TIBBİ ALANLARDA KULLANILAN NON-WOVEN

T.C. KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI

TIBBİ ALANLARDA KULLANILAN NON-WOVEN (DOKUSUZ YÜZEY) TASARIMLARI

E. ESİN BAYLAN

YÜKSEK LİSANS TEZİ

KAHRAMANMARAŞ EYLÜL-2006

KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI


E. ESİN BAYLAN


Kod No:

Bu tez 23/09/2006 Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oy Biriliği/Oy Çokluğu İle Kabul Edilmiştir.

Yrd. Doç. Dr. Prof. Dr. Yrd. Doç. Dr. Remzi GEMCİ Yusuf ULCAY Mustafa GÜL DANIŞMAN ÜYE ÜYE

Yukarıdaki imzaların adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım.

Prof. Dr. Özden GÖRÜCÜ Enstitü Müdürü

Bu çalışma KSÜ Araştırma Projeleri Yönetim Birimi Başkanlığı tarafından desteklenmiştir. Proje No: 2005 /4 -7 Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmesinden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve SANAT Eserleri Kanunundaki Hükümlere tabiidir.

İÇİNDEKİLER E.Esin BAYLAN

I

İÇİNDEKİLER

SAYFA İÇİNDEKİLER............................................................................................…... I ÖZET.................................................................................................................... IV ABSTRACT......................................................................................................... V ÖNSÖZ................................................................................................................. VI ÇİZELGELER DİZİNİ...................................................................................... VII ŞEKİLLER DİZİNİ............................................................................................ VIII EK ÇİZELGELER DİZİNİ............................................................................... X 1. GİRİŞ................................................................................................................ 1 1.1. Giriş............................................................................................................... 1 1.2. Tıbbi Tekstillerde Kullanılan Nonwoven (Dokusuz Yüzey) Tasarımları 2 1.2.1. Teknik Tekstillerin Tanım ve Uygulama Alanları ................................ 2 1.3. Teknik Kumaş Yapılarından Nonwoven Kumaşlar................................. 4 1.3.1. Non-Woven Tanımı................................................................................... 5 1.3.2. Dünya Genelinde Durum.......................................................................... 7 1.3.3. Ülkemizdeki Durum.................................................................................. 7 1.4. Nonwoven Uygulama Alanları ve Dokusuz (Nonwoven) Kumaş Tipleri 7 1.5.Tıbbi ve Hijyenik Tekstillerin Dünya ve Türkiye Genelindeki Durumu 8 1.6.Tıbbi ve Hijyenik Alanda Nonwoven Ürünleri ve Üstünlükleri............... 9 1.7. Tıbbi ve Hijyenik Tekstillerin Sınıflandırılması....................................... 10 1.7.1. İmplant Edilemeyen Materyaller............................................................. 10 1.7.1.1. Yara Pedleri ve Yapışkan Flasterler.................................................... 10 1.7.1.2.Yara Örtüleri........................................................................................... 11 1.7.1.2.1. Roll Yara Bandı................................................................................... 12 1.7.1.2.2. Hydrogel Sargılar (Alginat Sargıları)............................................... 12 1.7.1.2.3. Curapont.............................................................................................. 13 1.7.1.2.4. Mesalt................................................................................................... 13 1.7.1.2.5. Mepitel.................................................................................................. 13 1.7.1.2.6. Metalline............................................................................................... 13 1.7.1.4.Yapışkan Plasterler................................................................................. 13 1.7.1.5. Latis Steril Pansuman Pedi................................................................... 14 1.7.1.6. Bandajlar................................................................................................ 14 1.7.2.Vücut Dışında Kullanılan Cihazlar (Ekstrakorporal Yapay Organlar) 15 1.7.3. İmplant Edilebilen Materyaller (İç Uygulamalar)................................. 15 1.7.3.1. Yumuşak Doku İmplantları.................................................................. 16 1.7.3.2. Güçlendirilmiş Ağlar (Meş) ve Kumaş Yapıları................................. 17 1.7.3.3. Kardiyovasküler İmplantlar................................................................. 17 1.7.4. Bakım ve Hijyen Alanında Kullanılan Ürünler..................................... 17 1.7.4.1. Ameliyathanede Kullanılan Nonwoven Kumaşlar 17 1.7.4.2. Maskeler.................................................................................................. 18 1.7.4.3. Ameliyat Eldivenleri.............................................................................. 19 1.7.4.4. Cerrahi Ortamda Kullanılan Giysiler ve Genel Özellikleri............... 19 1.7.4.5. İdrar Tutamama (İnkontinans) Sorununda Yardımcı Malzemeler.. 21 1.7.4.6. Bebek Bezleri ......................................................................................... 21 1.7.4.7. Bebek Bezlerinin Yapısı......................................................................... 22 1.7.4.7.1.Coverstock Tabakası (Üst Yüzey)....................................................... 22


II

1.7.4.7.2. Emici Tabaka....................................................................................... 23 1.7.4.7.3. Alt Tabaka........................................................................................... 23 1.7.4.8. Süper Absorban Polimerler(Hidrojeller)............................................. 23 1.7.4.9. Kullanılan Diğer Absorban Maddeler.................................................. 24 1.7.4.10.Tek Kullanımlık Ter Pedi .................................................................... 24 1.8. Sağlık Alanında Kullanılan Elyaflar.......................................................... 25 1.8.1. Elyafların Kaynaklarına Göre Sınıflandırılması................................... 25 1.8.1.1. Pamuk...................................................................................................... 26 1.8.1.2. Linter....................................................................................................... 26 1.8.1.3. Odun Hamuru........................................................................................ 27 1.8.1.4. Rejenere lifler......................................................................................... 28 1.8.1.5. Kollajen................................................................................................... 28 1.8.1.6. Alginat lifleri........................................................................................... 28 1.8.1.7. Kitin......................................................................................................... 29 1.8.1.8. Diğer Elyaf Grupları.............................................................................. 29 1.9. Tıbbi Amaçlı Nonwoven Yapılarda Doku Oluşturma Teknikleri........... 30 1.9.1. Doku oluşturma (Tülbent üretimi).......................................................... 30 1.9.1.1. Kuru İşlem (Dry-Laid).......................................................................... 31 1.9.1.1.1.Tarak Makinası (Mekaniki Yolla Kesikli Liflerden Tülbent Üretimi)................................................................................................................

31

1.9.1.1.2. Havalı Serme makinesi (Aerodinamik Yolla Kesikli Liflerden Tülbent Üretimi)..................................................................................................

31

1.9.1.2. Islak Serme (Wet-Laid)......................................................................... 31 1.9.1.3. Filament Esaslı (Sonsuz Liflerden) Direk Tülbent Üretimi............... 32 1.9.1.3.1. Sonsuz Elyaflı İşlem (Spunbond)....................................................... 32 1.9.1.3.2. Eritilerek Püskürtme (Melt-Blown).................................................. 33 1.9.1.3.3. Elektrostatik Serme (Electrostatic Spun)......................................... 33 1.9.2.Tülbent Tabakalarının Sabitleştirilmesi (Doku Bağlama)..................... 33 1.9.2.1. Kimyasal Bağlama................................................................................. 34 1.9.2.2. Mekanik Bağlama.................................................................................. 34 1.9.2.2.1. İğneleme (Needle Punching)............................................................... 34 1.9.2.2.2. Dikerek (İlimek) Bağlama (Stitch-Bonding)..................................... 34 1.9.2.2.3. Su Jeti İle Bağlama (Hydroentanglement, Spunlacing, Jetlacing) 34 1.9.2.3. Termal Bağlama..................................................................................... 35 1.9.3. Bitim İşlemleri........................................................................................... 35 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR.............................................................................. 37 3. MATERYAL VE METOD............................................................................. 40 3.1. Materyal........................................................................................................ 40 3.1.1. Araştırma Materyalinin Seçimi............................................................... 40 3.1.2. Kullanılan Malzemeler............................................................................. 41 3.2. Metod............................................................................................................. 41 3.2.1. Yüzey Oluşumu.......................................................................................... 41 3.2.2. Numune Hazırlanması.............................................................................. 42 3.2.3. Sıvı Absorblama (Emme) Yeteneği ve Sıvı Yayılım Hızının Tespiti.... 43 3.2.3.1. Sıvı Yayılım Hızı..................................................................................... 43 3.2.3.2. Sıvı Absorblama Yeteneği..................................................................... 43 3.2.4. Sterilizasyon Koşularına Uygunluğunun Tespiti................................... 44 3.2.5. Sterilizasyon............................................................................................... 44


III

3.2.5.1. Sterilizasyon (Sterilleme) Yöntemleri.................................................. 45 3.2.5.1.1. Basınçlı Buhar ile Sterilleme.............................................................. 45 3.2.6. İstatistiksel Değerlendirmelerde Kullanılan Yöntem............................ 45 4. BULGULAR VE TARTIŞMA........................................................................ 47 4.1. Materyallerde Sıvı Yayılım Hızının Karşılaştırılması.............................. 47 4.2. Materyallerin 10Sn de Sıvı Emme (Absorblama) Yeteneği.................... 48 4.3 Materyallerin 3dk 10sn de Emme (Absorblama) Yeteneği....................... 51 4.4. Materyallerin 13dk 10sn de Emme (Absorblama) Yeteneği.................... 53 4.5. Materyallerin 28dk 10sn de Emme(Absoblama) Yeteneği....................... 56 4.6. Materyallerin 58dk 10sn de Emme (Absorblama) Yeteneği.................... 58 4.7. Materyal-Sıvı-Süre Parametrelerinin Grup Olarak Birbirine Etkisi (Tests of Between Subject Effects).....................................................................

61

5. SONUÇ VE ÖNERİLER................................................................................ 67 KAYNAKLAR..................................................................................................... 72 ÖZGEÇMİŞ......................................................................................................... 77

ÖZET E.Esin BAYLAN

IV

KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI


ÖZET


E.ESİN BAYLAN

Danışman: Yrd. Doç. Dr. Remzi GEMCİ

Yıl:2006, Sayfa: 101

Jüri: Yrd. Doç. Dr. Remzi GEMCİ : Prof. Dr. Yusuf ULCAY

: Yrd. Doç. Dr. Mustafa GÜL

Bu çalışmada, kan, distile su, çeşme suyu, serum ve idrar sıvılarının; pamuk linter hamuru ve uzun elyaf hamurundan oluşturulan dokularda ve yün keçesinde yayılım hızı; dokuların farklı sürelerde sıvı emme yeteneği ölçülmüş ve bu sıvıların pamuktaki yayılım hızı ve pamuğun sıvı emme yeteneği ile karşılaştırılmış; sterilizasyona uygunluğu incelenmiştir.

Uzun elyaf hamurundan elde edilen doku ile yünün sıvı yayılım hızının ve sıvı

emme yeteneğinin yüksek olması, pamuk linterinden elde edilen dokunun yayılım hızının ve sıvı emme yeteneğinin pamuğa yakın olması ve tüm materyallerin sterilizasyona uygunluğu sebebiyle; medikal ve hijyen alanda yara kapatıcı ve tedavi edici ürünlerde, kişisel bakım ürünlerinde, bebek bezlerinde ve koruyucu absorban ürünlerde kullanılabilir.

Sonuçların istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS 12.0 for Windows paket

programı kullanılmıştır. Anahtar Kelime: Sıvı Emme Yeteneği, Tıbbi ve Hijyen Ürünler, Dokusuz Yüzeyler

ABSTRACT E.Esin BAYLAN

V

UNIVERSITY OF KAHRAMANMARA SUTCU IMAM INSTITUE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCE

DEPARTMANT OF TEXTILE ENGINEERING

MSc THESIS

ABSTRACT

DESIGNATIONS OF MEDICAL NON-WOVENS

E. ESİN BAYLAN

Advisor: Yrd. Doç. Dr. Remzi GEMCİ

Year:2006, Pages: 101

Jury: : Asist. Prof. Dr. Remzi GEMCİ :Prof. Dr. Yusuf ULCAY

: Asist. Prof. Dr. Mustafa GÜL

In this study, liquid spread rapidness of blood, absolute water, water, sera and urine in the nonwovens that carried out from cotton linters mixing, rice straw mixing and felt; liquid absorbencies of them in different periods were measured; the same process was applied cotton and the results were compared; sterilisation process was evaluted.

Cotton, cotton linters mixing and felt can be used in manifacturing of medical and hygiene products such as plaster, bandage, personal care, baby diaper and protective absorbents because liquid spread rapidness and liquid absorbency of the rice straw mixing and felt are height, liquid spread rapidness and liquid absobency of the cotton and cotton linters mixing are close to each other and also all these materiels are convenient for sterilisation.

SPSS 12.0 for Windows was used in appreciation of the test results.

Key Words: Liquid Absorbency, Medical and Hygiene Textile, Nonwoven Structure

ÖNSÖZ E.Esin BAYLAN

VI

ÖNSÖZ Bu çalışmada tıbbi ve hijyen alanında kullanılan nonwoven tasarımları araştırılmış

ve pamuk linteri, uzun elyaf ve yün keçesinden oluşturulan dokuların; kan, idrar, distile su, çeşme suyu, serum sıvılarında, yayılma hızı ve farklı zamanlarda sıvı emme yeteneği ölçülmüş ve bu ölçümlerin pamuğa göre karşılaştırılması yapılmıştır. Ayrıca kullanılan materyallerin sterilizasyona uygunluğu da araştırılmıştır.

Bu çalışmanın her aşamasında ve konuda yardımlarını esirgemeyen Sayın

Danışman Hocam Yrd. Doç. Dr. Remzi GEMCİ’ye, Sayın Yrd. Doç. Dr. Mustafa GÜL’e, Sayın Doç. Dr. Ahmet TUTUŞ’a ve Sayın Dr. Bülent ÖZ’e en içten teşekkürlerimi sunarım.

Tüm çalışmalarım sırasında bana destek olan sevgili Eşime teşekkür ederim.

EYLÜL-2006 E.Esin BAYLAN KAHRAMANMARAŞ

ÇİZELGELER DİZİNİ E.Esin BAYLAN

VII

ÇİZELGELER DİZİNİ

SAYFA Çizelge 1.1. 1995-2010 (000 tons) arası teknik tekstillerin bazı bölgelere göre

kullanım oranları .................................................................................

4 Çizelge 1.2. Nonwoven üretiminin geleneksel tekstil üretimiyle

karşılaştırılması....................................................................................

6 Çizelge 1.3. Nonwoven ve tekstil ürünlerinin karşılaştırılması............................ 6 Çizelge 1.4. Ürün guruplarına göre teknik tekstillerin dünya çapındaki

tüketimi.................................................................................... ..............

7 Çizelge 1.5. İmplant edilemeyen yara bakımı amacıyla kullanılan tıbbi

nowowen ürünler .................................................................................

11 Çizelge 1.6. İmplantasyon yapılabilen materyaller.............................................. 16 Çizelge 1.7. Hijyen amaçlı ameliyathanede kullanılan tekstil materyalleri......... 19 Çizelge 1.8. Nonwoven tekstlinde lif tiplerine göre lif kullanım tahminleri (1000

ton)...............................................................................................

26 Çizelge 1.9. Linter ve pamuk liflerinin karakteristik özellikleri........................... 27 Çizelge 3.1. Kullanılacak numunelerin ağırlık ortalamaları................................. 43 Çizelge 4.1. Sıvı yayılım hızlarının gruplar arası etkilerinin karşılaştırılması… 47 Çizelge 4.2 Sıvı Yayılım Hızları......................................... 48 Çizelge 4.3. Materyallerin 10 sn deki sıvı emme (absorblama) yeteneği .............. 48 Çizelge 4.4. 10 sn sonra kalan sıvıların yüzde oranları……………… ............... 49 Çizelge 4.5. Materyallerin 3dk 10sn deki sıvı emme yeteneği (ml)........................ 51 Çizelge 4.6. 3dk 10sn de kalan sıvıların yüzde oranlamaları(ml)............. 52 Çizelge 4.7. 13 dk 10 sn sonra kalan sıvıların yüzde oranlamaları 54 Çizelge 4.8. Mateyallerin 28dk 10sn sonraki sıvı emme yeteneği............... 56 Çizelge 4.9. 28dk 10sn sonra kalan sıvıların yüzde oranları……......................... 56 Çizelge 4.10. 58dk 10sn sonra sıvı emme (absorblama) yeteneği 59 Çizelge 4.11. 58dk 10sn sonra kalan sıvı miktarı ve yüzde oranları (ml) 59 Çizelge 4.12. Materyal*Sıvı* Süre bağımlı gruplarının birbirine etkisinin

karşılaştırılması……………………………………………………… 61

Çizelge 4.13. Materyal - süre bağımlı değişkenlerinin karşılaştırılması………….. 62 Çizelge 4.14. Materyal-Sıvı grubunun karşılaştırılması…………………………… 63 Çizelge 4.15. Sıvı*Süre gruplarında kalan sıvı miktarının karşılaştırılması…....... 63 Çizelge 4.16. Tek faktörlü tek sınırlamalı Varyans Analizi……………………...... 64 Çizelge 4.17. Duncan Çoklu Ranj Testi…………………………………………....... 64 Çizelge 4.18. Tek faktörlü tek sınırlamalı Varyans Analizi……………………...... 64 Çizelge.4.19. Duncan Çoklu Ranj Testi…………………………………………....... 65 Çizelge 4.20. Materyal*sıvı*süre değişken gruplar……………………………….... 66 Çizelge 5.1 Hemostatik Bası Bandı ve kullanılan materyallerin kan emme

miktarının karşılaştırması…………………………………………….. 69

Çizelge 5.2. Hemostatik Bası Bandı ve kullanılan materyallerin kan yayılım hızları………………………………………………………………......

69

Çizelge 5.3 Tek faktörlü tek sınırlamalı Varyans Analizi………………………. 70 Çizelge 5.4 Duncan Çoklu Ranj Testi…………………………………………….. 70 Çizelge 5.5. Tek faktörlü tek sınırlamalı Varyans Analizi………………………. 71 Çizelge 5.6. Duncan Çoklu Ranj Testi…………………………………………….. 71

ŞEKİLLER DİZİNİ .Esin BAYLAN

VIII

ŞEKİLLER DİZİNİ

SAYFA Şekil 1.1. 2005 yılı değer olarak teknik tekstil tüketim oranı............................ 3 Şekil 1.2. Roll yara bantı....................................................................................... 12 Şekil 1.3. Latis Steril pansuman pedi .................................................................. 15 Şekil 1.4. Nonwoven greft..................................................................................... 18 Şekil 1.5. Örgü greft............................................................................................. 18 Şekil 1.6. Dokuma greft......................................................................................... 18 Şekil 1.7. Ameliyat önlüklerindeki bariyer sistemi............................................. 21 Şekil 4.1. 10 sn de sıvı yayılımlarının yükseklik (cm) olarak karşılaştırması.. 48 Şekil 4.2. 10sn de sıvı emme (absorblama) yeteneğinin karşılaştırılması......... 48 Şekil 4.3. 10 sn de pamuğun absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri............. 49 Şekil 4.4. 10 sn de kirli meydanın absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri.... 50 Şekil 4.5. 10 sn de uzun elyafın absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri........ 50 Şekil 4.6. 10 sn de yünün absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri................... 50 Şekil 4.7. 3dk 10 sn de sıvı emme (absorblama) yeteneğinin


51 Şekil 4.8. 3dk 10 sn de pamuğun absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri...... 52 Şekil 4.9. 3 dk 10 sn de uzun elyafın absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri 52 Şekil 4.10. 3dk 10 sn de kirli meydanın absorblamadığı sıvı türlerinin

yüzdeleri................................................................................................

53 Şekil 4.11. 3dk 10 sn de yünün absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri........... 53 Şekil 4.12. 13dk 10 sn sonra sıvı emme (absorblama) yeteneğinin


54 Şekil 4.13. 13dk 10sn sonra pamuğun absorblamadığı sıvı türlerinin

yüzdeleri................................................................................................

54 Şekil 4.14. 13dk 10sn sonra uzun elyafın absorblamadığı sıvı türlerinin

yüzdeleri................................................................................................

55 Şekil 4.15. 13dk 10sn sonra kirli meydanın absorblamadığı sıvı türlerinin

yüzdeleri................................................................................................

55 Şekil 4.16. 13dk 10sn sonra yünün absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri.... 55 Şekil 4.17. 28dk 10sn sonra sıvı emme (absorblama) yeteneğinin


56 Şekil 4.18. 28dk 10sn de pamuğun absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri..... 57 Şekil 4.19. 28dk 10sn de kirli meydanın absorblamadığı sıvı türlerinin

yüzdeleri................................................................................................ 57

Şekil 4.20. 28dk 10sn de uzun elyafın absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri 58 Şekil 4.21. 28dk 10sn de yünün absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri.......... 58 Şekil 4.22. 58dk 10sn sonra sıvı emme (absorblama) yeteneğinin

karşılaştırılması.................................................................................... 58

Şekil 4.23. 58dk 10sn de pamuğun absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri.... 60 Şekil 4.24. 58dk 10sn de kirli meydanın absorblamadığı sıvı türlerinin

yüzdeleri................................................................................................

60 Şekil 4.25. 58dk 10sn de uzun elyafın absorblamadığı sıvı türlerinin

yüzdeleri................................................................................................

60 Şekil 4.26. 58dk 10sn de yünün absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri.......... 61 Şekil 4.27. Materyallerin süreye göre bıraktıkları sıvı miktarı........................... 62

ŞEKİLLER DİZİNİ .Esin BAYLAN

IX

Şekil 4.28. Materyal*sıvı değişken grupların etkisinin grafiksel gösterimi........ 63 Şekil 4.29. Materyal*Sıvı*Süre değişken gruplarının karşılaştırılması............. 65 Şekil 5.1. 10 sn de materyallerin absorbladıkları sıvı miktarı(ml)........................ 65 Şekil 5.2. Zamana karşı emilen kan miktarı grafiğinde………………………. 70 Şekil 5.3 Zamana karşı emilen kan yüzdesi…………………………………… 71

EK ÇİZELGELER DİZİNİ E.Esin BAYLAN

X

EK ÇİZELGELER DİZİNİ

SAYFA Ek Çizelge 1. 10 sn de sıvı yayılım hızlarının ortalamaları 78 Ek Çizelge 2. 10sn sonunda kalan sıvı hacimlerinin ortalaması (ml)............ 79 Ek Çizelge 3. 3dk sonunda kalan sıvı hacimleri (ml)...................................... 80 Ek Çizelge 4. 13dk sonunda kalan sıvı hacimleri (ml).................................... 81 Ek Çizelge 5. 28dk sonra kalan sıvı hacimleri (ml)......................................... 82 Ek Çizelge 6. 58 dk sonra kalan sıvı hacimleri (ml)........................................ 83 Ek Çizelge 7. Sıvıların materyallere göre yayılım hızı ortalamaları............. 84 Ek Çizelge 8. Materyallerin birbirlerine göre yayılım hızının

karşılaştırılması…………………………………………….

84 Ek Çizelge 9. Yayılım hızı için sıvı gruplrının birbiriyle karşılaştırılması 85 Ek Çizelge 10. Sıvı absorlama yeteneği için malzeme gruplarının kendi

aralarında karşılaştırılması........................................................

85 Ek Çizelge 11. Sıvı absorlama yeteneği için sıvı gruplarının kendi arasında

karşılaştırılması...........................................................................

86 Ek Çizelge 12. Materyallerin sıvı ve süreye göre absorblama yetneklerinin

ortalaması...................................................................................

86 Ek Çizelge 13. Kan yayılım hızı için ANOVA sonuçları ve materyaller arası

anlamlılığının karşılaştırılması……………………………… 90

Ek Çizelge 14. Serum yayılma hızı anova sonuçları ve materyaller arası anlamlılığının karşılaştırılması………………………………

90

Ek Çizelge 15. İdrar yayılım hızı ve absorblanma yeteneği için LSD sonuçları………………………………………………………...

91

Ek Çizelge 16. Distile su yayılım hızı ve absorblanma yeteneği için LSD sonuçları………………………………………………………...

91

Ek Çizelge 17. Çeşme suyu yayılım hızı ve absorblanma yeteneği için LSD sonuçları…………………………………………………..

91

Ek Çizelge 18. Kan absorblama yeteneği, ANOVA sonuçları ve materyaller arası anlamlılığının karşılaştırılması (LSD)…………………

92

Ek Çizelge 19. Serum absorblama yeteneği, ANOVA sonuçları ve materyaller arası anlamlılığının karşılaştırılması (LSD……..

94

Ek Çizelge 20. İdrar absorblama yeteneği, ANOVA sonuçları ve materyaller arası anlamlılığının karşılaştırılması (LSD)……

96

Ek Çizelge 21. Distile su absorblama yeteneği, ANOVA sonuçları ve materyaller arası anlamlılığının karşılaştırılması (LSD)……

98

Ek Çizelge 22. Çeşme suyu absorblama yeteneği, ANOVA sonuçları ve materyaller arası anlamlılığının karşılaştırılması (LSD)……

99

GİRİŞ E.Esin BAYLAN

1

1. GİRİŞ 1.1. Giriş

Teknik tekstiller son yıllarda adını sıkça duyduğumuz bir kavram olmuştur. Bu kavram oldukça eskiye dayanmaktadır. Birkaç yüzyıl önce kenevir, jüt, at kılı, hindistan cevizi lifi pamuk ve yün lifinden imal edilen keçeler ve ilk sentetik lifin kullanılması ve nonwoven teknolojisinin gelişmesiyle farklı kullanım amaçlarına yönelik çok çeşitli mamuller üretilmiştir (Kaloğlu,1995).

Nonwoven imalatı dünyada birçok farklı pazar uygulamalarıyla hızla gelişen bir sanayi haline gelmiştir. Düşük maliyetlerle fonksiyonel tekstil malzemeleri elde edilmesini sağladığı için gelecekte de birçok yeni uygulamalarda önem kazanacaktır. Kullanım sahaları çok çeşitlidir ve değişik endüstrilerde uygulanmaktadır. Otomobil, elektrik kimya tıp, hijyenik malzemeler ev tekstili vs...

Nonwoven endüstrisi günümüzde tıbbi olarak etkili mikroorganizmaların varlığına

ve bunların negatif etkilerine karşı koruyucu olmaya çalışmaktadır. Nonwovenların tıp alanında mikrobiyal safsızlıklara karşı göstermiş olduğu direnç birçok uygulamada ve pazar payında birçok avantajlar sağlamaktadır. Tıbbi uygulamalarda kullanılan nonwovenlar mikrobiyal problemlere karşı eşsiz özellikler gösterirken, kontrol edilmeleri kompleks mikrobiyal bir iştir. Nonwovenların mikrobiyal güvenilirliği; sterilizasyon alanlarının çok olması ve koruma özelliklerini ölçülebilmesinden kaynaklanmaktadır (Duran ve ark, 2004).

Diğer yandan, nonwovenların tıbbi ve endüstriyel giysilerde kullanılması

konusunda birçok çalışmalar yapılmaktadır. Sağlık malzemeleri ve sağlıkla ilgi giysilerde asetat, pamuk ve rayon gibi selülozik polimerler emicilik ve geçirgenlik özelliklerinden dolayı kullanılmaktadır. Polyester ve polipropilen mukavemeti, düşük fiyatı ve çok yönlülüğü, polietilen yumuşaklığı ve kağıt hamuru ise emiciliği ve ucuz olması nedeniyle kullanılmaktadır (Kaloğlu,1995).

Kişisel bakım ve sağlık ürünlerine yönelik global talebin artışı, emilimi yüksek

benzersiz ve gelişmiş ürünlerin üretiminde zorlu bir rekabet ortamını da beraberinde getirmektedir. Günümüzde, tek başına kişisel hijyen ürünleri bile büyük ve milyar dolarlık bir pazar oluşturmaktadır. Bu durumun nedeni yüz milyonlarca bebeğin, çocuğun ve milyonlarca kadının ve gevşemeden yakınan yetişkinlerin kullandığı hijyen ürünlerine duyulan ihtiyacın giderek artmasıdır. Genel olarak bakıldığında, kişisel bakım ürünlerine gösterilen talep, özellikle endüstrileşmiş ülkelerde çok yüksektir ve gelişmekte olan ülkelerde de sürekli bir artış göstermektedir. Ekonomik açıdan güçlü pazarlarda, üreticiler, ürün performansı, kalite ve estetik gibi alanlarda giderek artan tüketici talepleri ve beklentileri karşısında güçlükler yaşamaktadır. Günümüzde piyasada satılan kişisel bakım ve sağlık ürünlerinde aranan en temel özellikler, kullanım rahatlığı yanında, kusursuz bir emilim sunması, estetik olması ve tüketicilerin gereksinimlerine cevap vermesidir (Dutkiewicz, 2002).

Düşük maliyet ve düşük fiyat rekabetçi ekonomik ortamda nonwoven pazarındaki

en önemli etkendir. Ürünün evrimi genellikle tüketicilerin ihtiyaçları ve beklentileri


2

doğrultusunda gelişmektedir. Bir ürünün değişimi aynı zamanda araştırma ve geliştirmelere bağlıdır. Pazarın daha yüksek fiyatları tolere edebileceği gerçeği, ürün performansının önemli olmadığı ve üreticilerin tek kaygısının, en ucuz malzemeyi seçerek üretim giderlerini azaltmak olduğu anlamına gelmemektedir. Tek kullanımlık tıbbı ve kişisel temizlik ürünlerini hala kar getiren, sıkı bir rekabetin söz konusu olduğu küresel pazar, yeni malzeme arayışlarına ve az maliyetli kaliteli ürünlerin üretilmesine ilişkin yenilik ve gelişmelere açık olmaktadır. Bu endüstrideki en büyük güçlüklerden biri, yüksek mühendislik ürünü kumaşların üretim giderlerini azaltmak ve yapısal bileşkelerinin kalitesini artırmaktır (Dutkiewicz, 2002).

Bu araştırmada tıbbi ve hijyen alanında kullanılan nonwoven tasarımları

araştırılmış ve pamuk linteri, uzun elyaf ve yün keçesinden oluşturulan dokuların; kan, idrar, distile su, çeşme suyu, serum sıvılarında, yayılma hızı ve farklı zamanlarda sıvı emme yeteneğini ölçülmüş ve pamuğa göre karşılaştırılması yapılmıştır. Ayrıca bu materyallerin sterilizasyona uygunluğu da araştırılmıştır. 1.2. Tıbbi Tekstillerde Kullanılan Nonwoven (Dokusuz Yüzey) Tasarımları 1.2.1. Teknik Tekstillerin Tanımı ve Uygulama Alanları

Günümüzde oldukça söz edilen, çok farklı alanlarda hızla gelişen ve nitelik kazanan teknik tekstiller için farklı tanımlamalar yapılmaktadır. Teknik tekstillerin tanımı; estetik veya dekoratif özelliklerinden ziyade esasen sahip oldukları teknik ve performans özellikleri için imal edilen tekstil materyalleri ve ürünleridir. Böyle bir özet tanımlama, özellikle artan sayıdaki tekstil ürünü hem performans ve dekoratif özelliklerini hem de fonksiyonlarını aynı miktarlarda bir araya getirmektedir ( Horrocks ve Anand, 2000).

Başka bir tanımlamada da; özel olarak tasarlanan, herhangi bir üründe veya proses

dahilinde veya yalnız başına belirli bir özelliği yerine getirmek amacıyla kullanılan malzemelere teknik tekstil denilmektedir (Dandik ve Müjdeci, 2005).

Teknik tekstiller son 30 yılda, dünyada yıllık %7-15 oranında büyüyen dev bir sektör olmuştur. Çeşitli elyaflara uygulanan gelişmiş işlemler sonucu artık hijyen, yapı teknolojisi, temizlik, tıp, mobilya, dekorasyon, jeotekstil gibi pek çok alana yayılmış durumdadır (Usta, 2004).

Kullanım alanları olarak başlıca üç gruba ayrılabilir. 1. Endüstriyel olarak bir ürünün bileşeni olarak: Örneğin; araba lastiğinde

kullanılan kord bezi, uzay roket motorlarında kullanılan karbon elyafı. 2. Her hangi bir proseste malzeme olarak: Örneğin; diyaliz makinelerindeki

filtreler, yol yapımında kullanılan membranlar, damarlar gibi. 3. Bir veya daha çok özelliği yerine getirecek şekilde yalnız başına

kullanılmaktadır. Örneğin; su geçirmezlik amacıyla kaplanmış kumaşlar, yanmaz kumaşlar, antibakteriyel kumaşlar (Yıldırım ve ark., 2006).

Teknik tekstiller için 12 ana uygulama alanı bulunmaktadır. Bu ana alanları

aşağıdaki gibi


3

aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür (DRA, 2003). • Agrotech: Tarım, bahçecilik ve ormancılık; • Buildtech: Bina ve inşaat; • Clothtech: Ayakkabı ve giysilerin teknik bileşenleri; • Geotech: Jeotekstiller ve inşaat mühendisliği; • Hometech: Mobilya, döşemelik ve yer kaplamalarının bileşenleri; • Indutech: Filtrasyon, temizleme ve diğer endüstriyel kullanımlar; • Medtech: Hijyen ve tıbbi kullanımlar; • Mobiltech: Otomobiller, gemiler, demir yolları ve roketler; • Oekotech: Çevre koruması uygulamaları; • Packtech: Ambalajlama; • Protech: Kişisel korunma ve mülkiyet koruması; • Sporttech: Spor ve boş zaman uygulamaları.

Packtech

15%

Mobiltech

16%

Medtech

10%Indutech

14%

Geotech

2%

Hometech

14%

Clothtech

2%

Buildtech

11%

Agrotech

9%

Spotech

6%

Protech

1%

Şekil 1.1. 2005 yılı değer olarak teknik tekstil tüketim oranı (DRA, 2003).

Teknik tekstillerin uygulama alanlarının geniş çapta olması ve toplam elyaf

tüketiminin yaklaşık % 26 sı teknik tekstil uygulamalarına harcandığının tahmin edilmesi teknik tekstillerin hem üretim hem de tüketim açısından tekstil sektörü içinde önemli yer tuttuğunu göstermektedir. Üretim açısından incelendiğinde, ülkeler arası farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Türkiye'de teknik tekstil yatırımlarının yeni olması, üretimlerinin gizli tutulması ve bu alanda henüz bilgi envanterinin oluşturulamamış olması gibi nedenlerle firmaların üretim kapasitelerine ve ürün yelpazelerine ulaşmak güçtür. Teknik tekstillerin diğer ülkeler bazındaki envanteri ise şöyledir (Dandik ve Müjdeci, 2005):

Kuzey Amerika'daki teknik tekstiller endüstrisi dünyadaki en büyük teknik

tekstiller endüstrisidir. Dünya çapındaki pazar payının %30'una sahiptir (Horrocks ve Anand,2000).

Güney Amerika ve Brezilya’da üretimin yaklaşık %50'sinin teknik tekstil sektörüne

aittir. Brezilya, Güney Amerika'nın kalbi durumundadır. Özellikle hijyen ve tıbbi pazarda uygulama alanları genişledikçe artan oranda kullanılmaktadır (Horrocks ve Anand,2000).

Asya'daki gelişmekte olan ülkeler, bu alandaki pazar gelişiminde rekabet için henüz yeteri kadar nitelikli halde olmadıklarından bir çok can alıcı teknolojik noktalardan


4

gelişmeye ihtiyaç duymaktadırlar (Horrocks ve Anand,2000). Japonya hem AR-GE hem de teknik tekstil üretimi açısından liderdir. Ancak son

yıllarda diğer ülkelerde gerçekleştirilen teknik gelişmeler Japonya'yı pazarlama yönü daha yüksek teknik seviyeli ürünler ortaya çıkarmakta zorlamaktadır (Horrocks ve Anand,2000).

Tüketim açısından incelendiğinde ise uygulama alanlarına olan talebin farklılıkları göze çarpmaktadır. Şekil 1’de de görüleceği üzere, tüm uygulama alanları içindeki talep oranlarının yüksekliğine bakıldığında mobiltech ve packtec ilk sırayı, ikinci sırayı indutec ile hometec, üçüncü sırayı buildtech, en son sırayı ise protec ile geotec almaktadır.

Diğer yandan, teknik tekstillerin geleceğinde tekstil endüstrisinin her bölümü için bir şeyler bulunacaktır. Çoğu üretim alanlarında, teknik tekstiller artan bir şekilde karmaşık hale geleceğinden ve daha özel ve yüksek değerli malzemeler kullanılacağından, hacimden ziyade değer bakımından hızlı büyümeler görülecektir. Bu ise teknik tekstillerin talebinde de bir artış yaratacaktır. Çizelge 1.1.’de belirtildiği gibi 2010 yılına gelindiğinde teknik tekstillere olan dünya talebi yaklaşık 24.000 ton olacağı tahmin edilmektedir.

Çizelge 1.1. 1995-2010 (000 tons) arası teknik tekstillerin bazı bölgelere göre kullanım

oranları (DRA, 2003).

Yıl Yüzdesel Dağılım Bölge 1995 2000 2005 2010 1995-2000 2000-2005 2005-2010

Amerika 4,288 5,031 5,777 6,821 % 3,2 % 2,8 % 3,4

Avrupa 3,494 4,162 4,773 5,577 % 3,6 % 2,8 % 3,2

Asya 5,716 6,963 8,504 10,645 % 4,0 % 4,1 % 4,6

Diğer 473 558 628 730 % 3,3 % 2,4 % 3,1

Toplam 13,971 16,714 19,683 23,774 % 3,7 % 3,3 % 3,8

Buraya kadar anlatılanlar, teknik tekstil ürünlerinin gelecekte niçin bu kadar önemli

olacağı sorusuna cevabın bir parçasını göstermektedir. Endüstri açısından bu ürünlerin stratejik öneminin altında yatan bir faktör ise, teknik ürünlerin, ekonomilerin daralma dönemlerinden daha az etkilenmesidir. 1.3. Teknik Kumaş Yapılarından Nonwoven Kumaşlar

Nonwoven tekstil yüzeylerinin üretimi sanıldığı gibi yeni değildir. Dokuma yoluyla tekstil mamullerin üretiminden önce insanoğlu tekstil ve giyim ihtiyaçlarını yünden çeşitli kimyasal maddeler yardımıyla, ayakla ezme veya tokmakla dövme gibi mekanik etkileri kullanarak ilk çağlarda üretilmekteydi. Ancak dokuma ve örme teknolojilerinin geliştirilmesi ile bu eski teknik bir anda ikinci plana itilmiştir. 2. Dünya Savaşının bitiminden sonra sentetik lif ve inşaat sektörünün hızla gelişmesi ile nonwoven teknolojisi yeniden doğmuş ve dokuma ve örme sektörlerini gerilerde bırakmıştır (Dandik ve Müjdeci, 2005).

Endüstrileşme ve teknoloji gelişmesinin getirdiği insan ihtiyaçlarındaki artış, diğer tekniklerle üretilen materyallere nazaran daha ucuz olan nonwoven tekstil yüzeylerine olan talebin artmasına neden olmuştur. İnsanların rahatına, gittikçe hızlanan hayat temposunda yaşamın kolaylaştırılmasına hizmet eden nonwoven ürünlerine her gün yenileri eklenmektedir. Gelişen tekstil teknolojisine paralel olarak ortaya çıkan ve çok özel


5

uygulama alanları bulabilen nonwoven ürünler, günümüzde oldukça önemli bir hale gelmiştir (Cevahiroğlu, 1994). 1.3.1. Nonwoven Tanımı

Malzeme Testleri Birliği'nin (American Society for Testing Materials- ASTM D

111780) tanımı şu şekildedir: "Nonwoven tekstil malzemeleri, mekanik, kimyasal, ısıl işlemler yardımıyla veya çözücülerle liflerin birbirine bağlanması veya birbiriyle karışması ile oluşturulan tekstil yapılarıdır" (Philip, 2000).

ISO standartlarına göre (ISO 9092: 1988 & CEN Standart: EN 29092), nonwoven tanımına kağıt, dokunmuş, örülmüş, tafting yüzeyler, dikişle birleştirilmiş iplik veya filament keçeler ve/veya yüzeyler girmemektedir. Yine bu standarda göre nonwoven; kesikli veya filament halde, doğal ya da yapay liflerden oluşturulmuş, liflerin yönlendirildiği veya rasgele düzenlendiği ve birçok bağlama tekniklerinden herhangi birisi ile bağlanmış tabaka veya yüzeyler şeklinde tanımlanmaktadır (Philip, 2000).

Avrupa Dokusuz/Örgüsüz Kumaş Üreticileri Birliği, EDANA, (European Disposables and Nonwovens Association / Avrupa Tek Kullanımlık Ürünler ve Nonwoven Birliği)) tarafından dokusuz/örgüsüz kumaş tanımı şöyle yapılmıştır: "Doğal yada suni elyaflardan mamul, kesik ya da sonsuz filamentler ile imal edilmiş; sürtünme, sıcaklık, adhezyon yöntemlerinden birisi ile birleştirilmiş kağıt, dokuma, örme, taft ve dikişli kumaşların dışında kalan ağ ya da yüzeylere dokusuz örgüsüz kumaş, non-woven, adı verilir" (www.edana.org, 26.09.2005).

Amerika Dokusuz/Örgüsüz Kumaş Üreticileri Birliği, INDA (Associaiton of the Nonwovens Fabrics Industry/ Uluslararası Nonwoven Kumaş Endüstrisi Birliği) tarafından ise dokusuz/örgüsüz kumaş tanımı şöyle yapılmıştır: "Kağıt hariç olmak üzere, iplik haline getirilmemiş, doğal ya da suni elyaf ya da filamentlerden mamul, bir çok birleştirme yöntemlerinden birisi ile birbirine bağlanmış ağ, keçe ya da yüzeylere dokusuz örgüsüz kumaş adı verilir (www.inda.org, 02.09.2005).

Materyal aşağıdaki özelliklere sahipse nonwoven olarak tanımlanmaktadır.

EDANA ve INDA tarafından belirlenen bu özellikleri şöyle sıralayabiliriz:

• Elyaflı miktar, dokunun %50'den daha fazlasını meydana getiriyorsa ve uzunluğun çapa oranının 300'den daha büyük olduğu elyaflar kullanılıyorsa,

• Dokunun elyaflı miktarı toplam kütlenin %30'undan daha fazlaysa ve aşağıdaki kriterlerden birini veya ikisini yerine getiriyorsa,

• Uzunluğun çapa oranı 600'den fazla ise, • Dokunun yoğunluğu 0.4 g/cl değerinden az ise nonwoven olarak adlandırılmaktadır

(Usta ve ark, 2004).

Tanımlardan da anlaşılacağı gibi, nonwoven ürünler gerek üretim teknikleri gerekse kullanılan hammaddeler bakımından klasik tekstil ürünlerinden çok farklıdır.

Nonwoven ürünlerinin en büyük avantajlarından biri düşük maliyetli olmalarıdır.

Bunun en büyük nedeni hammadden çok daha az ara işlemle ve yüksek üretim hızlarıyla


6

son ürünün ulaşılabilmesidir. Çizelge 2’de nonwoven üretiminin ana aşamaları verilmektedir. Çizelge 1.2. Nonwoven üretiminin geleneksel tekstil üretimiyle karşılaştırılması

(Baykasoğlu ve Dereli, 2005) Nonwoven Geleneksel

Başlangıç Monomer Monomer

1.Aşama Polimer Polimer

2.Aşama Elyaf veya Ürün (Eriterek doklu oluşturma yöntemleri Elyaf

3.Aşama Ürün (Kuru, sulu, havalı doku oluşturma yöntemleri) İplik

4.Aşama - Ürün (Örme, dokuma, tafting, şerit)

Çizelge 1.2 de görüldüğü gibi, nonwoven üretim teknolojisine bağlı olarak

monomerden başlayarak sadece iki aşamada son ürüne ulaşmak mümkündür. Aynı ağırlıktaki dokuma ürün ile nonwoven maliyet bakımından karşılaştırıldığında; % 23 maliyet oranlı hammadde her ikisi için gerekirken, nonwoven için % 18 maliyet oranlı iplik üretim safhası ortadan kalkmaktadır. Bunun yanında, çözgü hazırlama, haşıl ve kumaş sarmadan oluşan % 33 maliyet oranlı dokuma harcamaları yerini, % 26'lik bir orana sahip yüzey oluşturma işlemlerine bırakmaktadır. Terbiye maliyeti ise tamamen ortadan kalkmaktadır. Nonwovenlar da maliyet açısından dezavantaj oluşturacak faktör, ürün konstrüksiyonlarındaki bazı kısıtlamalardır ( Emek, 2004; www.gpoabs.com, 06.10.2005). Diğer yandan doku oluşturma metotlarının verimlilik karşılaştırıldığında; dokuma yöntemiyle 5-40 (m/saat), örgü yöntemiyle 100 (m/saat ), ve mekanik doku oluşturma yöntemiyle 3.000 (m/saat) üretim yapılırken spunbond nonwoven yöntemiyle 9.000 (m/saat) üretim yapılmaktadır (Baykasoğlu ve Dereli, 2005). Kısaca, spunbond nonwoven yönteminin diğer üç yönteme karşı çok ciddi üstünlüğü olduğu söylenebilmektedir.

Ayrıca nonwoven ile tekstil ürünleri bir çok kriter açısından değerlendirildiğinde, nonwovenların pek çok yönden üsütün olduğu söylenebilir. Çizelge 1.3.’de nonwoven ve tekstil ürünleri pek çok özellikleri bakımından karşılaştırılması verilmiştir.

Çizelge 1.3. Nonwoven ve tekstil ürünlerinin karşılaştırılması (Baykasoğlu, Dereli, 2005) NONWOVEN TEKSTIL Ucuz Pahalı

Yüksek üretim hızı Düşük üretim hızı

Kısa ve uzun elyaf, polimer Uzun elyaf

Basit ve dağınık yapı Karmaşık yapı

Sert, yumuşak doku Yumuşak doku

Yoğun, hacimli, seyrek, ince Hacimli

Esnek değil Esnek

Bükülüp, buruşturulabilir Bükülmez

Sert, örtücü Esnek, örtücü

Gözenekli Gözenekli

Islak mukavemeti düşük Islak mukavemeti yüksek

Düşük yırtılma direnci Yüksek yırtılma direnci

Sıcakta çekmesi yüksek Sıcakta çekmesi düşük


7

1.3.2. Dünya Genelinde Durum

Gündelik hayatımızın birçok alanında kullanılan nonwoven, hızla gelişen bir pazara sahiptir. Özellikle ABD, İngiltere, Almanya, Japonya ve Çin gibi gelişmiş devletler geleneksel tekstil anlayışını terk ederek nonwoven üretimine ülkemizden önce başlamışlardır. EDANA tarafından yapılan istatistikî çalışma sonucuna göre 2003 yılı itibariyle Avrupa dünya nonwoven üretiminin %31 'ini yaparken; Kuzey Amerika %27'lik bir dilim kapsamaktadır (DRA, 2003; Daulstrom, 1992).

Dünya genelinde üretim kapasitesi ise her yıl ortalama %10 civarında artış göstermektedir (DRA, 2003).

Dünya teknik tekstil endüstrisinin önde gelen bir çalışmasına ve bunun piyasasının 2005 yılına kadar yapılan tahminlere (Çizelge 1.4.) göre; nonwoven kumaşlar 2002/2003 civarında dokumaların yerini alacaktır (üretilen tekstillerin toplama ğırlığı bakımından). Alan bakımından nonwoven kumaşlar hali hazırda düşük gramajları nedeniyle dokuma ve diğer kumaşları geçmiş durumdadır. Öte yandan diğer dokuma ve iplik bazlı kumaşlar en azından yakın geleceğe kadar değer bakımdan ön sırada olmaya devam edecektir (Byrne, 2000).

Çizelge 1.4. Ürün guruplarına göre teknik tekstillerin dünya çapındaki tüketimi (Byrne, 2000).

1000 ton Milyon $ Büyüme Büyüme % Pay % Pay

2000 2005 (% yıllık)

2000 2005 (% Yıllık) 2000 2005

Kumaşlar 3,760 4,100 1.7 26,710 29,870 2.2 44.3 41.3

Nonwoven 3,300 4,300 5.4 14,640 19,250 5.6 24.3 26.6

Kompozitler 1,970 2,580 5.5 6,960 9,160 5.6 11.5 12.7

Diger tekstiller* 2,290 2,710 3.4 11,950 14,060 3.3 19.8 19.4

Toplam 11,330 13,690 3.9 60,270 72,330 3.7 100.0 100.0

* Halatlar, sicimler, ipler, dolgu lifleri vb 1.3.3. Ülkemizdeki Durum Türkiye'de geleneksel bir nonwoven kültürü önceden beri mevcuttur. Keçe işlemeden gelen bu kültür hazır giyim ve tekstil ile harmanlanmıştır. Türkiye'deki nonwoven üretimi, son 4 yıl içinde 2 kat artış göstermiştir. Yapılan kapasite hesaplamalarında, Türkiye'deki yıllık nonwoven kullanımının, üretimin üstünde gerçekleştiği görülmektedir (Cevahiroğlu, 1994).

Türkiye'de dolaylı veya direkt ihracat yapabilen 92.547 adet tekstil işletmesinin % 5'inin, kısa vadede nonwoven teknolojilerine yatırım yapması beklenmektedir. Bu ise önümüzdeki birkaç yılda 5 milyar USD yatırım anlamına gelmektedir. Üstelik yalnızca kısa değil orta vade için de gelecek söz konusu olmaktadır (Cevahiroğlu, 1994). 1.4. Nonwoven Uygulama Alanları ve Dokusuz (Nonwoven) Kumaş Tipleri

Nonwoven ürünlerin son kullanım alanına bağlı olarak birçok sınıflandırma şekli


8

olmakla birlikte ömürlerine göre 3 gruba ayırmak mümkündür 1. Tek kullanımlık (ömürsüz) dönüşümlü nonwoven ürün tipleri: Tekrar aynı

amaçla kullanılmaları olanaksızdır • Tıbbi tekstil • Bebek bezleri • Yetişkin bezleri • Kadın bağı ürünleri • Tıbbi ürünler • Temizlik bezleri (Star, 2003).

2. Kısa ömürlü nonwoven ürün tipleri: Birkaç kez kullanıldıktan sonra atılabilen kısa ömürlü ürünlerdir (Emek, 2004). • Yağmur rüzgâr gibi hava şartlarına ve vücudun ısı kaybına karşı koruma

sağlayan giysilerde; su geçirmez nefes alan kumaşlarda; • Katı partiküllerin tekstil sıvı veya gaz ortamından ayrışması ve bazen

ayrıştırılan partiküllerin tekrara geri kazanımı için filtrasyonda; • Yumuşak zeminlerin güçlendirilmesi için jeotekstiller olarak; • Düşmana ait çevrede kişinin hareket etmesi yaşaması savaşması gereken

durumlar için savunmada kullanılan gerekli malzemelerde; • Hayatta kalmak için koruyucu tekstiler, insanların maruz kaldığı tehlikelere

karşı korumalarda kullanılmaktadır. • Taşımacılıkta kullanılan tekstiller en geniş kullanım alanına sahiptir.

Dekorasyon insanların rahatı ve sağlığı için gerekli olan yüzeylere sıcak yumuşak bir tutum vermekte ayrıca taşımacılığın fonksiyonel kısımların vazgeçilmez parçası olmaktadır.

• Tekstil takviyeli kompozitler mühendislik malzemeleri olarak kullanılan ve birçok lif ve matris bileşeninden oluşmaktadır.

• Ev döşemeleri olarak kullanılmaktadır. • Zirai kumaşlar, tarım ağaçlandırma balıkçılık sektöründe koruma toplama

saklama için kullanılmaktadır (Star, 2003).

3. Ömürlü nonwoven ürün tipleri: Ömürlü nonwovenlar amaca ve modaya göre farklılıklar göstermektedir (Emek, 2004).

1.5. Tıbbi ve Hijyenik Tekstillerin Dünya ve Türkiye Genelindeki Durumu

Tıbbi tekstiller ve bununla ilgili olan bakım ve hijyen sektörü tekstil endüstrisinin önemli ve büyüyen bir alanıdır. Büyüme hem tekstil teknolojisindeki hem de tıbbi yöntemlerdeki sürekli devam eden ilerleme ve yenilikler sayesinde olmaktadır.

Bir kullanımlık tıbbi nonwoven ürünlerinin 2001 yılı dünya tüketimi 130 bin tondu ve bu pazar yılda %4'ün üzerinde büyümektedir (Star, 2003).

Amerika ve Japonya'da kullanıldıktan sonra atılabilen nonwoven ürünler, tüm nonwoven kumaş tüketiminin yaklaşık %60' ını (Avrupa'da %50) ve dayanıklı nonwoven ürünler de kalan kısmı oluşturmaktadır (Star, 2003).


9

Bunların içinde bebek bezi pazarı, nonwovenlar için atılabilir ürünler pazarında en

büyük paya sahiptir.Global olarak bebek bezi pazarındaki ortalama büyüme yaklaşık %9' dur, fakat 2000 yılından itibaren bu büyümenin özellikle gelişmiş bölgelerde yavaşlayacağı tahmin edilmektedir (www.tad.com, 03.05.2005). 1.6. Tıbbi ve Hijyenik Alanda Nonwoven Ürünleri ve Üstünlükleri

Tıp, tekstil sanayisinin gerek elyaf gerekse mamul olarak sunduğu olanaklardan ağırlığı gittikçe artan bir şekilde yararlanan alanlardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Kullanılan materyaller monofilament veya multifilament iplikler, dokuma, örme, nonwoven ve kompozit yapılı kumaşlardır. Yeni tekstil lifleri ve değişik tekstil yüzeylerinin üretilmesiyle uygulamalar ameliyat ipliklerinden kemik naklinde kullanılan karmaşık kompozit yapılara ve basit temizlik bezlerinden ameliyathanelerde kullanılan gelişmiş koruyucu önlük kumaşlarına kadar çok geniş ve farklıdır. Bez ürünlerinin artan popülaritesi nonwoven toz bezi ürünleri, kozmetik bezleri ve mutfaklar ve banyolara yönelik antibakteriyel bezler nonwoven endüstrisinin büyümesinde itici bir güç sağlamaktadır (Yükseloğlu ve Canoğlu, 2005; Case, 2005).

Başlangıçta dokuma kumaşlara “kullanıldıktan sonra atılabilen” alternatifler olarak

sunulan nonwovenların özelliklerinden yararlanılarak ürünler geliştirilmektedir. Mesela Colgate Palmolive tarafından pazara sunulan bulaşık bezleri üç nonwoven tabakasına sahiptir. Üst tabaka tekstüre elyaflardan yapılmıştır ki, bu da temizlik bezleri için idealdir. Orta tabaka sürekli köpürme sağlar, alt tabaka ise yumuşak elyaflardan yapılmıştır, böylece ele nazik bir temas sağlamaktadır. Bununla birlikte temizlik bezi endüstrisinin ana itici gücü kişisel rahatlığa yönelik ürünlerdir.

ABD'de Isolyser firması, kullanımdan sonra suda çözünebilen, polivinil alkol bazlı

bir medikal kumaş geliştirmiştir. Bunun yanında son yıllarda Hangzhou firması daha yüksek kan absorblayıcı ve daha yumuşak flaster nonwoven materyalleri geliştirmiştir. (www.tad.com, 03.05.2005).

Tıbbi ve hijyenik tekstillerden beklenen özellikler: Anti-bakteriyellik: İç giyim, çorap ve ameliyat önlüğü, hasta yatak örtüleri yara

bantları gibi amaçlarla kullanılan tekstiller, anti-bakteriyel özelliği ile mikroorganizmalara ve sonucunda oluşan pis kokulara karşı korunmaktadır.

Vücuda uyumluluk: Bu özellikle, malzemelerin toksik olmaması ve istenmeyen

tepkimeye girmemesi beklenmektedir. Makromoleküllerin mikroorganizmalar tarafından parçalanmasıyla oluşan biyolojik bozunma sonuncunda açığa çıkan ürünler zararlı olmamalıdır.

Genel olarak maksimum rahatlık (nefes alabilirlik ve estetik), yüksek sıvı

mukavemeti, tiftiklenmeme yeterli mukavemet ve uzama, rijitlik dengesi, akışkanlık, emme, absorbe etme veya itme, gözeneklilik, esneklik, yumuşaklıktır. (Star, 2003; Duran, 2005).


10

1.7. Tıbbi ve Hijyenik Tekstillerin Sınıflandırılması Uygulama alanına göre kullanılan materyaller dört grupta sınıflandırılabilir:

• İmplant edilemeyen materyaller: Yara sargıları, bandajlar, plasterler vs. • Vücut dışı (Ekstrakorporal) aletler: Yapay böbrek, karaciğer ve akciğer • İmplant edilebilen materyaller: Ameliyat iplikleri, damar greftleri, yapay bağlar ve

yapay eklemler ameliyat iplikleri vs. • Bakım/hijyen ürünleri: Yatak örtüleri, giyecekler, ameliyat önlükleri, kumaşlar,

temizlik bezleri vs (Yükseloğlu ve Canoğlu, 2005).

1.7.1. İmplant Edilemeyen Materyaller

Bu tekstil materyalleri, vücuda dıştan uygulanan ve deri ile temas edebilen veya etmeyecek şekilde kullanılan ürünlerdir. Bu sınıfta en çok kullanılan tekstil materyalleri yara sargısı ve bandajdır (Yükseloğlu ve Cananoğlu, 2005 ; Alıstaır, 2000). Çizelge 1.5.’ de implant edilemeyen yara bakımı amacıyla kullanılan tıbbi nowowen ürünlerinin lif tipi, doku türü ve fonksiyonları hakkında bilgi verilmiştir (Alistair, 2000). 1.7.1.1. Yara Pedleri ve Yapışkan Flasterler

Canlı dokularda meydana gelen yaralarda, sargı veya pansuman materyali yarayı

örtmek ve iyileştirmek sürecine katkıda bulunmak için kullanılır. Çeşitli tıbbi uygulamalar için çok sayıda yara sargı tipi mevcuttur. Bu materyallerin fonksiyonları enfeksiyona karşı koruma, kan ve eksudanın (yarada birikmiş olan sıvı) emilmesi, iyileşmeyi hızlandırma ve bazı durumlarda yarayı ilaçla tedavi etmektir (www.onurigo.sitemynet.com, 13.01.2006).

Yapışkan flasterli yara bantları yumuşak, bükülebilir ve yüksek emici özellikte

olmalıdır. Gereken salgıların emilmesi için vizkoz ve pamuk kullanılmakta, % 20 ye kadar sentetik liflerin ilavesi yaşken bile hacim ve emme sağlamaktadır. Yaygın yara sargılarının esnek zemin materyali ve yara ile temas eden tabaka arasında emici tabakası olan kompozit materyallerdir. Emici ped kanı veya sıvıları emer ve yarayı korumak için tampon efekti sağlamaktadır. Pedin yaraya bulaşmasını önlemek için gözenekli lintersiz olan tabaka yaradan salgı transferine izin vermemektedir. Salgı kuruduğunda yara bölgesinin emici tabakaya tutunma yapışma riski yoktur. Salgı emici tabakaya bu kanalardan geçmekte ve burada kurumaktadır. Ped uzaklaştırıldığında yara ve emici materyel arasındaki bu birleşme kopmaktadır. Yara yüzeyi zarar görmemiş olarak kalmaktadır. Pratikte bu yapışmayan yüzey perfore edilmiş film veya sentetik liflerin kullanımıyla elde edilmektedir (www.onurigo.sitemynet.com, 13.01.2006).

Kolajen, alginat ve çitin litlerinin kullanımı bazı tıbbi ve cerrahi uygulamalarda iyileşme prosesine önemli katkı sağladıkları için başarılı olmuşlardır. Alginat lifleri yara ile temas eden tabaka olarak kullanıldıklarında alginat ile yara akıntısı arasındaki etkileşim sonucu sodyum kalsiyum alginat jeli ortaya çıkmaktadır. Bu jel hidrofildir ve hidrojene karşı geçirgen, bakterileri geçirmeyen olup yeni doku oluşumuna katkı sağlamaktadır (Emek, 2004; Duran ve Sayıt, 2004).

Yok olabilen flasterlerin avantajları, yumuşaklıkları ve deriden kolayca ayrılabilmesidir. Akrilik yapışkan kaplamanın porozitesi yüksek hava geçirgenliğini


11

belirlemektedir. Nonwovenlar % 60’ın üzerinde binder içerir. Selülozik elyaflar, genellikle kolay yırtılmayı sağlamak için kullanılır (Emek, 2004; Duran ve Sayıt, 2004). Çizelge 1.5. İmplant Edilemeyen Yara Bakımı Amacıyla Kullanılan Tıbbi Nowowen

Ürünler (Alıstaır, 2000)

Ürün Lif Tipi Doku türü Fonksiyonu Yara sargısı: Yara temas tabakası Absorbent ped

İpek, PA, viskon, PE Pamuk, viskon Viskon, plastik flim

Örme, dokuma, nonwoven Nonwoven Nonwoven, dokuma

Belirli bir ilacı yaraya ve deri üzerine uygulamak, enfeksiyona karşı yarayı korumak, kan ve salgıları absorbe etmek, iyileşmeyi kolaylaştırmak

Bandaj Pamuk, viskon, PA, elastomer iplik

Dokuma, örme, nonwoven

Yara üzerindeki sargıyı yerinde tutmak

Hafif destek malzemeler

Pamuk, viskon, elastomer iplik


Yara üzerindeki sargıyı yerinde tutmak

Ortopedik malzemeler

Pamuk, viskon, PES, PP, lifleri ve poliüretan köpük

Dokuma, nonwoven

Plaster Viskon, Pamuk, PP, plastik film, PES, cam lifi


Deriye ilaç uygulamak, hareketi önlemek, yara kenarlarını birleştirmek, ağrıyı kesmek

Gaze Pamuk, viskon Dokuma, nonwoven Sıvı veya salgıları absorbe etmek

Tampon Viskon, Pamuk linterleri, odun hamuru

Nonwoven Herhangi bir boşluğa yerleştirilerek sıvıları absorbe etmek

1.7.1.2. Yara Örtüleri

Yara sargısı uygulamalarında kullanılan diğer tekstil materyalleri gazlı bez, sargı bezi ve tampondur. Gazlı bez basit bezayağı pamuklu dokuma kumaş yapısına sahip emici bir kumaştır ve parafinle kaplanarak yanıkların tedavisinde kullanılmaktadır. Cerrahi uygulamalarda gazlı bezin ped formu (tampon) emici materyal olarak kullanılmaktadır. Bu tamponun iplikleri baryum sülfat içermekte ve böylece X ışını ile görünmesi sağlanmaktadır (Duran, 2005).

Tampon, yaraya yapışmayı ve lif kaybını önlemek için nonwoven kumaş ile

kaplanan, yüksek emiciliğe sahip bir materyaldir. Emici kompres olarak kullanılan materyallerde nonwoven mamuller pamukla doldurulmaktadır. Elde edilen kompres vücut salgısının geçişine izin verecek şekilde her türlü sterilizasyona uygun ve yumuşak olmalıdır. Kullanılan nonwovenlar paralel yayılmış vizkoz liflerinden yapılmaktadır (Duran, 2005).

Yara iyileşmesin prensibine göre; yara yüzeyinde oluşan exudanın hapsedilmesiyle oluşturulan nemli ortamda yaraların, kuru ortama göre %30–40 oranında daha hızlı iyileştiği bildirilmektedir. Bu bilgilerin ışığında ideal bir yara sargısı materyali aşağıdaki özellikleri taşımalıdır (Yükseloğlu ve Canoğlu, 2005).

1.Exudanın fazlasını emerek yara ve çevre dokuların yumuşamasını önlemelidir. 2. Sterilizasyona uygun olmalı vücut sıvı geçişine izin vermelidir.


12

3. İyileşen yara dokusuna O2 girişine -CO2 çıkışına izin vermelidir. 4. Vücudun öz ısısını korumalıdır.

5. Nemli ortamda yara iyileşmesini hızlandırmalıdır, 6. Su geçirmemeli, bakterilere karşı bariyer teşkil etmeli, yara yüzeyine

yapışmamalıdır. İlgili sargılardan bazıları aşağıda belirtilerek kısaca açıklanmıştır (Yükseloğlu ve Cananoğlu, 2005). 1.7.1.2.1. Roll Yara Bandı

Sıyrık, kesik gibi günlük yaşamda karşılaşılan basit kılcal damar yaralanmalarında

kullanılmaktadır. Kanamayı durdurucu tamponun ciltle temas eden yüzü, hidrofiliktir. Kan ve diğer yara akıntıları, hidrofilik tabakadan geçerek tamponun içinde bulunan kanamayı durdurucu partiküller ile birleşmektedir. Partiküller, kan ve diğer yara akıntıları ile birleştiğinde çözünmekte ve yara yüzeyine tekrar geri dönmektedir. Partiküller, cilt yüzeyine ulaştığında daha fazla kan emerek yara üzerinde yumuşak, jel kıvamında bir tabaka oluşturmaktadır. Bu tabaka, dış etkenlere karşı oluşan pıhtı tabakasını koruyarak pıhtılaşmanın oluşumunu hızlandırmaktadır. Tamamen doğal pamuktan üretilmektedir

(www.kurtsan.com, 27.08.2006).

Şekil 1.2. Roll Yara Bantı (www.kurtsan.com, 27.08.2006) 1.7.1.2.2. Hydrogel Sargılar (Alginat Sargıları)

Bunlar flexible tabaka veya amorf jel şeklinde olabilirler. Şeffaf olup yaradan rahatlıkla temizlenebilir, yaraya yapışmazlar. Alginat sargıları kahverengi deniz yosunundan elde edilmektedir. Limitli emme kapasiteleri vardır. Az exudalı yaralarda nemli bir yara iyileşme ortamı sağlamaktadırlar. Kabuklar olumsuz mekanik etkilere karşı doğal bir koruma şeklidir. Yara çevresinde fizyolojik olarak temin edilen nemlilik, iyileşme sürecini desteklemekte ve ideal mikro ortamı sağlamaktadır. Günümüzde geliştirilmiş yara sargılarının limitli etkilerini azaltmak ve birbirlerinin yararlarını arttırmak amacıyla kombine yara sargıları üretilmeye başlanmıştır (Sarıışık, 1997).

1.7.1.2.3. Curapont

Dikişsiz yara kapatılmasında ve büyük yaralarda dikişi desteklemek amacıyla kullanılmaktadır. Yüksek yapışma gücüne sahip, poliüretan malzemeden imal edilmiş,


13

nonwoven materyal ile güçlendirilmiştir. Bükülebilir, yırtılmaya dayanıklıdır, hipoalerjenik yapışkanlıdır. Dikiş deliklerinde meydana gelebilecek enfeksiyon riskini, karakteristik dikiş bölgesinde oluşacak kan dolaşımı problemlerini ortandan kaldırmaktadır (Yükseloğlu ve Canoğlu, 2005). 1.7.1.2.4. Mesalt

Bu ürün sodyum klorür içeren, emici viskon/polyester karışımı nonwowen yapıda

bir kumaştır. Ağır akıntılı enfekte yaraların kontrol altına alınması; exuda, bakteri ve nekrotik maddeleri emerek temizlenmesini sağlamak amacıyla kullanılır. Böylece doğal yara iyileşme sürecini hızlandırmaktadır (Yükseloğlu ve Canoğlu, 2005). 1.7.1.2.5. Mepitel

Yaraya yapışmayan şeffaf silikon ile kaplanmıştır. Poliamid ağ yapısı malzemeye

esnek ve katlanabilir özellik kazandırmaktadır. Silikon, poliamid ağın her lifini kaplamaktadır. Silikon emici olmayıp hareketsizdir. Kuru ve sağlıklı deriye yapışırken nemli yara bölgesine yapışmamakta ve böylelikle yara sargısı değiştirmelerinde acıyı azaltır ve yeni şekillenen hassas dokuyu zarar görmeden korumaktadır. Mepitel emici değildir ve yara akıntısının emici ve ayrı olan bir nonwoven veya gazlı bezden sargıya geçmesine izin vermektedir ( Sarıışık,1997). 1.7.1.2.6. Metalline

Alüminyum lifli yapısı esnek ve yumuşaktır. Yaraya yapışmaz. Yüksek emiş güçlü, nonwoven materyalden yapılmıştır. Bu özellik, yaranın zarar görmemesini ve sargının travmaya sebep olmadan yaradan uzaklaştırılmasını sağlamaktadır. Özellikle büyük ve derin yaralarda, sıyrıklarda, yanıklarda ayrıca ilk yardım amaçlı olarak kullanılabilmektedir (Yükseloğlu ve Canoğlu, 2005). 1.7.1.4. Yapışkan Plasterler

Plaster pamuk, viskon veya ikisinin karışımı iplikten düz dokunmuş bez veya

plastik filmin iç yüzeyine homojen olarak yayılmış kauçuk veya akrilat esaslı hassas yapıştırıcı içeren, yaraları kapama veya küçük bölgeleri hareketsiz tutmada kullanılan tıbbi malzemelerdir. Akrilik yapışkan tabakanın gözenekliliği, yüksek derecede hava geçirgenliğini sağlamaktadır. Aşağıda tıbbi malzeme piyasasında bulunan plasterlere örnekler verilmiştir (Yükseloğlu ve Canoğlu, 2005; Sarıışık, 1997).

Medi-Bez, çinko oksitli, kauçuk bazlı yapıştırıcı özelliğine sahiptir. Çizgili özelliği

ile cildin hava alması sağlanmış böylelikle sık değiştirme ve uzun süreli uygulamalarda deri iritasyonu minimal düzeyde tutulmuştur (Sarıışık,1997).

Dermapore, poliakrilat yapışkanlı nonwoven plasterdir. Selülozdan imal edilmiştir.

En büyük özelliği hipoallerjenik olmasıdır. Havayı ve teri çok iyi geçirirken su geçirmemekte, röntgen filminde gözükmemektedir. Mikro gözenek olup genel cerrahide kullanılmaktadır (Başer ve ark., 1995).


14

Lomatuell H yüzeysel yaralar ve yanıklarda yumuşatıcı sargı olarak kullanılır. Yaranın kabuk bağlamasını ve ikincil sargıların yaraya yapışmasını önlemektedir. Bunun yanı sıra, radyasyondan kaynaklanan yaralarda, bacak ve bası ülserlerinde, doku nakli yapılan bölgelerde, dermatolojide ve plastik cerrahide kullanılmaktadır. Ağ şeklindeki tül formu, akıntının yaradan uzaklaşmasına yardımcı olarak yaranın iyi havalandırılmasını sağlamaktadır. Nötr bir sargı olduğundan yaraya özel tedavi edici ilaçlarla ve antiseptiklerle birlikte kullanılabilir (Sarıışık,1997; www.elhadefler.com, 12.04.2006).

Opraflex ameliyat öncesi operasyon bölgesinin kaplanması, insizyon etrafındaki cilt bölgesinde mevcut potansiyel patojen bakterilerden yarayı korumak ve için kullanılır. Opraflex, hipoallerjenik, elastik, saydam ve su geçirmezdir. Su buharı ve oksijeni çok iyi geçirerek cildin hava almasını sağlamakta ve bakteri girişine izin vermemektedir. Yapışma gücünün yüksek olması, uzun sürebilecek operasyonlarda ürünün yapıştığı yerden ayrılmasını engellemektedir (www.elhadefler.com, 12.04.2006).

Katlı kompresler; tül ve nonwoven kumaşların karşılıklı gelmesiyle katlı

kompresler oluşmaktadır. Viskon/selüloz (veya viskon/selüloz/poliester) esaslı spunlace ürünlerdir (Öktem ve Seventekin,2000). 1.7.1.5. Latis Steril Pansuman Pedi

Latis pansuman pedleri, akıntılı yaralar için dizayn edilmiş olup çok emici ve yumuşak bir yara pedidir. Yaranın süratle hava alarak iyileşmesini sağlayan bu ped dört ana katmandan oluşmaktadır:

a. Yaraya direkt olarak temas eden ve iki kat beyaz renkli hydrophylic nonwoven'dan oluşan tabaka cilde uyumluluk sağlayarak yaradaki akıntının orta emici tabakaya geçişini temin etmektedir.

b. Fibrelize edilmiş saf selüloz parçacıkları, saf selülozdan imal edilmiş krepe kâğıdın

içine hapsedilerek mükemmel bir emici tabaka oluşturmaktadır. c. Havayı geçiren ancak sıvıyı geçirmeyen mavi hydrophobic nonwovendan oluşan

en alt tabaka yara akıntısına karşı mükemmel bir engel teşkil etmektedir (www.elhadefler.com, 12.04.2006). 1.7.1.6. Bandajlar

Bandajlar elastik veya elastik olmayan; dokuma, örme veya nonwoven yüzeyden

pamuk veya viskos elyafından oluşmuş; yara üzerindeki sargıların yerlerinde durmalarını sağlamaktır. Bu bandajlar pamuk veya viskos elyafından, düşük gramajlı üretilen kumaşlardır (Öktem ve Seventekin, 2000; Bayraktar ve Şengönül, 1997).

Ortopedik tampon bandajlar alçıların ve kompresyon bandajlarının altında vatka oluşturmak ve rahatsızlığı engellemek amacıyla, poliüretan köpükten, poliester veya polipropilen ve doğal liflerden üretilebilirler. Nonwoven bandajlar hacimlilik kazandırmak için hafifçe iğnelenmiştir (Öktem ve Seventekin, 2000; Bayraktar ve Şengönül, 1997).


15

Bandafix Elastik Ağ Bandaj; tampon ve diğer pansuman materyallerini vücudun değişik bölgelerinde sabitlemeyi sağlayan latex ve yün kombinasyonu ile dokunmuş bandajdır. Elastiktir, kan dolaşımını engellemez, deriyi tahriş etmez, herhangi bir alerjik reaksiyona yol açmadığı gibi deri teneffüsünü engellemez (Başer ve ark., 1995). Şekil 1.3. Latis Steril Pansuman Pedi (www.elhadefler.com, 12.04.2006).

1.7.2. Vücut Dışında Kullanılan Cihazlar (Ekstrakorporal Yapay Organlar)

Ekstrakorporal aletler yapay böbrek (diyaliz membranı), yapay karaciğer ve

mekanik akciğer gibi kanın arıtılmasında kullanılan mekanik organlardır. Bu aletlerin fonksiyon ve performanslarını lif ve tekstil teknolojisi sağlamaktadır. Yapılarında daha çok içi boş vizkoz, polyester ve silikon lifler kullanılmaktadır (Başer ve ark., 1995). 1.7.3. İmplant Edilebilen Materyaller (İç Uygulamalar)

İmplant edilebilir tekstil materyalleri yara kapatma çıkarılmış parça veya cerrahi yerleştirme amacıyla, vücudun onarılmasında kullanılmaktadır (Çizelge 1.6.). Bu mater-yaller vücut içine yerleştirildikleri için vücut tarafından kabul edilmelerini sağlayacak bazı özelliklere sahip olmalıdır. Bu özelliklerin içinde en önemlisi biyolojik uyum özelliğidir, implantasyon süresine göre, implantın biyostabilitesi, temas durumu ve biyolojik uyumu diğer tıbbi tekstillerden daha katı kurallarla belirlenmiştir.

Tekstil implantları, vücudun implant edilen materyale göstereceği reaksiyonu etki-

leyen biyolojik, mekanik ve yapısal özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir (Usta, 2005). Biyolojik özellikler:

• Alerjik, toksit olmamalı, kanserojen reaksiyon oluşturmamalı, • Alışılmamış yabancı madde reaksiyonuna sebep olmamalı, • Hücre büyümesi üzerine istenmeyen bir etki oluşturmamalı, • İstenmeyen biyolojik bozunmaya sahip olmamalı, • Bakteri oluşumuna elverişsiz olmalı, • Ateş yükseltici madde içermemeli, • Kan ile uyumlu olmalı, kanın bileşiminde değişme sebep olmamalıdır (Usta,2005).

Mekanik özellikler:

• Optimum gerilme mukavemetine sahip olmalı, • Yeterli dikiş izi mukavemetine sahip olmalı, • Uzun süreli yükleme altında (gerilim, basınç, eğilme) yeterli stabiliteye sahip

olmalı


16

• Yerleştirildiği dokunun yük-uzama karakteristikleri ile uyum göstermeli, • Optimum esnekliğe sahip olmalı, • İmplantasyon süresince fiziksel stabiliteyi korumalı (Başer ve ark, 1995).

Çizelge 1.6. İmplantasyon yapılabilen materyaller (Yükseloğlu ve Canoğlu,2000).

Ürün Uygulaması Lif Tipi Üretim Sistemi A) Ameliyat dikiş iplikteri

Biyolojik olarak giderilebilen Kollagen (Collagen), poliaktid, Monofilament, Şerit

Poliglikolik asid ve

polibutilen-tereftalat lifler

Biyolojik olarak giderilemeyen Poliamid, poliester, teflon, Monofilament, Şerit

polipropilen, çelik ve

polietilen lifler B)Yumuşak Doku Implantasyonları

Yapay tendon Teflon, Poliester, poliamid, Dokuma Şerit

polietilen, ipek lifleri

Yapay kas Poliester ve karbon lifleri Şerit

Yapay kıkırdak Düşük yoğunluklu polietilen

Yapay deri Kitin (Chitin) Nonwoven Göz kontakt lensleri, yapay kornea Polimetilmetaakrilat, slikon

kollagen C)Ortopedik Implantasyonlar

Yapay Eklemler/Kemikler Silikon, poliasetat, polietilen

Kalp kapakcıkları Poliester lifleri Örme, Dokuma

Damar aşılama (ekleme) Poliester, teflon lifleri Örme, Dokuma

Yapısal özellikler:

• Dokunun gelişmesini ve implantın kapsüllenmesini geciktirmeyecek şekilde gözenekli olmalıdır.

• İmplant materyali, hücrelerin tutunabilmesi için belli pürüzlülüğe sahip olmalıdır. • Enine kesit küçük dairesel liflerden oluşmalıdır. Böylece materyalin dokuya

kaynaşması hızlanmış olmaktadır. • Daha iyi hücre bağlanması için sıfır bükümlü filament ipliklerden oluşmalıdır. • Lif polimeri toksit maddelerden ve materyal üzerindeki yüzey kirliliklerinden

arındırılmadır. • Biyolojik bozunurluk implantın başarısını etkilemektedir. Bozunurluk zamanından

önce veya geç olmamalıdır (Bayraktar ve Şengönül, 1997).

1.7.3.1. Yumuşak doku implantları Tekstil materyallerinin mukavemet ve esneklik karakteristikleri onları, özellikle,

yumuşak doku implantları için uygun hale getirmektedir. Tendonların, ligamentlerin ve kıkırdakların değiştirilmesinde yararlanılır. Bu materyeller biyolojik uyumlu ve istenilen fiziksel karakteristiği sahip olmalıdır. Tablo 15 de implantasyonyapılabilen materyaller gösterilmiştir (Anonim, 2003; Duran, 2005).


17

Düşük yoğunluklu polietilen pek çok açıdan doğal kıkırdağa benzediği için yüz, burun, kulak ve gırtlak kıkırdağının değiştirilmesinde kullanılmaktadır.

Hemostatik ajanlar, yumuşak dokuların konstrüksiyonu için kullanılmaktadır.

Bunlar, kimyasal ve/veya fizikokimyasal etkileşimler sayesinde kan akışını durdurabilen veya kontrol eden ve pıhtılaşmaya yol açan ajanlardır. Bu ajanlar, okside selüloz lifleri, kollajen ince toz veya sünger ve sentetik absorbe olabilen polimerlerden lif keçesi formunda olabilimektedir (Bayraktar ve Şengönül, 1997; Öktem ve Seventekin, 2000).

Ortopedik implantlar eklem ve kemiklerin yenilenmesi gibi sert doku uygulama-larında kullanılan lif takviyeli kompozit materyallerdir. İmplant çevresindeki dokunun içe doğru büyümesini hızlandırmak için implant ile komşu, sert ve yumuşak dokular arasında bir ara yüz görevi gören yerde grafit ve PTFE'den (örneğin Teflon) yapılan nonwoven keçe kullanılmaktadır (Öktem ve Seventekin, 2000).

1.7.3.2. Güçlendirilmiş Ağlar (Meş) ve Kumaş Yapıları

Emilebilen ve/veya emilemeyen liflerden yapılmış kumaş ağlar (meş) ve benzer yapılar, fıtık onarımlarında ve göğüs çeperi yapılandırılmalarında kullanılabilmektedir. Mersilen (PET) ağları köpeklerde göbeğe yakın fıtıkların onarılmasında, Dacron (PET) velur yamaları insanlarda fıtık boşluğunun onarılmasında, polipropilen ağları kanser ameliyatlarında karın duvarı naklinde kullanmıştır. Karbon lifinden yapılan yama ve fıtık protez materyali geliştirilmiştir. PET veya polilaktik asit (PLA) lifleri karışımından dokunmuş tüplerin tavşanlarda nefes borusu protezi olarak değerlendirilmesi yapılmıştır (Bayraktar ve Şengönül, 1997; Öktem ve Seventekin, 2000).

1.7.3.3. Kardiyovasküler implantlar

Damar greftleri cerrahide 6 mm, 8 mm veya 1 cm çapındaki zarar görmüş kalın

atardamar veya toplardamarları değiştirmek amacıyla kullanılan dokuma, örme, nonwoven (Şekil.4.,5.ve 6.) yapılar olarak poliester (örneğin Dacron) veya PTFE'den (örneğin Teflon) yapılırlar. Gore-Tex (nonwoven) üretimi başlangıçta materyalin gözeneksiz film halinde üretilmesi ve sonra gerdirilerek mikro-gözenekli bir yapı haline getirilmesidir; küçük çaplı atar ve toplardamar değişimlerinde uygulama alanı bulmuştur. Üstün performansı, tüm polimerik materyaller içinde kimyasal olarak en inert olması ve Teflondan yapılması Gore-Tex in avantajlarıdır (Ulcay ve Kahraman, 1994). 1.7.4. Bakım ve Hijyen Alanında Kullanılan Ürünler

Ameliyathanede kullanılan nonwoven kumaşlar, maskeler, ameliyat eldivenleri,

cerrahi ortamda kullanılan giysiler ile yetişkin ve bebek pedleri bu kategoriye giren ürünlerdendir.

1.7.4.1. Ameliyathanede Kullanılan Nonwoven Kumaşlar

Ameliyathanede çeşitli amaçlarla kullanılan tekstil ürünlerinin temel fonksiyonları

hastayı ve personeli korumak, hijyen sağlamak, yara enfeksiyonunu önlemek, operasyon yeri ve steril teçhizatın bakteri taşıyan partiküller ile doğrudan temasını kesmek ve


18

hastadan cerraha, cerrahtan hastaya enfeksiyon taşıma riskini azaltmaktır. Bu amaçla, ameliyathanelerde kullanılan kumaşlar belli kriterlere sahip olmak zorundadırlar. Bunlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

1. Toz ve tüy oluşturmamalı, 2. Toz ve vücut partiküllerinin içinden geçmesine izin vermemeli, 3. Antiseptik olmalı, 4. Mekanik hasara dayanıklı olmalı, 5. Islanmaya karşı dayanıklı olmalı, 6. Sıvıları (su, kan gibi) geçirmemeli 7. Absorbent olmalı, 8. Giyilmek için hafif ve konforlu, 9. Nefes alabilir, 10. Yumuşak olmalı (Topalbekiroğlu ve Değirmenci, 2005).

Şekil 1.4.Nonwoven greft Şekil 1.5.Örgü greft Şekil 1.6.Dokuma greft

Ameliyathane tamamen sterilize edilmiş olmasına rağmen ameliyata giren cerrah

ve personelin giysilerinden çıkan tüy ve toz uçuntularından hastaya enfeksiyon bulaşma riski yüksektir. Ayrıca giysilerin gözeneklerinden vücut partikülleri (deri döküntüsü) geçerek hastanın açık yarasına ulaşabilir. Enfeksiyon risklerini önlemek için en uygun tekstil yapıları nonwoven kumaşlar olup; bu kumaşlarda ayarlanabilen gözeneklilik özelliğinin önemli bir husus olduğu da bilinmektedir. Çizelge 1.7.’da hijyen amaçlı ameliyathanede kullanılan tekstil materyallerinin lif tipi, tekstilin yapısı ve fonksiyonları verilmiştir (Yükseloğl ve Canoğlu, 2000).

1.7.4.2. Maskeler

Maskelerden beklenenler; yüksek bakteriyel filtrasyon, yüksek hava geçirgenliği,

alerjik olmama ve hafifliktir. Operasyon maskelerinde gereksinimler biraz daha artmakta ve bunlara konfor, yüze uygunluk, yüksek düzeyde hava geçirgenliği, deriye uyum ve gramajda hafiflik ve yüksek filtre kapasitesi de eklenmektedir. Giyenin yüzünde oluşabilecek mikroorganizmal düzeyde partikül yayılmasını önlerken, aynı zamanda cerrahi ekibi hasta kaynaklı bir enfeksiyondan korumak için cerrahi sahadan sıçrayabilecek sıvılara karşı geçirgen olmamalıdır (www.inda.com, 02.09.2005).


19

Çizelge 1.7. Hijyen amaçlı ameliyathanede kullanılan tekstil materyalleri (Yükseloğlu ve Canoğlu, 2000).

Ürün Çeşidi Lif Tipi Tekstil Yapısı Fonksiyonları Cerrahi giysi Elbise Başlık Maske

Pamuk, Poliester, PP, Karbon Lifi, Viskon, Viskon, Poliester, Cam Lifi

Nonwoven, Dokuma Nonwoven Nonwoven

Personelden hastaya, hastadan personele enfeksiyon geçişini önlemek, vücut partiküllerinin ortama yayılmasına engel olmak, tozlara karşı bariyer oluşturmak

Cerrahi Örtüler Perdeler

Poliester, PE Poliester, PE

Nonwoven, Dokuma Nonwoven, Dokuma

Ameliyathanede hastayı veya hasta çevresindeki alanı örtmek, sıvıların ve enfeksiyonun geçişini önlemek

Yatak Takımı Battaniye Çarşaf Yastık

Pamuk, Poliester Pamuk, Kapok, Yün Pamuk

Dokuma, Örme Nonwoven, Dokuma

Enfeksiyon ve sıvıların geçişini önlemek

İdrar Tutucu Ped Bebek Bezi İç Koruyucu Tabaka Absorbent Tabaka Dış Tabak

Poliester, PP Süper Absorbentler Viskon, PE

Nonwoven Nonwoven Nonwoven Nonwoven

Vücut sıvılarını absorbe etmek, hijyen ve emniyet sağlamak

Bezler Viskon, Pamuk Nonwoven

Yarayı ve deriyi temizlemek, pişikleri ve yarayı tedavi etmek

Maskeler yaş-yayılmış, kuru yayılmış veya eriyikten üfleme yöntemine göre elde

edilmektedir. Cerrahi maskeler kompozit materyaller olup genellikle üç tabakadan oluşur. Ortada ince cam lifi veya sentetik mikrolifterden yapılmış çok ince bir filtre tabakası bulunmaktadır. İç ve dıştaki kaplama çoğunlukla 15 g/m2 paralel veya yaş yayılmış akrilik bağlı nonwovenlardır. Filtre tabakası poliester, cam, polipropilen veya polikarbonat mikroliflerden oluşmaktadır. Maskenin etkinlik derecesi; orta tabakada kullanılan cam lifi veya sentetik mikroliflerle elde edilmektedir (www.inda.com, 02.09.2005; Duran ve Sayıt, 2004). 1.7.4.3. Ameliyat Eldivenleri

Ameliyathane eldivenleri genellikle iki farklı materyalden üretilmektedir. Ön yüz

nonwoven ve polietilen film kompozitinden oluşurken, arka yüz tek başına nonwoven kumaştan oluşabilir. Genellikle, küçük alanları kapatmak için, bir veya her iki tabakası filmle kaplı nonwovenlar kullanılmaktadır. Daha yumuşak ürün için, kaplama, noktalar şeklinde basılarak yapılmaktadır. Filmli kompozit materyaller kesinlikle bakteri geçirmez. Büyük alanların kapatılması için, tüm yüzeyi filmle kaplı sabitleştirilmiş nonwovenlar kullanılır. Eldivenler temel olarak, nefes alabilir, hava geçirgen, sıvılara ve bakterilere karşı bariyer etkisi gösteren, yırtılmaya karşı dirençli ve yumuşak olmalıdırlar; ayrıca bilinen metotlara (buharlama, ısıtma veya gaz) göre sterilize edilebilir olmalıdır ( Duran ve Sayıt, 2004; Yükseloğlu ve Canoğlu, 2000).

1.7.4.4. Cerrahi Ortamda Kullanılan Giysiler ve Genel Özellikleri

Bir insan, vücuduna dakikada 10.000 bakteriyi alabilmektedir. Bu ameliyathane personelinin hastalara cerrahi işlem uygularken gereğinden fazla dikkat etmesini gerektirir. AIDS, Hepatit B ve Hepatit C gibi hastanın vücut sıvılarıyla temas olduğunda cerrahi


20

personele geçebilecek virüslerin, yeterli bulaşıklık ortamı bulduklarında vücuda girdikleri göz önüne alınırsa, bu tür riskleri en aza indirmenin tek yolunun steril edilmiş cerrahi giysiler ve örtüler kullanmak olduğu ortaya çıkmaktadır (Öndoğan ve Pamuk, 2002).

Ameliyat esnasında cerrahi ekibin kullandığı kıyafetler, ameliyat önlükleri, boneler,

maskeler, galoşlar, hasta örtüleridir. Kullanılan tüm bu giysi ve örtüler çok kullanımlık veya tek kullanımlık özellikte olabilmektedir. Ameliyathanede narkoz olarak kullanılan gaz karışımları oksijen içermektedir. Kıvılcım ile çabuk tutuşmakta veya patlamaktadır. Bu sebeplerden ötürü, son yıllarda bir kere kullanıldıktan sonra atılan poliester, polipropilen ve polyester/selüloz maddesi karışımı nonwoven giysilerin kullanımı yaygınlaşmıştır (Duran ve Sayıt, 2004).

Cerrahi giysilerin, bir takım özelliklere sahip olması gerekmektedir. Bu

özelliklerden gözenek büyüklüğü, sıvı iticiliği ve hava geçirgenliği en önemlilerindendir.

Ameliyat odası giysileri ve hasta örtü kumaşların da gözeneklilik sıvı, hava ve ter geçirgenliği açısından önemli rol oynamaktadır. Pamuklu bezayağı dokuma konstruk-siyonundaki kumaşlar, bütün bakterileri ve gözenek büyüklüğünden küçük partikülleri alt yüzeye geçirebilmektedir, lif kırılmaları ve parçalanmalarından oluşan büyük miktarda hav parçacıkları da dökülebilmektedir. Bu parçacıklar yarayla temasa geçtiklerinde yabancı cisim reaksiyonu oluşturmaktadırlar. Yabancı cisim bulunduran yaraların da, enfeksiyon oluşturma riski yüksektir (Öndoğan ve Pamuk, 2002).

AIDS’e neden olan HIV virüsünün belirlenmesiyle hastanelerde kullanılan

giysilerle ilgili standartlar yükseltilmiştir. Çünkü hastalığın insanlara kan ve vücut sıvılarıyla bulaştığı tespit edilmişti. Bulaşmayı minimize etmek için cerrahi müdahaleler sırasında alınan en önemli tedbir, maksimum su iticiliğe sahip cerrahi giysilerin kullanılması olmuştur (Öndoğan ve Pamuk, 2002).

Ameliyat önlüklerinin kumaşları, mikro organizmaların geçişine karşı korumak için

etkili bir bariyer oluşturmalıdır. Islaklığın muhtemel olmadığı durumlarda; sıvı itici özellik, nemli ortamlarda bakterilerin üremesini engellemesi açısından çok önemlidir. Hepatit B, Hepatit C veya AIDS gibi sorunu olan ve cerrahi müdahale uygulanacak olgularda, sıvı geçirmezlik önemlidir (Öndoğan ve Pamuk, 2002).

Mekanik hareket vasıtası ile geçen mikro organizmaların kuru haldeki geçişi,

gözenekli malzemelerden de mümkün olabildiği için mikrobiyel bariyer, kuru bakteri geçişine karşıda koruyucu olmalıdır (Öndoğan ve Pamuk, 2002).

Bir cerrahi giysinin taşıması gereken önemli özelliklerden birisi, özellikle kullanım

sırasında rahatlık bakımından sahip olduğu nem ve buhar durumlarındaki hava geçirgenliğidir. Su deriden buharlaşır ve kumaştan buhar olarak geçerse, kumaşın gözeneklerine takılabilir. Böylece kumaş soğuk gelmeye başlamakta ve sonuçta sıvı yüklü hale gelen kumaş rahatsızlık vermektedir. Kumaş içerisinde su buharının hareket edebilmesi, öncelikle kumaşın küçük gözenekli olmasına dayanmaktadır. Bu yapıyı etkileyen herhangi bir işlem, buhar hareketini de etkilemektedir (Öndoğan ve Pamuk, 2002). Cerrahi önlüklerin hava geçirgenlik özelliği, üretildikleri malzemeye göre


21

değişmektedir. Çok kullanımlık ameliyat önlüklerinin hava geçirgenliği sınırlıdır. Tek kullanımlık ameliyat önlük kumaşları arasında en iyi nefes alabilme ve termal dengeleyici özelliklere sahip ürünler, spunlace teknolojisi ile üretilmiş dokusuz yüzey kumaşlardır (Öndoğan ve Pamuk, 2002).

Cerrahi önlükler üç kategoride ele alınabilir: Uzaklaştırıcı, kısmi geçirmez ve geçirmez. Uzaklaştırıcı önlükler genellikle sadece muamele görmüş nonwoven kumaşlardan üretilir; kısmi geçirmez önlükler, riskli giyinme alanları için birkaç kat nonwoven ya da film/ nonwoven kumaşlardan üretilir. Geçirmez önlükler ise, nefes alabilir bariyer/film katlarından üretilmektedir (Öndoğan ve Pamuk, 2002).

Cerrahi önlükler, iki temel nonwoven oluşturma tekniğiyle üretilmektedir: Spunlace

selüloz/polyester ve SMS polyproplen. Bazı ıslak serme (wet laid) nonwoven kumaşlar dünyanın gelişmekte olan bölgelerinde kullanılmaktadır (Star, 2003)

Yapı poliüretan film ve bir membran yapıştırıcıdan oluşan sistemdir. Walotex,

tekstil malzemelerinin içine bakteri ve virüslerin geçişini engellemektedir. Filmin yüksek su geçirgenliği, çok ağır fiziksel şartlarda dahi rahatlığı sağlamakta ve defalarca yıkanmaya dayanıklıdır. Tekstil temelli kumaşlarla birlikte kullanılarak hastalar ve sağlık görevlileri için ideal sağlık şartlarını sağlamaktadır (Anonim, 2003).

Şekil 1.7.Ameliyat Önlüklerindeki Bariyer Sistemi (Anonim, 2003) 1.7.4.5. İdrar Tutamama (inkontinans) Sorununda Yardımcı Malzemeler

İdrar tutucu pedler, içte koruyucu bir tabaka ortada absorbent bir tabaka ve dış tabakadan oluşan kompozit bir parçadır. İç tabaka genellikle poliester vatka veya polipropilen nonwoven materyalden, orta tabaka süper absorbentlerden (viskon,vs) oluşmuş ve dış tabaka PE film ile kaplanmıştır (Başer ve ark., 1995).

1.7.4.6. Bebek Bezleri İlk bebek bezi kare şeklinde olup kullanılan materyaller; üst tabakada rayon, emici

tabakada çok tabakalı kıvrıştırılmış kâğıt ve alt tabakada plastik kullanılmıştır. Rayon


22

konfor açısından çok iyi olmasına karşı su tutma yeteneği fazla; dolayısıyla cildin nemli kalması daha fazladır. Cariyle Harman ve Billy Gene Harper, emiciliği artırmak amacıyla, bez hacmini artırmak yerine süperabsorban polimer tanecikleri kullanmışlardır. Süperabsorban polimeri kendi ağırlıklarının 300 katı kadar sıvı emebilmektedirler. Proeter & Gamble bebek bezi üretiminde süperabsorban polimer yerine kıvrıştırılmış kağıt kullanmıştır. Kağıt idrarı emiyor, ancak bebeğin hareketi veya oturması sırasında meydana gelen basınç (5 kPa) nedeniyle tekrar bebeğin cildinin ıslanmasına neden oluyordu. Buna bir çözüm olarak kâğıt küçük parçalara ayrılmış ve buna fluff adı verilmiştir (Yaman, 2004; www.gpoabs.com, 06.10.2005).

Bebek bezinin sıvı taarruzuna göre 4 kritik fonksiyonu vardır:

• Hızlı sıvı kazanımı • Hedef bölgenin dışına etkili transport veya fitilleme • Sıvının depolanması için uygun tedarik • Sıvının etkili itilmesi veya sızıntı olmaksızın hareketsiz hale getirilmesi • Bacak Bariyerleri ( Şenol ve Yaman, 2004).

Ayrıca bebek cildini kuru tutmalı, bebek cildini enfeksiyondan korumalı

konularında gelişmiş olmalıdır. Bebek bezinin giderek artan biçimde SMS prosesi ile üretilen kumaştan yapılan bacak kenarı bariyerleri, airlaid (Havalı serme) kompozit kumaştan üretilen çeşitli emici katmanları ve kalça bağcığı, streç panelleri gibi bazı küçük alanlarda ve diğer kısımlarda da nonwovenlar kullanır. Kullanılan tüm kumaşların fonksiyonları için önemli özellikleri vardır, en önemlisi bu kumaşlar sıvıyı itmek ve kuruluğu sağlamak amacıyla ya hidrofob ya da hidrofildir (Yaman, 2004). 1.7.4.7. Bebek Bezlerinin Yapısı

Bebek bezleri 3 tabakadan oluşmaktadır:

1. Coverstock tabakası (üst yüzey-iç tabaka 2. Emici tabaka (absorban+ odun talaşı): 3. Alt tabaka (Şenol ve Yaman, 2004).

1.7.4.7.1. Coverstock Tabakası (Üst Yüzey)

Sıvıyı hızlı olarak emici tabakaya geçirmeli, sıvının emici tabakadan tekrar üst

yüzeye çıkışını önleyerek sızıntıya ve cildin ıslak kalmasına meydan vermemelidir. Sıvının absorbanlar ve odun talaşı tarafından emilmesini sağlamalı. Bu tabakanın mukavemet, yumuşaklık, yüzey aşınma dayanımı, geri sıvı çıkışı ve sıvının hızlı emilmesi gibi özellikleri optimumda tutularak sıvı emilim özelliği sağlanmalıdır (Yaman, 2004).

Daha önceleri coverstock olarak en çok viskoz lifleri kullanılması karşın bugün

ağırlıklı olarak polipropilen lifleri kullanılmaktadır. Polipropilen liflerinin seçilmesindeki neden emicilik kapasitesinin daha düşük olması nedeni ile daha iyi cilt koşullarını sağlamasıdır. Ancak viskoz lifinin cilde karşı daha konforlu olduğu bilinmektedir. Bazı du-rumlarda PE ve PES'de kullanılmaktadır. Yüzey aktif maddeler ile bu tabakanın yüzey özellikleri de artırılabilmektedir (Yaman, 2004).

Bezlerin üst yüzeyinde spunbond doku kullanılmaktadır. Böylece kullanıcı cildinin


23

konforlu ve kuru kalması sağlanmaktadır. Buna ilave olarak spunbond kumaş üretimi diğer nonwoven tekniklerine göre daha ucuzdur (Yaman, 2004;_Anonim, 2005). 1.7.4.7.2. Emici Tabaka

Selüloz, yün veya kuş tüyünden ve son zamanlarda özellikle süper emici malzeme-

lerden oluşmaktadır. Bu tabaka 2 ana alt tabakadan oluşmaktadır. Bunlar sıvıyı çeken ve düzgün olarak

dağıtan dalgalı tabaka ve sıvıyı absorblayıp hapseden merkezi tabakadır. Dalgalı tabaka genel olarak poliester ve rayon içeren, pek çok sayıda liften oluşan odun hamuru, kuru formda kumaşlardan ve hidrofil liflerden oluşmaktadır. Bu tabakanın görevi üst tabakadan sıvıyı absorblamak ve kapilar etki ile hızlı bir şekilde dağıtmaktır. Bu tabaka; sıvı, absorban tarafından absorblanana kadar onu tutar. Absorban merkezinde süper absorban polymer (SAP) ve kâğıt hamuru bulunur. SAP miktarının artması bezin incelmesine neden olmaktadır. Kağıt hamuru sıvıyı dağıtan kapilar etkisi nedeniyle tercih edilmektedir. Bu kısım hem yükü alır hem de emici kısmın kaymasına ve topak haline gelmesine mani olur. Bebek bezinde olan emiciliğin bebek oturduğu veya yattığı zaman uygulanan yük ile yakın ilişkisi bulunmakla birlikte cinsiyet ile herhangi bir ilgisi bulunmamaktadır (Cusick, 1990; Yaman, 2004). Tüm bez maliyeti düşünüldüğü zaman fluff pulp'ın maliyeti yaklaşık %10'u kadardır. Süper absorbanların maliyeti ise yaklaşık %45 civarındadır. Bacak bariyerleri % 15'ini, spunbond üst yüzey %6' sını, nefes alabilir tabaka maliyeti %23'ini ve kalan % 11 'lik kısmı ise diğer giderleri kapsamaktadır (Ağırgan, 2003).

1.7.4.7.3. Alt Tabaka Vücuttan uzak olan kısımdır. PE tabakadan oluşmuştur ve sıvıyı alta geçirmemesi

bakımından oldukça önem taşır. 1.7.4.8. Süper Absorban Polimerler(Hidrojeller)

Hijyenik emici, ürünlerde sıvı depolamayı yapan selüloz hamuru ve süper emici

polimer maddelerdir. Genellikle %50-50 oranında karıştırılmış olarak kullanılır. SAP'lar suda çözünmeyen, ağ yapısında ve üzerine fazla miktarda su alabilen ve hidrojel oluşturan ve basınç altında dahi emilmiş sıvıyı alıkoyabilecek, sızdırmaz yapıdaki polimerlerdir. Ağırlıklarının 200–250 katına kadar sıvı absorblayabilirler. Su ile şişmiş hidrojelin büyüklüğü orijinal büyüklüğünden çok fazladır, ancak şekli değişmemiştir. Orijinal şeklinde kalmakta ve çözünmemektedir. Süper absorban maddelerde büyüklük ve şekilde oldukça önemlidir. Çapı 30mm altında olan polimerler endüstriyel olarak herhangi bir zarar teşkil etmezler. Çapı 40 mm üzerine çıktığı zaman kullanılan malzeme içerisinde bu tanecikler kumlu efekti verirler. Büyüklük ve şekil emicilik oranını tutum kolaylığını ve ölçmeyi de etkiler. Süper emici polimerler küçük parçacıklar halinde bulunduğundan, uçuntu oranı yüksektir. Bu nedenle genellikle selüloz hamuru, PP, viskon, lyocell gibi polimer esaslı dokusuz yüzeylere termik, kimyasal veya binderlerle birleştirilmiş olarak kullanılırlar (Ağırgan,2003).


24

Emici tabakadaki destek doku içerisine süper absorban tanecikler dağıtılmıştır. Destek doku etkili bir emicilik özelliğine sahiptir, ancak bu tabakanın su tutma yeteneği oldukça düşüktür. Lifli doku yeterince elastik değildir. Emici tabaka içerisindeki süper absorban polimerlerin en önemli özelliği ise suyu depolayabilmeleri ve içlerinde hapsedebilmeleridir. Genel olarak süper absorban polimerlerin sıvıyı emmeleri difüzyon ve kılcallık olayları ile olabilmektedir. İlk aşamada polimerin kılcal emiciliği oldukça zayıftır, sıvı sadece yüzeyde emilir. Daha sonraki aşamalarda polimerin su ile çevrelenmesi oldukça yavaştır. Su iç kısımlara doğru ilerlemeye başlar (Zhong ve ark,2001;Hsieh ve Yu, 1992).

Su buharı lifli yapı içerisinde su buharı konsantrasyonunun bir sonucu olarak

hareket eder. Lifler su buharını kimyasal bileşimleri ve yapılarına bağlı olarak emebilirler.

Sızıntı performansı üre ağırlığının bir fonksiyonu olarak değerlendirilmiştir. Sızıntı bezler içine giren sıvının basınç nedeniyle dışarı çıkmasından kaynaklanmaktadır. Bu amaçla wetback, emicilik bölgesi, emicilik kapasitesi ve su tutma kapasitesinin ölçümü yapılır ( Li ve Luo, 2000). 1.7.4.9. Kullanılan Diğer Absorban Maddeler

Eriyikten Çekilmiş Mikrofiber; Erimiş PP, PA, PES, polikarbonat, PS, elastomer gibi lifler ekstrude edilmektedir ve daha sora hava türbülansında çok ince lifler haline getirilmektedir. Lifler toplanır ve bir bant üzerinde kurutulup asorban elde edilmektedir.

Viskoz; Viskoz lifleri diğer lifler ile karşılaştırıldığı zaman çok daha yüksek su

afinitesine sahiptir. Viskoz ve PES liflerinin karışımı yaşlı bezlerinde kullanılmaktadır. Köpük ve Sünger; olarak kullanımı pek yaygın değildir. Selüloz köpük tamamen

emicidir ancak gliserin gibi bir madde ile muamele edilmediği sürece çok serttir ve kuruma işlemi sırasında bazı dezavantajlara sahiptir.

Yosun Sphagnum; Yosun özellikle bebek bezleri için kullanılır. Yapı, basınç

altında iyi su tutma kapasitesini veren büyük ve kendi içinde labirent şeklinde olan deliklere ve tüyün emicilik kapasitesinin iki katı kadar bir emicilik kapasitesine sahiptir. Yosunun bir dezavantajı koyu kahverengidir, ancak beyazlatma işlemi yapmak mümkündür.

Çok Sıkı Bağlanmış Dokular ve Atık Maddelerden Süper Absorbanlar; Bu

dokular çok fazla delik alanına sahiptir ve kılcallık ile yeteri kadar absorbe etme yeteneğine sahip değildir. Ancak vücuttan gelen sıkıştırmaya direnerek sıvı için bir depo olarak hareket ederek, yumuşak ve konforlu kalırlar. Hızlı sıvı girişi ve yüksek kapasite avantajlarına sahiptirler (Yaman, 2004). 1.7.4.10. Tek Kullanımlık Ter Pedi

Toplumda terlemeye karşı deodorant ürünleri kullanılmaktadır. Bu ürünler

terlemeyi maksimum %25 oranında azaltması ve etki sürelerinin kısa olmasından dolayı ter pedleri düşünülmüştür. Geliştirilmekte olan koltukaltı ter pedleri maliyet ve gün boyu kullanım rahatlığı açısından avantajlıdır. Koltukaltı pedleri dünyada da çok yaygın olmamakla birlikte ülkemizde henüz kullanılmamaktadır (Sadıkoğlu ve ark, 2005).


25

Ürünün tene değen ilk katmanında, polipropilen eriyikten filament bağlı (spunbond)

emici nonwoven malzeme bulunmaktadır. Yumuşak, terin alt tabakaya geçmesine izin veren, havalı ve ince bir katmandır. İkinci katman, iğnelenmiş viskoz ve poliester, üçüncü katman ise eriyikten filament bağlı (spunbond) nonwoven malzemeden yapılmıştır. Terin kumaşa geçerek leke oluşturmasını engeller ayrıca derinin nefes almasına yardımcı olarak kullanıcıda herhangi bir sıcaklık hissi veya rahatsızlığa neden olmamaktadır. Yapıştırıcı şerit bu üçüncü katmana tutturularak koltukaltı ter pedinin giysiye yapışması sağlanmaktadır. Sıvının lif katmanları arasından geçme mekanizması sıvının viskozite ve yüzey gerilimi özelliklerine bağlıdır (www.autexri.ora, 03.07.205).

1.8. Sağlık Alanında Kullanılan Elyaflar

Eski dönemlere bakıldığında, teknik amaçlarla liflerin kullanımları, eski Mısır ve Çinlilerede piramitlerin ve Budist tapınaklarının temellerini takviye etmek ve sağlamlaştırmak için papirus hasırlarda kullanılmıştır. Ancak bu liflerin ciddi anlamdaki kullanım birçok insanın hayatını kaybettiği sel baskınından sonra, sentetik liflerle birlikte büyük konstrüksiyon programına dahil edilmiştir (Miraftab, 2000).

Nonwoven, liflerden maksimum yararlanan bir üretim teknolojisidir. Seçilen lif,

büyük oranda üretilecek ürünün özelliklerini belirlemektedir. Lifler, müşteri gereksinimleri, maliyet, işlenebilirlikler, elyaf fiyatları ve son ürün özelliklerine göre seçilmektedir (Duran, 2004).

Genel olarak liflerin nonwoven üzerinde etkili olan özellikleri şunlardır;

a) Elyaf denye veya boyutu, b) Kesit şekli, c) Yüzey özellikleri, . d) Kıvrım özellikleri, e) İçerdiği terbiye (finish /bitim) malzemesi, f) Nem tutma, g) Esneklik, h) Mukavemet, i) Uzama ( Duran, 2004).

Teknik sektörde kullanılan liflerin %90' ından fazlası klasik tiptedir Teknik

tekstillerde kullanılmak için özel olarak geliştirilmiş liflerin üretimi genellikle pahalıdır ve sınırlı bir kullanımları vardır. Bunun yanında lifsel yapıdaki yıllık bitkilerinde hammadde olarak kullanılmasına geçilmiştir. Yıllık bitkilere olan bu talep özellikle ikinci dünya savaşından sonra, azalan orman varlığına karşın, son 40 –50 yıl içerisinde ligno selülozik yapıdaki bitkilerden alternatif oluşturulmuştur (Alistair,2000).

1.8.1. Elyafların Kaynaklarına Göre Sınıflandırılması

Doğal ve yapay elyaflar olmak üzere iki guruba ayrılmaktadır. En yaygın kullanılan doğal lifler pamuk, ipek ve rejenere se1üloz lifleridir (Yükseloğlu ve Canoğlu,2005).


26

Tıbbi uygulamalarda kullanılan tüm lifler; Non-toksik, verimlilik (fonsiyonellik, performans, dayanıklılık, vb.), sterilize edilebilirlik, biouyumluluk (yüzeyler arası uyumluluk, mekanik olarak, biyolojik olarak uyumluluk) göstermeli, alerjik olmamalıdır (Onar, 2005). Dokusuz kumaşlarda kullanılan liflerin % 60 termoplastik sentetik lifler, % 30 u yapay selüloz, geri kalanı doğal ve diğer liflerden oluşmaktadır. Çizelge 1.8.’de doğal liflerin son yıllarda daha fazla kullanıldığı ve yapılan tahminlerde artışın devam edeceği açıkça görülmektedir (Daulstrom, 1992). 1.8.1.1.Pamuk

Pamuk elyafı yüksek nem tutma yeteneğine sahip bir elyaf olduğundan, vücuttan

çıkan her türlü sıvıyı (idrar, kan) kolaylıkla emebilmekte ve doğal elyaf olması nedeniyle de biyolojik olarak parçalanabilmekte, hava teneffüsünü olanaklı kılmaktadır. Çizelge 1.8. Nonwoven tekstilinde lif tiplerine göre lif kullanım tahminleri (1000 ton),

(DRA, 2003). Yıllar 5 yıllık dönemlerde % artış Lif Tipi 1995 2000 2005 2010 95-00 00-05 05-10

Doğal 3,127 3,465 3,842 4,451 %2,1 %2,1 %3,0

Sentetik ve Rejenere 10,844 13,249 15,840 19,323 %4,1 %3,6 %4,1

Toplam 13,971 16,714 19,683 23,774 %3,7 %3,3 %3,8

Pamuk lifleri özellikle yaş haldeyken yüksek mukavemet göstermektedir. Bunun

yanında kolay sterilize edilebilme, ısıya karşı dayanıklılık, alerjik olmama, geri kazanılabilir olma, yumuşaklık gibi özelliklerinden dolayı pamuk özel bakım ürünlerinde çokça tercih edilmektedir (Anonim, 1995).

Pamuk liflerinin ana bileşeni selülozdur. Selüloz dışında proteinler, pektin maddeleri, yağlı ve mumlu maddeler, su ile inorganik maddeler pamuk liflerinin yapısını oluşturmaktadır. Selüloz zincirlerinin uzunluğu lifin nihai mukavemetini belirlemektedir. Ortalama olarak 10000 defa tekrar eden selülozik ünite veya monomer yaklaşık 2 km uzunluğunda selüloz zincirini meydana getirmektedir. Pamukta bulunan lif çeşitleri :

• Olgun lifler; normal gelişmiş lifler • Yeşil lifler; bunlar tohum yüzeyi üstünde çok geç oluşan ya da çok erken

toplanan kozalardaki olgunlaşmamış liflerdir. • Ölü lifler; çok erken zamanda gelişemeyecek duruma gelmiş, ölmüş,

sekonder çeperi çok ince olan liflerdir. • Anormal gelişmiş lifler; görünüşleri muntazam olamayan liflerdir • Sakal lifleri; tohumun sivri ve dar olan alt kısmındaki kısa, oldukça geniş

ve sert liflerdir (Doğmaz,1994 veAlistair2000). 1.8.1.2. Linter

Pamuk linteri ya da linter, pamuktan elde edilen tohum lifleridir. Pamuk tohumu üzerinde yapısal olarak birbirinden belirgin şekilde ayrılan iki farklı tipte lif vardır. Bunlar uzun lifler (pamuk) ile kısa liflerdir (linter). Genellikle kısa lifler pamuk tohumu üzerinden


27

kesilerek uzaklaştırılmaktadır (Doğmaz,1994). Kütlü pamuktan çırçırlama sonrası ağırlıkça ortalama % 40 uzun lif, % 60 çiğit elde edilmekte, tohumlar üzerinde bir kısımda uzun lif kalabilmektedir. Tohum üzerindeki havlar ya bir defada ya da ardı ardına iki kesim yapılarak uzaklaştırılmaktadır. Birinci kesimde ortalama 2.5–6 mm, ikinci kesimde ise 2-3 mm lif boylarında linterler elde edilir. Birinci kesim linterler çiğit ağırlığının yaklaşık % 4’ ünü ikinci kesim linterler ise % 8’ ini oluştururlar. İkinci kesim linterlerde ortalama olarak % 80–85 selüloz, % 1–1,5 kül, % 3 lignin, % 1 eterle ayrıştırılabilir madde (ether extractable) ve % 6 nem bulunmaktadır (Doğmaz, 1994).

Pamuk linter hamuru aynı zamanda jelatin dinamit, roket yakıtları için pervane

(mikser) ve dumansız tozlar için çok yüksek kalite ve viskoziteye sahip nitroselüloz üretimi için kullanılmaktadır.

Odun ve buğday sapı selülozunun ekstrakte edilmesi pamuk linterine göre daha

zordur. Çünkü bu materyallerde selüloz kimyasal olarak lignin, hemiselüloz ve diğer ekstraktif maddelere çok yakından bağlanmıştır. Daha yoğun bir kimyasal proses bu ayırım için gereklidir ki bu da selüloz moleküllerinin daha çok degradasyonuna (bozulmasına) neden olmakta ve verim önemli oranda düşmektedir (Doğmaz, 1994). Çizelge 1.9. Linter ve pamuk liflerinin karakteristik özellikleri (Doğmaz,.1994). NİTELİK LİNTER LİF PAMUK Lif uzunluğu Kısa, 2-6 mm Uzun, 20-50 mm

Çeper kalınlığı Kalın, 6-12 mikron İnce, 2.5-6 mikron

Lümen Yuvarlakça Yassı, basık şekilde

Lif çapı Kalın, 17-27 mikron İnce, 12-22 mikron

Lif şekli Temelde silindirik Yassı, çok büklümlü

Enine kesiti Yaklaşık dairesel Yassı böbrek şeklinde

1.8.1.3. Odun Hamuru

Odun talaşının iki ana tabakadan oluşur. Birincisi karbonhidrat yapısıdır, bu yapı

selülozdan oluşur ve hemiselüloz olarak da adlandırılır. İkinci kısım ise daha amorf yapıda olan lignin kısmıdır. Selüloz bütün bitki, ot ve ağaçların yapıtaşlarından biridir. Doğada saf halde bulunmamaktadır. Odunun ağırlıkça %40'ını oluşturur. Selüloz oranı yüksek kızıl çam, ladin. kayın, kavak gibi ağaçlardan veya saman, pamuk linteri, ayçiçeği, keten, kenevir saplarından yararlanılmaktadır (Zelzele, 1994).

Odun talaşı elde edilmekte kullanılan aşamalar:

1. Mekanik olarak odun talaşı elde etme 2. Kimyasal olarak odun talaşı elde etme 3. Beyazlatma 4. Tekrar bağlama, kurutma ve tüylerin kabartılması

Lifli yarı mamullerin (selüloz) sınıflandırılması aşağıdaki gibidir.

1. Odun Selülozu 2. Lifli Hammaddelerin (Elyaf )Selülozları 3. Eski kağıt (Hurda kağıt) (Zelzele, 1994).


28

1.8.1.4. Rejenere lifler Odun hamurundan elde edilen selüloz, bir düze vasıtası ile ipeğe benzer Viskoz

rayonu oluşturulmaktadır. Yüksek mukavemetli ve yüksek yaş modüllü viskoz, hem kuru, hem de ıslak koşullar altında pamuk ile karşılaştırılmaktadır. Viskoz Rayonu tek kullanımlık ve hijyenik alanda kullanılacak nonwoven kumaşların üretiminde kullanılmaktadır. İçi boş viskoz modifikasyonları gelişmiş bir hacimlilik ve nem absorbe etme özelliği vermektedir (Demir, 1999).

Kıvırcıklandırılmış viskon lifi üretimi sırasında filamentin bir tarafında filament

boyunca bir kabuk kalınlaşması oluşmaktadır. Bu kalınlaşmış kabuk özden farklı oranda şişer ve lifi kıvırcıklaştırılmaktadır. Lif kurutulduktan sonra kıvrım gelişir ve sabit hale gelir. Bu liflerden yapılan kumaşlar sıcak yumuşak ve dolgun bir tutuma sahiptirler. Bu seriye giren liflere en son ilavesi olan ve ticari alanda "Tencel" olarak tanınan "Lyocell" viskozun tüm klasik özelliklerini taşımaktadır (Ağırgan, 2003).

1.8.1.5. Kollajen

Sığır derisinden elde edilen kollagen; lif şeklinde veya hidrojel halinde birçok tıbbi

ve cerrahi uygulamalarda kullanılan bir protein maddesi olup; % 5-10' luk sulu çözeltilerinde hidrojel şeklindedir. Hidrojeller suda şişebilen çapraz bağlı polimerik yapılardır ve çözünmezler. Tıbbi uygulamalar açısından sahip oldukları üstün özellikler ve yüksek oksijen geçirgenliği nedeniyle ilgi odağı olmuştur. Kontak lenslerde, yapay tendon materyallerinde, yara iyileşmelerinde, yapay böbrek zarları, yapay deri, estetik cerrahide malzeme, emilebilen ameliyat iplikleriyle birlikte birçok tıbbi ve cerrahi uygulamalarda kullanılmaktadır. İpek kadar dayanıklıdır ve biyolojik olarak bozunabilir. Elektrokimyasal uyarıları mekanik işe çeviren akıllı hidrojeller, insan kas dokusu işlevi görebilir. Bu özellikten yararlanarak yapay kaslar yapılmaktadır. Fizikokimyasal uyarılara karşı tersinir büzülme ve genişleme kabiliyetine sahiptir (Gümüşderelioğlu, 2002; Öktem ve Seventekin, 2000).

1.8.1.6. Alginat Lifleri

Nemli koşullar altındaki yaralar daha iyi ve hızlı bir şekilde iyileşmektedir ve

iyileşmekte olan yaraya liflerin sıkışması problemi de böylece giderilmektedir. Nemli ortamdaki iyileşme kavramı, yara iyileştirme tekniklerini ve hasta bakımını büyük ölçüde destekleyen birçok lifin gelişimine yol açmıştır. Alginat lifleri buna bir örnek oluşturmaktadır. Laminariae türü deniz yosunundan elde edilmektedir. Çok sayıda değişik yaranın tedavisinde denenerek bu liflerin tedavi edici özelliklere sahip olduğu belirlenmiştir. Kalsiyum alginattan üretilmiş yara örtücü materyallerin toksik etkisi olmayıp, biyolojik olarak bozunabilen kan durduruculardır (Öktem ve Seventekin, 2000; sağlıktekstilleri.com, 2005).

Bu lifler, yaradan akan sıvı ile temas ettiklerinde, kısmen suda çözünebilir sodyum alginat haline dönüşmektedir. Bunlar daha sonra yara etrafında şişerek bir jel haline gelirler ve böylece iyileşme periyodu sırasında yaranın nemli kalmasını temin ederler. Tedavinin bitiminde ise kolaylıkla uzaklaştırılabilirler (Öktem ve Seventekin, 2000; Karakaş, 2005).


29

1.8.1.7.Kitin

Kitin, selülozdan sonra en bol bulunan bir doğal polimerdir. Kitin ve kitosan çeşitli

hayvanlardan ekstrakte edilen polisakkarit esaslı biyoparçalanabilir doğal polimerler olarak bilinmektedir. Özellikle Yengeç ve karides kabuklarından elde edilir. Kitin fungi, küf ve maya gibi bazı mikroorganizmaların hücre duvarlarında ve omurgasızların ekzoiskeleti ve kutikulalarında bulunur. Kitosan ise yalnızca birkaç fungi türünde bulunmaktadır. Kitin ve onun en önemli türevi olan kitosan yüksek mukavemeti, biyoparçalanabilirlik ve nontoksik özellikler gibi faydalı pek çok fiziksel ve kimyasal özelliğe sahiptirler (Gümüşderelioğlu, 2002).

Kitinden yapılmış lif ve kumaşlar olağanüstü antitrombojenik özelliğe sahiptir.

Bunlar vücut tarafından absorblanır ve tedavi edicidir. Yapay deri olarak kullanılan kitinden yapılmış nonwoven kumaşlar vücuda anında yapışmakta yeni deri oluşumunu hızlandırmakta ve ağrıları azaltmaktadır. Kitinin alkali ile muamele edilmesinde kitosan denilen bir madde elde edilir. Bu madde viskoz ipeği ile aynı dayanıklılığa sahip filamentler halinde eğrilebilmektedir (Gümüşderelioğlu, 2002).

Kitin ailesi polimerleri yaygın olarak tıp, imalat, zirai ve atık muamelesinde

kullanılmaktadır. Biomedikal alanında kitosan yara tedavisinde bandaj ve ameliyat ipliklerinde kullanılmaktadır. Çünkü kitosan dayanıklı, suyu absorblayan, oksijen geçiren biouyumlu bir film oluşturmaktadır. Kitosan doku onarımını hızlandırmak için kullanılabilir ve yanıkları tedavide sulu bir çözelti olarak direk olarak uygulanabilmektedir. Yüksek oksijen geçirgenliği nedeni ile kitosan kontak lenslerde kullanılmaktadır (Onar, 2005).

Kitosan aynı zamanda kan pıhtılaşmasını hızlandırmak içinde kullanılmaktadır.

Kitin bileşiği bio-parçalanabilirdir (insan kanı kitini basit karbonhidratlara, karbondioksit ve suya parçalar) ve bu özellik kitini ilaç salınım sistemleri için uyumlu kılmaktadır. Kitosan taşıyıcılar yavaş ilaç salınımı sağlamaktadır. Bu özelliği nedeniyle kitosan kanser kemoterapisinde oldukça önemlidir (Onar, 2005).

Kitin ve kitosanın biyotıp uygulamalarındaki tercih edilirliği aşağıda belirtilen

noktalara dayanmaktadır. Bunlar:

• Doğal ve biyolojik olarak parçalanabilir, • Birçok yaşam sistemine uygundur, • Fiziksel formu çok yönlüdür, örneğin toz, sulu çözeltiler, filmler, şekilli

cisimler, litler, süngerler gibi, • İlaçların taşınması ve sevk i için vasıtadırlar (Onar, 2005).

1.8.1.8. Diğer Elyaf Grupları

Polipropilen Spunbond (bükerek yapıştırma) ve eritilerek püskürtme (meltblown)

tekniğinde kullanılmaktadır. Tıbbi tekstil ve hijyen uygulama alanında PP’nin başlıca avantajları kısa elyaf dökmemesi, deriyi hassaslaştırmaması, zehirliliğinin hiç olmaması ve yaralara yapışmaması olmaktadır. Ameliyatlarda kullanılan tamponlar için iki veya üç


30

tabanlı ürünler geliştirilmiş olup polipropilenden meydana gelen dış tabakanın görevi kan ve salgıların ortadaki çekici tampona geçmesini sağlamaktır (Ağırgan, 2003).

Termoplastik polimerler olan Polihidroksialkanoatlar (PHA) kimyasal yapılarına

bağlı olarak kırılgan yapıdan-esnek plastiklere çeşitli materyal özellikleri gösterebilir. Günümüzde PHA polimerlerin tıbbi uygulamalarda kullanım potansiyeli araştırılmaktadır. Biyopoliesterler biyouyumlulukları nedeniyle aynı zamanda ilaçlarda da kullanım alanı bulmaktadır. PHA polimerlerin tıbbi uygulamaları; kontrollü ilaç salınımı, ameliyat iplikleri, gazlı bezler, bandajlar, kemik plakaları ve yara bakımıdır. Aynı zamanda PHA polimerler kişisel bakım ürünleri ve ambalaj sanayisinde kullanılabilmektedir (Yükseloğlu ve Canoğlu, 2005).

Yine henüz geliştirilme aşamasında olan polikaprolaktan (PCL) ve polipropiolaktan

(PPL) içeren bazı lifler selülozik liflerle karışım yapılarak esnekliği yüksek ve pahalı olmayan, biyolojik olarak çözünebilen nonwovenların üretiminde kullanılabilmektedir. Eriyikten çekme yöntemiyle laktik asitten elde edilen lifler naylona benzer mukavemet ve ısıl özelliklere sahiptirler ve aynı zamanda biyolojik olarak da çözünebilmektedirler (Karakaş,2005). Mikroorganizmaların gelişimine engel olan antimikrobiyal karışımlar doğal lifler için kaolama malzemesi olarak kullanılabilirler veya yapay liflerle doğrudan dopruya karıştırılabilirler (Alıstaır, 2000). 1.9. Tıbbi Amaçlı Nonwoven Yapılarda Doku Oluşturma Teknikleri

Nonwoven tekstil yüzeylerinin üretiminde prensip olarak üç ana üretim adımı

bulunmaktadır. Bunlar: 1. Doku oluşumu 2. Doku bağlama 3. Bitim işlemleri

1.9.1. Doku oluşturma (Tülbent Üretimi)

Nonwoven üretiminde ilk basamak kesikli veya filament halindeki liflerden ince bir

lif tülbenti oluşturmaktır. Daha sonra bu tülbent, katmanlar halinde üst üste getirilerek tabaka halinde vatka oluşturulur. Elyaflar taşıyıcı veya şekillendirici bant üzerine biriktirilir veya yerleştirilir. Bu faz kuru, yaş, sıkıştırılmış veya eritilmiş olabilir. Doku oluşumunda temelde aşağıdaki üç teknik kullanılır (Duran,2005):

1. Kuru işlem 2. Islak işlem 3. Filament esaslı liflerden direk tülbent üretimi

1.9.1.1. Kuru İşlem (Dry-Laid)

Bu yöntemle elde edilen nonwovenlarda tülbent oluşturma adımında tarak makineleri

kullanıldığından genellikle "taranmış nonwoven" olarak bilinmektedirler. Hız ve lif oryantasyon durumuna göre çeşitli varyasyonlar uygulamak mümkün olmaktadır. Serme işleminde 1,2–20 cm uzunluğundaki kesikli elyaf kullanılmaktadır. Özel gereksinimler, farklı denye, uzunluk ve tip lifleri ile karşılanabilmektedir. Kullanılacak lif seçimi çok


31

önemlidir. Lif seçiminde emiş, aşındırma mukavemeti, patlama mukavemeti, geçirgenlik ve yumuşaklık gibi özellikleri iyi olan lifler kullanılmalıdır. Elyaf hazırlanırken balya açma, karıştırma, kaba açma, ince açma ve doku oluşturma aşamalarından geçer. Kuru serme işlemi üç şekilde sınıflandırılır. Tarama, hava ile serme (aerodinamik) ve elektrostatik sermedir (Duran,2005). 1.9.1.1.1. Tarak Makinesi (Mekaniki Yolla Kesikli Liflerden Tülbent Üretimi)

Tarama işleminin amacı elyafın içindeki yabancı maddeleri temizlemek, paralellik sağlamak ve elyafa belli bir doku (tülbent) formu kazandırmaktır. Bunun için ard arda yerleştirilen birkaç taraktan yararlanılır. Harmanlanan elyaf makine içinde karşılaşacağı elektriklenme ve sürtünmeye karşı kimyasal maddelerle işlem görmüştür. Tarama işlemi sonucunda elyafta oluşan yönlenme çok önemlidir. Tülbentte istenilen oranda yönlenme olmamışsa doku karışık olarak anizotrop (her yerinde aynı özelliği göstermeyen madde) bir hale gelir. Elyaf yönlenmesi de makine yönünde (MD: machine direction) paralel, çapraz yönlü (CD: cross-direction) karışık doku oluşumu şeklindedir. Tülbentin farklı şekillerde yönlendirilmesi mukavemetine büyük oranda etkilemektedir. Taraklanmış tek kat tülbentin gramajı 680 g/m2 dir (Duran, 2004). 1.9.1.1.2. Havalı Serme makinesi (Aerodinamik Yolla Kesikli Liflerden Tülbent Üretimi)

Havalı sermede gelişigüzel serme yapılarak tülbent oluşturulmaktadır. Gelişigüzel

olarak lif yönlenmesi tülbent ağırlığının ve kalınlığının her noktada eşit olarak yayılmasını ve böylece uniform bir yapı oluşması sağlanmaktadır. Bu sistemde açılan, karıştırılan ve taraklanan lifler hava akımıyla taşınır. Delikli tamburun üzerinde vatkalar halinde tutunmakta ve liflerin karışık gelişigüzel vaziyette oryante edildiği ince vatka bir hasır üzerine alınmaktadır (Duran, 2004).

Bu şekil de elde edilen tülbentler taraklarda üretilenlere göre daha sık daha yumuşak ve izotrop (tabakalar halinde ayrılmayan) bir yapıdadır. Kuru yolla tülbent üretim yöntemleri sırasında lifler tülbent içerisinde paralel, çapraz ve karışık formda oryante edilebilirler. Paralel lif oryantasyonlu tülbentlerin boyuna mukavemetleri düşüktür. Karışık ve çapraz lif oryantasyonlu tülbentlerde genellikle enine ve boyuna mukavemeti daha iyidir. Bu yöntemle tek tabakalı, 10–2500 g/m2 ağırlığa sahip genellikle tarakla birlikte kullanılmaktadır (Duran, 2004).

Hava ile serilmiş dokusuz yüzeyli kumaşlar temizlik ve hijyen alanında kullanılmaktadır. Bu yöntemle daha yumuşak dokular üretilir. Yüksek üretim hızı, izotrop doku eldesi, az döküntü oranı, tüm liflerin kullanılabilir olması önemli avantajlarıdır. Yüksek enerji tüketimi ve kısa lif kullanma gerekliliği, lif açma özelliğinin az olması ise dezavantajıdır. Hava ile serme işleminin en bariz özelliği çok kısa liflerle çalışılmasıdır. Kullanılan maksimum elyaf boyu 76 mm'dir (Duran, 2005). 1.9.1.2. Islak Serme (Wet-Laid).

Kağıt üretimi yönteminden değiştirilerek geliştirilen doku oluşturma şeklidir. En

hızlı yöntemdir (serim hızı 1000 m/dak). Hafif kumaş üretimi için kullanılmaktadır. Lifler su içersinde süspansiyon homojen halde bulunur. Süspansiyonun içerisinde bağlayıcı


32

madde ilave edilmektedir. Karışım delikli ve hareketli bandın üzerinde doku (tüIbent) haline getirilmektedir. Süspansiyondan su süzülmekte ve suyun fazlasını almak için silindirlerde sıkılmakta, fırından geçirilerek kuruması sağlanmaktadır. Son çıkan doku izotrop özelliklere sahiptir. Elde edilen dokunun mukavemeti her yönde aynıdır. Genellikle 2-6 mm arası lifler tercih edilmektedir. İşlemden sonra da isteğe bağlı olarak kimyasal veya binderler eklenebilir (Duran, 2005).

Islak sermede elyaf süspansiyonunun iyi ayarlanması gerekir. Süspansiyon içersindeki lif konsantrasyonu %0,1-0,5 arasındadır. Sınırlı karıştırma olanağı vardır. Maliyeti çok yüksektir. Buna karşı verimi de ters orantılı olarak yüksektir. Genellikle odun hamuru lifleri kullanılır. Üretilen tülbentlerin kullanım yeri hijyen yatak çarşafı, masa örtüsü, dekorasyon sayılabilir (Duran,2005).

Kağıt üretimi ve ıslak tülbent üretimi arası fark aşağıda kısaca belirtilmiştir (Duran,2005). Kağıt üretimi Islak tülbent üretimi Süspansiyonda eğrilme tehlikesi yok Var Öğütülme olanağı var Yok Sınırsız karıştırma olanağı Sınırlı karıştırma Normal süspansiyon İnce süspansiyon Bağlayıcı ilavesine gerek yok Genellikle bağlayıcı ilavesi gerekli 1.9.1.3. Filament Esaslı (Sonsuz Liflerden) Direk Tülbent Üretimi

Bu yöntemde prensip olarak bir polimer granulat eritilmekte ve düzelerden sonsuz lif halinde çekildikten sonra soğutulmakta ve sonsuz bir taşıma bandı üzerine tülbent tabaka halinde serilmektedir. Daha sonra bir ısıl işlem ve binder aplikasyonu ile filamentler birbirine yapıştırılmaktadır (www.tad.com , 03.05.2005). 1.9.1.3.1. Sonsuz Elyaflı İşlem (Spunbond)

Lifler elektrostatik yükler veya hava jetleri tarafından doku tabakaları oluşumu sırasında ayrılmaktadır. Kontrolsüz yerleşimi ve hava zararlarını engellemek için toplama yüzeyi deliklidir. Dokuların bağlanması sıcak iğneler, sıcak silindirler veya polimerlerin belli bölgeleri eritilerek sağlanmaktadır. Bağlanma noktalarında molekül oryantasyonu artar, bu nedenle yüksek oranda çekilmemiş lifler ısıl bağlama lifleri, yüksek molekül ağırlığına sahip PP, PET, PA lifleri kullanılmaktadır. Bu teknolojide bağlama işlemi liflerin eğrilmesi sırasında olabileceği gibi ayrı bir işlem olarak da uygulanabilmektedir. Aynı doku üzerinde birkaç bağlama yöntemi kullanılırsa doku daha esnekleşmektedir (Toprakaya ve Orhan,2002)

Spunbond teknolojisinde filament kabloları 6000 m/dk hızla çekilerek oryante

olması sağlanmakta, elde edilen dokular oldukça düşük ağırlıktadır (17 g/m2). Bu şekilde ürün miktarı oldukça artmaktadır (Huang ve Gao,2002; Kiekens ve Zamfir, 2002).

3200 m/dk hızla çekilirse kısmen oryantasyon sağlanmış olmaktadır. Buda mukavemeti artırırken, uzayabilme yeteneğini azaltmaktadır. Bu şekilde üretilen


33

kumaşlarda bebek bezlerin üst tabakası için oldukça uygundur. Bu dokuları bağlamak için mekanik iğneleme, ısıl bağlama ve kimyasal bağlama işlemleri kullanılabilir (Huang ve Gao,2002; Kiekens ve Zamfir, 2002).

Spunbond kumaşlar çok ağır ve sert yapılardan hafif ve esnek yapıya kadar dokular

elde edilmektedir. Genel olarak doku bir bölgede yüksek opaklığa sahiptir. Örme, dokuma ve diğer nonwoven dokular ile karşılaştırıldığı zaman aynı ağırlıkta yüksek dayanım gösterilmektedir. Oldukça fazla boşluk içermesi nedeni ile yüksek su tutma kapasitesine sahiptirler. Yüksek kayma direnci ve düşük kıvrılabilirlik özelliklerine sahiptirler Dayanım tüm yönlerde aynıdır. Yüzeyin dökümlülük özelliği düşüktür. Bebek bezleri ve yetişkinler için ped üretiminde kaplama olarak kullanılmaktadır. Kuru kalması ve rahatlık hissi veren bir yapıda olması kullanımını arttırmaktadır (Jean, 2001) 1.9.1.3.2. Eritilerek Püskürtme (Melt-Blown).

Melt-blown işlemi mikrodenye (0,1–15 mikron) inceliğindeki termoplastik elyafın

nonwoven yüzeyi oluşturacak şekilde işlem gördüğü tek aşamalı bir proses olarak tanımlanmaktadır. Mikro denye inceliğindeki elyaf üretiminde lif üretimi filament şeklinde gerçekleştirilmekte olmasına rağmen lifler belli aralıklarda havanın üfleme kuvveti ve liflerin kendi ağırlıklarının etkisi ile kopmakta ve kesikli lif formunda yüzeye düşmektedirler. Düze çıkışındaki lifler sıcak ve yüksek hızdaki hava ile üflenerek inceltme işlemine tabi tutulmakta ve aşağı doğru sabit düşme hareketine maruz bırakılmaktadırlar. Taşıma bandı üzerinde toplanan lifler burada bir yüzey oluştururlar. Yüzey oluşumunda liflerin yerleşiminin karışık konumda olması istenmektedir (Duran, 2004).

En yaygın kullanılan lif türü Polipropilendir. Tülbent gramajı 4-1000 g/m2

aralığındadır. Yüzey yumuşak tutumludur. Filtreleme ve absorplama yeteneği iyidir. Dayanıklılığı yeterli düzeydedir (Duran,2004). Meltblownlar, yüz maskeleri, ameliyat eldivenleri, bir kez kullanıp atılan önlükler, steril sargılar, bayanların kullandığı pedler ve yetişkinler için kullanılan absorban ürünleri solunum koruması, sıvı gemi torbaları, sigara filtreleri, otomotiv endüstrisi spray standları ve bazı özel HEPA filtrelerinde kullanılırlar (Toprakaya ve Orhan,2002). 1.9.1.3.3. Elektrostatik Serme (Electrostatic Spun)

Elektrik akımıyla kutuplaştırılarak elektrostatik olarak şarj edilmiş karşılıklı konuşlandırılmış iki elektrot arasında lifler uniform bir yapı oluştururlar. Ayrıca sistem, liflerin düzleme dağıtmasının yönünün, düzenlenmesini mümkün kılar. Lifler elektrostatik etki ile düzleme dik olarak konuşlandırılmaktadır. Elde edilen tülbentin kütlesi 10 g/m2

dir (www.gdm-spa.com, 01.05.2005). 1.9.2. Tülbent Tabakalarının Sabitleştirilmesi (Doku Bağlama): Oluşan tülbentler mekanik, kimyasal veya termik yöntemlerle uygun bir doku bağlama işlemi sonucunda, birbirine tutturulmaktadır. Bağlama derecesindeki temel faktörler; son üründen istenilen mukavemet, geçirgenlik, gevşeklik, yumuşaklık ve yoğunluktur. Bağlama işlemi genellikle doku oluşturma işleminden hemen sonra uygulanmakla birlikte, bağımsız bir operasyon şeklinde de uygulanabilmektedir. Ürünün


34

kimyasal ve fiziksel özelliklerini arttırmak için birden fazla bağlama işlemi uygulanabilmektedir. Doku oluşturma yöntemlerinde olduğu gibi, doku sabitleme yöntemlerinin seçilmesinde de ekonomiklilik, çok yönlülük ve istenilen ürün özellikleri temel rol oynamaktadır (Usta, 2004). Doku bağlamada aşağıdaki üç teknik kullanılır:

1. Kimyasal Bağlama 2. Mekanik Bağlama

• İğneleme (Needle Punching) • Su Jeti ile Bağlama (Spunlace) • Dikerek Bağlamalı Nonwoven Dokular (Stitch Bonding)

3. Isı ile Bağlama (Usta, 2004).

1.9.2.1. Kimyasal Bağlama Kimyasallar ve reçineler gibi polimer esaslı kimyasal bağlayıcıların lifler arası

bağlar oluşturduğu doku bağlama yöntemleridir. Isıl işlemlerle beraber uygulanmaktadır. (Ağırgan, 2003). 1.9.2.2. Mekanik Bağlama 1.9.2.2.1. İğneleme (Needle Punching) Her elyaf türüne uygulanabilen bir yöntemdir. Sonsuz elyaflı işlem, havalı serme ve tarama işlemlerinden gelen doku üzerine, özel dizayn edilmiş iğneler dikey olarak indirilmekte ve lifler iğnelerin çıkıntılarına takılıp, birbiri içine sürüklenerek dolaştırılmakta, doku keçeleşmektedir. Ana iğneleme yapılmadan önce dokuya belirli bir sağlamlık ve mukavemet vermek üzere hafif bir ön iğneleme yapılmaktadır. Farklı karakterlerdeki dokular birbirine iğnelenerek istenilen son ürün değerleri elde edilebilir. İğnelemede 800g/m2 ağırlığında kumaşlar üretmek mümkündür (Ağırgan, 2003). 1.9.2.2.2. Dikerek (İlimek) bağlama (Stitch-Bonding) Bu işlemde tülbent halindeki doku iplikle dikilerek bağlanır. Doku düz dikme (Arachne,Maliwatt,Voltex) ve örme dikme (malimo,malipol) olmak üzere iki farklı yöntemle bağlanır (Duran, 2005). 1.9.2.2.3. Su Jeti İle Bağlama (Hydroentanglement, Spunlacing. Jetlacing)

Çok ince ve yüksek basınçlı (250–600 bar) su kullanılarak liflerin karıştırılması ve

birbiri içine sokulması ile doku bağlama yöntemidir. Daha sonra alttan vakum uygulanarak su uzaklaştırılır. Hava veya silindirli kurutma işleminden geçirilerek kurutulur Bu yöntemde herhangi bir termik veya kimyasal işlem uygulanmamasına rağmen üretilen kumaşların mukavemet değeri oldukça yüksektir. En önemli özelliği maliyetin azalmasına karşın ters orantılı olarak üretim hızı artmaktadır. Bu yöntemle elde edilen dokular esnek ve yumuşak bir tutuma sahiptir (Ağırgan, 2003).

Spunlace dokusuz tekstil ürünleri, yumuşak ve dayanıklıdırlar. Bu ürünlerin başlıca; tıbbi alanda (cerrahi elbise ve örtüler, operasyon kaplamaları, tamponlar, yara


35

bantları) sıhhi ürünlerde (bebekler için bezler, hijyen bağları, pedler ve ıslak mendiller) ev tekstillerinde (masa örtüleri, peçeteler ve perdeler, telalar, ev temizliği için silme bezleri) sentetik deri için kaplama materyalleri olarak, otomotiv endüstrisinde kullanılmaktadır (Duran, 2005).

1.9.2.3. Termal Bağlama Termoplastik özellikli polimerlerden üretilmiş liflerden meydana gelen tülbentlerin

ısıl özelliklerinden faydalanarak oluşturulan bağlama metotlarıdır. Bağlayıcı lifler, kolay erimeleri ve çözünmeleri sayesinde yanında bulunan liflere kenetlenerek veya yapışarak bağlanmaktadır. Sıcak silindirlerle ısıl bağlama kullanıldığında bağlayıcı elyaf mono komponentlerden seçilmelidir. Çünkü farklı polimerlerin erime sıcaklıkları da farklı olacaktır (www.gdm-spa.com, 01.05.2005). 1.9.3. Bitim İşlemleri

Dokusuz yüzeylere uygulanan bitim işlemleriyle antistatik, su ve kir iticilik, güç

tutuşurluk ve antimikrobiyal bitim işlemleri, hava geçirgenlik ve absorbe edici gibi pek çok özellik kazandırılmaktadır. Ayrıca boyama, baskı işlemleri ile renklendirme, kaplama, lamine ve flok işlemleri uygulanmaktadır (Duran, 2004).

Tekstil mamullerindeki statik elektriklenmeyi önlemek veya azaltmak için antistatik

bitim işlemleri uygulanmaktadır. Statik elektriklenme, hidrofob yapıları nedeniyle sentetik liflerde daha fazla görülmektedir. Bir lifin üretim aşamasında ortamdaki nem oranını arttırarak veya düzelerden çekilen polimer içerisine nem tutucu kopolimer madde ekleyerek statik elektriklenme önlenebilir. Doğal liflerde statik elektriklenme pek görülmediği için doğal sentetik lif karışımları da statik elektriklenmeyi azaltır. Bunların yanında bitmiş mamullere antistatik maddeler uygulanarak statik elektriklenme önlenebilir (Duran, 2004). Diğer bitim işlemi de su iticiliktir. Bu işlemin esası, tekstil mamulünün lif veya ipliklerinin üzerinde, çok ince hidrofob bir zar oluşturmaktır. Tekstil mamulünün ıslanması veya ıslanmaması hava-su, hava-kumaş ve kumaş-su arasındaki yüzey gerilim kuvvetleriyle ilgilidir. Tekstil mamulünün su iticilik özelliklerini arttırmak için, tekstil mamulü ile hava arasındaki yüzey gerilimini azaltan, tekstil mamulü ile su arasındaki yüzey gerilimini ise yükselten bir maddeden oluşan film tabakası meydana getirmek gerekir. Değişik kimyasal maddeler kullanılarak yıkamaya dayanıklı veya dayanıksız su iticilik özelliği kazandırılabilir (Star, 2003; Duran, 2005). Sıvı emiciliğini ise yapılan kimyasal bitim işleminin yanında kumaş yapısıda etkilemektedir. Sıvı geçişinin kumaş yüzeyinde farklı yönlerde aynı şekilde davranmamaktadır. Bu yüzden kumaş yapısı tasarlanırken, kumaş yapısı ile sıvı emiciliği arasındaki ilişki iyi anlaşılmalıdır. Gözenekli bir yapıdaki sıvı geçişi kılcallık etkisiyle kendiliğinden oluşmaktadır (Sadıkoğlu ve ark., 2005). Antimikrobiyal bitim işlemi; tekstil liflerini her türlü mikroorganizmaya karşı koruyan, mikroorganizmaların tekstil veya insan derisi üzerinde gelişmesini ve üremesini durduran veya öldüren kimyasal bir bitim işlemidir. Özellikle hastane, huzur evleri, çocuk yuvası gibi toplu yaşamın söz konusu olduğu yerlerde kullanılan dokusuz yüzeylere


36

uygulanmaktadır (Duran, 2004). Son yıllarda önemi giderek artan ve en çok uygulanan terbiye işlemlerinden birisi

de su geçirmezlik apresidir. Bu işlemde viskozitesi yüksek olan terbiye flottesi, kumaşın tek veya çift yüzüne kumaş yüzeyini tamamen örtecek şekilde uygulanır. Kumaşı izole eden veya yalıtan su geçirmezlik apresinden dolayı, su kumaşa nüfuz edemez. Bu tip kumaşlar havayı geçirmemektedir (Duran, 2004).

Laminasyon işlemi, farklı türdeki kumaşları birbirine yapıştırmak ve ütülemektir.

Laminasyon işlemi ile yapıştırılmış ürünlerin kullanım alanları arasında, kompozitler, ultrafiltrasyon ürünler, temizlik ürünleri, ambalaj maddeleri ve steril bandajlar, cerrahi elbiseler bulunmaktadır (Star, 2003).

Ürünlerin sadece kimyasal maddeler ve kimyasal bitim işlemleri değil, yüzeyin büyütülmesine ve değiştirilmesine yönelik araştırmalar devam etmektedir. Diğer terbiye işlemlerine ilaveten Ultrason, Plazma vb. gibi yeni teknolojilerin nonwoven yüzeylerde etkin bir şekilde kullanımı da artacaktır (Tokpınar, 2005). Sabitleştirme yöntemleri açısından da su jetleriyle yapılan sabitleştirmenin başarılmasının ardından, şimdi de hava ve diğer gaz fonlu ortamlar ile ne gibi efektlerin elde edilebileceği araştırılmaktadır (Duran, 2005).

ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR E.Esin BAYLAN

37

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR

Bezler üzerinde yapılan çalışmalarda sızıntı ve pislik birikimi karşılaştırılmıştır. Kumaş bebek bezlerinde ve plastik çamaşırlarda, süper absorban kullanılıp atılın bebek bezlerine göre daha fazla olduğu ortaya çıkmıştır (Smith, 1987).

Bu araştırma çevre kirliliğini azaltmak için atık bezlerin tekrar kullanıma

geçirilmesine dayanmaktadır. Toplanan bezleri küçük parçalar haline getirmek için bir fırın işlemcinin içine atılmakta ve sterile etmek için kimyasallar kullanılmaktadır. Su pompalanıp fiberler çıkarılmakta, superabsorbent polymerler iş görmez hale getirilmekte ve çöpler ayrılmaktadır. Döngü sonunda plastik kısım seçilmektedir. Kaliteli öz üretmek için geriye kalan materyaller iyice elenip temizlenmektedir. Sonuçta su odun ve doğal gazdan tasarruf edilmiş olup; yeniden değerlendirilen materyaller çatı kaplama malzemesi, vinil siding, ayakkabı astarı, duvar kâğıdı ve yağ filtresi üretiminde kullanılabilinmektedir (Sarah, 2003).

Klinik veriler ile laboratuar verileri 153 farklı ped üzerinde sızıntı ve performans

bakımından karşılaştırılmıştır. 25 mlt %1 lik tuz çözeltisi pede uygulanmış. 1.5 kp basınç altında 1 dk süreyle ıslak pedin üstündeki filtre kâğıdın ıslanma derecesi ölçülerek ne kadar su kaçırdığı tespit edilmiştir (Cottenden ve ark.2002).

Bu çalışma medikal aplikasyonlar için bakteriyel selüloz/çitosan kompozit

materyallerin yapısal parametrelerin karakterizasyonu ile ilgili bazı sonuçlar bulunmuştur. Modifye edilmiş bakteriyel selülozların bazı kimyasal, fiziksel, mekaniksel, biyolojiksel özellikleri sayesinde bu malzemeden oluşturulan modern yara sargı bezleri yaranın iyileşmesi için gerekli olan nemli ortamı sürdürebilmektedir. Bununla beraber deri nakli üzerinde çalışmalar yapılmıştır. İnsan kadavra derileri ve domuz derisi biyolojik deri üzerine uygulanmıştır. Sonuçta aplikasyon süresi sınırlı kalmıştır. Dahası çok pahalı ve az uygulanan bir yöntem olmuştur (Ciechanska, 2004).

Nonwoven esaslı hijyenik tek kullanımlık bezlerin insan sağlığı ve kullanım

özelliklerinin, performans ve kalite açısından yeterliliğinin saptanması amacıyla yapılan çalışmada yeni üretilecek hijyenik emici bezlerin düşük yoğunlukta üretilmesi gerektiği saptanmıştır ( Ağırgan, 2003).

Elyafların hidroskopisitesi dokuların nemlilik algısından önemli ölçüde

etkilenmektedir. Elyafların nem absorption karakteristiklerine bağlı olarak fazla su barındıran kumaşların vücutla teması halinde ıslak olarak fark edilmektedir. Kumaş yapısı içindeki serbest sıvı termal iletkenliği arttıran önemli bir faktördür. Dahası, hgyroskopik elyafların kullanımı ile termal özelliklerde artırılabilmektedir. Bu çalışmada yapılan testler sonucunda görüldü ki 3.5% SAP eklemek nonwoven dokuların termal özelliklerini ve ıslaklık algısını iyileştirmek için yeterli olduğunu göstermiştir (Sadikoğlu, 2005).

Terleme bir sağlık belirtisi olup hoş olmayan görüntülere ve ıslaklık hissine neden

olmaktadır. Yapılan çalışmada terlemeyi engellemeyecek ancak teri hapsederek terin giysi üzerine çıkmasını engelleyecek kuruluk hissi verecek bir ter pedi tasarlanmıştır. Tasarlanan ter pedleri nonwoven bileşenlerden oluşuyor. Ter pedlerini denenmesinde canlı denekler kullanılmış olup; tasarlanan ürünleri kullananlar ürün performansı, vücuda uygunluk,


38

zamanla oluşan şekil bozukluğu ve kuruluk hissi özelliklerini değerlendirmiştir (Sadıkoğlu ve ark, 2005).

Absorban yara sarma uygulamaları için kullanılan birçok nonwoven yapılar, diğer

kişisel hijyen ürünlerinde de olduğu gibi uygulamaya bağlı olarak, kullanım performansını önemli ölçüde etkileyen, kumaşın boyuna veya enine düzleminde anizotropik akışkan geçirgenlik özellikleri sergilemektedir. Soğurganlıktaki bu farklılıklar, kumaşın yapısında ki farklılıklara dayandırılmıştır. Bu gibi yapılarda lif oryantasyonunun; anizotropik akışkan geçirgenliği üzerinde temel etkiye sahip olduğuna inanılmaktadır Yapıla çalışmada tipik yara sarma yapılarının anizotropik akışkan geçirgenlik özelliklerini gösteren deneysel çalışma yapılmıştır. Sonuçta yapının lif oryantasyon fonksiyonunda önem arz eden ve kumaşın hem çapraz hem de makine yönlerinde nüfuz edilebilirliğin tahmin edilmesinde yol gösteren; yeni bir yönsel nüfuz edilebilirlik modeli sunulmuş; çoklu yönlerdeki akışkan geçirgenlik hesaplamasının yeni bir metodu açıklanmıştır (Russel, 1999).

Nonwoven kumaşlarda düzlemsel anizotropik sıvı emilimini gerçek zamanlı

ölçümüne olanak sağlayan etkili bir yöntem açıklanmıştır. Sistem kumaş tarafından emilen sıvıdaki değişiklikleri gözlemlemek için elektrik kapasitansındaki varyasyonları kullanılmıştır. Sekiz âdete kadar farklı düzlemsel yönde ayrı ölçümler yapılabilmesine olanak sağlamak için bilgisayar destekli sistemde birden çok kapasitans dönüştürücüsü merkezi bir noktanın çevresinde eşit aralıklarda dizilmiştir. Sistemin tasarım özellikleri teorik temeli ve örnek ölçüm sonuçları sunulmuştur (www.autexrj.org, 15.03.2006).

Emici ürünlerde nonwovenların kullanımı bu ürünler için hammadde olarak

pamuklu liflerin tüketimi artmaktadır. Bu çalışma pamuklu liflerden yapılmış emici nonwoven ürünlerin elde edilmesine ilişkin bazı sonuçlar sunmaktadır. Pamuk bantlarının kısa bir katman olarak üst üste konması ile lifli bir ağ oluşturulmuştur. Mekanik iğneleme işlemi sırasında SİNGER Spezialnadelfabric Gmbh&Co KG tarfından tedarik edilen özel iğneler kullanılmıştır. Pamuk lifli ağların iğneleme işlemin optimize etmek için sıvı emilim hızı ve yüzey ağırlığı varyasyon denklemleri incelenmiştir ( Kiekens ve Zamfir, 2002).

Bu araştırmada bel gevşekliği yaşayan kişilerde sıklıkla kullanılan petrolatum bazlı

merhemlerin kontrollü bir laboratuar ortamında deriden emici maddelere geçebileceği gösterilmiştir. Bu çalışmada test edilen merhemlerin %59 ila %69 arasındaki bölümü 5 dk lık uygulamalar sırasında mini bezler tarafından emilmiştir. Buda sıvı emilim testlerini sonuçlarına göre mini bezlerin işlevlerinde %54 ila %90 arası bir azalmaya neden olmuştur. Kullanılan merhemde bulunan petrolatum miktarı ve test bölgesine uygulanan mini bezlerin emdiği sıvı miktarı arasında ters bir orantı gözlenmiştir. (Zehrer ve ark.,2005)

Bezden kaynaklanan pişiklerin azaltmak için üç yeni bez çeşidi tasarlanmıştır. Birincisi, bir tek kullanımlık bez; cilde sürekli olarak saf vazelin ile hizmet

etmektedir. Tek kullanımlık konvensiyonel bezlere nazaran daha çok pişik oluşumunu engellemektedir.

İkincisi, nefes alabilen tek kullanımlık bezler; candida enfeksiyonunu %38-50


39

kadar azaltmakta ve candida klonilerinin yaşamalarını 2/3 oranında azaltmıştır. Bu çalışmada bezden kaynaklanan kızarıklık ile bezin nefes alma kabiliyeti arasında ters bir ilişki bulunmuştur.

Üçüncü çeşit bezler is bezlerin katmanları arasına su geçirmeyen fakat gaz geçirebilen bir zarın yerleştirilmesidir. Buda idrar sızıntılarını engellemekte ve deri daha kuru kalmaktadır. Bu da bezlerin katılığını %39 oranında iltihap oluşumunu ise %18 oranında azaltmaktadır (Prasad ve ark, 2004).

Kullanılıp atılan çocuk bezlerini bileşeninde bebeğin cildine doğrudan temas eden

üst tabaka genellikle dokunmamış kumaştan yapılmıştır. Bu yüzden dokunmamış kumaşların mekanik ve yüzey karakteristiği bebeğin cilt sağlığı için önemlidir. Yapılan çalışmada bazı hijyenik dokunmamış kumaşların mekanik ve yüzey özelliklerini ve bu kumaşlarla ilgili yapılan çalışmada tüketici tercihleri keşfedilmiştir. Artan yıpranma döngülerindeki ve ıslak şartlardaki özelliklerin değişimleri de incelenmiş İncelenen hijyenik dokunmamış kumaşlar pamuk spunlaces tencel spunlace, polipropilen termal bonding yöntemleriyle Polipropilenin dokunmamış kumaş yüzeyi gerekli hidrofilik özellikleri sağlamak için surfactant ile kimyasal işleme tabi tutulmuştur. polipropenin düşük sürtünme katsayısına sahip olduğu ve artan sayıda sürtünme döngüleriyle yüzey özelliklerinde küçük değişikler gösterdiği anlaşılmış üstelik yüksek kalitede çabuk kuruma özelliği de ortaya çıkmıştır. Diğer taraftan harika emme karakteristiğine rağmen dokunmamış selüloz ince kağıtla üretilmiş spunlace tipi kumaşlar özellikle ıslak durumlarda daha yüksek yüzey sürtünme katsayıları ve göreceli olarak düşük sürtünme dayanıklılığı göstermektedir (Kyung ve Soo, 2005).

Çocuklarda görülen astım son yirmi yılda üç kat artış göstermiştir.

Epidemiyolojistler astım semptomları ile oda spreyleri kolonyalar çamaşır yumuşatıcıları ile astım arasında bağlantı kurulmuştur. Bu araştırmada bazı marka çocuk bezlerini emisyon sırasında soluyan farelerde gözlemlenen akut solunum zehirlenmesi takip edilmiştir. Sonuçta tek kullanımlık çocuk bezlerini emilim sürecinde normal laboratuar farelerinde astıma benzer reaksiyonlar gibi akut bazı solunum zehirlenmeleri görülmüştür. Ancak çocuklarda astım gibi solunum hastalıklarına neden olup olmadığını anlamak için epidemolojik çalışmaların yapılması gerekmektedir (Anderson, 1995).

MATERYAL VE METOD E.Esin BAYLAN

40

3. MATERYAL VE METOD 3.1. Materyal 3.1.1. Araştırma Materyalinin Seçimi Materyal 1; Pamuk

Bu elyaf yüksek nem tutma yeteneğine sahip olduğundan, birçok sıvıyı kolaylıkla emebilmekte, hava geçişine izin vermektedir, doğal elyaf olması nedeniyle de biyolojik olarak parçalanabilmektedir. Pamuk lifleri özellikle yaş haldeyken yüksek mukavemet göstermektedir. Bunun yanında kolay sterilize edilebilme, ısıya karşı dayanıklılık, alerjik olmama, geri kazanılabilir olma, yumuşaklık, tabiilik ve saflığından dolayı özel bakım ürünlerinde çokça tercih edilmektedir. Yapısında % 95 selüloz bulunmaktadır. Uygulamalarımızda pamuk baz alınmış, diğer materyaller sıvı yayılımı ve sıvı emilimi yönünden pamukla karşılaştırılmıştır. Kullanılan pamuk Kahramanmaraş yöresine aittir.

Materyal 2; Yün Yün lifleri temin edilebilirliklerinin sınırlı olmasına ve yüksek maliyetlerine rağmen en önemli doğal lifler arasında ikinci sırada yer almaktadır. Bu lif, proteinden meydana gelmektedir. Helisel formda bulunan bir zincir yapısına sahiptir. Coğrafi bölge, hayvanların yetiştirme alışkanlıkları ve iklim koşulları lif özelliklerinin değişimi ile ilgili ilave faktörlerdir. Yünün yüksek elastikiyeti, doğal kıvrımlılığı, hava tutma konfor ve sıcaklık için iyi bir etki sağlamaktadır (Alıstaır, 2000). Aynı zamanda, yün pamuğa oranla yüksek nem tutma (nem oranı %18) özelliğine sahiptir. Bu özelliğinden yararlanarak sıvı yayılım hızı ve emme hızı pamukla karşılaştırılmıştır. Uygulamalarda yünden oluşturulan keçe kullanılmıştır. Ancak keçenin temin edildiği yerden oluşum bilgileri alınamamıştır. Materyal 3; Kirli Meydan:

Kirli meydan; tekstilde kullanılmayan pamuk linteridir. Yapısında % 80 oranında selüloz bulundurmaktadır. Linter pamuk bitkisinden elde edilen tohum lifleridir. Bilindiği üzere tekstil atıkları cinsine göre değişik alanlarda kullanılabiliyor. Tarak altı, harman hallaç altı, şapka altı telefler kalın iplik yapımında kullanılmaktadır. Ülkemizdeki selüloz açığını kapatmada tekstil atıkları önemli yer tutmaktadır. Bugüne kadar tekstil atıklarının bir kısmı yakılarak yok edilmekte veya düşük fiyatlarla dış ülkelere pazarlanıp orada mamul maddeye dönüştürüldükten sonra ülkemize yüksek fiyatlarla geri dönmektedir. Ülkemizde verimli şekilde değerlendirilemeyen bu hammadde kaynağını, tıp ve hijyen alanında kullanmak üzere sıvı yayılım hızı ve emme yeteneği pamukla karşılaştırılmıştır.

Materyal 4; Uzun Elyaf

Kızılçam odunun kraft yöntemiyle elde edilen hamurun ağartma işlemi yapılarak oluturulan dokudur. Kraft yöntemiyle lignin kısmı uzaklaştırılmıştır. Selüloz oranı %90 ile %95 arasıdır. Sulu süspansiyon haline getirilmiş ve bu süspansiyondan oluşturulan yüzeyler uygulamalarda kullanılmıştır.


41

3.1.2. Kullanılan Malzemeler

• Sağlıklı ve aynı kişiden alınmış B Rh – kan; • Metabolik olarak rahatsızlığı olmayan, sağlıklı bir erkek çocuktan alınan idrar

kullanılmıştır. • Kahramanmaraş yöresine ait, orta kireçli çeşme suyu, • Distile su, • Her 100ml de 0,9mg NaCI ve enjeksiyonluk su bulunduran izotonik NaCI

solisyonu (serum fizyolojik) kullanılmıştır, • Valley tipi dövücü hollander, • 12*25*30 cm ebatlarında 150 meshlik elek, • Hassas terazi, • Kronometre, • Farklı hacimlerde enjektörler, • Sterilizasyon için otoklav

3.2. Metod

Uygulamalar dört aşamadan oluşmaktadır:

1. Yüzey oluşumu 2. Numune hazırlama 3. Absorblama yeteneği ve yayılım hızının tespiti 4. Malzemelerin sterilizasyona uygunluğu ve sterilite kontrolü.

3.2.1.Yüzey Oluşumu

Atıklardan, kirleticilerden temizlenmiş kirli meydan elyafı, eczanelerde satılan

günlük kullandığımız, hidrofilleştirilmiş pamuk ve uzun elyaftan oluşturulmuş beyaz kağıt; Valey değirmeninde (öğütücü) sulu süspansiyon haline getirilmiştir.

Süspansiyonun oluşturulması için TAPPI T 200 om-89 standartına göre önce

konsantrasyon ayarlanmıştır. Valey dövücü 23 litre suya karşılık 360 gr tam kuru malzeme almaktadır. Buna

dayanarak ; 250 gr temizlenmiş malzeme için tam kuru ağırlık : % 93 tam kuru elyaf için 232 gr tam kuru malzeme; 23 / 360 * 232 = 15 litre su, süspansiyonun hazırlanması için gerekmektedir. 232 gr tam kuru malzeme (Pamuk:P, kirli meydan: KM, Uzun elyaf: UE, Yün:Y) 15

litre su ile valey dövücüde ayrı ayrı dövülmüş, parçalanmış ve süpansiyon oluşturulmuştur. Uzun elyaf süspansiyonunun hazırlanmasında bu elyaftan oluşturulmuş kağıt kullanılmıştır. Kağıt bir miktar su içinde 45 dk bekletilip yapı gevşetildikten sonra dövücüye konulmuş; su 15 litreye tamamlanarak dövme işlemine başlanmıştır. Valey dövücüde uzun elyaftan oluşan kağıt daha kolay dövülürken; pamuk daha zor ve uzun sürede dövülmüştür.


42

Yünün esnek yapısından dolayı süspansiyon hazırlama işlemi başarısız olmuştur. Bu bilgilerine ulaşılamamıştır.

Oluşturulan süspansiyonlar ayrı kaplara konularak buzdolabında saklanmıştır. Kullanılan materyaller dövücüden geçtikten sonra elyaf boyları daha kısalmakta; bu

da absorblama hızında etkin bir faktör olmaktadır. Yüzey oluşturmada kullanılması gereken süspansiyon oranları deneme yanılma

yoluyla tespit edilmiştir. Oluşturulan yüzeylerin kalınlıkları da göz önüne alınarak %10 luk orana 125 mlt karşılık gelecek şekilde ayarlanmıştır. Oluşturulan süspansiyon, 12*25*30 cm ebatlarında 150 mesh lik süzgeç takılı elek içine konulmuş; 36*36*36 cm ebatlardaki içi çeşme suyu dolu olan havuz sistemine daldırılmıştır.

Her beher 250 mlt olup; %100 lük bir oran için 5 beher süspansiyon kullanılmıştır.

Dağılımın homojen olması için girdap oluşturmayacak şekilde baget ile hafifçe karıştırılmıştır. Karışım sayıları her örnek için aynı olup; sola 6 tur yapılmıştır. Yön ve tur sayısı sabit tutulmuştur. Çünkü; bir dokunun farklı doğrultularında hesaplanan akışkan soğurma oranında farklılıklar kumaşın yapısında ki farklılıklara dayanmaktadır. Bu gibi yapılarda lif oryantasyonu; anizotropik akışkan geçirgenliği üzerinde temel etkiye sahiptir (Dutkiewicz, 2002).

Elek havuzu içinde dağılan elyafların çökmesi için elek yavaşça havuzdan

çıkarılmıştır ve hiçbir baskı vakum etkisi olmadan kendi halinde süzülmeye bırakılmıştır. Ortamda süspansiyon oluşturacak su kalmayana kadar süzülme beklenmiştir. Bir baskı aparatıyla elek yüzeyinde düzgün şekilde birikmiş elyafların üzerinden hafifçe bastırılarak fazla suları uzaklaştırılması ve yüzeyin elekten alınması sağlanmıştır. Alınan yüzey temiz bir ortamda kendi halinde kurumaya bırakılmıştır. Baskı aparatına uygulanan kuvvetin uygulama noktası aparatın orta noktası olup kuvvetin her yöne eşit yayılmasına ve baskının fazla olmamasına dikkat edilmiştir. Burada amaç kağıttan farklı olarak laboratuar koşullarında geçici bir dokusuz yüzey oluşturmaktır ve bu oluşumda dokusuz yüzey üretim yöntemlerinden olan ıslak serme (Wait-Laid) yöntemi örnek alınmıştır. Tüm bu uygulamalar boyunca çeşme suyu kullanılmıştır. 3.2.2. Numune Hazırlanması

Oluşturulan doku örneklerinden 0,1’er gramlık 15 adet numune kesilmiştir. Ağırlık

ölçümleri için KSÜ Tekstil Mühendisliği laboratuarındaki hassas terazi kullanılmıştır. Sıvı yayılım hızı ve absorblama miktarı için hazırlanan toplam numune sayısı 300; yapılan deneme sayısı 1500 adettir. Numunelerin ağırlık ortalamaları Çizelge 3.1. de verilmiştir.

Kesilip tartılan numuneler ağzı kapalı poşet torba içinde hava almayacak şekilde 24

saat bekletilerek denge haline gelmesi sağlanmıştır. Böylece higroskopik özelliğe sahip hammaddelerin kapalı ortam içinde sürekli olarak nem alış-verişini gerçekleştirip torba içinde nemin homojen olarak dağılarak tüm hammadde de aynı miktarda nemin absorblanması sağlanmıştır.


43

Çizelge 3.1. Kullanılacak numunelerin ağırlık ortalamaları

3.2.3. Sıvı Absorblama (Emme) Yeteneği ve Sıvı Yayılım Hızının Tespiti

3.2.3.1. Sıvı Yayılım Hızı

Kan, idrar, serum fizyolojik, distile su ve idrar sıvıları kullanılarak bu sıvıların materyallerdeki yayılım hızı ölçülmüştür. Absorban materyaller, yara sarma uygulamaları, kişisel hijyen ürünler gibi birçok dokusuz yüzey uygulamasında kullanılmaktadır. Dolayısıyla bu yüzeyler farklı sıvılar ile temas etmektedir. Bu sıvılar beden sıvıları su bazlı solisyonlar koloitler yada gazlardır ve tüm parçacıkları genel olarak su tarafından kontrol edilmektedir. İki kutuplu özelliği nedeniyle su diğer sıvılarla karşılaştırıldığında benzersidir. Bu özelliğin sonucunda yüksek bir kaynaşma ve moleküler tutunma gücü ortaya çıkmaktadır. Suyun erime ve kaynama noktası daha yüksektir, daha akışkandır, diğer sıvılara oranla daha yüksek bir yüzey basıncına sahiptir. Dokulu ağlardaki sıvı akış mekanizması, sıvının fiziksel niteliklerine, özellikle akışkanlığına, yüzey basıncına ve aynı zamanda katı emilim malzemesinin yapısal özelliklerine bağlıdır. Örneğin idrardaki bazı bileşenlerde yüzeysel etkinliği olan bazı maddeler bulunur ve bu durumda suyun yüksek yüzey basıncı 70 dynes/cm den 55 dynes/cm ye düşmektedir. Kandaki hücreler ve proteinler ise bu süspansiyonun akışkanlığını 1 centipoiseden 5 centipoise kadar çıkartabilmektedir (Dutkiewicz, 2002). Sıvıların bu farklı davranıştan dolayı farklı vücut sıvıları ve vücutla teması muhtemel olan sıvılar; farklı malzemeler üzerinde denenmiştir. Sıvı yayılım hızları, materyaldeki sıvının yüksekliği ( cm) olarak ölçülmüştür.

Pamuğun, uzun elyafın, kirli meydanın ve yünün oda sıcaklığında; kan, serum

fizyolojik, idrar, distile su ve çeşme suyu sıvılarında; ortalama yayılım hızları Ek Çizelge 1 de verilmiştir.

Sıvı yayılım hızının araştırılmasında izlenen metot; 15 tane tüpe insilün

enjektörüyle 2 mlt olacak şekilde, sırayla, kan, idrar, distile su, çeşme suyu ve serumdan ayrı gruplar halinde konulmuştur. Kondisyonlanan küçük numuneler bu sıvıların içine daldırılmıştır. Sıvının 10 sn lik süre içinde ilerleyişi takip edilmiştir. 10 sn sonunda numuneler sıvılardan çıkarılarak sıvı yükseklikleri milimetrik cetvelle cm olarak ölçülmüştür. Saf su ve çeşme suyunun numuneler üzerindeki hareketini izlemek zor olduğu için suya bir damla çini mürekkep damlatılmıştır. Dolayısıyla hareket daha net takip edilmiştir. 3.2.3.2. Sıvı Absorblama Yeteneği

Elyaf cinsi, sıvıların emilim farklılığında önemli bir role sahiptir. Hidrofil elyaf

gruplarının sıvılara daha eğilimli olup sıvıyı severken; hidrofob elyaf gurupları sıvıları

Pamuk 0,1±0,01gr

Kirli meydan 0,1±0,015 gr

Uzun elyaf 0,1±0,012 gr

Yün 0,1±0,02 gr


44

sevmemektedir. Ancak günümüzde yapılan bazı terbiye işlemleriyle hidrofob elyaflar kısmen hidrofil hale getirilebilmektedir. Suyu seven materyallerin kendi aralarında da absorblama yetenekleri farklılık göstermektedir. Absorblama yeteneği materyaller üzerine uygulanan hidrofilik bitim işlemleriyle de artırabilmektedir. Uygulamalarımızda kullandığımız materyaller üzerine absorblama yeteneğini artırıcı herhangi bir işlem uygulanmamıştır.

Sıvı emme (absorblama) yeteneğinin araştırılmasında izlenen metod; yayılım hızını ölçmek için tüplerden çıkarılan numunelerin tüplerde bıraktıkları sıvı ml olarak insülün enjektörüyle ölçülmüş, 10 sn lik absorblanmayan sıvı miktarının sonuçları alındıktan sonra numuneler tekrar aynı tüplerin, aynı sıvıların içine bırakılmıştır. 3 dk bekletilip tekrar ölçüm yapılmıştır. Ölçümler 10sn, 3dk, 10dk,15dk ve 30 dk aralıklarla (yani 10sn, 3dk 10sn, 13dk 10sn, 28dk 10sn ve 58dk 10sn) tekrar edilmiştir. Materyallerin sıvı emme yetenekleri hacim olarak bulunmuştur. Alınan sıvı miktarı (ml)=Tüplere konulan sıvı(ml)-Emme sonunda tüplerde kalan sıvı(ml) formülünden her numune için bu veriler ayrı ayrı tespit edilebilmektedir. Ancak araştırmalarımızda tüplerde kalan sıvı miktarı (ml) kullanılmıştır. Materyallerin 10sn 3dk 10 dk 15dk ve 30dk lık emme (absorblama ) yeteneği ortalamaları ve standart sapmaları Ek Çizelge 2., 3., 4., 5. ve 6.da gösterilmiştir.

Çalışma süresince ortam koşulları, numune gramajı ve tüplere konulan ilk sıvı miktarı sabit tutulmuş; kullanılan materyal ve sıvı cinsi değiştirilmiş; farklı zamanlarda ölçüm sonuçları alınmıştır. Böylelikle materyal ve sıvı cinsinin, süre farlılığının yayılım hızına ve absorblanan sıvı miktarı üzerinde etkisi tespit edilmiştir.

3.2.4. Sterilizasyon Koşularına Uygunluğunun Tespiti

Sterilizasyon tıbbi ve hijyenik alanlar için önemlidir. Sterilize edilmemiş

materyaller, üzerinde, havada yaşayan yaşamayan mikroorganizma içerebilir. Malzemeler için en uygun sterilizasyon çeşidi tespit edilmiş ve sterilizasyon işleminden sonrada sterilite kontrolü yapılmıştır. Bu uygulamalar Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji Bölümü laboratuarında gerçekleştirilmiştir. Numuneler paketlendikten sonra otoklavda 121°C de 15dk setrilizasyon yapılmıştır. Sterilizasyonun başarılı olup olmadığının kontrolü için Pirojen (üremeye hazır olan mikroorganizmalar testi) testi uygulanmıştır. Pirojenler ürüne başlangıç maddelerinden, personelden veya donanımdan geçebilir. Sulu ortamlar projen mikroorganizmalarının üremesine neden olabilmektedir. Bu test sadece bitmiş ürüne değil ara ürünlere de yapılabilmektedir. Sterilite kontrolünde; bakteri üremesi için ekim yapılmıştır. Sterilite kontrollerinin yapıldığı ortamda steril olmalıdır. 3.2.5. Sterilizasyon

(Latincede sterilis kısır,çoğalmayan) bütün canlı mikroorganizmaların, canlı

sporların virüslerin ve viroidlerin öldürülmesi; bir cisim veya ortamdan uzaklaştırılması işlemidir. Steril bir cisim canlı mikrorganizmalar sporlar ve diğer bulaşıcı etmenlerden tamamen temizlenmiştir. Bu nedenle “steril”,”sterillemek” gibi terimler bütün


45

mikroorganizmaların öldürülmesini veya tamamen yok olduğunu ifade eden terimlerdir. Bir eşya ya da madde ya sterildir ya da değildir asla yarı steril veya kısmen steril olamaz. Mikrobiyolojide sterilizasyon gerçekleşmedikçe mikrobiyolojik çalışmaların yürütülmesi olanak dışıdır. Sterilizasyon çoğu zaman ısı gibi bir fiziksel yöntem ile yapıldığı halde bazı kimyasal maddeler, sporları da öldürme özellikleri nedeni ile sterilleyici etmenler olarak sınıflandırılır.

3.2.5.1. Sterilizasyon (Sterilleme) Yöntemleri Sterilizasyon için hangi işlemin seçileceği elde bulunan, sterilleme araçlarına, işlem

için mevcut zamana, sterillenecek eşyanın yapısına, ısıya, kimyasal maddelere ve neme toleransına bağlıdır. Sterilleme yöntemleri aşağıdaki gibi gruplandırılır.

Fiziksel Yöntemler

- Isı ile sterilizasyon - Filtrasyon (süzme) ile sterilizasyon - Işınlarla sterilizasyon

Kimyasal yöntemler. Bu çalışmada sterilleme yöntemlerinden ısı ile sterilleme çeşidi olan basınçlı buhar

ile sterilleme uygulanmıştır. 3.2.5.1.1. Basınçlı Buhar ile Sterilleme

Otoklavda basınç altındaki doymuş buhar ile 100°C nin üstündeki sıcaklıklarda

bakteri sporlarını tahrip etmek için kullanılır. Bu yöntem en güvenilir, ekonomik, pratik bir yöntemdir. Buhar oluşturmak için otoklavların haznesindeki su kaynatılır.veya merkezi bir ısıtma sistemiyle oluşan buhar doğrudan otoklava gönderilir. Sterillenecek eşya, aralarında buharın serbestçe dolaşabileceği veya bütün eşyaya temas edebileceği şekilde yerleştirilmelidir. Otoklavın kapağı sıkıca kapatılır, buhar önce gövde ile kılıf arası boşluğu daha sonra gövdeyi doldurmaya başlar. Açık musluktan önce hava daha sonra buharla karışık hava daha sonrada sadece buhar çıkar. Otoklavın içindeki havanın yerini tamamen buharın alması gerekir aksi halde sterilizasyon gerçekleşmez. İstenen ısı ve basınca ulaşıncaya kadar (121°C,1 atm) sıcak ve doymuş buhar girmeye devam eder bu ısıdaki doymuş buhar küçük hacimlerdeki bir sıvıda bulunan bütün vejetatif hücreleri ve endosporları 10-12 dk da öldürmektedir. Emniyet için işleme 15 dk devam edilmektedir. Büyük hacimdeki bir sıvının sterillenmesi gerektiğinde daha uzun bir süre gereklidir, zira sıvının merkezindeki ısının 121°C ye ulaşması daha uzun zaman alacaktır. Örn 5 lt bir sıvının sterillenmesi içi yaklaşık 70 dk gereklidir. Bulaşıcı atıkların sterillenmesi 30-60 dk kadar çıkar bazı otoklavlar sterilleme işlemi sonunda vakum yapmakta ve paketlenmiş eşya, ameliyat giysileri, pansuman materyali gibi gözenekli eşya aletten kuru olarak çıkmaktadır. 3.2.6. İstatistiksel Değerlendirmelerde Kullanılan Yöntem

Bu çalışmada elde edilen materyal cinsinin, sıvı ve süreye bağlı olarak sıvı yayılım

hızı ve sıvı absorblama miktarındaki değişimlerin SPSS 12.0 istatistiksel veri analizi programı ile manada anlamlılığı ölçülmüştür. Bütün hesaplamalarda %5 yanılma ihtimali


46

esas alınmış olup P = 0,05değeri üzerindeki sonuçlar istatistiksel anlamda öneme sahip etki yapmamaktadır. Küçük olanlarda ise istatistiksel anlamda öneme sahip etki yapmaktadır.

BULGULAR VE TARTIŞMA E.Esin BAYLAN

47

4. BULGULAR VE TARTIŞMA Kondisyonlanan 0,1 gr lık numuneler üzerinde, kan, idrar, serum, distile su ve

çeşme suyu sıvıları kullanılarak, bu sıvıların yayılım hızı ve absorblanma miktarı bulunmuş, pamuk ile karşılaştırılmıştır. 4.1. Materyallerde Sıvı Yayılım Hızının Karşılaştırılması

Çizelge 4.1.’de gruplar arası etkilerin karşılaştırılması gösterilmiştir. Analiz,

istatistiksel manada sıvı yayılım hızlarının P değerlerini 0,00 (0,05 ten küçük) vermiş olup materyal, sıvı, materyal*sıvı interaksiyonu sıvı yayılım hızlarında istatistiki öneme sahip etki yaptığı görülmüştür. Analizde materyal ve sıvının anlamlı bulunması nedeniyle farklı materyal türleri ve / veya farklı sıvı türleri arasında yayılım hızı bakımından bir farklılık olması beklenmektedir. Sıvı yayılım hızı, materyal gurupları arasında farklılık gösterebileceği gibi sıvı grupları arasında da farklılık göstermiştir. Dolayısıyla materyal *sıvı interaksiyon etkisinin anlamlı olması nedeniyle materyal / sıvı kombinasyonları için yayılım hızları farklı olabilmektedir. Çizelge 4.1. Sıvı yayılım hızlarının gruplar arası etkilerinin karşılaştırılması

Kaynak KarelerinTop df Ort Kar. F P

Düzeltilmiş Model 357,46 19 18,814 419,449 0,000

Kesişim 903,591 1 903,591 20145,49 0,000

Materyal 274,732 3 91,577 2041,705 0,000

Sıvı 45,387 4 11,347 252,973 0,000

Malteryal*Sıvı 32,819 12 2,735 60,975 0,000

Hata 10,361 231 4,49E-02

Toplam 1282,31 251

DüzeltilmişToplam 367,821 250

Şekil 4.1.’de 10sn de sıvı yayılım hızı ortalamalarına göre (Ek Çizelge 1) materyallerdeki sıvı yüksekliği uzun elyafta 3,454 cm civarıyken, yünde 0,485 cm, pamuk için 1,8116 cm, kirli meydan için 1,875 cm olarak ölçülmüştür. Pamuk ve kirli meydanda yayılım hızı birbirine çok yakın; uzun elyafta yayılım hızı pamuğun iki katı; yünde ise yayılım hızı pamuğun yayılım hızının ¼ ü olduğu görülmüştür. Kirli meydan, pamuğa göre, distile su sıvısında farklılık göstermiştir.

Uzun elyafın daha yumuşak yapıda olması; pamuk ve kirli meydandan oluşan

dokunun biraz daha sıkı yapıda olması, yün elyafının ise daha küçük boylara parçalanıp diğer dokular gibi kısa elyaf boyuna sahip bir doku oluşturulmamasının yayılım hızında etkili olabileceği tahmin edilmektedir.


48

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

Pamuk Uzun Elyaf Kirli Meydan Yün

Yayı

lım

hız

ı(cm

)

Kan Distile su Serum Çeşme suyu İdrar

Şekil 4.1. 10sn’de sıvı yayılımlarının yükseklik (cm) olarak karşılaştırması Çizelge 4.2. Sıvı yayılım hızları (cm)

Kan Distile su Serum Çeşme suyu İdrar Pamuk 1,233±0,061 2,18±0,061 1.716±0,061 1,687±0,055 2,236±0,061

Uzun Elyaf 1,733±0,061 4,1 ±0,061 3.875±0,061 3,713±0,055 3,845±0,061

Kirli Meydan 1,275±0,061 2,91±0,061 1.575±0,061 1,330±0,055 2,3 ±0,061

Yün 0,354±0,061 0,6 ±0,061 0.4 ±0,061 0,63 ±0,055 0,436±0,061

4.2. Materyallerin 10sn de Sıvı Emme (Absorblama) Yeteneği

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

1,6

1,8

2

Pamuk Uuzun elyaf Kirli meydan Yün

Kal

an S

ıvı (m

l)

Kan Serum İdrar Distile su Çeşme suyu

Şekil 4.2. 10sn’de sıvı emme (absorblama) yeteneğinin karşılaştırılması Çizelge 4.3 Materyallerin 10sn’deki sıvı emme (absorblama) yeteneği

Kan(ml) Distile su(ml) Serum(ml)

Çeşme suyu(ml) İdrar(ml)

Pamuk 1,84±0,049 1.77±0,066 1,76±0,061 1,88±0,072 1,80±0,088

Uzun Elyaf 1,62±0,083 1,60±0,121 1,55±0,159 1,68±0,078 1,51±0,064

Kirli Meydan 1,72±0,036 1.77±0,089 1,75±0,083 1,93±0,065 1,70±0,085

Yün 1,81±0,111 1.84±0,116 1,93±0,047 1,84±0,066 1,81±0,070


49

İlk 10 sn de uzun elyaf %21, yün %8; pamuk %10 ve kirli meydan ise %12 sıvı

absorblaması gerçekleştirmiştir. Bu fark içerisinde materyallerden uzun elyafın absorblama yeteneğinin pamuğa oranla daha fazla (pamuğun iki katı), kirli meydan grubu pamuğa çok yakın yünün ise en düşük değerde (pamuğun 0,8 katı) sıvı absorblama yeteneğine sahip olduğu görülmüştür (Şekil 4.2.,Çizelge 4.3.) Çizelge 4.2.’de; materyallerin absorblamadığı sıvı miktarları standart sapmalarıyla birlikte gösterilmiştir. Çizelge 4.4. 10sn sonra kalan sıvıların yüzde oranları

Materyal Kalan sıvı (ml) Kalan sıvı yüzdesi (%)

Pamuk 1,81±0,057 % 90

Uzun elyaf 1,59 ml±0,064 % 79

Kirli meydan 1,78ml±0,089 % 88

Yün 1,85 ml±0,049 % 92

Pamuğun absorblamadığı toplam sıvı miktarı (Çizelge 4.4.) % 90 idi. Bu miktarın

(Şekil 4.3.) % 20’ini kan, %21’ini çeşme suyu, %20’sini idrar, %19’unu serum fizyoloji ve % 20 destile su oluşturmaktadır.

Kirli meydanın absorblamadığı toplam sıvı miktarı (Çizelge 4.4.) %88. Bu miktarın

Şekil 4.4.) % 19’ini kan, %22’ini çesme suyu, %19’sini idrar, %20’unu serum fizyoloji ve (% 20 destile su oluşturmaktadır

Pamuk

20%

19%

20%

20%

21%


1

Şekil 4.3. 10sn’de pamuğun absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri


50

Kirli Meydan

19%

20%

19%

20%

22%


Şekil 4.4. 10sn’de kirli meydanın absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri

Uzun elyafın absorblamadığı toplam sıvı miktarı (Çizelge 4.4.) %79. Bu miktarın (Şekil 4.5.) % 20’ini kan, %19’ini çeşme suyu, %22’sini idrar, %19’unu serum fizyolojik ve % 20 destile su oluşturmaktadır.

Uzun Elyaf

20%

19%

22%

20%

19%


Şekil 4.5. 10sn’de uzun elyafın absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri

Yünün absorblamadığı toplam sıvı miktarı (Çizelge 4.2.) %92. Bu miktarın (Şekil

4.6.) % 20’ini kan, %20’ini çeşme suyu, %20’sini idrar, %20’unu serum ve % 20 destile su oluşturmaktadır.

Yün

20%

20%

20%

20%

20%

Kan Serum İdrar

Distile su Çeşme suyu

Şekil 4.6. 10 sn’de yünün absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri


51

10 sn lik sürede uzun elyafın idrarı; kirli meydan ve pamuğun çeşme suyu sıvısının absorblanmasında zorlanmış olduğu görülmüştür. (Şekil 4.2.) ( Şekil 4.3.,4.,5.,6.) 4.3. Materyallerin 3dk 10sn de Emme (Absorblama) Yeteneği

10 sn lik ölçüm sonuçları alındıktan sonra aynı numuneler aynı sıvı içerisine tekrar

bırakılmıştır. Absorblama yeteneğinin bulunmasında tüplerde kalan sıvıların hacimlerinden yararlanılmıştır. 3 dk 10sn sonunda kalan sıvı hacimler ve standart sapmaları Şekil 4.7.’de gösterilmiştir. Şekil 4.8.,9.,10.,11.’de bu sıvıların yüzdesel oranları gösterilmiştir.

Şekil 4.7.’de görüldüğü üzere uzun elyaf emme yeteneği en yüksek gruptur. Uzun

elyaf; 3dk içinde ise % 23 luk bir sıvı absorblamıştır. Diğer elyaf gruplarına baktığımızda, yün %25, pamuk %17 ve kirli meydan ise %17 sıvı absorblaması gerçekleştirmiştir. Bu verilere göre 3 dk lık absorblanma süresinde; yünün absorbladığı sıvı miktarı diğer materyallere göre dikkate değer bir artış göstermiştir. Kalan sıvı yüzdelerinde uzun elyaf materyaller içinde % 22 lik oranla en yüksek absorblama değerine sahip olduğu; pamuk ve kirli meydanın değerlerinin birbirine akın olduğu görülmüştür.

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

1,6

1,8

2


Kal

an

sıvı

(ml)


Şekil 4.7. 3dk 10sn’de sıvı emme (absorblama) yeteneğinin karşılaştırılması Çizelge 4.5. Materyallerin 3dk 10sn’deki sıvı emme (absorblama) yeteneği (ml)



Pamuk 1,61±0,098 1,42±0,067 1,42±0,061 1.57±0,051 1,48±0,071

Uzun Elyaf 1,20±0,148 1,29±0,152 1,22±0,139 1.31±0,076 1,12±0,089

Kirli meydan 1,53±0,075 1,43±0,028 1,45±0,110 1,57±0,087 1,41±0,090

Yün 1,34±0,077 1,29±0,099 1,72±0,101 1,23±0,131 1,35±0,080


52

Çizelge 4.6.’de sıvı farkı gözetilmeden; materyal cinsine göre genel olarak kalan sıvıların toplam miktarına bakıldığında uzun elyaf %39, yün %31, pamuk %25, kirli meydan %26 oranında sıvı absorblamıştır. Yani yün toplam olarak pamuğun 1,2 katı, uzun elyaf ise pamuğun 1,5 katı sıvı absorblaması gerçekleştirmiştir. Çizelge 4.6. 3dk 10sn’de kalan sıvıların yüzde oranlamaları (ml)

Materyal Kalan sıvı (ml) Kalan sıvı yüzdesi(%)

Pamuk 1,50 ±0,086 % 75

Uzun elyaf 1,23 ±0,075 % 61

Kirli meydan 1,48 ±0,068 % 74

Yün 1,38 ±0,193 % 69

Çizelge 4.6.’de belirtildiği gibi pamuğun absorblamadığı toplam sıvı miktarı % 75

idi. Bu miktarın (Şekil 4.8.) % 21’ini kan, %21’ini çeşme suyu, %20’sini idrar, %19’unu serum fizyolojik ve % 19 destile su oluşturmaktadır.

Pamuk

21%

19%

20%

19%

21%


Şekil 4.8. 3dk 10sn’de pamuğun absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri

Uzun elyafın absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdesi Şekil 4.9.’de belirtilmiştir.

Uzun elyafın absorblamadığı toplam sıvı miktarı (Çizelge 4.6.) % 61 idi. Buna göre, absorblanmayan kanın oranı %20, serum fizyolojik oranı %20, idrarın oranı %18, destile suyun oranı %21 ve çeşme suyun oranı ise %21 dir.

Uzun elyaf

20%

20%

18%

21%

21%


Şekil 4.9. 3dk 10sn’de uzun elyafın absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri

Kirli meydanın absorblamadığı toplam sıvı içindeki sıvı türlerini yüzdeleri Şekil 4.10.’de gösterilmiştir. Buna göre, absorblanmayan % 74’luk toplam sıvı içinde kan oranı


53

%21, serum fizyolojik oranı %20, idrar oranı %19, destile su oranı %19 ve çeşme suyu oranı ise %21 olduğu görülmektedir.

Kirli meydan

21%

20%

19%

19%

21%


Şekil 4.10. 3dk 10sn’de kirli meydanın absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri

Yünün absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri Şekil 4.11.’de gösterilmiştir. Buna

göre, absorblanmayan (Çizelge 4.4.) %69’luk toplam sıvı içinde kan oranı %19, serum oranı %25, idrar oranı %19, destile su oranı %19 ve çeşme suyu oranı ise %18 dur.

Yün

19%

25%

19%

19%

18%

Kan Serum İdrar

Distile su Çeşme suyu

Şekil 4.11. 3dk 10sn’de yünün absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri

Kısaca değerlendirirsek; bu materyaller arasında serum sıvısını; yün pamuğa oranla

az, idrarı ise uzun elyaf pamuğa oranla çok iyi absorbladığı ve kirli meydan- pamuk oranların çok farklı olmadığı görülmektedir. 4.4. Materyallerin 13dk 10sn de Emme (Absorblama) Yeteneği

Şekil 4.12.’da görüldüğü gibi materyallerin sıvıda kalma süreleri arttıkça

absorbladıkları sıvı miktarında da artışlar gözlenmiştir. Artış oranı her malzeme için farklılık göstermiştir. 10 dk içinde uzun elyaf %10, yün %10, pamuk %3 ve kirli meydan ise %6 sıvı absorblaması gerçekleştirmiştir. Bu verilere göre 10dk lık emilim süresinde; uzun elyaf ve yünün sıvı absorblama yeteneği birbirine eşit; pamuk ve kirli meydan arasında az bir fark olduğu görülmektedir. Bu dört materyal içinde uzun elyafın en yüksek emme yeteneğine sahip olduğu görülmektedir.


54

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

1,6

1,8

2


Kal

an sıv

ı(m

l)


Şekil 4.12. 13dk 10sn sonra sıvı emme (absorblama) yeteneğinin karşılaştırılması

Materyal cinsine göre, Çizelge 4.7.’den yola çıkılarak 13dk 10sn sonunda pamuk % 28, kirli meydan %31, uzun elyaf %45 ve yün ise %38 oranında sıvı absorblamıştır. Diğer bir anlatımla, yün pamuğun 1,4 katı, uzun elyaf ise pamuğun 1,6 katı sıvı absorblaması gerçekleştirmiştir.

Çizelge 4.7. 13dk 10sn sonra kalan sıvıların yüzde oranlamaları (ml)

Materyal Kalan sıvı

(ml) Kalan sıvı yüzdesi(%)

Pamuk 1,45±0,066 %72

Uzun elyaf 1,104±0,064 %55

Kirli meydan 1,40±0,062 %69

Yün 1,24±0,145 %62

Materyallerin absorlamadığı toplam sıvı miktarları içindeki her bir sıvının yüzdesi

farklılık göstermektedir. Çizelge 4.7.’de belirtildiği gibi pamuğun absorblamadığı toplam sıvı miktarı %72 idi. Bu miktarın (Şekil 4.13.) %21’ini kan, %21’ini çeşme suyu, %20’sini idrar, %19’unu serum fizyoljik ve %19 destile su oluşturmaktadır.

Pamuk

21%

19%

20%

19%

21%


Şekil 4.13. 13dk 10sn sonra pamuğun absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri


55

Uzun elyafın absorblamadığı (Çizelge 4.7.’de %55 idi) sıvı türlerinin yüzdesi Şekil 4.14.’de belirtildiği gibidir. Buna göre, absorblanmayan toplam sıvı içinde kan oranı %18, serum fizyolojik oranı %20, idrar oranı %19, destile su oranı %22 ve çesme suyu oranı %21 dir.

Uzun elyaf

18%

20%

19%

22%

21%


Şekil 4.14. 13dk 10sn sonra uzun elyafın absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri

Kirli meydanın absorblamadığı sıvı yüzdeleri Şekil 4.15.’de gösterilmiştir. Buna

göre, absorblanmayan %69’luk sıvı içinde kan oranı %20, serum fizyolojik oranı %19, idrar oranı %19, destile su oranı %20 ve çeşme suyu oranı %22 olduğu görülmektedir.

Kirli meydan20%

19%

19%

20%

22%


Şekil 4.15. 13dk 10sn sonra kirli meydanın absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri

Yünün absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri Şekil 4.16.’da gösterilmiştir. Buna

göre, absorblanmayan %62’lik toplam sıvı içindeki kanın oranı %19, serumun oranı %23, idrarın oranı %20, destile suyun oranı %19 ve çeşme suyun oranı ise %19 dur.

Yün

19%

23%

20%

19%

19%


Şekil 4.16. 13dk 10sn sonra yünün absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri


56

4.5 Materyallerin 28dk 10sn de Emme(Absoblama) Yeteneği

Şekil 4.17. 28dk 10sn sonra sıvı emme (absorblama) yeteneğinin karşılaştırılması Çizelge 4.8. Materyallerin 28dk 10sn sonraki sıvı emme (absorblama) yeteneği



Pamuk 1,39±0,111 1,36±0,086 1,22±0,038 1,44±0,074 1,37±0,081

Uzun Elyaf 0,91±0,124 1,20±0,275 1,01±0,199 1,06±0,058 0,98±0,061

Kirli Meydan 1,22±0,380 1,32±0,083 1,31±0,111 1,42±0,096 1,28±0,01

Yün 1,02±0,192 0,80±0,40 1,37±0,119 0,81±0,118 1,19±0,088

Şekil 4.17.ve Çizelge 4.8. de yünün absorblama yeteneğinin zaman içinde giderek

artığı, özellikle distile su ve çeşme suyu sıvılarında uzun elyafı geçtiği görülmüştür. Materyallerin 15dk içinde absorbladıkları sıvı oranları; uzun elyafta %6, yünde %17, pamukta %6, kirli meydanda %6 olarak bulunmuştur. Bu verilere göre 15dk da yünün absorbladığı sıvı oranı diğer materyallere göre daha fazladır. Çizelge 4.9. 28dk 10sn sonra kalan sıvılar(ml) ve yüzde oranları

Materyal Kalan sıvı

(ml) Kalan sıvı yüzdesi(%)

Pamuk 1,36±0,045 % 68

Uzun elyaf 1,03±0,110 % 51

Kirli meydan 1,31±0,075 % 65

Yün 1,04±0,245 % 51

Çizelge 4.9.’de sıvıların tamamı bir grup olarak düşünülmüş ve 28dk 10sn sonra

kalan sıvı miktarları ve yüzdeleri verilmiştir. Genel olarak kalan sıvıların materyallere göre toplam miktarına bakıldığında (Çizelge 4.9.); uzun elyaf %49, yün %49, pamuk % 32, kirli meydan ise %35 oranında sıvı absorbsiyonu gerçekleştirmiştir. Emilen sıvı bakımından yün ve uzun elyaf toplam olarak pamuğun 1,5 katı sıvı emdiği görülmüştür.

0 0,2 0,4 0,6 0,8

1 1,2 1,4 1,6 1,8

2


Kal

an s

ıvı(

ml)



57

28dk 10sn sonra materyallerin absorblamadığı her bir sıvının yüzdesi farklılık göstermektedir. Pamuğun absorblamadığı toplam sıvı miktarı (Çizelge 4.9.) % 68 içinden (Şekil 4.18.) %21’ini kan, %21’ini çeşme suyu, %20’sini idrar, %21’ini serum ve % 20’sini destile su oluşturmaktadır.

28dk 10sn sonra kirli meydanın absorblamadığı toplam sıvı miktarı (Çizelge 4.9.)

% 65. Bu miktarın (Şekil 4.19.) %19’unu kan, %22’si çeşme suyu, %19’u idrar, %22’si serum ve %20’sini destile su oluşturmaktadır.

pamuk

21%

18%

20%

20%

21%


Şekil 4.18. 28dk 10sn’de pamuğun absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri

Kirli meydan

19%

20%

19%20%

22%


Şekil 4.19. 28dk 10sn de kirli meydanın absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri 28dk 10sn sonra uzun elyafın absorblamadığı toplam sıvı miktarı (Çizelge 4.9.) %51. Bu miktarın (Şekil 4.20.) %18’ini kan, %20’si çeşme suyu, %19’u idrar, %20’si serum ve % 23’ünü destile su oluşturmaktadır

Yünün toplam sıvı içinde absorblamadığı yüzdeleri Şekil 4.21.’de gösterilmiştir.

Buna göre, absorblanmayan %51’lik toplam sıvı içinde kanın oranı %19, serumun oranı %16, idrarın oranı %23, destile suyun oranı %15 ve çeşme suyunun oranı ise %27 olduğu görülmektedir

Sıvıların absorblanma miktarına bakıldığı zaman yünün serumu az aldığı en hızlı

suyu aldığı; uzun elyafın distile suda zorlandığı; pamuk ve kirli meydanın tüm sıvılar için gösterdiği absorblama yeteneğinin yaklaşık aynı olduğu görülmüştür.


58

uzun elyaf

18%

20%

19%

23%

20%


Şekil 4.20. 28dk 10sn de uzun elyafın absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri

Yün

19%

27%23%

15%

16%


Şekil 4.21. 28dk 10sn de yünün absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri

4.6. Materyallerin 58dk 10sn de Emme (Absorblama) Yeteneği

Şekil 4.22.’ye göre 58dk 10sn sonra kalan sıvılara bakılarak sıvı emme yeteneği en

yüksek olan grubun gene yün ve uzun elyaf olduğu görülmektedir. Yünün yayılım hızının ve ilk sürelerde absorblama yeteneğinin düşük olma sebebinin; kullanılan dokunun formu olabileceği tahmin edilmektedir. Eğer yün de diğer elyaf grupları gibi parçalandıktan sonra yüzey oluşturulabilseydi yayılım hızının ve sıvı absorblama oranının daha yüksek olabileceği tahmin edilmektedir. Ayrıca yün keçenin oluşum bilgilerine ulaşılamaması faktörünün de etkin olabileceği tahmin edilmektedir.


59

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

1,6

1,8

2


Kal

an s

ıvı(

ml)


Şekil 4.22. 58dk 10sn sonra sıvı emme (absorblama) yeteneğinin karşılaştırılması Çizelge 4.10.58dk 10sn sonra sıvı emme (absorblama) yeteneği

Kan Distile su Serum Çeşme suyu İdrar Pamuk 1,25±0,105 1,34±0,171 1,28±0,046 1,4173 1,2983

Uzun Elyaf 0,79±0,138 0,91±0,189 0,17±1,169 0,05138 0,07146

Kirli Meydan 0,113±0,049 1,29±0,06 0,09395 0,12297 0,09025

Yün 0,84±0,157 0,68±0,110 0,10748 0,1014 0,12265

Şekil 4.22.ve Çizelge 4.10.’a göre pamuk ve kirli meydanın sıvı absorblama

yeteneği birbirine yakın olup; materyallerin 30dk içinde absorbladıkları sıvı oranları pamukta %3, kirli meydanda %5, uzun elyafta %14, yünde %17dir. 30dk içinde yün ve uzun elyafın absorbladıkları sıvı miktarı gruplar arasında en yüksek değere sahip olmaktadır.

Genel olarak 58dk 10sn sonra materyallere göre kalan sıvıların toplam miktarına

bakıldığında (Çizelge 4.11.); uzun elyaf % 56, yün % 58, pamuk % 34, kirli meydan ise % 38 oranında sıvı absorbsiyonu gerçekleştirmiştir.

Toplam süre sonunda yün ile uzun elyafın, pamuk ile kirli meydanın sıvı

absorblama miktarının birbirine yakın olduğu görülmüştür. Absorblanan sıvı bakımından yün toplam olarak pamuğun 1,7 katı; uzun elyaf ise pamuğun 1,2 katı sıvı absorblamıştır. Çizelge 4.11. 58dk 10sn sonra kalan sıvı miktarı ve yüzde oranları (ml)

Materyal Kalan sıvı (ml) Kalan sıvı yüzdesi(%)

Pamuk 1,32±0,065 % 66

Uzun elyaf 0,89±0,080 % 44

Kirli meydan 1,25±0,084 %62

Yün 0,85±0,186 % 42


60

58dk 10sn sonra pamuğun absorblamadığı toplam sıvı miktarı (Çizelge 4.11.) % 66 olduğu görülmektedir. Bu miktarın (Şekil 4.23.) %19’unu kan, %22’ini çeşme suyu, %20’sini idrar, %19’unu serum ve % 20’sini destile su oluşturmaktadır

pamuk

19%

19%

20%20%

22%


Şekil 4.23. 58dk 10sn de pamuğun absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri

Kirli meydanın absorblamadığı toplam sıvı miktarı (Çizelge 4.11.) %62 dir. Bu

miktarın (Şekil 4.24.) % 18’ini kan, %21’ini çesme suyu, %20’sini idrar, %20’unu serum ve % 21’ini destile su oluşturmaktadır.

Uzun elyafın absorblamadığı toplam sıvı miktarı (Çizelge 4.11.) %44 dür. Bu

miktarın ( Şekil 4.25.) % 18’ini kan, %22’ini çesme suyu, %18’sini idrar, %21’ini serum ve % 21’ini destile su oluşturmaktadır

Kirli meydan

18%

20%

20%

21%

21%


Şekil 4.24. 58dk 10sn de kirli meydanın absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri

Uzun elyaf

18%

21%

18%21%

22%


Şekil 4.25. 58dk 10sn de uzun elyafın absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri


61

Yünün absorblamadığı toplam sıvı miktarı (Çizelge 4.11.) %42 dir. Bu miktarın (Şekil 4.26.) % 20’ini kan, %16’ini çeşme suyu, %21’ini idrar, %27’sini serum ve % 16’sını destile su oluşturmaktadır.

yün

20%

27%21%

16%

16%


Şekil 4.26. 58dk 10sn de yünün absorblamadığı sıvı türlerinin yüzdeleri

Yün serum sıvısının absorblanmasında zorlanmıştır. Uzun elyaf kan ve idrar sıvısında iyi sonuç vermiş, kirli meydanın tüm sıvılar için absorblama yeteneğinin pamuktan daha iyi olduğu görülmüştür. Tüm sıvı gruplarına genel olarak bakılırsa, pamuk ve kirli meydanın çeşme suyu sıvılarında, yünün serum sıvısında, uzun elyafın ise çeşme suyu sıvısında zorlandığı görülür. Pamuk ve kirli meydan grubunun yapısal olarak birbirine yakın olmasından dolayı sıvılara karşı davranışlarında büyük farklılık görülmemiştir. 4.7. Materyal-Sıvı-Süre Parametrelerinin Grup Olarak Birbirine Etkisi

Materyal, sıvı ve süren gruplarının birbirine olan etkisini karşılaştırmak için gruplar arası etki analizi yapılmıştır. Çizelge 4.12. Materyal*Sıvı* Süre bağımlı gruplarının birbirine etkisinin karşılaştırılması

Kaynak Karelerin toplamı df Ort.Karesi F Sig. Düzeltilmiş Model 109,067 99 1,102 101,911 0,000

Kesişim 2253,191 1 2253,191 208429,022 0,000 Materyal 21,092 3 7,031 650,368 0,000 Sıvı 1,262 4 0,316 29,194 0,000 Süre 68,096 4 17,024 1574,778 0,000 Materyal* Sıvı 7,873 12 0,656 60,688 0,000 Materyal * Süre 5,812 12 0,484 44,8 0,000 Sıvı * Süre 0,953 16 5,96 5,51 0,000

Materyal * Sıvı * Süre 1,975 48 4,12 3,807 0,000

Hata 12,529 1159 1,08 Toplam 2395,946 1259 Düzeltilmiş toplam 121,597 1258

Çizelge 4.12.’de görüleceği üzere yapılan analizde, istatiksel manada kalan sıvı

miktarlarının P değerlerini 0,00 vermiş olup materyal, sıvı, materyal*sıvı, materyal*süre, sıvı*süre, materyal*sıvı*süre interaksiyonları, kalan sıvı miktarları bakımından istatistiki bir öneme sahip olduğu görülmüştür. Analizde materyal, sıvı ve sürenin anlamlı bulunması


62

nedeniyle farklı materyal türleri ve/veya farklı sıvı türleri ve/veya farklı sürelerde kalan sıvı miktarı bakımından bir farklılık olması beklenmektedir. Materyal*Sıvı, Materyal*Süre, Sıvı*Süre, Materyal*Sıvı*Süre interaksiyon etkisinin anlamlı olması nedeniyle, materyal türüne göre sıvı emilimi farklı olabileceği gibi sıvı cinsine ve süreye göre de emilim miktarında değişme olması beklenmektedir. Yani emme miktarlarının sıvı cinsi, materyal cinsi ve süreye bağlı olarak değişeceği görülmüştür.

Çizelge 4.13.‘de bağımlı değişkenlerde sıvı farkı göz önüne alınmadan, materyal ve süre grupları kalan sıvı bakımından birbirleriyle karşılaştırılmıştır. Sonuçlara bakıldığında 58dk 10sn de emilen sıvı miktarının yün de daha çok olduğu görülmüştür. Bunu Şekil 4.27.’de daha iyi görebiliriz. Çizelge 4.13. Materyal - süre bağımlı değişkenlerinin karşılaştırılması

Kal

an s

ıvı

10sn (ml)

(%)

3dk 10sn (ml)

(%)

13dk10sn (ml)

(%)

28dk 10sn (ml)

(%)

58dk10sn (ml)

(%)

Pamuk 1,82±0,05 90% 1,51±0,086 75% 1,45±0,066 72% 1,36±0,045 68% 1,32±0,065 66%

Uzun Eyaf

1,59±0,064 79% 1,23±0,075 61% 1,10±0,064 55% 1,03±0,110 51% 0,89±0,080 44%

Kirli meydan

1,77±0,089 88% 1,48±0,068 74% 1,39±0,062 69% 1,31±0,075 65% 1,25±0,084 62%

Yün 1,85±0,049 92% 1,38±0,193 69% 1,25±0,145 62% 1,04±0,245 52% 0,85±0,186 43%

Şekil 4.27. ve Çizelge 4.13. bakıldığında; 10sn’de kirli meydan pamuğun 1,19 katı; uzun elyaf 2 katı; yün 0,8 katı sıvı emdiği 3 dk’de kirli meydan pamuğun 1,04 katı; uzun elyaf 1,5 katı; yün 1,2 katı sıvı emdiği 13dk’de kirli meydan pamuğun 1,1 katı; uzun elyaf 1,6 katı; yün 1,36 katı sıvı emdiği 28dk’de kirli meydan pamuğun 1,1 katı; uzun elyaf 1,5 katı; yün 1,5 katı sıvı emdiği 58dk’de kirli meydan pamuğun 1,1 katı; uzun elyaf 1,5 katı; yün 1,5 katı sıvı emdiği görülmektedir.

10 sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk10sn 58dk10sn

Kal

lan

sıvı

(ml)

Pamuk Uzun Eyaf Kirli meydan Yün

Şekil 4.27. Materyallerin süreye göre bıraktıkları sıvı miktarı


63

Süre farkı göz önüne alınmadan materyal-sıvı değişken grupları birbirleriyle karşılaştırılmıştır. Sonuçlara bakıldığında 58dk 10sn de kanın idrarın serumun uzun elyafta; çeşme suyu ve distile suyun yünde daha çok absorblandığı görülmektedir. (Çizelge 4.13.) Çizelge 4.14. Materyal-Sıvı grubunun karşılaştırılması Kalan sıvı

(ml) Kan % İdrar % Ç.suyu % D.suyu % Serum % Pamuk 1,25±0,11 62% 1,30±0,082 65% 1,42±0,074 71% 1,34±0,171 67% 1,28±0,046 64%

Uzun Elyaf

0,79±0,132 39% 0,82±0,071 41% 0,96±0,051 48% 0,91±0,189 45% 0,95±0,169 55%

Kirli meydan

1,11±0,049 56% 1,22±0,090 61% 1,33±0,123 66% 1,29±0,064 64% 1,28±0,094 64%

Yün 0,84±0,157 42% 0,90±0,123 45% 0,70±0,101 35% 0,68±0,109 34% 1,14±0,107 57%

Şekil 4.28. ve Çizelge 4.14.’da da açıkça görülmektedir ki; Kirli meydan pamuğun 1,18 katı , uzun elyaf 1,6 katı; yün 1,5 katı kadar kan, Kirli meydan pamuğun 1 katı, uzun elyaf 1,5 kat;ı yün 1,2 katı kadar serum , Kirli meydan pamuğun 1,1 katı, uzun elyaf 1,7 kat;ı yün 2 katı kadar idrar, Kirli meydan pamuğun 1 katı, uzun elyaf 1,6 katı yün 2 katı kadar distile su, Kirli meydan pamuğun 0,9 katı, uzun elyaf 1,6 katı; yün 1,7 katı kadar çeşme suyu absorblamaktadır.

Pamuk Uzun Elyaf Kirli meydan Yün

Kal

an s

ıvı (

ml)

Kan İdrar Ç.suyu D.suyu Serum

Şekil 4.28. Materyal*sıvı değişken grupların etkisinin grafiksel gösterimi Çizelge 4.15. Sıvı*Süre gruplarında kalan sıvı miktarının karşılaştırılması

10. sn % 3.dk % 13.dk % 28.dk % 58.dk %

Kan 1,75±0,11 87% 1,42±0.19 71% 1,30±0,23 63% 1,13±0,23 56% 1,00±0,23 50%

Serum 1,75±0,17 87% 1,45±0,21 72% 1,33±0,18 66% 1,25±0,19 63% 1,16±0,17 58%

İdrar 1,71±0,14 85% 1,34±0,16 67% 1,27±0,16 63% 1,20±0,17 60% 1,10±0.22 53%

Distile Su 1,75±0,13 87% 1,47±0,12 73% 1,36±0,16 68% 1,31±0,27 66% 1,06±0,31 53%

Çeşme Su 1,84±0,11 92% 1,42±0,18 71% 1,33±0,19 70% 1,18±0,27 59% 1,104±0,30 55%


64

Çizelge 4.15 de sıvı tipi ve süre göz önüne alınarak kalan sıvı miktarı ve sıvı yüzdeleri gösterilmişidir. Bu gurup için yapılan varyans analiz sonuçları Çizelge 4.16 gösterilmiştir. %5 anlamlılık seviyesinde irdeleme yapılırsa süre ve sıvı tipinin; kalan sıvı miktarı bakımından anlamlı etkisi olduğu görülmektedir. Bu durum duncan çoklu ranj testinde belirtilmektedir. Her harf ayrı gurubu göstermektedir. Ayrı harf taşıyan ortalamalar istatistikî olarak ayrı gurupta yer almaktadır. Dunkan çoklu ranj testine (Çizelge 4.17.) göre zamana bağlı olarak kalan sıvı miktarı bakımından distile su, serum fizyolojik ve çeşme suyu aynı gurupta, kan idrar ve çeşme suyu kendi arasında aynı gurupta bulunmaktadır Çizelge 4.16.Tek faktörlü tek sınırlamalı Varyans Analizi Ölçülen Değişken : Kalan Sıvı Miktarı

Varyans Kaynağı

Kareler Toplamı

Serbestlik Derecesi

Beklenen varyans

Fs Ftablo Ho

Süre 3,007 5 0,6014 244,7 2,77 red

SıvıTipi 0,031 4 0,0076 3,1 red

Hata 0,049 20 0,0024

Toplam 3,087 29

Çizelge 4.17. Duncan Çoklu Ranj Testi Faktör: Sıvı Tipi

Sıra Faktör

Seviyesi Ortalama n

Farklı Guruplar

1 Distile Su 1,499 6 a 2 Serum Fizyolojik 1,494 6 a 3 Çeşme suyu 1,491 6 ab 4 Kan 1,430 6 b 5 İdrar 1,429 6 b

Çizelge 4.18. Tek faktörlü tek sınırlamalı Varyans Analizi Ölçülen Değişken : Kalan Sıvı Yüzdesi

Varyans Kaynağı

Kareler Toplamı

Serbestlik Derecesi

Beklenen varyans

Fs Ftablo Ho

Süre 7566 5 1513 285,7 2,87 red

Sıvı Tipi 73 4 18 3,5 red

Hata 105 20 5,3

Toplam 7746 29

Sıvı yüzdeleri için yapılan varyans analiz sonuçları Çizelge 4.18, Çizege 4.19 da

gösterilmiştir. %5 anlamlılık seviyesinde irdeleme yapılırsa süre ve sıvı tipinin; kalan sıvı yüzdesi bakımından anlamlı etkisi olduğu görülmektedir. Bu durum duncan çoklu ranj testinde belirtilmektedir (Çizelge 4.18.). Zamana bağlı olarak kalan sıvı yüzdeleri bakımından distile su ve serum fizyolojik aynı gurupta, kan idrar ve çeşme suyu kendi arasında aynı gurupta bulunmaktadır


65

Çizelge.4.19. Duncan Çoklu Ranj Testi Faktör: Sıvı Yüzdesi

Sıra Faktör

Seviyesi Ortalama n

Farklı Guruplar

1 Distile Su 74,5 6 a 2 Serum Fizyolojik 74,5 6 a 3 Çeşme suyu 74,3 6 b 4 Kan 71,3 6 b 5 İdrar 71,3 6 b

Materyal-sıvı-süre değişken grupları göz önüne alınarak yapılan karşılaştırmada

(Şekil 4.29.) görüldüğü gibi her materyal için absorblanan sıvı miktarı süreyle doğru orantılı olarak artmıştır. Absorblanan sıvı miktarı, materyal cinsine ve süreye göre farklılık göstermiştir.(Çizelge 4.20) Şekil 4.29. Materyal*Sıvı*Süre değişken gruplarının karşılaştırılması

Pam

uk

Uzu

n

Kir

li

Yün

Pam

uk

Uzu

n

Kir

li

Yün

Pam

uk

Uzu

n

Kir

li

Yün

Pam

uk

Uzu

n

Kir

li

Yün

Pam

uk

Uzu

n

Kir

li

Yün

10sn 3 dk 10dk 15dk 30dk

Kal

an S

ıvı(

ml)



66

Çizelge 4.20. Materyal*sıvı*süre değişken gruplar

Pamuk Kirli meydan Uzun elyaf Yün

Süre Emilen sıvı (ml) % oranı

Emilen sıvı (ml) % oranı



10 sn 0,1575 8% 0,2758 14% 0,3816 19% 0,1883 9%

3 dk da 0,2325 12% 0,1933 11% 0,4183 25% 0,47 26%

10 dk da 0,0984 6% 0,1258 8% 0,195 16% 0,17 12%

15 dk da 0,12 8% 0,1866 13% 0,095 9% 0,165 14%

30 dk da 0,143 10% 0,105 14% 0,1233 13% 0,1691 17%

KA

N

Top. 0,7514 37,30% 0,8865 47,90% 1,2132 59,80% 1,1624 58,10%

10 sn 0,2433 12% 0,2484 12% 0,45 22% 0,0683 3%

3 dk da 0,34 19% 0,3016 17% 0,3316 21% 0,2141 11%

10 dk da 0,045 3% 0,1175 8% 0,1016 8% 0,2191 12%

15 dk da 0,056 4% 0,0208 1% 0,11 10% 0,1283 8%

30 dk da 0,04 3% 0,0358 2% 0,0583 6% 0,2266 16%

SE

RU

M

Top. 0,721 36% 0,7241 36% 1,0515 53% 0,8564 43%

10 sn 0,1967 10% 0,3 15% 0,4866 24% 0,1883 9%

3 dk da 0,3183 17% 0,28 17% 0,3933 26% 0,47 26%

10 dk da 0,0333 2% 0,07 5% 0,0516 5% 0,115 9%

15 dk da 0,08583 6% 0,06 5% 0,0933 9% 0,04 3%

30 dk da 0,0675 5% 0,06 4% 0,1633 16% 0,2833 24%

İDR

AR

Top. 0,7016 35% 0,77 38% 1,1881 58% 1,0966 54%

10 sn 0,23 11% 0,2325 12% 0,4 20% 0,1558 8%

3 dk da 0,345 19% 0,3341 19% 0,3133 20% 0,5583 30%

10 dk da 0,04 3% 0,0299 2% 0,0816 6% 0,1225 9%

15 dk da 0,0216 2% 0,079 6% 0,045 4% 0,3633 31%

30 dk da 0,0233 2% 0,035 3% 0,2466 21% 0,1183 15% DİS

TİL

E S

U

Top. 0,655 33% 0,7105 35% 1,0865 54% 1,3182 66%

10 sn 0,104 5% 0,0706 2% 0,32 16% 0,156 8%

3 dk da 0,3213 17% 0,3553 18% 0,3726 22% 0,6153 33%

10 dk da 0,0646 4% 0,086 5% 0,1586 12% 0,068 5%

15 dk da 0,07 5% 0,064 4% 0,096 8% 0,3466 29%

30 dk da 0,0226 2% 0,0933 6% 0,0886 8% 0,11 13% ÇEŞ

ME

SU

YU

Top. 0,57 28% 0,6692 33% 1,0358 52% 1,2959 64%

SONUÇ VE ÖNERİLER E.Esin BAYLAN

67

5. SONUÇ VE ÖNERİLER

Emici ürünlerde nonwovenların kullanımı bu ürünler için hammadde olarak pamuklu ürünlerin tüketimini artırmaktadır. Bu çalışmada, üç farklı materyalden oluşturulan dokular ile pamuktan elde edilen doku yayılım hızı, emme yeteneği ve sterilizasyona uygunluğu noktalarında karşılaştırılmıştır. Çıkan sonuçlar istatistiksel metotlar ile değerlendirilmiştir. Testlerde 300 numune ile çalışılmış 1500 deneme yapılmıştır. Çalışma sonunda elde edilen sonuçlar aşağıda yorumlanmıştır:

0

0,5

1

1,5

2

2,5


kala

n sı

vı (

ml)

p

km

ue

y

Şekil 5.1 10 sn de materyallerin absorbladıkları sıvı miktarı(ml)

Şekil 4.1. de sıvı yayılım hızı ortalama olarak uzun elyafta en fazla iken yünde en düşük olmasına rağmen Şekil 5.1. de 10sn de absorblanan sıvı miktarlarının birbirine yakın ortalamalara da olduğu görülmektedir. Özellikle yünün yayılım hızı düşük olduğu halde 10sn içinde absorbladığı sıvı miktarı diğer elyaf gruplarına çok yakın olmaktadır. Bunun sebebi yayılım hızında dokunun esnekliği, yumuşaklığı önemli olup; doku porozitesi yüksek olan yapılarda yayılım hızı azalmaktadır. Bu durum emilim yapan yüzeylerin yapısal özelliklerinin sıvıların akış mekanizmasında etkin olduğunu göstermektedir. Mesela uzun elyaftan elde edilen doku daha yumuşak olduğu için pamuğun iki katı yayılım hızı göstermiş iken, pamuk ve kirli meydanın yayılım hızlarının birbirine çok yakın olması sebebi, dokunun biraz daha sıkı ve sert olabileceği düşünülmüştür.

Absorban özelliği olan materyaller günümüzde birçok yüzey uygulamasında

kullanılmaktadır ve farklı beden sıvılarıyla ile temas etmektedir. Beden sıvılarının tüm parçacıkları genel olarak su tarafından kontrol edilmektedir. Örneğin idrardaki bazı bileşenlerde yüzeysel etkinliği olan bazı maddeler bulunur ve bu durumda suyun yüksek yüzey basıncı 70 dynes/cm den 55 dynes/cm ye düşmektedir. Kandaki hücreler ve proteinler ise bu süspansiyonun akışkanlığını 1 centipoiseden 5 centipoise kadar çıkartabilmektedir. Dolayısıyla sıvılar da bulunan bileşenler, vücut sıvıları ve vücutla teması muhtemel olan sıvıların farklı davranmasına; farklı malzemeler üzerinde yayılım hızlarının ve absorblama yeteneğinin de farklılık göstermesine sebep olmaktadır.

Dokularda kullanılan elyaf boyları da yayılım hızı ve sıvı absorblama özelliği üzerinde etkin olmaktadır. Yün dışındaki elyaflar dövücüden geçirilip daha kısa elyaf boylarına parçalanmıştır. Dolayısıyla sıvıyla temas eden toplam yüzey artmıştır. Yün ise


68

diğer elyaf grupları gibi dövücüde parçalanamamıştır; elyaf boyu diğerlerine göre daha uzun olup keçe gibi sıkı bir yapıda olması; yayılım hızını ve ilk sıvıyla temasın da absorbladığı sıvı miktarını olumsuz yönde etkilemiş olabileceği tahmin edilmektedir.

Dokulardaki sıvı akış mekanizması, sıvının fiziksel niteliklerine bağlıdır. Mesela,

iki kutuplu özelliği nedeniyle su diğer sıvılara göre benzersiz bir yapıdadır. Suda yüksek bir kaynaşma ve moleküler tutunma gücü bulunmaktadır. Suyun erime ve kaynama noktası daha yüksek, daha akışkan ve diğer sıvılara oranla daha yüksek bir yüzey basıncına sahiptir. Bu özellikleri akışkanlık bakımından suyu bazı sıvılara göre daha iyileştirmektedir. Dolayısıyla sıvı akış mekanizması sıvının akışkanlığına, yüzey basıncına ve aynı zamanda katı emilim malzemesinin yapısal özelliklerine bağlı olmaktadır. Şekil 4.30.’da görüldüğü üzere her sıvı ilerleyen sürelerde birbirinden farklı oranlarda azalmaktadır. Bu durum sıvının fiziksel özelliklerinin absorblanma üzerinde etkili olduğu göstermektedir (Şekil 4.30) (Çizelge 16. ve 17).

Absorblama yeteneğinde dokunun mekanik nitelikleri de önemli rol oynamaktadır. Mekanik nitelikler esneklik ve sertlik açısından değişkenlik gösterebilmektedir. Kişisel bakım uygulamaları için emici yapılar tasarlanırken bu farklar göz önüne alınarak; kullanım yerine göre, ağ içinde kullanılacak dokular önceden belirlenmiş konumlarına göre yerleştirilmektedir. Bu yapılar emilimden ödün vermeden doku performansını farklı oranlarda artırmaktadır. Örneğin bebek bezlerinde üst tabakanın görevi sıvıyı almak ve onu alt tabakaya gönderip ağ yüzeyini kuru tutmaktır ve üst tabakanın yoğunluğu alt tabakalara göre düşüktür. Orta tabaka sıvı tutmakta ve bu sıvının diğer tabakalara iletimi sağlamaktadır. Sıvının etkin şekilde iletilmesi için orta tabaka yoğunluğu diğer tabakalara göre daha yüksek tutulmuştur. Bu tip yüzeylerde çekim gücünü artırmak için absorbanlar materyallerin birkaç yerine yerleştirilmektedir. Kullanılan absorbanların niteliği malzemenin kalınlığını ve kullanım performansını yakından etkilemektedir. Bazı bebek bezlerinin kalın bazılarının ise ince olduğu dikkatimizi çekmiştir. Kalın bezlerde kullanım performansı iyileştirilmiş materyaller veya sistemler kullanılarak yapı inceltilebilir.

Canlı dokularda meydana gelen yaralarda, sargı veya pansuman materyali yarayı

örtmek ve iyileştirmek sürecine katkıda bulunmak için kullanılır. Çeşitli tıbbi uygulamalar için çok sayıda yara sargı tipi mevcuttur. Bu materyallerin fonksiyonları enfeksiyona karşı koruma, kan ve exudanın (yarada birikmiş olan sıvı) emilmesi, iyileşmeyi hızlandırma ve bazı durumlarda yaranın ilaçla tedavisidir. Yapışkan flasterli yara bantları yumuşak, bükülebilir ve yüksek emici özellikte olmalıdır. Gereken salgıların emilmesi için pamuk yerine yayılım hızı emme yeteneği bakımından pamukla yakın özellik gösteren kirli meydan veya pamuktan daha iyi özellik gösteren üstelik maliyet olarak pamuktan ucuz ve yumuşak olan uzun elyaf veya absorblama yeteneği yüksek olan yün kullanılabilir.

Şekil 4.28 e göre bebek bezleri gibi absorban pedlerde sıvı iletimini sağlamak amaçlı olarak bu materyaller veya bu materyallerden oluşan karışımlar pamuğa alternatif olarak kullanılabilir. Bu farklı çaplardaki lifler birleştirildiğinde oluşacak dokunun bazı parametreleri değiştirilmiş ve iki tarafın faydalı özellikleri birleştirilmiş olmaktadır. Böylece kullanım alanı farklı yönlere doğru kaymakta veya kullanıldığı alanda daha iyi sonuçlar verebilmektedir.

Yün pahalı ve az bulunan bir materyal ancak performans olarak pamuğun yaklaşık

iki katı. Yani 2 gr pamuğun gösterdiği performansı 1 gr yün gösterebilmektedir.


69

Sonucunda kullanılan yünün maliyeti; pamuk maliyetiyle hemen hemen eşitlenebileceği tahmin edilmektedir.

Kirli meydan, yün ve uzun elyafın basınçlı buhar ile yapılan sterilizasyon koşullarına uygunluğu tespit edilmiş ve pirojen testiyle bakteri üremediği görülmüştür. Bu özellikler materyallerin yara bantlarında kullanılabilme olasılığını artırmaktadır. Yapılan çalışma materyalleri absorblanma yeteneği, yayılım hızı ve sterilizasyona uygunluk yönlerinden ele almış olup medikal ve hijyen alanında kullanılması için gereken diğer özellikler araştırılmamıştır. Ancak, kirli meydan ve uzun elyafın pamuk gibi selüloz kökenli olması; kirli meydanın pamuk çekirdeği üzerindeki kısa elyaflardan elde edilmiş olması noktasından yola çıkılarak; kirli meydan ve uzun elyafın fiziksel özeliklerinin pamukla benzerlik gösterebileceği düşünülmüştür. Fiziksel olarak pamuğa olan yakınlığından dolayı medikal ürünlerin taşıması gereken akışkanlık, absorbe etme veya itme, gözeneklilik esneklik yumuşaklık ve vücuda uyumluluk, biyolojik olarak bozunabilmesi toksik ve alerjik olmaması ve istenmeyen tepkimeye girmemesi özelliklerini taşıyacağı tahmin edilmektedir. Sonuçta bu materyallerin medikal ve hijyen alanında pamuğun kullanıldığı yerlerde alternatif olarak kullanılabileceği düşünülmüştür.

Piyasada satılan hemostatik bası bantlarına analizini yaptığımız materyallerin alternatif olup olmayacağı merak edilerek, kullandığımız materyaller ile bası bandının kan absorlama yeteneği ve kan yayılım hızı karşılaştırılmıştır (Çizelge 5.1.,Çizelge 5.2.). Çizelge 5.1. Hemostatik Bası Bandı ve kullanılan materyallerin kan emme miktarının karşılaştırması

Pamuk Kirli meydan Uzun elyaf Yün Hemostatik bası

bantı

Süre Emilen

sıvı (ml)

Emilen Sıvı (%)

Emilen sıvı (ml)

Emilen Sıvı (%)

Emilen sıvı (ml)

Emilen Sıvı (%)

Emilen sıvı (ml)

Emilen Sıvı (%)

Emilen sıvı (ml)

Emilen Sıvı (%)

10 sn 0,157 8% 0,28 14% 0,382 19% 0,188 9% 0,19 10%

3dk 0,23 12% 0,193 11% 0,41 25% 0,47 26% 0,48 26%

10dk 0,1 6% 0,126 8% 0,19 16% 0,17 12% 0,241 18%

15dk 0,12 8% 0,19 13% 0,095 9% 0,165 14% 0,12 11%

30dk 0,14 10% 0,17 14% 0,12 13% 0,17 17% 0,023 2%

Top. 0,747 37,3% 0,959 47,9% 1,197 59,8% 1,163 58,1% 1,054 52,7%

Çizelge 5.2. Hemostatik Bası Bandı ve kullanılan materyallerin kan yayılım hızları

Materyal Ort Yayılım

hızı(cm) Pamuk 1,23±0,41

Uzun elyaf 1,73±0,97

Kirli meydan 1,28±0,70

Yün 0,35±0,12

H.Bası.bantı 0,96±0,26

Çizelge 5.1. Hemostatik Bası Bandı ve kullanılan materyallerin kan emme miktarları gösterilmiştir. Bu gurup için yapılan varyans analiz sonuçları Çizelge 5.3 de gösterilmiştir. %5 anlamlılık seviyesinde; süre ve lif tipinin; emilen kan miktarı bakımından anlamlı etkisi görülmektedir. Bu durum duncan çoklu ranj testinde de belirtilmektedir(Çizelge


70

5.4.). Dunkan testine göre zamana bağlı olarak emilen kan miktarı bakımından yün, uzun elyaf, hidrostatik bası bantı istatistiki olarak aynı gurupta yer almaktadır. Kirli meydan ve pamuk farklı gruplardadır. Bu farklılığı Şekil 5.2 de zamana karşı emilen kan miktarı grafiğinde de görmekteyiz. Emilen kan yüzdesi için yapıla varyans analizi Çizelge 5.5.de gösterilmiştir. Analiz sonucunda kullanılan lif tipinin emilen kan yüzdesinde % 5anlamlılık seviyesin de anlamlı etkisi olduğu; karşılaştırma sonucun da kullanılan materyallerden, kan sıvısını absorlama yeteneği uzun elyaf >hidrostatik bası bandı=yün≥kirli meydan≥pamuk şeklinde sıralanabileceği görülmektedir (Çizelge 5.5. Şekil 5.3.) Sonuçta kan ve exudanın (yarada birikmiş olan sıvı) emilmesi gereken bölgelerde bu materyaller kullanılabilir. Çizelge 5.3. Tek faktörlü tek sınırlamalı Varyans Analizi Ölçülen Değişken: Emilen Kan Miktarı

Varyans Kaynağı

Kareler Toplamı

Serbestlik Derecesi

Beklenen varyans

Fs Ftablo Ho

Süre 3,922 5 0,784 83,9 red

Lif tipi 0,417 4 0,104 11,1 red

Hata 0,187 20 0,009

Toplam 4,526 29

Çizelge 5.4. Duncan Çoklu Ranj Testi Faktör: Kan Miktarı

Sıra Faktör

Seviyesi Ortalama n

Farklı Guruplar

1 Uzun Elyaf 0,738 6 a 2 H.B.Bantı 0,642 6 a 3 Yün 0,838 6 a 4 Kirli Meydan 0,517 6 b 5 Pamuk 0,397 6 c

Zamana Karşı Emilen Kan Miktarı

Pamuk

y = 0,0449Ln(x) + 0,2268

R2 = 0,8213

Kirli Meydan

y = 0,0564Ln(x) + 0,3021

R2 = 0,8416

Hemostatik Bası Bantı

y = 0,0727Ln(x) + 0,3662

R2 = 0,8315

Uzun Elyaf

y = 0,0782Ln(x) + 0,441

R2 = 0,9174

Yün

y = 0,0732Ln(x) + 0,3598

R2 = 0,8141

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

0 1000 2000 3000

Zaman (s)

Em

ile

n K

an

Mik

tarı

(m

l)

Şekil 5.2. Zamana karşı emilen kan miktarı grafiğinde


71

Çizelge 5.5. Tek faktörlü tek sınırlamalı Varyans Analizi Ölçülen Değişken: Emilen Kan Yüzdesi

Varyans Kaynağı

Kareler Toplamı

Serbestlik Derecesi

Beklenen varyans

Fs Ftablo Ho

Süre 1,608 5 0,321 63,42 red

Lif tipi 0,201 4 0,050 9,92 red

Hata 0,101 20 0,005

Toplam 1,912 29

Çizelge 5.6.Duncan Çoklu Ranj Testi Faktör: Emilen Kan Yüzdesi

Sıra Faktör

Seviyesi Ortalama n

Farklı Guruplar

1 Uzun Elyaf 0,456 6 a

2 H.B.Bantı 0,386 6 ab

3 Yün 0,383 6 ab

4 Kirli Meydan 0,297 6 bc

5 Pamuk 0,22 6 c

(Çizelge 5.6)Dunkan testine göre zamana bağlı olarak emilen kan yüzdesi

bakımından yün ve hidrostatik bası bantı istatistiki olarak aynı gurupta; Uzun Elyaf, Kirli Meydan ve Pamuk ayrı gruplarda yer almaktadır

Zamana Karşı Emilen Kan Yüzdesi

Pamuk

y = 0,0449Ln(x) + 0,2268

R2 = 0,8213

Kirli Meydan

y = 0,0564Ln(x) + 0,3021

R2 = 0,8416

Uzun Elyaf

y = 0,0509Ln(x) + 0,2629

R2 = 0,8476

Yün

y = 0,0458Ln(x) + 0,2089

R2 = 0,7425

Hemostatik Bası Bantı

y = 0,045Ln(x) + 0,2155

R2 = 0,7944

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0 1000 2000 3000

Zaman (s)

Em

ilen

Kan

Mik

tarı

(%

)

Şekil 5.3. Zamana karşı emilen kan yüzdesi

KAYNAKLAR E.Esin BAYLAN

72

KAYNAKLAR

AĞIRGAN, M. 2003. Nonwoven Esaslı Emici Bezlerde Lif Cinsi ve Sıklığının Hava Isı Sıvı Geçirgenliğine Etkisi. Marmara Üniversitesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. ALISTAIR, J. 2000. Tıbbi Tekstiller. (A.R. HORROCKS ve S.C. ANAND editör). Çev.:

M.E. ÜREYEN, Teknik Tekstiller El Kitabı, 1. Baskı, META Basım Yayıncılık, İzmir, s.446-455.

ANDERSON. R.C., ANDERSON. J. H. 1999. Acute Respiratory Effects of Diaper Emission. Archives of Environmentalm Healh. September/October, 54(5):353- 358. ANONİM, 1995. Nonwoven Üretiminde Pamuğun Yeri. TAD Dergisi, 1995/3: 60-61. ANONİM, 2003. Epurex’ten Amaliyatlarda Kullanılmak Üzere Yeni PU Filmler. Nonwoven Technical Industrial Textiles/ Techtextil Exclusive, 6: 96-97. BAŞER, İ., USTA, i., ÖZYAZGAN, V. 1995. Tıpta Kullanılan Tekstil Materyalleri. Tekstil Teknik Dergisi, Mayıs, s. 97-99. BAYRAKTAR, E.K., ŞENGÖNÜL, A. 1997. Tıbbi Tekstiller. Tekstil Teknik Dergisi, Ocak, s. 9-13. BITZ, M.K. 2004. TheHhygiene Market Faces Challenges. Nonwovens Industry, December, 35 (12): 38-36. BYRNE, C. 2000. Teknik Tekstiller Piyasasına Genel Bakış. (A.R. HORROCKS ve S.C.

ANAND editör). Çev.: H. KADIOĞLU, Teknik Tekstiller El Kitabı, 1. Baskı, META Basım Yayıncılık, İzmir, s.1-27.

CASE, F. 2005. Nonwoven Kumaşların Yenilikçi Dünyası. Tad Dergisi, 2005/1: 74-76. CEVAHİROGLU, R. 1994. Dokunmamış Ürünler ve Kullanım Alanları. Tekstil Teknik Dergisi,(3):102-109. CIECHANSKA, D. 2004. Multifunctional Bacterial Cellulose/Chitosan Composite Materials for Medical Applications. FIBRES & TEXTILES in Eastern Europe, October/December, 4 (48): 69-72. COTTENDEN, A.M., DEAN, G.E., Brooks, R.J. 2002. Predicting the Laakage Parfomance of Smail Bodywom Disposable Incontinence Pads Using Laboratory Tests. Medical Engineering Physics. Autex Research Journal , 19(6): 556-57. CZAJKA, R. 2005. Devolopment of Medical Textile Market. FIBRES & TEXTILES in Eastern Europe, January/Marc, 13(49): 13-15.


73

DANDİK, L., MÜJDECİ, S. 2005. Nonwoven Ürünlerin Teknik Tekstil Uygulamalarındaki Önemi, II. Internationl Technical Textiles Congres, İstanbul, s.470-475. DAULSTROM, N. 1992. Nonwoven Tekstil Endüstrisine Genel Bakış. Tekstil Teknik Dergisi, (8):82-90. DOĞMAZ, Z. 1994. Soda Oksijen Yöntemiyle Linters Selüloz Üretimi. İstanbul Üniversitesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. DRA. 2003. Technical Textiles and Nonwovens: World Market Forecasts to 2010.

http://www.davidrigbyassociates.com (13.03.2005). DURAN, K. 2004. Dokusuz Tekstil Yüzeyleri ve Makineleri. Ege Üniversitesi Müh. Fak. Yayınları, 1: 144-156. DURAN, K. 2005. Nonwoven Tekstil Yüzeyleri. Nonwoven Technical Endustrial Textiles. Türkiye Sayısı, 2005/1:143-148. DURAN, K. 2005. Nonwoven Uygulamaları. Nonwoven Technical Endustrial Textiles. Türkiye Sayısı, 2005/1: 147-149. DURAN, K., SAYIT, G., BAHTİYARİ, İ. 2004. Nonwoven Tıp Ürünleri. TAD Dergisi, 3/2004. DUTKIEWICZ, J. 2002. Some Advances in Nonwoven Structures for Absorbency, Comfort and Aesthetics. Autex Research Journal, September, 2(3):154-163. EMEK, A. 2004. 2004 Teknik Tekstiller Dünya Pazarı Türkiye’nin Üretim ve İhraç İmkanları. T.C. Başbakanlık İGEM Raporu, Ankara. FREDERICK, R. 2005. Hijyen Pazarı Zorlularla Yüzyüze Geliyor. Nonwoven Technical Endustrial Textiles. Türkiye Sayısı, 2005/1:137-142. GÜMÜŞDERELİOĞLU, M. 2002. Tıbbın Geleceği: Biyomalzemeler. Bilim Teknik Dergisi,7: 2-7. HSIEH, Y.L., YU, B. 1992. Liquid Wetting, Transport, and Retention Properties of Fibrous Assemblies. Textile Research Journal, 62(12): 697-704. HUANG, H., GAO, X. 2002. Spunbond Technology.

http://www.trcs.he.utk.edu/textilel/nonwovens/spunbond.html ( 17/04/2006). JEAN, B. S. 2001. Therotieal Orientation Density Function of Spunbonded Nonwoven Fabric Textile Research Journal. 71(6): 509-513.


74

KALOĞLU, F. 1995. Nonwoven Kumaşlarada Tırmanış Devam Ediyor. TAD Dergisi, 1995/1: 85-87. KARAKAŞ, H. 2005. Tıpta Kullanılan Biyolojik Olarak Emilebilen Lifler. Nonwoven Technical Endustrial Textiles. Türkiye Sayısı, 2005/3: 75-78. KAREN, K.L., CINDY, R.J. 2003. The relationship of Fabric Properties and Bacterial Filtration Efficiency for Selected Surgical Faces Masks. Journal of Textile and Apparel, Technology and Management, Fall, 3 (2):1-8. KIEKENS, P, ZAMFİR, M. 2002. Non Wovens From Cotton Fibres for Absorbent Produets Obtained by the Needle Punehing Process. Autex Research Joumal, 2(4): 166-174. KYUNG, H., SOO, C. K. 2005. Çocuk Bezleri İçin Dokunmamış Kumaşların Kullanımında Aşıma ve Emilen Su Etkisi. Tekstil Araştırma Dergisi, 75 (7): 544- 550. LI, Y., LUO, Z.X. 2000. Physical Mechanics of Moisture Diffusion Into Hygroscopie Fabrics During Humidity Transients. Journal of Textile Institue, 91 (2): 302-323. MİRAFTAB, M. 2000. Teknik Lifler. (A.R. HORROCKS ve S.C. ANAND editör). Çev.:

H. KADIOĞLU, Teknik Tekstiller El Kitabı, 1. Baskı, META Basım Yayıncılık, İzmir, s. 29-43.

ONAR, N. 2005. Tıbbi Uygulamalarda Biyopolimerlerin Kullanımı. Nonwoven Technical Industrial Textiles. Türkiye Sayısı, 2005/3: 65-73. ÖKTEM, T., SEVENTEKİN, N., 2000. Tıbbi Uygulamalarda Kullanılan Materyaller. Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi, 6: 213-220. ÖNDOĞAN, Z., PAMUK, O. 2002. Cerrahi Ortamda Kullanılan Giysiler ve Genel Özellikleri. Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi, 2002/3: 153-155. PHILIP, A.S. 2000. Teknik Kumaş Yapıları. (A.R. HORROCKS ve S.C. ANAND editör).

Çev.: T. G. SADIKOĞLU, Teknik Tekstiller El Kitabı, 1. Baskı, META Basım Yayıncılık, İzmir, s.141-145.

PRASAD, H., PUSHPLATA, S., KAUSHAL, V.K. 2004. Diapers and Skin Care :Merits and Demerits. The Indian Journal of Pedriactis, 71(10): 907-908. RUSSELL, S.J, MAO, N. . Apparatus and Method for the Assessment of In-Plane

Anisotropic Liquid Absorption in Nonwoven Fabrics, http:// www.autexrj.org/No2.htm (15.03.2006).


75

SADİKOGLU, T.G. 2005. Effect on Comfort Properties of Using Superabsorbent Fibres in Nonwoven Interlinings. FIBRES & TEXTILES in Eastern Europe, July/ September, 13: 54-57. SADIKOĞLU, T.G., BERKALP, Ö., LALELİ, L. 2005. Tek Kullanımlık Ter Pedi Tasarımı. II.Uluslararası Teknik Tekstiller Kongresi, Temmuz, İstanbul, s.458-463. SARAH, B. 2003. From Dirty Diapers To Wallpaper. Enviroment, 45(4): 4-5. SARIIŞIK, M.Ö. 1997. Tıbbi Amaçlı Non-wovenlar. Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi, 3:161-165. SMITH, J.A, PITTS, N. . The Dİaper decision- Not A Clear Issue. Ohio State

University Fact Sheet, http://www.ag.ohio-state.edu./~ohioline (04.01.2006). STAR, J.R. 2003. Kullanılıp Atılabilen Nonwovenlara İlgi Artıyor. Textile Technology, 2003/3:174-178. ŞENOL, F., YAMAN, N. 2004. Bebek Bezlerinin Genel Özelliklerinin İncelenmesi. Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi, 2004/3: 142-148. TOKPINAR, G. 2005. Teknik Tekstillerin Kullanıldığı Yerler ve Hazır Giyim Sanayinde Yeri, Tekstil Teknolojileri ve Tekstil Makineleri Kongresi, Gaziantep, s. 98. TOPALBEKİROGLU, M., PARLAKYİGİT, P. 2005. Nanoteknoloji Yöntemi ile Dokusuz Yüzey Eldesi. Tekstil Maraton Dergsi, 3/2005: 20-24. TOPALBEKİROĞLU, M., DEĞİRMENCİ Z. 2005. Dokusuz Kumaşlardaki Yeni Gelişmeler Üzerine Bir Araştırma. Tekstil Teknolojileri ve Tekstil Makineleri Kongresi, Kasım, Gaziantep, s.205. TOPRAKKAYA, D.,ORHAN, M. 2002. Eğirmeli Bağlantılı (Spunbond) ve Eriyik Üfleme (meltblown) Tekniklerine Göre Yapılan Dokusuz Yüzeylerde Üretim Olanaklarının Karşılaştırılması. Tekstil Teknik Dergisi, 8:132-138. ULCAY, Y., KAHRAMAN, N.C. 1994. Yapay Damarların Gelişimi, Hammaddeleri ve Özellikleri. Tekstil Teknik Dergisi, 6:102-110. USTA, İ. 2004. Nonwoven ve Elyafları. TAD Dergisi, 2004/1: 74-76. USTA, İ., AKALIN, M., ÖZEN, M. S. 2004. Nonwoven ve Lifler. Tekstil Maraton Dergisi, 2004/1: 74-76. WAMLSLEY, S. 2002. Advances in Wound Management. PJB Publications, NewYork. YAMAN, N. 2004. Bebek Bezlerinin Objektif Tutum Değerlerinin Farklı Yöntemler İle Ölçülmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi. Yüksek Lisans Tezi, Afyon.


76

YILDIRIM, K., AYDIN, N., ÇELİKBİLEK, A., GÜÇER, Ş. . Kaliteli Yaşam İçin Teknik Tekstiller ve Kullanım Alanları. Tübitak - Bursa Test ve Analiz Laboratuarı (Butal), http://www.butal.gov.tr (18.02.2006). YÜKSELOĞLU S.M., CANOĞLU S. . Biyomedikal Uygulamalarda Kullanılan Tekstiller, http://www.sağlıktekstilleri.com, (14.03.2005). ZEHRER, C.L., NEWMAN, D.K, GROVE, G.L. 2005. Feature: Assessment of Diaper- Clogging Potential of Petrolatum Moisture Barriers. Ostomy/Wound Management, 51(12): 54-58. ZELZELE, Ö. B. 1994. III.Hamur Kağıt Üretimi ve Standardizasyon Testlerinin Yapılması. Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi, İstabul. ZHONG, W., DING, X., TANG, L. 2001. Modelling And Analyzing Liquid Wetting in Fibrous Assemblies. Textile Research Joumal, 71(9): 762-766.

İNTERNET KAYNAKLARI httc:l/www.autexri.ora/No5l0035.pdf, (03.07.205). http://onurigo.sitemynet.com/1/id6.htm, (13.01.2006). http://www.apparelsearch.com/Education/Research/Nonwoven/2001_Kermit_Duckett/education_research_nonwoven_intro_to_nonwovens.htm, , (04.05.2006). http://www.diaperware.com/information/diapers.htm, (06.10.2005). http://www.edana.org/story.cfm?section=edana, (26.09.2005). http://www.elhadefler.com/latis.html, (12.04.2006). http://www.gdm-spa.com, (01.05.2005). http://www.disposablediapers.com/ingles/html/homeing.html, (06.10.2005). http://www.gpoabs.com.mx/cricher/history.htm, (06.10.2005). http://www.inda.org /category /nwn_index, (02.09.2005). http://www.kurtsan.com.tr, (27.08.2006). http://www.tad.com.tr/mt/nw, (03.05.2005).

ÖZGEÇMİŞ E.Esin BAYLAN

87

ÖZGEÇMİŞ

1974 yılında Ankara’da doğdu. Sırasıyla; Kırıkkale Hürriyet İlkokulu, Osmancık Ortaokulu ve Salihli Lisesini bitirdi. 1994 yılında Ege Üniversitesi Mimarlık Mühendislik Fakültesi Tekstil Mühendisliği Bölümünü kazandı ve 1998 yılında mezun oldu.

1998-2000 yılları arasında Dörtel Boya Baskı işletmesinde; 2000-2001 yılları

arasında Milli Savunma Bakanlığı Fiyat Maliyet Analiz biriminde görev yaptı. 2001 yılında KSÜ Mimarlık Mühendislik Fakültesi Tekstil Mühendisliği Bölümünde Öğretim Görevlisi olarak çalışmaya başladı. 2003 yılında aynı üniversitenin Fen Bilimleri Enstitüsü Tekstil Mühendisliği Ana Bilim Dalında yüksek lisans eğitimine başladı. Evli ve bir çocuk annesidir.

EKLER E.Esin BAYLAN

78

Ek Çizelge 1. 10 sn de sıvı yayılım hızlarının ortalamaları

95% güvenlik sınırları dahilinde

Materyal Kullanılan Sıvılar

Yayılım Art.Ort (cm)

Std.Sap

Alt Sınır Üst Sınır Kan 1,233 0,061 1,113 1,354

Serum 1,717 0,061 1,596 1,837

İdrar 2,233 0,061 2,113 2,354

Distile su 2,183 0,061 2,063 2,304 Çeşme suyu

1,687 0,055 1,579 1,794 Pam

uk

Ort 1,8106 0,0598 1,6928 1,9286 Kan 1,733 0,061 1,613 1,854

Serum 3,875 0,061 3,755 3,995

İdrar 3,85 0,061 3,73 3,97 Distile su 4,1 0,061 3,98 4,22

Çeşme suyu

3,713 0,055 3,606 3,821

Uzu

n E

lyaf

Ort 3,4542 0,0598 3,3368 3,572 Kan 1,275 0,061 1,155 1,395

Serum 1,575 0,061 1,455 1,695

İdrar 2,275 0,061 2,155 2,395

Distile su 2,917 0,061 2,796 3,037

Çeşme suyu

1,333 0,055 1,226 1,441

Kir

li M

eyda

n

Ort 1,875 0,0598 1,7574 1,9926 Kan 0,355 0,064 0,229 0,48

Serum 0,4 0,061 0,28 0,52

İdrar 0,425 0,061 0,305 0,545

Distile su 0,6 0,061 0,48 0,72

Çeşme suyu

0,633 0,055 0,526 0,741

Yü

n

Ort 0,4826 0,0604 0,364 0,6012

EKLER E.Esin BAYLAN

79

Ek Çizelge 2. 10sn sonunda kalan sıvı hacimlerinin ortalaması (ml)

95% güvenlik sınırları dahilinde Materyal Kullanılan Sıvılar Kalan sıvı Art.Ort (ml) Std.Sap


Serum 1,7567 0,0608 1,718 1,7953

İdrar 1,8033 0,08897 1,7468 1,8599

Distile su 1,77 0,07211 1,7242 1,8158 Çeşme suyu 1,884 0,06631 1,8473 1,9207

Pam

uk

Toplam 1,8113 0,067588 1,76944 1,85316 Kan 1,6183 0,08332 1,5654 1,6713

Serum 1,55 0,15903 1,449 1,651

İdrar 1,68 0,0647 1,6442 1,7158

Distile su 1,6 0,1218 1,5226 1,6774

Çeşme suyu 1,5133 0,07878 1,4633 1,5634 Uzu

n E

lyaf

Toplam 1,59232 0,101526 1,5289 1,65578 Kan 1,7242 0,03605 1,7013 1,7471 Serum 1,7517 0,08332 1,6987 1,8046

İdrar 1,7042 0,08501 1,6502 1,7582


Kir

li M

eyd

an

Toplam 1,77538 0,07187 1,73078 1,81998 Kan 1,8117 0,11101 1,7411 1,8822

Serum 1,9317 0,04707 1,9018 1,9616

İdrar 1,844 0,07029 1,8051 1,8829

Distile su 1,8442 0,11689 1,7699 1,9184

Çeşme suyu 1,8117 0,06645 1,7694 1,8539

Yü

n

Toplam 1,84866 0,082342 1,79746 1,8998

EKLER E.Esin BAYLAN

80

Ek Çizelge 3. 3dk sonunda kalan sıvı hacimleri (ml)

95% güvenlik sınırları dahilinde Materyal Sıvılar Kalan sıvı Art.Ort (ml) Std.Sap


Serum 1,4183 0,06118 1,3795 1,4572

İdrar 1,485 0,07192 1,4393 1,5307


Pam

uk

Toplam 1,5026 0,070008 1,45896 1,54626 Kan 1,2 0,1482 1,1058 1,2942

Serum 1,2183 0,13921 1,1299 1,3068

İdrar 1,12 0,08904 1,0634 1,1766

Distile su 1,2867 0,1524 1,1898 1,3835

Çeşme suyu 1,3073 0,07639 1,265 1,3496 Uzu

n E

lyaf

Toplam 1,22646 0,121048 1,15078 1,30214 Kan 1,5308 0,07573 1,4827 1,579 Serum 1,45 0,11037 1,3799 1,5201

İdrar 1,415 0,0903 1,3576 1,4724


Kir

li M

eyda

n

Toplam 1,48062 0,078538 1,43216 1,52912 Kan 1,3417 0,07779 1,2922 1,3911

Serum 1,7175 0,10146 1,653 1,782

İdrar 1,3417 0,08055 1,2905 1,3928

Distile su 1,2858 0,09968 1,2225 1,3492

Çeşme suyu 1,2287 0,1319 1,1556 1,3017

Yü

n

Toplam 1,38308 0,098276 1,32276 1,44336

EKLER E.Esin BAYLAN

81

Ek Çizelge 4. 13dk sonunda kalan sıvı hacimleri (ml)



Serum 1,3733 0,04119 1,3472 1,3995

İdrar 1,4517 0,09034 1,3943 1,5091


Pam

uk

Toplam 1,44634 0,078906 1,39752 1,49518

Kan 1,005 0,10992 0,9352 1,0748

Serum 1,1167 0,12644 1,0363 1,197

İdrar 1,0683 0,06351 1,028 1,1087

Distile su 1,16 0,16181 1,0572 1,2628

Çeşme suyu 1,1487 0,06479 1,1128 1,1845 Uzu

n E

lyaf

Toplam 1,09974 0,105294 1,0339 1,16556

Kan 1,405 0,04982 1,3733 1,4367 Serum 1,3325 0,11387 1,2602 1,4048

İdrar 1,3417 0,11328 1,2697 1,4136


Kir

li M

eyd

an

Toplam 1,3941 0,084158 1,34224 1,44596

Kan 1,1717 0,15242 1,0748 1,2685

Serum 1,4983 0,13895 1,4101 1,5866

İdrar 1,2267 0,08327 1,1738 1,2796

Distile su 1,1633 0,14443 1,0716 1,2551

Çeşme suyu 1,1607 0,13014 1,0886 1,2327

Yü

n

Toplam 1,24414 0,129842 1,16378 1,3245

EKLER E.Esin BAYLAN

82

Ek Çizelge 5. 28dk sonra kalan sıvı hacimleri (ml)


Alt Sınır Üst Sınır

Kan 1,3917 0,11167 1,3207 1,4626

Serum 1,2185 0,34428 0,9998 1,4372

İdrar 1,3658 0,07845 1,316 1,4157

Distile su 1,3633 0,08648 1,3084 1,4183

Çeşme suyu 1,44 0,07483 1,3986 1,4814

Pam

uk

Toplam 1,35586 0,139142 1,2687 1,44304

Kan 0,91 0,12402 0,8312 0,9888

Serum 1,0067 0,19997 0,8796 1,1337

İdrar 0,975 0,05901 0,9375 1,0125

Distile su 1,205 0,27543 1,03 1,38

Çeşme suyu 1,0527 0,05561 1,0219 1,0835 Uzu

n E

lyaf

Toplam 1,02988 0,142808 0,94004 1,1197

Kan 1,2183 0,0395 1,1932 1,2434

Serum 1,3117 0,1111 1,2411 1,3823

İdrar 1,2767 0,09866 1,214 1,3394

Distile su 1,3242 0,04033 1,2985 1,3498

Çeşme suyu 1,424 0,09575 1,371 1,477 Kir

li M

eyda

n

Toplam 1,31098 0,077068 1,26356 1,35838

Kan 1,0067 0,19209 0,8846 1,1287

Serum 1,37 0,11985 1,2939 1,4461

İdrar 1,1867 0,08457 1,1329 1,2404

Distile su 0,8 0,08356 0,7469 0,8531

Çeşme suyu 0,814 0,11861 0,7483 0,8797

Yü

n

Toplam 1,03548 0,119736 0,96132 1,1096

EKLER E.Esin BAYLAN

83

Ek Çizelge 6. 58 dk sonra kalan sıvı hacimleri (ml)

Materyal Kullanılan Sıvılar Kalan sıvı Art.Ort (ml) Std.Sap 95% güvenlik sınırları dahilinde

Alt Sınır Üst Sınır

Kan 1,2483 0,10564 1,1812 1,3155

Serum 1,2758 0,04641 1,2463 1,3053

İdrar 1,2983 0,08211 1,2462 1,3505

Distile su 1,34 0,17184 1,2308 1,4492

Çeşme suyu 1,4173 0,07469 1,376 1,4587

Pam

uk

Toplam 1,31594 0,096138 1,2561 1,37584

Kan 0,7867 0,13248 0,7025 0,8708

Serum 0,9483 0,16937 0,8407 1,0559

İdrar 0,8117 0,07146 0,7663 0,8571

Distile su 0,9133 0,18922 0,7931 1,0336

Çeşme suyu 0,964 0,05138 0,9355 0,9925 U

zun

Ely

af

Toplam 0,8848 0,122782 0,80762 0,96198

Kan 1,1133 0,04924 1,082 1,1446

Serum 1,2758 0,09395 1,2161 1,3355

İdrar 1,22 0,09025 1,1627 1,2773

Distile su 1,2892 0,06403 1,2485 1,3298

Çeşme suyu 1,3307 0,12297 1,2626 1,3988 K

irli

Mey

dan

Toplam 1,2458 0,084088 1,19438 1,2972

Kan 0,8375 0,15749 0,7374 0,9376

Serum 1,1433 0,10748 1,075 1,2116

İdrar 0,9033 0,12265 0,8254 0,9813

Distile su 0,6817 0,10978 0,6119 0,7514

Çeşme suyu 0,704 0,1014 0,6478 0,7602

Yü

n

Toplam 0,85396 0,11976 0,7795 0,92842

EKLER E.Esin BAYLAN

84

Ek Çizelge 7. Sıvıların materyallere göre yayılım hızı ortalamaları Dependent Variable: YAYILIM HIZI İÇİN (Tests of Between-Subjects Effects)

Mean Std. Error 95% Confidence Interval

MATERYAL SıVı Lower Bound Upper Bound

Pamuk Kan 1,233 ,061 1,113 1,354Serum 1,717 ,061 1,596 1,837

İdrar 2,233 ,061 2,113 2,354

Distile su 2,183 ,061 2,063 2,304

Çeşme suyu 1,687 ,055 1,579 1,794Uzun elyaf Kan 1,733 ,061 1,613 1,854

Serum 3,875 ,061 3,755 3,995

İdrar 3,850 ,061 3,730 3,970

Distile su 4,100 ,061 3,980 4,220Çeşme suyu 3,713 ,055 3,606 3,821

Kirli Meydan Kan 1,275 ,061 1,155 1,395

Serum 1,575 ,061 1,455 1,695

İdrar 2,275 ,061 2,155 2,395Distile su 2,917 ,061 2,796 3,037

Çeşme suyu 1,333 ,055 1,226 1,441

Yün Kan ,355 ,064 ,229 ,480

Serum ,400 ,061 ,280 ,520İdrar ,425 ,061 ,305 ,545

Distile su ,600 ,061 ,480 ,720

Çeşme suyu ,633 ,055 ,526 ,741

Ek Çizelge 8. Materyallerin birbirlerine göre yayılım hızının karşılaştırılması Multiple Comparisons LSD, Dependent Variable: Yayılım Hızı İçin (Tests of Between-Subjects Effects)

Mean Difference (I-J)

Std. Error Sig. 95% Confidence Interval

MATERYAL (I)

MATERYAL (J)

Lower Bound Upper Bound

Pamuk Uzun elyaf -1,6619 ,03773 ,000 -1,7363 -1,5876

Kirli Meydan -,0444 ,03773 ,240 -,1188 ,0299

Yün 1,3128 ,03789 ,000 1,2382 1,3875

Uzun elyaf Pamuk 1,6619 ,03773 ,000 1,5876 1,7363 Kirli Meydan 1,6175 ,03773 ,000 1,5431 1,6918

Yün 2,9747 ,03789 ,000 2,9001 3,0494

Kirli Meydan Pamuk ,0444 ,03773 ,240 -,0299 ,1188

Uzun elyaf -1,6175 ,03773 ,000 -1,6918 -1,5431 Yün 1,3573 ,03789 ,000 1,2826 1,4319

Yün Pamuk -1,3128 ,03789 ,000 -1,3875 -1,2382

Uzun elyaf -2,9747 ,03789 ,000 -3,0494 -2,9001

Kirli Meydan -1,3573 ,03789 ,000 -1,4319 -1,2826

Based on observed means. * The mean difference is significant at the ,050 level.

EKLER E.Esin BAYLAN

85

Ek Çizelge 9. Yayılım hızı için sıvı gruplarının birbiriyle karşılaştırılması Multiple Comparisons LSD, Dependent Variable: Yayılım Hızı İçin (Tests of Between-Subjects Effects)



(I) SıVı (J) SıVı Lower Bound Upper Bound Kan Serum -,7257 ,04346 ,000 -,8113 -,6401

İdrar -1,0299 ,04346 ,000 -1,1155 -,9442 Distile su -1,2840 ,04346 ,000 -1,3697 -1,1984

Çeşme suyu -,6757 ,04125 ,000 -,7570 -,5944

Serum Kan ,7257 ,04346 ,000 ,6401 ,8113

İdrar -,3042 ,04323 ,000 -,3893 -,2190 Distile su -,5583 ,04323 ,000 -,6435 -,4732

Çeşme suyu ,0500 ,04101 ,224 -,0308 ,1308

İdrar Kan 1,0299 ,04346 ,000 ,9442 1,1155

Serum ,3042 ,04323 ,000 ,2190 ,3893 Distile su -,2542 ,04323 ,000 -,3393 -,1690

Çeşme suyu ,3542 ,04101 ,000 ,2734 ,4350

Distile su Kan 1,2840 ,04346 ,000 1,1984 1,3697

Serum ,5583 ,04323 ,000 ,4732 ,6435 İdrar ,2542 ,04323 ,000 ,1690 ,3393

Çeşme suyu ,6083 ,04101 ,000 ,5275 ,6891

Çeşme suyu Kan ,6757 ,04125 ,000 ,5944 ,7570

Serum -,0500 ,04101 ,224 -,1308 ,0308 İdrar -,3542 ,04101 ,000 -,4350 -,2734

Distile su -,6083 ,04101 ,000 -,6891 -,5275

Based on observed means. * The mean difference is significant at the ,050 level.

Ek Çizelge 10. Sıvı absorlama yeteneği için malzeme gruplarının kendi aralarında karşılaştırılması Multiple Comparisons LSD, Dependent Variable: Sıvı Emilimi İçin (Tests of Between-Subjects Effects)



(I)MALZEME (J) MALZEME Lower Bound Upper Bound

Pamuk Uzun elyaf ,3236 ,00829 ,000 ,3073 ,3399

Kirli Meydan ,0468 ,00829 ,000 ,0305 ,0630

Yün ,2261 ,00829 ,000 ,2098 ,2423

Uzun elyaf Pamuk -,3236 ,00829 ,000 -,3399 -,3073

Kirli Meydan -,2768 ,00828 ,000 -,2931 -,2606 Yün -,0975 ,00828 ,000 -,1138 -,0813

Kirli Meydan Pamuk -,0468 ,00829 ,000 -,0630 -,0305

Uzun elyaf ,2768 ,00828 ,000 ,2606 ,2931

Yün ,1793 ,00828 ,000 ,1630 ,1956 Yün Pamuk -,2261 ,00829 ,000 -,2423 -,2098

Uzun elyaf ,0975 ,00828 ,000 ,0813 ,1138

Kirli Meydan -,1793 ,00828 ,000 -,1956 -,1630

EKLER E.Esin BAYLAN

86

Ek Çizelge 11. Sıvı absorlama yeteneği için sıvı gruplarının kendi arasında karşılaştırılması

Multiple Comparisons LSD, Dependent Variable: Sıvı Emilimi İçin (Tests of Between-Subjects Effects)



(I) SIVI (J) SIVI Lower Bound Upper Bound Kan Serum -,0740 ,00949 ,000 -,0926 -,0553

İdrar -,0018 ,00949 ,854 -,0204 ,0169

Distile su -,0078 ,00949 ,412 -,0264 ,0108

Çeşme suyu -,0585 ,00901 ,000 -,0761 -,0408

Serum Kan ,0740 ,00949 ,000 ,0553 ,0926

İdrar ,0722 ,00949 ,000 ,0536 ,0908

Distile su ,0662 ,00949 ,000 ,0475 ,0848

Çeşme suyu ,0155 ,00901 ,086 -,0022 ,0332

İdrar Kan ,0018 ,00949 ,854 -,0169 ,0204 Serum -,0722 ,00949 ,000 -,0908 -,0536

Distile su -,0060 ,00949 ,525 -,0247 ,0126

Çeşme suyu -,0567 ,00901 ,000 -,0744 -,0390

Distile su Kan ,0078 ,00949 ,412 -,0108 ,0264 Serum -,0662 ,00949 ,000 -,0848 -,0475

İdrar ,0060 ,00949 ,525 -,0126 ,0247

Çeşme suyu -,0507 ,00901 ,000 -,0683 -,0330

Çeşme suyu Kan ,0585 ,00901 ,000 ,0408 ,0761

Serum -,0155 ,00901 ,086 -,0332 ,0022

İdrar ,0567 ,00901 ,000 ,0390 ,0744

Distile su ,0507 ,00901 ,000 ,0330 ,0683

Ek Çizelge 12. Materyallerin sıvı ve süreye göre absorblama yeteneklerinin ortalaması Dependent Variable: Sıvı Emilim Miktarı İçin (Tests of Between-Subjects Effects)

MALZEME SıVı SURE Mean Std. Deviation N PAMUK KAN 10sn 1,8425 ,04975 12

3dk 10sn 1,6100 ,09807 12 13dk 10sn 1,5117 ,08799 12

28dk 10sn 1,3917 ,11167 12

58dk 10sn 1,2483 ,10564 12

Toplam 1,5208 ,22199 60

SERUM 10sn 1,7567 ,06080 12

3dk 10sn 1,4183 ,06118 12

13dk 10sn 1,3733 ,04119 12

28dk 10sn 1,3175 ,03817 12 58dk 10sn 1,2758 ,04641 12

Toplam 1,4283 ,17935 60

İDRAR 10sn 1,8033 ,08897 12

3dk 10sn 1,4850 ,07192 12 13dk 10sn 1,4517 ,09034 12

28dk 10sn 1,3658 ,07845 12

58dk 10sn 1,2983 ,08211 12

Toplam 1,4808 ,19277 60

DİSTİLE SU 10sn 1,7700 ,07211 12

3dk 10sn 1,4250 ,06776 12

13dk 10sn 1,3850 ,09501 12

28dk 10sn 1,3633 ,08648 12

EKLER E.Esin BAYLAN

87

58dk 10sn 1,3400 ,17184 12 Toplam 1,4567 ,19017 60

ÇEŞME SUYU 10sn 1,8971 ,04410 14

3dk 10sn 1,5747 ,05111 15

13dk 10sn 1,5100 ,08000 15

28dk 10sn 1,4400 ,07483 15

58dk 10sn 1,4173 ,07469 15

Toplam 1,5634 ,18359 74 TOPLAM 10sn 1,8166 ,08174 62

3dk 10sn 1,5060 ,10378 63

13dk 10sn 1,4494 ,09865 63

28dk 10sn 1,3787 ,08887 63 58dk 10sn 1,3208 ,11785 63

Toplam 1,4933 ,19859 314

UZUN ELYAF KAN 10sn 1,6183 ,08332 12

3dk 10sn 1,2000 ,14820 12 13dk 10sn 1,0050 ,10992 12

28dk 10sn ,9100 ,12402 12

58dk 10sn ,7867 ,13248 12

Toplam 1,1040 ,31558 60 SERUM 10sn 1,5500 ,15903 12

3dk 10sn 1,2183 ,13921 12

13dk 10sn 1,1167 ,12644 12

28dk 10sn 1,0067 ,19997 12 58dk 10sn ,9483 ,16937 12

Toplam 1,1680 ,26448 60

İDRAR 10sn 1,5133 ,07878 12

3dk 10sn 1,1200 ,08904 12 13dk 10sn 1,0683 ,06351 12

28dk 10sn ,9750 ,05901 12

58dk 10sn ,8117 ,07146 12

Toplam 1,0977 ,24516 60 DİSTİLE SU 10sn 1,6000 ,12180 12

3dk 10sn 1,2867 ,15240 12

13dk 10sn 1,1600 ,16181 12

28dk 10sn 1,2050 ,27543 12

58dk 10sn ,9133 ,18922 12

Toplam 1,2330 ,28776 60

ÇEŞME SUYU 10sn 1,6800 ,06470 15

3dk 10sn 1,3073 ,07639 15 13dk 10sn 1,1487 ,06479 15

28dk 10sn 1,0527 ,05561 15

58dk 10sn ,9640 ,05138 15

Toplam 1,2305 ,26094 75 TOPLAM 10sn 1,5965 ,11805 63

3dk 10sn 1,2303 ,13708 63

13dk 10sn 1,1021 ,12062 63

28dk 10sn 1,0310 ,18474 63

58dk 10sn ,8886 ,14629 63

Toplam 1,1697 ,27968 315

KİRLİ MEYDAN

KAN 10sn 1,7242 ,03605 12

3dk 10sn 1,5308 ,07573 12

EKLER E.Esin BAYLAN

88

13dk 10sn 1,4050 ,04982 12 28dk 10sn 1,2183 ,03950 12

58dk 10sn 1,1133 ,04924 12

Toplam 1,3983 ,22539 60

SERUM 10sn 1,7517 ,08332 12

3dk 10sn 1,4500 ,11037 12

13dk 10sn 1,3325 ,11387 12

28dk 10sn 1,3117 ,11110 12 58dk 10sn 1,2758 ,09395 12

Toplam 1,4243 ,20159 60

İDRAR 10sn 1,7042 ,08501 12

3dk 10sn 1,4150 ,09030 12 13dk 10sn 1,3417 ,11328 12

28dk 10sn 1,2767 ,09866 12

58dk 10sn 1,2200 ,09025 12


3dk 10sn 1,4333 ,02839 12

13dk 10sn 1,4033 ,04539 12

28dk 10sn 1,3242 ,04033 12 58dk 10sn 1,2892 ,06403 12

Toplam 1,4435 ,18038 60

ÇEŞME SUYU 10sn 1,9293 ,06541 15

3dk 10sn 1,5740 ,08790 15 13dk 10sn 1,4880 ,09843 15

28dk 10sn 1,4240 ,09575 15

58dk 10sn 1,3307 ,12297 15

Toplam 1,5492 ,22745 75 TOPLAM 10sn 1,7827 ,11146 63

3dk 10sn 1,4851 ,10266 63

13dk 10sn 1,3986 ,10483 63

28dk 10sn 1,3163 ,10741 63 58dk 10sn 1,2498 ,11564 63

Toplam 1,4465 ,21498 315

YÜN KAN 10sn 1,8117 ,11101 12

3dk 10sn 1,3417 ,07779 12

13dk 10sn 1,1717 ,15242 12

28dk 10sn 1,0067 ,19209 12

58dk 10sn ,8375 ,15749 12

Toplam 1,2338 ,36437 60 SERUM 10sn 1,9317 ,04707 12

3dk 10sn 1,7175 ,10146 12

13dk 10sn 1,4983 ,13895 12

28dk 10sn 1,3700 ,11985 12 58dk 10sn 1,1433 ,10748 12

Toplam 1,5322 ,29418 60

İDRAR 10sn 1,8117 ,06645 12

3dk 10sn 1,3417 ,08055 12

13dk 10sn 1,2267 ,08327 12

28dk 10sn 1,1867 ,08457 12

58dk 10sn ,9033 ,12265 12


EKLER E.Esin BAYLAN

89

3dk 10sn 1,2858 ,09968 12 13dk 10sn 1,1633 ,14443 12

28dk 10sn ,8000 ,08356 12

58dk 10sn ,6817 ,10978 12

Toplam 1,1550 ,42794 60

ÇEŞME SUYU 10sn 1,8440 ,07029 15

3dk 10sn 1,2287 ,13190 15

13dk 10sn 1,1607 ,13014 15 28dk 10sn ,8140 ,11861 15

58dk 10sn ,7040 ,10140 15

Toplam 1,1503 ,41731 75

TOPLAM 10sn 1,8484 ,09367 63 3dk 10sn 1,3757 ,19899 63

13dk 10sn 1,2402 ,18116 63

28dk 10sn 1,0249 ,25201 63

58dk 10sn ,8468 ,20358 63 Toplam 1,2672 ,39278 315

Total KAN 10sn 1,7492 ,11465 48

3dk 10sn 1,4206 ,19086 48

13dk 10sn 1,2733 ,22497 48 28dk 10sn 1,1317 ,22634 48

58dk 10sn ,9965 ,22465 48

Toplam 1,3143 ,32753 240

SERUM 10sn 1,7475 ,16605 48 3dk 10sn 1,4510 ,20712 48

13dk 10sn 1,3302 ,17615 48

28dk 10sn 1,2515 ,19203 48

58dk 10sn 1,1608 ,17421 48 Toplam 1,3882 ,27334 240

İDRAR 10sn 1,7081 ,14413 48

3dk 10sn 1,3404 ,16017 48

13dk 10sn 1,2721 ,16756 48 28dk 10sn 1,2010 ,16643 48

58dk 10sn 1,0583 ,22638 48

Toplam 1,3160 ,27848 240

DİSTİLE SU 10sn 1,7454 ,13391 48

3dk 10sn 1,3577 ,11936 48

13dk 10sn 1,2779 ,16568 48

28dk 10sn 1,1731 ,26905 48

58dk 10sn 1,0560 ,30744 48 Toplam 1,3220 ,31600 240

ÇEŞME SUYU 10sn 1,8366 ,11461 59

3dk 10sn 1,4212 ,18058 60

13dk 10sn 1,3268 ,19763 60 28dk 10sn 1,1827 ,27941 60

58dk 10sn 1,1040 ,30276 60

Toplam 1,3727 ,34009 299

TOPLAM 10sn 1,7608 ,14133 251

3dk 10sn 1,3993 ,17804 252

13dk 10sn 1,2975 ,18864 252

28dk 10sn 1,1877 ,23463 252

58dk 10sn 1,0765 ,25862 252 Toplam 1,3441 ,31090 1259

EKLER E.Esin BAYLAN

90

Ek Çizelge 13. Kan yayılım hızı için ANOVA sonuçları ve materyaller arası anlamlılığının karşılaştırılması

Sum of Squares df Mean Square F Sig.Gruplar arası 11,717 3 3,906 225,382 ,000

Grup içi ,763 44 ,017

Toplam 12,480 47

LSD, Dependent Variable: YAYILIM HIZI

Ort.Farkları (I-J) Std. Hata Sig. 95% Güven aralığı (I)MATERYAL (J)MATERYAL Üst sınır Alt sınır

Pamuk Kirli Meydan -,0417 ,05374 ,442 -,1500 ,0666

Uzun Elyaf -,5000 ,05374 ,000 -,6083 -,3917

Yün ,8667 ,05374 ,000 ,7584 ,9750 Kirli Meydan Pamuk ,0417 ,05374 ,442 -,0666 ,1500

Uzun Elyaf -,4583 ,05374 ,000 -,5666 -,3500

Yün ,9083 ,05374 ,000 ,8000 1,0166

Uzun Elyaf Pamuk ,5000 ,05374 ,000 ,3917 ,6083 Kirli Meydan ,4583 ,05374 ,000 ,3500 ,5666

Yün 1,3667 ,05374 ,000 1,2584 1,4750

Yün Pamuk -,8667 ,05374 ,000 -,9750 -,7584

Kirli Meydan -,9083 ,05374 ,000 -1,0166 -,8000

Uzun Elyaf -1,3667 ,05374 ,000 -1,4750 -1,2584

• The mean difference is significant at the .05 level.

Ek Çizelge 14. Serum yayılma hızı anova sonuçları ve materyaller arası anlamlılığının karşılaştırılması

Sum of Squares df F Sig.Gruplar arası 75,475 3 384,141 ,000

Grup içi 2,882 44

Toplam 78,357 47

LSD,Dependent Variable: YAYILIM HIZI İÇİN


Pamuk Kirli Meydan ,1417 ,10448 ,182 -,0689 ,3522

Uzun Elyaf -2,1583 ,10448 ,000 -2,3689 -1,9478

Yün 1,3167 ,10448 ,000 1,1061 1,5272Kirli Meydan Pamuk -,1417 ,10448 ,182 -,3522 ,0689

Uzun Elyaf -2,3000 ,10448 ,000 -2,5106 -2,0894

Yün 1,1750 ,10448 ,000 ,9644 1,3856

Uzun Elyaf Pamuk 2,1583 ,10448 ,000 1,9478 2,3689

Kirli Meydan 2,3000 ,10448 ,000 2,0894 2,5106

Yün 3,4750 ,10448 ,000 3,2644 3,6856

Yün Pamuk -1,3167 ,10448 ,000 -1,5272 -1,1061

Kirli Meydan -1,1750 ,10448 ,000 -1,3856 -,9644Uzun Elyaf -3,4750 ,10448 ,000 -3,6856 -3,2644

* The mean difference is significant at the .05 level.

EKLER E.Esin BAYLAN

91

Ek Çizelge 15. İdrar yayılım hızı ve absorblanma yeteneği için LSD sonuçları

Sum of Squares df Mean Square F Sig.Gruplar arası 70,558 3 23,519 974,735 ,000

Grup içi 1,062 44 ,024

Toplam 71,619 47


Ort.Farkları (I-J) Std.Hata Sig. 95% Güven aralığı (I)MATERYAL (J)MATERYAL Üst sınır Alt sınır


Uzun Elyaf -1,6167 ,06342 ,000 -1,7445 -1,4889Yün 1,8083 ,06342 ,000 1,6805 1,9361


Uzun Elyaf -1,5750 ,06342 ,000 -1,7028 -1,4472

Yün 1,8500 ,06342 ,000 1,7222 1,9778Uzun Elyaf Pamuk 1,6167 ,06342 ,000 1,4889 1,7445

Kirli Meydan 1,5750 ,06342 ,000 1,4472 1,7028

Yün 3,4250 ,06342 ,000 3,2972 3,5528

Yün Pamuk -1,8083 ,06342 ,000 -1,9361 -1,6805Kirli Meydan -1,8500 ,06342 ,000 -1,9778 -1,7222

Uzun Elyaf -3,4250 ,06342 ,000 -3,5528 -3,2972

Ek Çizelge 16. Distile su yayılım hızı ve absorblanma yeteneği için LSD sonuçları

Sum of Squares dfMean Square F Sig.Gruplar arası 77,207 3 25,736 361,393 ,000

Grup içi 3,133 44 ,071

Toplam 80,340 47



Pamuk Kirli Meydan -,7333 ,10894 ,000 -,9529 -,5138

Uzun Elyaf -1,9167 ,10894 ,000 -2,1362 -1,6971

Yün 1,5833 ,10894 ,000 1,3638 1,8029

Kirli Meydan Pamuk ,7333 ,10894 ,000 ,5138 ,9529

Uzun Elyaf -1,1833 ,10894 ,000 -1,4029 -,9638

Yün 2,3167 ,10894 ,000 2,0971 2,5362

Uzun Elyaf Pamuk 1,9167 ,10894 ,000 1,6971 2,1362

Kirli Meydan 1,1833 ,10894 ,000 ,9638 1,4029

Yün 3,5000 ,10894 ,000 3,2804 3,7196

Yün Pamuk -1,5833 ,10894 ,000 -1,8029 -1,3638

Kirli Meydan -2,3167 ,10894 ,000 -2,5362 -2,0971

Uzun Elyaf -3,5000 ,10894 ,000 -3,7196 -3,2804


Ek Çizelge 17. Çeşme suyu yayılım hızı ve absorblanma yeteneği için LSD sonuçları Sum of Squares df Mean Square F Sig.

Gruplar arası 78,685 3 26,228 577,955 ,000

Grup içi 2,541 56 ,045

Toplam 81,226 59

EKLER E.Esin BAYLAN

92

LSD, Dependent Variable: YAYILIM HIZI İÇİN


Pamuk Kirli Meydan ,3533 ,07779 ,000 ,1975 ,5092

Uzun Elyaf -2,0267 ,07779 ,000 -2,1825 -1,8708

Yün 1,0533 ,07779 ,000 ,8975 1,2092


Uzun Elyaf -2,3800 ,07779 ,000 -2,5358 -2,2242

Yün ,7000 ,07779 ,000 ,5442 ,8558

Uzun Elyaf Pamuk 2,0267 ,07779 ,000 1,8708 2,1825Kirli Meydan 2,3800 ,07779 ,000 2,2242 2,5358

Yün 3,0800 ,07779 ,000 2,9242 3,2358

Yün Pamuk -1,0533 ,07779 ,000 -1,2092 -,8975

Kirli Meydan -,7000 ,07779 ,000 -,8558 -,5442Uzun Elyaf -3,0800 ,07779 ,000 -3,2358 -2,9242


Ek Çizelge 18. Kan absorblama yeteneği, ANOVA sonuçları ve materyaller arası anlamlılığının karşılaştırılması (LSD)

Kan için absorlanma yeteneği Sum of Squares df Mean Square F Sig. Gruplar arası ,364 3 ,121 21,082 ,000

Grup içi ,253 44 ,006 ON SANİYE Toplam ,618 47

Gruplar arası 1,235 3 ,412 37,970 ,000 Grup içi ,477 44 ,011 ÜÇ DAKİKA Toplam 1,712 47

Gruplar arası 1,878 3 ,626 54,978 ,000 Grup içi ,501 44 ,011 ON DAKİKA Toplam 2,379 47

Gruplar arası 1,678 3 ,559 33,750 ,000 Grup içi ,729 44 ,017 ONBEŞ DAKİKA Toplam 2,408 47

Gruplar arası 1,757 3 ,586 41,869 ,000 Grup içi ,615 44 ,014 OTUZ DAKİKA Toplam 2,372 47

LSD, Dependent Variable: 10sn,3dk,10dk,15dk,30dk

95% Güven aralığı

(I)MATERYAL

(J)MATERYAL

Ort.Farkları (I-J)

Std. Hata

Sig.

Üst sınır

Alt sınır


Uzun Elyaf ,2242 ,03098 ,000 ,1617 ,2866

Yün ,0308 ,03098 ,325 -,0316 ,0933


Uzun Elyaf ,1058 ,03098 ,001 ,0434 ,1683

Yün -,0875 ,03098 ,007 -,1499 -,0251

Uzun Elyaf Pamuk -,2242 ,03098 ,000 -,2866 -,1617

Kirli Meydan -,1058 ,03098 ,001 -,1683 -,0434

Yün -,1933 ,03098 ,000 -,2558 -,1309

Yün Pamuk -,0308 ,03098 ,325 -,0933 ,0316

Kirli Meydan ,0875 ,03098 ,007 ,0251 ,1499

10

sn

Uzun Elyaf ,1933 ,03098 ,000 ,1309 ,2558

EKLER E.Esin BAYLAN

93


Uzun Elyaf ,4100 ,04251 ,000 ,3243 ,4957

Yün ,2683 ,04251 ,000 ,1827 ,3540

Kirli Meydan Pamuk -,0792 ,04251 ,069 -,1648 ,0065

Uzun Elyaf ,3308 ,04251 ,000 ,2452 ,4165

Yün ,1892 ,04251 ,000 ,1035 ,2748

Uzun Elyaf Pamuk -,4100 ,04251 ,000 -,4957 -,3243

Kirli Meydan -,3308 ,04251 ,000 -,4165 -,2452

Yün -,1417 ,04251 ,002 -,2273 -,0560

Yün Pamuk -,2683 ,04251 ,000 -,3540 -,1827

Kirli Meydan -,1892 ,04251 ,000 -,2748 -,1035

3d

k

Uzun Elyaf ,1417 ,04251 ,002 ,0560 ,2273


Uzun Elyaf ,5067 ,04356 ,000 ,4189 ,5945

Yün ,3400 ,04356 ,000 ,2522 ,4278


Uzun Elyaf ,4000 ,04356 ,000 ,3122 ,4878

Yün ,2333 ,04356 ,000 ,1455 ,3211

Uzun Elyaf Pamuk -,5067 ,04356 ,000 -,5945 -,4189

Kirli Meydan -,4000 ,04356 ,000 -,4878 -,3122

Yün -,1667 ,04356 ,000 -,2545 -,0789

Yün Pamuk -,3400 ,04356 ,000 -,4278 -,2522

Kirli Meydan -,2333 ,04356 ,000 -,3211 -,1455

10d

k

Uzun Elyaf ,1667 ,04356 ,000 ,0789 ,2545


Uzun Elyaf ,4817 ,05256 ,000 ,3757 ,5876

Yün ,3850 ,05256 ,000 ,2791 ,4909


Uzun Elyaf ,3083 ,05256 ,000 ,2024 ,4143

Yün ,2117 ,05256 ,000 ,1057 ,3176

Uzun Elyaf Pamuk -,4817 ,05256 ,000 -,5876 -,3757

Kirli Meydan -,3083 ,05256 ,000 -,4143 -,2024

Yün -,0967 ,05256 ,073 -,2026 ,0093

Yün Pamuk -,3850 ,05256 ,000 -,4909 -,2791

Kirli Meydan -,2117 ,05256 ,000 -,3176 -,1057

15d

k

Uzun Elyaf ,0967 ,05256 ,073 -,0093 ,2026


Uzun Elyaf ,4617 ,04828 ,000 ,3644 ,5590

Yün ,4108 ,04828 ,000 ,3135 ,5081


Uzun Elyaf ,3267 ,04828 ,000 ,2294 ,4240

Yün ,2758 ,04828 ,000 ,1785 ,3731

Uzun Elyaf Pamuk -,4617 ,04828 ,000 -,5590 -,3644

Kirli Meydan -,3267 ,04828 ,000 -,4240 -,2294

Yün -,0508 ,04828 ,298 -,1481 ,0465

Yün Pamuk -,4108 ,04828 ,000 -,5081 -,3135

Kirli Meydan -,2758 ,04828 ,000 -,3731 -,1785

30

dk

Uzun Elyaf ,0508 ,04828 ,298 -,0465 ,1481

EKLER E.Esin BAYLAN

94

Ek Çizelge 19. Serum absorblama yeteneği, ANOVA sonuçları ve materyaller arası anlamlılığının karşılaştırılması (LSD

ON SANİYE Gruplar arası ,876 3 30,630 ,000

Grup içi ,420 44

Toplam 1,296 47

ÜÇ DAKİKA Gruplar arası 1,515 3 44,293 ,000

Grup içi ,502 44

Toplam 2,016 47

ON DAKİKA Gruplar arası ,909 3 24,255 ,000

Grup içi ,550 44

Toplam 1,458 47

ONBEŞ DAKİKA Gruplar arası ,915 3 6,585 ,001

Grup içi 2,037 44

Toplam 2,952 47

OTUZ DAKİKA Gruplar arası ,863 3 22,464 ,000

Grup içi ,563 44

Toplam 1,426 47

LSD, Dependent Variable:10sn,3dk,10dk,15dk,30dk


(I)MATERYAL

(J)MATERYAL

Ort.Farkları (I-J)

Std. Hata

Sig.

Üst sınır

Alt sınır


Uzun Elyaf ,2067 ,03987 ,000 ,1263 ,2870

Yün -,1750 ,03987 ,000 -,2553 -,0947


Uzun Elyaf ,2017 ,03987 ,000 ,1213 ,2820

Yün -,1800 ,03987 ,000 -,2603 -,0997

Uzun Elyaf Pamuk -,2067 ,03987 ,000 -,2870 -,1263

Kirli Meydan -,2017 ,03987 ,000 -,2820 -,1213

Yün -,3817 ,03987 ,000 -,4620 -,3013

Yün Pamuk ,1750 ,03987 ,000 ,0947 ,2553

Kirli Meydan ,1800 ,03987 ,000 ,0997 ,2603

10 s

n

Uzun Elyaf ,3817 ,03987 ,000 ,3013 ,4620


Uzun Elyaf ,2000 ,04359 ,000 ,1122 ,2878

Yün -,2992 ,04359 ,000 -,3870 -,2113


Uzun Elyaf ,2317 ,04359 ,000 ,1438 ,3195

Yün -,2675 ,04359 ,000 -,3553 -,1797

Uzun Elyaf Pamuk -,2000 ,04359 ,000 -,2878 -,1122

Kirli Meydan -,2317 ,04359 ,000 -,3195 -,1438

Yün -,4992 ,04359 ,000 -,5870 -,4113

Yün Pamuk ,2992 ,04359 ,000 ,2113 ,3870

Kirli Meydan ,2675 ,04359 ,000 ,1797 ,3553

3d

k

Uzun Elyaf ,4992 ,04359 ,000 ,4113 ,5870

EKLER E.Esin BAYLAN

95


Uzun Elyaf ,2567 ,04562 ,000 ,1647 ,3486

Yün -,1250 ,04562 ,009 -,2169 -,0331


Uzun Elyaf ,2158 ,04562 ,000 ,1239 ,3078

Yün -,1658 ,04562 ,001 -,2578 -,0739

Uzun Elyaf Pamuk -,2567 ,04562 ,000 -,3486 -,1647

Kirli Meydan -,2158 ,04562 ,000 -,3078 -,1239

Yün -,3817 ,04562 ,000 -,4736 -,2897

Yün Pamuk ,1250 ,04562 ,009 ,0331 ,2169

Kirli Meydan ,1658 ,04562 ,001 ,0739 ,2578

10d

k

Uzun Elyaf ,3817 ,04562 ,000 ,2897 ,4736


Uzun Elyaf ,2118 ,08785 ,020 ,0348 ,3889

Yün -,1515 ,08785 ,092 -,3285 ,0255


Uzun Elyaf ,3050 ,08785 ,001 ,1280 ,4820

Yün -,0583 ,08785 ,510 -,2354 ,1187

Uzun Elyaf Pamuk -,2118 ,08785 ,020 -,3889 -,0348

Kirli Meydan -,3050 ,08785 ,001 -,4820 -,1280

Yün -,3633 ,08785 ,000 -,5404 -,1863

Yün Pamuk ,1515 ,08785 ,092 -,0255 ,3285

Kirli Meydan ,0583 ,08785 ,510 -,1187 ,2354

15d

k

Uzun Elyaf ,3633 ,08785 ,000 ,1863 ,5404

Pamuk Kirli Meydan ,0000 ,04620 1,000 -,0931 ,0931

Uzun Elyaf ,3275 ,04620 ,000 ,2344 ,4206

Yün ,1325 ,04620 ,006 ,0394 ,2256

Kirli Meydan Pamuk ,0000 ,04620 1,000 -,0931 ,0931

Uzun Elyaf ,3275 ,04620 ,000 ,2344 ,4206

Yün ,1325 ,04620 ,006 ,0394 ,2256

Uzun Elyaf Pamuk -,3275 ,04620 ,000 -,4206 -,2344

Kirli Meydan -,3275 ,04620 ,000 -,4206 -,2344

Yün -,1950 ,04620 ,000 -,2881 -,1019

Yün Pamuk -,1325 ,04620 ,006 -,2256 -,0394

Kirli Meydan -,1325 ,04620 ,006 -,2256 -,0394

30

dk

Uzun Elyaf ,1950 ,04620 ,000 ,1019 ,2881

• The mean difference is significant at the .05 level.

EKLER E.Esin BAYLAN

96

Ek Çizelge 20. İdrar absorblama yeteneği, ANOVA sonuçları ve materyaller arası anlamlılığının karşılaştırılması (LSD)

Sum of Squares df Mean Square F Sig. ONSANIYE Gruplar arası ,693 3 ,231 35,862 ,000

Grup içi ,283 44 ,006

Toplam ,976 47

ÜC DAKIKA Gruplar arası ,901 3 ,300 43,285 ,000

Grup içi ,305 44 ,007

Toplam 1,206 47

ON DAKİKA Gruplar arası ,968 3 ,323 40,384 ,000

Grup içi ,352 44 ,008

Toplam 1,320 47

ONBES DAKİKA Gruplar arası 1,010 3 ,337 50,785 ,000

Grup içi ,292 44 ,007

Toplam 1,302 47

OTUZ DAKİKA Gruplar arası 2,023 3 ,674 76,997 ,000

Grup içi ,385 44 ,009

Toplam 2,409 47



(I)MATERYAL

(J)MATERYAL

Ort.Farkları (I-J)

Std. Hata

Sig.

Üst sınır

Alt sınır


Uzun Elyaf ,2900 ,03276 ,000 ,2240 ,3560

Yün -,0083 ,03276 ,800 -,0744 ,0577


Uzun Elyaf ,1908 ,03276 ,000 ,1248 ,2569

Yün -,1075 ,03276 ,002 -,1735 -,0415

Uzun Elyaf Pamuk -,2900 ,03276 ,000 -,3560 -,2240

Kirli Meydan -,1908 ,03276 ,000 -,2569 -,1248

Yün -,2983 ,03276 ,000 -,3644 -,2323

Yün Pamuk ,0083 ,03276 ,800 -,0577 ,0744

Kirli Meydan ,1075 ,03276 ,002 ,0415 ,1735

10

sn

Uzun Elyaf ,2983 ,03276 ,000 ,2323 ,3644


Uzun Elyaf ,3650 ,03400 ,000 ,2965 ,4335

Yün ,1433 ,03400 ,000 ,0748 ,2119


Uzun Elyaf ,2950 ,03400 ,000 ,2265 ,3635

Yün ,0733 ,03400 ,037 ,0048 ,1419

Uzun Elyaf Pamuk -,3650 ,03400 ,000 -,4335 -,2965

Kirli Meydan -,2950 ,03400 ,000 -,3635 -,2265

Yün -,2217 ,03400 ,000 -,2902 -,1531

Yün Pamuk -,1433 ,03400 ,000 -,2119 -,0748

Kirli Meydan -,0733 ,03400 ,037 -,1419 -,0048

3d

k

Uzun Elyaf ,2217 ,03400 ,000 ,1531 ,2902

EKLER E.Esin BAYLAN

97


Uzun Elyaf ,3833 ,03649 ,000 ,3098 ,4569

Yün ,2250 ,03649 ,000 ,1515 ,2985


Uzun Elyaf ,2733 ,03649 ,000 ,1998 ,3469

Yün ,1150 ,03649 ,003 ,0415 ,1885

Uzun Elyaf Pamuk -,3833 ,03649 ,000 -,4569 -,3098

Kirli Meydan -,2733 ,03649 ,000 -,3469 -,1998

Yün -,1583 ,03649 ,000 -,2319 -,0848

Yün Pamuk -,2250 ,03649 ,000 -,2985 -,1515

Kirli Meydan -,1150 ,03649 ,003 -,1885 -,0415

10d

k

Uzun Elyaf ,1583 ,03649 ,000 ,0848 ,2319


Uzun Elyaf ,3908 ,03324 ,000 ,3238 ,4578

Yün ,1792 ,03324 ,000 ,1122 ,2462


Uzun Elyaf ,3017 ,03324 ,000 ,2347 ,3687

Yün ,0900 ,03324 ,010 ,0230 ,1570

Uzun Elyaf Pamuk -,3908 ,03324 ,000 -,4578 -,3238

Kirli Meydan -,3017 ,03324 ,000 -,3687 -,2347

Yün -,2117 ,03324 ,000 -,2787 -,1447

Yün Pamuk -,1792 ,03324 ,000 -,2462 -,1122

Kirli Meydan -,0900 ,03324 ,010 -,1570 -,0230

15d

k

Uzun Elyaf ,2117 ,03324 ,000 ,1447 ,2787


Uzun Elyaf ,4867 ,03821 ,000 ,4097 ,5637

Yün ,3950 ,03821 ,000 ,3180 ,4720


Uzun Elyaf ,4083 ,03821 ,000 ,3313 ,4853

Yün ,3167 ,03821 ,000 ,2397 ,3937

Uzun Elyaf Pamuk -,4867 ,03821 ,000 -,5637 -,4097

Kirli Meydan -,4083 ,03821 ,000 -,4853 -,3313

Yün -,0917 ,03821 ,021 -,1687 -,0147

Yün Pamuk -,3950 ,03821 ,000 -,4720 -,3180

Kirli Meydan -,3167 ,03821 ,000 -,3937 -,2397

30

dk

Uzun Elyaf ,0917 ,03821 ,021 ,0147 ,1687

• The mean difference is significant at the .05 leve

EKLER E.Esin BAYLAN

98

Ek Çizelge 21. Distile su absorblama yeteneği, ANOVA sonuçları ve materyaller arası anlamlılığının karşılaştırılması (LSD) Distile su için Sum of Squares df Mean Square F Sig.

Gruplar arası ,384 3 ,128 12,268 ,000 Grup içi ,459 44 ,010 ON SANİYE Toplam ,843 47

Gruplar arası ,246 3 ,082 8,490 ,000 Grup içi ,424 44 ,010 ÜÇ DAKİKA Toplam ,670 47

Gruplar arası 2,391 3 ,797 34,667 ,000 Grup içi 1,011 44 ,023 ON DAKİKA Toplam 3,402 47

Gruplar arası 1,678 3 ,559 33,750 ,000 Grup içi ,729 44 ,017 ONBEŞ DAKİKA Toplam 2,408 47

Gruplar arası 3,546 3 1,182 58,024 ,000 Grup içi ,896 44 ,020 OTUZ DAKİKA Toplam 4,442 47



(I)MATERYAL

(J)MATERYAL

Ort.Farkları (I-J)

Std. Hata

Sig.

Üst sınır

Alt sınır


Uzun Elyaf ,1700 ,04169 ,000 ,0860 ,2540

Yün -,0742 ,04169 ,082 -,1582 ,0099


Uzun Elyaf ,1675 ,04169 ,000 ,0835 ,2515

Yün -,0767 ,04169 ,073 -,1607 ,0074

Uzun Elyaf Pamuk -,1700 ,04169 ,000 -,2540 -,0860

Kirli Meydan -,1675 ,04169 ,000 -,2515 -,0835

Yün -,2442 ,04169 ,000 -,3282 -,1601

Yün Pamuk ,0742 ,04169 ,082 -,0099 ,1582

Kirli Meydan ,0767 ,04169 ,073 -,0074 ,1607

10 s

n

Uzun Elyaf ,2442 ,04169 ,000 ,1601 ,3282


Uzun Elyaf ,1383 ,04008 ,001 ,0576 ,2191

Yün ,1392 ,04008 ,001 ,0584 ,2199


Uzun Elyaf ,1467 ,04008 ,001 ,0659 ,2274

Yün ,1475 ,04008 ,001 ,0667 ,2283

Uzun Elyaf Pamuk -,1383 ,04008 ,001 -,2191 -,0576

Kirli Meydan -,1467 ,04008 ,001 -,2274 -,0659

Yün ,0008 ,04008 ,984 -,0799 ,0816

Yün Pamuk -,1392 ,04008 ,001 -,2199 -,0584

Kirli Meydan -,1475 ,04008 ,001 -,2283 -,0667

3d

k

Uzun Elyaf -,0008 ,04008 ,984 -,0816 ,0799

EKLER E.Esin BAYLAN

99


Uzun Elyaf ,2250 ,04921 ,000 ,1258 ,3242

Yün ,2217 ,04921 ,000 ,1225 ,3209


Uzun Elyaf ,2433 ,04921 ,000 ,1441 ,3425

Yün ,2400 ,04921 ,000 ,1408 ,3392

Uzun Elyaf Pamuk -,2250 ,04921 ,000 -,3242 -,1258

Kirli Meydan -,2433 ,04921 ,000 -,3425 -,1441

Yün -,0033 ,04921 ,946 -,1025 ,0959

Yün Pamuk -,2217 ,04921 ,000 -,3209 -,1225

Kirli Meydan -,2400 ,04921 ,000 -,3392 -,1408

10d

k

Uzun Elyaf ,0033 ,04921 ,946 -,0959 ,1025


Uzun Elyaf ,1583 ,06190 ,014 ,0336 ,2831

Yün ,5633 ,06190 ,000 ,4386 ,6881


Uzun Elyaf ,1192 ,06190 ,061 -,0056 ,2439

Yün ,5242 ,06190 ,000 ,3994 ,6489

Uzun Elyaf Pamuk -,1583 ,06190 ,014 -,2831 -,0336

Kirli Meydan -,1192 ,06190 ,061 -,2439 ,0056

Yün ,4050 ,06190 ,000 ,2803 ,5297

Yün Pamuk -,5633 ,06190 ,000 -,6881 -,4386

Kirli Meydan -,5242 ,06190 ,000 -,6489 -,3994

15d

k

Uzun Elyaf -,4050 ,06190 ,000 -,5297 -,2803


Uzun Elyaf ,4267 ,05827 ,000 ,3092 ,5441

Yün ,6583 ,05827 ,000 ,5409 ,7758


Uzun Elyaf ,3758 ,05827 ,000 ,2584 ,4933

Yün ,6075 ,05827 ,000 ,4901 ,7249

Uzun Elyaf Pamuk -,4267 ,05827 ,000 -,5441 -,3092

Kirli Meydan -,3758 ,05827 ,000 -,4933 -,2584

Yün ,2317 ,05827 ,000 ,1142 ,3491

Yün Pamuk -,6583 ,05827 ,000 -,7758 -,5409

Kirli Meydan -,6075 ,05827 ,000 -,7249 -,4901

30

dk

Uzun Elyaf -,2317 ,05827 ,000 -,3491 -,1142


EKLER E.Esin BAYLAN

100

Ek Çizelge 22. Çeşme suyu absorblama yeteneği, ANOVA sonuçları ve materyaller arası anlamlılığının karşılaştırılması (LSD)

ON SANIYE Gruplar arası ,531 3 ,177 39,778 ,000

Grup içi ,249 56 ,004

Toplam ,780 59

ÜC DAKIKA Gruplar arası 1,454 3 ,485 57,748 ,000

Grup içi ,470 56 ,008

Toplam 1,924 59

ON DAKİKA Gruplar arası 1,783 3 ,594 63,876 ,000

Grup içi ,521 56 ,009

Toplam 2,304 59

ONBES DAKİKA Gruplar arası 4,159 3 1,386 173,681 ,000

Grup içi ,447 56 ,008

Toplam 4,606 59

OTUZ DAKİKA Gruplar arası 4,937 3 1,646 195,798 ,000

Grup içi ,471 56 ,008

Toplam 5,408 59



(I)MATERYAL

(J)MATERYAL

Ort.Farkları (I-J)

Std. Hata

Sig.

Üst sınır

Alt sınır


Uzun Elyaf ,2040 ,02436 ,000 ,1552 ,2528

Yün ,0400 ,02436 ,106 -,0088 ,0888


Uzun Elyaf ,2493 ,02436 ,000 ,2005 ,2981

Yün ,0853 ,02436 ,001 ,0365 ,1341

Uzun Elyaf Pamuk -,2040 ,02436 ,000 -,2528 -,1552

Kirli Meydan -,2493 ,02436 ,000 -,2981 -,2005

Yün -,1640 ,02436 ,000 -,2128 -,1152

Yün Pamuk -,0400 ,02436 ,106 -,0888 ,0088

Kirli Meydan -,0853 ,02436 ,001 -,1341 -,0365

10 s

n

Uzun Elyaf ,1640 ,02436 ,000 ,1152 ,2128


Uzun Elyaf ,2673 ,03345 ,000 ,2003 ,3343

Yün ,3460 ,03345 ,000 ,2790 ,4130


Uzun Elyaf ,2667 ,03345 ,000 ,1997 ,3337

Yün ,3453 ,03345 ,000 ,2783 ,4123

Uzun Elyaf Pamuk -,2673 ,03345 ,000 -,3343 -,2003

Kirli Meydan -,2667 ,03345 ,000 -,3337 -,1997

Yün ,0787 ,03345 ,022 ,0117 ,1457

Yün Pamuk -,3460 ,03345 ,000 -,4130 -,2790

Kirli Meydan -,3453 ,03345 ,000 -,4123 -,2783

3d

k

Uzun Elyaf -,0787 ,03345 ,022 -,1457 -,0117

EKLER E.Esin BAYLAN

101


Uzun Elyaf ,3613 ,03522 ,000 ,2908 ,4319

Yün ,3493 ,03522 ,000 ,2788 ,4199


Uzun Elyaf ,3393 ,03522 ,000 ,2688 ,4099

Yün ,3273 ,03522 ,000 ,2568 ,3979

Uzun Elyaf Pamuk -,3613 ,03522 ,000 -,4319 -,2908

Kirli Meydan -,3393 ,03522 ,000 -,4099 -,2688

Yün -,0120 ,03522 ,735 -,0826 ,0586

Yün Pamuk -,3493 ,03522 ,000 -,4199 -,2788

Kirli Meydan -,3273 ,03522 ,000 -,3979 -,2568

10d

k

Uzun Elyaf ,0120 ,03522 ,735 -,0586 ,0826


Uzun Elyaf ,3873 ,03262 ,000 ,3220 ,4527

Yün ,6260 ,03262 ,000 ,5606 ,6914


Uzun Elyaf ,3713 ,03262 ,000 ,3060 ,4367

Yün ,6100 ,03262 ,000 ,5446 ,6754

Uzun Elyaf Pamuk -,3873 ,03262 ,000 -,4527 -,3220

Kirli Meydan -,3713 ,03262 ,000 -,4367 -,3060

Yün ,2387 ,03262 ,000 ,1733 ,3040

Yün Pamuk -,6260 ,03262 ,000 -,6914 -,5606

Kirli Meydan -,6100 ,03262 ,000 -,6754 -,5446

15d

k

Uzun Elyaf -,2387 ,03262 ,000 -,3040 -,1733


Uzun Elyaf ,4533 ,03348 ,000 ,3863 ,5204

Yün ,7133 ,03348 ,000 ,6463 ,7804


Uzun Elyaf ,3667 ,03348 ,000 ,2996 ,4337

Yün ,6267 ,03348 ,000 ,5596 ,6937

Uzun Elyaf Pamuk -,4533 ,03348 ,000 -,5204 -,3863

Kirli Meydan -,3667 ,03348 ,000 -,4337 -,2996

Yün ,2600 ,03348 ,000 ,1929 ,3271

Yün Pamuk -,7133 ,03348 ,000 -,7804 -,6463

Kirli Meydan -,6267 ,03348 ,000 -,6937 -,5596

30

dk

Uzun Elyaf -,2600 ,03348 ,000 -,3271 -,1929


TIBBİ ALANLARDA KULLANILAN NON-WOVEN

Documents

Transcript of TIBBİ ALANLARDA KULLANILAN NON-WOVEN