Toplam Faktör Verimliliğine Yönelik Politika ve Kurumsal...

Bu proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından finanse edilmektedir.

Toplam Faktör Verimliliği için Politika Çerçevesi Geliştirilmesine Destek Projesi, Avrupa Birliği ve Türkiye

Cumhuriyeti tarafından finanse edilen bir teknik yardım projesidir ve UNDP tarafından uygulanmaktadır.

Bu Projede MFİB sözleşme makamıdır. T.C. Kalkınma Bakanlığı ise nihai faydalanıcısıdır.

1

Toplam Faktör Verimliliği Politika Çerçevesi Geliştirilmesi Destek Projesi

Toplam Faktör Verimliliğine Yönelik Politika ve

Kurumsal Çerçevelerin Değerlendirilmesi:

Almanya ve Güney Kore Vaka Analizleri

28 Mayıs 2017


Sayfa 2

İÇİNDEKİLER

Executive Summary ........................................................................................................ 3

Giriş ve Genel Değerlendirme ....................................................................................... 6

Almanya Vaka Analizi .................................................................................................. 15 TFV’ye Yönelik Genel Politika Çerçevesi ................................................................. 16

Yenilikçilik İçin Devlet Destekleri: ......................................................................... 16 İşgücü Piyasası Düzenlemeleri ................................................................................ 17 Mesleki Eğitim Sistemi ........................................................................................... 18

Teşvik Politikaları Çerçevesi ...................................................................................... 19 Verimliliğe Yönelik Kurumsal Yapılar ....................................................................... 21 Şirket Ölçeğine Göre Politikalar ................................................................................. 27 Firmaların Kurumsallaşması İçin Teşvikler ................................................................ 29

Güney Kore Vaka Analizi ............................................................................................ 30 TFV’ye Yönelik Genel Politika Çerçevesi ................................................................. 31

Teknoloji Ekosistemini Geliştirmeye Yönelik Politikalar ...................................... 32 Yenilikçi Girişimciliği Geliştirmeye Yönelik Politikalar ........................................ 36 İnsan Kaynaklarını Geliştirmeye Yönelik Politikalar (Mesleki Eğitim) ................ 37 Rekabeti Artırmaya ve Uluslararası Entegrasyona Yönelik Politika Çerçevesi ..... 38

Teşvik Politikaları Çerçevesi (Özel Sektörü Geliştirmeye Yönelik Politikalar) ........ 41 Verimliliğe Yönelik Kurumsal Yapılar ....................................................................... 44 Şirket Ölçeğine Göre Politikalar ................................................................................. 51 Firmaların Kurumsallaşması İçin Teşvikler ................................................................ 54

Ek 1: Polonya Toplam Faktör Verimliliği Çerçevesi ................................................ 55

Ek 2: Almanya’da Düzenlemelerin Getirdiği Uyum Maliyetleri (Compliance Costs)

ve Kaynak Verimliliğine Yönelik Teşvikler ............................................................... 58

Ek 3: Güney Kore’de Düzenlemelerin Getirdiği Uyum Maliyetleri (Compliance

Costs) ve Kaynak Verimliliğine Yönelik Teşvikler .................................................... 60


Sayfa 3

Executive Summary

This study aims to assess the policy and institutional frameworks for Total Factor

Productivity (TFP) in Germany and South Korea. The study is conducted within the

scope of “Technical Assistance for Support to Development of a Policy Framework on

Total Factor Productivity”, co-funded by the Republic of Turkey and the European

Union. The report starts with an Executive Summary in English, followed by a section

on General Findings which is in Turkish. The main body of the report includes two

separate case studies, on Germany and South Korea. The case studies follow a similar

structure: (i) a general assessment of the TFP policy framework, (ii) policy framework

for incentives and state aid that are key for TFP, (iii) institutional structure related to

TFP, (iv) policies focusing on SMEs and policies that differ based on the size of

companies, (v) policies encouraging institutionalization and good governance in the

corporate sector, (vi) analysis of the regulatory compliances costs, (vii) implementations

for resource productivity.

In Germany, the three key elements of TFP enhancing policies are innovation-

focused incentives, a cutting edge vocational education system and labor market

policies promoting specialization. Germany's TFP policies aim at improving the

competition environment and innovative capabilities of -especially small and medium

sized- firms, letting leading firms emerge in a large range of sectors rather than picking

sectors or winners. While this sets Germany aside from countries such as South Korea

at the national level, there is still a high degree of specialization at the local and regional

level, as a result of Germany's decentralized governance and economic structures.

Germany's innovation and incentives policy framework offers valuable lessons for

Turkey. Rather than focusing on a specific set of sectors or products, German

government promotes R&D activities under general themes that are broad enough to

include nearly all sectors of the economy but still narrow enough to promote

specialization in a small number of areas. Incentives, training and consulting programs

specifically designed for SMEs help increase innovation capacity and disseminate

productivity enhancing production and management methods. Lastly, decentralized and

independent applied scientific research institutes such as the Fraunhofer Society play an

important role in enhancing the productivity and competitiveness of German firms.

South Korea’s policy and institutional framework for enhancing TFP has been

inspirational for most developing economies thanks to the impressive results it has

delivered. South Korea has been categorized as a catch-up economy until recently,

though it is today considered as a high-income advanced economy, ranking in the top


Sayfa 4

five globally for critical industries such as electronics and automobiles. Three critical

factors have contributed to South Korea’s rapid catch-up process: (i) a strong state

leadership, (ii) a financial sector that is largely controlled by the government and (iii)

large scale conglomerates (Chaebols) with highly diversified portfolios, operating under

family control.

In the initial phases of South Korea’s catch-up process, the focus of the country’s

economic model was more on factor accumulation and less on factor efficiency. 1

Korea also had one of the highest investment rates among the OECD countries,

contributing to its rapid accumulation of production factors such as capital and labor.

Population growth, coupled with high labor force participation rates and long working

hours have contributed to rapid income growth in the country.

1998 Crisis was a critical point for South Korea’s TFP policy framework as the

government aimed to transform the economic model and incentive structure of the

country, shifting the priority from factor accumulation towards factor

productivity. The crisis brought an important opportunity to target the problems

associated with heavy state control in the economy. After 1998, Chaebols have been

restructured and their dominance in the economy was reduced. The state’s role in the

economy was also minimized, mostly through liberalization of the financial sector.

Between 1998 and 2013, large scale manufacturing companies have increased their

productivity by 9 per cent annually. 2

As a result of the reforms, following productivity

outcomes have occurred in the country:

Level of TFP has converged to 68% of the level in the United States in 2010 (it was

31% in 1960s)

Human capital per worker has gone up to 97 percent of the US level (from 60 percent) 3

Capital per worker has gone up 78 % of the US level.

TFP related issues have dominated the country’s agenda as the firms faced higher

pressures from rising wages. 4

Four major policy areas have shaped South Korea’s

agenda for TFP: (i) policies toward enhancing the technology ecosystem, (ii) policies

toward strengthening innovative entrepreneurship and SMEs, (iii) policies for human

resource development and vocational education, and (iv) policies for enhancing

competition environment and global economic integration. These policies have been

assessed in this report with a view to draw lessons for Turkey’s TFP policy framework.

South Korea and Turkey share many similar characteristics, which may facilitate

knowledge transfer and policy exchange between the two sides. However, Turkish

1 Krugman 1994.

2 McKinsey (2013) Beyond Korean Style: Shaping a New Growth Formula” McKinsey Global Institute

3 Jong Wha Lee (2016) “Korea’s Economic Growth and Catch-up: Implications for China” Asian

Development Bank Institute 4 KDI (2006)


Sayfa 5

policy makers should also be careful in drawing the appropriate lessons from South

Korea’s convergence process. We should not forget that every policy works in its own

unique context. As will be elaborated in the following section, there are also five critical

differences between South Korea and Turkey that may fundamentally shape the Korean

policy context for TFP:

Political economy of the incentive system

Openness to global economy and competition

Economic geography and regional economic integration

Population density and infrastructure costs

Effectiveness of institutions


Sayfa 6

Giriş ve Genel Değerlendirme

Bu çalışma kapsamında, Türkiye’nin Toplam Faktör Verimliliği (TFV) politikaları için

çıkarımlar yapmak amacıyla Almanya ve Güney Kore ülke örnekleri incelenmiş ve TFV

politika çerçeveleri değerlendirilmiştir. Her politikanın kendi özgün bağlamında etkin

olacağı noktasından hareketle, bu inceleme yapılırken, sadece bugün uygulanan

politikalara bakılmamış, ülkelerin geçirmiş olduğu kalkınma evreleri ve bu evrelerde

uyguladıkları politikalar da irdelenmiştir.

Her iki ülkede de TFV konusuna odaklanan bütüncül ve tutarlı bir politika

çerçevesinin olup olmadığı bir tartışma konusudur. Ancak iki ülkede de kamu

politikaları verimlilik artışlarını yükseltmede önemli bir role sahiptir. Bu bağlamda

üç farklı düzlemdeki politikalardan bahsedilebilir. Birincisi firmalar için dışsal çevreyi

belirleyen faktörlerdir. Bunlar içinde yatırımcılara uzun bir yatırım ufku vermeye

yönelik makroekonomik ve mali politikalar, firmaların pazarlara erişimini kolaylaştıran

altyapı yatırımları ve genel ekonomik ve siyasi istikrarı güvence altına alan politikalar

yer alır. İkincisi, ürün piyasaları, işgücü piyasaları ve sermaye piyasalarına yönelik

düzenlemelerdir. Üçüncü politika seti ise daha mikro odaklı olup, firmaların teknolojik

ve yenilikçilik kapasitelerini artırmak, mesleki eğitim standartlarını geliştirmek,

KOBİ’lerde kurumsallığı ve dijitalleşmeyi teşvik etmek gibi hedeflere odaklanmaktadır.

Bu çalışmada, büyük ölçüde üçüncü düzlemdeki, mikro odaklı politikalar mercek altına

alınmaktadır; ancak TFV üzerindeki doğrudan etkisine bağlı olarak ikinci düzlemden

politikalara da yer verilmektedir.

Tablo 1: Toplam Faktör Verimliliği için Genel Politika Çerçevesi

Birinci Düzlem İkinci Düzlem

Dışsal çevreyi

belirleyen faktörler

Maliye ve

para

politikası

Faktör

(sermaye ve

emek)

fiyatları

Gelir düzeyi

ve dağılımı

Ürün piyasası

düzenlemeleri

Rekabet ve

konsantrasyon

kuralları

Uluslararası

ticaret ve

yatırımlar

üzerindeki

engeller

Ürün

Sermaye piyasası

düzenlemeleri

Kamu

sahipliği,

kamu iktisadi

teşekkülleri

Kurumsal

yönetişim

(corporate

governance)

ve

İşgücü piyasası

düzenlemeleri

İstihdam

kuraları,

sendikalaşma

Yüksek

nitelikli

işgücünün

varlığı

TFV’yi

artıracak


Sayfa 7

Endüstriyel

organizasyon

standartlarına

yönelik

düzenlemeler

Firma giriş ve

çıkış (iflas)

zorlukları

müşevvikler,

(hissedarların

firma

yönetimine

verimlilik

baskısı

yapabilmesi)

becerilere

sahip işgücü

(bilgisayar,

yabancı dil

vb.)

Üçüncü Düzlem

Firma düzeyinde üretime

ilişkin unsurlar

Ölçek

Sermaye

yoğunluğu

Üretim

teknolojisi,

Makine parkı

niteliği

İşgücünün niteliği

Kapasite kullanım

düzeyi

Firma düzeyinde yönetime ilişkin

unsurlar

Firma içi organizasyon

yapısı

Yüksek performans için

izleme, teşvik etme, hedef

koyma

Maliyet muhasebesi, nakit

akışı yönetimi, lojistik

planlaması vb.

Yalın üretim (üretim

hattında kalite standartları,

kolay imalata ve montaja

yönelik tasarım,

tedarikçilerle işbirliği)

Firma düzeyinde yenilikçi ürün

ve hizmet

Sunulan ürün ve

hizmetlerde çeşitlilik

ve pazarlama

Tasarım kabiliyetleri

Ar- Ge ve ürün

geliştirme

yetkinlikleri

Kaynak: Yazarın kendi derlemesi; Productivity-Led Growth for Korea, McKinsey Global Institute

1998

Türkiye verimlilik düzeyi açısından Güney Kore’nin gerisinde, Güney Kore de

Almanya’nın gerisindedir. Çalışma saatlerinin miktarı açısından ise Türkiye

Almanya’nın ilerisinde, Güney Kore’nin gerisindedir. Her üç ülke verimlilik düzeyi

açısından kıyaslandığında, çalışan başına ortalama saatlik katma değer Türkiye’de

yaklaşık 16 Dolar, Güney Kore’de 24 Dolar, Almanya’da ise 32 Dolar düzeyindedir. 5

Öte yandan, bir işçi Almanya’da yılda yaklaşık 1.400 saat çalışırken, Türkiye’de bu

değer 1.800 saat, Güney Kore’de ise 2.250 saat düzeyindedir. Alman işçiler daha az

çalışıp daha fazla değer üretebilirken, Koreliler, gelirlerini verimlilikten ziyade daha

fazla kaynak kullanma yoluyla elde etmektedir. Türkiye ise iki ülkeye kıyasla, ortalama

bir yerde görülmektedir.

5 McKinsey’nin 1998’de Kore için yaptığı TFV çalışmasında, Kore imalat sanayi firmalarının, ABD’li

benzerlerine oranla yüzde 50 daha az verimli olduğu tespit edilmiştir. Aynı kurumun benzer bir yöntemler

Türkiye için 2003’de yaptığı çalışmada ise Türk şirketlerinin işgücü verimliliğinin ABD’nin yüzde 40’ı

düzeyinde, genel TFV’nin ise ABD’nin yarısı düzeyinde olduğu tespiti yapılmıştır.


Sayfa 8

Şekil 1: Ortalama yıllık çalışma süresi (saat sayısı) ve çalışan başına çıktı satın alma gücü

paritesine göre, saat başına değer, 2016 yılı verileri (tüm sektörler)

Kaynak: The Conference Board Total Economy Database, OurworldinData.org

Türkiye’yi Almanya ve Güney Kore’den ayıran bir diğer temel unsur da imalat

sektöründe rekabet gücünün nispi düşüklüğüdür. Türkiye’de hizmetler sektörü,

imalat sanayiden daha verimli durumdayken, Güney Kore’de ve Almanya’da bu

durum tam tersidir – imalat sektörü hizmetlerin önündedir. Bu durumun ilginç

semptomlarından biri yüksek nitelikli mühendislerin kariyer tercihleridir. Firmalarda

TFV’yi artırma işlevini görecek asli unsur olan iyi yetişmiş mühendisler, Türkiye’de

imalat sanayini bir kariyer seçeneği olarak yeterince değerlendirmezken, Almanya ve

Güney Kore’nin önde gelen mühendislik okullarını bitiren gençler, imalat sanayinde

çalışmayı tercih etmektedir. İTÜ, Boğaziçi ve Koç üniversitelerinin mühendislik

bölümlerinden mezun olanların bankalar, danışmanlık şirketleri, telekom operatörleri ve

hızlı tüketim malları gibi firmalarda genel olarak satış ve pazarlama gibi birimlerde

çalıştıkları görülmektedir. Ankara’daki ODTÜ ve Bilkent üniversitelerinin mühendislik

bölümleri mezunları ise savunma sanayi şirketlerini ilk sırada tercih etmekte, ayrıca

Vestel, Arçelik ve Tüpraş gibi sanayi firmalarını da tercih edebilmektedir. Güney

Kore’nin bir numaralı mühendislik okulu olan ve Ar-Ge harcamalarının yüzde 12’sini

gerçekleştiren Seul Ulusal Üniversitesi mezunları Samsung, LG, Intel gibi firmalara

yönelnirken, Almanya’nın önde gelen mühendislik okullarından olan Münih Teknik

Üniversitesi mezunu gençler BMW, Siemens, Alman Havacılık Kurumu gibi imalat

ağırlıklı şirketleri tercih etmektedir.


Sayfa 9

Şekil 2: Türkiye, Güney Kore ve Almanya’nın en yüksek puanlı mühendislik bölümlerinden

mezun gençlerin çalışmak için tercih ettiği ilk 10 şirket, 2013 yılı verileri

Kaynak: Linkedin Verileri kullanılarak yapılan TEPAV Analizi, 2013

Başlangıçta, Türkiye’nin TFV çerçevesine yönelik olarak doğru politika

çıkarımlarını yapabilmek için, iki ülkeyi hem Türkiye’den hem de birbirinden

ayıran temel özellikleri not etmekte fayda vardır. Almanya, birinci sanayi devrimini

1870-1930 arasında yaşamış olması (dolayısıyla köklü bir sanayi geçmişine sahip

olması), birçok endüstride dünyadaki en yüksek verimlilik oranlarına sahip olması ve

federal yönetim yapısı ile Türkiye ve Güney Kore’den farklılaşmaktadır.

Almanya’daki TFV’ye yönelik politika çerçevesinde temel olarak üç unsur ön

plana çıkmaktadır: (i) yenilikçilik kapasitesini artırmak için devlet yardımları, (ii)

işgücü piyasasına yönelik düzenlemeler ve (iii) mesleki eğitim sistemi. Almanya,

Fransa ve Güney Kore gibi ülkeler; ulusal şampiyonların öne çıkmasını desteklemek

için belirli sektörlere kaynak tahsisi yapan bir yaklaşımdan ziyade, rekabetçi bir ortam

yaratmayı ve gizli şampiyonların küresel liderler olarak ortaya çıkmalarını hedefleyen

bir yaklaşımı benimsemektedir. Örneğin, Frankfurt’un küresel bir merkez (hub)

olmasını desteklemeye yönelik politikalar, Lufthansa’nın küresel bir oyuncu olmasına

kritik bir katkı sunmuştur.6

Almanya'nın TFV politikalarını üreten ve uygulayan kurumsal yapısı Türkiye ve

Güney Kore'deki yapılardan önemli farklılıklar göstermektedir. Öncelikle

Almanya'nın federal yönetim sistemi, Türkiye ve Güney Kore'nin üniter sisteminden

farklı olarak yerel aktörlerin etkisini arttırmaktadır. Fakat buna rağmen gerek finansal

kaynaklar gerek etkinlik olarak en önemli TFV politikaları aktörü yine merkezi

yönetimdir. Ayrıca, gerek yeni politikalar üretilmesi gerek mevcut politikaların

uygulanması süreçlerinde kamu ile özel sektör ve üniversite/araştırma kuruluşları iç içe

6 Project Syndicate March 2017 Article on Indsutial Policy by Christopher Smart. “Indsutry by Design”

available online at https://www.project-syndicate.org/onpoint/industry-by-design-by-christopher-smart-

2017-03?barrier=accessreg


Sayfa 10

geçmiştir. Bu iç içe geçmişlik, mevzubahis kurumlar arasında çalışanların geçişkenlik

gösterdiği 'döner kapı' yaklaşımına ilaveten bütün paydaşlar arasında geniş mutabakat

sağlamayı amaçlayan bir yönetişim yaklaşımının da bir sonucudur.

İki ülke arasındaki ekonomik ve idari yapı farklarına rağmen Almanya'nın TVF

politikaları Türkiye için örnek teşkil edebilir. Almanya'nın TVF politikaları özellikle

üç alanda Türkiye'ye yol gösterici olabilir.

1. Teşviklerin tasarımı: Almanya'da Ar-Ge teşvikleri belli sektör veya

teknolojilere değil; sürdürülebilirlik, akıllı ulaşım gibi temalara odaklı

verilmektedir. Bu sayede teşvikler aynı zamanda hem çok sayıda sektörde etki

yaratacak kadar geniş kapsamlı, hem de belli alanlarda uzmanlaşmayı ve rekabet

gücünü arttıracak kadar dar kapsamlıdır.

2. KOBİ'lere yönelik destek ve uygulamalar: Başvuru süreçleri basit ve hızlı Ar-

Ge teşviklerinden, inovasyon yönetimi ve yeni teknolojilerin uygulanması

konusunda danışmanlık ve eğitim programlarına kadar uzanan bir yelpazede

KOBİ'lere yönelik olarak tasarlanmış destekler bulunmaktadır.

3. Uygulama odaklı araştırma kurumları: Fraunhofer Enstitüleri başta olmak

üzere, temel bilimsel araştırma ile uygulamaya yönelik Ar-Ge arasında köprü

görevi gören araştırma kurumları, TFV artışında önemli rol oynamaktadır.

Almanya çapına yayılmış bu bağımsız ve yarı-bağımsız kurumlar, bulundukları

bölgedeki özel sektörün rekabet gücüne göre uzmanlaşmıştır.

Güney Kore’nin kalkınma stratejisi ise Almanya’dan farklı olarak, hızlı

yakınsama hedefine ulaşmak için, teknolojik kabiliyetleri milli olarak geliştirmeye,

bu yolda etkin kamu müdahalelerine ve büyük firmaları güçlendirmeye

odaklanmıştır. Tayvan’ın stratejisiyle büyük paralellikler gösteren bu yaklaşım,

Singapur ve Malezya gibi, teknolojik gelişimlerini çokuluslu kuruluşları çekmeye ve

onlar bünyesinde geliştirmeye odaklanan ülkelerden farklılaşmaktadır. Güney Kore’nin

bugünkü yaklaşımının temeli; sanayi dönüşümünü ve ilerlemesini (restructuring and

upgrading) desteklemek, uluslararası teknoloji transferini sağlamak, üniversite ve sanayi

arasındaki işbirliklerini güçlendirmek, KOBİ’lerin yenilikçilik yetkinliklerini artırmak

ve bunun için Risk Sermayesi Destek sistemlerini oluşturmak ve insan kaynaklarını

sanayileşme amaçları için geliştirmek olarak özetlenebilir. Güney Kore, bugün dünyada

Ar-Ge faaliyetlerine özel sektör üzerinden en fazla kaynak ayıran ülkelerin başında

gelmektedir.

Almanya, her ne kadar Türkiye’den ciddi ölçüde farklılaşsa da Türkiye ve Güney

Kore arasında birçok açıdan benzerlikler bulunmaktadır. İki ülke de 1960’lı

yıllardan itibaren hızlı bir sanayileşme ve buna paralel olarak kentleşme süreci

yaşamıştır. Üniter yönetim yapısına sahip her iki ülkede de devlet ve kamu politikaları,

kalkınma sürecinde öncü bir rol üstlenmiştir. Beş yıllık kalkınma planları hazırlamaya


Sayfa 11

iki ülke de aynı dönemde başlamıştır. Ayrıca, iki ülkenin 1980’li yıllarda kişi başı milli

gelir düzeyleri hemen hemen aynıydı. Bunların yanında, TFV’ye yönelik olarak hem

uygulanan politikaların ve destek araçlarının çeşitliliği hem de kurumların varlığı

açısından Türkiye ile Güney Kore arasında pek çok benzerlik bulunmaktadır.

Bu benzerliklerin yanında, Güney Kore’nin Türkiye’den farklılaştığı temel

özelliklerinin de altı çizilmelidir. Güney Kore, kişi başı gelir açısından gelişmiş

ülkeler düzeyine önemli bir yakınsama performansı sergilemiş ve Türkiye’den bu

noktada ayrışmıştır. Türkiye henüz 10 bin Dolar kişi başı gelir düzeyindeyken, Güney

Kore 2010’lu yıllarda 25 bin Doların üzerine çıkmıştır. Ülkemizin, Güney Kore ile

arasındaki teknolojik ve ekonomik gelişim farklarını kapatamıyor oluşu ayrı bir

araştırma konusudur. Ancak, bu performans makasını açıklamada aşağıda sıralanan beş

temel farklılığın önemli bir etkisi olduğu iddia edilebilir:

Teşvik sisteminin ekonomi politiği. Türkiye, seçimlere dayalı çok partili demokratik

sistemle 1950 yılında tanışırken, Güney Kore ilk demokratik seçimlerini 1987 yılında

gerçekleştirmiştir. Türkiye’nin ekonomi ve sanayi politikalarına eşitlikçilik (economic

eglatarianism) yaklaşımı hâkim olurken, Güney Kore’de ülke yönetimi tarafından

stratejik olarak görülen sektörler, teknolojiler ve şirketler seçilmiş ve devlet tarafından

desteklenmiştir. “Ekonomik ayrımcılık” (economic discrimation) denebilecek bu

yaklaşımda, devletin firmalara desteği koşulsuz olmamış, ihracat ve teknolojik gelişim

performansı yakından izlenmiş, kriterlerini yerine getirmeyen şirketler ağır yaptırımlara

karşılaşmış ve destekler geri çekilmiştir.7

Dünyaya açıklık ve rekabet. Türkiye uzun yıllar ithal-ikameci sanayileşme

politikalarını sürdürdükten sonra, 1980 yılında ihracat odaklı sanayi politikalarını

hayata geçirmeye başlamıştır. Türkiye 1980 yılında dünyaya açılma sürecine girerken,

dünyada aynı dönemde pek çok diğer ülke de benzer politikalara geçmiştir. Öte yandan,

Güney Kore, dünyada ülkeler arası rekabetin çok şiddetli olmadığı 1960’lı yıllarda

ihracata dönük politikaları uygulamaya başlamıştır. Dolayısıyla, Türkiye dünyaya

açılma konusunda emeklemeye başlarken, Güney Koreli şirketlerin yaklaşık 20 yıllık

bir rekabet tecrübesi bulunmaktaydı. Bu dönemde, ülke yönetimindeki Güney Koreli

generallerin Soğuk Savaşın getirdiği jeopolitik fırsatları, başta Amerikan pazarına

erişim olmak üzere, ekonomik getiriye dönüştürdükleri görülmektedir.8

Ekonomik coğrafya ve komşu bölgenin etkisi. Türkiye, içinde Balkanlar, Kafkaslar,

Karadeniz Havzası, Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Doğu Akdeniz’i barındıran bir

coğrafyanın tarihsel olarak merkezi ve en güçlü ekonomik aktörü konumundadır. Güney

Kore’nin ise hemen yanı başında, ondan çok daha büyük iki büyük güç bulunmaktadır:

Japonya ve Çin. Ekonomik entegrasyon eğilimlerinin son 20 senede hızlandığı böyle bir

coğrafyada, Koreli firmalar, bir yandan Japon firmalarına teknolojik açıdan yetişmeye

7 Korea Development Institute (KDI) report on the Knowledge Sharing Program between Korea and

Turkey. Report published on September 2006 with the title “A Way Forward for the Turkish Economy:

Lessons from Korean Experiences.” This study will be referred to as KDI 2006 hereafter. 8 KDI 2006.


Sayfa 12

çalışırken, bir yandan da Çin’in getirdiği ağır rekabet bakısı ile karşı karşıya faaliyet

göstermeye alışmıştır. Benzer bir rekabet baskısı ve ekonomik entegrasyon süreci

Türkiye’nin yakın coğrafyasında görülmemekle birlikte, 1996 yılından sonra girdiğimiz

AB ile Gümrük Birliği sayesinde kısmen mümkün olabilmiştir.

Nüfus yoğunluğu ve altyapı maliyetleri. 80 milyonluk nüfusa sahip Türkiye 783.500

km2lik bir alana yayılırken, 50 milyon nüfusa sahip Güney Kore sadece 100.210 km

2lik

bir büyüklüğe sahiptir. Dolayısıyla genel nüfus yoğunluğu Güney Kore’de, Türkiye’ye

kıyasla 5 kat daha fazladır. Türkiye’nin en yoğun kenti İstanbul’da bir kilometrekarede

2500 kişi yaşarken, bu sayı Seul kentinde tam 7 kat daha fazladır ve 17 bindir.9

Dolayısıyla, iki ülke arasındaki TFV farklarını incelerken, kentsel yoğunluk

düzeyindeki farklılıkların da etkisinin olabileceği hesaba katılmalıdır.10

Nüfus

yoğunluğunun bir önemli etkisi de altyapı maliyetleri üzerinde olmaktadır. Güney

Kore’nin bir ucundaki Seul bölgesi ile diğer ucundaki Busan’ı bağlayan otoyol

omurgası (Gyeoungbu Expressway No1) 1968-1970 yılları arasında inşa edilmiştir.

Güney Kore’deki bu otoyol 416 km uzunluğunda iken, Türkiye’de ancak 1990’lı

yıllarda devreye sokulabilen Ankara-Edirne arasındaki otoyolun uzunluğu 661 km, şu

anda inşaatı sürmekte olan Gebze-İzmir otoyolunun uzunluğu ise 433 km’dir. Sadece

bu veriler bile, Türkiye’nin altyapı maliyetlerinin Güney Kore’ye kıyasla yüksekliğine

işaret etmektedir. Dolayısıyla, TFV’nin önemli belirleyicilerinden olan iç ve dış

pazarlara erişim maliyeti, Güney Kore’de çok daha ucuz olabilmektedir.

Kurumsal etkinlik. Güney Kore’deki kurumların neredeyse birebir benzerlerinin

Türkiye’de mevcut olması dikkat çekicidir. Ancak Güney Kore’deki Ar-Ge, yenilikçilik

(inovasyon) ve girişimciliği geliştirmeye yönelik kurumların çoğu Türkiye’deki

muadillerinden ortalama 10-15 sene önce kurulmuştur. İnceleme ve kıyaslama çalışması

sonucunda, Güney Kore’deki kurumların, insan kaynakları ve mali kapasiteleri

açısından çok daha derin ve küresel ufukları açısından da daha geniş oldukları tespiti

yapılabilmektedir. Ayrıca, Güney Kore’deki kurumlar uyguladıkları politika, program

ve projelerin etkisini değerlendirme, bunlardan doğru politika derslerini çıkarma ve yeni

girişimlere yansıtma konusunda ciddi bir birikim sahibidir.

Son olarak, TFV’nin kritik tetikleyicilerinin başında gelen Araştırma ve

Geliştirme politikaları açısından Almanya, Güney Kore ve Türkiye’deki durumu

kıyaslamak yön gösterici olacaktır. Bu kıyaslamaya Polonya da dâhil edilmiştir.

Polonya, entegre olmuş olduğu değer zincirlerinin niteliği açısından Türkiye’ye

benzerlikler göstermesi itibariyle, TFV politikaları ve Ar-Ge açısından uygun bir

kerteriz noktası olabilir. Aşağıdaki tablo, bir dizi unsuru ön plana çıkarmaktadır:

Türkiye Ar-Ge’ye yaklaşık 15 milyar Dolar ayırırken, Almanya 110 milyar Dolar,

Güney Kore 74 milyar Dolar tahsis etmektedir. Polonya ise Türkiye’nin gerisinde, 10

milyar Dolarlık kaynak ayırmaktadır. Bu harcamaların milli gelir içindeki payına

9 http://www.hani.co.kr/arti/english_edition/e_international/393438.html

10 http://www.citylab.com/work/2012/12/why-denser-cities-are-smarter-and-more-productive/4049/

http://www.hani.co.kr/arti/english_edition/e_international/393438.html

http://www.citylab.com/work/2012/12/why-denser-cities-are-smarter-and-more-productive/4049/


Sayfa 13

bakıldığında ise, Türkiye ve Polonya yüzde 1 ile benzer bir düzeydeyken Almanya’da

bu oran 2,9, Güney Kore’de ise yüzde 4,2’dir.

Türkiye’de özel sektörün Ar-Ge’ye ayırdığı kaynak yaklaşık 7,8 milyar Dolar

düzeyindedir. Bu miktar Güney Kore’de 55 milyar Dolar ile Türkiye’nin yedi katı

kadardır. Toplam istihdam miktarı açısından aynı düzeyde olan iki ülkenin özel

sektörünün Ar-Ge hacmi arasında bu denli fark olması dikkat çekicidir. Aynı şekilde,

Türkiye’de tam zaman eşdeğerli Ar-Ge personeli sayısı 115 bin, Güney Kore’de ise 444

bindir. Ayrıca, Türkiye’de, diğer ülkelere kıyasla, üniversitelerin Ar-Ge

harcamalarından daha yüksek bir pay almakta olduğu dikkat çekmektedir. Ar-Ge’nin

ekonomik verimliliği açısından (birim Ar-Ge harcaması başına düşen patent sayısı),

üniversitelerin ağırlıklı bir işlevlerinin olması negatif bir etki yaratabilmektedir.

Ar-Ge faaliyetlerinin temel çıktılarının başında gelen patent sayısı açısından,

Türkiye’de kaygı verici bir durum dikkat çekmektedir. Triadic patent (üçlü patent) adı

verilen, dünyanın en önemli üç patent ofisi (ABD, AB ve Japonya) tarafından

onaylanmış patent sayısı Türkiye’de 2015 yılında sadece 39’dur. Ar-Ge hacmi

açısından Türkiye’nin gerisinde olan Polonya’da bu sayı 87’dir. Güney Kore’nin triadic

patent sayısı ise Türkiye’nin tam 70 katı kadardır ve 2015 yılında 2.713 olarak

kaydedilmiştir.

Tablo 2: Türkiye, Almanya, Güney Kore ve Polonya’da temel Ar-Ge Göstergeleri, 2015 ya da en

güncel yıl

Ar-Ge fonları (milyon Dolar), 2015

Türkiye Almanya Güney Kore Polonya

Toplam harcama 15337 110170 74217 10248

Özel firmalar 7801 72539 55326 3997

Kamu 4027 31783 17552 4286

Üniversiteler 2824 0 477 225

Diğer 685 5848 862 1740

Nüfus (milyon) 77 82 51 38

Toplam istihdam (milyon) 27 43 26 16

Ar-Ge / milli gelir payı (%) 1.01 2.87 4.23 1

Ar-Ge personel sayısı (bin) 115 613 444 109

Ar-Ge'de Özel sektör payı (%) 50 66 75 39

Üçlü (triadic) patent sayısı 39 4500 2713 87

Kaynak: OECD

Türkiye, Almanya ve Güney Kore’nin Ar-Ge önceliklerine bakıldığında ise,

aşağıdaki sektörlerin ön plana çıktığı görülmektedir:

Türkiye’de Onuncu Kalkınma Planı’nın Öncelikli Dönüşüm Programları

arasında yer alan “Öncelikli Teknoloji Alanlarında Ticarileşme Programında”


Sayfa 14

enerji, sağlık, havacılık, uzay, otomotiv, raylı sistemler, bilişim ve savunma

sektörleri belirtilmiştir.

Almanya’da Ar-Ge hibelerinin odaklanacağı tematik alanlar Federal İleri

Teknoloji Strateji Belgesinde açıklanmıştır. 2014 yılında kabul edilen bu Strateji

(High-Tech Strategy), sanayi ve hizmetler sektöründeki verimliği artırmak için

yaklaşık 5 milyar Euro büyüklüğünde bir destek paketidir. Bu paket

kapsamında, sektörler ve proje bazlı uygulamalarda esnekliğe sahip olacak

şekilde, altı farklı teknolojik tematik alan belirlenmiştir: (1) Dijital ekonomi ve

toplum. Bilgisayar bilimlerine dayanan teknolojiler (endüstriyel internet, bulut

bilişim, büyük veri vb.); (2) Sürdürülebilir ekonomi ve enerji. Çevresel

etkileri olan teknolojilerin araştırılması (yenilenebilir enerji, akıllı şebekeler,

enerji tasarrufu ve depolama); (3) Yenilikçi iş ortamı. Hizmetler sektöründeki

verimliliğe ve buradaki işgücünün eğitimine odaklanan yenilikler; (4) Sağlıklı

yaşam. Bio-teknoloji, ilaç, tıbbi cihazlar ve beslenmeye yönelik araştırmalar; (5)

Akıllı ulaşım. Yeni gelişen ulaştırma teknolojileri (elektrikli araçlar, sürücüsüz

ulaşım); (6) Sivil güvenlik. Dijital teknolojilerin güvenlik uygulamaları (siber

güvenlik, kriptolama vb.)

Güney Kore’de “577 Girişimi” adı verilen ve Başkan Bak tarafından

sahiplenilen strateji; Ar-Ge’nin milli gelir içindeki payını yüzde 5’e çıkarmak ve

dünyanın Ar-Ge’de en önemli 7 ülkesinden biri olmak hedefi için 7 politika

alanına ve 7 teknoloji alanına odaklanmıştır:

Politika alanları: (1) İnsan kaynakları, (2) Temel araştırma, (3) KOBİ

inovasyonu, (4) Bilim ve teknolojide küreselleşme, (5) Teknoloji altyapısı, (6)

Teknoloji kültürü, (7) Bölgesel inovasyon

Teknoloji alanları: (1) Temel endüstriyel teknolojiler, (2) Yükselen endüstriyel

teknolojiler, (3) Bilgi yoğun hizmet teknolojileri, (4) Kamu tarafından

yönlendirilen teknolojiler, (5) Milli güvenliği ilgilendiren teknolojiler, (6)

Küresel sistemi ilgilendiren teknolojiler, (7) Yakınsama (convergence) halindeki

teknolojiler.

Sonuç olarak, her üç ülkenin ekonomik performanslarını ve politika çerçevelerini

karşılaştırmalı olarak inceleyen çalışmalara ülkemizde ciddi bir ihtiyaç bulunmaktadır.

Bu raporun, söz konusu karşılaştırmalara katkı sunması ve TFV’ye yönelik tartışmaların

bilgi içeriğini zenginleştirmesi hedeflenmektedir.


Sayfa 15

Almanya Vaka Analizi

Dünyadaki en yüksek işgücü verimliliğine sahip ülkelerin başında gelen

Almanya’da son yıllarda verimlilik artış oranlarının düşüyor olması önemli bir

tartışma konusudur. Toplam Faktör Verimliliğinin büyümeye katkısı Almanya’da

2000’li yıllardan bu yana bir düşüş sergilemektedir. Sovyet Blokunun çökmesiyle Batı

Almanya ve Doğu Almanya’nın bütünleşme sürecine girmiş olması, 1992-2001

döneminde TFV’nin büyümeye katkısını yüzde 1 düzeylerine taşımıştır. 2005’ten

bugüne ise TFV’nin büyüme katkısı yüzde 0,7 düzeyinde gerçekleşmiştir. 11

Almanya’da TFV’nin büyüme katkısının düşüyor olması hem yapısal faktörlere

hem de kamu politikalarına bağlanmaktadır. Avrupa’daki diğer ülkelere kıyasla

daha esnek işgücü piyasası kurallarına sahip Almanya, 2005 sonrasındaki dönemde

önemli istihdam artışları yaşamıştır. İstihdamın tempolu biçimde artmış olması, işgücü

verimliliğindeki düşüşü kısmen açıklayabilir. Ancak bunun yanında, sermayenin

verimlilik artışı da yavaş seyretmektedir. Bunun ardında ise kamunun verimlilik artırıcı

kamu altyapı yatırımlarına, özel sektörün de verimlik artırıcı sermaye yatırımlarına

yeterince yer vermemesi olabilir.

Ülkenin genel olarak güçlü yenilikçilik performansına rağmen, firma düzeyindeki

yenilikçilik kapasitesindeki yetersizlikler verimlilik artışlarının önünde ciddi engel

olarak görülmektedir. Almanya’da firma düzeyindeki yeniliklerin önemli bir kısmı

imalat sanayindeki büyük şirketlere aittir. KOBİ’lerin ve hizmetler sektörünün, büyük

firmaların yenilikçilik açısından gerisinde kaldıkları bilinmektedir. Bunun da ötesinde,

Almanya’daki yenilikçilik faaliyetleri genel itibariyle süreç iyileştirmelerine ve maliyet

düşüşlerine odaklanmakta, yeni ürün ve hizmet geliştirme arka planda kalmaktadır.

Girişimcilik önündeki engeller, özellikle de girişim sermayesine erişim kısıtları,

yenilikçilikle alakalı verimlilik artışlarını engelleyen faktörlerin başında görülmektedir.

11

Allianz, 2013

https://www.allianz.com/v_1375958851000/media/economic_research/publications/working_papers/en/P

roductivityJuly2013e.pdf

https://www.allianz.com/v_1375958851000/media/economic_research/publications/working_papers/en/ProductivityJuly2013e.pdf

https://www.allianz.com/v_1375958851000/media/economic_research/publications/working_papers/en/ProductivityJuly2013e.pdf


Sayfa 16

Toplam Faktör Verimliliğine Yönelik Genel Politika Çerçevesi

Almanya’da sadece verimlilik konusuna odaklanan bütüncül ve tutarlı bir politika

çerçevesinin olup olmadığı bir tartışma konusudur. Ancak devlet verimlilik

artışlarını yükseltmede önemli bir role sahiptir. Almanya’da merkezi hükümet her

ne kadar TFV’ye yönelik bir politika çerçevesine sahip olmasa da verimlilik düzeyini

artırmak amacıyla iş yapma ortamına ve yenilikçilik ekosistemine bir dizi müdahalede

bulunmaktadır. Bu müdahaleler kapsamında muhtelif politika ve teşvik unsurları yer

almaktadır.

Almanya’da devletin rolünün kolaylaştırıcılık (enabler) ve teşvik edicilik

(incentiviser) ile sınırlı olduğu söylenebilir. Savaş sonrası dönemde, Almanya’da

merkezi hükümet, Güney Kore’deki yaklaşımın aksine, sektör ya da firma seçerek

destekleme yaklaşımından uzak durmuştur. Bunun yerine, yaklaşımın temelinde,

verimlilik artışlarının geneline odaklanan işgücü ve yenilikçilik politikaları

bulunmaktadır. Sektör, teknoloji ve ürün seçimi meselesi, devlet tarafından

yapılmamakta, firmalara delege edilmektedir.

Verimliliğe etkisi olan üç temel politika alanı (yenilikçilik, işgücü piyasası, mesleki

eğitim) bulunmakta ve bu alandaki politikaların tasarımı ve uygulanması,

Almanya’nın yerelleşmiş ve katılımcı yönetişim yapısını yansıtmaktadır. Bu

yönetişim yapısının içinde merkezi hükümet, eyalet yönetimleri, bağımsız kamu ve

yarı-kamu idareleri, iş dünyası örgütleri, uzmanlaşmış birlikler gibi unsurlar

bulunmaktadır. Bu unsurlar tarafından tasarlanan ve uygulanan politikalar içinde TFV

ile en yakından alakalı olan üçü şunlardır: (i) yenilikçilik için devlet destekleri, (ii)

işgücü piyasası düzenlemeleri, (iii) mesleki eğitim sistemi.12

Yenilikçilik İçin Devlet Destekleri

1970’lere kadarki dönemde az sayıdaki stratejik sektöre (nükleer enerji, havacılık

ve uzay, bilgisayar) doğrudan Ar-Ge destekleri veren Almanya, sonraki dönemde

sektörlere doğrudan desteği kaldırmıştır. 1970’ten sonra federal hükümet, sektörleri

yatay olarak kesen kapasite geliştirme konularına odaklanmıştır. Bu bağlamda,

KOBİ’lerin yenilikçilil yetkinliklerinin artırılmasına öncelik verilmiştir.

Yenilikçilik alanında, federal mali desteklerin temel faydalanıcısı, uygulamalı

sanayi araştırmalarına odaklanan, kamusal veya yarı-kamusal nitelikteki

enstitüler olmuştur. Bu enstitülere örnek olarak Fraunhofer Enstitüsü (Fraunhofer

Gesellschaft) verilebilir. Fraunhofer gibi kurumlar, teorik / bilimsel araştırmalarla,

12 WZB, 1997


Sayfa 17

sanayinin ihtiyaçları ve uygulamaları arasında bir köprü görevi görmektedir. Bu

kurumlardaki sanayi araştırmaları, genelde federal hükümet ile araştırmacının

faydalanıcısı konumundaki sanayi kuruluşları tarafından ortaklaşa (yarı yarıya) finanse

edilmektedir.

Federal hükümet, yeni üretim yöntemleri ve ileri teknolojilerin

yaygınlaştırılmasına yönelik olarak danışmanlık hizmetlerini de fonlamaktadır. Bu

amaçla, kamu dışındaki kurumlar (non-governmental institutions) kullanılmaktadır.

Bunlara örnek olarak Alman Ekonomisi Rasyonalizasyon ve Yenilikçilik Merkezi

(Curatorium for Economic Rationalization/Rationalisierungskuratorium der Wirtschaft-

RKW) ve REFA Association (İş Tasarımı, Endüstriyel Organizasyon ve Gelişim

Derneği) verilebilir. Bu gibi kurumlar, eğitim ve danışmanlık hizmetlerini küçük ve orta

ölçekli kurumlara sübvanse edilmiş ücretlerle sunmakta ve onların yeni üretim

tekniklerini ve bu teknikleri uygulamayı zorunlu kılan farklı yönetim yaklaşımlarını

benimsemelerini kolaylaştırmaktadır.

Bu kurumlar üzerinden verilen desteklerin yanında, Alman hükümeti, firma

düzeyinde yenilikçiliği artırmak için doğrudan ve dolaylı başka destek araçları da

kullanmaktadır. KOBİ’lere odaklanan bu destekler, Ar-Ge personelinin ücretlerini

kısmen karşılamak, aynı sektörden veya farklı sektörden üreticilerin rekabet öncesi Ar-

Ge işbirliklerini fonlamak için kullanılmaktadır.

İşgücü Piyasası Düzenlemeleri

Birçok ülkede olduğu gibi, işgücü piyasasına yönelik düzenlemeler, Almanya’da

firma düzeyindeki verimliliğe doğrudan bir etki yapmaktadır. Bu alanda,

Almanya’yı diğer ülkelerden ayrıştıran unsurların başında, bir sektörün genelinde

kolektif olarak pazarlık yapabilme imkânı; işveren üzerindeki maliyetlerin yüksekliği ve

işe alma / işten çıkarmayı zorlaştıran düzenlemeler gelmektedir.

Ücretleri düşük tutmayı engelleyen düzenlemeler nedeniyle, firmaların üzerinde

çalışanlarının verimliliğini yükseltmek için baskı (müşevvik / incentive)

bulunmaktadır. Sektör genelinde ücretlerin sabit olabilmesi, işten çıkarmaların zor

olması gibi nedenler, firmaların maliyet üzerinden rekabet edebilmelerini

zorlaştırmaktadır. Bu zorluk, firmaları hem kalite üzerinden rekabet etmeye hem de

rekabet stratejilerinde sürekli olarak niş alanları aramaya yöneltmektedir. Bunların

sonucunda, firmalar yalın üretim tekniklerini benimsemekte ve çalışanlarının verimliliği

için daha fazla yatırım yapmaktadır.

Personel değişim oranının (labor turnover rate) Almanya’da nispeten düşük

olması sayesinde, firmalar işgücüne yaptıkları verimlilik artırıcı yatırımlardan

yüksek getiri elde edebilmektedir. Kolektif pazarlık nedeniyle, aynı sektör içinde


Sayfa 18

ücret farklılıkları düşük seyretmekte, bu da çalışanların aynı sektör içinde iş arama

eğilimlerini kısıtlamaktadır. Buna ek olarak, kısa dönemli çalışma (Kurzarbeit)

uygulamaları sayesinde firmalar, ekonomik daralma dönemlerinde, işçilerinin çalışma

saatlerini azaltabilmekte; ancak işçiler bundan zarar görmemektedir. Arada oluşan fark

için devletin sübvansiyonları mevcuttur. Bu sayede, ekonomik kriz dönemlerindeki

verimlilik kayıplarının önüne geçilebilmektedir.

Mesleki Eğitim Sistemi

Almanya’daki yüksek işgücü verimliliğinin arkasında ikili yapıdaki (dual system)

mesleki eğitim sisteminin önemli bir rolü bulunmaktadır. Almanya’daki mesleki

eğitim sistemi, firma içi uygulamaya dönük geleneksel çıraklık (apprenticeship)

eğitimini, sınıf içi teorik eğitimle birleştirmektedir.13

Bu yapı, Almanya genelinde,

sanayi istihdamının ana damarını oluşturmakta, çalışanların çoğunluğu işlerini bu yolla

bulmaktadır. Sistem kapsamındaki eğitim standartları, sanayi ile işbirliği içinde

belirlenmekte ve sürecin yönetimini Federal Mesleki Eğitim İdaresi yapmaktadır. Bu

sistem sayesinde, mezun olanlar, piyasada talep gören bir beceri seti ve tecrübeyle iş

hayatına atılmaktadır. Bunun yanında, sistemin mezun ettiği gençler, gelecekteki yeni

teknolojilere kolay adapte olmalarını sağlayan teorik bir altyapı da kazanmaktadır.

13

https://www.nytimes.com/2017/01/30/education/edlife/factory-workers-college-degree-

apprenticeships.html?_r=2

https://www.nytimes.com/2017/01/30/education/edlife/factory-workers-college-degree-apprenticeships.html?_r=2

https://www.nytimes.com/2017/01/30/education/edlife/factory-workers-college-degree-apprenticeships.html?_r=2


Sayfa 19

Teşvik Politikaları Çerçevesi

Almanya’da genel itibariyle iki tür teşvik bulunmaktadır: Yatırımlara yönelik

teşvikler ve firma operasyonlarına yönelik teşvikler. Yatırım teşvikleri, Sanayi ve

Ticareti Teşvik için Ortak Program (Joint Task Program for the Promotion of Industry

and Trade - Gemeinschaftsaufgabe,GRW) altında nakit hibe olarak verilmektedir.

Hibenin miktarı sektörden bağımsızdır ve firmanın büyüklüğüne, yatırımın yerine göre

verilmektedir. Bu desteklerden faydalanabilmek için, yatırımın ekonomik olarak ülke

ortalamasının gerisinde olan bir yerde yapılması gerekmektedir. Bunların yanında,

KOBİ’lere yönelik olarak, faiz oranı piyasa şartlarından daha düşük kredi imkânları,

Federal veya Yerel Kalkınma Bankaları tarafından sağlanmaktadır. Bu krediler için

yatırım alanı öncelikleri, kurumların kendileri veya eyaletler tarafından

belirlenmektedir.

Firma operasyonlarına yönelik teşvikler genelde yeni istihdam ve Ar-Ge

maliyetlerini düşürmeye odaklanmaktadır. İşgücüne yönelik teşvikler genelde yeni

işletmelere verilmekte ve eyalet hükümetleri tarafından belirlenmektedir. Bu teşviklerin

kapsamı eyaletten eyalete önemli değişiklikler göstermektedir. Personel bulma

(recruitment), eğitim ve ücretlerin bir kısmı (bazı durumlarda yüzde 50’ye kadar) gibi

maliyetler bu teşvikler kapsamındadır. Yerel iş ve işçi bulma merkezleri, bu teşviklerin

belirlenmesinde ve dağıtılmasında esas sorumlu konumundadır.

Ar-Ge’ye yönelik teşvikler ise proje bazlı olup, personel ve ekipman giderlerini

desteklemektedir. Proje başvurularında, hedefler, süreçler ve çıktılar net olarak

tanımlanmış olmalı ve araştırması yapılan teknolojinin ticarileşmesine yönelik yüksek

bir potansiyel sergilemelidir. Bunun yanında, yapılacak olan Ar-Ge’nin firmaya ve

bölgesel ekonomiye etkileri de değerlendirme kriterleri arasındadır. Ayrıca, başvuran

projelerin spesifik teknolojilere ve rekabet öncesi işbirliklerine odaklanmalarına da

öncelik verilmektedir. Bu noktada, hibelerle krediler arasında önemli bir fark

bulunmaktadır. Hibeler için spesifik araştırma konuları ön koşul olabilirken, krediler

için böyle zorunluluklar yoktur. Hibeleri Fraunhofer benzeri kamu araştırma altyapıları

vermekte ve altyapı bünyesinde birden fazla firma kaynaklarını spesifik projeler için

birleştirip, federal desteklerden faydalanabilmektedir.

Ar-Ge hibelerinin odaklanacağı tematik alanlar Federal İleri Teknoloji Strateji

Belgesinde açıklanmıştır. 2014 yılında kabul edilen bu Strateji (High-Tech Strategy),

sanayi ve hizmetler sektöründeki verimliği artırmak için yaklaşık 5 milyar Euro

büyüklüğünde bir destek paketidir. Bu paket kapsamında, sektörler ve proje bazlı

uygulamalarda esnekliğe sahip olacak şekilde, altı farklı teknolojik tematik alan

belirlenmiştir:

Dijital ekonomi ve toplum. Bilgisayar bilimlerine dayanan teknolojiler

(endüstriyel internet, bulut bilişim, büyük veri vb.)


Sayfa 20

Sürdürülebilir ekonomi ve enerji. Çevresel etkileri olan teknolojilerin

araştırılması (yenilenebilir enerji, akıllı şebekeler, enerji tasarrufu ve depolama)

Yenilikçi iş ortamı. Hizmetler sektöründeki verimliliğe ve buradaki işgücünün

eğitimine odaklanan yenilikler

Sağlıklı yaşam. Biyoteknoloji, ilaç, tıbbi cihazlar ve beslenmeye yönelik

araştırmalar

Akıllı ulaşım. Yeni gelişen ulaştırma teknolojileri (elektrikli araçlar, sürücüsüz

ulaşım)

Sivil güvenlik. Dijital teknolojilerin güvenlik uygulamaları (siber güvenlik,

kriptolama vb.)

İleri Teknoloji Stratejisi, tematik alanları desteklemenin yanında, yenilikçilik

ekosistemini geliştirmeyi de hedeflemektedir. Strateji kapsamında, federal hükümet

bursların sayısını artırmak ve STEM (bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik)

öğrencilerine krediler sunmak yoluyla işgücünün nitelik ve niceliğini artırmayı

hedeflemektedir. Beceri düzeyi yüksek yabancı çalışanların ülkeye çekilmesi de strateji

kapsamındadır. Bu amaca yönelik olarak, federal hükümet yabancı mesleki yeterlilik

standartlarını tanıma kapsamını genişletmiş; yabancı girişimci ve iyi eğitimli göçmen

çekmek için tanıtım girişimlerine başlamıştır. Bu girişimlerin arka planındaki

düzenleyici çerçeve de gözden geçirilmekte, özellikle patent ve fikri mülkiyet çerçevesi

ile açık verinin erişilebilirliğine yönelik düzenlemeler yapılmaktadır. Strateji

kapsamında ayrıca yenilikçi girişimciliğin finansmanı için risk sermayesi (venture

capital) fonlarına vergi indirimleri yer almaktadır.


Sayfa 21

Verimliliğe Yönelik Kurumsal Yapılar

Almanya’daki verimlilik artışlarına yönelik çalışan kurumlar yerelleşmiş

durumdadır ve katılımcı işleyişe önem vermektedir. Verimlilik konusundaki yasama

yetkisi Meclis Eğitim, Araştırma ve Teknoloji Değerlendirme Komisyonunun (The

Parliamentary Committee on Education, Research and Technology Assessment)

sorumluluğundadır. Söz konusu Komisyon, özel sektöre ve uzmanlara sürekli danışarak

kanunları hazırlamaktadır.

Verimlilik politikalarının uygulama sorumluluğu, verimliliğin farklı boyutlarında /

unsurlarında uzmanlaşan, kamusal, yarı kamusal ve kâr amacı gütmeyen özel

kurumlar tarafından yürütülmektedir. Bu kurumların yetkileri federal, eyalet ve

yerel düzlemde paylaştırılmış durumdadır. Bu kurumlar arasında öne çıkanlar aşağıda

özetlenmektedir:

Federal Eğitim ve Araştırma Bakanlığı (BMBF), Ar-Ge politikalarının

geliştirilmesi ve uygulamasından sorumlu başlıca kurumdur. İleri Teknoloji

Stratejisini bu kurum hazırlamıştır. BMBF, araştırmaların fonlama kararlarını,

yükseköğretime ve Ar-Ge politikalarına dair kararları almaktadır. Avrupa

Komisyonu ile yakın işbirliği içinde çalışan kurum, eyalet hükümetleri, özel

sektör, akademi ve sivil toplum ile de yakın çalışmaktadır. BMBF ayrıca,

düzenli olarak gerçekleştirdiği politikaların etki değerlendirmesini yapan

çalışmalarıyla da öne çıkmaktadır.

Federal Ekonomi ve Enerji Bakanlığı (BMWi) esas olarak rekabet gücünün

geliştirilmesi konusuna odaklanmaktadır. Araştırma kurumlarının faaliyetlerinin

koordinasyonu, büyük ölçekli kamu altyapı yatırımları, KOBİ’lerin yenilikçilik

kapasitelerinin yükseltilmesine yönelik faaliyetler ve enerji sektörü reformları

BMWi’nın başlıca faaliyetleridir.

Eyalet hükümetleri düşük bütçelerine ve yetersiz uygulama kapasitelerine

rağmen, verimlilik politikaları açısından önemli bir işlev üstlenmektedir. Eyalet

düzeyinde, hükümetlerin genel itibariyle fonlama ve eğitim kurumlarının

faaliyetlerini koordine etme sorumlulukları bulunmaktadır. Bu bağlamda,

Almanya’da eğitim sistemin yüksek düzeyde yerelleşmiş olması not edilmelidir.

Özel sektörü temsil eden kuruluşlar politika yapımı sürecinde önemli bir role

sahip olsalar da verimliliğe yönelik faaliyetlerin fonlanmasında kısıtlı bir işlev

üstlenmektedir. Kâr amacı gütmeyen vakıf statüsünde olup, ancak bir şirketle

ilintili konumda olan kuruluşlar (örn. Volkwagen Vakfı), uygulamalı

araştırmalar için fon sağlamaktadır. Ancak bu gibi kurumlardan gelen fonlar,

Almanya’nın Ar-Ge harcamaları içinde kısıtlı bir role sahiptir. Alman Sanayi ve

Ticaret Odası (DIHK), Alman Endüstriler Federasyonu (BDI) gibi kurumların

ise politika yapımı sürecinde önemli etkileri mevcuttur.


Sayfa 22

Son olarak, devlet ile araştırma kurumları arasında köprü işlevi gören bir

Danışma Konseyi bulunmaktadır. Bilimsel Araştırmalar Konseyi (the Council

for Science and Humanities - Wissenschaftsrat) hem federal hem de eyalet

hükümetleri için öneriler geliştirmekte, araştırma ve yükseköğretim öncelikleri

için yol gösterici olmayı hedeflemektedir. Konseyin üyeleri Almanya

Cumhurbaşkanı, araştırma kurumları, federal ve eyalet hükümetleri tarafından

atanmaktadır. Konsey bir diyalog platformu olarak işlemekte; devlet ile

araştırma camiası arasında uzlaştırıcı bir köprü görevi görmektedir.

Bağımsız araştırma kurumları, ticarileşmeye yönelik Ar-Ge’nin

şekillenmesinde ve uygulamasında en kritik işlevi üstlenmektedir. Almanya

genelinde bağımsız araştırma kurumları, temel ve uygulamalı araştırmalarda

öncü role sahiptir. Bunlar arasında Max Planck Enstitüsü temel bilimlerdeki

araştırmalara odaklanırken, Leibinitz Enstitüsü hem temel hem uygulamalı

araştırmalara, Fraunhofer Enstitüsü ise uygulamalı araştırmalara

odaklanmaktadır. Bu kurumların yapılanma ve fonlama biçimleri farklılık

göstermektedir; ancak hepsinin en temel ortak noktaları bağımsızlıkları,

yerelleşmiş yönetişim ve network-bazlı yapılarıdır. Toplam Faktör Verimliliği

açısından en kritik kuruluş Fraunhofer Enstitüsüdür. (Bilgi kutusu 1’de bu

kurum hakkında daha detaylı bilgi sunulmaktadır).


Sayfa 23

Bilgi Kutusu 1: Fraunhofer Enstitüsü

Fraunhofer Enstitüsü 1949 yılında kurulmuş olan bir uygulamalı araştırma kuruluşudur.

Kurum bünyesinde, Almanya içinde ve dışında 67 farklı enstitü bulunmaktadır.

Bağımsız (otonom) yönetişimi olan kurumun yapısı kanunla düzenlenmiş ve mülkiyeti

Federal ile Yerel hükümetler arasında paylaşılmıştır.14

İdari Yapı

Enstitünün Genel Kurulu; Yönetim Kurulu üyeleri, onursal üyeler, Senato üyeleri ve

üyelik ücreti veren kamu kurumu temsilcilerinden oluşmaktadır. Genel Kurul yılda bir

kere toplanır ve Senatonun üyelikleri, yıllık faaliyet raporunun onaylanması, icra

kurulunun atanması ve değiştirilmesi gibi üst düzey stratejik kararları verir.

18 üyeden oluşan Enstitü Senatosu, Genel Kurul tarafından atanır ve bilim, iş dünyası

ve kamunun önden gelen, saygın temsilcilerinden oluşur. Federal ve Eyalet Hükümetleri

18 üyenin 7’sini atar, 3 üye ise danışma kurulu işlevi olan Bilim ve Teknik Kurulu

tarafından belirlenir. Kurumun başkanını ve icra kurulunu, araştırma ve geliştirme

politikalarını Senato belirler. Enstitü bünyesine yeni katılacak olan araştırma

kurumlarının, kurulmasına, sisteme dâhil edilmesine veya kapatılmasına bu Senato

karar verir.

İcra Kurulu, Fraunhofer’in genel politikalarını belirler, mali işleri düzenler ve kurumun

planlamasını, faaliyetlerini ve dış ilişkilerini yürütür. Kurul dışardan fon bulunması ve

bunun kurum bünyesindeki enstitülere dağıtılması konusuyla ilgilenir. Kurum

bünyesindeki 67 farklı Enstitünün direktörleri bu İcra Kurulu tarafından atanır. Kurul,

biri İcra Başkan olmak üzere, 4 tam zamanlı üyeden oluşur. Üyelerin ikisi bilim ve

teknoloji camiasından, diğer iki üyeden biri ise özel sektörden, diğeri kamudan gelir.

Bilim ve Teknik Kurulu, danışma kurulu niteliğinde olup, üyeleri ise kurum

bünyesindeki araştırma ve idari personeldir. Kurulun esas işlevi, organizasyon

bünyesindeki enstitülere Ar-Ge, ticarileşme ve genel yönetimle ilgili konularda destek

olmak ve tavsiyede bulunmaktır.

Enstitüler ise esas olarak araştırma işlerinin yürütülmesinden sorumludur. Genelde bu

enstitülerin ayrı tüzel kişilikleri bulunmaz, İcra Kurulunun gözetiminde, günlük

faaliyetlerini bağımsız bir şekilde yürütürler. İcra Kurulunun onayına başvurmaksızın,

küçük ölçekli ve kısa vadeli araştırma projelerini yürütebilirler. Ancak, uzun vadeli ve

üst düzey araştırma projeleri için İcra Kurulunun onayına başvurulur. Enstitü

direktörleri kurumun günlük işleyişine, araştırma ve iş odaklı faaliyetlere, araştırma

projelerinin organizasyonuna ve dış fonların temin edilmesine odaklanır.

14 Fraunhofer Enstitüsü Kurulus Kanunu (Almanca)

https://www.fraunhofer.de/content/dam/zv/de/ueber-fraunhofer/Satzung-Fraunhofer-Gesellschaft.pdf

https://www.fraunhofer.de/content/dam/zv/de/ueber-fraunhofer/Satzung-Fraunhofer-Gesellschaft.pdf


Sayfa 24

Fraunhofer çatısı altında, idari fonksiyonların merkezileşmesi yereldeki merkezlerin asli

görevi olan araştırmaya odaklanmalarını sağlamakta; uygulamada da standartların

oluşmasına katkı sağlamaktadır.

Kuruluş bünyesindeki birden fazla enstitü, birbirleri arasında, proje bazlı olarak gruplar

ve birlikler oluşturabilir. Bugün faal olan yedi farklı grup bulunmaktadır: Bilgi ve

İletişim Teknolojileri, Yaşam Bilimleri, Mikro-elektronik, Işık ve Yüzeyler, Üretim,

Materyaller, Savunma ve Güvenlik.

Finansman

1973’teki Federal Hükümetin bir kararı gereği, Fraunhofer, tamamen kamu tarafından

fonlanan bir modelden, karma bir modele geçmiştir. Karma modelde, kamudan gelen

fonlar, Enstitünün kendi faaliyetlerinden elde ettiği gelirlerle desteklenmektedir. Bu

gelir kaynaklarının içinde, kamu kurumlardan gelen araştırma hibeleri, özel sektörden

gelen sözleşme karşılığı fonlar gibi kalemler bulunmaktadır. Bugün itibariyle,

Fraunhofer’in genel bütçesinin yüzde 70’i ve 2,1 milyar Euro tutarındaki araştırma

bütçesinin yüzde 90’ı, kurumun kendi kendine elde ettiği gelirlerden

kaynaklanmaktadır. Genel bütçenin geri kalan yüzde 30’unun büyük bir kısmı ise

federal hükümet tarafından fonlanmaktadır. Kamudan gelen bu “koşulsuz” kaynaklar

genelde gelecek teknolojilerine yönelik bağımsız araştırmalar için kullanılmakta, özel

sektörden gelen fonlar ise ticarileşme amacı olan projelere odaklanmaktadır.

TFV ve Fraunhofer

Fraunhofer enstitüleri bulundukları bölgelerde yenilikçilik kümelenmelerinin

gelişmesini sağlayarak yerel rekabet gücüne önemli katkıda bulunmaktadır. Enstitüler,

hangi şehirde/bölgede kurulduysa, o yerin özelliklerine özgü konularda faaliyet

göstermektedir. Örneğin, güçlü bir optik endüstrisine sahip olan ve dünyanın önde gelen

lens imalatçılarından Zeiss’a ev sahipliği yapan Jena şehrindeki Fraunhofer Enstitüsü,

optik alanındaki araştırmalara odaklanmaktadır.15

Fraunhofer Enstitüleri, bulundukları

bölgelerde var olan akademik kurum ve firmaların Ar-Ge kapasitelerini daha verimli

kullanmasını sağlamakta, onları bir araya getirerek kümelenme ağlarını

güçlendirmektedir. Bu yönüyle Fraunhofer, Alman Federal Hükümetinin Yüksek

Teknoloji Stratejisinin bir parçası olan küme geliştirme hedefine katkıda

bulunmaktadır.16

Özel sektör ve Fraunhofer arasındaki geçişkenlik de dikkat çekicidir. Fraunhofer’de

çalışmış olan birçok uzmanın, kariyerlerinin daha sonraki aşamalarında imalat sanayinin

önde gelen firmalarında yönetici pozisyonlarında çalışmış oldukları görülmektedir. Bu

firmalar arasında Audi ve Porsche gibi dünyanın önde gelen imalatçıları bulunmaktadır.

15 http://file.scirp.org/pdf/AJIBM_2015121513514536.pdf

16 http://reports.weforum.org/manufacturing-growth/fraunhofer-gesellschaft-germany/#view/fn-33

http://file.scirp.org/pdf/AJIBM_2015121513514536.pdf

http://reports.weforum.org/manufacturing-growth/fraunhofer-gesellschaft-germany/#view/fn-33


Sayfa 25

Fraunhofer’da çalışmış kişiler tarafından kurulan çok sayıda yeni girişim (start-up)

olduğu da bilinmektedir. Fraunhofer çalışanları, kurum bünyesindeki araştırmalarını

ticarileştirmeleri ve kurumdan ayrılıp şirket kurmaları yönünde teşvik edilmektedir.

Fraunhofer modelinin TFV'ye olan katkılarının bazı sınırlamaları da bulunmaktadır.17

Bunlardan en önemlisi, Fraunhofer Enstitülerinin geleneksel olarak hâlihazırda var olan

endüstrilerin Ar-Ge gereksinimini karşılamaya odaklanmış olmasıdır. Enstitülerin

finansal ve idari yapısı büyük verimlilik artışı sağlayabilecek yeni iş modellerinin

ortaya çıkmasını sağlayacak riskli ve maliyetli Ar-Ge projelerine uygun değildir.

Enstitülerin kısa vadeli ve düşük riskli projelere dayalı yapısı, biyoteknoloji gibi riskli

fakat getirisi büyük Ar-Ge projeleri olan sektörlerin ihtiyacına uygun değildir. Son

olarak, Fraunhofer gibi araştırma kurumlarının bulundukları bölgelerde olumlu ağ

etkilerinin görülmesi için bu bölgelerde alakalı sektörlerde gelişmiş bir sanayi ve

araştırma kümelenmesi olması gerekmektedir.18

17 https://www.nap.edu/read/18448/chapter/13#232

18 ftp://ftp.zew.de/pub/zew-docs/dp/dp3798.pdf

https://www.nap.edu/read/18448/chapter/13#232

ftp://ftp.zew.de/pub/zew-docs/dp/dp3798.pdf


Sayfa 26

Şekil 3: Fraunhofer’in Almanya’daki ve Dünyadaki Yapılanmaları

Almanya’daki Fraunhofer Enstitüleri

Fraunhofer’in Almanya Dışındaki Enstitüleri


Sayfa 27

Şirket Ölçeğine Göre Politikalar

KOBİ'lerin yenilikçilik (inovasyon) kabiliyetlerini geliştirmek, yeni Yüksek

Teknoloji Stratejisinin ana hedeflerinden biridir. Bu amaçla KOBİ'lere yönelik belli

ve bir teknoloji alanı odaklı olmayan Ar-Ge destekleri geliştirilmiş, teknoloji odaklı

destek programlarından yararlanma koşulları ise KOBİ'ler için gevşetilmiştir.

KOBİ'lerin verimliliğini arttırmaya yönelik en öne çıkan destek programı Merkezi

Yenilikçilik Pogramı'dır (ZIM). ZIM, destek almak isteyen KOBİ'lerin belirli bir

teknoloji alanında faaliyet gösterme zorunluluğu bulunmaması açısından diğer destek

programlarından ayrılır. Bütün sektörlerden ve teknoloji alanlarından başvuru kabul

eden ZIM, yeni ürünler geliştirmek, mevcut ürün veya hizmetlerini önemli ölçüde

iyileştirmek isteyen KOBİ'lere göre geliştirilmiştir. ZIM'de diğer destek programlarına

göre daha kolay ve hızlı bir başvuru süreci bulunmakta ve başvurular devamlı olarak

(son başvuru tarihi olmadan) kabul edilmektedir. ZIM destekleri bir veya işbirliği yapan

birden fazla firmaya verilebilmekte veya Fraunhofer gibi araştırma kurumlarıyla

ortaklaşa yapılan projelere sağlanabilmektedir. Yabancı firmalarla ortak Ar-Ge projesi

yapan Alman şirketleri, ZIM kapsamında aldıkları desteğe yüzde 10 ilave destek

alabilmektedir. Bununla beraber toplam destekler, proje masrafının yüzde 55'ini

geçememektedir.

Endüstriyel Araştırma İşbirliği (IGF) programı, Ar-Ge işbirliği yapmak isteyen

KOBİ'lere yönelik geliştirilmiştir. Bu programın amacı, kendi bünyesindeki Ar-Ge

kapasitesi zayıf olan sanayi KOBİ'lerinin Fraunhofer gibi araştırma kuruluşları veya

büyük şirketlerle ortaklaşa araştırma projeleri yürüterek bu kurumların Ar-Ge

birikimlerinden faydalanmalarıdır. Bu destek sisteminden yaklaşık 50.000 KOBİ

yararlanmaktadır. IGF sistemine üye olan şirketler benzer Ar-Ge ihtiyacı olan aynı

sektördeki diğer şirketlerle birlikte proje başvurusu hazırlamakta, bu başvurular,

Almanya'daki sanayi araştırma kurumlarının çatı kuruluşu olan Endüstriyel Araştırma

Kurumları Federasyonu’nun (AiF) onayından sonra maddi destek almaya hak

kazanmaktadır. Destek alan programlar, üniversiteler veya Fraunhofer benzeri araştırma

kurumları tarafından yürütülmektedir. Bu programda kurumlar arası işbirliği sayesinde

katılan KOBİ'lerin Ar-Ge kabiliyetlerinin de geliştirilmesi hedeflenmektedir.

Ar-Ge kapasitesi yüksek olan KOBİ'ler için KMU-Innovativ (Yenilikçi KOBİ’ler)

programı kapsamında destekler bulunmaktadır. Biyoteknoloji, tıp, bilişim, enerji

verimliliği gibi stratejik öneme sahip teknoloji alanlarında yüksek Ar-Ge kapasitesine

sahip KOBİ'ler, KMU-Innovativ desteklerinden faydalanabilmektedir. Bu programın

amacı gelişmekte olan teknoloji alanlarında KOBİ'ler için finansal olarak yüksek yük

getiren ve riskli Ar-Ge projelerine destek olmaktır. Projelere sağlanan destek miktarı

ZIM ve IGF'ye oranla çok daha yüksek olup, başvuru süreci hızlı ve basittir.


Sayfa 28


Sayfa 29

Firmaların Kurumsallaşması İçin Teşvikler

Almanya'da firmaların genel olarak kurumsallaşmasına yönelik teşvik veya destek

programları bulunmamakta, fakat yenilikçilik alanında kapasite geliştirmeye

yönelik destekler verilmektedir. Bu desteklerin amacı, firmaların Ar-Ge yönetim

becerilerini geliştirmek, yeni teknolojilerin getirdiği kurumsal yönetim biçimlerine

adaptasyonunu hızlandırmaktır.

Federal ve eyalet hükümetleri, kurumsal yönetim eğitimi ve danışmanlığı veren

derneklere finansal destek sağlamaktadır. Bu derneklerden en önemli ikisi Alman

Ekonomisi Rasyonalizasyon ve Yenilikçilik Merkezi (RKW) ve İş Tasarımı,

Endüstriyel Organizasyon ve Gelişim Derneği'dir (REFA).

Federal ve eyalet hükümetleri, şirketlere verimlilik konusunda danışmanlık veren

REFA programlarına finansal destek vermektedir. 1924'te kurulan bir dernek olan

REFA, özellikle KOBİ'lere süreç yönetimi, endüstriyel organizasyon, verimlilik ve

maliyet analizi gibi konularda eğitim ve danışmanlık vermektedir. Eğitimler mavi yaka,

beyaz yaka ve yönetici seviyesindeki çalışanlara yöneliktir. REFA'nın son yıllardaki

önemli inisiyatiflerinden biri de, şirketleri Sanayi 4.0 sistemine hazırlama eğitimleridir.

Eğitimler para karşılığı verilmekle beraber Federal ve yerel yönetimler belirli

programlara katılım için finansal teşvik verebilmektedir. REFA'nın bir diğer işlevi de

yeni üretim teknolojilerine geçiş yapan şirketlerde çalışanlar ve işverenler arasındaki

sorunların çözümünde arabuluculuk rolü üstlenmektir.

Ekonomi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından desteklenen RKW, ağırlıklı olarak

KOBİ'lerin yönetim kabiliyetlerini yükseltme amacı taşır. Almanya'da 15 ayrı

bölgede faaliyet gösteren RKW, KOBİ'lere verimlilik arttırıcı yeni ürün ve hizmetlerden

(örn. Yazılımlar) faydalanma konusunda danışmanlık ve eğitim hizmetleri vermektedir.

Ekonomi ve Teknoloji Bakanlığı'nın verdiği Go-Inno programı kapsamında Ar-Ge

yönetimi danışmanlığı hizmetleri teşvik edilmektedir. KOBİ'lere yönelik olarak

tasarlanmış bu programda, anlaşmalı danışmanlık firmalarının firmalara verdikleri

hizmetlerin günde 1.100 Euro'ya kadar olan kısmının yarısı karşılanmaktadır. Teşvik

verilen danışmanlık hizmetleri arasında GZFT analizleri, proje tasarımı ve yönetimi gibi

konular bulunmaktadır.


Sayfa 30

Güney Kore Vaka Analizi

Güney Kore’nin yakınsama sürecinin arkasında güçlü bir devlet liderliği, devlet

tarafından kontrol edilen finansal sektör ve Chaebol adı verilen, büyük ölçekli, çok

çeşitli alanlarda faaliyet gösteren aile şirketlerinin olduğu görülmektedir. Bu üç

unsur, Güney Kore’nin gelişmiş ülkelerle arasındaki farkı kapatmasına ve birçok

yüksek teknoloji sektöründe küresel lider haline gelmesine katkı sunmuştur. Ayrıca,

Güney Kore’nin OECD ülkeleri içindeki en yüksek özel yatırım oranına sahip olması,

sermaye ve işgücü faktörlerini çok hızlı artırmıştır. Nüfus artışı, işgücüne katılım

oranlarının yükselmesi ve uzun çalışma saatleri de hızlı milli gelir artışına destek

olmuştur. Ancak 1998 Asya Krizi, Güney Kore için bir dönüm noktası olmuştur.

Şiddetli bir ekonomik daralmanın ardından yaşanan süreçte hem Chaebol’ler yeniden

yapılandırılmış ve ekonomi içindeki hâkim güçleri azaltılmış, hem de başta finansal

sektör olmak üzere devletin ekonomi içindeki rolü sınırlandırılmıştır.

Uygulanan sanayi politikalarının başarısı sayesinde, Güney Kore TFV açısından

oldukça dikkat çekici bir yakınsama performansı sergilemiştir. Güney Kore’nin

1960-1990 dönemindeki ekonomik başarısını TFV artışlarından ziyade üretim

faktörlerinin artışına (factor accumulation) atfeden çalışmalar bulunmaktadır.19

Özellikle tasarruf oranları, yatırım oranları, kadınların işgücüne katılım oranları ve

çalışma saatleri gibi göstergelerde Güney Kore, Türkiye’yi ve pek çok gelişmekte olan

ülkeyi geride bırakmıştır. Ancak daha geniş bir zaman diliminden bakıldığında, örneğin

1960-2010 dönemi ele alındığında, Güney Kore’nin TFV başarısı ortaya çıkmaktadır.

1960’ta Güney Kore’nin TFV düzeyi ABD’nin yüzde 31’indeyken, 2010’da bu oran

yüzde 68’e yükselmiştir. TFV’nin bileşenleri itibariyle bakılacak olursa:

1960’da ABD’deki düzeyin yüzde 8’i olan çalışan başına üretim miktarı,

2010’da ABD’deki düzeyin yüzde 61’ine yakınsamıştır.

Aynı dönemde çalışan başına sermaye stokunun ABD’ye oranı yüzde 7’den

yüzde 78’e yükselmiştir.

Çalışan başına düşen insan sermayesi (human capital per worker) ise yüzde

60’tan yüzde 97’ye çıkmıştır. 20

1998-2013 döneminde ise Güney Kore’deki büyük ölçekli imalat şirketleri

verimliliklerini yılda ortalama yüzde 9 artırmıştır.21

19

Krugman 1994. 20

Jong Wha Lee (2016) “Korea’s Economic Growth and Catch-up: Implications for China” Asian

Development Bank Institute 21

McKinsey (2013) Beyond Korean Style: Shaping a New Growth Formula” McKinsey Global Insitute


Sayfa 31

Haziran 2013’te yürürlüğe giren “Yaratıcı Ekonomi Stratejisi”, geçmiş 40 yılda

uygulamış olduğu yakınsama stratejisinin artık sonuna gelinmiş olduğunu ortaya

koyarak Güney Kore için ekonomik paradigmayı değiştirmekte ve yeni bir yol

haritası sunmaktadır. Yeni planın vizyonu “Kore halkı için daha mutlu bir hayatı,

yaratıcı bir ekonomi yoluyla gerçekleştirmek” şeklinde tanımlanmıştır. Mutluluk

vurgusunun arkasında büyük ihtimalle Güney Kore’nin OECD ülkeleri arasında en

yüksek intihar oranına sahip olması gelmektedir.22

Bu vizyona yönelik 3 temel hedef, 5

strateji ve 24 program önerilmektedir. Temel hedefler arasında (i) yaratıcılık ve

yenilikçilik yoluyla yeni işler ve pazarlar yaratmak, (ii) Güney Kore’nin küresel lider

konumunu yaratıcı bir ekonomi ile desteklemek ve (iii) yaratıcılığın saygı gördüğü bir

toplum yaratmak. Bu amaçlar altındaki beş strateji ise aşağıda sıralanmıştır:

Yaratıcılığın ekonomik karşılığının alınabilmesi için start-up’ları teşvik eden bir

ekosistem oluşturmak

Risk sermayesi firmalarını güçlendirmek ve KOBİ’lerin yaratıcı ekonomi

içindeki konumlarını iyileştirip küresel pazara girişlerini kolaylaştırmak

Geleceğin zorluklarını çözebilecek ve hayalleri olan bir yaratıcı sınıfı

desteklemek

Yaratıcı ekonominin temeli olan bilim, teknoloji ve bilişimde yenilikçilik

kapasitesini güçlendirmek

Kore halkı için yaratıcı ekonomik kültürü desteklemek

TFV’ye Yönelik Genel Politika Çerçevesi

Güney Kore’nin kalkınma stratejisi, teknolojik kabiliyetleri milli olarak

geliştirmeye odaklanmıştır. Tayvan’ın stratejisiyle büyük paralellikler gösteren bu

yaklaşım, Singapur ve Malezya gibi teknolojik gelişimlerini çokuluslu kuruluşları

çekmeye ve onlar bünyesinde geliştirmeye odaklanan ülkelerden farklılaşmaktadır.

Güney Kore’nin yaklaşımının temelinde sanayi dönüşümünü ve ilerlemesini

(restructruing and upgrading) desteklemek, uluslararası teknoloji transferini sağlamak,

üniversite ve sanayi arasındaki işbirliklerini güçlendirmek, KOBİ’lerin yenilikçilik

yetkinliklerini artırmak ve bunun için Risk Sermayesi Destek sistemlerini oluşturmak ve

insan kaynaklarını sanayileşme amaçları için geliştirmek olarak özetlenebilir.

Güney Kore, Türkiye’ye kıyasla daha derin bir küresel rekabet tecrübesine

sahiptir. Güney Kore, dünyada ülkeler arası rekabetin çok şiddetli olmadığı 1960’lı

yıllarda ihracata dönük politikaları uygulamaya başlamıştır. Dolayısıyla, Türkiye

dünyaya açılma konusunda emeklemeye başlarken, Güney Koreli şirketlerin yaklaşık 20

22

McKinsey (2013) “Beyond Korean Style: Shaping a New Growth Formula”, McKinsey Global

Institute, April 2013


Sayfa 32

yıllık bir rekabet tecrübesi bulunmaktaydı. Bu dönemde, ülke yönetimindeki Güney

Koreli generallerin Soğuk Savaşın getirdiği jeopolitik fırsatları, başta Amerikan

pazarına erişim olmak üzere ekonomik getiriye dönüştürdükleri görülmektedir.23

Dünyada yatırım oranlarının düşük olduğu 1970’li yıllarda Güney Kore, Hyundai ve

Samsung gibi firmaların yatırımlarını teşvik ederek, 1980’li yıllarda dünya rekabete

açıldığında kendi şirketlerini avantajlı konuma getirmiştir. Hyundai şirketi kendi ürettiği

PONY marka otomobili 1975 yılında, LG elektronik şirketi kendi markasıyla ilk renkli

televizyonu 1976’da, Samsung firması kendi markasıyla ilk mikro-dalga fırını 1978’de

küresel piyasaya sürebilmiştir.

Güney Kore’nin sanayi politikası çerçevesi, ülkenin sahip olduğu kaynak tabanı ve

gelişmişlik düzeyi dikkate alınarak sürekli olarak güncellenmektedir. 1960’larda

emek yoğun sektörlerde ihracatı teşvik ederek sanayileşme sürecine başlayan Güney

Kore, 1970’lerde ağır sanayi ve kimya endüstrilerine yoğunlaşmıştır. 1980’lerde ise

teknolojik açıdan ileri imalat sanayileri teşvik edilmiş ve otomotiv, elektronik ve

elektrikli ev aletleri gibi sektörler desteklenmiştir. 1990’larda bilişim teknolojilerine

ağırlık verilmiş, bu gelişim 2000’li yıllara kadar devam etmiş ve meyvelerini vermeye

başlamıştır. 2000’li yıllarda ise yeşil teknolojiler temiz üretime odaklanarak başlamış,

daha sonra nesnelerin interneti, akıllı sistemler gibi alanlara doğru kaymıştır. Bugün ise

Güney Kore’nin gündemi yaratıcı sektörlere odaklanmaktadır.

Güney Kore’de TFV’nin gündeme gelmesi 1990’lı yıllarda, yüksek ücret baskısının

şirketler kesiminde hissedilmeye başlamasıyla olmuştur. Bundan önceki dönemde,

Güney Kore’nin temel rekabet avantajı verimlilikten ziyade, daha fazla üretim

faktörünü (sermaye, işgücü) harekete geçirebilme gücünden kaynaklanmaktaydı. 1988-

1990 arasında işgücü maliyetlerinin yıllık yüzde 18 oranında artması, verimlilik

konusunu firmalar için öncelikli gündem maddesi haline getirmiştir.24

Bu bağlamda,

TFV’ye yönelik olarak dört temel politika alanı belirginleşmiştir. Aşağıda sırasıyla bu

alanlar açıklanmıştır:

Teknoloji Ekosistemini Geliştirmeye Yönelik Politikalar

Yenilikçi Girişimciliği Geliştirmeye Yönelik Politikalar

İnsan Kaynaklarını Geliştirmeye Yönelik Politikalar ve Mesleki Eğitim Reformu

Rekabeti Artırmaya ve Uluslararası Entegrasyona Yönelik Politikalar

Teknoloji Ekosistemini Geliştirmeye Yönelik Politikalar

Güney Kore’de TFV çerçevesinin önemli bir unsuru teknoloji politikalarındaki

başarıya dayanmaktadır. Bu alanda iki politika hedefi güdülmektedir: (a) uluslararası

23

KDI (2006) 24

KDI (2006)


Sayfa 33

teknoloji transferinden maksimum fayda sağlanması, (b) yerel teknolojik yetkinliklerin

artırılması. Güney Kore’nin yenilikçilik politikaları üç ayrı fazda incelenebilir:

Taklit fazı (1961-1979): Bu evrede, teknolojik yetkinlikleri artırmanın esas yolu

olarak yabancı teknolojilerin taklit edilmesi benimsenmiştir.

İçselleştirme fazı (1980-1998): Yerel Koreli mühendisler yeni ürünleri

geliştirmede ve sıfırdan yeni tesis kurmada yetkin hale gelmiştir. Bu evrede özel

sektörün gerçekleştirdiği Ar-Ge faaliyetlerinin milli gelir içindeki payı yüzde

0,2’den yüzde 1,17’ye yükselmiştir.

Geliştirme fazı (1998’den sonra): Bu evrede ise artık yerel mühendisler,

dünyada teknolojik gelişmelere yön veren ve kendi alanlarında en ileri düzeyde

ürünler geliştirebilmektedir. 1991 yılında, Güney Koreli büyük şirketler

bünyesindeki Ar-Ge merkezlerinin sayısı 100’ü geçmiştir. Samsung, Japon ve

Amerikalı rakipleriyle aynı anda MDRAM yarı iletken çipini 1989 yılında

küresel rekabete sunabilmiştir.

Güney Kore’deki yenilikçilik sistemi büyük firmalar, kamu destekli araştırma

enstitüleri (Government Research Institutes – GRIs), yükseköğretim kurumları,

AR-GE destekleri, risk sermayesi fonları ve KOBİ finansmanı araçları arasındaki

karmaşık ve güçlü ilişkilerden meydana gelmektedir. Güney Kore’nin politika

koordinasyonuna özel önem vermesi sayesinde, farklı kurumların ortak hedefler

etrafında farklı politikalar uyguladıkları karmaşık bir sistem işletilebilmektedir. “577

Girişimi” adı verilen ve Başkan Bak tarafından sahiplenilen strateji; Ar-Ge’nin milli

gelir içindeki payını yüzde 5’e çıkarmak ve dünyanın Ar-Ge’de en önemli 7 ülkesinden

biri olmak hedefi için 7 politika alanına (insan kaynakları, temel araştırma, KOBİ

inovasyonu, bilim ve teknolojide küreselleşme, teknoloji altyapısı, teknoloji kültürü,

bölgesel inovasyon) ve 7 teknoloji alanına odaklanmıştır:

Temel endüstriyel teknolojiler

Yükselen endüstriyel teknolojiler

Bilgi yoğun hizmet teknolojileri

Kamu tarafından yönlendirilen teknolojiler

Milli güvenliği ilgilendiren teknolojiler

Küresel sistemi ilgilendiren teknolojiler

Yakınsama (convergence) halindeki teknolojiler

Devletin Ar-Ge öncelikleri sistematik uzgörü (foresight) çalışmaları sonucunda

belirlenmekte ve düzenli olarak güncellenmektedir. Yakın zamanda tamamlanmış

olan “Total Roadmap” isimli çalışmada, Güney Kore’nin ekonomik büyümesini

etkileyecek 90 stratejik teknoloji içinden 33 adet öncelikli alan belirlenmiştir. Bu


Sayfa 34

teknolojilerin seçiminde altı farklı kriter kullanılmıştır: (i) gelecekteki talep, (ii)

teknolojinin ne kadar yenilikçi olduğu, (iii) kamu müdahalesinin ne kadar gerekli

olduğu, (iv) mevcut Ar-Ge yetkinlikleri, (v) teknolojiyi kullanacak firmaların yetkinlik

düzeyi ve Ar-Ge’nin ticari getirisi, (vi) belirlenen ufukta teknolojinin gerçekleşme

ihtimali.

2005’te çıkarılan “Ar-Ge Programlarının Performansının Değerlendirilmesi ve

Yönetilmesi Hakkında Kanun” ekosistemin kalitesini yükseltmeyi hedeflemiştir.

2011’de Kore’de 493 Ar-Ge programı altında 41.619 Ar-Ge projesi yürütülmekteydi.

Bu programların çoğunun amacı verimliliği artırmaktır. 2005’te çıkan Kanun,

programların değerlendirilmesine odaklanmakta, projelerin performans değerlendirmesi

ise projeleri yürüten Bakanlıklar tarafından yapılmaktadır. Bu Kanun kapsamında farklı

değerlendirme yöntemleri tanımlanmıştır: 25

Öz-değerlendirme (self-evaluation): Program hedeflerinin uygunluğu,

program yönetim sisteminin kalitesi, performans ve başarı, sonuçlar.

Meta-değerlendirme (meta-evaluation): Bütçe ve kaynak tahsis kararlarının

değerlendirilmesi, öz-değerlendirmenin sonuçları, veri, kalite, yöntem açısından

değerlendirilmesi.

Spesifik, derinlemesine değerlendirmeler. Bütçesi büyük programlar için.

Güney Kore’de Ar-Ge programlarının çeşitliliği yüksek düzeydedir ve muhtelif

Bakanlıkların güdümünde çok sayıda farklı Ar-Ge programı bulunmaktadır.

Enformasyon Bakanlığı’nın 1992’de başlatmış olduğu “Telekomünikasyon

Teknolojileri Programı” bilinen en başarılı programlar arasındadır. BISDN (Broadband

Integrated Services Digital Network - Genişbantlı Tümleşik Hizmetler Sayısal

Şebekesi) ve CDMA (Code-Division Multiple Access - Kod Bölmeli Çoklu Erişim)

projeleri, ülke çapında önemli etkisi olmuş projeler olarak görülmektedir. Bu

programın, diğer programlara kıyasla iki temel avantajı bulunmaktadır. Bunlardan ilki

proje bütçelerinin kamu bütçesinden değil, şirket statüsündeki Güney Kore

Telekomünikasyon Kurumu tarafından karşılanması, dolayısıyla yüksek tutarlı

projelerin finanse edilebilmesidir. İkincisi de, Ar-Ge sonuçlarının ticarileşmesi için en

önemli imkânı kamu alımlarının sunmasıdır. Ar-Ge projeleri sonucunda geliştirilen

ürünlerin en önemli alıcısı Enformasyon Bakanlığı olabilmektedir.26

Yapılan Ar-Ge’nin yeterince ticarileşememesi Güney Kore’de günümüzün önemli

TFV sorunları arasındadır. Türkiye’dekine benzer biçimde, Güney Kore’de de

25

OECD (2014) OECD Reviews of Innovation Policy: Industry and Technology Policies in Korea 26

Ülkemizde geleneksel olarak savunma sanayii sektöründe görülen bu yaklaşımın, Güney Kore’de farklı

bakanlıklar bünyesinde Ar-Ge odaklı olarak uygulanmış olması not edilmelidir. Her ne kadar Onuncu

Kalkınma Planı’nın ardından “Sanayi İşbirliği Programı” gibi araçlarla bu yaklaşım hayata geçirilmeye

çalışılsa da, Güney Kore’nin bu konularda Türkiye’nin 20 yıl önünde olduğu izlenmektedir.


Sayfa 35

KOBİ’lerin akademiyle yeterince işbirliği yapmıyor oluşu bir sorun olarak

görülmektedir. Buna önlem olarak, OECD’nin 2014’te yürüttüğü kapsamlı sanayi

politikası gözden geçirme çalışması sonucunda aşağıdaki tedbirler geliştirilmiştir: 27

Yüksek başarı sahibi lisans ve yüksek-lisans öğrencilerinin hızlı büyüyen (start-

up) KOBİ’lerde yenilikçiliği hızlandırmak amacıyla görevlendirilmesi

(secondment),

Kamu-özel araştırma ortaklıklarının daha sistematik biçimde desteklenmesi,

Kamu destekli araştırma kurumlarının yapılarının KOBİ’lerin ihtiyaçları hesaba

katılarak gözden geçirilmesi,

Teknoloji Holding Şirketlerinin teşvik edilmesi,

Ticarileşme programları için daha uzun vadeli perspektiflerin benimsenmesi ve

bununla uyumlu fonlama imkânlarının artırılması,

“Innovation Challenge” gibi kamu tarafından tanımlanacak bir sorunu çözmeye

yönelik ödül mekanizmalarının geliştirilmesi,

Sistemde belirsizlik yaratan Fikri Mülkiyet Hakları ile ilgili sorunların

çözülmesi,

Kamu destekli araştırma kurumlarında ticarileşmeye yönelik kapasitenin

iyileştirilmesi.

Teknoloji ve yenilikçilik alanında Güney Kore’nin performansının zayıf olarak

değerlendirildiği ve birçok açıdan Türkiye’yle de benzeştiği bir dizi alanı not

etmekte fayda vardır. Temel bilimlerde araştırma yapma kapasitesinin halen düşük

olması önemli bir sorundur. Devlet tarafından desteklenen araştırma enstitüleri ile

üniversiteler arasındaki bağlantıların zayıf olduğu görülmektedir. Lise eğitimi

yaratıcılığa yeterince önem vermemekte ve ağırlıklı olarak öğrencileri üniversite

sınavlarına hazırlamaktadır. Son dönemde KOBİ’lere verilen öneme rağmen,

Chaebol’ların ekonomideki hâkimiyeti devam etmektedir.28

OECD’nin yapmış olduğu

kapsamlı bir politika değerlendirmesi sonucunda teknoloji politikaları alanında Güney

Kore’ye önermiş olduğu reform başlıkları aşağıda özetlenmiştir:

Yenilikçilik politikalarına yönelik bakanlıklar arası koordinasyonun

iyileştirilmesi

Üniversitelerin araştırma ve yenilikçilik alanındaki katkılarının artırılması ve

kamu araştırma enstitüleriyle olan ilişkilerinin güçlendirilmesi

Temel bilimlerdeki araştırma kapasitenin artırılması

KOBİ’lerdeki yenilikçilik kapasitesinin desteklenmesi

Ar-Ge uzmanlık alanlarının çeşitlendirilmesi, buna yönelik yeni fon

kaynaklarının geliştirilmesi

27

OECD (2014) OECD Reviews of Innovation Policy: Industry and Technology Policies in Korea 28

OECD (2009) Korea Science and Technology Review.


Sayfa 36

Bilim ve teknoloji eğitimlerinde kadınların katılımının artırılması

Araştırma sistemi içindeki işgücü hareketliliğinin teşvik edilmesi

Bölgelere ve yerel düzeye yenilikçilik politikaları için daha fazla yetki

devredilmesi

Güney Kore’de üniversite sisteminde hala ciddi sorunlar bulunmaktadır.

Türkiye’dekine benzer bir yapıda bulunan Güney Kore üniversite sistemi, büyük ölçüde

merkezi denetim ve yönlendirme altında faaliyet göstermektedir. Türkiye’dekine benzer

üniversite giriş sınavları ve hazırlık kursları Güney Kore’de de bulunmaktadır. Güney

Kore’de üniversiteler arasındaki rekabet oldukça kısıtlı düzeydedir. 1980’lerde bilim ve

mühendislik bölümlerinin kontenjanları büyük ölçüde artırılmıştır. Bu artış yaşanırken,

üniversitelerin kapasite kısıtları veya piyasadaki talebin yeterince göz önünde

bulundurulmaması, mühendislerin kalitesi ve iş bulamaması konusunda önemli kaygılar

ortaya çıkarmıştır. Bugünkü durumda, en yüksek kalibreli öğrencilerin, mühendislik

bölümlerini değil de hukuk, işletme ve iktisat gibi bölümleri tercih ediyor olması Güney

Kore’de önemli bir tartışma konusudur.

Yenilikçi Girişimciliği Geliştirmeye Yönelik Politikalar

Güney Kore’de yenilikçi girişimciliği geliştirmeye yönelik politikalar 1990’ların

ortasında gündeme gelmiş, 1998 Asya Krizi ile de öncelik kazanmıştır. 1998 krizi

çok sayıda yüksek nitelikli mühendisin ve Ar-Ge personelinin işsiz kalmasına neden

olmuştur. Güney Kore hükümeti ise kriz döneminde hem kamu Ar-Ge bütçesini

artırarak, hem de teknolojik girişimciliği bir politika önceliği haline getirerek, krizi

fırsata dönüştürmüştür.29

Bunun öncesinde, Güney Kore hükümeti 1990’lı yıllardan

itibaren yenilikçi girişimciliğin geliştirilmesi için bir dizi önemli politikayı hayata

geçirmiştir:

Risk Sermeyesi (Venture Capital) Fonlarının ülkeye girişi için yasal çerçevenin

ve mevzuatın oluşturulması ve yatırımcılara vergi muafiyetleri getirilmesi30

Amerika’daki NASDAQ benzeri, KOBİ’ler için ikincil bir sermaye piyasasının

ve Borsanın kurulması (KOSDAQ)

Yeni kurulan yüksek teknolojili girişimler (start-ups) için vergi teşvikleri

getirilmesi

Araştırmacıların zorunlu askerlik görevinden muaf tutulması

Ülke taklitten özgün teknoloji geliştirme sürecine geçtikçe, fikri mülkiyet

haklarının güvence altına alınmasına ilişkin çerçevenin güçlendirilmesi

29

OECD (2009), “OECD Reviews of Innovation Policy: Korea 2009”, OECD Publishing,

Paris. doi: 10.1787/9789264067233-en 30

1987-1992 arasında Kore’de 50’den fazla Risk Sermayesi Fonu etkin hale gelmiştir.


Sayfa 37

Türkiye’nin 2000’li yıllarda girişimcilik ortamını iyileştirmek için uygulamaya

çalıştığı çoğu politika aracı 1980 ve 1990’lı yıllarda Güney Kore tarafından hayata

geçirilmiştir. Bunlar arasında sektörlere yönelik stratejilerin hazırlanması, özel sektör-

kamu arasında rekabet gücüne yönelik diyalog mekanizmalarının oluşturulması, üstün

performans gösterenlerin devlet tarafından tanıtılması ve ödüllendirilmesi, risk

sermayesi fonlarının desteklenmesi, üniversitelerin araştırma altyapılarının

güçlendirilmesi gibi araçları sayabiliriz.

Kore Risk Yatırımları Kuruluşu (Korea Venture Investment Corporation -

KVIC)31

bir fonların fonu ve fon eşleştirme mekanizması olarak 2005 yılında

kurulmuştur ve ülkedeki risk sermayesi fonlarının gelişimini hedeflemektedir.

Bugüne kadar 3.400 KOBİ’ye yatırım yapılmış ve 2,2 trilyon won’luk bir devlet

sermayesiyle, 12,9 trilyon won’luk (11,2 milyar Dolar) risk sermayesi fonu harekete

geçirilmiştir. Bu fonların yüzde 70’i imalat sektörüne, yüzde 20’si ise yazılım sektörüne

yönlenmektedir. Türkiye’deki muadili olan Türkiye Yatırım Fonu Şubat 2016’da

kurulmuş, ancak hala işlevsel hale gelememiştir.32

“Güney Kore Yaratıcı Ekonomi ve Yenilikçilik Merkezleri” (Center for Creative

Economy and Innovation in South Korea) adı altında yeni bir yapılanma da dikkat

çekmektedir. Birincisi Eylül 2014’te Daegu Şehrinde kurulan bu merkezlerden, ülke

genelinde toplamda 17 adet kurulması öngörülmektedir. Bugüne kadar bu

merkezlerdeki 2.800 start-up firma 250 milyon Dolarlık bir yatırım çekmiş ve 1.300

yeni yüksek nitelikli iş yaratmıştır.33

İnsan Kaynaklarını Geliştirmeye Yönelik Politikalar (Mesleki Eğitim)

Güney Kore’nin yakınsama performansının ardındaki en önemli faktörlerden

birinin eğitim olduğu bilinmektedir. Eğitime yüksek bir sosyal değer atfedilen ülkede,

22-34 yaş arasındaki gençlerin yüzde 97’si orta eğitim, yüzde 53’ü de yükseköğretim

mezunudur. Türkiye’nin en alt sıralarda yer aldığı OECD PISA testi sonuçlarında 15

yaşındaki Güney Koreli öğrencilerin OECD ülkeleri arasında en iyi performanslardan

birini sergilediği görülmektedir. Devletin öncelikleri arasında mesleki eğitimi

geliştirmek yer almakta, bugün itibariyle yükseköğretim kapsamındaki öğrencilerin

yüzde 32’si “junior college” ve “polytechnic college” adı verilen mesleki eğitim veren

kurumlarda okumaktadır. 34

31

https://www.k-vic.co.kr/eng/ 32

http://www.star.com.tr/ekonomi/fonlarin-fonu-turkiye-yatirim-fonu-kuruldu-haber-1089446/

Türkiye’de kısıtlı olan risk sermayesi faaliyetinin imalat sektörüne yeterince ağılık vermediği

izlenmektedir. 33

http://seoulspace.co.kr/2016/09/07/center-for-creative-economy-innovation-in-south-korea/ 34

OECD (2009) Vocational Education and Training in Korea: Strengths, Challenges and

Recommendations

https://www.k-vic.co.kr/eng/


http://seoulspace.co.kr/2016/09/07/center-for-creative-economy-innovation-in-south-korea/


Sayfa 38

Güney Kore’de mesleki eğitimin, normal orta eğitime kıyasla daha az tercih

edilmesinden dolayı Güney Kore hükümeti bazı önlemler almaktadır. 2007’de

meslek liselerinin ismi “profesyonel liseler” (Professional high-shools) olarak

değiştirilmiştir. İsim değişikliğine ek olarak, profesyonel lise mezunlarının

üniversitelere devam etmelerinin önündeki engel de kaldırılmıştır. Yükseköğretim

düzeyinde, mesleki eğitim iki veya üç yıllık programlarda sunulmakta ve iki yıllık

politeknik mezunları “sanayi uzmanı” (Indsutrial Associate) derecesiyle mezun

olmaktadır. Politeknikler aynı zamanda bir yıllık çıraklık eğitimleri de sunmaktadır.35

Meister Schools adı verilen içinde işbaşı eğitimlerin de bulunduğu yeni bir okul

tipinin pilotu yapılmaktadır. Bu okullarda, okulun bulunduğu bölgedeki yerel

firmalarla yakın işbirliği yapılmakta ve mezunlara iş garantisi sunulmaktadır. Bu

yöntem ile mesleki eğitimin sanayinin ihtiyaçlarına daha duyarlı hale gelmesi ve bu

ihtiyaçlara yönelik becerilerin geliştirilmesi hedeflenmektedir. Okullara önemli düzeyde

özerklik verilmekte ve değişen sanayi ve ekonomik koşullara hızlı adapte olmaları

beklenmektedir. 2013 itibariye 28 adet Meister Okulu’nda 11.500 öğrenci eğitim

görmekte ve 1.600 firmayla doğrudan işbirliği yapılmaktadır. 36

Güney Kore her ne kadar mesleki eğitim sonuçları konusunda önemli bir mesafe

almış olsa da sistemin yapısını geliştirmek için hala ciddi bir arayış içindedir.

Bunlardan birincisi, sanayinin karar alma süreçlerine, özellikle müfredat oluşumuna

katılımını artırmaktır. Bu amaca yönelik olarak sektör konseyleri oluşturulmaktadır.

İkincisi, mesleki eğitim öğretmenlerinin sanayide daha fazla iş tecrübesi edinmeleridir.

Sisteme dâhil olabilmek için, sanayide çalışmış olma şartı aranması tartışılmaktadır.

Üçüncüsü, Almanya’daki sisteme benzer şekilde, okullarda edinilen teorik eğitimin,

sanayi firmalarında stajlar ve pratik eğitim yoluyla tamamlanmasıdır.

Rekabeti Artırmaya ve Uluslararası Entegrasyona Yönelik Politika Çerçevesi

Güney Kore küresel ekonomiye kontrollü biçimde entegre olmayı stratejik bir

öncelik olarak benimsemiştir. 1998 öncesi dönemde, doğrudan yabancı yatırımların

çekilmesi hedeflenmiş ancak bu konuda seçici olunmuştur. Özellikle Japonya’dan

kaynaklı sömürgecilik kaygıları bu kararlarda etkili olmuştur. Güney Kore’nin bir

yandan kendi firmalarını daha fazla ihracat yapmaları için desteklerken, bir yandan da iç

pazarda kısmen korumacı bir yaklaşım benimsediği söylenebilir. Ancak 1998 krizi

önemli bir dönüm noktası olmuş ve bu krizin ardından ticaret ve yatırım rejimlerinde

serbestleşmeye gidilmiştir.37

35

OECD (2009) Learning for Jobs OECD Reviews of Vocational Education and Training: Korea 36

http://mckinseyonsociety.com/e2e_casestudy/meister-high-schools-south-korea/ 37

KDI (2006), McKinsey (1998)


Sayfa 39

1998 öncesinde OECD içinde en kısıtlayıcı rekabet ve piyasa düzenleme

çerçevelerinden birine sahip olan Güney Kore, 2000’li yıllarda hızla OECD

ortalamasına yaklaşmıştır. TFV’yi doğrudan etkileyen alanlardan birinin ürün

piyasalarına yönelik düzenlemeler ve rekabet düzeyi olduğu bilinmektedir.38

Bu

düzenlemeler kapsamında, devletin ekonomik faaliyetlerdeki ağırlığı, girişimcilik ve

rekabet üzerindeki engeller, yatırım ve ticaret üzerindeki kısıtlamalar ele alınmıştır.

1998’den sonra yaşanan hızlı ekonomik toparlanmada, bu alanlarda yapılan reformların

önemli bir etkisi olmuştur. Güney Kore’nin imzaladığı Serbest Ticaret Anlaşmaları

(STA’lar) bu serbestleşme sürecinde önemli bir işlev üstlenmiştir.

Bugün itibariyle, Türkiye ile de yürürlükte olmak üzere Güney Kore’nin 25 adet

STA’sı bulunmaktadır. Bunlardan 16 tanesi yürürlükte, 9 tanesi ise müzakere

sürecindedir. Sadece Serbest Ticaret Anlaşması değil, Kapsamlı Ekonomik İşbirliği

Anlaşması, Yakın Ekonomik Ortaklık Anlaşması gibi farklı işbirliği modelleri de

denenmektedir. Güney Kore aşağıdaki ülkeler / bloklar ile serbest ticaret anlaşması

imzalamıştır:39

Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN) - Kore Kapsamlı Ekonomik İşbirliği

Anlaşması (ASEAN - Korea Comprehensive Economic Cooperation

Agreement)

Asya - Pasifik Ticaret Anlaşması (Asia - Pacific Trade Agreement)

Avrupa Birliği - Kore Serbest Ticaret Anlaşması (European Union - Korea Free

Trade Agreement)

ABD - Kore Serbest Ticaret Anlaşması (United States - Korea Free Trade

Agreement)

Türkiye - Kore Serbest Ticaret Anlaşması (Turkey - Korea Free Trade

Agreement)

Avusturalya - Kore Serbest Ticaret Anlaşması (Australia - Korea Free Trade

Agreement)

Hindistan - Kore Ekonomik İşbirliği Anlaşması (India - Korea Economic

Partnership Agreement)

Yeni Zelanda – Kore Yakın Ekonomik İşbirliği Anlaşması (New Zealand -

Korea Closer Economic Partnership)

Çin - Kore Serbest Ticaret Anlaşması (China - Korea Free Trade Agreement)

Şili - Kore Serbest Ticaret Anlaşması (Chile - Korea Free Trade Agreement)

Kanada - Kore Serbest Ticaret Anlaşması (Canada - Korea Free Trade

Agreement)

Peru - Kore Serbest Ticaret Anlaşması (Peru - Korea Free Trade Agreement)

38

Aghion et al (2005) 39

https://aric.adb.org/fta-country

https://aric.adb.org/fta-country


Sayfa 40

Vietnam - Kore Serbest Ticaret Anlaşması (Vietnam - Korea Free Trade

Agreement)

Avrupa Birliği ile Güney Kore arasında imzalanmış olan Serbest Ticaret

Anlaşması, sadece imalat sektörünü değil; hizmetler, tarım, kamu alımları gibi çok

sayıda kritik sektörü kapsaması nedeniyle önemli etkilere sahiptir ve dünyada en

iyi uygulama örneklerinden biri olarak nitelendirilmektedir.40

2006 yılında

müzakereleri başlamış olan bu anlaşma, 2011 yılında yürürlüğe girmiştir. Bu anlaşma

hem Avrupa Birliği’nin Asya kıtasındaki ilk STA’sıdır hem de geçmişte yapılan tüm

STA’lardan daha kapsamlı bir çerçeveye sahiptir. Anlaşma, tüm gümrük tarifelerini

sıfırlamanın yanında, özellikle otomotiv, ilaç, tıbbi cihazlar ve elektronik

sektörlerindeki tarife dışı engelleri de ortadan kaldırmayı hedeflemektedir. Bunların da

ötesinde, hizmetler ve yatırımlar için iki tarafın piyasalarına erişim kısıtlarını

kaldırmaları, rekabet politikası, kamu alımları, fikri mülkiyet hakları, düzenlemelerin

şeffaflığı ve sürdürülebilir kalkınma konularında hükümler içermektedir. Avrupa

Birliği, Güney Kore’nin üçüncü en büyük ticaret ortağı; Güney Kore ise AB’nin

dokuzuncu en büyük ihracat pazarıdır. Güney Kore’nin AB pazarına ihracatı 42 milyar

Euro büyüklüğünde ve ağırlıklı olarak makine, elektronik ve plastik ürünleridir. AB’nin

Güney Kore’ye 48 milyar Euro tutarındaki ihracatı ise makine, ulaşım araçları, ilaç

ürünlerinden oluşmaktadır. Bu STA sayesinde, Güney Kore’nin AB ülkelerindeki

yatırımları 2010’da 13 milyar Euro düzeyindeyken, 2014’te 20 milyar Euro’ya

erişmiştir. AB’nin ise Güney Kore’de 44 milyar Euro’luk yatırımı bulunmaktadır.

ABD-Güney Kore Serbest Ticaret Anlaşması (KORUS-FTA) için müzakereler

2006 yılında başlamış ve anlaşma 2012 yılında yürürlüğe girmiştir. 2016 itibariyle

Güney Kore’nin ABD’ye ihracatı 81 milyar Dolar, ABD’den ithalatı ise 64 milyar

Dolardır. 145 milyar Dolarlık bu ticaret hacmi, Güney Kore’yi ABD’nin altıncı en

büyük ticaret ortağı yapmaktadır. 2016’da iki ülke arasındaki hizmet ticareti hacmi 32

milyar Dolara ulaşmıştır. Bunun 22 milyar Doları ABD’nin Güney Kore’ye hizmet

ihracatı, 11 milyar Doları ise Güney Kore’nin ABD’ye hizmet ihracatından

oluşmaktadır. Güney Kore’nin ABD’deki doğrudan yatırım stoku 40 milyar Dolar,

ABD’nin Güney Kore’deki toplam yatırımı ise 35 milyar Dolar düzeyindedir.41

40

http://ec.europa.eu/trade/policy/countries-and-regions/countries/south-korea/ 41

https://ustr.gov/trade-agreements/free-trade-agreements/korus-fta


Sayfa 41

Teşvik Politikaları Çerçevesi (Özel Sektörü Geliştirmeye Yönelik

Politikalar)

Güney Kore’deki teşvik politikalarının özü, daha iyi performans gösteren

işletmeleri desteklemeye dayanmaktadır.42

1998 krizinden önceki dönemde, teşvik

sistemi, firmalara daha yüksek performans için doğru teşvikleri vermek (getting the

incentives right) ve dinamik bir seçim süreci (beauty contest) işletmek üzerine

kurgulanmıştır.43

Özellikle 1960-1980 arasındaki dönemde, Güney Kore’nin teşvik

politikalarında temel performans kriteri olarak ihracat miktarı baz alınmıştır. İhracatını

daha fazla artırabilen firmalar, devletten daha fazla teşvik almaya hak kazanmışlardır.

Aynı dönemde Türkiye ithal-ikameci yaklaşımlara odaklanırken, Güney Kore’nin

dünyadaki ticaret rejiminin henüz kısıtlayıcı kurallarının ortaya çıkmamış olmasından

da faydalanarak, küresel piyasalarda varlık gösterme tecrübesi edindiği söylenebilir.

Sonraki dönemde ise, siyasi reformların da etkisiyle daha eşitlikçi, şeffaf ve kurallara

tabi bir yaklaşımı benimsemiştir. Türkiye’dekine paralel bir yaklaşımla, Güney Kore’de

de sanayiye doğrudan müdahaleyi amaçlayan sektörel teşviklerin yerine firmaları yatay

olarak etkileyen işlevsel teşvikler geçmiştir.

Güney Kore’deki teşvik sistemi mali destekler sağlamanın ötesinde, özel sektör ve

devlet arasında işbirliğine dayalı elverişli bir ortamın yaratılmasını

hedeflemektedir.44

Teşvik politikaları tasarımında ve uygulamasında, sağlam bir piyasa

kavrayışının varlığından söz etmek mümkündür. Piyasanın işlevleri, kısıtları,

aksaklıkları ve bunun yanında kamu politikalarının hem piyasa bozucu hem de piyasayı

tamamlayıcı işlevlerine yönelik güçlü bir anlayış sistemin aktörlerinde mevcuttur. 45

Bu noktada altı çizilmesi gereken hususların başında, bugün uygulanan teşvik

politikaları itibariyle Güney Kore’nin Türkiye’den çok farklı araçlara sahip

olmadığı gelmektedir. Özellikle Dünya Ticaret Örgütü gibi kurumlar, Gümrük Birliği

veya Serbest Ticaret İlişkisi içinde bulunulan sözleşmeler, teşvik politikaları için ciddi

kısıtlar ortaya çıkarmaktadır. Teşvik politikalarının odağında yer alan unsurlar dört

kategoride toparlanabilir: (i) Ar-Ge faaliyetlerine yönelik vergi teşvikleri, (ii) Ar-Ge

faaliyetlerinde kullanılan ekipmanın gümrük vergilerinden muaf olması, (iii) İnsan

42

Bu türdeki politikaların şeffaflık ve hesap verebilirlik düzeyi yüksek rejimlerde uygulanması sorunlu

olabilmektedir. Kaynak tahsisi kararlarını, herkesin tabi olduğu standart kurallara ve düzenlemelere

bağlamayıp, tanımı muğlak olabilecek performans kriterlerine bağlamak sorunlara yol açabilmekte,

özellikle istismar riski (moral hazard), israf ve yolsuzluk gibi sonuçları doğurabilmektedir. 43

KDI 2006. 44

Project Syndicate March 2017 article “Industry by Design” By Christopher Smart, available online at

https://www.project-syndicate.org/onpoint/industry-by-design-by-christopher-smart-2017-

03?barrier=accessreg 45

Bu tespit 2012’de Güney Kore’de yürütülmüş saha kapsamı sonrasında bu raporun yazarının kendi

gözlemlerine dayanmaktadır. Serbest piyasanın işlevlerini içselleştirme düzeyi açısından, Türk siyasetçi

ve bürokratlarla, Koreli meslektaşları arasındaki farklar ayrı bir araştırma konusu olabilir.

https://www.project-syndicate.org/onpoint/industry-by-design-by-christopher-smart-2017-03?barrier=accessreg

https://www.project-syndicate.org/onpoint/industry-by-design-by-christopher-smart-2017-03?barrier=accessreg


Sayfa 42

kaynağı geliştirmeye yönelik harcamalar için vergi indirimleri, (iv) Ticarileşme

süreçlerinin hızlanabilmesi için Risk Sermayesi Fonlarının faaliyetlerinin teşvik

edilmesi.

Bugünkü kısıtlar altında tanımlanan oyun alanı genelde KOBİ’lerin

desteklenmesi, Ar-Ge faaliyetlerinin teşvik edilmesi, insan kaynağı gelişiminin

desteklenmesi gibi unsurlardan oluşmaktadır. Teşvik politikalarının uygulamasında,

ülkeler arasındaki başarı farklılıklarını açıklayan temel konu ise bu araçların stratejik

önemdeki bazı endüstrilerin desteklenebilmesi için ne ölçüde “sistematik biçimde”

kullanıldığıdır. Bu bağlamda, özellikle yeni gelişen endüstriler, diğer endüstrilere

nazaran daha fazla devlet desteğine ihtiyaç duymaktadır. Bunun nedeni, mevcut sosyal,

ekonomik ve yasal kurum ve kuralların geleneksel endüstrilerin ihtiyaçlarına yönelik

tasarlanmış olması, yeni gelişen endüstrilerin ihtiyaçlarına cevap vermekten uzak olma

ihtimalidir. Dolayısıyla, kurumları, yeni gelişen endüstrilerin ihtiyaçları doğrultusunda

sürekli olarak gözden geçirmek, güncellemek ve geliştirmek, en kritik devlet teşviki

olabilmektedir. Çoğu çalışmada, Güney Kore’nin bu alandaki dinamik yaklaşımına

vurgu yapılmakta ve temel başarı faktörlerinden biri olarak gösterilmektedir.46

Teşvik politikalarındaki bir diğer temel başarı faktörü de devlet yardımlarının bir

kerelik bir alışveriş ilişkisi içinde değil, sürekli gelişen bir süreç olarak

kurgulanmasıdır. Güney Kore’de teşvik politikaları yapım süreçlerinin geneline

bakıldığında, sistemden faydalananları sürekli olarak izleme ve değerlendirme; bunların

sonucunda da ödüllendirme işlevlerinin öne çıktığı söylenebilir. Dani Rodrik’in

tabiriyle, Güney Kore’nin sanayi politikası başarısı, küresel rekabette kazanan firmaları

ödüllendirmek değil, küresel rekabette başarısız olan firmalardan destekleri zamanında

geri çekmek olarak özetlenebilir.47

Bunu yapabilmek içinse, izleme ve değerlendirme

işlevlerinin önemi ortaya çıkmaktadır. Güney Kore kamu idaresi hatalarından gerekli

dersleri çıkartma ve bunları yeni politikalara yansıtma konusunda dünyada örnek

gösterilmektedir.48

Ayrıca, özel sektör ile kamudaki karar alıcıları düzenli olarak bir

araya getiren diyalog platformları önemli bir işlev üstlenmiştir. Bu platformlarda,

ihracat performansı, hedeflere ulaşılamamasının ardındaki nedenler ve hedeflere

erişmek için yapılması gerekenler sistematik olarak tartışılmaktadır.

Güney Kore’nin bugün uyguladığı teşvik politikalarının dayanağı ise düzenli

olarak güncellenen ve ülkenin Devlet Başkanları tarafından yayınlanan Vizyon

46

Ricardo Hausmann & Dani Rodrik (2006) “Doomed to Choose: Industrial Policy as a Predicament”

Harvard Center for International Development Working Paper, available online at

https://www.hks.harvard.edu/index.php/content/download/69495/1250790/version/1/file/hausmann_doo

med_0609.pdf 47

Dani Rodrik (2004) “Industrial Policy for the Twenty First Century” Harvard Kennedy School

Working Paper Series RWP 04-047 48


Paris. doi: 10.1787/9789264067233-en

https://www.hks.harvard.edu/index.php/content/download/69495/1250790/version/1/file/hausmann_doomed_0609.pdf

https://www.hks.harvard.edu/index.php/content/download/69495/1250790/version/1/file/hausmann_doomed_0609.pdf


Sayfa 43

Belgeleridir. Güney Kore “Bilgi Ekonomisine Geçiş” kavramına ve buna yönelik

stratejilere 1990’lı yılların ortalarından itibaren öncelik vermeye başlamıştır. Başkan

Roh (2003-2007) güdümünde ve kamu-özel ortaklığında hazırlanan “Ekonomik

Büyümenin Lokomotifi Olacak Yeni Nesil Endüstriler İçin Ulusal Vizyon Belgesi”

teşvik sisteminde önemli bir işlev üstlenmiştir. Devlet açısından stratejik olarak görülen

ve desteklenecek 10 endüstri bu belgede açıkça ele alınmıştır. Bu endüstriler arasında

dijital TV/yayın, ekranlar, akıllı robotlar, yeni nesil otomobiller, yeni nesil mobil

iletişim cihazları, akıllı ev ağları, yeni nesil ilaç ürünleri, dijital içerik/yazılım ve yeni

nesil piller yer almaktadır. Başkan Lee (2008-2012) ise Vizyon Belgesinde 17 farklı

sektör ve teknolojiyi hedeflemiş; yeşil teknolojiler, akıllı robotlar ve gıda endüstrisini

ön plana çıkarmıştır. Son olarak, Başkan Park (2013-2017) yaratıcı endüstriler başta

olmak üzere içinde tıbbi cihazların da bulunduğu bazı sektörel hedefler göstermiştir.49

49

Murat Yülek (2014) “Industrial Policies: A Comparison Between Korea and Turkey” KIEP Working

Paper


Sayfa 44

Verimliliğe Yönelik Kurumsal Yapılar

Güney Kore’nin bugünkü yapılanmasında, verimlilik politikalarının ana

bileşenlerini oluşturan bilim, sanayi, yenilikçilik ve teknoloji politikaları, farklı

programlar altında, farklı bakanlıklar tarafından yürütülmektedir. Bazı

portföylerin belirli bakanlıklar altında birleştirilmiş oluşu, hangi konuların öncelikle

birlikte ele alındığı konusunda da önemli bir fikir verebilir. Söz konusu kurumlar

arasında önde gelenleri şunlardır:

Strateji ve Finans Bakanlığı (Ministry of Strategy and Finance – MOSF)50

Ticaret, Sanayi ve Enerji Bakanlığı (Ministry of Trade, Industry and Energy –

MOTIE).51

Yakın geçmişte Bilgi Ekonomisi Bakanlığı idi – (Ministry of

Knowledge Economy)

Bilim, Bilişim ve Gelecek Planlama Bakanlığı (Ministry of Science, ICT and

Future Planning – MSIP)52

Eğitim, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı (Ministry of Education, Science and

Technology – MEST)

Ulusal Ekonomi Danışma Konseyi (National Economic Advisory Council –

NEAC)

Bugün öncü konumda olan bakanlıkların yanında, verimliğe önemli katlısı olan

bir dizi geleneksel yapılanma da not edilmelidir. Güney Kore’deki kurumların

neredeyse birebir benzerlerinin Türkiye’de mevcut olması dikkat çekicidir. Ancak

Güney Kore’deki kurumlar Türkiye’deki muadillerinden ortalama 10-15 sene önce

kurulmuştur. İnceleme ve kıyaslama çalışması sonucunda, Güney Kore’deki

kurumların, insan kaynakları ve mali kapasiteleri açısından çok daha derin ve küresel

ufukları açısından da çok daha geniş oldukları tespiti yapılabilmektedir. Bu kurumlar

arasında kritik olanların listesi aşağıda verilmektedir.

Kore Kalkınma Bankası (Korea Development Bank-KDB53

) 1954 yılında

kurulmuş ve ülke kaynaklarını endüstriyel gelişmeye aktarmayı hedeflemiştir.

Bankanın 2016 yılı itibariyle aktif büyüklüğü 191 milyar Dolara erişmiştir. Her

10 senede bir misyonunu yenileyen banka, ekonomik yapıda ve küresel

sistemdeki değişikliklere adapte olma kapasitesiyle bilinmektedir. Kurumun

Türkiye’deki muadili olan Türkiye Kalkınma Bankası ise 1974 yılında kurulmuş

ve 2016 itibariyle 2,1 milyar dolarlık aktif büyüklüğüne sahiptir.

50

https://en.wikipedia.org/wiki/Ministry_of_Strategy_and_Finance 51

https://en.wikipedia.org/wiki/Ministry_of_Trade,_Industry_and_Energy_(South_Korea) ;

http://english.motie.go.kr/www/main.do 52

http://english.msip.go.kr/english/main/main.do 53

https://www.kdb.co.kr

https://en.wikipedia.org/wiki/Ministry_of_Strategy_and_Finance

https://en.wikipedia.org/wiki/Ministry_of_Trade,_Industry_and_Energy_(South_Korea)

http://english.motie.go.kr/www/main.do

http://english.msip.go.kr/english/main/main.do

https://www.kdb.co.kr/


Sayfa 45

Kore Bilim ve Teknoloji Enstitüsü (The Korea Institute of Science and

Technology - KIST) ülkenin ilk modern entegre teknik mükemmeliyet merkezi

olarak 1966’da kurulmuştur.

Bilim ve Teknoloji Bakanlığı (Ministry of Education, Science and

Technology) 1967’de kurulmuştur, bilim ve teknolojiye yönelik planları entegre

etmek, kamu Ar-Ge fonlarını koordine etmek, nükleer enerji konusunda

uluslararası koordinasyona katkı vermek amacıyla faaliyet göstermiştir.

Kore İleri Düzey Eğitim Enstitüsü (Korea Advanced Institute), ileri düzeyde

yüksek lisans ve doktora eğitimi vermek üzere 1971’de kurulmuştur.

Kore Kredi Garanti Fonu (Korea Credit Guarantee Fund) 1976’da

kurulmuştur ve firmaların banka kredilerine erişimini kolaylaştırmak için

faaliyet göstermektedir. (Türkiye’deki muadili Kredi Garanti Fonu 1991’de

kurulmuştur)

Small and Medium Industry Promotion Cooperation (SIMPC) 1979’da

kurulmuş ve KOBİ’lere teknik yardım ve eğitim vermektedir. (Türkiye’deki

muadili KOSGEB 1990’da kurulmuştur).

Bakanlıklar ve geleneksel yapılar dışında, bugün Güney Kore’de verimlilik

ekosistemini oluşturan bir dizi kritik işleve sahip kurum bulunmaktadır. Bu

kurumların kapasiteleri ve etkinlikleri arasında ciddi farklar olsa da ekosistemin

çeşitliliği ve derinliğini göstermesi açısından aşağıdaki liste önem arz etmektedir.

Aşağıda sıralanan kurumların çoğunun eşdeğeri Türkiye’de henüz bulunmamaktadır.

The Federation of Korean Industries – FKI (Kore Endüstri Federasyonu)

Kore Federation of Small and Medium Business – Kbiz (Kore Küçük ve Orta

Ölçekli İşletmeler Federasyonu)

Korea Research Council of Industrial Science and Technology – ISTK (Kore

Endüstriyel Bilim ve Teknoloji Araştırma Kurulu)

Kore Development Institute – KDI (Kore Kalkınma Enstitüsü)

Korea Evaluation Institute of Industrial Technology – KEIT (Kore Endüstriyel

Teknoloji Değerlendirme Enstitüsü)

Korea Institute for Advancement of Technology – KIAT (Kore Teknolojinin

Gelişmesi Enstitüsü)

Korea Institute for Industrial Economics and Trade – KIET (Kore Endüstriyel

Ekonomi ve Ticaret Enstitüsü

Korea Institute of Science and Technology Evaluation and Planning – KISTEP

(Kore Bilim ve Teknoloji Değerlendirme ve Planlama Enstitüsü)

Korea Research Council of Fundamental Science and Technology – KRCF

(Kore Temel Bilimler ve Teknoloji Araştırma Kurulu)

Kore Venture Capital Association – KVCA (Kore Risk Sermayesi Birliği)


Sayfa 46

Korea Technology Transfer Center – KTTC (Kore Teknoloji Transfer Merkezi)

Korea Venture Investment Corporation – KVIC (Kore Risk Yatırımları

Kuruluşu - aşağıda açıklanmıştır)

Samsung Economic Research Institute (Samsung Ekonomik Araştırma

Ensititüsü)

Science and Technology Policy Institute – STEPI (Bilim ve Teknoloji

Politikaları Enstitüsü)


Sayfa 47

Tablo 3: Güney Kore’de Yenilikçilik Ekosistemindeki Başlıca Kurumsal Yapılar

Kaynak: OECD 2008.

Özelleşmiş devlet araştırma enstitüleri (Specialized Government Research

Institutes-GRI) ve endüstriyel teknoloji merkezleri (Industrial Technology

Centers) TFV’nin artmasında kritik bir işlev üstlenmektedir. Güney Kore, ülkenin

bilim ve teknoloji altyapısından daha fazla firmanın faydalanabilmesi ve yabancı

ülkelerden teknoloji transferini teşvik etmek için çok sayıda kamu destekli araştırma

enstitüsü kurmuştur. Bu enstitüler, makine, kimya, biyoteknoloji, elektronik ve

haberleşme gibi alanlarda uzmanlaşmıştır. Almanya’daki Fraunhofer modeline

benzeyen bu enstitülerin sayısı 1970’lerden sonra hızla artamaya başlamış ve

üniversitelerden kaynaklanan kapasite kısıtlarını telafi etmeyi hedeflemiştir. Bugün

yaklaşık 100’e yakın GRI bulunmaktadır. 1999’da çıkan bir kanunla, tüzel kişiliklerini

kazanan bu kurumlar, finansal açıdan devletten destek almakta, ancak idari açıdan

bağımsız şekilde faaliyet göstermektedir. Çalışanları devlet memuru statüsünde değildir.

Eğitim, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı (MEST) ve Ticaret, Sanayi ve Enerji Bakanlığı

(MOTIE) bu merkezleri birlikte koordine etmektedir. Çoğu merkez 1980’lerde

kurulmuştur ve 1991’den sonra kapsamlı bir performans değerlendirmesine tabi

olmuşlardır. 1996’dan itibaren, proje bazlı, kontrata dayalı yönetim anlayışı

getirilmiştir. 54

54


Paris. doi: 10.1787/9789264067233-en


Sayfa 48

Bu enstitüler firmalarla doğrudan çalışarak, onlara teknik danışmanlık, yönetim

danışmanlığı, eğitim, test, uluslararası pazarlama hizmetleri sunmakta ve sektörle

ilgili politika araştırmaları yürütmektedir. Bu merkezler, teknik bilgiyle pazarlama

bilgisini birleştirmeye azami önem vererek ticarileşme sürecine önemli katkı

sağlamaktadır. Aynı zamanda, bu merkezler, politika araştırmaları yürüterek, sektör ile

kamu arasında bir arayüz işlevi görmektedir Bu merkezlerden bazıları aşağıda

sıralanmaktadır:

Korea Institute of Construction Technology – KICT (Kore Yapı Teknolojisi

Enstitüsü)

Korea Institute of Energy Research – KIER (Kore Enerji Araştırmaları

Enstitüsü)

Korea Institute of Geoscience and Mineral Resources – KIGAM (Kore Yerbilim

ve Mineral Kaynaklar Enstitüsü)

Korea Institute of Machinery and Materials – KIMM (Kore Makine ve

Malzeme Enstitüsü)

Korea Institute of Materials Science – KIMS (Kore Malzeme Bilimleri

Enstitüsü)

Korea Institute of Oriental Medicine – KIOM (Kore Doğu Tıbbı Enstitüsü)

Korea Institute of Toxicology – KIT (Kore Toksikoloji Enstitüsü)

Korea Polar Research Institute – KOPRI (Kore Kutup Araştırmaları Enstitüsü)

Korea Ocean Research & Development Institute – KORDI (Kore Okyanus Ar-

Ge Enstitüsü)

Korea Research Institute of Bioscience and Biotechnology – KRIBB(Kore

Biyolojik Bilimler ve Biyoteknoloji Araştırma Enstitüsü)

Korea Research Institute of Chemical Technology - KRICT(Kore Kimyasal

Teknoloji Araştırma Enstitüsü)

Korea Railroad Research Institute – KRRI (Kore Demiryolu Araştırma

Enstitüsü)

Korea Food Research Institute – KFRI (Kore Gıda Araştırma Enstitüsü)

Korea Electrotechnology Research Institute – KERI (Kore Elektroteknoloji

Araştırma Enstitüsü)

Korea Astronomy and Space Science Institute – KARI (Kore Astronomi ve

Uzay Bilimleri Enstitüsü)

Korea Atomic Energy Research Institute – KAERI (Kore Atom Enerjisi

Araştırma Enstitüsü)

Korea Evaluation Institute of Industrial Technology – KEIT (Kore Endüstriyel

Teknoloji Değerlendirme Enstitüsü)


Sayfa 49

Korea Institute of Energy Technology Evaluation and Planning – KETEP (Kore

Enerji Teknolojileri Değerlendirme ve Planlama Enstitüsü)

Kore Verimlilik Merkezi (Korea Productivity Center)55

danışmanlık, eğitim ve

verimlilik araştırmaları olmak üzere üç temel alanda faaliyet yürütmektedir.

Danışmanlık hizmetleri altında firma yönetimi, yenilikçi imalat, marka yönetimi,

sürdürülebilirlik yönetimi, yakınsama (convergence business) gibi konularda firmalara,

özellikle KOBİ’lere danışmanlık sunulmaktadır. Eğitim faaliyetleri kapsamında genel

eğitimler, özelleşmiş (gelen talepler doğrultusunda tasarlanan) eğitimler, CEO

eğitimleri, çevrimiçi ve mobil eğitimler yer almaktadır. Merkez bünyesindeki

Verimlilik Araştırmaları Enstitüsü ise verimlilik politikaları, imalat sektöründe

yenilikçiliğin desteklenmesi, uluslararası işbirlikleri konularında faaliyet

göstermektedir.

Kore Risk Yatırımları Kuruluşu (Korea Venture Investment Corporation -

KVIC)56

bir fonların fonu ve fon eşleştirme mekanizması olarak 2005 yılında

kurulmuştur ve ülkedeki risk sermayesi fonlarının gelişimini hedeflemektedir.

Bugüne kadar 3.400 KOBİ’ye yatırım yapılmış ve 2,2 trilyon won’luk bir devlet

sermayesiyle, 12,9 trilyonluk won’luk (11,2 milyar Dolar) risk sermayesi fonu harekete

geçirilmiştir. Türkiye’deki muadili olan Türkiye Yatırım Fonu Şubat 2016’da kurulmuş,

ancak hala işlevsel hale gelememiştir.57

“Güney Kore Yaratıcı Ekonomi ve Yenilikçilik Merkezleri” (Center for Creative

Economy and Innovation in South Korea) adı altında yeni bir yapılanma da dikkat

çekmektedir. İlki Eylül 2014’te Daegu Şehrinde kurulan bu merkezlerden, ülke

genelinde toplamda 17 adet kurulması öngörülmektedir. Bugüne kadar bu

merkezlerdeki 2.800 start-up firma 250 milyon dolarlık bir yatırım çekmiş ve 1.300 yeni

yüksek nitelikli iş yaratmıştır.58

55

https://www.kpc.or.kr/eng/Info/Organization.asp 56

https://www.k-vic.co.kr/eng/ 57

http://www.star.com.tr/ekonomi/fonlarin-fonu-turkiye-yatirim-fonu-kuruldu-haber-1089446/ 58


https://www.kpc.or.kr/eng/Info/Organization.asp

https://www.k-vic.co.kr/eng/




Sayfa 50

Şekil 4: Güney Kore Yaratıcı Ekonomi ve Yenilikçilik Merkezleri Dağılımı

Kaynak: Bilim, Bilişim ve Gelecek Planlama Bakanlığı (Ministry of Science, ICT and Future

Planning – MSIP)


Sayfa 51

Şirket Ölçeğine Göre Politikalar

Güney Kore’de 1960-1998 arası dönemde, büyük firmaların (özellikle

holdinglerin) oluşumunun ve büyümesini desteklenmeye yönelik politikalar ön

plandaydı. Güney Kore’de imalat sanayi üretiminin ve ihracatının artmasında temel

rolü “Chaebol” adı verilen büyük holding kuruluşları üstlenmiştir. Bu kuruluşlar aynı

zamanda 1980 ve 1990’lı yıllarda ülkede ileri teknolojinin geliştirilmesi sürecinde de

lokomotif işlevi görmüştür. Bu noktada, Chaebol’ların stratejilerine de kısaca

değinmekte fayda bulunmaktadır: 59

Çoğu Chaebol, başta ABD ve Japonya olmak üzere, gelişmiş ülkelerde şirket

kurarak, en ileri aşamadaki teknolojilere erişmeyi hedeflemişlerdir.

Birçok Chaebol, çok uluslu ve ileri teknolojili şirketlerle işbirlikleri kurarak

teknoloji transferine öncelik vermişledir. Bu ortak şirketler arasında IBM,

Hewlett-Packard, Honeywell, ATT, Monsanto, Hitachi, Toshiba gibi, Kore’nin

ileri teknolojiye dönüşme sürecine önemli girdi sunmuş firmalar bulunmaktadır.

Teknolojiyi lisanslar yoluyla transfer etmenin önüne engeller çıktıkça,

Chaebol’ler satın alma, birleşme ve stratejik işbirlikleri kurmak yoluyla, en ileri

düzeydeki (frontier) teknolojilere erişimlerini devam ettirmeye çalışmışlardır.

Chaebol’ler teknolojiyi edinme, taklit etme ve adapte etmenin ötesine geçerek,

kendi bünyelerindeki Ar-Ge departmanlarına önemli yatırımlar yapmış ve özgün

yenilik yetkinliklerini geliştirmişlerdir.

Tablo 4: Güney Kore’deki Başlıca Chaebol’ler Ve Faaliyet Gösterdiği Endüstriler

Kaynak: OECD

59

New York Times February 2017 article “Money, Power and Family: Inside the Korean Chaebol”

available online at https://www.nytimes.com/2017/02/17/business/south-korea-chaebol-

samsung.html?_r=0

https://www.nytimes.com/2017/02/17/business/south-korea-chaebol-samsung.html?_r=0

https://www.nytimes.com/2017/02/17/business/south-korea-chaebol-samsung.html?_r=0


Sayfa 52

Ancak son yıllarda Güney Kore’deki hükümetlerin önceliği Chaebol’ların gerek

ekonomideki gerekse Ar-Ge faaliyetleri içindeki hâkimiyetini azaltmak olmuştur.

1981 yılında kurulan Kore Serbest Ticaret Kurumu (Korea Free Trade Commission),

Güney Kore’nin bilanço büyüklüğüne göre en büyük 30 Chabeol’unu özel gözetim

altında tutmaya başlamıştır. 1987 yılından itibaren bu büyük kuruluşlar için özel

düzenlemeler geliştirilmiş ve ekonomik güçlerinin yoğunluğunu azaltmaları

beklenmiştir.

1998 kriziyle birlikte, kurumsal yönetişim alanındaki sorunlar su yüzüne çıkmış ve

büyük şirketleri desteklemeye yönelik politikanın sürdürebilirliği tartışmaya

açılmıştır. Bunun ardından KOBİ’leri desteklemeye yönelik politikalar öncelik

kazanmıştır.60

Örneğin, bu politikalar kapsamında, ticari bankaların kredi hacimlerinden

bir kısmını KOBİ’lere aktarma zorunluluğu getirilmiştir. Benzer kota zorunlulukları,

finansal olmayan sigorta şirketleri gibi kurumlara da getirilmiştir. KOBİ’ler için çok

sayıda vergi indirimleri, hızlandırılmış amortisman olanakları, vergi affı, vergi iadeleri

gibi uygulamalar da devreye sokulmuştur.

2013’te Kore Millet Meclisinde yasalaşan ve pek çok kanunda değişiklik yapan bir

reform paketinde, Chabol’larla KOBİ’ler arasındaki ilişkilere yönelik bir dizi

önlem daha alınmıştır. Bu reform sürecinde, hem Chaebol hem de KOBİ için “kazan-

kazan” çözümleri aranmaktadır. Bu kapsamdaki değişiklikler aşağıda özetlenmiştir:61

Chaebol’ların ve bünyelerindeki firmaların yapacakları satın alımlarda rekabetçi

ihale (competitive bidding) düzenlemelerinin zorunlu tutulması,

Makul olmayan yan sanayi / taşeron (sub-contracting) fiyatlaması sonucunda

yan sanayi firmasının zarar gördüğü anlaşılırsa, zararın üç katına kadar ceza

kesilmesi,

Chaebol’ların herhangi bir bankadaki maksimum hisse sahipliği oranının yüzde

9’dan yüzde 4’e düşürülmesi,

Franchise işletmecilerinin, aynı bölgede birden fazla şube açmalarına izin

verilmemesi.

Ayrıca, bir önceki bölümde özetlenen Endüstriyel Teknoloji Merkezleri ve

Verimlilik Merkezleri gibi kamu destekli kurumların temel faydalanıcısı KOBİ’ler

olmuştur. 1998 krizinden sonra getirilen Ar-Ge teşviklerinden büyük ölçüde KOBİ’ler

faydalanmıştır. Uygulamalar sonucunda 1998’de 3.000 olan Kurumsal Ar-Ge Birimi

sayısı, 2001’de üç kat artarak 9.000’e yükselmiştir.62

Bu artışın yüzde 95’i KOBİ’lerden

kaynaklanmaktadır. Start-up olarak tanımlanabilecek, fonlardan yatırım almış, Ar-Ge

60

McKinsey (1998). 61

OECD (2014) 62

Türkiye’de ise BTSB onaylı 274 Ar-Ge merkezi bulunmakta olup, Bakanlığın hedefi bunların sayısını

1.000’e çıkarmaktır.) (kaynak: http://aa.com.tr/tr/turkiye/bilim-sanayi-ve-teknoloji-bakani-ozlu-

turkiyedeki-ar-ge-merkezi-sayisini-bine-cikarmak-istiyoruz/683907)

http://aa.com.tr/tr/turkiye/bilim-sanayi-ve-teknoloji-bakani-ozlu-turkiyedeki-ar-ge-merkezi-sayisini-bine-cikarmak-istiyoruz/683907)

http://aa.com.tr/tr/turkiye/bilim-sanayi-ve-teknoloji-bakani-ozlu-turkiyedeki-ar-ge-merkezi-sayisini-bine-cikarmak-istiyoruz/683907)


Sayfa 53

yoğun iş yapan KOBİ’lerin sayısı, 1998 krizi öncesinde 100’ü geçmezken, 1999’da

5.000’e, 2001 sonunda ise 11.000’e yükselmiştir. Güney Kore’nin Ar-Ge

harcamalarında, KOBİ’lerin payı 1997’de yüzde 12 iken, 2006’da yüzde 24’e

yükselmiştir.

Güney Kore’de KOBİ’leri kapasitelerine göre değerlendirmeye tabi tutan bir

yapılanma bulunmaktadır (Firm Evaluation Body). Bu yapının amacı performansı

yüksek olan KOBİ’leri objektif kriterler doğrultusunda tespit etmek ve onlara özgü

desteklerin harekete geçmesini sağlamaktadır.63

Güney Kore’de 300’den az çalışanı

olan firmalar KOBİ statüsündedir. Güney Kore’deki yaklaşık 3 milyon KOBİ’nin 84

bini orta ölçekli (50-300), 230 bin adedi küçük ölçekli (10-50 kişi) olarak

sınıflandırılmaktadır. 10 kişiden az çalışanı olan mikro işletme statüsünde ise 2,6

milyon firma bulunmaktadır. Öte yandan, imalat sektöründeki KOBİ’ler, büyük ölçekli

firmaların sadece yüzde 27’si kadar verimli çalışmaktadır. 64

63

KDI (2006) 64

McKinsey (2013)


Sayfa 54

Firmaların Kurumsallaşması İçin Teşvikler

Özellikle 1998 krizinin ardından, şirketler kesimi reformu (corporate sector

reform) öncelikli bir konu haline gelmiştir. Firmalara küresel standartların

benimsenmesi yönünde teşvikler verilmiştir.65

Bu bağlamda hem finansal sektörün hem

de büyük ölçekli şirketlerin içinde verimlilik odaklı bir yeniden yapılanma süreci

başlamıştır.66

Kore Verimlilik Merkezi’nin uygulamaları büyük ölçüde firmaların

kurumsallaşmasını desteklemeye yöneliktir. Bünyesinde 500’e yakın yüksek nitelikli

yönetim danışmanı / uzman çalıştıran kurumun, firmalardaki yönetim kalitesini

geliştirmeye yönelik sunduğu hizmetler altı farklı alanı kapsamaktadır. (i) Strateji, (ii)

İnsan Kaynakları, (iii) Pazarlama, (iv) Kurumsal Gözden Geçirme, (v) Finans ve

muhasebe, (vi) Değişim yönetimi. Her alan altındaki alt başlıklar aşağıdaki şekilde

verilmiştir. Kore Verimlilik Merkezi’nin danışmanlık hizmetleri, kurumun kamu

kurumu olması hasebiyle, sübvanse edilmiş fiyatlar üzerinden firmalara sunulmakta; bu

yolla firmalardaki kurumsallaşma eğilimi teşvik edilmektedir.

Şekil 5: Kore Verimlilik Merkezi tarafından Kurumsallaşmaya Yönelik Olarak Sunulan

Hizmetler

65

Sung Hee Jwa (2003) “In Search of Global Standards: The Fallacy of Korea’s Corporate Policy”

Harvard Asia Quarterly 7(2), pp.45-52 66

McKinsey Global Institute (1998)


Sayfa 55

Kaynak: Kore Verimlilik Merkezi, Korea Productivity Center (KPC)

Ek 1: Polonya Toplam Faktör Verimliliği Çerçevesi

Almanya ve Güney Kore’nin yanında, Polonya da Türkiye için önemli TFV dersleri

sunan ülkelerin başında gelmektedir. Bunun nedeni hem Polonya’nın orta gelirli bir

ekonomiden yüksek gelirli bir ekonomiye geçiş sürecini tamamlamış olması; hem de

Türkiye gibi Avrupa Birliği değer zincirlerinden doğrudan etkilenmesidir. Bu kısa notta

Polonya’nın TFV’ye yönelik politikalarına dair genel bir değerlendirme

sunulmaktadır.67

Karşılaştırmalı bir perspektiften, Polonya tecrübesine daha detaylı

bakılmasında fayda bulunmaktadır.

Komünizm sonrası dönemde, Polonya başarılı bir reform programı hayata geçermiştir.

Bu programın ana unsurları içinde hukukun üstünlüğü, mülkiyet hakları, demokratik

hesap verebilirlik ve temel piyasa kurumlarının inşası yer almaktadır. Avrupa Birliğine

adaylık ve tam üyelik süreçleri, bu alandaki reformların daha da güçlendirilmesi için

kullanılmıştır. Piyasaların doğru sinyalleri göndermeye başlamış olması, Avrupa

Birliğine entegrasyon süreci ile birleştiğinde, ciddi bir ekonomik başarıya imza

atılmıştır. Rekabetin artması, kaynakları daha verimli kullanan sektörlere ve firmalara

kaynak aktarım mekanizmalarının etkinleşmesi; Polonya ekonomisinin genelinde

67

Bu notta kaynak olarak Dünya Bankasının “Lesson from Poland, Insights for Poland: A Sustainable

and Inclusive Transition to High Income Status” başlıklı raporundan faydalanılmıştır.


Sayfa 56

verimlilik artışlarını tetiklemiştir. Aynı dönemde işgücü verimliliği de hızlı artmış;

eğitim sistemi reformunu gerçekleştirmiş ve OECD içinde kaliteyi en hızlı artıran

ülkelerden biri olmuştur.

Polonya’yı orta gelirli bir ekonomiden yüksek gelirli bir ekonomi haline getiren 2000-

2014 dönemindeki büyüme performansı olmuştur. Bu performansın yaklaşık üçte ikisi

faktör birikiminden kaynaklanmaktadır. Bunun içinde işgücü niteliği, niceliği, sermaye

stokunda artış ve bilişim yatırımları yer almaktadır. Performansın üçte biri ise toplam

faktör verimliliğinden kaynaklanmaktadır. Polonya’nın TFV performansının arkasında

ise üç politika alanının etkili olduğunu söylemek mümkündür:

Sanayi politikasının işlevi. Sanayi politikasının TFV’yi artırıcı rolü Polonya’da

üç kanal üzerinden işlemiştir: Kaynakların tahsisinde daha verimli sektörlere

geçiş verimlilik artışlarının dörtte birinden sorumluyken; aynı sektör içindeki

düşük verimli firmalardan yüksek verimli firmalara geçiş ise verimlilik

artışlarının dörtte üçünden sorumludur. Düşük verimli firmaların piyasadan

çıkması, yüksek verimli firmaların ise büyüyebilmesine yönelik düzenlemeler

bu açıdan etkili olmuştur. Son olarak, firmaların kendi içinde, özellikle yönetim

iyileştirmeleri, reorganizasyon ve ölçek büyütme gibi uygulamalarla daha

verimli hale gelmiş olmaları da izlenmektedir.

AB’ye entegrasyon ve dış ticarete açıklık. Verimlilik artışlarının arka

planında, özellikle dış ticarete açıklık yer almaktadır. 2001’de dış ticaretin milli

gelir içindeki payı yüzde 61 iken, bu oran 2014’te yüzde 94’e yükselmiştir.

Alman firmaların değer zincirlerine entegrasyonu. Komşu bölgenin etkisi.

Polonya’nın Almanya ile paylaştığı sınırın, AB üyeliği kapsamında kalkmış

olması önemli bir etki yaratmıştır. Polonyalı firmaların, Alman firmaların üretim

ağları içine entegre olduğu sektörlerde toplam faktör verimliliği ve istihdam,

Polonya ortalamasının üzerinde artmıştır.

Şekil 6: Yüksek Gelirli Ekonomilerde Toplam Faktör Verimliği ve Büyüme Kaynakları, 2000-

2014


Sayfa 57

Kaynak: Dünya Bankası


Sayfa 58

Ek 2: Almanya’da Düzenlemelerin Getirdiği Uyum

Maliyetleri (Compliance Costs) ve Kaynak Verimliliğine

Yönelik Teşvikler

Düzenlemelerin Getirdiği Uyum Maliyetleri (Compliance Costs)

Teşviklere başvuru maliyet ve süresi programdan programa değişiklik

göstermekle birlikte KOBİ'lere yönelik olan teşviklerin firmalara olan yükü daha

düşüktür. Yüksek Teknoloji Stratejisi kapsamındaki belirli teknolojilere odaklı

teşviklerden faydalanabilmenin maliyeti görece daha yüksektir. Firmalar başvuru

sürecinde araştırma projelerini detaylı bir şekilde hazırlamalı, hedef ve sürelerini

belirtmeli, yenilikçi özelliklerini ve taşıdığı riskleri belirtmelidir. Ar-Ge teşviklerine

yapılan başvurularda ayrıca ticarileşme planı da yapılmalı, teşvik alınan projenin hangi

yeni ürün ve hizmetleri mümkün kılacağı ve bulunduğu bölgenin ekonomisine nasıl bir

katkı sağlayacağı belirtilmelidir.

KOBİ'lere yönelik olarak tasarlanmış teşvik başvuru sürecine Merkezi

Yenilikçilik Pogramı (ZIM) örnek verilebilir. ZIM, proje yönetimi şirketleri

aracılığıyla başvuru yapan şirketlere ücretsiz başvuru danışmanlığı ve başvuru öncesi

değerlendirme hizmeti vermektedir. Bu aracı şirketler aynı zamanda başvuruları

toplamak ve ön değerlendirmelerini yapmakla yükümlü olduğundan başvuran şirketlere

yol gösterebilmektedir.

Ar-Ge kapasitesi yüksek KOBİ'lere yönelik KMU-Innovativ (Yenilikçi KOBİ’ler)

destekleri ise hızlı başvuru süreci ile ayrışmaktadır. Proje başvuru tarihi ile teşviğin

verilmeye başlaması arası ortalama iki ay sürmekte, bu süre en fazla dört aya kadar

çıkabilmektedir.

Almanya'nın yatırım ajansı Germany Trade&Invest teşviklere başvuru sürecinde

yabancı firmalara danışmanlık vererek destek olmaktadır. Firmaların ihtiyaçlarına

uygun teşvik programının seçilmesinden başvuru sürecine kadar danışmanlık vermekte,

kamu kurumlarıyla yapılan müzakerelerde aracılık yapmaktadır.

Kaynak Verimliliğine Yönelik Teşvikler

Özel sektöre verilen kaynak verimliliği teşvikleri, girdi verimliliğinden ziyade

enerji tüketimini ve karbon salımını azaltma odaklıdır. Bu kapsamda enerji

verimliliği danışmanlığı hizmetleri sübvanse edilmekte, yüksek verimli sermaye malları

alımına maddi teşvik veya uygun koşullarda kredi verilmektedir.

Şirketlerde enerji verimliliği teşvikleri konusunda sorumlu olan esas federal

kurum Ekonomi ve Teknoloji Bakanlığına bağlı çalışan Ekonomi ve İhracat


Sayfa 59

Kontrolü Dairesi'dir (BAFA). BAFA'nın kaynak verimliliği alanındaki teşvikleri

büyük sanayi firmalarına göre tasarlanmıştır. Isı geri kazanımını arttıran, karbon

salımını ve enerji tüketimini azaltan sistem ve makinelerin alımı için 1,5 milyon

Euro'yu geçmeyecek şekilde yüzde 20 teşvik verilmektedir. Enerji verimliliği alanında

alınan danışmanlık hizmetleri ise yılda 8.000 Euro'yu geçmeyecek şekilde yüzde 80

oranında teşvik edilmektedir.


Sayfa 60

Ek 3: Güney Kore’de Düzenlemelerin Getirdiği Uyum

Maliyetleri (Compliance Costs) ve Kaynak Verimliliğine

Yönelik Teşvikler

300’den fazla çalışanı olan işletmeler için firma içi eğitim zorunluluğu getirilmiştir.

Ancak eğitimlerin kalitesini denetlemek için gerekli olan idari maliyetlerin çokluğundan

dolayı bu uygulamadan vazgeçilmiştir.

Güney Kore 1998 krizinin ardından önemli bir iflas reformu gerçekleştirilmiştir.

Mahkemeler tarafından gözetilen rehabilitasyon prosedürleri uyarınca, ekonomik

etkinlik kriterleri ön planda tutulmuş, kriz öncesi dönemde görülen sosyal gerekçelere

dayalı olarak firma iflaslarını geciktirme yaklaşımı terkedilmiştir. Yeni sistemde, ilgili

tarafların, herhangi bir ekonomik değeri bulunmayan firmanın iflasına itiraz hakları

kaldırılmıştır. Söz konusu düzenlemenin, TFV üzerinde pozitif etkilerinin olduğu

gösterilmiştir. 68

1998 öncesi dönemde, sözleşmeye dayalı teknoloji lisanslarının firmalar tarafından

edinilmesi teşvik edilmiştir. Bu lisansların alınması devletin iznine tabi olmakla

birlikte, devlet bu konuda oldukça kolaylaştırıcı olmuştur. Devletin bu lisanslara onay

vermedeki temel amacı, firmaların teknoloji eğilimleri konusunda veri sahibi olmak ve

performans göstergelerini dayatmak olarak özetlenebilir.69

Güney Kore’nin 2010’lu yıllardaki temel önceliklerinin başında yeşil ekonomiyi

güçlendirmek ve temiz enerjinin payını artırmak gelmiştir. Haziran 2009’da “Yeşil

Büyüme için Ulusal Strateji Belgesi”ni yürürlüğe koyan Güney Kore, 2050’ye doğru

enerji yoğun sektörlerin payını nasıl azaltacağına dair bir yol haritası benimsemiştir.

Hedef, sera gazı salınımını yüzde 30 azaltmak ve yenilenebilir enerjinin payını yüzde

11’e yükseltmektir. Bu amaca yönelik olarak firmalara teşvikler verilmeye başlanmış ve

bu destekler diğer Asya ülkeleri tarafından da örnek alınmaya başlanmıştır. 70

Kaynak verimliğine yönelik desteklerin başında kamu alımlarında enerji

verimliliği yüksek ürünlere öncelik verilmesi gelmektedir. Güney Kore’de 2004

yılında başlatılan program 11 farklı ürün grubunu kapsamış ve 2009 itibariyle yaklaşık

1 milyar Dolarlık bir ekonomik etki yaratmıştır.71

Kore Ticaret, Sanayi ve Enerji

Bakanlığı tarafından, Kore Enerji Yönetimi İdaresi (KEMCO) ile işbirliğinde yürütülen

“Product Labeling/Ürün Etiketleme” programı, ürünlere farklı etiketler vermektedir. Bu

68

Youngjae Lim, “Bankruptcy Policy Reform and Total Factor Productivity Dynamics in Korea:

Evidence from Macro Data” NBER Working Paper 9810 69

KDI (2006) 70

http://asiafoundation.org/2013/04/24/korea-leads-way-for-asias-green-growth/ 71

ESMAP (2013) Public Procurement of Energy Efficient Products: Lessons from Around the World

https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/17485/735070ESM0P12700EEProducts0T

R003012.pdf

http://asiafoundation.org/2013/04/24/korea-leads-way-for-asias-green-growth/


Sayfa 61

program kapsamında buzdolapları, klimalar, bulaşık makineleri, ışıklandırma

ekipmanları, motorlar ve otomobiller yer almaktadır.


Sayfa 62

Toplam Faktör Verimliliğine Yönelik Politika ve Kurumsal...

Documents

Transcript of Toplam Faktör Verimliliğine Yönelik Politika ve Kurumsal...