TELEKOMÜNİKASYON DÜNYASI VE TÜRKİYE

İNCELEMELERİ

ABDULLAH RAŞİT GÜLHAN

TELEKOMÜNİKASYON KURUMU

KURUL ÜYESİ

ÇANKAYA ÜNİVERSİTESİ

30 NİSAN 2003

KONU BAŞLIKLARI

1. TELEKOMÜNİKASYON NEDİR? 2. TELEKOMÜNİKASYON KURUMUNUN YAPISI 3. TELEKOMÜNİKASYON SEKTÖRÜNDE SON

HUKUKİ DÜZENLEMELER 4. TELEKOMÜNİKASYON ALANINDAKİ

TEKNOLOJİK GELİŞMELER 5. TELEKOMÜNİKASYON SEKTÖRÜMÜZÜN

KARŞILAŞTIRMALI EKONOMİK ANALİZİ6. LOKOMOTİF SEKTÖR NEDİR? 7. SORU CEVAP

Telekomünikasyon Nedir?

“Her türlü işaret, sembol, ses ve görüntünün ve elektrik sinyallerine dönüştürülebilen her türlü verinin kablo, telsiz, optik, elektrik, manyetik, elektro manyetik, elektro kimyasal, elektro mekanik ve diğer iletim sistemleri vasıtasıyla iletilmesi, gönderilmesi ve alınması”

Telekomünikasyon Nedir? (2)

Bir önceki slayttaki tarifin ışığı altında Telekomünikasyon cihazları;– İnternetten televizyona, deniz veya yer altından

uzaya, kişiselden-kamusala çok geniş spektrumda bir çok cihaz ve sistemi kapsamaktadır.

Yeni EU DüzenlemeleriBaşarılı bir Hukuki Düzenleme; Yerli ve Yabancı yatırımcılara yönelik;

- piyasaya girişi teşvik eder, - yasal zemini sağlamlaştırır,

Rekabet ortamının gelişmesini ve tüketicilerin tercih kullanabilmelerini teşvik eder,

Piyasa koşullarının yetersiz olması halinde kullanıcıların korunmasını temin edici mekanizmaları oluşturur.

Sektöre özgü ilk düzenleyici özerk kurumSektöre özgü ilk düzenleyici özerk kurum

Telekomünikasyon ve Radyokomünikasyon(*) alanlarında etkin Telekomünikasyon ve Radyokomünikasyon(*) alanlarında etkin

AğustosAğustos 2000 2000’de kuruldu’de kuruldu

İdari ve Mali özerkliğe haizİdari ve Mali özerkliğe haiz

Kurul Kurum’un en üst karar organıKurul Kurum’un en üst karar organı

(*) Radyo ve Televizyon Frekans Planlaması dahil, R&Tv lisans verilmesi ve içerik denetlemesi hariç(*) Radyo ve Televizyon Frekans Planlaması dahil, R&Tv lisans verilmesi ve içerik denetlemesi hariç

TeleTelekomünikasyon Kurumukomünikasyon Kurumu

Özerk Düzenleyici Otorite (NRA)

Hızlı Karar alma ve sorun (dispute) çözme mekanizması,

Sistematik karar verme (appeals) mekanizmasıYetki, adreslemede açıklık, yeterli kaynak ve

yetkinlik,Kararlarında bağımsızlığının sağlanması için

yeterli gelir kaynağı ve idari özerklik, ile donanmalıdır.

* Doktriner anlamda

Etkin düzenlemenin yürürlüğe konması için NRA*;

Hukuk Müşavirliği

Basın ve Tüketiciler ile İlişkiler Müşavirliği

TELEKOMÜNİKASYON TELEKOMÜNİKASYON KURULUKURULU

KURUL BAŞKANI

Tarifeler Dairesi Başkanlığı

Lisans ve Sözleşmeler Dairesi Başkanlığı

Sektörel Araştırma ve Stratejiler Dairesi

Başkanlığı

Sektörel Rekabet ve Tüketici Hakları Dairesi

Başkanlığı

Kurum Başkan Yardımcısı

Spektrum Yönetimi Dairesi Başkanlığı

Spektrum İzleme ve Denetleme Dairesi

Başkanlığı

Teknik Düzenleme ve Standardizasyon Dairesi

Başkanlığı

Uluslararası İlişkiler ve AB ile Koordinasyon

Dairesi Başkanlığı

Kurum Başkan Yardımcısı

İnsan Kaynakları Dairesi Başkanlığı

Muhasebe ve Finansman Dairesi Başkanlığı

Lojistik Dairesi Başkanlığı

Kurum Başkan Yardımcısı

Telekomünikasyon Bölge Müdürlükleri

Kurumsal Kalite Değerlendirme ve

GeliştirmeDairesi Başkanlığı

Bilgi Teknolojileri ve Koordinasyon Dairesi

Başkanlığı

Kurum Başkan Yardımcısı

29 29 Ocak 2000Ocak 2000’de’de 4502 sayılı Kanun Meclis tarafından kabul edildi. 4502 sayılı Kanun Meclis tarafından kabul edildi.

Bu Kanun ile;Bu Kanun ile;

Bağımsız Telekomünikasyon Kurumu kuruldu. Bağımsız Telekomünikasyon Kurumu kuruldu. 

Türk Telekom’un özelleştirilmesi yolunda önemli bir adım atılarak Kamu Türk Telekom’un özelleştirilmesi yolunda önemli bir adım atılarak Kamu İktisadi Teşebbüs (KİT) halinde devlete ait bir şirket haline geldi. Tİktisadi Teşebbüs (KİT) halinde devlete ait bir şirket haline geldi. Tüürkrk Telekom tarafından yürütülmekte olan regTelekom tarafından yürütülmekte olan regülülasyona yönelik görevler asyona yönelik görevler Telekomünikasyon Kurumu’na aktarıldı.Telekomünikasyon Kurumu’na aktarıldı.

Telsiz Genel Müdürlüğü lağvedildi ve bu kurumunda tüm görev ve Telsiz Genel Müdürlüğü lağvedildi ve bu kurumunda tüm görev ve sorumlulukları Telekomünikasyon Kurumu’na aktarıldı.sorumlulukları Telekomünikasyon Kurumu’na aktarıldı.

UlaştıUlaştırma Bakanlığı tarafından yerine getirilmekte olan görev ve rma Bakanlığı tarafından yerine getirilmekte olan görev ve sorumlukların önemli bir kısmı Telekomünikasyon Kurumu’na devredildi.sorumlukların önemli bir kısmı Telekomünikasyon Kurumu’na devredildi.

Türk Telekom’un tekel haklarına önemli kısıtlamalar getirTürk Telekom’un tekel haklarına önemli kısıtlamalar getiriildi.ldi.

Telekomünikasyon KurumuTelekomünikasyon Kurumu

Kurumsal AktörlerKurumsal Aktörler

TelekomünikasyonTelekomünikasyonKurumuKurumu

TelekomünikasyonTelekomünikasyonKurumuKurumu

Ulaştırma BakanlığıUlaştırma BakanlığıHaberleşme GenelHaberleşme Genel

MüdürlüğüMüdürlüğü

Ulaştırma BakanlığıUlaştırma BakanlığıHaberleşme GenelHaberleşme Genel

MüdürlüğüMüdürlüğü

Radyo ve TelevizyonRadyo ve TelevizyonÜst KuruluÜst Kurulu

Radyo ve TelevizyonRadyo ve TelevizyonÜst KuruluÜst Kurulu

Haberleşme YüksekHaberleşme YüksekKuruluKurulu

Haberleşme YüksekHaberleşme YüksekKuruluKurulu

Telekomünikasyon Kurumu ve Ulaştırma Bakanlığı

Yetkilendirme Tarife ve Arabağlantı

Numaralandırma Spektrum Planı & Tahsisi

Asgari Hizmet

belirleme

Politika oluşturma

TK UB

Bu yapıda Ulaştırma Bakanlığı’nın son derece önemli görevleri vardır makro anlamda tüm sektörel politikalar Ulaştırma Bakanlığı tarafından belirlenecek, TK’da bu politikalara uygun yekilendirme ve düzenlemeler yapacaktır.

Telekomünikasyon hizmetleri ve altyapının işletimi ile ilgili olarak Telekomünikasyon hizmetleri ve altyapının işletimi ile ilgili olarak görev alanına giren konularda yönetmelik çıkartmak veya diğer idari işlemleri görev alanına giren konularda yönetmelik çıkartmak veya diğer idari işlemleri yapmak, işletmeciler, aboneler, kullanıcılar ve Türk telekomünikasyon yapmak, işletmeciler, aboneler, kullanıcılar ve Türk telekomünikasyon sektörünü etkileyen tüm gerçek ve tüzel kişilerin ilgili mevzuata uymasını sektörünü etkileyen tüm gerçek ve tüzel kişilerin ilgili mevzuata uymasını denetlemek, bu hususta ilgili makamları harekete geçirmek ve gereken hallerde denetlemek, bu hususta ilgili makamları harekete geçirmek ve gereken hallerde kanunlarda öngörülen yaptırımları uygulamak,kanunlarda öngörülen yaptırımları uygulamak,

Radyo ve televizyon dahil her türlü yayınların belirlenmiş emisyon Radyo ve televizyon dahil her türlü yayınların belirlenmiş emisyon noktalarından yapılabilmesini teminen, ortak anten sistem ve tesisleri noktalarından yapılabilmesini teminen, ortak anten sistem ve tesisleri kurulması ile ilgili usul ve esasları tespit etmekkurulması ile ilgili usul ve esasları tespit etmek,,

27 nci maddede belirtilen ücretleri, Maliye Bakanlığınca her yıl 27 nci maddede belirtilen ücretleri, Maliye Bakanlığınca her yıl belirlenen yeniden değerleme oranını aşmamak üzere belirlemek, değiştirmek, belirlenen yeniden değerleme oranını aşmamak üzere belirlemek, değiştirmek, tahsil etmek veya terkin etmek ve bunlarla ilgili usul ve esasları düzenlemek, tahsil etmek veya terkin etmek ve bunlarla ilgili usul ve esasları düzenlemek, Kurumun yıllık bütçesini, gelir gider kesin hesabını, yıllık çalışma programını Kurumun yıllık bütçesini, gelir gider kesin hesabını, yıllık çalışma programını onamak, gerekirse bütçede hesaplar arasında aktarma yapmak veya gelir onamak, gerekirse bütçede hesaplar arasında aktarma yapmak veya gelir fazlasını talep halinde genel bütçeye devretmeye karar vermek.fazlasını talep halinde genel bütçeye devretmeye karar vermek.

Telekomünikasyon Kurumu’nun GörevleriTelekomünikasyon Kurumu’nun Görevleri

Telekomünikasyon Kurumu’nun ÖncelikleriTelekomünikasyon Kurumu’nun Öncelikleri

Çağdaş yapılanmanın tamamlanması,Çağdaş yapılanmanın tamamlanması,

Sektörü kuşatıcı üst düzey politika konseyi oluşturulması Sektörü kuşatıcı üst düzey politika konseyi oluşturulması ve yapılacak düzenlemelere tarafların görüşlerinin ve yapılacak düzenlemelere tarafların görüşlerinin yansıtılması,yansıtılması,

Kanunun öngördüğü düzenlemelerin bu çerçevede AB ile Kanunun öngördüğü düzenlemelerin bu çerçevede AB ile uyum gözetilerek hızla hazırlanması,uyum gözetilerek hızla hazırlanması,

Kanunda yapılması düşünülen değişiklik teklifiKanunda yapılması düşünülen değişiklik teklifi,

SEKTÖREL DÜZENLEME

TAM REKABET ORTAMITEKEL

DüzenlemeMiktarı

19981990 19981990

REKABET KANUNU

SEKTÖREL DÜZENLEMELER

Serbest ve Adil Rekabet ortamını tesis edecek,

Sadece “makul ve istenebilir” durumlarda düzenleme yapacak,

“Etkin Piyasa Gücü” tanımını ve bu tanıma uyan işletmecileri belirleyecek,

İşletmecilere eşit “yakınlıkta” olacak,

Sektöre danışacak,

Toplum refahını artıracak düzenlemeler yapacak: Kullanıcı, devlet, işletmeci.

Denetleyecek ve gerektiğinde ceza yetkisini kullanacak,

Kurum Neler YapacakKurum Neler Yapacak

Tüketicinin “hamisi” olacak,

Ekonomik ve teknik düzenleme;

Tarife Düzenlemesi,

Ara Bağlantı Genel Düzenlemesi ve Hakemlik,

Spektrum Planlama ve Tahsisi,

Asgari Evrensel Hizmet Politikaları,

Sektörde rekabet ortamının sağlanması ve korunması,

Teknik uyumluluk,

Kurum Neler Yapacak / 2Kurum Neler Yapacak / 2

Rekabetin oluştuğu piyasalara müdahale etmeyecek,

Gereksiz düzenleme yapmayacak,

Lisans ver(e)meyecek,

Hiçbir işletmeciye ayrıcalık tanımayacak,

Kapalı kapılar ardında düzenleme yapmayacak,

Kurum Ne Yapmayacak !Kurum Ne Yapmayacak !

Hizmet

Şebeke

Terminal

Telefon

SabitMobil

Terminal cihazı

Veri

Sabit

PC

Radyo-Televizyon

KabloUydu

Karasal

Televizyon

Ayrı şebeke Ayrı kural

Veri

Sabit

PC

Radyo/ Televizyon

KaboUydu

Karasal

Televizyon

Telefon

SabitMobil

Terminal

cihazı

Service

Network

Terminal

Herşeyde Yakınsama

Telsiz Uydu Kablo Telekom

Günümüzde

IP/ATMOptik

Omurga

IP/ATMOptik

Omurga

Şebeke/HizmetYönetimi

PCS &3G Cellular

KOBİ&Konut Erişimi

KamuŞebekesiİnternet

IP ŞebekesininPaylaşımı

GenişErişim

BroadbandFixed Wireless

Bürolar

Çeşitli İşyerleri Ev ofis veya Mobil Çalışanlar

DiğerTüketiciler

İnternet ve WEB Hosting

xDSLveya CATV

IPVPN over

xDSL

IPVPN

IPVPN

FR veyaATM

FR veyaATM

IPVPN

Günümüz mobil telekomünikasyon

şebekesi Uygulama

Düzeyi

Servis Kontrol Düzeyi

UygulamaHizmetlerŞebeke Düzeyi

İş Düzeyi

iAssureiProvisioniEngineer

Şebeke Elementleri

Taşıyıcı Şebeke Düzeyi

XX

X

X

X

KontrolTaşıyıcı

Packet DataPacket DataGatewaysGateways

Home Location RegisterHome Location Register

Mobile Mobile Switching Switching

CenterCenter

CDMA2000 & UMTS Baz İstasyonlarBaz İstasyonlar

Radio Radio ŞebekeŞebeke

KontrollorüKontrollorü

2015 yılı için vizyonel haberleşme mimarisi

Uygulama Düzeyi

Servis Kontrol

Düzeyi

Şebeke Yönetimi

Business Layer

iAssureiProvisioniEngineer

Network Elements

Taşıyıcı Şebeke Düzeyi

X

X

KontrolTaşıyıcıHome Location RegisterHome Location Register

4G & Beyond Base StationsBase Stations

GigEGigE

GenişbandKabloluErişim

Genişband Telsiz Erişim

Genişbandlı hizmetlerTümü veri, VoIP

W911, Streaming Video

UDWDMCPECPE

X

Meshmimari

X

XX

FTTB/HFTTB/H

DWDM

IPV6 Ötesi

Always On

OXC

X

Self - MonitoringSelf -Optimizing

Neden liberalleşme

• Telekomünikasyon sektörü rekabete açılırsa:– Türkiye ‘digital divide’dan başı dik çıkacak.– Yaratıcılık ve müteşebbislik gelişecek.– Yabancı yatırım akacak.– Enflasyon azalacak, belki de kalmayacak.– Fiyatlar düşecek.– DAHA DA ÖNEMLİSİ TÜRK TELEKOM VE

DİĞER TÜRKİYE TELEKOM ŞİRKETLERİ YURT DIŞINA YATIRIM YAPACAK VE BÖLGESEL GÜÇ HALİNE GELİNECEK.

Türkiye’de liberalleşme

Rekabete imkan sağlayan 4502 sayılı kanun çıkalı üç yıldan daha az süre geçmiştir.

Bu sürede İnternet Servis Sağlayıcılara, Uydu Platform, GMPCS ve VSAT İşletmecilerine 100’den fazla yetki verilmiştir.

Tam liberalleşme 1 Ocak 2004’de başlayacaktır.

Dünyada liberalleşmeBatı Avrupa ve ABD ile maalesef ortak konumuz

kalmadı. Rekabet ve liberalleşmede artık çok ileri durumdalar.

2000 sonu itibariyle temel telekom hizmetlerini rekabete açan ülkeler: Şili, Çin, El Salvador, Gana, İsrail, Meksika, Filipinler, Rusya, Uganda ve tüm Doğu Avrupa.

Türkiye ile hemen hemen beraber tam liberalleşme yapacak ülkeler: Fildişi Cumhuriyeti (2005), Moritus (2004), Senegal (2003), Güney Afrika (2003)

Serbestleşmenin Sonuçları Üzerine Bazı Örnekler

• Arjantin • Telekom sektör serbestleşmesi bir ekonomik paradigma olarak

seçilmiş ve 3 rakamlı enflasyonda tek hanelere inilmiştir.• 1999’da telekom hizmet ve cihaz toplam pazarı 13 milyar doları

aşmıştır ve her yıl %20 büyümektedir.

• Yunanistan• Serbestleşme 1996’da başlamıştır.• Kısa sürede 25,000 yeni iş açılmıştır.• Yunan Telekom OTE, Sırbistan, Romanya, Bulgaristan,

Ermenistan, Gürcistan gibi tüm özelleştirmeleri almıştır.

• İrlanda• 18 ay içerisinde fiyatlar %30 düşmüştür.• 1 seneden kısa süre içerisinde ev başına hat %20 artmıştır.

Yabancı yatırımcı açısından Türkiye

Türkiye, geniş ve genç nüfusuyla çok önemli bir pazar olarak görülmektedir.

Türkiye Doğu Avrupa, Kafkaslar, Orta Doğu ve Kuzey Afrika coğrafyasının tam ortasında yer almaktadır, dolayısıyla tüm bu bölge Türkiye’den kontrol edilebilir.

Maalesef değişken politikalar ve ekonomik belirsizlikler yabancı yatırımcıyı demotive etmektedir.

Tüm olumsuzluklara rağmen yabancılar Türkiye pazarından vazgeçmek istemiyorlar.

Bölgesel ICT Pazar büyümesi % olarak 2000-2002

Kaynak: EITO 2001 Pazar Büyüklüğü 2001: 2205 milyar Euro

13,0

11,0

8,98,2 8,3

7,66,7

5,9 6,1

12,4

11,0

9,710,4

9,6

8,4

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Batı Avrupa ABD Japonya Diğer Dünya Ülkeleri

Dünya

2000 2001 2002

Batı Avrupa’da IT ve Telekom Pazarı Büyümesi % olarak 1999-2002

Kaynak: EITO 2001 Pazar büyüklüğü 2001: 597 milyar Euro

13,4

10,8

14,3

11,5 11,0 11,0

7,2

10,9

0

2

4

6

8

10

12

14

16

1999 2000 2001 2002

Telekom. IT

Bazı Avrupa Ülkelerinde IT Pazar Büyüklüğü(%) 2000-2002

Kaynak: EITO 2001 Pazar Büyüklüğü 2001: 275 milyar Euro

12,312,5 12,7

9,8 9,8 10,2

12,511,2

10,6

12,711,8

11,3

13,6

10,39,6

11,511,0 10,9

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

Fransa Almanya Italya İngiltere İspanya BatıAvrupa

2000 2001 2002

Bazı Avrupa Ülkelerinde Telekom Pazar Büyüklüğü (%) 2000-2002

Kaynak: EITO 2001 Pazar Büyüklüğü 2001: 322 milyar Euro

15,3

11,0

7,1

10,911,1

7,9

14,8

9,2

7,1

15,9

12,0

8,0

19,5

15,9

8,3

14,3

11,0

7,2

0

4

8

12

16

20

24

Fransa Almanya Italya İngilter İspanya BatıAvrupa

2000 2001 2002

Her yıl Optik Haberleşme kapasite ve ücretler yaklaşık exponansiyonel olarak gelişmekte

Kap

asit

e (G

bp

s)

Ban

dg

eniş

liğ

i Ü

cret

i $(

000)

/ G

bp

s

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 20010

200

400

600

800

1,000

1,200

1,400

1,600

$0

$100

$200

$300

$400

Cost/Gbps Kapasite

Karşılaştırmalı analiz

Sabit hat penetrasyon– Türkiye: % 30 (hane başına: % 120)– Polonya: % 30 (hane başına: % 70)– Portekiz: % 43 (hane başına: % 130)– Yunanistan: % 55 (hane başına: % 150)– Macaristan: % 38 (hane başına: % 90)– Çek Cum: % 40 (hane başına: % 100)

Telekom yatırımı / GDP– Türkiye: % 0.5’in altında– Çek Cumhuriyeti: % 2– Portekiz ve Macaristan: % 1’in üstünde– Polonya ve Yunanistan: % 1 civarında

Karşılaştırmalı analiz

Telefon Haberleşmesinde Kullanıcı Seçimi

8

14

6

12

10

14

0

5

10

15

Lokal Arama Uzak mesafe/Uluslararası Çağrı

2 işletmeci 3-5 işletmeci 5’den fazla işletmeci

EU Üye Devletlerinde Nüfusun %100’ü arasında seçim hakkına sahip:

Kaynak: NRA’lar ve European Commission

Uluslararası Çağrı Ücretleri

EU ağırlıklı uluslararası çağrı ortalama ücreti1.

33

1.13

1.02

0.81

1.84

1.57

1.43

1.18

0.00

0.20

0.40

0.60

0.80

1.00

1.20

1.40

1.60

1.80

2.00

1998 1999 2000 2001

€ /

PP

P

Ticari KDV hariç

Mesken Aboneleri.KDV hariç

Kaynak: EU

Yerel ve Uzak Mesafe çağrı ücreti (3 dak)

Yerel Çağrı Uzak Mesafe Çağrı

13,33 13,04 13,51 14,55

72,69

57,91

45,5240,31

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Ağus. 1998 Ağus. 1999 Ağus. 2000 Ağus. 2001

€-ce

nts

, K

DV

Dah

il

EU15 ağırlıklı ortalama

Kaynak: Teligen

Uluslararası Kiralık Hatlar

Fiyat Değişim Eğilimi (2 Mb/s için) 1998 - 2001

0%

-12%

0%

-23%

-30%

0%

-33%-29%

-40%

-11%

-16%

-28%

-45%

-40%

-35%

-30%

-25%

-20%

-15%

-10%

-5%

0%

1998 1999 2000 2001

19

88

’de

n i

tib

are

n %

de

ğiş

im

2 Mb/s uzak EU

2 Mb/s yakın EU

2 Mb/s USA’ye

Pazar Paylaşımı (telefon)

EU EU yerleşik (yerleşik (incumbentincumbent)) operat operatörlerin ortalama örlerin ortalama pazar paylaşımı pazar paylaşımı ( (gelire göregelire göre))

EU EU yerleşik (yerleşik (incumbentincumbent)) operat operatörlerin ortalama örlerin ortalama pazar paylaşımı pazar paylaşımı ( (gelire göregelire göre))

90%

80%

71%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Yerel Uzak mesafe Uluslararası

1997 1998 1999 2000

Kaynak: NRA’lar ve European Commission

Pazar Paylaşımı (GSM)

EU ortalama GSM operatörlerin pazar paylaşımı

0%

20%

40%

60%

80%

100%

1998 1999 2000 2001

Lider operatör Diğerleri

Kaynak: EU

Ülkelere göre ICT alanında nitelikli personel durumu 2000-2003 (milyon)

Kaynak: EITO 2001

Talep

Açık Talep AçıkAlmanya 2.15 0.28 2.73 0.35Fransa 1.75 0.18 2.09 0.22İngiltere 1.91 0.22 2.35 0.33İtalya 1.00 0.11 1.26 0.16İspanya 0.57 0.07 0.75 0.11Batı Avrupa 10.40 1.21 13.03 1.69

2000 2003

Mobil E-Ticaret Gelir Beklentisi (milyar €)

30,1

22,6

14,6

7,22,5

0,4

49,5

33,7

21,1

11,0

3,70,6

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

2000 2001 2002 2003 2004 2005

B2C

B2B

Kaynak: EITO 2001 B2B:Business to Business; B2C: Business to Customer

Niçin Serbestleşme ?

Daha hızlı büyüyen, gelişen ve daha iyi hizmet veren serbest telekomünikasyon piyasaları,

Telekomünikasyon ağlarını genişletmek ve geliştirmek ve yeni hizmetleri piyasaya sunmak için özel sektör sermayesini çekme ihtiyacı,

Hızla gelişen internet hizmetleri ve yeni hizmet sağlayıcıları,

Sabit şebekelere alternatifler sağlayan ve telekomünikasyon pazarına yeni hizmet sağlayıcılarını getiren mobil ve diğer telsiz hizmetlerinde gelişme,

Hızla gelişen uluslararası telekomünikasyon hizmet ticareti,

Serbestleşme Eğilimleri (OECD)

1998 yılında 30 OECD ülkesinin çoğunda gerçekleştirilen reformlar

OECD piyasasının yüzde 96’sı rekabete açık,

Kalan % 4’lük grupta Çek Cumhuriyeti, İrlanda, Macaristan, Polonya, Portekiz ve Türkiye

2001 yılı sonunda, tekelin devam ettiği tek OECD ülkesi: Türkiye

Telekomünikasyonda rekabetin ilerlemesinin, pazarın Telekomünikasyonda rekabetin ilerlemesinin, pazarın büyümesi ve gelişmesi üzerindeki olumlu etkileri,büyümesi ve gelişmesi üzerindeki olumlu etkileri,

Telekomünikasyon gelirleri, önceki tekel şirketler de dahil Telekomünikasyon gelirleri, önceki tekel şirketler de dahil olmak üzere artması,olmak üzere artması,

Eski tekellerin rekabetin hemen akabinde gelir artışı; Eski tekellerin rekabetin hemen akabinde gelir artışı; (1997-98)(1997-98)

France Telecom (Fransa) France Telecom (Fransa) % 5.3% 5.3

Telenor (Norveç) Telenor (Norveç) % 11.2% 11.2

Swisscom (İsviçre) Swisscom (İsviçre) % 5.1% 5.1

Belgacom (Belçika)Belgacom (Belçika) % 5.9% 5.9

Deutsche Telecom (Almanya)Deutsche Telecom (Almanya) % 3.4 % 3.4

Eski Tekellerin GelirleriEski Tekellerin Gelirleri

Temel Hizmet Rekabetine Temel Hizmet Rekabetine Kapıların AçılmasıKapıların Açılması

57

36

68

49

18

39

1613

53

010

2030

4050

6070

80

1995 1997 2000

Ülk

eler

Lokal Uluslararası Uzun Mesafe

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Afrika Americas Asya-Pasifik

ArapÜlkeleri

Avrupa

Monopol Duopol Rekabet

Dünya genelinde temel Dünya genelinde temel telekomünikasyon hizmetlerinde telekomünikasyon hizmetlerinde rekabete izin veren ülkelerin rekabete izin veren ülkelerin sayısındaki artış, 1995-2000sayısındaki artış, 1995-2000

Bölgelere göre temel telekomünikasyon Bölgelere göre temel telekomünikasyon hizmetlerinde rekabetin sağlandığı hizmetlerinde rekabetin sağlandığı ülkelerin yüzdesi, 1995-2000ülkelerin yüzdesi, 1995-2000

Avrupa ’da Tekelden Rekabete Geçişin Etkileri (1)

10 dkuluslararası(ABD)

50

40

30

20

10

0

-10

-20

-30

-50

-60

Aylık (Sabit) ücret

3 dkyerelgörüşme

10 dkuzakmesafe

10 dkuluslararasıkomşu ABülkeleri

1997-2000 arasında AB ülkelerinde ortalama tarifelerinin 1997-2000 arasında AB ülkelerinde ortalama tarifelerinin değişimi (%)değişimi (%)

Avrupa’da Tekelden Rekabete Geçişin Etkileri (2)

• Telekomünikasyon sektöründeki gelişmeyle ortaya çıkan bilgi teknolojileri hızla büyümekte ve Avrupa ekonomisine büyük katkı sağlamakta,

• Yeni iş olanakları, yeni fırsatlar, yeni ürünler ve yeni hizmetler ortaya çıkmakta, bu süreç te ekonomik büyümeyi ve rekabet düzeyini artırmakta,

• Avrupa’ da 4 milyonun üzerinde insan bu sektörde çalışmakta, bilgi hizmetleri sektörü AB’deki 4 yeni işten birini yaratmakta,

• Gelecekteki sektörün istihdam yaratma potansiyelinin daha yüksek olacağı, 2005 yılına kadar Avrupa işitsel görsel pazarının % 70 büyüyeceği ve bunun 300.000 adet yeni istihdam olanağına dönüşeceği tahmin edilmekte

• AB’de ekonomik büyümeye en önemli katkı telekomünikasyon sektöründen gelmekte,

• Bu sektörde rekabet yeni teknolojilerin gelişmesine, düşük fiyatların oluşmasına, dolayısı ile ekonomik ve toplumsal faydaların oluşmasına katkı yapmaktadır.

Avrupa ’da Tekelden Rekabete Geçişin Etkileri (3)

İşletmeci Sayısı Verilen lisanslar ve işletmeci sayılarında önemli artışlar,

AB’ne üye ülkelerde; 240’ın üzerinde uzun mesafe ve uluslararası görüşme imkanı sağlayan işletmeci,

180 civarında ulusal ve uluslararası ve 375 civarında ise yerel şebeke hizmetleri veren işletmeci bulunmakta

Rekabetin YaygınlaşmasıYasal yükümlü işletmecinin pazar gücünde henüz belirgin bir düşme görülmemekle birlikte pazar analizleri bu işletmecilerin pazar güçlerinin gittikçe azaldığını göstermekte

Tekel Süresi Hakkında Düzenlemeler - Türkiye

Düzenleme ve Yılı Tekelin Kalkacağı Tarih

DTÖ taahhütü, 1997 31 Aralık 2005

4502 sayılı Kanun, 2000 31 Aralık 2003

4673 sayılı Kanun, 2001 “Kamu payı % 50 ’nin altına düştüğünde”

Türkiye ’de Tekelin Kaldırılmasının Etkileri (1)

Türk Telekom A.Ş.’ye Etkileri

Türk Telekom tarifelerinin Türk Telekom tarifelerinin yerel görüşmede maliyet altında olmasından yerel görüşmede maliyet altında olmasından dolayı dolayı meydana gelebilecek fiyat artışları olumsuz bir hava yaratabilir. Ancak meydana gelebilecek fiyat artışları olumsuz bir hava yaratabilir. Ancak bu artışlar diğer görüşme fiyatlarında meydana gelecek azalmalarla telafi bu artışlar diğer görüşme fiyatlarında meydana gelecek azalmalarla telafi edilebilecektir. edilebilecektir.

Türk Telekom piyasaya yeni giren işletmecilerle rekabet edemezse, hızla Türk Telekom piyasaya yeni giren işletmecilerle rekabet edemezse, hızla pazar payını kaybedip pazar payını kaybedip kküçülebilir. üçülebilir.

Türk Telekom, beklediği gelirleri sağlayamazsa, planlamış olduğu yatırımları Türk Telekom, beklediği gelirleri sağlayamazsa, planlamış olduğu yatırımları yerine getiremeyebilir, gerekli düzenlemeler yapılmazsa, Türk Telekomun yerine getiremeyebilir, gerekli düzenlemeler yapılmazsa, Türk Telekomun yürüttüğü asgari evrensel hizmetlerde aksamalar meydana gelebilir. yürüttüğü asgari evrensel hizmetlerde aksamalar meydana gelebilir.

Tekel hakkının olmaması, özelleştirme sırasında fiyatının düşmesine neden Tekel hakkının olmaması, özelleştirme sırasında fiyatının düşmesine neden olabileceği endişesi olabileceği endişesi oluşabilir.oluşabilir.

Daha iyi rekabet edebilmesi için, çalışanların performansını artırıcı önlemler Daha iyi rekabet edebilmesi için, çalışanların performansını artırıcı önlemler alması gerekeceğinden, özellikle idari personel ve vasıfsız işçiler başta olmak alması gerekeceğinden, özellikle idari personel ve vasıfsız işçiler başta olmak üzere, işten çıkarmalar yaşanabilir.üzere, işten çıkarmalar yaşanabilir.

Türkiye ’de Tekelin Kaldırılmasının Etkileri (2)

Muhtemel Pozitif Etkileri (1) Teknolojik gelişme; Teknolojik gelişme;

Ücretlerin düşmesi, Ücretlerin düşmesi,

Tüketiciye yeni, kaliteli, istediği içerikte hizmetlerin sunulmasını Tüketiciye yeni, kaliteli, istediği içerikte hizmetlerin sunulmasını

Mevcut ağların en iyi ve verimli biçimde kullanılması ile birlikte, kullanıcıların Mevcut ağların en iyi ve verimli biçimde kullanılması ile birlikte, kullanıcıların beklentilerinin daha kolay karşılanabilmesi,beklentilerinin daha kolay karşılanabilmesi,

Profesyonel pazarlama politikaları çerçevesinde sunulan hizmetlerin tanıtımı ile Profesyonel pazarlama politikaları çerçevesinde sunulan hizmetlerin tanıtımı ile yeni teknolojilerin kullanımının özendirilmesi yeni teknolojilerin kullanımının özendirilmesi

Ülkemizdeki telekomünikasyon pazarının büyümesi, yatırımların artması, Ülkemizdeki telekomünikasyon pazarının büyümesi, yatırımların artması, ekonomik büyümeye ve istihdama katkı sağlayacak yeni servislerin hizmete ekonomik büyümeye ve istihdama katkı sağlayacak yeni servislerin hizmete girebilmesi için dış finans kaynaklarından yararlanılmasıgirebilmesi için dış finans kaynaklarından yararlanılması

Liberalleşme ile birlikte devletin yatırımcı kimliği biraz daha geri plana çekilecek, Liberalleşme ile birlikte devletin yatırımcı kimliği biraz daha geri plana çekilecek, politika belirleyici, düzenleyici ve denetleyici rolleri artarak devam edecektir. politika belirleyici, düzenleyici ve denetleyici rolleri artarak devam edecektir.

Telekomünikasyon altyapısının güçlendirilmesi, ilişkili bulunduğu diğer iş Telekomünikasyon altyapısının güçlendirilmesi, ilişkili bulunduğu diğer iş alanlarının gelişimine olumlu katkıda bulunabilecek, internet’in gelişmesi için alanlarının gelişimine olumlu katkıda bulunabilecek, internet’in gelişmesi için alternatif yatırım planları ortaya çıkacak, buna bağlı olarak hızla büyüyen “sayısal alternatif yatırım planları ortaya çıkacak, buna bağlı olarak hızla büyüyen “sayısal bölünme”nin etkisi en aza indirilebilecektir. bölünme”nin etkisi en aza indirilebilecektir.

Türkiye ’de Tekelin Kaldırılmasının Etkileri (3)

Muhtemel Pozitif Etkileri (2)

Piyasaya girmek isteyen yeni işletmecilere lisans vermek yoluyla lisans Piyasaya girmek isteyen yeni işletmecilere lisans vermek yoluyla lisans ücretleri, vergiler gibi yeni gelir kalemleri ile hazineye ek gelir kazandırmak ücretleri, vergiler gibi yeni gelir kalemleri ile hazineye ek gelir kazandırmak mümkün olabilecek,mümkün olabilecek,

Türk Telekom asgari evrensel hizmet zorunluluğu yükünü başka bir Türk Telekom asgari evrensel hizmet zorunluluğu yükünü başka bir işletmeciyle paylaşabilecektir. işletmeciyle paylaşabilecektir.

Rekabet eden bir şirkete dönüşmesi ve uluslararası alanlara açılarak Rekabet eden bir şirkete dönüşmesi ve uluslararası alanlara açılarak gelirlerini artırması sonucu Avrupa ve Asya’da etkin bir güç olabilecek gelirlerini artırması sonucu Avrupa ve Asya’da etkin bir güç olabilecek stratejiler geliştirmesi sağlanacaktır.stratejiler geliştirmesi sağlanacaktır.

Sonuçlar (1)

Dünya’daki tekeller birbiri ardına sona ererken Türkiye’nin Dünya’daki tekeller birbiri ardına sona ererken Türkiye’nin tekelci bir politikada ısrar etmesi çok anlamlı değildir. tekelci bir politikada ısrar etmesi çok anlamlı değildir.

Türk Telekom ’un henüz özelleşmemiş olması tekelin Türk Telekom ’un henüz özelleşmemiş olması tekelin kaldırılması açısından bir avantaj olarak düşünülebilir. Aksi kaldırılması açısından bir avantaj olarak düşünülebilir. Aksi takdirde, tekelin kaldırılması için Türk Telekom ’un muhtemel takdirde, tekelin kaldırılması için Türk Telekom ’un muhtemel hissedarları bir takım ayrıcalıklar, ek destekler talep hissedarları bir takım ayrıcalıklar, ek destekler talep edebileceklerdir. edebileceklerdir.

Serbestleşmiş bir pazarda rekabet eden, iyi organize olmuş Serbestleşmiş bir pazarda rekabet eden, iyi organize olmuş ve kaynaklarını verimli kullanan, karlı bir kuruluşun ve kaynaklarını verimli kullanan, karlı bir kuruluşun özelleştirilmesi de çok daha verimli biçimde özelleştirilmesi de çok daha verimli biçimde gerçekleşebilecektir.gerçekleşebilecektir.

Sonuçlar (2)

Yaygın asgari hizmet sadece sabit telefon hizmeti ile kısıtlı Yaygın asgari hizmet sadece sabit telefon hizmeti ile kısıtlı kalmayacak aynı zamanda yerini internet ve data servislerine kalmayacak aynı zamanda yerini internet ve data servislerine bırakacaktır. bırakacaktır.

Türk telekomünikasyon sektörünün rekabete açılması ülke Türk telekomünikasyon sektörünün rekabete açılması ülke gelişimine önemli katkıda bulunacaktır. Serbestleşme sonucunda; gelişimine önemli katkıda bulunacaktır. Serbestleşme sonucunda; sektör açık, şeffaf ve global piyasalarla uyumlu bir yapıya sektör açık, şeffaf ve global piyasalarla uyumlu bir yapıya kavuşacaktır. kavuşacaktır.

Özerk şirketlerin faaliyet gösterdiği, devlet müdahalesinin Özerk şirketlerin faaliyet gösterdiği, devlet müdahalesinin minimum seviyede olduğu, kuralların açıkça belirtildiği bir sektörde minimum seviyede olduğu, kuralların açıkça belirtildiği bir sektörde yapılacak faaliyetler, tüketiciye daha ucuz, verimli ve kaliteli yapılacak faaliyetler, tüketiciye daha ucuz, verimli ve kaliteli hizmetten faydalanma şansı verecektirhizmetten faydalanma şansı verecektir

Sonuçlar (3)

Yeni hizmetler için uygulanacak lisans rejiminin, diğer Yeni hizmetler için uygulanacak lisans rejiminin, diğer düzenlemeler ile birlikte, tekel kalkmadan önce yerleştirilmiş düzenlemeler ile birlikte, tekel kalkmadan önce yerleştirilmiş olması gerekmektedir. olması gerekmektedir.

Serbest rekabetin oluşması için tekel hakkının kaldırılması Serbest rekabetin oluşması için tekel hakkının kaldırılması yeterli değildir. Bunun yanında, yasal yükümlü operatörün yeterli değildir. Bunun yanında, yasal yükümlü operatörün etkin gücünü kötüye kullanmasını önleyecek; öldürücü fiyat etkin gücünü kötüye kullanmasını önleyecek; öldürücü fiyat uygulamaları, yerel ağın kullanıma açılması, arabağlantı, uygulamaları, yerel ağın kullanıma açılması, arabağlantı, çapraz sübvansiyon, muhasebelerin ayrılması, fiyat çapraz sübvansiyon, muhasebelerin ayrılması, fiyat zorlamaları, birleşme veya birlikte hareket etme gibi zorlamaları, birleşme veya birlikte hareket etme gibi konularda yasal düzenlemelerin hayata geçirilmesi konularda yasal düzenlemelerin hayata geçirilmesi gerekmektedir. gerekmektedir.

Böylece tekel sonrası hızla rekabet ortamı yaratılmış olacak Böylece tekel sonrası hızla rekabet ortamı yaratılmış olacak ve serbestleşmeden beklenen yararlar gecikmeden hayata ve serbestleşmeden beklenen yararlar gecikmeden hayata geçebilecektir.geçebilecektir.

Sonuçlar (4)

Bilgi çağının temel gereklerinden olan telekomünikasyonun Bilgi çağının temel gereklerinden olan telekomünikasyonun hızla gelişimi ve yaygınlaştırılması için Türk Telekom ’un, bir an hızla gelişimi ve yaygınlaştırılması için Türk Telekom ’un, bir an önce yeniden yapılandırılarak, tekel hakkının 31 Aralık 2003 tarihi önce yeniden yapılandırılarak, tekel hakkının 31 Aralık 2003 tarihi beklenmeden mümkün olan en kısa sürede sona ermesi uygun beklenmeden mümkün olan en kısa sürede sona ermesi uygun olacaktır. olacaktır.

Tekelin kalkması ve pazarın serbest rekabete açılması Tekelin kalkması ve pazarın serbest rekabete açılması sağlandığında, telekomünikasyon sadece kendi sektöründeki sağlandığında, telekomünikasyon sadece kendi sektöründeki gelişimi ile kalmayacak, diğer sanayi dallarının gelişiminde de gelişimi ile kalmayacak, diğer sanayi dallarının gelişiminde de lokomotif görevini yerine getirecektir.lokomotif görevini yerine getirecektir.

Abdullah Raşit GÜLHANAbdullah Raşit GÜLHANargulhan@tk.gov.trargulhan@tk.gov.tr

www.tk.gov.trwww.tk.gov.tr