1

>>

1

JAARVERSLAG 2015 – 2016

STICHTING

TECHNASIUM UIT

GE

BR

EID

E V

ER

SIE

>>De foto op de cover (en de rest van deze serie) is gemaakt

op Melanchthon Bergschenhoek. Voor Anthura hebben

technasiumleerlingen uit de derde klas van deze school

onderzoek gedaan naar anthuriumplanten. Anthura is

specialist op het gebied van veredeling en vermeerdering

van orchideeën en anthurium. Zo levert het bedrijf jong

plantmateriaal in meer dan 70 landen over de hele wereld.

Anthura heeft een groene wand ontwikkeld waarin planten

staan die automatisch water krijgen. Tijdens het project

hebben leerlingen onderzocht welke eigenschappen en

effecten een positieve en/of negatieve invloed hebben op

de groei van planten. Ook heeft Anthura een aantal SMART

plantsensoren ter beschikking gesteld, waarvan zij wilden

weten hoe betrouwbaar ze waren.

Een aantal maanden stond de technasiumwerkplaats vol

met ruim honderd planten en een deel van de wand van

het lokaal was zelfs in een groene wand omgebouwd. De

leerlingen hebben de planten onder diverse omstandigheden

onderzocht, zoals verschillende kleuren licht,

omgevingstemperaturen en manieren om de watertoevoer

naar planten te reguleren. Per week werden de effecten op

de planten bijgehouden. Hierbij werd door een paar teams

ook gebruik gemaakt van zelfgeprogrammeerde Arduino-

boards. Andere teams kozen ervoor om de planten te

onderwerpen aan extreme omstandigheden zoals een lage

ovenstand om een tropische omgeving na te bootsen. Aan

het eind van het project stonden de planten er verschillend

bij door de diverse omstandigheden waaraan ze waren

blootgesteld: sommigen bloeiden uitbundig terwijl anderen

veel dode bladeren hadden. De leerlingen analyseerden de

planten vervolgens weer en trokken hier conclusies uit.

Fotografie: Chantal de Visser

C o v e r f o t o

2

3

>>

V o o r w o o r d 4

F e i t e n & C i j f e r s 5

S c h o o l j a a r i n v o g e l - v l u c h t 6

1 O n d e r w i j s

1.1 O&O-projecten 8

1.2 mijnTechnasium 2.0 8

1.3 Technasium Top Award 2016 10

1.4 Samenwerking met hoger onderwijs 11

1.5 Samenwerking met het bedrijfsleven 13

1.6 Uitwerking proposal Randstad-Noord 14

2 D e s k u n d i g h e i d

2.1 Scholingsweken 16

2.2 Evaluatie 18

2.3 Certificering 18

2.4 Technasium Trainer 18

2.5 Register Leraar 19

3 K w a l i t e i t

3.1 Evaluatie Technasium Audits 21

3.2 Bijeenkomst verfijning auditsystematiek 22

3.3 Proportionele audits 22

4 C o m m u n i c a t i e

4.1 Website 25

4.2 Technasium Magazine 26

4.3 Overige 27

4.4 Ontwikkeling 27

5 O r g a n i s a t i e

5.1 Scholen en netwerken 29

5.2 Bestuur 30

5.3 Expertisecentrum Technasium 30

5.4 Netwerkcoaches 30

5.5 Participantenraad 31

5.6 Adviesraad 32

5.7 Webadviesraad 32

6 U i t d e n e t w e r k e n 33

7 F i n a n c i ë n 45

B i j l a g e n

Netwerken 46

In-, door- en uitstroomcijfers 48

C O L O F O N

Samenstelling: Lisa Rosing, Stichting Technasium Vormgeving: Ruurd de Boer, DBDdesign

4

>>VOORWOORD

OI n v e s t e r e n i n s a m e n w e r k i n g

ok het afgelopen schooljaar hebben we samen hard gewerkt aan de doorontwikkeling

van het technasium. Het woord ‘samen’ gebruik ik niet voor niets, want we kunnen het

niet alleen. De samenwerking met hoger onderwijs, bedrijven en andere strategische

partners is onmisbaar voor ons onderwijs en daarmee voor onze leerlingen. We kunnen

van elkaar leren en elkaar versterken. Een van de manieren om die samenwerking

handen en voeten te geven, is het afsluiten van convenanten. Dat is in het schooljaar

2015-2016 regelmatig gebeurd, zoals in dit jaarverslag valt te lezen. Er zijn

convenanten met Van Hall Larenstein, Windesheim en CAH Vilentum ondertekend.

Iets dat ik van harte toejuich. Maar samenwerking kan ook op een andere manier vorm

krijgen. Zo organiseerden we afgelopen schooljaar voor het eerst de Innovatieprijs

samen met Bouwend Nederland. Mijn wens is om dit soort initiatieven de komende

jaren te blijven ontplooien en verder uit te bouwen. Want samen kom je nou eenmaal

verder dan alleen.

Dr. Tini Hooymans,

Voorzitter bestuur Stichting Technasium

5

>>

FEITEN & CIJFERS

AANTAL O&O-PROJECTEN

met keurmerk: 273 gestart

60 afgerond

aantal in de bieb

einde schooljaar: 111

in coproductie: 304 aangemaakt

O&O

SCHOLING

3 scholingsweken

606 deelnemers

1278 gevolgde trainingen

Gemiddeld evaluatiecijfer: 7,8

CERTIFICERING

Basiscertificaat behaald door:

133 O&O-docenten

31 O&O-assistenten

149 docenten bezig met trainingen

voor gevorderdencertificaat

Mastertrack TU:

19 studenten behaalden

O&O-certificaat

AANTAL TECHNASIA

85 technasia

7 technasia in voorbereidend jaar[T]

TTA 2016

5.072 leerlingen

1.323 teams

74 technasia

6

>>

TIJDLIJNH e t s c h o o l j a a r i n v o g e l v l u c h t

8 oktober 2015: Ondertekeningconvenant Van Hall Larenstein Velp

27 oktober 2015: Nieuw technasium-netwerk Noord-Holland

3 november 2015: Ondertekening vernieuwd convenant met Windesheim

23 april 2016: Technasium Top Award

11 mei 2016: Ondertekening convenant met CAH Vilentum

6 juni 2016: Innovatieprijs met Bouwend Nederland

>H

1.1 O&O-projecten

1.2 mijnTechnasium 2.0

1.3 Technasium Top Award 2016

1.4 Samenwerking met hoger onderwijs

1.5 Samenwerking met het bedrijfsleven

1.6 Uitwerking proposal Randstad-Noord

et technasium is inmiddels sterk ingebed binnen het havo- en

vwo-onderwijs en de waarde ervan wordt door velen erkend.

Maar om deze positie te behouden blijven we investeren

in de relatie met zowel bedrijven als hoger onderwijs-

instellingen. Want zonder hen kan het technasium-onderwijs

niet bestaan. Maar we benadrukken wel dat dit een

wederzijdse relatie is: beide partijen hebben belang bij deze

samenwerking. Ook dit schooljaar investeerden we hierin.

1 ONDERWIJS

7

>

8

>>

1 . 1 O & O - p r o j e c t e n

Centraal binnen het technasiumonderwijs staat het

examenvak Onderzoek & Ontwerpen (O&O), dat door het

ministerie van OC&W wordt erkend als profielkeuzevak in

de profielen Natuur en Techniek en Natuur en Gezondheid.

Hierbij werken leerlingen in teamverband projectmatig

aan actuele bètatechnische opdrachten uit de praktijk.

Dat gebeurt vanaf de brugklas tot en met het examen.

Doordat technasiumleerlingen al vroeg kennis maken

met uiteenlopende sectoren, beroepen, onderwerpen en

vraagstukken binnen de bètatechniek, worden ze goed

uitgerust voor een weloverwogen keuze en verdere

carrière in deze sector. Binnen het technasiumonderwijs

ontwikkelen leerlingen de competenties en vaardigheden

die nodig zijn binnen de bètatechniek. Zoals creativiteit,

ondernemendheid, communicatie, zelfsturing, samenwerking

en projectmatig werken.

Alle O&O-docenten en -assistenten, technatoren en

schoolleiders hebben toegang tot het interactieve platform

mijnTechnasium. Hier kunnen docenten samen met collega’s

O&O-projecten schrijven. In het schooljaar 2015-2016 is

een begin gemaakt met 273 nieuwe keurmerkprojecten.

Van 60 daarvan is het proces van schrijven, testen, bijstellen

en toetsen afgerond. Daarnaast is gestart met 304 nieuwe

coproductie-projecten.

1 . 2 m i j n T e c h n a s i u m 2 . 0

Naast de mogelijkheid om in mijnTechnasium O&O-projecten

te schrijven, zijn op dit online platform ook bibliotheken

met allerlei soorten les- en docentenmateriaal, filmpjes en

ander materiaal voor het technasium en het vak O&O te

vinden. Daarnaast kunnen docenten groepen aanmaken

zodat ze over een bepaald onderwerp of over een O&O-

project kunnen discussiëren. Ook is er sinds dit schooljaar

een nieuwsmodule aan mijnTechnasium toegevoegd, waar

uiteenlopende nieuwsberichten worden geplaatst. Sinds de

lancering van mijnTechnasium 2.0 in februari 2015 wordt dit

platform voortdurend doorontwikkeld. Twee keer per jaar

worden er updates doorgevoerd. Hierbij dient de input van

docenten als uitgangspunt.

273 nieuwe keurmerkprojecten

60 afgerond

Jongeren ontwerpenbushalte van detoekomst

Dagblad van het Noorden, 5 juli 2016

9

>

De stichting wil de participatie en betrokkenheid van O&O-

docenten bij het platform graag vergroten. Met dit doel is dit

schooljaar de Webadviesraad opgericht, waarin docenten uit

verschillende netwerken zitting hebben.

Tegelijk met de oplevering van mijnTechnasium 2.0 werden

de bouwstenen bovenbouw opgeleverd. De zestien bouw-

stenen zijn gebaseerd en tot stand gekomen op basis van

materiaal dat door verschillende technasia is ontwikkeld.

Iedere bouwsteen beschrijft een fase tijdens een

keuzeproject of meesterproef en bevat tips en praktische

opdrachten waarmee een leerling of team in de bovenbouw

ondersteund kan worden. Doel is om zowel docenten als

leerlingen handvatten en houvast te geven tijdens een

bovenbouwproject. Daarnaast kunnen O&O-docenten eigen

materiaal uploaden en worden de originele bouwstenen

regelmatig geactualiseerd op basis van input uit het land.

Scholen hebben hier een plek om materiaal te halen en

te leveren om zo optimaal van elkaar te kunnen leren. De

enige bouwsteen die nog miste was 13 (beoordeling). Deze

is dit schooljaar opgeleverd en staat in de bibliotheek in

mijnTechnasium.

>

>

1 . 3 T e c h n a s i u m T o p A w a r d 2 0 1 6

In samenwerking met Techniektalent.nu organiseerde

Stichting Technasium voor de negende keer de Technasium

Top Award, de ontwerpwedstrijd voor leerlingen uit de

tweede klas van het technasium. Liefst 5.072 leerlingen

(1.323 teams) van 74 technasiumscholen deden mee,

een nieuw record. Via schoolcompetities en regiofinales

plaatsten de twaalf teams met de beste ontwerpen zich

voor de landelijke finale die op 22 en 23 april 2016 in het

Evoluon in Eindhoven plaatsvond. Opdrachtgever was IGOV

(Innovatie Platform Openbare Verlichting). De opdracht:

ontwerp een lichtconcept voor een publieke ruimte, dat zich

aanpast aan de lichtbehoefte. Zorg ervoor dat de gebruikers

van deze ruimte geen lichthinder ervaren, zich fijn en veilig

voelen en goed kunnen functioneren. De teams moesten

tijdens de tweedaagse finale een ontwerp én een

werkend prototype maken en deze vervolgens

presenteren aan een deskundige jury. De finale

was te volgen via Facebook, Twitter en een

livestream.

Dagmar de Hoop, Ariana Kalsbeek, Amalia Gomez

Rodriguez en Mette Ruseler van SG Lelystad

sleepten de award in de wacht met hun idee

‘Tunnelvisie’; dynamische tunnelverlichting. Dit

team was het enige team in de finale dat volledig

uit meisjes bestond. “Dat maakt het nog leuker”, zei

teamlid Ariana Kalsbeek van het winnende team.

“We hebben er ook heel hard aan gewerkt met zijn allen. Het

idee moest niet alleen goed zijn, maar vooral ook haalbaar.

Daarom hebben we ons ontwerp de afgelopen maanden

steeds bijgeschaafd zodat het echt uitvoerbaar is. Dat was

ook de kracht van ons team.” Met haar teamgenoten won

Kalsbeek naast de award een rondvlucht boven de regio.

Het was voor het laatst dat de Technasium Top Award

plaatsvond in deze vorm. TechniekTalent.nu heeft zich

teruggetrokken uit de organisatie en gaat zich richten op

een andere doelgroep. De Technasium Top Award blijft wel

bestaan, maar in een adere vorm. Stichting Technasium

gebruikt het schooljaar 2016-2017 om zich te beraden op

een nieuwe invulling van het concept. Dat schooljaar zal de

Technasium Top Award daarom niet plaatsvinden. Al wel

zeker is dat de wedstrijd wordt verplaatst van de tweede

naar de derde klas.>

10

11

>>

1 . 4 S a m e n w e r k i n g m e t h o g e r o n d e r w i j s

Goede samenwerking tussen technasia en hoger onderwijs

(ho) is van wederzijds belang. Gezamenlijke doelstellingen

zijn:

• De ontwikkeling van bètatalenten stimuleren;

• Een brede studie- en beroepsoriëntatie zodat leerlingen

gerichter en gemotiveerder een studiekeuze maken;

• Doordat leerlingen al competenties beheersen om

succesvol te studeren wordt de overgang van vo naar ho

minder groot en zal het studeren gemakkelijker gaan;

• Docenten van technasia en ho kennis laten maken met

elkaars onderwijs, zodat we van elkaar kunnen leren en

de opleidingen op elkaar kunnen afstemmen;

• Professionaliseringsaanbod vanuit ho voor vo-docenten

aanpassen op de coachende rol die docenten in de klas

hebben;

• Gezamenlijk ontwikkelen van onderwijs op het gebied

van projectmatig werken, beoordelen en begeleiden.

Stichting Technasium streeft ernaar met zoveel mogelijk

ho-instellingen convenanten af te sluiten, om zo structureel

te kunnen samenwerken en de beste aansluiting tussen vo en

ho mogelijk te maken. De komst van steeds meer technasia

maakt het noodzakelijk om goede afspraken te maken over

de samenwerking. Zodat helder wordt wat we voor elkaar

kunnen betekenen en wat we elkaar kunnen vragen. In een

meerjarenplan wordt de samenwerking concreet uitgewerkt

waarbij gezamenlijk gekeken wordt welke activiteiten

noodzakelijk zijn om de doelstellingen te bereiken. Jaarlijks

worden deze convenanten geëvalueerd en waar mogelijk

aangepast.

Een van de punten die in een samenwerkingsovereenkomst

wordt vastgelegd is de rol van het ho bij de meesterproef.

Om een kwalitatieve verdieping in de meesterproef te

krijgen werken de leerlingen samen met het ho. Vanuit het ho

wordt een expertbegeleider gekoppeld aan een team. Deze

docent of student helpt bij het afbakenen en opstellen van

een goede onderzoeksvraag, geeft feedback op projectplan

en tussenproducten, geeft een kijkje in de keuken van het ho,

inspireert en enthousiasmeert, geeft leerlingen toegang tot

wetenschappelijke literatuur, kan inhoudelijk input leveren

en adviseert de docent bij de beoordeling.

Technasium is hot, tweetalig is booming

Algemeen Dagblad, 30 januari 2016

>>

Convenanten

Dit schooljaar werden er drie convenanten afgesloten met

hogescholen. Zo werd op 8 oktober 2015 een convenant

ondertekend tussen hogeschool Van Hall Larenstein (VHL)

en de verschillende technasia uit de netwerken Overijssel,

Gelderland, Flevoland, Midden-Nederland, Rivierenland en

Brabant-Oost. Ook werd op 26 oktober 2015 een convenant

afgesloten met hogeschool Windesheim. Daarnaast werd

op 11 mei 2016 een vernieuwd convenant ondertekend met

hogeschool CAH Vilentum. Hierin spreken beide partijen

onder meer de intentie uit de komende jaren structureel

samen te werken aan een doorlopende leerweg van

technasium naar hbo, met name op het gebied van biologie,

voeding en gezondheid.

Binnen het convenant met CAH Vilentum is de doorlopende

leerweg Biologie, Voeding en Gezondheid ontwikkeld en

de eerste technasiumleerlingen hebben zich hiervoor

ingeschreven. Het curriculum wordt speciaal met het

oog op technasiumleerlingen ingericht. Dit gebeurt door

enerzijds goed aan te sluiten bij hun vooropleiding (O&O)

en anderzijds deze leerlingen opnieuw uit te dagen met

ondernemerschap en internationalisering.

Naast het sluiten van convenanten werd ook op andere

manieren samengewerkt met het hoger onderwijs. Zo

heeft Stichting Technasium dit jaar meegewerkt aan

een project van de HAN (Hogeschool van Arnhem en

Nijmegen) en Stem Teacher Academy. Acht studenten van

de docentenopleiding natuurkunde, wiskunde en scheikunde

volgden bedrijfsstages om ze kennis te laten maken met

het bedrijfsleven en te leren hoe je het onderwijs kunt

versterken door dit te koppelen aan de echte wereld. Het

project bestond uit een bezoek aan een viertal bedrijven,

een stage op een technasium en meelopen met en

lesgeven tijdens O&O. Dit deden ze naast hun reguliere

vakstage. Vanuit de stichting hebben de studenten een

drietal trainingen gekregen over het technasiumconcept,

begeleiding en beoordeling van projecten en het ontwikkelen

van projecten. De technasia die hebben meegewerkt zijn

het Candea College uit Duiven en het Mondial College uit

Nijmegen.

12

13

>>

1 . 5 S a m e n w e r k i n g m e t h e t b e d r i j f s l e v e n

Naast de samenwerking met het hoger onderwijs is ook

de samenwerking met het bedrijfsleven een onmisbaar

onderdeel van het technasiumonderwijs, want bij het vak

O&O werken technasiumleerlingen aan echte, actuele

opdrachten uit de praktijk. De beschikbaarheid van

voldoende actuele opdrachten vanuit het bedrijfsleven is dan

ook essentieel voor deze vorm van onderwijs. In groepjes

van drie of vier werken leerlingen per schooljaar aan vier

omvangrijke projectopdrachten. Naarmate de leerlingen

ouder worden, worden ze geacht steeds zelfstandiger te

werken. In de onderbouw krijgen ze projecten aangereikt

door de O&O-docent. In de bovenbouw zoeken ze tijdens

de meesterproef en keuzeprojecten in teamverband een

opdrachtgever en formuleren ze zelf hun opdracht.

Technasia werken samen in regionale netwerken.

Gezamenlijk bouwen ze aan de samenwerking met het

bedrijfsleven. De netwerkcoach coördineert de contacten

met het bedrijfsleven. Een bijzondere samenwerking dit

schooljaar was die met Bouwend Nederland. Gezamenlijk

met Stichting Technasium werd voor het eerst de

Innovatieprijs georganiseerd, met als doel op zoek te gaan

naar innovaties in de bouw- en infrasector en daarmee

leerlingen te interesseren voor deze branche. De leerlingen

zijn aan de slag gegaan met onderwerpen waar de bouw de

komende vijf jaar mee te maken kan krijgen.

Jules, Tim en Nicoline van het Goois Lyceum in Bussum

deden in opdracht van Ector Hoogstad Architecten uit

Rotterdam uitgebreid onderzoek naar manieren om

schoolgebouwen te verduurzamen. Tijdens de finale van de

Innovatieprijs presenteerden zij een compleet stappenplan

voor scholen om duurzamer te worden. Niet alleen met

technische oplossingen, maar juist ook met veel aandacht

voor bewustwording en gedrag van de gebruikers. Uit

handen van Maxime Verhagen, voorzitter van Bouwend

Nederland, ontvingen de leerlingen een cheque van 1000

euro die ze konden gebruiken voor hun vervolgstudie.

>

1 . 6 U i t w e r k i n g p r o p o s a l R a n d s t a d - N o o r d

Netwerk Randstad-Noord heeft in samenwerking met

onderzoeker Bas van den Brink dit schooljaar gewerkt

aan de eerste fase van het project ‘onderscheidende

competenties technasiumleerling’, naar aanleiding van

het ingediende proposal. In verschillende sessies hebben

tientallen docenten zich gebogen over de volgende vragen:

waar herkennen we een typische technasiumleerling aan?

Op welke manier onderscheidt deze zich van een ‘reguliere’

leerling? Het zichtbare resultaat is terug te vinden in de

‘Competentiemonitor technasiumleerlingen’. Hierin zijn

zes clusters van competenties benoemd die met twintig

competenties worden beschreven: de technasiumleerling

is Communicatief, Creatief, Ondernemend, Projectmatig,

Samenwerkend en Zelfsturend.

De twintig competenties zijn gedefinieerd en van

gedragsniveaus voorzien. De beschreven gedragsniveaus

starten op het niveau van groep 8 in het basisonderwijs en

omvatten ook de middelbare school, het daarop volgende

hoger onderwijs en lopen door tot en met het niveau

van de ‘volledig ontwikkelde vakvolwassene’. Het is dus

onwaarschijnlijk dat een technasiumleerling tijdens de

middelbare schoolperiode de hoogste niveaus bereikt. Ook

de meeste volwassenen zullen dat niveau niet bereiken.

Door de hoogste niveaus op te nemen zijn de competenties

in perspectief te zien en wordt duidelijk dat ontwikkeling 14

>

>>

een voortgaand proces is. Daarnaast is het mogelijk de

ontwikkeling van een (technasium)leerling te volgen met

hetzelfde instrument tijdens de vervolgstudie en carrière.

De competenties en gedragsniveaus zijn naar eer en

geweten opgesteld maar zijn nog niet in de praktijk getoetst.

De gedragsniveaus zijn opgesteld als een ‘observatielijst’

voor de leerling zelf en voor zijn of haar docent. In schooljaar

2016-2017 start fase 2 van het onderzoek waarin in de

praktijk getoetst wordt of de beschreven gedragingen

inderdaad zichtbaar zijn, of we ontwikkeling zichtbaar

kunnen maken en of de competentiemonitor een duidelijk

en kloppend profiel schetst van de technasiumleerling. Wie

meer informatie over dit onderzoek wil of interesse heeft om

deel te nemen aan de tweede fase van het onderzoek, kan

een mail sturen naar Wilco Zwennis

(w.zwennis@technasium.nl).

Clusters

Competenties Communicatief Creatief Ondernemend Projectmatig Samenwerkend ZelfsturendAmbitie •

Besluitvaardigheid • • •

Creativiteit •

Durf • •

Gespreksvaardigheid •

Initiatief • • • •

Luistervaardigheid • •

Motiveren •

Onafhankelijkheid •

Oordeelsvorming •

Overtuigingskracht •

Plannen en organiseren • •

Presentatievaardigheid •

Probleemanalyse • • •

Resultaatgerichtheid •

Schrijfvaardigheid •

Inlevingsvermogen •

Voortgangsbewaking •

Zelfontwikkeling •

Zelfvertrouwen •15

>

2.1 Scholingsweken

2.2 Evaluatie

2.3 Certificering

2.4 Technasium Trainer

2.5 Register Leraar

eskundigheidsbevordering van O&O-docenten,

-assistenten en technatoren vindt op diverse niveaus

plaats. Binnen de technasia en op netwerkniveau

wordt hier aandacht aan besteed en op landelijk niveau

hebben drie scholingsweken plaatsgevonden. In deze

scholingsweken hebben de Technasium Trainers de

basiscertificaattrainingen verzorgd, zijn nieuwe trainingen

voor gevorderde O&O-docenten aangeboden en stonden

interessante verbredings- en verdiepingstrainingen voor

alle doelgroepen op het programma.

D

2 DESKUNDIG- HEID

16

>

>>

2 . 1 . S c h o l i n g s w e k e n

In het schooljaar 2015-2016 zijn voor de vijfde keer de

landelijke scholingsweken georganiseerd. De netwerken

konden deelnemen aan één van de drie scholingsweken

in september, november of maart. In de scholingsweken

werden trainers en deelnemers ontvangen bij Buitengoed

Fredeshiem te Steenwijk, Kontakt der Kontinenten te

Soesterberg en Landgoed Huize Bergen te Vught.

Het aanbod in de scholingsweken bestaat uit

basiscertificaat-, gevorderdencertificaat- en

specialisatietrainingen en andere trainingen met

uiteenlopende onderwerpen. Iedere scholingsweek wordt

hetzelfde programma aangeboden. Deelnemers kunnen zich

voor één of meerdere trainingen inschrijven, afhankelijk van

hun scholingsbehoefte.

Het gevorderdencertificaat is voor het tweede jaar

aangeboden met de training Ontwerpen, en de module

Bedrijfsstage is geïntroduceerd. Nieuwe trainingen in

het programma waren Scrum in O&O-projecten, O&O

in de bovenbouw, Ontwikkelen redactievaardigheden,

Talentontwikkeling leerlingen met ADHD of ASS, Arduino

en Examenprogramma O&O. Voor de technatoren stond

de training Teamcoaching voor technatoren op

het programma en voor gecertificeerde O&O-

assistenten werd de training Organiseren en

begeleiden in de werkplaats aangeboden.

Een separaat scholingstraject vond plaats voor de scholen

uit het nieuwe netwerk Noord-Holland. Het netwerk bestaat

uit zeven scholen en in 2015-2016 hebben 28 deelnemers

hun scholing gevolgd. Van de 28 deelnemers hebben al 9

docenten in juli 2016 hun O&O-certificaat behaald.

In tabel 1 is het aantal deelnemers aan de scholingsweken en

het aantal gevolgde trainingen weergegeven.

Tabel 1. Deelnemers scholingsweken

Scholingsweek Aantal deelnemers

Aantal gevolgde trainingen

Noord, september 2015 187 395

Zuid, november 2015 193 381

Midden, maart 2016 226 502

Totaal 606 1278

Uit het totaal blijkt dat een deelnemer gemiddeld twee

trainingen in de scholingsweek volgt.

In 2015-2016 trokken de drie trainingsweken 606

deelnemers die 1278 keer een training hebben gevolgd.

Deze aantallen zijn gestegen t.o.v. 2014-2015 met

respectievelijk 66 deelnemers en 207

gevolgde trainingen.

17

>>

2 . 2 E v a l u a t i e

Het scholingsaanbod is evenals voorgaande jaren door

de deelnemers geëvalueerd. De evaluaties worden met

de trainers besproken en waar nodig wordt een training

aangepast. Het totaalbeeld is goed. In tabel 2 is een

samenvatting van de evaluaties weergegeven.

2 . 3 C e r t i f i c e r i n g

Het behalen van het gevorderdencertificaat is vrijwillig

voor de O&O-docent. Daarentegen is het behalen van het

basiscertificaat verplicht voor docenten die Onderzoek

en Ontwerpen geven. In 2015-2016 hebben 133 O&O-

docenten en 31 O&O-assistenten hun basiscertificaat

behaald.

Daarnaast zijn 149 O&O-docenten bezig met trainingen

voor het gevorderdencertificaat.

Ook dit jaar hebben studenten van de drie Technische

Universiteiten van de mogelijkheid gebruik gemaakt om

tijdens hun opleiding het O&O-certificaat van Stichting

Technasium te behalen. In juni 2016 hebben 19 van de 23

studenten alle onderdelen afgerond en hun O&O-certificaat

ontvangen. 4 van hen kunnen zodra ze werkzaam zijn op een

technasium verder met hun certificeringstraject.

Daarnaast biedt Stichting Technasium studenten de

mogelijkheid om tijdens hun opleiding het O&O-certificaat te

behalen. Dit hebben twee studenten gedaan. Eén student is

gestart met het traject en één student voldeed dit schooljaar

niet aan de voorwaarden en zal mogelijk op een later

moment starten.

2 . 4 T e c h n a s i u m T r a i n e r

In het schooljaar 2015-2016 zijn geen nieuwe Technasium

Trainers opgeleid. De geaccrediteerde Technasium Trainers

hebben zich ingezet voor een verdere ontwikkeling van

de basiscertificaattrainingen. Actuele ontwikkelingen en

nieuwe inzichten zijn meegenomen in de trainingen. Zo

blijven de trainingen up-to-date. Begin 2016 heeft een aantal

Technasium Trainers aangegeven te stoppen als trainer, in

verband met andere werkzaamheden binnen of buiten de

technasium-community. In het schooljaar 2016-2017 zullen

nieuwe Technasium Trainers opgeleid worden.

Tabel 2. Evaluaties scholingsweken

Scholingsweek Gemiddeld training

Inhoud training

Bruikbaarheid training

Accommodatie Catering

Noord, september 2015 7,7 7,8 7,7 7,6 7,7

Zuid, november 2015 7,7 7,7 7,8 8,0 8,0

Midden, maart 2016 7,7 7,7 7,8 8,1 8,118

>>

2 . 5 R e g i s t e r L e r a a r

De pilot van Stichting Technasium rondom het

lerarenregister is in december 2015 afgerond en het

adviesrapport is opgeleverd. Stichting Technasium heeft,

naast het al erkende scholingstraject voor het O&O-

certificaat, diverse trainingen laten valideren in het register.

Door deze validatie zijn de trainingen officieel erkend en

beoordeeld als HBO+-nascholing. O&O-docenten kunnen

de gevolgde trainingen opnemen in hun registerdossier.

Daarmee is de nascholing voor O&O erkend als relevant

voor het onderhouden van het docentschap.

Nehalennialeerlingennaar techniekwedstrijd in Amerika met legorobot

PZC, 16 februari 2016

19

>B

3.1 Evaluatie Technasium Audits

3.2 Bijeenkomstverfijningauditsystematiek

3.3 Proportionele audits

innen Stichting Technasium staat kwaliteit centraal.

Kwaliteitszorg raakt tenslotte alle gebieden binnen de

organisatie, van scholing tot pr & communicatie. Om ervoor

te zorgen dat de kwaliteit van het technasiumonderwijs

wordt bewaakt en geborgd, maakt de stichting gebruik van

een kwaliteitszorgsysteem. Deze systematiek is in 2013

opgezet. Van alle aangesloten technasia wordt verwacht

dat zij een kwaliteitscyclus van vier jaar doorlopen, waarbij

om de vier jaar een audit plaatsvindt. In de jaren dat er geen

audit wordt afgenomen, vindt eenmalig een adviesgesprek

plaats. In het eerste en derde jaar, wanneer er geen audit én

geen adviesgesprek plaatsvindt, monitoren de netwerken

zichzelf aan de hand van de methode ‘Critical Friends’.

3 KWALITEIT

20

>

21

>>

Jaar 1: Critical Friends (initiatief bij netwerk)

Jaar 2: Adviesgesprek

Jaar 3: Critical Friends (initiatief bij netwerk)

Jaar 4: Audit

Het moment dat de audit plaatsvindt, is tevens het moment

dat er een advies wordt gegeven aan het bestuur of het

predicaat Technasium voor vier jaar verlengd kan worden. In

de laatste bestuursvergadering van het schooljaar wordt het

advies omgezet naar een definitief besluit van het bestuur.

Het auditteam bestaat uit een schoolleider, een technator

en een externe auditor van het bureau B&T. Tijdens de

audit wordt aan de hand van de volgende 12 indicatoren de

kwaliteit van het technasiumonderwijs getoetst:

1 Input

a Inrichting O&O volgens format

b Gecertificeerde docenten

c Werkplaats

2 Primair proces

a O&O-lesmateriaal

b Begeleidersrol O&O-docent

c Samenhang met andere vakken

3 Ondersteunend proces

a Visie en beleid

b Organisatie en kwaliteitszorg

c Externe samenwerking

4 Output (prestatie) | outcome (effect)

a In-door-uitstroom richting bètatechnisch HO

b Niveau meesterproeven

c Gewenste doelen van de school zelf

3 . 1 E v a l u a t i e T e c h n a s i u m A u d i t s

In het schooljaar 2015-2016 zijn in de periode maart-

mei 2016 op 12 scholen audits uitgevoerd. Deze scholen

maakten deel uit van de netwerken Rivierenland, Brabant-

Oost en West-Brabant (1 school). Het bestuur heeft in

de bestuursvergadering van 29 juni 2016 besloten de

adviezen van de auditoren over te nemen. Dit houdt in dat

het predikaat op 8 scholen werd verlengd en op 4 scholen

voorwaardelijk werd verlengd.

Ook dit schooljaar zijn de audits goed verlopen. Naar

aanleiding van de evaluatie van de audits van vorig

schooljaar, is de periode van de audits in het schooljaar

2015-2016 vervroegd. Dit werd zowel door de scholen als

door de auditteamleden als prettig ervaren. De indicatoren

Certificering docenten, Visie en beleid en Lesmateriaal kregen

extra aandacht en werden meegenomen in het project

rondom de kwaliteitssystematiek dat in het schooljaar 2016-

2017 van start is gegaan.

>>

3 . 2 B i j e e n k o m s t v e r f i j -n i n g a u d i t s y s t e m a t i e k

Uit de evaluatie van de audits die in het schooljaar

2014-2015 hebben plaatsgevonden, kwam naar voren

dat de formulering van de indicatoren scherper zou

kunnen. In januari 2016 is er daarom vanuit de stichting

een bijeenkomst georganiseerd waarbij de huidige

set van indicatoren kritisch onder de loep is genomen.

Bij deze bijeenkomst waren aanwezig: de 3 auditoren

van bureau B&T, 2 schoolleiders, 2 netwerkcoaches,

de kwaliteitscoördinator en de directeur van Stichting

Technasium. Tijdens deze bijeenkomst zijn alle onderdelen

van het proces van de audit besproken, waarbij er geen

wijzigingen in de systematiek zijn aangebracht, maar de

verschillende onderdelen enkel zijn aangescherpt. Met name

de set van indicatoren is tekstueel verfijnd waardoor er

minder snel ruis kan ontstaan. De audits die in het voorjaar

hebben plaatsgevonden, zijn uitgevoerd aan de hand van

deze verscherpte set aan indicatoren. Daarbij is de volgende

beoordelingsschaal gebruikt: zwak-onvoldoende-voldoende-

sterk.

3 . 3 P r o p o r t i o n e l e a u d i t s

In mei 2016 zijn voor het eerst proportionele audits

uitgevoerd. Scholen die twee jaar geleden met de reguliere

audit voorwaardelijke predicaatverlenging kregen, werden

opnieuw geaudit op de indicatoren die destijds onvoldoende

waren. Op 7 scholen in de netwerken Groningen (2),

Drenthe (2), Brabant-Oost (1) en West-Brabant (2) hebben

proportionele audits plaatsgevonden. In verband met de

directiewisseling binnen de stichting zijn vier daarvan

doorgeschoven naar het najaar van 2016. Voor de scholen

die voor de zomer de proportionele audit hebben gehad, is

het advies van het auditteam door het bestuur overgenomen.

Zij hebben dus een verlenging van het predicaat Technasium

gekregen.

Wanneer een school geaudit werd op twee indicatoren die

destijds onvoldoende waren, werd de proportionele audit

afgenomen door een externe auditor van bureau B&T. Bij

meer dan twee onvoldoendes werd de proportionele audit

afgenomen door een externe auditor van bureau B&T en

door een schoolleider van een technasium uit een ander

netwerk. Tijdens de proportionele audit zijn de auditor(en)

in gesprek gegaan met de schoolleider en technator(en) over

de indicatoren die twee jaar geleden onvoldoende waren.

22

23

>>

>C

4.1 Website

4.2 Technasium Magazine

4.3 Overige

4.4 Ontwikkeling

ommunicatie wordt steeds belangrijker voor Stichting

Technasium en de werkzaamheden die hieronder vallen

worden steeds meer uitgebreid. In het schooljaar 2014-

2015 is voor het eerst een communicatiemedewerker

aangesteld voor twee dagen per week. In het schooljaar

2015-2016 werd de functie uitgebreid naar vier dagen

per week. Hierdoor wordt het mogelijk om de gewenste

professionaliseringsslag op het gebied van communicatie te

maken. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste

communicatiemiddelen en - resultaten van dit schooljaar.

4 COMMUNI- CATIE

24

>

>>

4 . 1 W e b s i t e

Via de website www.technasium.nl verschaft Stichting

Technasium informatie over het technasiumonderwijs

voor uiteenlopende doelgroepen. Van ouders en

(potentiële) leerlingen tot (potentiële) technasia en andere

geïnteresseerden. In februari 2015 werd een nieuwe

website opgeleverd met een geïntegreerde inlog naar

mijnTechnasium, een interactief platform waarbij alle O&O-

docenten kunnen inloggen en waarin ze projecten kunnen

schrijven en vinden. Ook wat betreft de nieuwe website

werd en wordt er voortdurend gewerkt aan verbetering. Zo

werd er aan het einde van het schooljaar een nieuwsrubriek

toegevoegd. Het totaal aantal paginaweergaven dit

schooljaar was 370.876.

Leerlingen DongemondCollege Raamsdonkveerhelpen Defensie

BN De Stem, 3 juni 2016

25

>>

4 . 2 T e c h n a s i u m

M a g a z i n e

Het Technasium Magazine verscheen dit schooljaar vier

keer. Dit magazine bedient dezelfde brede doelgroep als

de website. Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden via

de website. Aan het einde van het schooljaar 2015-2016

hadden zich 1513 personen aangemeld voor het Technasium

Magazine. Verder wordt het magazine standaard naar

alle schoolleiders en technatoren gestuurd. Daarnaast

is het magazine ook te lezen via de website van Stichting

Technasium en verspreiden veel technasia het magazine via

hun eigen website en andere kanalen.

Via het magazine wil de stichting de lezers informeren en

laten zien wat er in het land gebeurt, maar ook inspireren.

Door good practices en bijzondere projecten een podium te

geven in het magazine, kunnen andere technasia wellicht op

ideeën komen. Dit schooljaar zijn er enkele nieuwe rubrieken

toegevoegd zoals ‘O&O-project in de spotlight’, ‘O&O-

docent aan het woord’ en wordt iedere editie een column

geschreven door een andere medewerker van de stichting.

Op die manier willen we meer inzicht geven in wie we zijn,

wat we doen en wat onze werkzaamheden zijn. Sinds het

einde van het schooljaar 2015-2016 wordt het magazine

verstuurd via MailChimp in plaats van als bijlage bij een

e-mail. Dit ziet er niet alleen professioneler uit, maar op deze

manier is het ook mogelijk om inzicht te krijgen in hoeveel

mensen het magazine openen. Bij het eerste magazine dat

26

>>

via MailChimp werd verstuurd, de zomereditie, werd de mail

geopend door 58.9% van de 1513 abonnees.

4 . 3 O v e r i g e

Het jaarverslag heeft dit schooljaar een make-over gekregen

en is qua vormgeving in een nieuw, modern jasje gestoken.

Een moderne vormgeving die beter past bij de manier

waarop Stichting Technasium zich wil profileren.

In samenwerking met TechniekTalent is veel aandacht

gegenereerd voor de Technasium Top Award 2016. Door

tientallen regionale kranten en websites door het hele land

werden nieuwsberichten over de TTA geplaatst.

4 . 4 O n t w i k k e l i n g

Volgend schooljaar worden alle middelen verder

verbeterd en doorontwikkeld. Ook zal er een algehele

communicatiestrategie worden uitgedacht en meer op social

media worden gefocust. Verder zal er gewerkt worden aan

communicatiemiddelen om technasia te ondersteunen in hun

contact met bedrijven. Het blijkt dat veel bedrijven niet goed

op de hoogte zijn van wat het technasium is en wat technasia

hen kunnen bieden als ze opdrachtgever worden. Daarin

gaat de stichting een faciliterende rol spelen. Daarnaast

zal de communicatiemedewerker komend schooljaar

meewerken aan het ontwikkelen en vormgeven van het

nieuwe strategisch plan.

Nijmeegse leerlingen winnen brons bij Technasium Top Award

De Gelderlander, 23 april 2016

27

>H

5.1 Scholen en netwerken

5.2 Bestuur

5.3 Expertisecentrum Technasium

5.4 Netwerkcoaches

5.5 Participantenraad

5.6 Adviesraad

5.7 Webadviesraad

et technasium is georganiseerd als een netwerkorganisatie,

waarin Stichting Technasium samenwerkt met technasia,

scholen die het predicaat technasium hebben verworven.

Binnen de lerende netwerken werken de scholen samen

om het onderwijs en de kwaliteit en actualiteit daarvan

voortdurend verder te ontwikkelen en verbeteren.

Daarnaast onderhouden ze contacten met bedrijven en

hoger onderwijs in de eigen regio, ondersteund door het

expertisecentrum en netwerkcoaches in de regio. De

overkoepelende stichting verzorgt scholing, communicatie

en bewaakt in samenwerking met de scholen de kwaliteit

van het onderwijs.

5 ORGANISATIE

28

>

>

5 . 1 S c h o l e n e n

n e t w e r k e n

In het schooljaar 2015-2016 stond het aantal scholen met

het predicaat technasium op 85. Zij waren georganiseerd

in 17 netwerken. Daarnaast begonnen dit schooljaar zeven

scholen aan het traject om technasium te worden. Hoewel de

afgelopen jaren bewust een pas op de plaats is gemaakt na

een periode van snelle groei van het aantal technasia, werd

een uitzondering gemaakt voor netwerk Noord-Holland om

zo een betere landelijke dekking te realiseren.

Op 27 oktober 2015 ondertekenden deze scholen

daartoe een convenant met Stichting Technasium.

Het gaat om de volgende scholen:

OSG West-Friesland (Hoorn), Stedelijk Dalton College

(Alkmaar), CSG Jan Arentz (Alkmaar), Bonhoeffer College

(Castricum), St. Michael College (Zaandam), Damstede

(Amsterdam) en Metis Montessori Lyceum (Amsterdam).

29

>

30

>>

5 . 2 B e s t u u r

In het schooljaar 2015-2016 bestond het bestuur uit de

volgende personen:

• Dr. Tini Hooymans (voorzitter) - lid bestuur Katholieke

Universiteit Nijmegen, voormalig bestuurder TNO.

• Prof. dr. Jan van Driel (secretaris) - hoogleraar

bètadidactiek en directeur ICLON bij de Universiteit

Leiden.

• Hergen Datema (penningmeester) - organisatieadviseur

bij Artefaction.

• Prof. dr. Femke Geijsel (bestuurslid) - bijzonder

hoogleraar onderwijskunde UvA.

• Ir. Tjalling thoe Schwartzenberg (bestuurslid) -

directeur-eigenaar Team 4 Architecten.

5 . 3 E x p e r t i s e c e n t r u m T e c h n a s i u m

Stichting Technasium is een netwerkorganisatie waarbinnen

Expertisecentrum Technasium zorgt voor de landelijke

coördinatie. Het expertisecentrum ondersteunt scholen bij

de invoering van het technasium en ontwikkelt en bewaakt

samen met de scholen de formule van het technasium.

De bezetting van het expertisecentrum was in het schooljaar

2015-2016:

• Hans Haerkens, directeur (tot april 2016)

• Boris Wanders, onderwijsregisseur (tot april 2016)

• Renate Kamp, interim-directeur (vanaf mei 2016)

• Mirjam Steenbergen, scholingscoördinator &

coördinator Technasium Top Award

• Janine van der Kooi, medewerker Opleiding en

Ontwikkeling. Wegens zwangerschapsverlof werd zij

vanaf 1 januari 2016 tijdelijk vervangen door Yvonne de

Rapper.

• J oanne van Bladeren, managementassistent &

kwaliteitscoördinator

• Janet Plantinga, communicatiemedewerker. Zij werd per

1 januari 2016 opgevolgd door Lisa Rosing.

• Annet Steenbruggen, freelance redacteur

• Lonneke Fust, freelance redacteur

• Stoffer Noordhof, externe administrateur

5 . 4 N e t w e r k c o a c h e s

De stichting werkt met een klein expertisecentrum en

met achttien netwerken die zichzelf organiseren en

hun eigen samenwerkingsverbanden ontwikkelen met

bedrijfsleven, hoger onderwijs, overheden en instellingen.

De netwerkcoaches ondersteunen en begeleiden de

technasia en hun samenwerkingspartners. Elke zes weken

hebben de netwerkcoaches gezamenlijk overleg met het

expertisecentrum. Dan vindt uitwisseling en afstemming

plaats en worden inhoudelijke thema’s verkend.

Gedurende het schooljaar hebben de netwerkcoaches

samen met de directeuren gezocht naar een herverdeling

van hun taken. Die zijn aan verandering onderhevig door

>

onder meer de groei van het aantal technasia de afgelopen

jaren, en daardoor ook het toegenomen aantal bedrijfs-

en ho-contacten. Dit schooljaar kwam de inhoudelijke

invulling van de Technasium Top Award ook meer bij de

netwerkcoaches te liggen. De zoektocht naar een andere

invulling van de functie netwerkcoach zal ook volgend jaar

doorgaan.

In het schooljaar 2015-2016 waren de volgende

netwerkcoaches actief:

• Erwin van Dijk – netwerken Drenthe, Friesland en

Groningen

• Evelien Ketelaar – netwerken West-Brabant en Zuid-

West Nederland

• Karen Laarveld – netwerken Gelderland, Overijssel,

Rijnland, Rivierenland en Zuid-Holland.

• Silke Vos – netwerken Brabant-Oost, Limburg en

Zuid-Oost Nederland. Zij stopte per 1 mei 2016.

• Wilco Zwennis – netwerken Flevoland, Midden-

Nederland, Noord-Holland, Randstad-Noord en

Rijnmond.

5 . 5 P a r t i c i p a n t e n r a a d

Het bestuur van Stichting Technasium en de schoolleiders

van de technasia (de Participantenraad) ontmoeten elkaar

één keer per jaar om met elkaar van gedachten te wisselen

over strategische onderwerpen. De Participantenraad heeft

een adviserende rol. Tijdens de bijeenkomst in maart 2016

is de strategische koers voor de komende jaren aan de orde

geweest.

31

>

32

>

5 . 6 A d v i e s r a a d

De Adviesraad is op verzoek van de scholen ingesteld

om de scholen en het bestuur dichter bij elkaar te

brengen en om meer gezamenlijke slagkracht te krijgen

in besluitvormende processen. De Adviesraad bestaat

uit de voorzitters van de netwerken, het bestuur van

Stichting Technasium, de netwerkcoaches en de directie

van Stichting Technasium. In de Adviesraad wordt twee

keer per jaar met Stichting Technasium nieuw beleid

besproken en advies gegeven.

5 . 7 W e b a d v i e s r a a d

Input vanuit de technasium-community is onmisbaar bij

het doorontwikkelen van mijnTechnasium, want dit zijn de

mensen die zelf met het platform werken. Daarom werd

begin 2016 de Webadviesraad opgericht, met daarin

vanuit ieder netwerk een vertegenwoordiger. Jaarlijks

komt de Webadviesraad minimaal twee keer bij elkaar

om met elkaar te brainstormen over verbetering van

mijnTechnasium, te adviseren over nieuwe functionaliteiten

en mee te denken over een goede communicatiestrategie

richting de gebruikers. Op deze wijze vergroot Stichting

Technasium de betrokkenheid van de scholen en docenten

bij mijnTechnasium, wat moet leiden tot een intensiever

gebruik ervan en meer uitwisseling van lesmateriaal. Deze

werkwijze past erg goed bij de nieuwe koers van Stichting

Technasium om netwerken en docenten meer te betrekken

in het ontwikkelproces zodat zij zich meer eigenaar gaan

voelen van het concept. In de kick-off bijeenkomst is onder

meer gesproken over de manier waarop het gebruiksgemak

van mijnTechnasium en de deelname van docenten hieraan

verbeterd kunnen worden. De adviezen hierover zijn

meegenomen in de update die dat schooljaar is uitgevoerd.

>

33

>>e technasiumnetwerken stellen elk

schooljaar een jaarplan op waarin de

activiteiten en ontwikkelingen binnen het

netwerk zijn opgenomen. De netwerken

hebben daarbij een redelijke mate van

vrijheid om dit binnen de formule van

het technasium naar eigen inzicht

in te vullen en eigen initiatieven te

ontplooien. De bloemlezing van

activiteiten en initiatieven uit de

netwerken die hierna volgt, vormt een

weerspiegeling van de ontwikkeling

die het technasium op regionaal en

landelijk niveau doormaakt.

D

6 UIT DE NET-WERKEN

[T][T] [T]

[T]

[T]

[T][T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T][T]

[T][T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T][T]

[T] [T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T][T][T]

[T]

[T]

[T]

[T][T]

[T]

[T]

[T]

[T] [T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T][T]

[T]

[T]

[T]

[T] [T] [T]

[T][T][T][T]

[T] [T]

[T]

[T]

[T]

[T][T][T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

34

>>

N e t w e r k B r a b a n t - O o s t

Netwerk Brabant-Oost heeft in

het schooljaar 2015-2016

gewerkt aan een meerjarenplan

voor de komende jaren.

Schoolleiders en technatoren

zijn erin geslaagd om gerichte

stappen te benoemen die van belang

zijn voor de verder ontwikkeling van het

technasiumonderwijs op onze scholen. De basis van onze

gezamenlijke visie is te herleiden tot drie kernwaarden,

die voor ons als kapstok dienen bij onze activiteiten: Trots,

Talent en Toekomst. Belangrijke activiteiten waren de

Meesterproeffinale, waarbij leerlingen van onze scholen

hun meesterproeven voor elkaar presenteerden. Verder

was er weer een grote netwerkbijeenkomst in het Evoluon

in Eindhoven, waar enthousiaste studenten en bedrijven

met elkaar in contact werden gebracht om zo met elkaar

een ‘match’ te krijgen in de keuzeopdrachten én om op een

ongedwongen wijze nieuwe contacten te leggen. Helaas

heeft ons netwerk het lange tijd zonder netwerkcoach

moeten stellen. Door de kracht van ons netwerk en de

enorme ervaring en energie van onze technatoren en

docenten, is de ontwikkeling van ons netwerk toch door

kunnen gaan. We zijn trots op wat we in de afgelopen jaren

met ons netwerk hebben bereikt, op het feit dat we door ons

onderwijs de talenten op een krachtige manier aanspreken

en dat we een steentje bijdragen aan het stimuleren

van bètatechnisch talent voor de toekomst. Om onze

ontwikkeling verder uit te bouwen en te bestendigen gaan we

verder werken binnen de thema’s kwaliteit, zichtbaarheid en

samenwerking. We verwachten dat werken aan deze thema’s

de grootste kwaliteitsimpulsen zullen geven aan verdere

ontwikkelingen binnen het netwerk.

N e t w e r k D r e n t h e

Een wand waarmee via layers interactieve informatie over

de bètawerelden kan worden opgeroepen (Roelof van

Echten College), het digitaliseren van het monitoren van

competentie-ontwikkelingen (Hondsrug College), drie

talentstromen - Cultuur, Ondernemen en Sport - op dezelfde

leest schoeien als het technasiumonderwijs (Dr. Nassau

College), de Dag van de Techniek in samenwerking met de

gemeente Coevorden, regionaal bedrijfsleven en het PO

organiseren (De Nieuwe Veste) en het grondig verbeteren

van de begeleiding en beoordeling met alles wat daarbij komt

kijken (CSG Dingstede); aan voortgangsdrift, pionierskracht

en innovaties geen gebrek in netwerk Drenthe. Dan kun je

je bijna niet voorstellen dat in 2013-2014 van twee van de

vijf scholen het predicaat werd aangehouden. Maar goed,

‘wel in ’t bootie zit, möt varen’, en dus kregen het Roelof van

Echten College en het Hondsrug College

een proportionele audit voor de

kiezen. Beide scholen hebben zich

in 2015-2016 daarom vooral

gericht op het verbeteren van

de kwaliteitszorg binnen de

schoolmuren, maar wel met behulp

35

>>

van de collega’s uit het netwerk. Behalve netwerkbrede

bezoeken van de critical friends heeft het netwerk een

studiemiddag georganiseerd. Dit heeft ertoe geleid dat

het Roelof van Echten College en het Hondsrug College

zonder een enkele onvoldoende hun predicaatverlenging

hebben binnen gesleept. Netwerkbreed is er zo ook

iets waardevols ontstaan door de intensivering van de

samenwerking; de gemeenschappelijke lijn als het gaat om

de verdere doorontwikkeling van het technasium, de visie

en de kwaliteitszorg is in het rood ‘op papier’ gezet. In het

schooljaar 2016-2017 wordt daar uitvoering aan gegeven.

N e t w e r k F l e v o l a n d

Dit schooljaar werd op feestelijke wijze een nieuw convenant

getekend met CAH Vilentum in Dronten en Almere. Dit

was tevens de gelegenheid om een nieuwe opleiding te

lanceren: Biologie, voeding en gezondheid, met daarin een

speciale differentiatieroute voor technasiumleerlingen. Deze

opleiding is het resultaat van anderhalf jaar onderzoek en

uitwisseling tussen de scholen in het netwerk en de CAH. Bij

de ondertekening was ook de gemeente Almere betrokken.

Met elkaar bundelen we de krachten om richting de

Floriade in 2022 gezamenlijk onderwijs

en innovatie mogelijk te maken

rondom de nog te ontwikkelen

Flevocampus. Daarnaast werd de

samenwerking met Windesheim

in Zwolle dit jaar bekrachtigd

in een convenant. Dit gold ook

als startsein voor expertbegeleiding bij de meesterproef.

Diverse teams zijn dit schooljaar met succes begeleid door

docenten van Windesheim. Dit is uitgebreid geëvalueerd,

waardoor we komend jaar de communicatie tussen scholen

en Windesheim kunnen verbeteren. Ook organiseert

Windesheim samen met Saxion een docentenmiddag

rondom de beoordeling van projecten. Verder is de

samenwerking met IVN doorgegaan in de vorm van het

project ‘Scholier zoekt waarde 2.0’ en ‘Leren en stimuleren’

waarbij ook de Natuur en Milieu Federatie Flevoland

betrokken is. Ten slotte heeft het netwerk contacten met

Dura Vermeer om gezamenlijk projecten te starten rondom

de aanleg van een nieuw vliegveld bij Lelystad. Kortom;

genoeg ontwikkelingen in de polder.

N e t w e r k F r y s l â n

In netwerk Fryslân is het technasium

meer dan O&O; het is een breed

gedragen concept dat in het hoofd

en het hart van alle betrokkenen

zit. Meerdere schoolleiders

en technatoren hebben in het

schooljaar 2015-2016 hun afscheid

aangekondigd en/of genomen; niet omdat

ze geen heil meer zagen in het technasiumonderwijs, in

tegendeel. Afscheidnemende technatoren bleven actief als

O&O-coach, gepensioneerde schoolleiders als adviseurs

op afstand. Voormalig netwerkvoorzitter Han Kullberg

draagt de kern van het technasiumconcept zelfs verder uit

36

>>

binnen het praktijkonderwijs, vanuit zijn nieuwe functie

als directeur van Praktijkschool de Bolster. Uit het oog is

dus zeker niet uit het hart. Nieuwe collega’s kwamen in

een warm nest en werden snel ingewerkt, waardoor de

netwerkbrede doorontwikkeling van de kwaliteit(szorg)

niet stil kwam te staan; technasiumleerlingen etaleerden

hun kennis en competenties tijdens de Young Solar

Challenge die werd gedomineerd door de Friese

technasia, met RSG Simon Vestdijk als overall winnaar. De

technatoren en O&O-coaches hebben ervoor gezorgd

dat (nagenoeg) alle meesterproeven door een collega-

school uit het netwerk zijn mede-beoordeeld. Het

partnerschap met het hoger onderwijs is geïntensiveerd

door de inzet van expertbegeleiders te stroomlijnen en een

meesterproefwedstrijd te organiseren op de VHL. En de

nodige plannen zijn gesmeed om van het schooljaar 2016-

2017 ook weer een prachtig technasiumjaar te maken.

N e t w e r k G e l d e r l a n d

Netwerk Gelderland maakt zich

klaar voor de meesterproeven

in het examenjaar. Komend

schooljaar zullen immers op alle

Gelderse technasia de eerste

havo-leerlingen het vak O&O

gaan afronden. In de werkgroep

bovenbouw die het netwerk heeft

ingesteld wordt er door technatoren en

docenten van de vier netwerkscholen samengewerkt aan

het uitdenken en inrichten van deze bekroning op de O&O-

periode in het voortgezet onderwijs. In het kader van de

meesterproeven is er vanuit het netwerk meegedacht over

het afsluiten van convenanten met het Hoger Onderwijs.

Het afgelopen jaar is er gericht gewerkt aan de

kwaliteitszorg in het netwerk. Er heeft een ronde van interne

visitaties plaatsgevonden, waarbij de netwerkscholen

de spiegel hebben voorgehouden. Het schrijven van een

zelfevaluatie heeft iedere school veel opgeleverd. Daarnaast

zijn er adviesgesprekken geweest met het bestuur van de

stichting en de netwerkcoach. De ontvangen feedback is

besproken in het netwerk. Om de borging te versterken

is het netwerk gaan werken met een jaarplan, waarin

concrete doelen zijn overeengekomen. Deze doelen

vormen de ruggengraat ten bate van het directie- en

technatorenoverleg. Vanuit kwaliteitszorg is er ook een

enquête-methodiek ontwikkeld, die onder leerlingen meet

wat goed gaat en wat verbeterd kan worden. Verder heeft

het ministerie van OC&W afgelopen jaar het netwerk de

examenbevoegdheid verleend voor het vak O&O.

Ten slotte is er vanuit de vier netwerken hard gewerkt het

aantal bedrijven dat met projecten participeert te vergroten.

Er zijn genoeg nieuwe opdrachtgevers gevonden, waaruit

regionale betrokkenheid spreekt. De O&O-docententeams

hebben onder leiding van de technatoren gewerkt aan het

geven van feedback aan leerlingen en het beoordelen van

projecten.

37

>>

N e t w e r k G r o n i n g e n

Ondersteuner van een innovatie

vanachter de keukentafel,

deelnemer aan de initiatiefgroep

die leidde tot de oprichting

van Stichting Technasium en

de eerste vijf scholen die een

convenant tekenden met de

stichting. Dat is netwerk Groningen

in het schooljaar 2003-2004. Na, ruim tien jaar later, het

afscheid van achtereenvolgens Judith Lechner, Henk Pijlman

en Boris Wanders staan de Groningse technasia er alleen

voor. Toch?

Na een succesvolle periode van onder andere het

winnen van de Innovatieprijs ‘Durven Delen Doen’

van de VO-Raad (De Borgen, Leek), opleveren van

de technasiumwerkplaatsen, de eerste leerlingen

die eindexamen doen, een bijdrage leveren aan het

examenprogramma O&O (Willy Reinalda, Praedinius) en

het winnen van de Technasium Top Award (Zernike College)

en de enige twee edities van de Meesterproefwedstrijd

(Ubbo Emmius, 2015 en Harens Lyceum, 2016) brengt het

schooljaar 2015-2016 iets nieuws; het Ubbo Emmius en het

Harens Lyceum (voormalig Zernike College) moeten tijdens

een proportionele audit een predicaatverlenging uit het vuur

slepen. Om dat te bewerkstellingen wordt teruggrepen op

de belangrijkste facetten van het technasiumconvenant;

samenwerken en pionieren. Door het gehele schooljaar bij

netwerkbijenkomsten de audit te agenderen, online over

kwaliteit(sdocumenten) te discussiëren en door middel

van netwerkbrede bezoeken van de critical friends aan

beide scholen is een fantastisch resultaat geboekt; glansrijk

door de audit en, nog mooier, een structurele verbetering

van de kwaliteitszorg. Tegelijkertijd hebben de Groningse

technasia aangetoond dat ze er niet alleen voor staan; ze

zoeken continu contact met de netwerkcoach, het ho, het

bedrijfsleven en het expertisecentrum en bovenal hebben ze

elkaar; Groningen, een sterk netwerk.

N e t w e r k L i m b u r g

De technasia in het netwerk Limburg participeren met

ingang van juni 2016 in het vo-ho netwerk Limburg.

Er is binnen het vo-ho netwerk Limburg een docent

ontwikkelteam (DOT) speciaal voor technasia geformeerd.

Een van onze technatoren uit het Limburgse netwerk

is voorzitter van de DOT. Vanuit het hoger onderwijs

nemen docenten van de Universiteit

Maastricht en de Hogeschool Zuyd

deel. De deelnemers werken

aan het implementeren van de

meesterproeven in het hoger

onderwijs en uiteraard wordt

er informatie uitgewisseld tussen

de deelnemers vanuit het vo en ho.

Binnen het netwerk Limburg heeft de kwaliteit van de

O&O-lessen volop de aandacht. Denk hierbij aan het

beoordelen van projecten en het opstellen van doorlopende

38

>>

leerlijnen. Ook wordt er volop gewerkt aan de nieuwe

technasiumtwerkplaatsen op het Sophianum in Gulpen en

het Graaf Huyn College in Geleen.

N e t w e r k M i d d e n -

N e d e r l a n d

Netwerk Midden-Nederland

heeft dit schooljaar

samen met de netwerken

Gelderland en Rivierenland

een convenant afgesloten

met hogeschool Van Hall

Larenstein in Velp. Tijdens een

inspirerende startbijeenkomst maakten de aanwezigen

kennis met de verschillende onderzoeksdomeinen van

de hogeschool. Dit schooljaar heeft VHL al enkele teams

begeleid met hun meesterproef, zijn projecten uitgevoerd

met de derde klassen van het Candea Collega en zijn

verschillende groepen leerlingen voor experimenten langs

geweest in Velp. Kortom, we zijn erg blij met deze goede

samenwerking met VHL.

Daarnaast heeft het netwerk een meesterproefuitwisseling

georganiseerd. Namens iedere school presenteerde een

team leerlingen hun meesterproef. Niet zozeer bedoeld

als wedstrijd, maar om de overeenkomsten en verschillen

tussen de scholen qua insteek, kwaliteit en beoordeling

met elkaar uit te wisselen. Een geslaagde bijeenkomst die

volgend schooljaar een vervolg gaat krijgen. Verder heeft

er dit schooljaar een pilotproject gelopen in samenwerking

met OTIB (het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor

het Technisch InstallatieBedrijf). Verschillende scholen

uit het netwerk hebben het project ‘ontwerp een

studentenwoningen voor een jongere in een rolstoel’

uitgevoerd waarbij OTIB de scholen gekoppeld heeft aan een

regionaal installatiebedrijf. Het project werd afgesloten met

een slotevenement waarbij teams van verschillende scholen

met elkaar streden voor de OTIB Technasium Award. OTIB

was zeer tevreden en breidt de samenwerking met de

technasia de komende jaren uit naar Noord-Holland en Zuid-

Holland.

N e t w e r k N o o r d - H o l l a n d

Stedelijk Dalton Almaar, CSG Jan Arentsz uit Alkmaar,

Bonhoeffercollege uit Castricum, OSG West- Friesland

uit Hoorn, St. Michaël College uit Zaandam, Metis

Montessori Lyceum uit Amsterdam en Damstede

Lyceum uit Amsterdam tekenden op 27 oktober 2015

een samenwerkingsovereenkomst met elkaar en

Stichting Technasium. Samen vormen zij het achttiende

technasiumnetwerk. De ondertekening vond plaats op

de Zaanse Schans, een bijzondere

locatie waar de inpoldering van

Nederland en de techniek

hierachter duidelijk zichtbaar

is. Naast de oude molens

was er bij de ondertekening

ook een bedrijf aanwezig dat

39

>>

hypermoderne windmolens levert om zo het innovatieve

karakter van het technasium symbolisch uit te beelden.

Na een schooljaar vol met het ontwikkelen van de eerste

projecten en het testen hiervan in pilotklassen, hebben

de scholen een predicaataanvraag gedaan. Vlak voor de

zomervakantie ontvingen alle scholen het bericht dat deze

is gehonoreerd, zodat ze het predicaat technasium voor de

komende vier jaar op de deur mogen schroeven. Alleen het

Damstede ontving het predicaat voorwaardelijk. Door veel

interne wisselingen stond het technasium nog niet zo stevig.

Zij krijgen aan het begin van het schooljaar 2016-2017

een tussentijdse audit zodat ze kunnen aantonen dan wel

helemaal klaar te zijn voor de verdere ontwikkeling van het

technasium op hun school.

N e t w e r k O v e r i j s s e l

Binnen onze netwerkscholen zijn wij voortdurend bezig

om de kwaliteit maar ook de samenwerking binnen en

buiten onze netwerkscholen gestalte te geven. Tijdens

onze gezamenlijke overleggen is gewerkt aan verschillende

onderwerpen en we hebben vooruitgang geboekt. Een

voorbeeld hiervan is de problematiek in de derde klas, om

de motivatie van leerlingen te verhogen is ervoor gekozen

om meer keuzes te hebben bij de projecten. Om te weten

of deze keuze wat heeft opgeleverd is besloten om een

enquête te maken om dit te kunnen meten.

Ook is gesproken over de voorlichting en de daarbij

behorende wervingsactiviteiten zoals deze uitgevoerd zijn

in de verschillende scholen, wat heeft goed gewerkt en wat

juist niet? Tips werden uitgewisseld.

De jaarlijkse netwerkmiddag stond dit jaar in het teken van

beoordeling van processen, projecten en meesterproeven.

Deze netwerkmiddag heeft in de nieuwe werkplaats van

het Erasmus plaatsgevonden; in een bestaand gebouw zijn

verschillende ruimtes gecombineerd om een werkplaats te

realiseren.

Voor de eerste keer hebben - naast het Bonhoeffer

College - de technasiumscholen in Overijssel meegedaan

aan de finale van de wedstrijd Countdown to Houston.

De eerste prijs werd in de wacht gesleept door Dennis

Böhm van het Erasmus (Almelo) en Lidewij Krakers van

het Bonhoeffer College. Deze twee leerlingen hebben in

de zomer deelgenomen namens Nederland aan de United

Space School in Houston (voor de vijfde keer op rij). United

Space School is een jaarlijks evenement waaraan 25 landen

meedoen. De twee winnende scholieren uit Overijssel

hebben in Houston in een groep van 50 deelnemers

gewerkt aan de voorbereiding

van een bemande vlucht

naar Mars. Een prachtig

evenement om de

grenzen te verleggen.

>>

N e t w e r k R a n d s t a d -

N o o r d

Dit schooljaar stond in het teken van het

onderzoek naar de ‘onderscheidende

competenties van een technasium-

leerling’. Onder leiding van extern

onderzoeker Bas van der Brink

zijn er verschillende sessies

geweest met technatoren,

docenten en directieleden van de

scholen uit het netwerk. Eerst is in kaart gebracht wat een

technasiumleerling kenmerkt en vervolgens is dit vertaald

in competentieomschrijvingen. Deze zijn uiteindelijk

omschreven in zichtbare gedragingen op negen niveaus.

Het eindproduct mag er zijn; een competentiemonitor die

gebruikt kan worden om in kaart te brengen hoe een leerling

ervoor staat qua competenties als hij of zij de middelbare

school verlaat. Hierover valt meer te lezen in hoofdstuk

1.6 in dit jaarverslag. Deze competentiemonitor wordt niet

gebruikt als een beoordelingsmiddel, maar als aanzet voor

een toekomstig plusdocument. In het schooljaar 2016-2017

wordt onderzocht of dit model werkbaar is in de klas, of de

gedragingen zichtbaar zijn en of verschillende docenten tot

een vergelijkbaar leerlingprofiel komen. Voor dit onderzoek

zal aansluiting gezocht worden met onderwijskundige

onderzoeken in het wo.

N e t w e r k R i j n l a n d

In schooljaar 2015-2016 waren

kwaliteit en professionalisering

belangrijke thema’s in netwerk

Rijnland. De kwaliteit van

O&O-projecten, de verdere

professionalisering van O&O-

docenten en de kwaliteit van de

samenwerking met externe partners

zijn van belang bij het ontwikkelen en vormgeven van het

bovenbouwprogramma. Op deze gebieden is intensief van

en met elkaar geleerd in werkgroepen binnen en buiten

het eigen netwerk. Daarnaast hebben de scholen onderling

zogenaamde pre-audits uitgevoerd: wederzijdse collegiale

visitatie volgens het model van de officiële audit. Deze pre-

audits hebben geleid tot een verdiept inzicht in de eigen

kwaliteit en ontwikkelingsmogelijkheden.

N e t w e r k R i j n m o n d

Dit schooljaar is een pilot gedraaid van een project dat

tot stand is gekomen in samenwerking met EIC Mainport

Rotterdam. Deze instantie is opgericht

door de havenbedrijven met als

doel jongeren te interesseren

voor techniek en een baan

in de haven. Als pilot heeft

Rio Tinto, een groot bedrijf

in mijnbouw, een opdracht 40

41

>>

verstrekt aan leerlingen van het Dalton Lyceum

Barendrecht. Zij mochten nadenken over een nieuwe

functie van een leegstaande silo op het terrein van Rio

Tinto. De behoefte aan hoger opgeleid technisch personeel

in de haven is enorm gegroeid. Waar vroeger honderden

medewerkers werkten, wordt het werk nu gedaan door

een handvol medewerkers die kennis en inzicht hebben in

het gehele werkproces en dus multi-inzetbaar zijn. Vandaar

dat ook het EIC zich steeds meer moet gaan richting op de

havo- en vwo-leerling. Tijdens het symposium ‘Gluren bij

de buren’ van het EIC hebben de leerlingen ten overstaan

van vele aanwezige havenbedrijven hun resultaten

gepresenteerd. Doel is om vanaf dit schooljaar structureel

te gaan samenwerken, met meer scholen en bedrijven en

om gezamenlijk met het EIC passend onderwijsmateriaal te

ontwikkelen dat past bij de technasiumleerling.

N e t w e r k R i v i e r e n l a n d

In 2016 hebben de scholen van het netwerk

Rivierenland meegedaan aan de audit ten behoeve

van predicaatverlenging. De scholen hebben deze

audit met elkaar voorbereid. De uitkomst van de audit

gebruiken de scholen voor verbetering. In het directie-

en technatorenoverleg is met elkaar gekeken waar

gedeelde aandachts- en ontwikkelpunten zitten. Die

worden nu gezamenlijk, thematisch, aangepakt. Het gaat

dan om de thema's visie en beleid, het opzetten van een

bedrijvennetwerk, technasium op maat maken voor de havo-

leerling.

In schooljaar 2015 – 2016 is op

- en door - alle scholen en in

netwerkverband verder veel

energie en tijd gestoken in

de opbouw en uitvoering van

het bovenbouwprogramma.

De eerste meesterproeven

zijn afgerond, de ervaringen

gedeeld en de eerste lessen geleerd. In de werkgroep

Kwaliteit Meesterproef wisselen de netwerkscholen

kennis en ervaring uit over de voorbereiding, uitvoering

en beoordeling van de meesterproef en wordt met elkaar

gewerkt aan een manier, methode en format voor de

beoordeling ervan.

N e t w e r k W e s t - B r a b a n t

Binnen het netwerk West-Brabant heeft in het schooljaar

2015-2016 evenals de voorgaande jaren

de nadruk gelegen op de kwaliteit

van het technasiumonderwijs

in de scholen. Hieraan is op

verschillende manieren aandacht

besteed. De aanpak van de

collegiale bezoeken in het netwerk

is nog eens onder de loep genomen,

in het bijzonder met het doel om kwantitatieve gegevens

binnen scholen op te halen en te kunnen vergelijken.

Enquêtes voor leerlingen, medewerkers, ouders, experts

en opdrachtgevers zijn getest en op onderdelen verbeterd.

42

>>

In het schooljaar 2016-2017 kan het netwerk met een

digitale vorm van dataverzameling aan de slag. Geleidelijk

aan ontstaat met behulp van deze input een cyclus van

resultaatgericht werken en kan er mede op basis van deze

data worden ‘gestuurd’. Collegiale kwaliteitszorg gaat verder

dan het verzamelen van data. De scholen van het netwerk

hebben elkaar voorzien van feedback en ondersteuning in

het traject voor behoud van predicaat en de aanloop naar

een audit.

Daarnaast is er gedurende het schooljaar in verschillende

werkgroepen gewerkt aan bijvoorbeeld het verkrijgen van

meer inzicht in competentieontwikkeling en -beoordeling

en het vraagstuk ‘meer dan O&O’. Voor dat laatste thema

is bijvoorbeeld in de scholen een vergelijking gemaakt

op niveau van de cyclus van onderzoek en de cyclus van

ontwerpen. Docenten, technatoren en schoolleiders

constateren dat de transfer van O&O naar de reguliere

vakken of van de O&O-leerling binnen het technasium naar

de O&O-leerling binnen een andere groep nog nauwelijks

wordt gemaakt. Dat is blijkbaar niet eenvoudig. Voorts

brengt het netwerk daarom focus aan op een onderwerp

dat hiermee verband houdt en alle vakgebieden in de school

raakt: de relatie profielwerkstuk en meesterproef. En dan

gaat het specifiek om de vraag welke eisen we stellen aan

beiden en hoe de kwaliteit van het één de kwaliteit van het

ander kan versterken. Hoe leren we van elkaar?

N e t w e r k Z u i d - H o l l a n d

Het netwerk Zuid-Holland heeft zich

het afgelopen jaar nadrukkelijk

bezig gehouden met het thema

‘kwaliteit’; dit alles in het licht

van de externe audits, die voor

het netwerk in het schooljaar

2016-2017 gepland staan.

Enkele activiteiten die zijn ontplooid:

• De ingestelde werkgroepen (‘projecten onderbouw’

en ‘inrichting bovenbouw’) hebben hun bevindingen

gepresenteerd en van daaruit zijn op de scholen

aanpassingen in programma en/of werkwijze

geïmplementeerd.

• Het contact met de hogescholen is geïntensiveerd.

Vanuit het netwerk zijn de hogescholen, tijdens een vo-ho-

dag, op de hoogte gebracht van de aanlooproute naar de

eerste meesterproeven en zijn de leerlingen gekoppeld aan

expertbegeleiders.

• Aan de hand van ‘collegiale consultatie’ hebben de scholen

van het netwerk elkaar bevraagd op de stand van zaken met

betrekking tot de kwaliteitsindicatoren. Door de input van

alle geledingen binnen het technasium bij elkaar te brengen,

ontstaat een mooi beeld van waar de individuele scholen van

het netwerk staan en wat de beste vervolgstap is als het gaat

om kwaliteitsverbetering.

43

>>

Daarnaast is er, net als in voorgaande jaren, weer een

inspiratiedag georganiseerd binnen het netwerk. Docenten,

technatoren en schoolleiders zijn over verschillende

thema’s met elkaar in gesprek gegaan en hebben zich in

een verrassende omgeving en door externe partners laten

inspireren.

N e t w e r k Z u i d - O o s t

N e d e r l a n d

Netwerk Zuid-Oost

Nederland heeft veel ingezet

op een goede opbouw

van vaardigheden en een

afstemming hiervan met de

projecten. Binnen deze opbouw

van vaardigheden vindt er veel overleg en intervisie plaats.

Verder is er binnen ons netwerk veel aandacht geweest

voor de kwaliteit. In eerste instantie het gesprek over

wat is kwaliteit en hoe meet je dat wat geleid heeft tot

vragenlijsten. Deze vragenlijsten worden op alle scholen

binnen ons netwerk afgenomen. Bij het vergelijken van de

resultaten worden werkafspraken gemaakt om te leren

van elkaar daar waar scholen op bepaalde vragen sterk

of zwak scoren. Het netwerk heeft een groot gedeelte

van het jaar gewerkt zonder netwerkcoach wat voor de

beleidsmatige ontwikkeling een gemis is. Een compliment

voor de technatoren die zonder netwerkcoach elkaar blijven

opzoeken, bevragen en ondersteunen om een hogere

kwaliteit neer te zetten.

N e t w e r k Z u i d - W e s t

N e d e r l a n d

In het schooljaar 2015-2016 hebben docenten, technatoren

en schoolleiders van netwerk Zuid-West Nederland zich in

verschillende werkgroepen gebogen over ‘de kwaliteit’ van

het technasium op de scholen. Een van de grote vragen in de

regio is de beheersbaarheid van het technasiumonderwijs

versus de kwaliteit daarvan. Er zijn scholen in de regio

die door het succes van het technasium geconfronteerd

worden met grote aantallen leerlingen; hoe zorg je er als

school en/of netwerk voor dat de kwaliteit in de klas en de

professionaliteit van de docent gewaarborgd is? Hoe maak je

ruimte voor de ontwikkeling en geef je voldoende aandacht

aan reflectie en maatwerk? Er zijn echter ook scholen die als

gevolg van de demografische krimp te maken hebben met

sterk dalende instroom. Hoe houd je als school in die context

een kwalitatief goed technasiumaanbod overeind? Hoe slaag

je erin te differentiëren en hoe zorg je dat het technasium

voor elke leerling in de regio toegankelijk blijft? Het afpellen

van deze vragen leidt onder meer tot inzichten in de rol van

de docent, strategische

en onderwijskundige keuzes

en mogelijkheden tot

samenwerken. De

opbrengsten van deze

werkgroep leiden tot

experimenten in de scholen.

Er zijn goede voorbeelden

>

van maatwerk voor leerlingen, differentiatie binnen

groepen en de ketensamenwerking met het hoger onderwijs

(projectweken, inzet studenten, gezamenlijke trajecten).

Een andere belangrijke opbrengst is het verbeterde

inzicht in (vormen van) evaluatie en reflectie. Docenten

experimenteren ook op dat terrein met hun aanpak en

delen hun ervaringen in het netwerk. De scholen werken

deze ervaringen de komende twee schooljaren verder

uit. In een professionele leergemeenschap (PLG) onder

leiding van het lectoraat Bèta-didactiek hebben docenten

het doorstroomvraagstuk van leerjaar 3 naar leerjaar 4

uitgediept. De opbrengst van deze PLG vindt zijn weg nu

weer in de programma’s in de scholen. Voor 2016-2017 is

een nieuwe PLG van start gegaan, samen met de collega’s

uit West-Brabant. Onderwerp is de kwaliteit van de

meesterproef.

44

>

D

e jaarrekening van Stichting Technasium loopt van

1 september 2015 t/m 31 augustus 2016 en is beoordeeld

door Accountantsbureau J.Klip.

De financiële administratie wordt gevoerd door

AZ Stafdiensten.

Baten

Bijdrage scholen

- Algemeen 520.075

- Netwerkcoach 303.901

- mijnTechnasium 63.020

Bijdrage scholingsactiviteiten 400.377

Overige opbrengsten 3.150

Totaal baten 1.290.523

Lasten

Ontwikkeling

Uitvoering nieuw beleid 143.184

Beheer mijnTechnasium 6.147

Scholingsweken 206.348

Kwaliteitsborging 62.160

Bijeenkomsten 29.300

Personeel

Personeelslasten 564.291

Ingeleend personeel 124.303

Deskundigheidsbevordering 4.978

Reis-en verblijfkosten 38.604

Overige kosten 12.912

Doorbelasting projecten - 20.934

Materiaal

PR 8.169

Huisvesting 34.458

Afschrijving inventaris 4.553

Materiaal/bureaukosten 22.897

Totaal lasten 1.241.369

Saldo 49.152

7 FINANCIËN

45

> >

>

[T][T] [T]

[T]

[T]

[T][T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T][T]

[T][T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T][T]

[T] [T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T][T][T]

[T]

[T]

[T]

[T][T]

[T]

[T]

[T]

[T] [T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T][T]

[T]

[T]

[T]

[T] [T] [T]

[T][T][T][T]

[T] [T]

[T]

[T]

[T]

[T][T][T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

BIJLAGENT e c h n a s i u m n e t w e r k e n

Netwerk Brabant-Oost• Dr.-Knippenbergcollege, Helmond

• Jacob-Roelandslyceum, Boxtel

• Eckartcollege, Eindhoven

• Varendonck-College, Asten

• d’ Oultremontcollege, Drunen

• Jeroen Bosch College, ‘s-Hertogenbosch

Netwerk Drenthe• Hondsrug College, Emmen

• De Nieuwe Veste, Coevorden

• Roelof van Echten College, Hoogeveen

• Dr. Nassau College, Assen

• CSG Dingstede, Meppel

Netwerk Flevoland• Emelwerda College, Emmeloord

• RSG Slingerbos / Levant, Harderwijk

• Helen Parkhurst, Almere

• Scholengemeenschap Lelystad

• Almere College, Dronten

Netwerk Friesland• Linde College, Wolvega

• CSG Bogerman, Sneek

• RSG Simon Vestdijk, Harlingen

• Leeuwarder Lyceum, Leeuwarden

• CSG Liudger, Drachten

• Stellingwerf College, Oosterwolde

Netwerk Gelderland• Veluws College Walterbosch, Apeldoorn

• CC Schaersvoorde, Aalten

• Ulenhofcollege, Doetinchem

• Almende College, Silvolde

Netwerk Groningen• H.N. Werkmancollege, Groningen

• rsg de Borgen / Lindenborg, Leek

• Praedinius Gymnasium, Groningen

• Ubbo Emmius, Stadskanaal

• Zernike College, Haren

Netwerk Limburg• Bernardinuscollege, Heerlen

• Graaf Huyn College, Geleen

• Sophianum, Gulpen

Netwerk Midden-Nederland• Candea College, Duiven

• Gerrit Rietveld College, Utrecht

• Meridiaan College ’t Hooghe Landt,

Amersfoort

• Merletcollege, Cuijk

• CSG Het Streek, Ede

46

>

[T][T] [T]

[T]

[T]

[T][T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T][T]

[T][T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T][T]

[T] [T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T][T][T]

[T]

[T]

[T]

[T][T]

[T]

[T]

[T]

[T] [T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T][T]

[T]

[T]

[T]

[T] [T] [T]

[T][T][T][T]

[T] [T]

[T]

[T]

[T]

[T][T][T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

[T]

Netwerk Noord-Holland• OSG West-Friesland, Hoorn

• Stedelijk Dalton College, Alkmaar

• CSG Jan Arentz, Alkmaar

• Bonhoeffer College, Castricum

• St. Michaël College, Zaandam

• Damstede, Amsterdam

• Metis Montessori Lyceum, Amsterdam

Netwerk Overijssel• Bonhoeffer College, Enschede

• Het Erasmus, Almelo

• CSG Reggesteyn, Nijverdal

• Thorbecke Scholengemeenschap, Zwolle

• De Waerdenborch, Holten

Netwerk Randstad-Noord• Keizer Karel College, Amstelveen

• Kaj Munk College, Hoofddorp

• Calandlyceum, Amsterdam

• Ichthus Lyceum, Driehuis

• Goois Lyceum, Bussum

Netwerk Rijnland• Da Vinci College Kagerstraat, Leiden

• Groene Hart Lyceum, Alphen aan den Rijn

• Antoniuscollege, Gouda

• Maris College, ‘s-Gravenhage

Netwerk Rijnmond• Cosmicus College, Rotterdam

• Libanon Lyceum, Rotterdam

• Sg Spieringshoek, Schiedam

• Helinium, Hellevoetsluis

• Dalton Lyceum Barendrecht

Netwerk Rivierenland• Cals College, Nieuwegein

• Johannes Fontanus College, Barneveld

• RSG Lingecollege, Tiel

• Cambium College, Zaltbommel

• Merewade College, Gorinchem

• Niftarlake College, Maarssen

Netwerk West-Brabant• Dongemond college, Raamsdonksveer

• Markland College Oudenbosch

• Markland College Zevenbergen

• Newmancollege, Breda

• 2College Cobbenhagen, Tilburg

• Walburg College, Zwijndrecht

Netwerk Zuid-Holland• Northgo College, Noordwijk

• ISW Hoogeland, Naaldwijk

• Christelijk Lyceum Delft

• Melanchthon Bergschenhoek

Netwerk Zuid-Oost Nederland • Mondial College / Lindenholt, Nijmegen

• College Den Hulster, Venlo

• Het College, Weert-Cranendonck

• Philips van Horne SG, Weert

• Raayland College, Venray

• Lyceum Schöndeln, Roermond

Netwerk Zuid-West Nederland• Het Goese Lyceum, Goes

• Pieter Zeeman, Zierikzee

• RSG ‘t Rijks, Bergen op Zoom

• SSG De Rede, Terneuzen

• SSG Nehalennia, Middelburg

47

> >

48

>>

Toelichting bij gegevens van de technasia

Via een inventarisatie hebben alle 92 technasia gegevens

verstrekt over hun technasiumleerlingen. Deze gegevens zijn

verwerkt in de grafieken en tabellen.

Toelichting bij grafieken vervolgopleidingen

Platform Bèta Techniek hanteert als definitie voor

“bèta-technische studie”: studies die binnen cluster 1

‘Opleidingen die behoren tot Natuur en Techniek’ en cluster

2 ‘Opleidingen met meer dan 50% bètatechniek’ vallen.

Stichting Technasium hanteert ook deze definitie. Daarnaast

maakt het Platform onderscheid tussen lerarenopleidingen

binnen de bètatechniek (cluster 3) en opleidingen met

minder dan 50% bètatechniek (cluster 4).

Omdat Stichting Technasium de uitstroom naar technische

opleidingen wil bevorderen, zijn naast de ‘harde’ bèta-

technische studies, ook de uitstroom naar studies die onder

cluster 3 en 4 vallen opgenomen in het overzicht.

Tot slot zijn in het overzicht overige opleidingen opgenomen.

Dit zijn opleidingen die bestaan uit niet-bètatechnische

vakken; de zogeheten alfa- en gamma-studies.

Bij het overzicht wordt de kanttekening gemaakt dat

van een deel van de leerlingen niet bekend is welke

vervolgopleidingen zij hebben gekozen. Dit komt doordat

deze informatie niet bekend is bij de school.

Worst-kaasscenario,dankzij technasium

Leeuwarder Courant, 30 maart 2016

I n - , d o o r - e n u i t s t r o o m c i j f e r s

>>leerjaar1oriënta-e

leerjaar1technasium

keuzeleerjaar2 leerjaar3 leerjaar4 leerjaar5 leerjaar6

2006-2007 790 239 479 92 223 86 13

2007-2008 1900 100 530 275 345 145 20

2008-2009 2000 553 1147 648 448 281 30

2009-2010 2481 1338 1407 1058 591 415 199

2010-2011 3403 1721 2128 1333 709 430 225

2011-2012 5687 1926 3123 1882 937 611 217

2012-2013 5136 2702 3642 2383 1013 660 286

2013-2014 7633 3461 4637 3385 1510 1017 374

2014-2015 7025 4398 6393 4122 2021 1320 562

2015-2016 7886 4098 6824 5488 2329 1817 609

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

AantalT-le

erlin

gen

Groeiaantaltechnasiumleerlingen Groei aantal technasiumleerlingen

49

>>

Groei totaal aantal technasiumleerlingen

Totaalperschooljaar2006-2007 1922

2007-2008 3315

2008-2009 5107

2009-2010 7489

2010-2011 9949

2011-2012 14383

2012-2013 16039

2013-2014 22017

2014-2015 25841

2015-2016 29051

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

AantalT-le

erlin

gen

GroeitotaalaantalT-leerlingen

50

>>

Totaal aantal havo/vwo leerlingen

Totaal aantal leerlingen technasium

% leerlingen technasium

leerjaar 1 15752 11984 76%

leerjaar 2 15181 6824 45%

leerjaar 3 15105 5488 36%

leerjaar 4 15845 2329 15%

leerjaar 5 13738 1817 13%

leerjaar 6 4236 609 14%

TOTAAL 79857 29051 36%

Schoolpopulatie en % technasiumleerlingen 2015-2016

Het aantal leerlingen van leerjaar 1 is samengesteld uit de leerlingen die hebben gekozen en leerlingen die de oriëntatie doen.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

leerjaar1 leerjaar2 leerjaar3 leerjaar4 leerjaar5 leerjaar6 TOTAAL

Schoolpopula)een%technasiumleerlingen2015-2016

%niettechnasium

%technasium

51

>>

Verhouding meisjes/jongens in 2015-2016

NEDERLAND [T] jongens [T] meisjes Totaal aantal [T] lln

1 oriëntatiejaar 4295 3591 7886

1 keuze technasium 2683 1415 4098

2 4495 2329 6824

3 3678 1810 5488

4 1626 703 2329

5 1226 591 1817

6 406 203 609

TOTAAL 18409 10642 29051

54%

65%

66%67%

70%67%

67%

46%

35%

34%

33%

30%33%

33%

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

1oriënta4ejaar 1keuzetechnasium

2 3 4 5 6

Verhoudingmeisjes/jongensin2015-2016

[T]jongens [T]meisjes

52

>>

Doorstroom 2014-2015 naar 2015-2016

Aantal leerlingen dat doorstroomt naar het volgende leerjaar O&O2014-2015 2015-2016 percentage

Leerjaar 1 naar 2 11423 6824 60

Leerjaar 2 naar 3 6393 5488 86

Leerjaar 3 naar 4 4122 2329 57

Leerjaar 4 naar 5 2021 1817 90

Leerjaar 5 naar 6 708 609 86

De aantallen en percentages zijn gebaseerd op volledige gegevens van alle 92 scholen voor beide schooljaren.

Gespecificeerd naar niveau en geslacht Percentage doorstroom

havo jongens havo meisjes vwo jongens vwo meisjes

Leerjaar 1 naar 2 54% 35% 97% 72%

Leerjaar 2 naar 3 78% 70% 97% 98%

Leerjaar 3 naar 4 60% 63% 52% 54%

Leerjaar 4 naar 5 84% 96% 91% 93%

Leerjaar 5 naar 6 n.v.t. n.v.t. 84% 89%

De aantallen en percentages zijn gebaseerd op volledige gegevens van alle 92 scholen voor beide schooljaren.

Leerjaar/keuze NG NT NGNT CM of EM onbekend

HAVO 4 373 575 167 19

VWO 4 248 442 437 14

HAVO 5 259 372 148 6

VWO 5 188 461 283 3

VWO 6 118 284 189 5

TOTAAL 1186 2134 1224 47 164

Profielkeuze technasiumleerlingen

53

>>

54

Aantallen uitstroom

HBO aantallen percentage

Bèta-technische studie 427 71

Lerarenopleiding bèta-techniek 12 2

Studie <50% bèta 52 9

Overige opleidingen 109 18

TOTAAL 600 100

WO aantallen percentage

Bèta-technische studie 300 78

Studies <50% bèta 32 8

Overige opleidingen 55 14

TOTAAL 387 100

HBO&WO aantallen percentage

Bèta-technische studie 727 53,1

Lerarenopleiding bèta-techniek 12 0,9

Studies <50% bèta 84 6,1

Overige opleidingen 164 12,0

Onbekend 201 14,7

Gezakt 75 5,5

Doorstroom HAVO naar VWO 26 1,9

Overig (bv. buitenland) 60 4,4

naar MBO 20 1,5

TOTAAL 1369 100

71%

2%

9%

18%

UitstroomnaarHBO

78%

8%14%

UitstroomnaarWO

53%

1%

6%12%

15%

6%

2%

4%1%

78%

8%

14%

UitstroomnaarWO

Bèta-technischestudie

Studies<50%bèta

Overigeopleidingen

71%

2%

9%

18%

UitstroomnaarHBO

Bèta-technischestudie

Lerarenopleidingbèta-techniek

Studie<50%bèta

Overigeopleidingen

53%

1%

6%

12%

15%

6%

2%

4%

1%Totaleuitstroom

Bèta-technischestudie

Lerarenopleidingbèta-techniek

Studies<50%bèta

Overigeopleidingen

Onbekend

Gezakt

DoorstroomHAVOnaarVWO

Overig(bv.buitenland)

naarMBO

TECHNASIUMZernikelaan 6

9747 AA Groningen

info@technasium.nl

www.technasium.nl

Twitter: @Technasium

STICHTING