Χρήστος Νάν-νος, Ζώης Υφαντής, Δημήτριος Κατσιφαρά-κης, Παναγιώτης Οβσανιάν, Αθανάσιος Λιά-πης, Σπυρίδων Βούλγαρης, Αθανάσιος Τζι-ούβελης, Ζήσης Γιαννακούδης, ΠαχούμιοςΜπρά, Ιάκωβος Μανωλέσος, Παντελής Πε-τρακάκης, Αντώνιος Δημητρουλάκης

• Προήχθη στο βαθμό του Αντιπλοιάρχου καιτέθηκε σε αυτεπάγγελτη αποστρατεία οΠλωτάρχης (ΠΤ) Νικόλαος Ρόης προαγωγήλογιζομένη από 07-03-2010 ημερομηνία πουείναι η προηγούμενη του θανάτου του.

• Προήχθη στο βαθμό του Πλωτάρχη και τέθη-κε σε αποστρατεία ως ευδοκίμως τερματί-σας τη σταδιοδρομία του ο Υποπλοίαρχος(ΠΥ) Ιωάννης Διγενάκης

ΠΡΟΑΓΩΓΕΣ• Προήχθησαν στο βαθμό του Αρχιπλοιάρχου

οι παρακάτω Πλοίαρχοι:Μάχιμοι: Σπυρίδων Δημουλάς, ΑπόστολοςΜπάσταςΟικονομικού: Σταμάτιος Κρέζας

• Προήχθησαν στο βαθμό του Πλοιάρχου οιπαρακάτω Αντιπλοίαρχοι:Μάχιμοι: Ευάγγελος Μαυρεδάκης, Αθανά-σιος Παπαδάτος, Παναγιώτης Λυμπέρης,

Ευάγγελος Μαρίνος, Γεώργιος Τσόγκας,Παναγιώτης Χατζάκης, Ιωάννης ΔρυμούσηςΜηχανικοί: Ελευθέριος Κέρογλου, ΡαφαήλΑνέστης, Κωνσταντίνος Κολοκούρης, Εμμα-νουήλ Σακκιώτης, Γεώργιος Φασουλής,Ιωάννης ΛελάκηςΟικονομικού: Ιωάννης Φουσέκης, Κωνστα-ντίνος Τζαμουράνης, Νικόλαος Χριστόπου-λος, Κωνσταντίνος Παναγόπουλος, Διονύ-σιος Κουκουλάς, Αθανάσιος Ουζούνης, Νι-κόλαος Πέτσος

• Προήχθησαν στο βαθμό του Αντιπλοιάρχουοι παρακάτω Πλωτάρχες:Μάχιμοι: Σπυρίδων Καραχότζας, ΣπυρίδωνΤσιαφούτης, Κωνσταντίνος Πιτυκάκης, Στέ-φανος Σαρρής, Νικόλαος Ασημακόπουλος,Αβραάμ Λουκίδης, Αθανάσιος Κωνσταντέ-λος, Κωνσταντίνος Καραμπάς, Γεώργιος Χα-τζής, Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος, ΣπυρίδωνΠατρελάκης, Ηλίας Καραμπέτσος,, Προκό-πιος Χαρίτος, Ηλίας Κίτσος, Ιωάννης Αθανα-σόπουλος, Ευστάθιος Ψαριάδης, ΔημήτριοςΜπαμπάκος, Ευάγγελος Λιώνης, ΒασίλειοςΘεοδώρου, Ευάγγελος Καφετζής, ΣωτήριοςΤριχάς, Ηλίας Μπολάνης, Βασίλειος Σπυρό-πουλος, Νικόλαος Καραγάννης, ΒασίλειοςΣμυρναίος , Νικόλαος Κασιμάτης Μηχανικοί: Ιωάννης Πατρώνος, ΑπόστολοςΣπηλιόπουλος, Βασίλειος Χρηστίδης, Κων-σταντίνος Πολίτης, Ιωάννης Μαργαρίτης,Αριστείδης Κασίδης, Σπυρίδων Κολοβός, Νι-κόλαος Ραυτόπουλος, Ευστάθιος Παππής,Σπυρίδων Παπαγεωργίου, Σαράντης Γιαν-νούτσος, Γεράσιμος Μίχαλος, ΠαράσχοςΚουτσούδης, Άγγελος Αναγνωστόπουλος,Σπυρίδων Ανέστης, Σεραφείμ Χριστόπουλος,Νικόλαος Καρατζούνης, Γεώργιος Μιχάλης Οικονομικού: Αναστάσιος Ντατσούλης, Θω-μάς Βλαχοστέργιος, Εμμανουήλ Μπριλάκης,Ευστάθιος Τσόπελας, Δημήτριος Παλάσκας,Ελευθέριος Κυριακάκης, Γεώργιος Τσομής,Ανδρέας Μαγειρόπουλος, Παναγιώτης Στα-θόπουλος, Γεώργιος Βλάχος, Γεώργιος Κα-λιτσουνάκηςΥγειονομικου/Οδοντίατρο: Αντώνιος Συκιώτης

ΜETABOΛEΣ ΑΞIΩMATIKΩN-ΑNΘYΠAΣΠIΣTΩN-YΠAΞIΩMATIKΩN



Υγειονομικού/Νοσηλευτικής: Βασιλική Αι-σώπου, Αικατερίνη Κοντζιά, ΚωνσταντίναΓαϊτάνου, Ευτυχία Λαζαρίδου

• Προήχθησαν στο βαθμό του Πλωτάρχη οιπαρακάτω Υποπλοίαρχοι:Μάχιμοι: Παναγιώτης Σέργης, ΚυριάκοςΣέργης, Στέφανος Σπύρου, Περικλής Παντο-λέων, Κωνσταντίνος Ράπτης, ΒασίλειοςΣαββάτης, Αναστάσιος Φράγκος, ΑθανάσιοςΜουστάκας, Ηρακλής Μίχος, Ιωάννης Βλα-χάκης, Σταύρος Κοντζόγλου, ΑλέξανδροςΞανθουλέας, Γεώργιος Μηλαίος, ΕυάγγελοςΣμαγιάς, Ελευθέριος Νεράκης, ΘεόδωροςΠαπαδάκης, Γεώργιος Κοτσαμπασάκης, Νι-κόλαος Δομουχτσίδης, Νικόλαος Καρνάβας,Σπυρίδων Κωτούλας, Ιωάννης Τρακάδας,Αθανάσιος Βεζύρης, Θεόδωρος Γραμμένος,Αναστάσιος Μιχάλαρος, Γεώργιος Δεμε-ντής, Δημήτριος Δανέζης, Ηλίας Καρκατζε-λάκηςΜηχανικοί: Γεώργιος Τσαμόπουλος, Γεώρ-γιος Μπαλαγιάννης, Νικόλαος Φούγιας, Ιω-άννης Κορμάς, Νικόλαος Κουρουτσίδης,Ηλίας Ταλαιπώρου, Δημήτριος Φιλιάγκος,Πέτρος Βρανάς, Χαράλαμπος Βρούζας, Γε-ώργιος Παντελιάς, Στυλιανός Χαραράς, Ιω-άννης Κακαβελάκης, Ιωάννης Μοσχάτος,Σταύρος Τζιμέας, Ιωάννης Κασσαλιάς, Νικό-λαος Τρουλάκης, Στέφανος ΣπήλιοςΟικονομικού: Ελένη Μουτσάτσου, Αλεξάν-δρα Μαυρίκου, Βασιλική Μπερκέτη, ΦώτιοςΜιχαηλίδης, Νικόλαος Βάσσος, ΠαναγιώτηςΜάντζαρης, Θεοδώρα Τσάκα, Μαργαρίτα Μα-νιάτη, Θεόδωρος Θεοδώρου, ΚωνσταντίνοςΜάλλιαρης, Αθανάσιος Αντωνόπουλος, Χαρί-λαος Παπαγεωργίου, Φώτιος Σταυριανάκος Υγειονομικού/Νοσηλευτικής: Μαρία-Ασπα-σία Καγιαλάρη, Ευαγγελία Αγγελοπούλου,Χρυσή Κολοκοτρώνη, Άννα Δρίβα, ΑθηνάΤσιούρα, Ευαγγελία Καραγκιούζη, ΕλένηΠαπάλαΥγειονομικού/Φαρμακοποιό: ΝικόλαοςΑντωνέλος

• Προήχθησαν στο βαθμό του Πλωτάρχη οιπαρακάτω Υποπλοίαρχοι (ΠΥ-ΠΤ): ΓεώργιοςΚαρατσώλης, Ευστάθιος Τζαβελάκης, Συ-μεών Βίδος

• Προήχθησαν στο βαθμό του Υποπλοιάρχουοι παρακάτω Ανθυποπλοίαρχοι:

Μάχιμοι: Ευτύχιος Σαρτζετάκης, Παντελεή-μων Μαντζούρης, Κωνσταντίνος Αλεξόπου-λος, Γεώργιος Απιδιανάκης, Χρήστος Κα-στρίσιος, Ιωάννης Κορομηλάς, ΒασίλειοςΑγγελής, Παρασκευάς Πάλλας, Χαράλα-μπος Μητσόπουλος, Μιχαήλ Μάναλης, Θεό-δωρος Παναγόπουλος, Γεώργιος Μικρουλά-κης, Παύλος Ξηραδάκης, Φωκίων Μαϊρά-γκας, Αναστάσιος Τουλίτσης, Ιωάννης Κεχά-ογλου, Άγγελος Χρυσοστομίδης, ΛεωνίδαςΔρακόπουλος, Ευσράτιος Μανιουδάκης, Θε-οφάνης Κοντογιάννης, Δημήτριος Παπαδό-πουλος, Ιωάννης Καντζέλας, Φωκίων Μπέ-ης, Ευστράτιος Περουτσέας, Βασίλειος Κα-ραγιαννάκης, Ιωάννης Γιαλούρης, ΣωτήριοςΜαδεντζίδης, Παντελεήμων Σιδέρης, Δημή-τριος Νικολάου, Αλέξανδρος Αλεξανδρίδης,Νικόλαος Κωστάκης, Φώτιος Δασκαλής, πα-ναγιώτης Πετράκος, Γεώργιος Λιβανός, Ιω-άννης Παύλου, Αναστάσιος Σούλας, Ευάγ-γελος Κολέτσιος, Σπυρίδων Αναγνωστάκης,Γεώργιος Τυροβολάς, Νικόλαος Νάζος, Αθα-νάσιος Χριστοδούλου, Δημήτριος Κατηνιώ-της, Μιχαήλ Κοντάκος, Φραγκίσκος Κορκό-δειλος, Κωνσταντίνος Μαρσέλος, Κωνστα-ντίνος Παπαναστασίου, Μηνάς Κελαϊδης Μηχανικοί: Ιάσων Δήμου, Ευάγγελος Κου-τσολέλος, Σταμάτιος Ορφανός-Πέπαινας,Παναγιώτης Χατζηγιάννης, Ιωάννης Παπά-ρας, Δημήτριος Τσακνιάς, Χρήστος Αγγελό-πουλος, Δημήτριος Αθανασιάδης, Αλέξαν-δρος Αρταπυρίδης, Παρασκευάς Καλαβρυτι-νός, Χρήστος Πάντος, Νικόλαος Ροθώνης,Νικόλαος Μπρέστας, Κωνσταντίνος Παπα-δημητρίου, Δημήτριος Σπανούδης, Δημή-τριος Δημητράς, Μάριος-Ιωάννης Φλώρου,Εμμανουήλ Φραγκεδάκης, Δημήτριος Λα-ουρδέκης Οικονομικού: Παύλος Αποστολίδης, ΗλίαςΚαρανίκας, Μαρία Τζιάτζιου, ΚωνσταντίνοςΤσακνάκης, Βασιλική Σαρτζετάκη, Παναγιώ-της Κέιος, Ελευθερία Δελλή, ΑπόστολοςΑντωνόπουλος, Χρήστος Βούλγαρης, Μά-ριος Παυλόπουλος, Αστέριος ΚωστατζίκηςΥγειονομικού/Ιατρό: Κυριάκος ΚαρυπίδηςΥγειονομικού/Οδοντίατρο: Εμμανουήλ Τε-ρεζάκηςΥγειονομικού/Φαρμακοποιό: Νικόλαος Γιτό-πουλος


Φωτογραφία επομένης σελίδος: H Kανονιοφόρος “ΝΙΚΗΦOΡOΣ” εν όρμω Σύγγρι, ν. Λέσβου


• Προήχθησαν στο βαθμό του Υποπλοιάρχουοι παρακάτω Ανθυποπλοίαρχοι (ΠΥ-ΠΤ):Εμμανουήλ Ιπποκράτης, Αθανάσιος Κολ-τσής, Παναγιώτης Μυστακίδης, ΓεώργιοςΓιαννίκας, Νικόλαος Καραγιάννης, Κωνστα-ντίνος Επιτρόπου, Κωνσταντίνος Πετράς,Βασίλειος Μανώλης, Γεώργιος Γκάμαρης,Χαράλαμπος Κακαράκης, Μαρίνος Κυπράκης

• Προήχθη στο βαθμό του Υποπλοιάρχου οΑνθυποπλοίαρχος Ειδικής Μονιμότητας Χ/ΕΛάμπρος Φάκος

• Προήχθη στο βαθμό του Ανθυποπλοιάρχουο Σημαιοφόρος Ειδικής Μονιμότητας Χ/ΕΔημήτριος Γεωργίου

• Προήχθησαν στο βαθμό του Ανθυποπλοιάρ-χου οι παρακάτω Σημαιοφόροι:Μάχιμοι: Νικόλαος Παληάτσος, ΧρήστοςΚουρτανιώτης, Βασίλειος Πατούχας, Δημή-τριος Καναβάρος, Βασίλειος Σισμανίδης,Παύλος Πετρόγκωνας, Χαράλαμπος Δα-γκλής, Ευάγγελος Ηλίας, Μάρκος Καλα-γκιάς, Ιωάννης Μιχαλέτος, ΚωνσταντίνοςΜατζούρης, Αντώνιος Σκλαβούνος, Ηρα-κλής Λέφας, Σταύρος Κωστόγιαννης, Θεό-δωρος Μοσχογιάννης, Λεόντιος Βουτσής,Γεώργιος Γιαννοπολίτης, Σταύρος Μανδα-μαδιώτης, Κλεομένης Ηλιόπουλος, ΙωάννηςΙωαννάτος, Βασιλική- Βαλεντίνα Πολυμέ-ρου, Γεώργιος Οικονόμου, Χρήστος Παπα-σπύρος, Βασίλειος Παπαχαραλάμπου,Εμμανουήλ Σαραγάς, Γεώργιος Μπουρα-ντάς, Αλέξανδρος Μητρόπουλος, ΙωάννηςΔιακογιάννης, Άγγελος Σιγαλός, ΓεώργιοςΧρηστίδης, Μηνάς Ανδρουλακάκης, Γεώρ-γιος Θεοδοσίου, Ιωάννης Τζίμας, ΑικατερίνηΒασιλάκου

Μηχανικοί: Σταύρος Γουργιώτης, ΙωάννηςΔαγρές, Δημήτριος Κιοσελόγλου, Ευαγγε-λία Σταματίου, Μάριος Πρατικάκης, Θεόδω-ρος Ρένεσης, Παρασκευάς Αλεξέας, Κων-σταντίνος Καζαντζίδης, Μιχαήλ Αγριογιάν-νης, Ευάγγελος Παπαδημητρίου, ΓεώργιοςΔαμουλάκης, Κάρολος Γερουλάνος, Νικόλα-ος Κάργας, Σπυρίδων Κοντός, Γεώργιος Καϊ-μαξής, Γεώργιος ΚαλαθάκηςΥγειονομικού/Ιατροί: Ιάκωβος Καλογερά-κης, Νικόλαος Κωτσαλάς

• Προήχθησαν στο βαθμό του Ανθυποπλοιάρ-χου οι παρακάτω Σημαιοφόροι (ΠΥ-ΠΤ): Πα-ναγιώτης Προβατάρης, Πολύβιος Σαμψών,Ευτράτιος Μαγγούσης, Ιωάννης Χυτάς, πα-ναγιώτης Συνοδιάς, Χρήστος Μεταξάς, Γε-ώργιος Ζάχαρης, Βασίλειος Φωστέρης, Γρη-γόριος Μαρκέζης, Βασίλειος Σπανός, Ευάγ-γελος Μουλάς, Νικόλαος Παπαδάκης

• Προήχθησαν στο βαθμό του Σημαιοφόρου οιπαρακάτω Ανθυπασπιστές: ΚωνσταντίνοςΦλωράτος, Ζαμπέτα Πούλιου

ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ• Ονομάζονται Μόνιμοι Σημαιοφόροι Σώμα-

τος Υγειονομικού του Πολεμικού Ναυτικούοι παρακάτω μαθητές που αποφοίτησαν ευ-δόκιμα από τη ΣΣΑΣ :Υγειονομικού/Ιατρό: Ευάγγελος ΦραδέλοςΥγειονομικού/Φαρμακοποιό: ΑναστάσιοςΜακρής

H EAAN, μετά σχετική απόφαση, παρήσχε δωρεά το χρηματικό ποσό, για την προμήθεια ενός πνευματικού λιθοτρίπτη STONEBREAKER COOK

και δέκα συστημάτων Η/Υ στο ΝΝΑ.



Υποναύαρχος ε.α Βασίλειος Γαβριήλ ΠΝΑπεβίωσε την 18η Ιουνίου 2010.Γεννήθηκε το 1939 στην Αθήνα. Το 1956 εισήλθεστη ΣΝΔ ως Ν. Δόκιμος Μάχιμος, το 1960 ονομά-σθηκε Σημαιοφόρος Μάχιμος, το 1963 προήχθη σεΑνθυποπλοίαρχο, το 1967 σε Υποπλοίαρχο, το1972 σε Πλωτάρχη, το 1977 σε Αντιπλοίαρχο, το1983 σε Πλοίαρχο, το 1988 σε Αρχιπλοίαρχο, το1989 σε Υποναύαρχο, και τον ίδιο χρόνο αποστρα-τεύτηκε.Είχε τιμηθεί με τις εξής Ηθικές Αμοιβές:ΠΑΡΑΣΗΜΑ: Χρυσός Σταυρός του Τάγματος τουΦοίνικος, Ταξιάρχης του Τάγματος της Τιμής.ΜΕΤΑΛΛΙΑ: Στρατιωτικής Αξίας Δ΄, τάξεως.

Αρχιπλοίαρχος ε.α Αθανάσιος Παλάσκας ΠΝΑπεβίωσε την 24η Ιουνίου 2010.Γεννήθηκε το 1956 στην Αθήνα. Το 1975 εισήλθεστη ΣΝΔ ως Ν. Δόκιμος Μάχιμος, το 1979 ονομά-σθηκε Σημαιοφόρος Μάχιμος, το 1982 προήχθη σεΑνθυποπλοίαρχο, το 1986 σε Υποπλοίαρχο, το1991 σε Πλωτάρχη, το 1996 σε Αντιπλοίαρχο, το2004 σε Πλοίαρχο, το 2008 σε Αρχιπλοίαρχο, καιτον ίδιο χρόνο αποστρατεύτηκε.Είχε τιμηθεί με τις εξής Ηθικές Αμοιβές:ΠΑΡΑΣΗΜΑ: Ταξιάρχης του Τάγματος του Φοίνι-κος, Χρυσός Σταυρός του Τάγματος της Τιμής,Χρυσός Σταυρός του Τάγματος του Φοίνικος, Τα-ξιάρχης του Τάγματος της Τιμής.ΜΕΤΑΛΛΙΑ: Στρατιωτικής Αξίας Γ΄, και Β΄, τάξε-ως.ΔΙΑΜΝΗΜΟΝΕΥΣΕΙΣ: Ευδοκίμου Διοικήσεως Γ΄,τάξεως, Υπηρεσιών Αξιωματικού Επιτελούς Β΄, τά-ξεως.

Αντιπλοίαρχος (ΠΥ) ε.αΒασίλειος Ρίτσος ΠΝΑπεβίωσε την 22α Ιουλίου 2010.Γεννήθηκε το 1933 στον Πόρο Τροιζηνίας. Το 1951κατετάγη στο ΠΝ ως Δίοπος εθελοντής Διαχειρι-στής, το 1955 προήχθη σε Υποκελευστή Β΄, το1957 σε Υποκελευστή Α΄, το 1961 σε Κελευστή, το1965 σε Αρχικελευστή, το 1969 σε Σημαιοφόρο, το1972 σε Ανθυποπλοίαρχο, το 1978 σε Υποπλοίαρ-χο, το 1983 σε Πλωτάρχη, το 1986 σε Αντιπλοίαρ-χο και τον ίδιο χρόνο τέθηκε σε αυτεπάγγελτηαποστρατεία ως ευδοκίμως τερματίσας την στα-

διοδρομία του.Πλωτάρχης (ΠΥ) ε.αΑναστάσιος Παπανικολάου ΠΝ Παλαίμαχος Β΄ΠΠΑπεβίωσε την 22α Αυγούστου 2010.Γεννήθηκε το 1917 στην Ελευσίνα Μεγαρίδος Αττι-κής. Το 1939 κατετάγη στο ΠΝ ως ΥποκελευστήςΒ΄, το 1941 κατήλθε στη Μ. Ανατολή επί του Α/ΤΑΕΤΟΣ. Το 1943 προήχθη σε Κελευστή, το 1951 σεΑρχικελευστή, το 1955 σε Σημαιοφόρο, το 1958 σεΑνθυποπλοίαρχο, το 1963 σε Υποπλοίαρχο, και το1967 τέθηκε σε αυτεπάγγελτη αποστρατεία με τοβαθμό του Πλωτάρχη.

Πλωτάρχης (ΠΥ) ε.αΠαυσανίας Ζαφειρίδης ΠΝ Παλαίμαχος Β΄ΠΠΑπεβίωσε την 18η Ιουλίου 2010. Γεννήθηκε το 1913 στη Ραψάνη Λάρισας.Το 1932κατετάγη στο ΠΝ ως Δόκιμος Υποκελευστής τηλε-γραφητής, το 1934 προήχθη σε Υποκελευστή Β΄,απελύθη το 1935, το 1940 ανεκλήθη εκ της εφε-δρείας και κατήλθε εις Μ. Ανατολή προερχόμενοςεξ’ Ελλάδος επί του «ΙΕΡΑΚΟΣ», το 1941 προήχθησε Υποκελευστή Α΄, το 1943 σε Κελευστή, το 1944σε Αρχικελευστή, το 1985 με Π.Δ προήχθη σε Υπο-πλοίαρχο τον ίδιο χρόνο σε Πλωτάρχη και τέθηκεσε αυτεπάγγελτη αποστρατεία.

Πλωτάρχης (Χ/Ε ΕΜ) ε.αΔημήτριος Γραφάκος ΠΝΑπεβίωσε την 16η Ιουλίου 2010.Γεννήθηκε το 1952 στη Μέλισσα Λακωνίας. Το1977 κατετάγη στο ΠΝ ως Ναύτης, τον ίδιο χρόνοονομάσθηκε Επίκουρος Σημαιοφόρος Μάχιμος, το1979 κατέστη κληρωτός παρατεταμένης θητείας,τον ίδιο χρόνο ενετάχθη εις κατάστασιν ειδικήςμονιμότητος ως χειριστής Ελικοπτέρων, το 1985προήχθη σε Ανθυποπλοίαρχο, το 1991 σε Υποπλοί-αρχο, το 1997 σε Πλωτάρχη, και τον ίδιο χρόνο τέ-θηκε σε αυτεπάγγελτη αποστρατεία.

Υποπλοίαρχος (ΠΥ) ε.αΔημήτριος Πολυχρονίου ΠΝ Παλαίμαχος Β΄ΠΠΑπεβίωσε την 20η Αυγούστου 2010.Γεννήθηκε το 1912 στο Πλατανιστό Ευβοίας. Το1935 κατετάγη στο ΠΝ ως Ναύτης εθελοντής, το1938 προήχθη σε Δίοπο, το 1941 σε ΥποκελευστήΒ΄, το 1943 σε Υποκελευστή Α΄, το 1945 σε Κε-λευστή, το 1954 σε Αρχικελευστή, και το 1955

ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΕΦΥΓΑΝ


απολύθηκε με τον κατεχόμενο βαθμό. Το 1985 μεΠΔ του απονεμήθηκε ο βαθμός του Υποπλοιάρχου.Είχε τιμηθεί με τις εξής Ηθικές Αμοιβές:22-5-36 Άκρα ευαρέσκεια, 24-3-41 Εύφημο ΜνείαΜΕΤΑΛΛΙΑ: 17-9-44 Πολεμικός Σταυρός Γ΄ τάξε-ως, 25-2-50 Μετάλλιο ευδοκίμου υπηρεσίας Β΄,τάξεως, 5-1-56 Μετάλλιο ευδοκίμου υπηρεσίας Α΄,τάξεως.

Υποπλοίαρχος (ΠΥ) ε.αΙωάννης Σουρβίνος ΠΝΑπεβίωσε την 29η Ιουλίου 2010.Γεννήθηκε το 1945 στις Κυνοπιάστες Κερκύρας. Το1958 κατετάγη στο ΠΝ ως Ναυτόπαις, το 1961ονομάσθηκε Δίοπος, το 1964 προήχθη σε Υποκε-λευστή Β΄, το 1967 σε Επικελευστή, το 1971 σεΑρχικελευστή, το 1977 σε Ανθυπασπιστή, το 1982σε Σημαιοφόρο, το 1985 σε Ανθυποπλοίαρχο, το1987 σε Υποπλοίαρχο, και το 1989 τέθηκε σε απο-στρατεία μετά από αίτησή του.

Ανθυποπλοίαρχος (ΠΤ) ε.αΚωνσταντίνος Τσεκούρας ΠΝΑπεβίωσε την 8η Αυγούστου 2010.Γεννήθηκε το 1932 στο Μεσολόγγι. Το 1947 κατε-τάγη στο ΠΝ ως Ναύτης Β΄, το 1949 ονομάσθηκεΝαύτης Α΄, το 1951 Δίοπος, το 1954 προήχθη σεΥποκελευστή Β΄, το 1960 σε Υποκελευστή Α΄, το1964 σε Κελευστή, το 1966 σε Ανθυπασπιστή, το1974 σε Σημαιοφόρο, το 1977 σε Ανθυποπλοίαρχο,και το 1980 τέθηκε σε αποστρατεία μετά από αίτη-σή του.

Ανθυποπλοίαρχος (ΠΤ) ε.αΑλέξανδρος Μαργέτης ΠΝΑπεβίωσε την 17η Ιουνίου 2010.Γεννήθηκε το 1942 στις Αχαρναίς Αττικής. Το 1959κατετάγη στο ΠΝ ως Δίοπος ΟΟΔΒ, το 1962 προή-χθη σε Υποκελευστή Β΄, το 1968 σε ΥποκελευστήΑ΄, τον ίδιο χρόνο σε Αρχικελευστή, το 1974 σεΑνθυπασπιστή, το 1979 σε Σημαιοφόρο, το 1982σε Ανθυποπλοίαρχο, και το 1985 τέθηκε σε απο-στρατεία μετά από αίτησή του.

Σημαιοφόρος (ΠΤ) ε.αΠαναγιώτης Παπαλεξόπουλος ΠΝΑπεβίωσε την 13η Αυγούστου 2010.Γεννήθηκε το 1955 στη Σαλαμίνα. Το 1970 κατετά-γη στο ΠΝ ως Δόκιμος Υπαξιωματικός τεχνίτης, το

1973 προήχθη σε Δόκιμο Κελευστή, το 1975 σεΚελευστή, το 1978 σε Επικελευστή, το 1981 σεΑρχικελευστή, το 1988 σε Ανθυπασπιστή, το 1993σε Σημαιοφόρο, και το 1996 τέθηκε σε αυτεπάγ-γελτη αποστρατεία.

Σημαιοφόρος ε.εΓεώργιος Λυκάκης ΠΝΑπεβίωσε την 19η Αυγούστου 2010.Γεννήθηκε το 1986 στο Χολαργό Αττικής. Το 2004κατετάγη στη ΣΝΔ ως Σημαιοφόρος Μάχιμος, το2008 αποφοίτησε ευδόκιμα από την ΣΝΔ και ονο-μάσθηκε Σημαιοφόρος Μάχιμος.

Ανθυπασπιστής (ΗΧΟ) ε.αΧαράλαμπος Καλογήρου ΠΝΑπεβίωσε την 30η Αυγούστου 2010.Γεννήθηκε το 1957 στην Άρτα. Το 1972 κατετάγηστο ΠΝ ως Δόκιμος Υπαξιωματικός, το 1975 προή-χθη σε Δόκιμο Κελευστή, το 1977 σε Κελευστή, το1980 σε Επικελευστή, το 1983 σε Αρχικελευστή, το1989 σε Ανθυπασπιστή, και το 1993 απολύθηκε μετο βαθμό του Ανθυπασπιστή.

Ανθυπασπιστής (ΔΙΑΧ) ε.εΝικόλαος Ζαχαρίας ΠΝΑπεβίωσε την 31η Αυγούστου 2010.Γεννήθηκε το 1975 στον Τύρναβο Λαρίσης. Το1993 κατετάγη στη ΣΜΥΝ ως Δόκιμος Υπαξιωματι-κός, το 1995 προήχθη σε Κελευστή, το 1998 σεΕπικελευστή, το 2002 σε Αρχικελευστή, και το2008 σε Ανθυπασπιστή. Τον τελευταίο χρόνο υπη-ρετούσε στο ΠΓΥ ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ

Υποκελευστής Β΄ (Τ/ΕΦΑΡ) ε.αΧαράλαμπος Μιχαήλ ΠΝΑπεβίωσε την12η Αυγούστου 2010.Γεννήθηκε το 1922 στον Πειραιά. Το 1938 κατετά-γη στο ΠΝ ως Ναύτης Β΄, το 1940 προήχθη σεΝαύτη Α΄, το 1944 ανεκατετάγη στην Αλεξάνδρειαως Δίοπος, το 1944 προήχθη σε Υποκελευστή Β΄,και το 1947 απολύθηκε.

Εκ μέρους του Πολεμικού Ναυτικού εκφράζονται τα πιο ειλικρινή συλλυπητήρια προς τις οικογένειες και τους συγγενείς των εκλιπόντων.

Ευχόμεθα ο Πανάγαθος να τους προσφέρει παρηγορία και δύναμη ψυχής.




1. Από 15 Απρ. 2010, η Φ/Γ ΕΛΛΗ συμμετέχει

στην επιχείρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης

«EUNAVFOR Somalia – Operation ATALA-

NTA», στην περιοχή κόλπου του ΑDEN, με

αποστολή την προστασία της ανθρωπιστικής

βοήθειας, την μείωση της παρενόχλησης

των θαλασσίων οδών ναυσιπλοΐας και της

αποσταθεροποίησης του θαλάσσιου χώρου

στην περιοχή της Σομαλίας. Η συμμετοχή

του πλοίου στην εν λόγω δύναμη ολοκληρώ-

θηκε την 12 Αυγ. 2010, όπου και αντικατα-

στάθηκε από την Φ/Γ ΑΔΡΙΑΣ την 18 Αυγ. 10.

2. Από 21 Μαΐ. έως 17 Ιουλ. 2010, το ΤΠΚ

ΣΤΑΡΑΚΗΣ συμμετείχε στην επιχείρηση

UNIFIL στην περιοχή του Λιβάνου.

3. Από 01 Φεβ. έως 23 Μαΐ. 2010, το Ναρκοθη-

ρευτικό ΚΑΛΥΨΩ συμμετείχε στη μόνιμη

δύναμη του ΝΑΤΟ SNMCMG2 (Standing

NRF Mine-Counter Measures Group 2)

SNMCMG-2. Την 1 Ιουν. 2010, πλοίο κατέ-

πλευσε στο ΝΣ περατούμενης της αποστο-

λής του.

4. Από 14 Ιαν. έως 31 Μαΐ. 2010, η Φ/Γ

ΛΗΜΝΟΣ συμμετείχε στη μόνιμη δύναμη

του ΝΑΤΟ SNMG2 ( Standing NATO Maritime

Group 2) SNMG-2. Από 12 Μαρ. 2010, πλοίο

βρίσκεται στην περιοχή Λεκάνης Σομαλίας

στα πλαίσια συμμετοχής του στην επιχείρη-

ση «OCEAN SHIELD». Tην 7 Ιουν. 2010,

πλοίο κατέπλευσε στο ΝΣ περατούμενης

της αποστολής του.

5. Από 17 Μαΐ. έως 17 Ιουλ. 2010, η Κ/Φ

ΜΑΧΗΤΗΣ συμμετείχε στην επιχείρηση


6. Από 18 έως 30 Μαΐ. 2010, διατέθηκε η Υ/Φ

ΔΟΪΡΑΝΗ για την υδροδότηση της ν. Ιθάκης.

7. Από 26 Μαΐ. 2010, διατέθηκε η Υ/Φ ΚΑΛΛΙ-

ΡΟΗ για την υδροδότηση των νήσων Δωδε-

κανήσου.

8. Την 28 Μαΐ. 2010, ο Διοικητής της δύναμης

«OCEAN SHIELD» (CTF-508) επισκέφτηκε

τη Φ/Γ ΛΗΜΝΟΣ στο πλαίσιο αποχαιρετι-

σμού, λόγω αποδέσμευσης πλοίου την 31

Μαΐ 10.

9. Την 31 Μαΐ. 2010, διατέθηκαν ένα (1) Τζιπ,

ένα (1) πυροσβεστικό όχημα τρεις (3) αξιω-

ματικοί και έντεκα (11) υπαξιωματικοί από

ΝΣ, σε κατάσβεση πυρκαγιάς στην περιοχή

«Κανάκια» ν. Σαλαμίνας.

10. Την 31 Μαΐ. 2010, εκτελέσθηκε εθιμοτυπική

επίσκεψη στο ΑΣ από τον ΑΚΑΜ της Γαλλίας

στην Αθήνα.

11. Aπό 04 έως 07 Ιουν. 2010, η K/Φ ΚΑΣΟΣ και

το ΤΠΚ ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΔΗΣ διατέθηκαν για

ετοιμότητα παροχής συνδρομής σε Διεθνής

ιστιοπλοϊκούς αγώνες «REGATTA 2010» και

«TALL SHIPS 2010» στην περιοχή βόρειου

και κεντρικού Αιγαίου αντίστοιχα.

12. Την 3 Ιουν. 2010, επισκέφτηκε τη Φ/Γ ΕΛΛΗ

η επίτιμη Πρόξενος της Ελλάδος στο Dji-

bouti.

13. Την 4 Ιουν. 2010, διατέθηκαν ένα (1) υδρο-

φόρο όχημα με δύο (2) άτομα πλήρωμα από

το Ναύσταθμο Κρήτης, για συνδρομή σε κα-

τάσβεση πυρκαγιάς στην περιοχή «Πρασσέ»

Νομού Χανίων.

14. Την 4 Ιουν. 2010, ο Κυβερνήτης της Φ/Γ

ΕΛΛΗ επισκέφτηκε τον Κυβερνήτη του Ιτα-

λικού πλοίου ITS SCIROCO, στο πλαίσιο

ανταλλαγής απόψεων για θέματα πειρατεί-

ας, στη περιοχή της Σομαλίας.

15. Την 5 Ιουν. 2010, διατέθηκε η Υ/Φ ΚΕΡΚΙΝΗ

για την υδροδότηση Δήμου Περάματος.

16. Την 5 Ιουν. 2010, η επίτιμος Πρόξενος της

Ελλάδος στο Djibouti παρέθεσε δείπνο στον

Κυβερνήτη της Φ/Γ ΕΛΛΗ και σε αντιπροσω-

πεία Αξιωματικών του πλοίου.

17. Την 6 Ιουν. 2010, ο Κυβερνήτης της Φ/Γ

ΕΛΛΗ και αντιπροσωπεία του πληρώματος

επισκέφτηκαν τον Ελληνορθόδοξο Ναό Αγί-

ου Κωνσταντίνου και Ελένης στο Djibouti.

18. Την 6 Ιουν. 2010, επισκέφτηκε τη Φ/Γ ΕΛΛΗ

ο Διοικητής της βάσης της ATALANTA στο

Djibouti, Lt Col Hanson (SWE Armed forces).

EKΔHΛΩΣEIΣ – AΠOΣTOΛEΣ



19. Την 10 Ιουν. 2010, διατεθήκαν τρία (3) πυρο-

σβεστικά οχήματα από Ν.Β. Κανελλόπου-

λος σε πυρκαγιά που εκδηλώθηκε στην πε-

ριοχή του Σχιστού έξωθεν πύλης Ναυτικού

Οχυρού και αποθηκών ΥΠΕΧΩΔΕ.

20. Από 14 έως 23 Ιουν. 2010 στο πλαίσιο Εφαρ-

μογής του προγράμματος Προληπτικής Ια-

τρικής σε κατοίκους νήσων Ανατολικού Αι-

γαίου – Δωδεκανήσου, διατέθηκε η Κ/Φ

ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ με διακλαδική ομάδα ιατρών

αποτελούμενη από ουρολόγο, παθολόγο και

χειρούργο. Την 15 και 17 Ιουν. 2010, εξετά-

σθηκαν στη ν. Ψαρά, συνολικά δεκαπέντε

(15) κάτοικοι και την 18 Ιουν. 2010, εξετάσθη-

καν στη ν. Άγιο Ευστράτιο, συνολικά δύο (2)

κάτοικοι.

21. Tην 16 Ιουν. 2010, εκτελέστηκε εξουδετέ-

ρωση πυρομαχικών στη θαλάσσια περιοχή

Γυάλα ν. Σαλαμίνας.

22. Την 16 Ιουν. 2010, επιβιβάστηκε στήν ΚΦ

NIKHΦΟΡΟΣ τηλεοπτικό συνεργείο της εκ-

πομπής «ΜΕ ΑΡΕΤΗ ΚΑΙ ΤΟΛΜΗ» για ρε-

πορτάζ με θέμα τις δραστηριότητες στα

πλαίσια της εν πλω συνεκπαίδευσης με μο-

νάδα του Στρατού Ξηράς στη ν.Χίο.

23. Την 21 Ιουν. 2010, επισκέφτηκε τη Φ/Γ

ΕΛΛΗ ο επίτιμος Πρόξενος της Ελλάδος

στη Κένυα. Κατά τη διάρκεια της επισκέψε-

ως, συζητήθηκαν θέματα συναφή με τη πει-

ρατεία και γενικότερα για τη Κένυα.

24. Από 21 Ιουν. Έως 21 Ιουλ. 2010, το ΤΠΚ

ΣΤΑΡΑΚΗΣ συμμετείχε στην επιχείρηση


25. Την 22 Ιουν. 2010, διατέθηκαν ένα (1) πυρο-

σβεστικό όχημα, μία (1) καμιονέτα και έντε-

κα (11) άτομα προσωπικό από ΥΝΤΕΛ σε

πυρκαγιά που εκδηλώθηκε στο Λακκί Λέρου.

26. Την 23 Ιουν. 2010, επιβιβάσθηκε Δημοσιο-

γραφική ομάδα από το BBC και το Γαλλικό

τύπο για λήψη φωτογραφικού υλικού και συ-

νέντευξη με Κυβερνήτη Φ/Γ ΕΛΛΗ στο λιμέ-

να της MOMBASA.

27. Από 28 Ιουν. έως 5 Ιουλ. 2010, διατέθηκε το

Υ/Φ ΔΟΙΡΑΝΗ για την υδροδότηση της ν.

Ιθάκης.

28. Από 2 Ιουλ έως 9 Αυγ. 2010, διεξήχθη ο Θε-

ρινός Εκπαιδευτικός Πλους της ΣΝΔ με τη

συμμετοχή της Φ/Γ ΚΑΝΑΡΗΣ και του Α/Γ

ΙΚΑΡΙΑ στην περιοχή της Δυτ. Μεσογείου.

Στα πλαίσια ανωτέρω ΘΕΠ πλοία κατέπλευ-

σαν στο λιμένα Πάλμα Ν. Μαγιόρκας από 08

έως 12 Ιουλ.10 όπου και πραγματοποιήθη-

καν εθιμοτυπικές /εκπαιδευτικές επισκέψεις

από ομάδα Ν.Δοκίμων και συνοδών Αξιωμα-

τικών.

29. Από 6 Ιουλ. 2010, το Πλοίο Γενικής Υποστή-

ριξης ΑΛΙΑΚΜΩΝ και το Nαρκοθηρευτικό

KΑΛΛΙΣΤΩ συμμετέχουν στη μόνιμη δύναμη

του ΝΑΤΟ SNMCMG2 (Standing NRF Mine-

Counter Measures Group 2). Η συμμετοχή

των πλοίων στην εν λόγω δύναμη πρόκειται

να ολοκληρωθεί τον Δεκέμβριο και Αύγου-

στο 2010 αντίστοιχα.

30. Την 6 Ιουλ. 2010, επισκέφθηκε την Φ/Γ

ΕΛΛΗ στο λιμάνι Βικτώριας στις Σεϋχέλλες

ο Διοικητής της 601ης Αναπτυσσόμενης

Μοίρας Πολεμικής Αεροπορίας Πορτογα-

λίας, στο πλαίσιο συμμετοχής της στην επι-

χείρηση «ΑΤΑLΑΝΤΑ» με ΑΦΝΣ P-3P. Την 6

Ιουλ. 10 Κυβερνήτης Φ/Γ ΕΛΛΗ συνοδευό-

μενος από Αξιωματικό επιχειρήσεων, αντα-

πέδωσε την επίσκεψη στην Πορτογαλική

Μοίρα στο αεροδρόμιο Σεϋχέλλων.

31. Την 07 Ιουλ. 2010, πραγματοποιήθηκε στον

Ναύσταθμο Κρήτης η τελετή παράδοσης /

παραλαβής καθηκόντων Διοικητού Δύναμης

ΝΑΤΟ SNMCMG2 με παρουσία του Αρχη-

γού Στόλου, του Διοικητή Ναυστάθμου Κρή-

της, του Διοικητή Ναρκοπολέμου, του Ιτα-

λού Αρχηγού Στόλου και του Ισπανού

Deputy Commander του HQ NAPLES. Καθή-

κοντα Διοικητού δύναμης SNMCMG2, παρέ-

λαβε ο Πλοίαρχος Γ. Πελεκανάκης ΠΝ (επί

του ΠΓΥ ΑΛΙΑΚΜΩΝ).

32. Την 12η Ιουλίου 2010, διεξήχθη στην Αθήνα

ο 5ος Κύκλος Συνομιλιών επιπέδου ΓΕΝ, με-

ταξύ ΠΝ και Βρετανικού Ναυτικού.

33. Από 14 έως 23 Ιουλ. 2010, στο πλαίσιο

Εφαρμογής του προγράμματος Προληπτι-

κής Ιατρικής σε κατοίκους νήσων Ανατολι-

κού Αιγαίου – Δωδεκανήσου, 10, διατέθηκε

η Κ/Φ ΜΑΧΗΤΗΣ με διακλαδική ομάδα ια-

τρών αποτελούμενη από ορθοπεδικό και

γαστρεντερολόγο. Την 15 Ιουλ. 2010, εξε-



τάσθηκαν στη ν. Ανάφη, συνολικά έξι (6) κά-

τοικοι.

34. Την 14 Ιουλ. 2010 επισκέφτηκαν στον Ναύ-

σταθμο Σαλαμίνας την Φ/Γ ΥΔΡΑ και το Υ/Β

ΤΡΙΤΩΝ σαράντα πέντε (45) πρόσκοποι του

1ου Συστήματος Παπάγου.

35. Την 15 Ιουλ. 2010 στον λιμένα Βάρνας

Βουλγαρίας διεξήχθη, στο ΠΓΥ ΑΛΙΑΚΜΩΝ,

έδρα πλοίου Διοικήσεως της Νατοϊκής Δύ-

ναμης SNMCMG-2, δεξίωση με καλεσμέ-

νους εκπροσώπους πολιτικών αρχών (επικε-

φαλής ο περιφερειάρχης Βάρνας) στρατιω-

τικών (επικεφαλής ο Α/ΓΕΝ Βουλγαρίας) και

Θρησκευτικών (επικεφαλής ο Πατριάρχης

Κύρριλος).

36. Από 16 έως 26 Ιουλ. 2010 διεξήχθη το 47ο

διεθνές ιστιοπλοϊκό ράλλυ Αιγαίου στη πε-

ριοχή των Κυκλάδων (ν. Πάρου, ν. Νίσυ-

ρου, ν. Κουφονησίων) με συμμετοχή του

Ι/Φ ΜΑΪΣΤΡΟΣ του Π.Ν. Για τις ανωτέρω

ιστιοπλοϊκές διαδρομές διατέθηκε η Κ/Φ

ΟΡΜΗ για συνοδεία και επιβίβαση επιτρο-

πής αγώνων.

37. Την 17 Ιουλ. 2010, διατέθηκαν δύο (2) υδρο-

φόρα οχήματα και προσωπικό τριανταοχτώ

(38) ατόμων από Πολεμικό Ναυτικό για συν-

δρομή σε κατάσβεση πυρκαγιάς στην περιο-

χή Βαρνάβα-Καπανδρίτι-Κάλαμο Αττικής,

στα πλαίσια εφαρμογής σχεδίου «Δευκα-

λίων» (συνδρομή ΕΔ στη αντιμετώπιση

εκτάκτων αναγκών).

38. Την 17 Ιουλ. 2010, ελικόπτερο του ΠΝ διατέ-

θηκε για συνδρομή σε επιχείρηση έρευνας

και διάσωσης αγνοούμενου κολυμβητή στη

περιοχή της Βουλιαγμένης.

39. Την 18 Ιουλ. 2010, διατέθηκαν ένα (1) πυρο-

σβεστικό όχημα από ΝΣ, με τέσσερεις (4)

Υπαξιωματικούς, για κατάσβεση πυρκαγιάς

στην περιοχή Αμπελάκια Ν. Σαλαμίνας κατό-

πιν τηλεφωνικής αιτήσεως κέντρου επιχει-

ρήσεων Πυροσβεστικής.

40. Την 19 Ιουλ 2010 ένοπλο άγημα απόδοσης

τιμών της Ναυτικής Διοίκησης Αιγαίου συμ-

μετείχε στην λιτάνευση της Ιερής εικόνας

Προφήτου Ηλία του ομώνυμου Ιερού Ναού

στον Πειραιά.

41. Την 19 Ιουλ. 2010, ο Πλοίαρχος Γ. Πελεκα-

νάκης ΠΝ, Διοικητής της Νατοϊκής δύναμης

SNMCMG-2 συνοδευόμενος από τους κυ-

βερνήτες λοιπών πλοίων της Δύναμης,

πραγματοποίησαν εθιμοτυπική επίσκεψη

στο Διοικητή Ναυτικής Βάση Βάρνας.

42. Την 19 Ιουλ. 2010 στον λιμένα Νάπολης Ιτα-

λίας στο πλαίσιο του Θερινού Εκπαιδευτικού

Πλου της ΣΝΔ με τη συμμετοχή της Φ/Γ

ΚΑΝΑΡΗΣ και του Α/Γ ΙΚΑΡΙΑ, πραγματο-

ποιήθηκε επίσημη επίσκεψη από τους Κυ-

βερνήτες πλοίων στον Λιμενάρχη Νάπολης

και στον Αντιναύαρχο του στρατηγείου MC

NAPLES. Την 18 και 19 Ιουλ. 2010 πραγμα-

τοποιήθηκαν αντίστοιχα δυο (2) επισκέψεις

στον αρχαιολογικό χώρο της Πομπηίας και

στο Βεζούβιο με συνολική συμμετοχή εκατό

πενήντα (150) Ναυτικών Δοκίμων και πέντε

(5) Αξιωματικών.

43. Την 19 και 20 Ιουλ. 2010 στο πλαίσιο Εφαρμο-

γής του προγράμματος Προληπτικής Ιατρικής

σε κατοίκους νήσων Ανατολικού Αιγαίου-Δω-

δεκανήσου, (14 έως 23 Ιουλ. 10), διατέθηκε η

Κ/Φ ΜΑΧΗΤΗΣ με διακλαδική ομάδα ιατρών

στο λιμένα ν. Ψαρών, όπου εξεταστήκαν δώ-

δεκα (12) άτομα από ορθοπεδικό και δέκα

(10) άτομα από γαστρεντερολόγο. Την 21

Ιουλ. 2010 στον λιμένα ν. Αγ. Ευστρατίου

εξεταστήκαν τέσσερα άτομα (4) από γαστρε-

ντερολόγο και την 22 Ιουλ. 2010 εξεταστή-

καν δώδεκα (12) άτομα από ορθοπεδικό και

τέσσερα (4) άτομα από γαστρεντερολόγο.

44. Την 20 Ιουλ. 2010, η Φ/Γ ΚΑΝΑΡΗΣ και το

Α/Γ ΙΚΑΡΙΑ στα πλαίσια εκπαιδευτικού πλου

ΣΝΔ συμμετείχαν σε γυμνάσιο PASSEX με

ιταλικό ΑΦΝΣ νότια της Σικελίας.

45. Την 21 Ιουλ. 2010, το ΤΠΚ ΣΤΑΡΑΚΗΣ μετά

πέρας συμμετοχής του στην επιχείρηση

UNIFIL (21 Ιουν. έως 21 Ιουλ. 2010) στην πε-

ριοχή του Λιβάνου, αντικαταστάθηκε από

την Κ/Φ ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ, η συμμετοχή της οποί-

ας ολοκληρώθηκε την 17 Αυγ. 2010.

46. Την 22 Ιουλ. 10, εκτελέστηκε εξουδετέρωση

πυρομαχικών στη θαλάσσια περιοχή βραχο-

νησίδας Πράσο όρμου Πόρτου Ράφτη.

47. Από 24 έως 27 Ιουλ. 2010, Φ/Γ ΚΑΝΑΡΗΣ και

Α/Γ ΙΚΑΡΙΑ κατέπλευσαν στο λιμένα Κόπερ

Σλοβενίας στα πλαίσια Θερινού Εκπαιδευτι-



κού Πλου της ΣΝΔ από 2 Ιουλ. έως 9 Αυγ.

2010 στην περιοχή της Δυτ. Μεσογείου.

48. Την 24 Ιουλ. 2010, ένας (1) Αξιωματικός και

δέκα (10) μέλη πληρώματος του ΝΘΗ ΚΑΛ-

ΛΙΣΤΩ παρευρέθηκαν σε μουσική εκδήλωση

στο Λιμ. Βάρνας Βουλγαρίας στο πλαίσιο

εθιμοτυπικών εκδηλώσεων ασκήσεως

«BREEZE 2010».

49. Την 26 Ιουλ. 2010, ένοπλο άγημα απόδοσης

τιμών της Ναυτικής Διοίκησης Αιγαίου συμ-

μετείχε στην λιτάνευση της Ιερής εικόνας

Αγ. Παντελεήμονα στη παραλία Μαραθώνα.

50. Από 26Iουλ. έως 11 Αυγ. 2010 διατέθηκε η

Υ/Φ ΣΤΥΜΦΑΛΙΑ για υδροδότηση Ν. Ιθάκης.

51. Aπό 28-31 Ιουλ. 2010, ΠΓΥ ΑΛΙΑΚΜΩΝ και

το NΘΗ KΑΛΛΙΣΤΩ μαζί με λοιπά πλοία που

συμμετέχουν από 6 Ιουλ στην μόνιμη δύνα-

μη του ΝΑΤΟ SNMCMG2 (Standing NRF

Mine-Counter Measures Group 2, με Διοικητή

τον Πλοίαρχο Γ. Πελεκανάκη ΠΝ) κατέπλευ-

σαν στον λιμένα Κωνστάντζας Ρουμανίας.

52. Την 28 Ιουλ. 2010, διεξήχθη δεξίωση επί του

ΠΓΥ ΑΛΙΑΚΜΩΝ στον λιμένα Κωνστάντζας

Ρουμανίας με συμμετοχή πολιτικών και

στρατιωτικών αρχών Ρουμανίας καθώς και

του Έλληνα και του Τούρκου Ακολούθου

Αμύνης στη Ρουμανία.

53. Από 31 Ιουλ. έως 9 Αυγ. 2010, διατέθηκε το

Ν/Α ΑΛΚΥΩΝ για παροχή συνδρομής στην

22η διεθνή ιστιοπλοϊκή εβδομάδα Ιονίου

στις θαλάσσιες περιοχές ν. Κέρκυρας, Πρέ-

βεζας, ν. Λευκάδας και ν. Κεφαλονιάς.

54. Από 2 Αυγ. 2010 διατέθηκε η Υ/Φ ΚΑΛ-

ΛΙΡΟΗ για υδροδότηση των Κυκλάδων και

νήσων ανατολικού Αιγαίου.

55. Την 03 Αυγ. 2010 στα πλαίσια συμμετοχής

ΠΓΥ ΑΛΙΑΚΜΩΝ και NΘΗ KΑΛΛΙΣΤΩ στη

μόνιμη δύναμη του ΝΑΤΟ SNMCMG2, ο Δι-

οικητής της Δύναμης επισκέφτηκε τοπικές

πολιτικές και στρατιωτικές αρχές στον λιμέ-

να Σμύρνης και εν συνεχεία διεξήχθη γεύμα

προς τιμή τους. Την 3 Αυγ. 2010 αντιπροσω-

πία πλοίων της Δύναμης SNMCMG-2 προ-

σκλήθηκε σε Δεξίωση που παρατέθηκε από

τον Τούρκο Διοικητή.

56. Την 4 Αυγ. 2010 στα πλαίσιο συμμετοχής

ΠΓΥ ΑΛΙΑΚΜΩΝ και NΘΗ KΑΛΛΙΣΤΩ της

μόνιμη δύναμη του ΝΑΤΟ SNMCMG2 Διοικη-

τής SNMCMG2 παρέθεσε δεξίωση στο

πλοίο Διοικήσεως ΠΓΥ ΑΛΙΑΚΜΩΝ, σε τοπι-

κές αρχές Σμύρνης και αντιπροσωπείες

πλοίων Δύναμης. Την 4 και 5 Αυγ. 2010 έλα-

βαν χώρα επισκέψεις πληρωμάτων ΠΓΥ

ΑΛΙΑΚΜΩΝ στον αρχαιολογικό χώρο της

Εφέσου.

57. Από 3 έως 6 Αυγ. 2010 στα πλαίσια Θερινού

Εκπαιδευτικού Πλου (2 Ιουλ. έως 9 Αυγ.

2010) της ΣΝΔ με τη συμμετοχή της Φ/Γ

ΚΑΝΑΡΗΣ και του Α/Γ ΙΚΑΡΙΑ στην περιοχή

της Μεσογείου, πλοία κατέπλευσαν στο λι-

μένα Τρίπολη Λιβύης. Κατά τη διάρκεια πα-

ραμονής τους διοργανώθηκαν εθιμοτυπικές

εκδηλώσεις και επισκέψεις.

58. Την 04 Αυγ 2010, ο κ. Αρχηγός ΓΕΕΘΑ επι-

σκέφτηκε το ΠΠ ΠΗΓΑΣΟ στο λιμένα Πυθα-

γορείου ν. Σάμου και την Κ/Φ ΑΗΤΤΗΤΟΣ

στον λιμένα ν. ΚΩ.

59. Την 7 Αυγ 2010 πλοία της μόνιμη δύναμη

του ΝΑΤΟ SNMCMG2 ΠΓΥ ΑΛΙΑΚΜΩΝ και

NΘΗ KΑΛΛΙΣΤΩ κατέπλευσαν στο Ναύ-

σταθμο Σαλαμίνας στα πλαίσια θερινής ανά-

παυλας.

60. Από 10 Αυγ. έως 4 Σεπ 2010, διεξάγεται ο

Θερινός Εκπαιδευτικός Πλους της Σχολής

Μονίμων Υπαξιωματικών με τη συμμετοχή

του Α/Γ ΡΟΔΟΣ στην περιοχή της Μεσογεί-

ου. Από 14 έως 15 συμμετείχε στις εορτα-

στικές εκδηλώσεις Κοιμήσεως της Θεοτό-

κου και στην 70η επέτειο Βυθίσεως Κ/Δ

ΕΛΛΗ στην ν. Τήνο.

61. Από 11 έως 14 Αυγ 2010 Αρχηγός ΓΕΝ συμ-

μετείχε στη σύνοδο Αρχηγών Ευρωπαϊκών

Ναυτικών «CHEN ’10» που διεξάγεται στην

Κοπεγχάγη Δανίας.

62. Την 12 Αυγ. 2010 εκτελέστηκε εξουδετέρω-

ση πυρομαχικού στην θαλάσσια περιοχή

Όρμου Μαρκοπούλου στο Πόρτο Ράφτη.

63. Την 13 Αυγ. 2010 εκτελέστηκε εξουδετέρω-

ση πυρομαχικού στην θαλάσσια περιοχή

ΑΓΙΟΥ ΗΛΙΑ Πύργου από Ομάδα Υποβρυ-

χίων Καταστροφών.

64. Από 14 έως 15 Αυγ. 2010 Φ/Γ ΥΔΡΑ συμμε-

τείχε στις εορταστικές εκδηλώσεις Πανα-

γίας Εκατονταπυλιανής στην ν. Πάρο.



65. Από 14 έως 15 Αυγ. 2010 ΤΠΚ ΣΙΜΙΤΖΟ-ΠΟΥΛΟΣ συμμετείχε στις εορταστικές εκδη-λώσεις Κοιμήσεως της Θεοτόκου και στην70η επέτειο Βυθίσεως Κ/Δ ΕΛΛΗ στη ν. Τήνο.

66. Την 15 Αυγ 2010 ΤΠΚ ΣΙΜΙΤΖΟΠΟΥΛΟΣ συμ-μετείχε σε έρευνα και διάσωση αγνοούμε-νου χειριστή ιστιοσανίδας στην θαλάσσιαπεριοχή ν. Σύρου, τον οποίο και περισυνέλε-ξε σώο.

67. Την 16 Αυγ. 2010 εκτελέστηκε εξουδετέρω-ση πυρομαχικού στην θαλάσσια περιοχήΑΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ν. Θάσου και περιοχή Μέ-σης ν. Ροδόπης από Ομάδα Υποβρυχίων Κα-ταστροφών.

68. Από 17 Αυγ. 2010, η Φ/Γ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣσυμμετέχει στη μόνιμη δύναμη του ΝΑΤΟSNMG2 (Standing NATO Maritime Group 2),παραμένοντας στο Ναύσταθμο Σαλαμίναςενόψει θερινής ανάπαυλας. Επανένωση Δύ-ναμης την 08 Σεπ 2010 στην Ρότα Ισπανίας.

69. Στο πλαίσιο Εφαρμογής του προγράμματοςΠροληπτικής Ιατρικής σε κατοίκους νήσων

Ανατολικού Αιγαίου– Δωδεκανήσου, από 18έως 27 Αυγ. 2010, διατίθεται η Κ/Φ ΜΑΧΗ-ΤΗΣ με διακλαδική ομάδα ιατρών αποτελού-μενη από παθολόγο, χειρούργο και νοση-λεύτρια.

70. Την 18 Αυγ. 2010, η Φ/Γ ΑΔΡΙΑΣ συμμετέχειστην επιχείρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης«EUNAVFOR Somalia – Operation ATA-LANTA», στην περιοχή κόλπου του ΑDEN,με αποστολή την προστασία της ανθρωπι-στικής βοήθειας, την μείωση της παρενό-χλησης των θαλασσίων οδών ναυσιπλοΐαςκαι της αποσταθεροποίησης του θαλάσσιουχώρου στην περιοχή της Σομαλίας.

71. Την 18 Αυγ. 2010, η Κ/Φ ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ μετάπέρας συμμετοχής της στην επιχείρησηUNIFIL (21 Ιουν. έως 21 Ιουλ. 2010) στην πε-ριοχή του Λιβάνου, αντικαταστάθηκε απότην ΤΠΚ ΣΤΑΡΑΚΗΣ.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΔΥΚ (ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΕ TPEIΣ (3) ΣΤΗΛΕΣ)

α.α ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ

1 14-06-10 Εκτελέστηκε ανέλκυση πυρομαχικών Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου

στην περιοχή Λίμνης Αλμυρού Κρήτης

2 14-06-10 Eξουδετέρωση πυρομαχικών στην περιοχή Αλμυρού Κρήτης

3 07-07-10 Eξουδετέρωση πυρομαχικών θαλάσσιες περιοχές Βελανιδιά και Κότσινα νήσου Λήμνου

4 13-07-10 Eξουδετέρωση πυρομαχικών στη θαλάσσια περιοχή Αγ. Ισιδώρου Αντίκυρας Βοιωτίας

5 29-07-10 Eξουδετέρωση πυρομαχικών Θαλάσσια περιοχή Ακρωτηρίου Επανωμής Θεσσαλονίκης

6 30-07-10 Eξουδετέρωση πυρομαχικών Θαλάσσια περιοχή Oρφανού Καβάλας

7 04-08-10 Eξουδετέρωση πυρομαχικών Θαλάσσια περιοχή Καρδάμαινα Ν. Κω

8 21-08-10 Eξουδετέρωση πυρομαχικών Θαλάσσιες περιοχές Μπαρμπάτι Ν. Κέρκυρας

και Αγίου Ηλία Πύργου



5/7/2010 Περιοδικό «Ναυτική Επιθεώρηση»

Διαγωνισμός

1. Έχοντες υπόψη το άρθρο 14 της υπ’ αριθμ. Φ.073/6/Σ.21345/28 Δεκ 05/Αποφάσεως ΓΕΝ/Β1-Ι“Περί εκδόσεως του περιοδικού «ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ»”, όπως αυτή επικυρώθηκε από τοΦΕΚ Αρ. Φύλλου 30 Τεύχος Δεύτερο από 17 Ιαν. ’06, προκηρύσσουμε διαγωνισμό για τη συγγρα-φή πρωτοτύπων διατριβών ή μελετών και φωτογραφίας για το έτος 2010.α. Για τη συγγραφή πρωτοτύπων διατριβών ή μελετών σε θέματα τα οποία ενδιαφέρουν το πε-ριοδικό, όπως αυτά καθορίζονται στα Παράρτ. «Α» και «Γ».β. Για την καλύτερη φωτογραφία, σε θέματα τα οποία προβάλλουν τους δεσμούς, παλαιούς καινέους, των Ελλήνων με τη θάλασσα, τις παραδόσεις και τη ζωή στο Πολεμικό Ναυτικό. Λεπτο-μέρειες όπως καθορίζονται στο Παράρτ. «Β».

2. Οι διατριβές/μελέτες πρέπει:α. Να είναι γραμμένες στη δημοτική γλώσσα και με το μονοτονικό σύστημα.β. Να μην είναι λιγότερες από δεκαπέντε (15) σελίδες εντύπου κειμένου σχήματος του περιοδι-κού «Ναυτική Επιθεώρηση» και να μην υπερβαίνουν τις είκοσι (20) σελίδες αυτού (8.000 λέξειςπερίπου). Σε εξαιρετικές περιπτώσεις είναι δυνατή, κατά την κρίση της επιτροπής, η βράβευσητων μελετών μεγαλύτερης εκτάσεως.γ. Να περιλαμβάνουν, απαραίτητα, πίνακα της βιβλιογραφίας η οποία χρησιμοποιήθηκε, με ταακριβή στοιχεία του εκδότη και την χρονολογία εκδόσεως.δ. Να μην περιλαμβάνουν υλικό, διαβαθμισμένης φύσεως ή υλικό το οποίο μπορεί να έχει πολιτι-κό χαρακτήρα.ε. Να αποσταλούν σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή, σε τρία (3) αντίτυπα απευθείας (χωρίς έγ-γραφο), στην Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού (Μαρκόνι 20 Βοτανικός, Τ.Κ. 10447 ΑΘΗΝΑ), μέσα σεσφραγισμένο φάκελο, με την ένδειξη «Για τον διαγωνισμό του περιοδικού “Ναυτική Επιθεώρη-ση” έτους 2010». Το ονοματεπώνυμο του αποστολέα δεν θα αναγράφεται στη διατριβή/μελέτη,αλλά αντ’ αυτού θα αναγράφεται ένα ρητό. Μέσα στο φάκελο θα εμπεριέχεται και δεύτεροςσφραγισμένος φάκελος, πάνω στον οποίο θα αναγράφεται το ρητό της διατριβής/μελέτης καιεσωτερικά θα περιέχει, το ονοματεπώνυμο του συγγραφέα, φωτογραφία και σύντομο βιογραφι-κό του.

3. Ο συντάκτης της διατριβής/μελέτης έχει την ευθύνη για το περιεχόμενο αυτής, τόσο από πλευ-ράς διαλαμβανομένων απόψεων, όσο και από πλευράς αδείας για την χρησιμοποίηση των πη-γών.

4. Μετά παρέλευση δεκαπενθημέρου, περίπου, από την ημερομηνία λήξεως της υποβολής των με-λετών του διαγωνισμού, η κριτική επιτροπή θα κρίνει τις διατριβές/μελέτες και τις φωτογραφίες,οι οποίες θα έχουν υποβληθεί και αφού αποφασίσει, θα αποσφραγίσει τους φακέλους και θαυποβάλλει πρόταση στον Αρχηγό ΓΕΝ, για την απονομή τριών (3) χρηματικών βραβείων, διατρι-βών/μελετών, ως εξής:α. Α΄ Βραβείο διατριβής/μελέτης, 1000 ευρώ.β. Β΄ Βραβείο διατριβής/μελέτης, 700 ευρώ.γ. Γ΄ Βραβείο διατριβής/μελέτης, 500 ευρώ .



5. Επίσης θα υποβάλλει πρόταση απονομής τριών (3) χρηματικών βραβείων για την καλύτερη φω-τογραφία ως εξής:α. Α΄ Βραβείο φωτογραφίας, 400 ευρώ β. Β΄ Βραβείο φωτογραφίας, 300 ευρώ.γ. Γ΄ Βραβείο φωτογραφίας, 200 ευρώ.

6. Μετά την απόφαση του Αρχηγού ΓΕΝ για την απονομή, πέρα από τα χρηματικά βραβεία, μπο-ρούν να απονεμηθούν και μέχρι δύο (2) έπαινοι για τη διατριβή/μελέτη και φωτογραφία καθώςκαι αναμνηστικά διπλώματα σε όλους τους συμμετέχοντες “ΤΙΜΗΣ ΕΝΕΚΕΝ”.

7. Οι μελέτες και οι φωτογραφίες οι οποίες θα πάρουν βραβείο, δημοσιεύονται στη συνέχεια σετακτικό ή έκτακτο τεύχος του περιοδικού, «Ναυτική Επιθεώρηση», χωρίς αμοιβή του αποστολέατους αλλά με τα στοιχεία αυτού.

8. Οι υποβληθείσες μελέτες και φωτογραφίες, δεν επιστρέφονται στους αποστολείς τους.

9. Λήξη προθεσμίας για την υποβολή των μελετών και φωτογραφιών ορίζεται η 30ή Νοεμβρίου2010.

10. Οι Υπηρεσίες κοινοποίησης παρακαλούνται όπως μεριμνήσουν για γνωστοποίηση της εν λόγωαπόφασης στους καθ’ αρμοδιότητα φορείς, για περαιτέρω ενημέρωση του προσωπικού.

11. ΓΕΕΘΑ, ΓΕΣ, ΓΕΑ παρακαλούνται για ανάρτηση ανακοίνωσης περί του παρόντος διαγωνισμούστις οικείες ιστοσελίδες.

12. Οι Υπηρεσίες του πίνακα «Ε» της Διαταγής ΑΔ Φ.072.1/50/Σ.11752/15 Δεκ 08/ΓΕΝ/ΔΓ-ΙΙ, να με-ριμνήσουν για την ανάλογη γνωστοποίηση της διαταγής αυτής στο προσωπικό του ΠΝ, το οποίουπηρετεί σ’ αυτές.

13. Για τον διαγωνισμό δεν υφίσταται περιορισμός στις επιθυμίες συμμετοχής.

14. Η απονομή των βραβείων και αναμνηστικών διπλωμάτων θα γίνει σε επίσημη τελετή, στις αρχέςΦεβρουαρίου 2011 και θα καθοριστεί με νεότερο έγγραφο της υπηρεσίας μας.

Αντιπλοίαρχος Χ. Γκιώνης ΠΝΔιευθυντής ΓEN/ΔΕΔΗΣ


Yπηρεσία Iστορίας Nαυτικού. (Iστορικό Aρχείο-Nαυτική Eπιθεώρηση-Tυπογραφείο Nαυτικού).

ΣTOIXEIA ΣYNΔPOMHTH

EΠΩNYMIA:........................................................................................................................................................

ONOMATEΠΩNYMO: .........................................................................................................................................

IΔIOTHTA: ..........................................................................................................................................................

OΔOΣ: ......................................................................................APIΘMOΣ: .............................T.K.:....................

ΠOΛH: .................................................................................................................................................................

THΛ.: ...................................................................................................................................................................

E-MAIL:...............................................................................................................................................................

AP. KATAΘEΣHΣ: ...............................................................................................................................................

AITHΣH EΓΓPAΦHΣ ΣYNΔPOMHTH

Ετήσια Συνδρομή Εσωτερικού• Στρατιωτικό προσωπικό ε.ε., ε.α.

και πολιτικό προσωπικό Πολεμικού Ναυτικού 10 aa• Ιδιώτες & νομικά πρόσωπα 12 aaΕτήσια Συνδρομή Εξωτερικού 40 Δολ. ΗΠΑ

Η εγγραφή των νέων στελεχών του Π.Ν. διενεργείται σύμ-φωνα με το έγγραφο ΓΕΝ/ΔΕΔΗΣ Φ.800/05/05 από 6 Σε-πτεμβρίου 2005. Η εγγραφή ιδιωτών, νομικών προσώπωνκαι πολιτικού προσωπικού Π.Ν. υλοποιείται ως ακολούθως:Οι ενδιαφερόμενοι παρακαλούνται να καταθέσουν την ετήσιασυνδρομή τους στον λογαριασμό 83737115 της ΕμπορικήςΤράπεζας (χωρίς χρέωση εξόδων κατάθεσης) IΒΑΝ GR9701200300000000083737115, δηλώνοντας στην κατάθεσηαυτή τα στοιχεία τους και να αποστείλουν την παρακάτω αίτη-ση επισυνάπτοντας την απόδειξη της κατάθεσης συνδρομήςτους, στην ακόλουθη διεύθυνση, ΦΑΞ και e-mail της ΥΙΝ.

ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΝΑΥΤΙΚΟΥ

«ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ»ΜΑΡΚΟΝΙ 20 – ΒΟΤΑΝΙΚΟΣ104 47 ΑΘΗΝΑΤΗΛ: 210-3484 233 ΦΑΞ: 210-3484 234e-mail: [email protected]

Η επανεγγραφή/διαγραφή των συνδρομητών υλοποιείταικατόπιν αίτησης των ενδιαφερομένων στην ΥΙΝ εντός τουμηνός Οκτωβρίου, για τη συνδρομή του επόμενου έτους.

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ


Απεβίωσε την 10η Ιουλίου 2010, σε ηλικία 88ετών, ο Βρετανός Ναυπηγός John Coates, επι-κεφαλής Ναυπηγός του έργου κατασκευής τηςΤριήρους «Ολυμπιάς».

Ο John Coates γεννήθηκε στο Swansea στις30 Μαρτίου 1922. Σπούδασε στο ΚολλέγιοClifton του Bristol και εν συνεχεία, με υποτρο-φία, Μηχανολογία στο Κολλέγιο Queens τηςΟξφόρδης.

Μετά την αποφοίτηση του το 1943, υπηρέτη-σε στο Βρετανικό Ναυτικό. Ανέλαβε διάφορεςθέσεις Ναυπηγού στην ιεραρχία του ΒρετανικούΝαυτικού έως το 1979, οπότε και συνταξιοδοτή-θηκε σαν επικεφαλής Ναυπηγός του Υπουργεί-ου Άμυνας.

Στα μέσα της δεκαετίας του ‘80 και σε συνερ-γασία με τον καθηγητή John Morrison και τον εκ-δότη/επιχειρηματία Frank Welsh συνέστησαν το“Trireme Trust”, μια ομάδα η οποία είχε ως σκο-πό να αποδείξει τις πρωτοποριακές δυνατότη-τες της Αρχαίας Αθηναϊκής Τριήρους, της οποί-ας ήταν λάτρεις και ένθερμοι υποστηρικτές.

Το 1985 συμμετείχαν στο “Henley RoyalRegatta” με μια πρωτότυπη κατασκευή, προκει-μένου να δοκιμάσουν τις αρχές λειτουργίας τηςΤριήρους.

Αργότερα με τη συνεργασία και τη χρηματο-δότηση του Ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμούκαι του ΠΝ κατασκεύασαν ένα πλήρους μεγέ-θους αυθεντικό αντίγραφο Αρχαίας ΑθηναϊκήςΤριήρους.

Για την κατασκευή της Τριήρους που ονομά-στηκε «Ολυμπιάς» χρησιμοποιήθηκε ξύλο Πεύ-κου Όρεγκον και 25.000 μπρούτζινα καρφιά. Κα-θελκύστηκε τον Ιούνιο του 1987 και εντάχθηκεστο ΠΝ.

ΟJohn Coates μέχρι το τέλος της ζωής τουσυνέχισε την έρευνα του γύρω από διάφορα εί-δη σκαφών της αρχαιότητος, πιστός στο αντι-κείμενο που σημάδεψε την μακρόχρονη πορείατου στα μονοπάτια της Ναυτικής Τεχνολογίας.

John Coates


Α/Α ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ/ΤΙΤΛΟΣ EΤΟΣ ΕΚΔΟΣHΣ/ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΗΣ ΤΙΜΗ

1. Η αναβίωση της θαλάσσιας μας δυνάμεως κατά την Τουρκοκρατίαν...................................1960 ...........................2,93aΝαυάρχου ε.α. Κ. Α. Αλεξανδρή Π.Ν.

2. Τα πορίσματα του ναυτικού πολέμου της Μεσογείου 1939-45 ..............................................1961 ...........................2,93aΑντιναυάρχου ε.α. Γρ. Μεζεβίρη Π.Ν.

3. Τα νέα όπλα και η στρατηγική και τακτική χρησιμοποίηση των ............................................1959 ...........................2,93aΑντιναυάρχου ε.α. Γρ. Μεζεβίρη Π.Ν.

4. Ιστορικό περί φάρων των Ελληνικών ακτών ...............................................................................................................5,50aΣ. Λυκούδη

5. Πολεμικός Ναύσταθμος Σαλαμίνος...........................................................................................1992 ...........................4,40aΥποναυάρχου (ο) ε.α. Ν. Γ. Τσαπράζη Π.Ν.

6. Ανθολογία Θαλασσινής Ποιήσεως.............................................................................................1996 .........................11,74aΥποναυάρχου (ο) ε.α. Δ. Γιακουμάκη Π.Ν.

7. Το Πολεμικό Ναυτικό στην Ελληνική Τέχνη ..............................................................................1996 .........................11,74aΥποναυάρχου (ο) ε.α. Δ. Γιακουμάκη Π.Ν.

8. Θαλασσινά Χαρακτικά ...............................................................................................................1996 ...........................5,87aΥποναυάρχου (ο) ε.α. Δ. Γιακουμάκη Π.Ν.

9. Χρονικά του Ελληνικού Β. Ναυτικού 1833 – 1873.................................................................1923/2007 ......................7,00aΑντιναυάρχου ε.α. Δ.. Φωκά Π.Ν.

10. Η θαλάσσια δύναμις εις την ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ...............................1957/2006 ......................9,00aΝαυάρχου ε.α. Κ. Α. Αλεξανδρή Π.Ν.

11. Η ρίμα του παλιού ναυτικού .................................................................................................1970/2006 ......................3,50aΥποναυάρχου ε.α. Μ. Πέρρα Π.Ν.

12. Ο Στόλος του Αιγαίου 1912 – 13. Έργα και ημέραι ...............................................................940/2006 .......................7,00aΑντιναυάρχου ε.α. Δ. .Φωκά Π.Ν.

13. Το Ναυτικό στην Ιστορία των Ελλήνων (4τομο) ...................................................................1982/2007 ....................73,00aΑρχιπλοιάρχου (ο) ε.α. Μ. Σίμψα Π.Ν.

14. Βιογραφικό Λεξικό των Αποφοίτων ΣΝΔΤόμοι 1-2, οι τάξεις Εισόδου 1884-1950.......................................................................................2006 .........................15,00aΤόμος 3, οι τάξεις Εισόδου 1951-1973 .........................................................................................2006 ...........................8,50aΑντιναυάρχου ε.α. Α. Δημητρακόπουλου Π.Ν.

15. Ιστορικό Φωτογραφικό Λεύκωμα Σχολής Ναυτοπαίδων........................................................2007 ................................8aΣΔΥΝ – ΣΜΥΝ 1946 – 2000 Ε. Σφακτού

16. Υδραίοι Πρόδρομοι και Ναυμάχοι του ’21.................................................................................2008 ................................7aΑντιναυάρχου ε.α. Δ. Λισμάνη Π.Ν.

17. «Εχθρός εν’ όψει»....................................................................................................................1954/2008 .........................15aΑντιναυάρχου ε.α. Ι. Τούμπα Π.Ν.

18. Θ/Κ Γ. ΑΒΕΡΩΦ Χρονικό του θωρηκτού της νίκης του .......................................................B΄ Εκδ. 1999........................15aΝίκου Α. Σταθάκη

19 Λεύκωμα φωτογραφιών των Αποφοίτων της ..........................................................................2009 ...........................8,50aΣχολής Ναυτικών Δοκίμων (1884-1973)Αντιναυάρχου ε.α. Α. Δημητρακόπουλου Π.Ν.

20. Υποβρύχιον «Υ-1 Λ. Κατσώνης» ................................................................................................Ε΄ Εκδ. .........................4,00aΠλοιάρχου Ηλία Τσουκαλά

21. Η Μεσόγειος και η στρατηγική της σημασία ............................................................................1957 ...........................2,93aΑντιναυάρχου ε.α. Γρ. Μεζεβίρη Π.Ν.

22. «Tα Eλληνικά Yποβρύχια» ..........................................................................................................2010 ..............................70aAντιναυάρχων ε.α. Tιμόθεου Γ. Mασούρα και Θωμά Π. Kατωπόδη Π.N., Eπίτιμων Aρχηγών Στόλου

Διατιθέμενες Εκδόσεις Ναυτικού από ΥΙΝ

Σημ: Οι ενδιαφερόμενοι παρακαλούνται όπως επικοινωνήσουν με ΥΙΝ (τηλ. 210-3484 151-149-239, fax 210-3484234 και e-mail [email protected]). Οι εκδόσεις με α/α 1,4,6 διατίθενται και από το ΤΕΣ (τηλ: 210-3829 575).

Aνωτέρω εκδόσεις διατίθενται και από NBNE (ΘAN) κατά τους θερινούς μήνες.


Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ..............................................................................ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ...................................ΤΙΜΗ

1. Θωρηκτό Αβέρωφ ............................................................Ν. Σταθάκης.......................................15a2. Η δράση του Π.Ν. κατά ...................................................Δ.Φωκάς ............................................15a

τον Πόλεμο του 1940-44 (Δίτομο)3. Ο Ναύαρχος Δ. Κακουλίδης Π.Ν. ....................................Ν. Νικολαϊδης.....................................10a4. Ναβαρίνον.........................................................................Μ. Σίμψας ............................................3a5. Το Π.Ν. στη δικτατορία (1967-1974)................................Α. Κακαράς...........................................7a6. 3000 χρόνια ελληνική ......................................................ΓΕΝ/ΝΝΑ Α. Διαμαντής ......................29a

Ναυτική Ιατρική (πανόδετο)7. 3000 χρόνια ελληνική .......................................................ΓΕΝ/ΝΝΑ Α. Διαμαντής ......................20a

Ναυτική Ιατρική (κανονική έκδοση)8. Αμόνι και αρμύρα .............................................................Ν. Σταθάκης.......................................15a9. Βότσαλα - Ι ........................................................................Ν. Σταθάκης.......................................12a10. Βότσαλα - ΙΙ .......................................................................Ν. Σταθάκης.......................................12a11. Βότσαλα - ΙΙΙ......................................................................Ν. Σταθάκης.......................................12a12. Βότσαλα - ΙV ......................................................................Ν. Σταθάκης.......................................15a13. Πορτραίτα.........................................................................Ν. Σταθάκης.......................................16a14. «Εχθρός εν’ όψει»..............................................................Ι. Τούμπα ...........................................15a15. Επιστροφή ........................................................................Ν. Σταθάκης.......................................12a16. Πολιτιστική Οδύσσεια στην Κίνα το 1994.......................Ν. Σταθάκης.......................................12a17. Βαλκανικοί Πόλεμοι, ........................................................I. Παλούμπης .....................................70a

ο Ναυτικός Αγώνας 1912-13 ............................................(Ναυτ. Μουσείο Ελλάδας)18. Ελληνικά φτερά στην Κύπρο ...........................................Γ. Δ. Μήτσαινας .................................20a19. Λεύκωμα στολών Π.Ν. .....................................................ΓΕΝ/ΔΕΔΗΣ .......................................1,5a20. Λεύκωμα ΣΜΥΝ ...............................................................ΣΜΥΝ .................................................17a21. Χρονικά του Ελληνικού Β. Ναυτικού ...............................Δ. Φωκάς .............................................7a22. Η θαλάσσια δύναμις εις την ............................................Κ. Α. Αλεξανδρής ..................................9a

ιστορία της Βυζ. Αυτοκρατορίας23. Η ρίμα του παλιού ναυτικού ...........................................Μ. Πέρρας.........................................3,5a24. Ο Στόλος του Αιγαίου 1912-1913. ...................................Δ. Φωκάς .............................................7a

Έργα και ημέραι25. Το Ναυτικό στην ιστορία των Ελλήνων (4τομο) .............Μ. Σίμψας ..........................................73a26. Βιογραφικό Λεξικό των Αποφοίτων ΣΝΔ .......................Α. Δημητρακόπουλος

Tόμοι 1-2, οι Τάξεις Eισόδου 1884 – 1950......................................................................................15aTόμος 3, οι Τάξεις Eισόδου 1951 – 1973.....................................................................................8,50a

27. Ιστορικό Φωτογραφικό Λεύκωμα Σχολής ......................Ε. Σφακτός ..........................................8 aΝαυτοπαίδων – ΣΔΥΝ – ΣΜΥΝ 1946 – 2000

28. Υδραίοι Πρόδρομοι και Ναυμάχοι του ’21 ......................Δ. Λισμάνης .........................................7 a29. Aρμενίζοντας τα πέλαγα των ναυτικών .........................M. Mάστρακας .................................20 a

αναμνήσεων30. Ιστορικόν περί Φάρων των Eλληνικών Aκτών................Σ. Λυκούδης ...................................5,50 a

Διατιθέμενες Εκδόσεις Ναυτικού από ΠΟΝ

Σημ: Η έκδοση με α/α 24, 26, 27, 28 διατίθεται και από το Παράρτημα ΠΟΝ Κρήτης και ΕΑΑΝ και η έκδοση α/α22, 25 και από το Παράρτημα ΠΟΝ Κρήτης. Η έκδοση με α/α 27 διατίθεται και στο Σ.Α./ΣΜΥΝ. Το α/α 4 διατί-θεται και από το ΤΕΣ.


ΕΠΕΤΕΙΟΛΟΓΙΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ-ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ

6 Σεπτεμβρίου 1827 Αποτυχία κατάληψης Βασιλαδίου. Αποτυχία του ελληνικού επαναστατικού στόλου

υπό τον Κόχραν να καταλάβει το Βασιλάδι έξω από το Μεσολόγγι.

7 Σεπτεμβρίου 1828 Αποχώρηση Ιμπραήμ από την Ελλάδα. Μετά την ναυμαχία του Ναβαρίνου ακολουθεί

συμφωνία μεταξύ Ιμπραήμ και Δεριγνύ για την αποχώρηση του πρώτου από την Ελλάδα.

8 Σεπτεμβρίου 1822 Η Ναυμαχία στο κόλπο του Αργολικού. Ο ελληνικός στόλος υπό τον Ναύαρχο Α. Μια-

ούλη αποτρέπει τον οθωμανικό στόλο του Μεχμέτ Πασά από το να εφοδιάσει την πολιορκούμενη φρου-

ρά του Ναυπλίου.

11 Σεπτεμβρίου 1943 Παράδοση ιταλικού στόλου. Παραδίδεται ο ιταλικός στόλος στον Ναύαρχο Sir

Andrew Cunningham και στον Στρατηγό Eisenhower στην Μάλτα. Στην παράδοση συμμετείχαν και τα

αντιτορπιλικά «Β. ΟΛΓΑ» και «ΑΔΡΙΑΣ».

14 Σεπτεμβρίου 1943 Βύθιση υποβρυχίου «ΚΑΤΣΩΝΗΣ». Το Υποβρύχιο «ΚΑΤΣΩΝΗΣ» βυθίζεται από

γερμανική κορβέττα δίπλα στη Σκιάθο μετά από ηρωική πάλη. Νεκροί πέφτουν ο Σημαιοφόρος Λαμπρι-

νούδης (εγγονός του Ναυάρχου Π. Κουντουριώτη), ο Κελευστής Στάμου, ο Υποπλοίαρχος Τρουπάκης

καθώς και ο κυβερνήτης Αντιπλοίαρχος Λάσκος. Ο Ύπαρχος Υποπλοίαρχος Τσουκαλάς καθώς και οι

υπαξιωματικοί Τσίγγρος και Αντωνίου κατάφεραν να ξεφύγουν και να φθάσουν στη Μέση Ανατολή για

να συνεχίσουν τον αγώνα τους για την πατρίδα.

15 Σεπτεμβρίου 1922 Επανάσταση στην Αθήνα. Τα πρώτα τμήματα του επαναστατημένου ελληνικού στρα-

τού μπήκαν στην Αθήνα. Η επανάσταση του 1922 έγινε ως αντίδραση στην Μικρασιατική Καταστροφή.

16 Σεπτεμβρίου1943 Απελευθέρωση Καστελόριζου. Το αντιτορπιλλικό «ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ» (κυβερνήτης

Αντιπλοίαρχο Ε. Μπαλτατζή) αποβιβάζει άγημα στο Καστελόριζο και υψώνει την ελληνική σημαία.

16 Σεπτεμβρίου1943 Απόδοση τιμών ιταλικού στόλου στον Έλληνα Α.Σ. Ο αρχηγός του συμμαχικού στό-

λου Ανατολικής Μεσογείου Ναύαρχος Sir Andrew Cunninghum που επέβαινε στο αγγλικό ναρκαλιευτικό

«DURBY» μαζί με τον Έλληνα Αρχηγό Στόλου Υποναύαρχο Αλεξανδρή που επέβαινε στο ναρκαλιευτι-

κό «ΚΑΡΤΕΡΙΑ», εξέπλευσαν από την Αλεξάνδρεια, πέρασαν μπροστά από τον ηττημένο ιταλικό στόλο

ο οποίος απέδιδε τις νενομισμένες τιμές.

17 Σεπτεμβρίου 1827 Καταστροφή τουρκικής μοίρας. Ο Άστιγξ με τα πλοία «ΣΩΤΗΡ» και «ΚΑΡΤΕΡΙΑ»

καταστρέφει τουρκική μοίρα στη Σκάλα των Σαλώνων (Ιτέα).

21 Σεπτεμβρίου1828 Επιτυχία ελληνικού στόλου στον Αμβρακικό. Ελληνικός στολίσκος στα πλαίσια συν-

δυασμένης επιχείρησης στρατού ξηράς και ναυτικού εισέρχεται στον Αμβρακικό, αιχμαλωτίζει 43 πλοι-

άρια και βυθίζει τουρκική κανονιοφόρο. Ο αρχηγός του στρατού Τσωρτς σε αναφορά του στον Καποδί-

στρια εξήρε τον ηρωισμό του ναυτικού. Το ναυτικό αυτό κατόρθωμα στερέωσε την θέση των ελληνικών

στρατευμάτων στην περιοχή του Αμβρακικού και αναπτέρωσε το ηθικό των κατοίκων των πέριξ περιο-

χών, που έσπευδαν ήδη να καταταγούν στις εκεί μονάδες του ελληνικού στρατού.

26 Σεπτεμβρίου 1943 Βύθιση αντιτορπιλλικού «Β. ΟΛΓΑ». Το αντιτορπιλλικό «Β. ΟΛΓΑ» βυθίζεται στη Λέ-

ρο από εχθρικό σμήνος αεροσκαφών. Βρίσκουν τον θάνατο ο Κυβερνήτης Γ. Μπλέσσας και ο Ύπαρχος

Γρηγορόπουλος.

4 Οκτωβρίου 1912 Κήρυξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου. Η βαλκανική συμμαχία Ελλάδος, Σερβίας, Βουλ-

γαρίας και Μαυροβουνίου κηρύσσει τον πόλεμο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

8 Οκτωβρίου 1912 Απελευθέρωση της Λήμνου από τον Ελληνικό Στόλο. Έμπνευση του Ναυάρχου Κου-

ντουριώτη που συνετέλεσε στον αποκλεισμό του οθωμανικού (τουρκικού) στόλου στα Δαρδανέλλια.

16 Οκτωβρίου 1943 Επιτυχής επιχείρηση αντιτορπιλικού «ΜΙΑΟΥΛΗ» .Το αντιτορπιλικό «ΜΙΑΟΥΛΗΣ»

μαζί με το αγγλικό αντιτορπιλικό «HURSLEY» επιτίθενται κατά εχθρικής νηοπομπής στους ορμίσκους

Βαθύ και Ακτή Καλύμνου και καταστρέφουν ένα εξοπλισμένο πλοίο 1000 περίπου τόνων, μια τορπιλά-

κατο (E BOAT) και ένα σκάφος αποβάσεως(F BOAT)

16 Οκτωβρίου 1944 Τελευταία ελληνική περιπολία στον Β΄Π.Π. Το υποβρύχιο «ΠΙΠΙΝΟΣ» περατώνει την τε-

λευταία του περιπολία. Ήταν η τελευταία περιπολία ελληνικού πλοίου στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.



16 Οκτωβρίου 1944 Θριαμβευτική επιστροφή του Ελληνικού Στόλου. Ο Ελληνικός Στόλος επιστρέφειθριαμβευτικά στο λιμάνι του Πειραία. Μια μέρα μετά η ναυαρχίδα «ΑΒΕΡΩΦ» με κυβερνήτη τον Θ.Κουντουριώτη, γιο του Ναυάρχου Π. Κουντουριώτη, καταπλέει στο λιμάνι του Πειραιά.

17 Οκτωβρίου 1863 Άφιξη Βασιλιά Γεώργιου Α’. Προσορμίζεται στον Πειραιά ο ατμοδρωμόνας «ΕΛΛΑΣ»(πρώην «ΑΜΑΛΙΑ») που με κυβερνήτη τον Δημήτριο Σαχτούρη φέρνει τον Βασιλιά Γεώργιο Α΄ στηνΕλλάδα ύστερα από περιοδεία στη Ρωσία, Αγγλία και Γαλλία.

18 Οκτωβρίου 1912 Βύθιση του Φετίχ Μπουλέν. Το τορπιλοβόλο 11 υπό τον Βότση βυθίζει στη Θεσσαλονί-κη το τουρκικό θωρηκτό Φετιχ Μπουλέν.

18 Οκτωβρίου 1912 Απελευθέρωση Ίμβρου, Θάσου και Αγ Ευστρατίου. Κατά τη διάρκεια του Α΄ Βαλκανι-κού Πολέμου ο Ελληνικός Στόλος απελευθερώνει διαδοχικά τα νησιά Ίμβρο, Θάσο και Άγιο Ευστράτιο.

19 Οκτωβρίου 1912 Απελευθέρωση της Σαμοθράκης. Η Σαμοθράκη απελευθερώνεται από τον Ελληνικόστόλο και προσαρτάται στην Ελλάδα 2 χρόνια αργότερα.

20 Οκτωβρίου 1827 Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου. Ο ενωμένος Συμμαχικός Στόλος (Αγγλία-Γαλλία-Ρωσία)συντρίβει τον Τουρκοαιγυπτιακό θέτοντας τις βάσεις της πολιτικής ανεξαρτησίας της Ελλάδας.

22 Οκτωβρίου 1912 Απελευθέρωση της νήσου Ψαρά. Το αντιτορπιλλικό «ΙΕΡΑΞ» υπό τον ΑντιπλοίαρχοΒρατσάνο απελευθερώνει τα Ψαρά ύστερα από μικρής εκτάσεως συμπλοκή με την τοπική τουρκικήφρουρά.

22 Οκτωβρίου 1943 Πρόσκρουση αντιτορπιλικού «ΑΔΡΙΑΣ» σε νάρκη. Κατά τη διάρκεια πλού προς τηνΚάλυμνο το αντιτορπιλλικό «ΑΔΡΙΑΣ» προσκρούει σε νάρκη και αποκόπτεται η πλώρη. Ο κυβερνήτηςΑντιπλοίαρχος Ι. Τούμπας αρνείται να διατάξει εγκατάληψη πλοίου και κατορθώνει να φτάσει στιςτουρκικές ακτές, στον όρμο του Γκιουμουσλούκ (Gumishlu) της αρχαίας Μύνδου.

24 Οκτωβρίου 1912 Απελευθέρωση της Τενέδου. Το θωρηκτό «ΑΒΕΡΩΦ» υπό τον Π.Κουντουριώτη απελευ-θερώνει την Τενέδο. Η Τένεδος αξιοποιήθηκε ως αγκυροβόλιο ή καταφύγιο των περιπολούντων πλοίων.

24 Οκτωβρίου 1942 Τορπιλισμός ιταλικού ατμοπλοίου. Το υποβρύχιο «ΝΗΡΕΥΣ» βυθίζει το ιταλικό ατμό-πλοιο «FIUME» εκτοπίσματος 1500 τόνων στην περιοχή μεταξύ Ρόδου και Σύμης. Το «FIUME» μετέφε-ρε εκείνη την ημέρα 200 Ιταλούς αξιωματικούς, 200 στρατιώτες και μερικούς επιβάτες. Από αυτούς διε-σώθησαν μόνο 18.

28 Οκτωβρίου 1940 Το ιστορικό «ΟΧΙ». Η Ελλάδα βροντοφωνάζει το ιστορικό ΟΧΙ στις ιταλικές απαιτή-σεις.Ο Ελληνικός Στρατός αμύνεται του πατρίου εδάφους,ενώ το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού διατάσσειτη πόντιση ναρκών και τον άμεσο απόπλου των υποβρυχίων.

30 Οκτωβρίου 1918 Η ανακωχή του Μούδρου. Με τη οποία μικτή συμμαχική μοίρα του ελληνικού, αγγλικούκαι γαλλικού στόλου εισήλθε ως νικητής στα στενά των Δαρδανελλίων και αγκυροβόλησε στην Κωνστα-ντινούπολη τον Νοέμβριο του 1918. Στην ελληνική μοίρα συμπεριλαμβανόταν και η ιστορική ναυαρχίδαθωρηκτό «ΑΒΕΡΩΦ» που έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από τους Έλληνες της Κωνσταντινουπόλεως.

30 Οκτωβρίου 1930 Υπογραφή συμφώνου φιλίας με την Τουρκία. Ο Έλληνας πρωθυπουργός Ε. Βενιζέλοςεπισκέφθηκε την Άγκυρα και υπέγραψε το διμερές σύμφωνο φιλίας, ουδετερότητας και διαιτησίας,ταόρια του οποίου έφθαναν μέχρι και την απαγόρευση συμμετοχής σε κάθε πολιτικό ή οικονομικό συνα-σπισμό που θα στρεφόταν εναντίον του ενός από τα συμβαλλόμενα μέρη. Τη σύναψη του συμφώνου συ-νόδευε η συνομολόγηση εμπορικής σύμβασης καθώς και ειδικής συμφωνίας για τους ναυτικούς εξοπλι-σμούς,η οποία προέβλεπε την έγκαιρη ενημέρωση των δύο κυβερνήσεων για κάθε προβλεπόμενη παραγ-γελία ναυτικής μονάδας.

31 Οκτωβρίου 1940 Βομβαρδισμός ακτών Ηπείρου. Τα αντιτορπιλλικά «ΨΑΡΑ», με κυβερνήτη τον Αντι-πλοίαρχο Π. Κώνστα, και «ΣΠΕΤΣΑΙ», με Κυβερνήτη τον Αντιπλοίαρχο Β. Ασημάκη, ενεργούν τολμηρόβομβαρδισμό των παραλίων και της ενδοχώρας της περιοχής Koνισπόλεως - Φιλιατών - Σαγιάδας.

1 Νοεμβρίου 1939 Ο Ναύαρχος Καββαδίας γίνεται Αρχηγός Στόλου. Ο Ναύαρχος Καββαδίας αναλαμβάνειτην Αρχηγία του Στόλου. Επί των ημερών του το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό προετοιμάστηκε κατάλλη-λα για να αντιμετωπίσει τον εχθρικό στόλο.



2 Νοεμβρίου 1912 Απελευθέρωση του Αγίου Όρους. Απελευθέρωση του Αγίου Όρους.Βουλγαρική κατοχή

του Αγίου Όρους θα σήμαινε τον εκσλαβισμό του και τον εκμηδενισμό των 17 ελληνικών μονών, που

μοιραίως θα υπετάσσοντο στον υφιστάμενό τους εκεί σλαβικό πυρήνα.

4 Νοεμβρίου 1912 Απελευθέρωση της Ικαρίας. Απελευθέρωση της Ικαρίας από το αντιτορπιλικό

«ΘΥΕΛΛΑ».Ο ελληνικός πληθυσμός είχε επαναστατήσει και είχε διώξει την τούρκικη φρουρά από το

νησί ήδη από την 17η Ιουλίου του 1912.

6 Νοεμβρίου 1996 Η τραγωδία του «ΚΩΣΤΑΚΟΣ». Η πυραυλάκατος «ΚΩΣΤΑΚΟΣ» βυθίζεται στα αυλάκια

της Σάμου αφού προσέκρουσε σε αυτήν το πλοίο «ΣΑΜΑΙΝΑ». Τέσσερα άτομα παρασύρθηκαν με τη βύ-

θισή της. Το πλοίο ανελκύσθει στις 15 Μαρτίου του 1997, αλλά δεν κρίθηκε οικονομικά σκόπιμη η επι-

σκευή και ενεργοποίηση του.

8 Νοεμβρίου 1912 Απελευθέρωση της Μυτιληνης. Ο Ελληνικός Στόλος (4 θωρηκτά, 3 αντιτορπιλικά, 2 τορ-

πιλοβόλα) φθάνει στην πόλη της Μυτιλήνης και την καταλαμβάνει αναίμακτα αποβιβάζοντας αγήματα.

Ένα μήνα αργότερα ολοκληρώνεται η κατάληψη της ενδοχώρας του νησιού και υπογράφεται πρωτόκολ-

λο παράδοσης του τουρκικού στρατού.

9 Νοεμβρίου 1912 Τορπιλισμός τουρκικής κανονιοφόρου στις Κυδωνιές. Το τορπιλοβόλο 14 υπό τον Υπο-

πλοίαρχο Αργυρόπουλο τορπιλλίζει τουρκική κανονιοφόρο στις Κυδωνιές.

12 Νοεμβρίου 1912 Απελευθέρωση της Χίου. Ελληνικές δυνάμεις αποβιβάζονται στην πρωτεύουσα της Χί-

ου και την καταλαμβάνουν. Οι συμπλοκές στα περίχωρα όμως συνεχίζονται μέχρι και τις 21/12/1912

όταν και το σύνολο της τουρκικής φρουράς παραδίδεται.

14 Νοεμβρίου 1863 Συνθήκη ενώσεως Ιονίου Κράτους με την Ελλάδα. Αγγλία, Γαλλία, Πρωσσία, Ρωσία και

Αυστρία υπογράφουν στο Λονδίνο συνθήκη με την οποία γινόταν αποδεκτή η παραίτηση της Μ.Βρετα-

νίας από την προστασία του Ιονίου Κράτους και αναγνωριζόταν η ένωσή του με το Ελληνικό Βασίλειο,

αλλά υπό καθεστώς ουδετερότητας. Καμία στρατιωτική ή ναυτική δύναμη δεν θα είχε το δικαίωμα να

συγκεντρωθεί ή να σταθμεύσει στο έδαφος ή στα ύδατα τους.

14 Νοεμβρίου 1940 Πρώτη καταδρομική επιχείρηση στο στενό του Οτράντο. Πρώτη καταδρομική επιχείρηση

του στολίσκου των αντιτορπιλικών στο στενό του Οτράντο. Τα αντιτορπιλικά «Β. ΓΕΩΡΓΙΟΣ», «Β.

ΟΛΓΑ», «ΨΑΡΑ», «ΥΔΡΑ» εξετέλεσαν επιτυχώς τα καθήκοντα τους παρά τις δυσχέρειες. Παρ’όλο που δεν

εβλήθησαν εχθρικοί στόχοι, η επιχείρηση προκάλεσε τον θαυμασμό και συνετέλεσε στο να ανυψωθεί το

γόητρο του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού. Οι προηγούμενες επιχειρήσεις του Πολεμικού Ναυτικού ήταν

πολύ σημαντικές, είχαν όμως να κάνουν κυρίως με μεταφορές στρατιωτικων σωμάτων. Επικρατούσε η

εντύπωση στην κοινή γνώμη ότι το Πολεμικό Ναυτικό παρέμενε αδρανές στις προκλήσεις του αγώνα.

15 Νοεμβρίου 1972 Η τραγωδία του «ΜΕΡΛΙΝ». Βυθίστηκε το οχηματαγωγό «ΜΕΡΛΙΝ» 3 μίλια νότια του

λιμανιού του Πειραιά, όταν συγκρούστηκε με το γιγάντιο δεξαμενόπλοιο «WORLD HERO». Συμπαρα-

σύρονται συνολικά 44 άτομα από το πλήρωμα.

16 Νοεμβρίου 1942 Το ηρωικό τέλος του υποβρυχίου «ΤΡΙΤΩΝ». Η τελευταία περιπολία και το ηρωικό τέ-

λος του υποβρυχίου «ΤΡΙΤΩΝ» στην περιοχή του Καφηρέως. Μετά από επίθεση του υποβρυχίου κατά

εχθρικής νηοπομπής γίνεται αντιληπτό και καταδιώκεται από εχθρικό πλοίο το οποίο το αναγκάζει να

αναδυθεί και κατόπιν το εμβολίζει. Από το πλήρωμα χάθηκαν 19 μέσα στους οποίους και οι Υποπλοίαρ-

χος Α. Δανιόλος, Ανθυποπλοίαρχος Κ. Αννίνος και Σημαιοφόρος Β. Σταράκης.

24 Νοεμβρίου 1845 Ίδρυση προδρόμου Σχολής Ναυτικών Δοκίμων. Με Διάταγμα αποφασίστηκε η προπαί-

δευση δοκίμων στο «ΛΟΥΔΟΒΙΚΟ» κορβέττα η οποία είχε ναυπηγηθεί στον Πόρο το 1838, αλλά είχε πα-

ροπλιστεί αμέσως γιατί θεωρήθηκε πολύ μεγάλη για τις δυνατότητες του Ναυτικού. Επρόκειτο για τον

πρόδρομο της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων. Εμπνευστές ήταν ο Λ. Παλάσκας και ο Α. Κουμελάς οι οποί-

οι υπηρέτησαν στο γαλλικό και το αγγλικό ναυτικό αντίστοιχα.


TPIMHNIAIA EKΔOΣH TOY ΓENIKOY EΠITEΛEIOY NAYTIKOYto Ιστιοφόρο ΜΑΪΣΤΡΟΣ της...

Documents

Transcript of TPIMHNIAIA EKΔOΣH TOY ΓENIKOY EΠITEΛEIOY NAYTIKOYto Ιστιοφόρο ΜΑΪΣΤΡΟΣ της...