TEMEL MAKRO EKONOMİ SORUNLARI VE fileTEMEL MAKRO EKONOM İ ... Ekonomik büyüme, ekonominin...

Dr. Öğretim Üyesi Yasemin TELLİ ÜÇLER

TEMEL MAKRO EKONOMİ SORUNLARI

VE

POLİTİKA ARAÇLARI

EKONOMİK BÜYÜME SORUNU

Ekonomik büyüme,

ekonominin üretim

kapasitesinin artırılması

Üretim faktörleri içinde

sermayenin yeri özellikle

önemlidir.

daha fazla mal ve hizmet üretilmesidir.


Yeni yatırımlar sonucu artan

sermaye miktarı ülkede daha

fazla istihdam ve gelir yaratır.

Daha fazla yatırım için daha

fazla tasarruf ve bu tasarrufları

yatırımlara dönüştürecek

girişimcilere gereksinme vardır.

Nitelikli emek gücü de

önemli olduğundan,

“insan kaynaklarına

yatırım” yapmanın

ekonomik büyümedeki

rolü fazladır.


Japonya ve G. Kore gibi bazı

ülkeler doğal kaynaklar

bakımından fakirdir.

Fakat nitelikli işgücü ve

girişimcileri sayesinde

ekonomik büyümede büyük

başarılar sağlamışlardır.


Ekonomik büyümeyi ölçmek için daha

çok reel GSYİH’daki artış oranları ele

alınmaktadır.

Kişi Başına Düşen Reel

GSYİH’daki Büyüme

Reel GSYİH artarken diğer

taraftan nüfus da arttığı

için, kişi başına düşen

gelirde (reel GSYİH) artış

olup olmadığı, artış var ise

ne oranda olduğu önem

kazanmaktadır.

EKONOMİK (KONJONKTÜREL)

DALGALANMALAR

Ekonomik faaliyetlerdeki düzenli

olmayan bu devri

dalgalanmalara ekonomik

(konjonktürel) dalgalanmalar

denir.

EKONOMİK (KONJONKTÜREL)

DALGALANMALAR

Ekonomik dalgalanmaların iki safhası ve iki

dönüm noktası vardır. Safhalar, genişleme ve

daralma, dönüm noktaları da zirve ve diptir.

ENFLASYON SORUNU

ENFLASYON

NEDİR?Hükümetlerin ulaşması gereken

ekonomik hedeflerden biri de

istikrardır. İstikrar, üretim ve daha çok fiyat

istikrarı için kullanılır.

Enflasyon, fiyatlar genel

seviyesindeki artış sürecini ifade

eder ve ekonomiyi olumsuz

etkiler.

ENFLASYON SORUNU

ENFLASYON NEDİR?

ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ

Enflasyon oranı, fiyatlar genel düzeyindeki artış

oranının hesaplanması şeklinde ölçülür.

Makro ekonomide ise bütün piyasalardaki fiyatlar ve bu

fiyatlardaki değişmeler

Mikroekonomide tek bir piyasadaki fiyat değişmesi


Fiyat düzeyleri genellikle

fiyat endeksleri şeklinde

hesaplanır.


GSYİH Deflatörü

Fiyat Endeksleri

Tüketici Fiyat Endeksi (TUFE)

Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE)


Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)

Ürün piyasalarında mal ve

hizmetlerin fiyatları üretici

fiyatları veya perakende

fiyatlarıyla ele alınıp

incelenebilir. Tüketici yönünden

önemli olan perakende

fiyatlardır.

TÜFE, perakende

fiyatlara göre

hesaplanan bir

endekstir.



Aylık TÜFE’lerden yıllık TÜFE ve

dolayısıyla yıllık enflasyon oranı iki

şekilde hesaplanır:

Tüketici Fiyat Endeksleri



1) Bir önceki yılın aynı ayına göre % değişme

2004 yılının enflasyon oranını bulmak için 2004 yılının

Aralık ayının TÜFE değerini 2003 yılının Aralık ayının

TÜFE değerine bölüp bundan 1 ’i çıkarıp 100 ile

çarparız:

35,9%0935,0112,104

86,1131

değeriTÜFEteki'2003Aralık

değeriTÜFEteki'2004Aralık

Haziran 2004-Haziran 2005 arasındaki yıllık enflasyon

oranını ise şöyle hesaplarız:

95,8%0895,0121,107

81,1161

değeriTÜFEteki'2004Haziran

değeriTÜFEteki'2005Haziran



(2) Yıllık ortalama fiyattaki % değişme:

2004 yılının enflasyon oranını bulmak için 2004 yılındaki

aylık endekslerin ortalamasını 2003 yılındaki aylık

endekslerin ortalamasına bölüp bundan 1’i çıkarıp 100 ile

çarparız:

6,8%086,0100,100

60,1081

ortalamayıllıkiçin2003

ortalamayıllıkiçin2004



2005 yılına kadar Türkiye’de Türkiye İstatistik Kurumu

(TÜİK) tarafından toptan eşya fiyat endeksleri (TEFE)

hazırlanıyordu. 2005 yılından itibaren TEFE yerine

2003 temel yıllı ÜFE hazırlanmaya başlandı.

ÜFE, üreticilerin (firmaların) üretip sattığı

hammadde, ara mal ve nihai malların fiyatlarının

ağırlıklı ortalamasının hesaplanması ile elde edilir.



ÜFE, (1) Tarım, avcılık ve ormancılık, (2) Balıkçılık, (3)

Madencilik ve taşocakçılığı, (4) İmalat sanayi ve (5)

Elektrik, gaz ve su sektörlerini kapsamaktadır.

Ele alınan fiyatlar firmaların sattığı malların,

vergiler, ulaştırma masrafları, perakende ve toptan

ticaret payı hariç, fabrika çıkış fiyatlarıdır.


GSYİH DEFLATÖRÜ

Nominal GSYİH’yı reel

GSYİH’ya böldüğümüzde,

GSYİH deflatörü diye

adlandırılan bir fiyat endeksi elde ederiz.

Nominal GSYİH’ daki artışlar iki unsurdan oluşur:

Üretimdeki artışlar Fiyatlardaki artışlar

Reel GSYİH’daki artışlar

ise sadece üretimdeki

artışları yansıtır.


GSYİH DEFLATÖRÜ

100xGSYİHelRe

GSYİHalminNodeflatörüGSYİH

Bu endeksteki değişmeler (% olarak)

bize enflasyon oranını verir.


GSYİH DEFLATÖRÜGSYİH Deflatörünün Hesaplanması ve GSYİH Deflatörüne Göre

Enflasyon oranları (1980-2006)


GSYİH DEFLATÖRÜ

Türkiye’de Fiyat Endekslerini Kim Hazırlar?

Türkiye İstatistik Kurumu ise

Türkiye’nin tümü için ve belli

başlı şehirleri için fiyat

endeksleri hazırlamaktadır.

Türkiye’de fiyat endekslerini hazırlayan iki kurum vardır.

Bunlar, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve İstanbul Ticaret Odası (İTO)’dır.

İstanbul Ticaret Odası yalnızca

İstanbul için fiyat endeksleri hazırlamaktadır.

ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİNİN EKONOMİDEKİ

ÖNEMİ

Enflasyon önemli bir makroekonomik sorun olduğundan,

ölçülüp değerlendirilmesi herkesi ilgilendirir.

Ev halkı, gelirindeki artışların

yanı sıra fiyatlardaki artışlarla

da ilgilenir.

Ev halkının geliri artabilir. Fakat

fiyatlardaki artış gelirdeki

artıştan daha fazla ise, reel

olarak ev halkının geliri

azalacaktır.

ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİNİN EKONOMİDEKİ

ÖNEMİ

Toplu sözleşmelerde işçiler

enflasyon üzerinde bir zam

talep ederler. Onun için

enflasyonun ölçülmesi ve

bilinmesi büyük bir önem

taşır.

Özellikle memur ve işçiler,

enflasyon ortamında,

fiyatlardaki artışlara göre

gelirlerindeki artışın ne olacağı

konusunda çok hassastırlar.

İŞSİZLİK SORUNU

İŞSİZLİK SORUNUNUN ÖNEMİ

Kaynakların en verimli şekilde tam olarak kullanılması

üretim etkinliğini ifade eder ve üretim olanakları eğrisi

üzerinde herhangi bir nokta ile gösterilebilir.

Kaynakların tam veya

en verimli şekilde

kullanılamaması ise açık

ve gizli her türlü işsizliği

ifade eder ve üretim

olanakları eğrisinin

içinde herhangi bir nokta

ile gösterilebilir.

İŞSİZLİK SORUNUİŞSİZLİK SORUNUNUN ÖNEMİ

Bir toplumda, işsiz olup iş arayanlar,

kamu iktisadi teşebbüslerinde çalışıyor

görünüp üretime bir katkısı olmayanlar

ile atıl durumda bulunan fabrika ve

teçhizat kapasiteleri, kaynakların tam

olarak kullanılmadığına ilişkin

örneklerdendir.

Kaynaklar tam olarak kullanılmadığında toplum, mevcut

kaynaklar ve teknoloji düzeyi ile üretebileceğinden daha

azını üretiyor olacak ve ekonomide verimsizlik söz konusu

olacaktır.

İŞSİZLİK SORUNUİŞSİZLİK SORUNUNUN ÖNEMİ

İŞSİZLİK SORUNUİŞSİZLİK İLE İLGİLİ BAZI KAVRAMLAR

Bir ülkede işsizler ile

çalışanların (istihdam edilmiş

olanların) toplamı işgücünü

(labor force) oluşturur.


İşsizler sayısının işgücüne

bölümü ise işsizlik oranını

(unemployment rate) verir ve

İşgücü

sayısıİşsizleru

İşsizlik oranını yüzde ile

belirtmek için u oranı 100 ile

çarpılır.


Türkiye’de işsizlikle ilgili veriler

için en önemli kaynak Türkiye

İstatistik Kurumu’nun (TÜİK)

Hane Halkı İşgücü

Anketleri’dir.

Eksik istihdam, düzenli işleri

olmayan, geçici işlerde çalışan

kimseleri kapsar.

İŞSİZLİK SORUNUNEDENLERİNE GÖRE İŞSİZLİK TÜRLERİ


1. Friksiyonel (geçici)

işsizlik

2. Yapısal işsizlik

3. Konjonktürel işsizlik.


1. Friksiyonel (geçici) işsizlik

Bu kişiler eninde sonunda bir iş bulacaklardır.

Fakat iş bulmaları zaman alacaktır.

İşgücüne yeni katılıp iş arayanları

daha iyi bir iş bulmak için

işinden ayrılmış olanları

bazı firmaların kötü yönetim

sonucu iflas edip piyasadan

ayrılmaları sonucu geçici olarak

işsiz kalıp iş arayanları kapsar.


2. Yapısal işsizlik


3. Konjonktürel işsizlik

Konjonktürel işsizlik, ekonomik dalgalanmalar sonucu

ortaya çıkan işsizliktir.

Özellikle, yetersiz talep

nedeniyle üretimde bir

daralma veya durgunluk

olduğunda birçok işçi işini

kaybeder


3. Konjonktürel işsizlik

Makroekonomik analizlerde üzerinde

asıl durulan, bu işsizlik türüdür.

Ekonomi tekrar

canlanıp büyüme

aşamasına geçene

kadar bu kimseler

işsiz kalırlar.

İŞSİZLİK SORUNU

Friksiyonel işsizlik ve

yapısal işsizlik ekonomide

her zaman var olduğu için

bu ikisinin toplamına doğal

işsizlik ve doğal işsiz

sayısının işgücü sayısına

bölünmesi ile elde edilen

katsayıya da doğal

işsizlik oranı denir.

İŞSİZLİK SORUNU

Ekonomide her

zaman minimum

bir doğal işsizlik

bulunacağından

önemli olan, var

ise, konjonktürel

işsizliğin yok

edilmesidir.

İŞSİZLİK SORUNU

Makroekonomik modellerle tam

istihdam düzeyinde üretimden

bahsedilirken söz konusu olan

bir miktar friksiyonel ve yapısal

işsizliğin bulunduğu, buna

karşın konjonktürel işsizliğin

bulunmadığı bir üretim

düzeyidir.

Tam istihdam, ekonomide

konjonktürel işsizliğin

bulunmadığı, yalnızca doğal

işsizliğin bulunduğu durumu

ifade eder.

EKONOMİDE İSTİHDAM VE ÜCRET DÜZEYLERİNİN

BELİRLENMESİ

Arz ve talep modelini emek

piyasasına uygulayarak denge

ücret düzeyini ve denge

istihdam düzeyini

belirleyebiliriz.

Şekilde emek piyasasında

arz ve talebe göre denge

ücret düzeyi (we) ile denge

istihdam düzeyi (Le) gösterilmektedir.

Uzun dönemde arz ve talepte

artışlar olur ve arz eğrisi ile

talep eğrisi sağa doğru kayar.

Genellikle talepteki artışlar

arzdaki artışlardan fazla

olup, zaman içinde denge

reel ücret değeri ve istihdam

edilen işçi sayısı artışlar

gösterir.

EKONOMİDE İSTİHDAM VE ÜCRET DÜZEYLERİNİN

BELİRLENMESİ

İÇ VE DIŞ BORÇLAR SORUNU

Bütçe ve dış ticaret açıkları

(daha doğrusu cari işlemler

açığı) iç ve dış borçlanmalara

neden olur.

Bir devletin iç ve dış borçları

arttıkça ekonomik hedeflerin

elde edilmesi güçleşir.

İÇ VE DIŞ BORÇLAR SORUNU

MAKROEKONOMI POLİTİKASININ TEMEL ARAÇLARI

Makroekonomi politikasının temel araçları maliye

politikası, para politikası ve dış ticaret ve döviz

kuru politikalarıdır.

Hükümetler, ekonomik büyüme, enflasyon, işsizlik,

iç ve dış borçlar sorunlarıyla baş edebilmek için

makroekonomi politikası uygularlar.


MALİYE POLİTİKASI

Hükümetin vergilerde ve harcamalarında değişiklikler

yaparak ekonomiyi etkilemeye çalışmasına maliye

politikası denir.

Ekonomide bir durgunluk

(daralma) var ise, ekonomiyi

canlandırmak için vergilerde

indirimler, devlet

harcamalarında artırımlar

yapılabilir.


PARA POLİTİKASI

Para politikası ekonomideki para miktarının ve

dolayısıyla faiz oranlarının değiştirilmesidir.

Ekonomide bir durgunluk

olduğunda para miktarının

artırılması faiz oranlarının azalıp

yatırımların ve tüketim

harcamalarının artmasına ve

dolayısıyla ekonominin canlanıp

genişlemesine neden olabilir.


PARA POLİTİKASI

Para politikasını, hükümet ile

işbirliği halinde, T.C. Merkez

Bankası yürütür.

Enflasyon durumunda ise sıkı para politikası (para

miktarının azaltılması) ile faiz oranlarının artırılması

ve dolayısıyla ekonomideki aşırı talebin azaltılıp

enflasyonun yok edilmesi sağlanabilir.


DIŞ TİCARET VE DÖVİZ KURU POLİTİKALARI

Dış ticaret politikası ithalatı ve

ihracatı etkileyecek şekilde

gümrük vergilerinde değişiklikler

yapmak, kotalar koymak,

kotaları kaldırmak ve gümrük

mevzuatında diğer bazı

değişiklikler yapmaktır.


DIŞ TİCARET VE DÖVİZ KURU POLİTİKALARI

İhracatın artıp ithalatın azalması

ise ekonomide üretim ve

dolayısıyla da istihdamda bir

canlanma ve genişlemeye

neden olur.

Döviz kuru politikası döviz

kurunda değişiklikler sağlayarak

ithalat ve ihracatı etkilemektir.

Diğer faktörler sabit kalmak kaydıyla, reel

döviz kurunda (enflasyondan arındırılmış

döviz kurunda) bir artış (reel olarak

dövizin pahalanması) ihracatın artmasına,

ithalatın da azalmasına neden olur.

TEMEL MAKRO EKONOMİ SORUNLARI VE fileTEMEL MAKRO EKONOM İ ... Ekonomik büyüme, ekonominin...

Documents

Transcript of TEMEL MAKRO EKONOMİ SORUNLARI VE fileTEMEL MAKRO EKONOM İ ... Ekonomik büyüme, ekonominin...