T.C. MARMARA ÜNĐVERSĐTESĐ TÜRKĐYAT ARAŞTIRMALARI...

T.C.

MARMARA ÜNĐVERSĐTESĐ

TÜRKĐYAT ARAŞTIRMALARI ENSTĐTÜSÜ

TÜRK DĐLĐ VE EDEBĐYATI ANABĐLĐM DALI

ESKĐ TÜRK EDEBĐYATI BĐLĐM DALI

16. YÜZYIL ŞAĐRLERĐNDEN DERVĐŞ’ĐN MEVLĐD’Đ

(METĐN VE ĐNCELEME)

YÜKSEK LĐSANS TEZĐ

HAZIRLAYAN

ÖZGÜR DOĞAN

ĐSTANBUL 2007

T.C.

MARMARA ÜNĐVERSĐTESĐ

TÜRKĐYAT ARAŞTIRMALARI ENSTĐTÜSÜ

TÜRK DĐLĐ VE EDEBĐYATI ANABĐLĐM DALI

ESKĐ TÜRK EDEBĐYATI BĐLĐM DALI

16. YÜZYIL ŞAĐRLERĐNDEN DERVĐŞ’ĐN MEVLĐD’Đ

(METĐN VE ĐNCELEME)

YÜKSEK LĐSANS TEZĐ

HAZIRLAYAN

ÖZGÜR DOĞAN

TEZ DANIŞMANI

Prof. Dr. SEBAHAT DENĐZ

ĐSTANBUL 2007

ĐÇĐNDEKĐLER

ÖNSÖZ ……………………………………………………………………… II ÖZET ……………...……………………………………………………....… IV SUMMARY …………………………………………………………….....… V KISALTMALAR ………………………………………………………....… VI GĐRĐŞ …………………………………………………………………………. 1

I. BÖLÜM DERVĐŞ’ĐN HAYATI, ESERĐ

ve EDEBÎ ŞAHSĐYETĐ I. Hayatı …………………………………………………………..…………... 7 1. Doğum Yeri ve Tarihi ……………………………………..…………... 7 2. Mahlası …………………………………………………….…………... 7

II. Eseri ……………………………………………………………..………… 7 Mevlid …………………………………………………………………..... 8 1. Eserin Müellifi …..…………………………………………….……..... 8 2. Eserin Adı ve Yazılış Tarihi ………..……………………..…………...10 3. Şekil Özellikleri ……………………………………………….…….... 11 4. Dil ve Üslup özellikleri ……………………………………….……… 13 5. Muhteva Özellikleri ……………………………………………..……. 13 III. Edebi Şahsiyeti ………………………………………………………..… 18 SONUÇ ……………………………………………………………………... 19

II. BÖLÜM NÜSHALARIN TANITIMI

ve METĐN TESPĐTLERĐYLE ĐLGĐLĐ HUSUSLAR I. Metin Tespitiyle Đlgili Hususlar …………………………...……………… 21 1. Nüshaların Tanıtımı ……………………………………………….….. 21 2. Nüshaların Değerlendirilmesi …………………………………….….. 24

II. Metnin Kuruluşunda Takip Edilen Yol .........………………………...….. 25 1. Türkçe Bazı Ekler ve Kelimelerin Đmlâsı ………………...………….. 25 2. Arapça ve Farsça Bazı Terkip, Ek ve Kelimelerin Đmlâsı ………..…. 27 3. Teknik Özellikler …………………………………………………..… 28

III. BÖLÜM DERVĐŞ’ĐN MEVLĐD’ĐNĐN

TENKĐTLĐ METNĐ ve NESRE ÇEVĐRĐSĐ

I. Tenkitli Metin ……………………………………………………………. 31 II. Nesre Çevirisi ……………………………………………………………. 95 BĐBLĐYOGRAFYA ……………………………………………………….. 142

-I-

ÖNSÖZ

Mevlid, Hz. Muhammed (s.a.v.)’in doğum günü, bu günde yapılan dinî

merasim ve bu merasimde okunan ve Hz. Peygamber’in doğumu başta olmak

üzere risâletinden, miracından ve vefatından bahseden şiir anlamlarına gelir.

Mevlid şiir türü, Arap edebiyatında ortaya çıkmış, kısa sürede bütün

Đslam coğrafyasına yayılmıştır. Bu tür, Şiî olan Đran’da itibar görmemiş daha

çok Arap ve Türk edebiyatlarında bilhassa da Türk edebiyatında yaygın hâle

gelmiştir. Mevlid, Müslüman Türk halkının Hz. Peygamber’e duyduğu sevgi-

nin en güzel ifadesini bulduğu şiir türü olmuştur.

Türk edebiyatında mevlid metinlerinin sayısı 200 civarında olmasının

yanında ilk ve en güzel Türkçe mevlid Süleyman Çelebi’nin 812’de (1409)

kaleme aldığı Vesîletü’n-necât adlı eseridir. Bu eser o kadar çok beğenilmiştir

ki Türk halkı arasıda en çok sevilen ve okunan dinî eser Kuran’dan sonra

Vesîletü’n-necât olmuştur.

Süleyman Çelebi’nin mevlidi edebiyatımızda öyle büyük bir etki yap-

mıştır ki “Mevlid” denilince o akla gelir olmuştur. Her mükemmel şey taklit

edilir, örnek alınır. Çelebi’den sonra gelenlerin birçoğu da onu taklitten öteye

geçememiştir. Bununla beraber kimi samimi şairler her ne kadar ondan etkilen-

seler de yeni ve güzel Mevlidler kaleme almışlardır.

Derviş’in eseri de kanaatimizce Mevlid türünde güzel ve etkisi uzun

sürmüş örneklerden biridir. Yaklaşık 250 yıl sonra bile istinsah edilmiş olması

onun kendinden sonraki dönemlerde hatırı sayılır bir etkide bulunduğuna bir

delil olabilir.

Bu çalışmamızdaki gayemiz, her biri samimi bir peygamber aşığı olan

Mevlid şairlerinden hiç olmazsa birinin eserini gün yüzüne çıkarmaktır.

Çalışmamız, giriş ve üç bölüm halinde hazırlanmıştır. Giriş bölümünde

XVI. yüzyılda Anadolu’daki siyasî durum ve Türk edebiyatı hakkında özet bir

bilgi verilmiştir. Ardından Arap ve Türk edebiyatında Mevlid’e dair bilgiler

sunuldu. Birinci bölümde önce Derviş’in hayatı, edebî kişiliği ve eseri hakkın-

da bilgi verilmiştir. Đkinci bölümde ise eserin çeşitli açılardan incelemesi ya-

pılmıştır. Đlk olarak eserin şekil özellikleri üzerinde durulmuş ve eser nazım

şekilleri, vezin, kâfiye ve redif bakımından değerlendirilmiştir. Bunu müteaki-

ben dil ve üslûp incelemesi yapılmıştır.

-II-

Son olarak ise muhteva özelliklerine kısaca değinilmiştir. Muhteva ba-

kımından incelenirken de mevlidin her bir bölümünün özeti verilmiştir.

Çalışmalarım esnasında karşılaştığım her türlü müşkülümün hallinde en

büyük desteği gördüğüm, yaptığım hatalarda ısrarla hiç kızmayıp sabırla bana

yardımcı olmaya çalışan kıymetli hocam Prof. Dr. Sebahat Deniz’e en kalbî

teşekkürlerimi arz ederim. Ayrıca, çalışmamızda gösterdiğimiz bütün özene

rağmen gözden kaçmış veya yanlış yazılmış hatalar bulunabilir. Bu çeşit hata-

lardan dolayı da erbâb-ı fazl u kemâlin müsâmahasını umarız.

-III-

ÖZET

Mevlid, Hz. Muhammed (s.a.v.)’in doğum günü ve bu günü anlatan

eser ve de bu günde yapılan merasimdir.

Mevlid’in ilk örnekleri Arap edebiyatında verilmiştir. Arap edebiyatının

önemli şiir türlerinden olan methiye içerisinde Hz. Muhammed’e yapılan övgü-

ler önemli yer tutmaktadır. Hz. Peygamber’in vefatından sonra bu methiyelere

bağlı olarak yeni türler gelişmiştir. Mevlid de bu yeni edebi türlerden biridir.

Mevlid, Arap edebiyatında başlamasından hemen sonra Türk edebiya-

tında da kendini göstermiştir. Đlk Türkçe mevlid Süleyman Çelebi’nin 812’de

(1409) kaleme aldığı Vesîletü’n-necât adlı kitabıdır. Birçok Türk şairi mevlid

kaleme almıştır fakat en güzel örneğini Süleyman Çelebi yazmıştır. Türkçe

yazılan mevlidlerin sayısı 200 civarındadır. Bunlardan bir kısmı Süleyman

Çelebi’nin eserine aynen benzerlik gösterir, bir kısmında küçük farklılıklar

vardır, geri kalanları ise tamamen farklı yeni eserlerdir.

Biz bu çalışmamızda, 16. yüzyılda yaşayan Derviş isimli şairin yazdığı

Mevlid’ini inceledik. çalışmamızın inceleme kısmı, giriş ve üç bölüm halinde

hazırlanmıştır. Giriş bölümünde Đslam ve Türk edebiyatında Mevlid’e dair bil-

giler sunulmuştur. Birinci bölümde Derviş’e dair bilgi verilmiştir. Đkinci bö-

lümde eserin şekil özellikleri incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise muhteva özel-

liklerine kısaca değinilmiştir. Son olarak da metin ve nesre çevirisi verilmiştir.

Derviş’in eseri Süleyman Çelebi’den alıntı mısralar olsa da, mevlid

türünün farklı ve güzel bir örneğidir.

-IV-

SUMMARY

Mevlid is a name for Hz. Mohammed (s.a.v)’s birthday and the work

describing the day and also the ritual performed on the same day.

First examples of Mevlid poems were given in Arabic literature.

Commendations for Hz. Mohammed cover an important part in “Methiye”, one

of the most important kinds of poems of Arabic literature. New types relating

to “Methiye” flourished after the death of the Prophet, and Mevlid is one of

those types.

Mevlid, born in Arabic literature, quickly manifested itself in Turkish

literature, too. The first Turkish Mevlid poem is the work called Vesiletü’n

Necat written by Suleyman Celebi in 812 (1409). Many Turkish poets wrote

Mevlid poems, but the best example was written by Suleyman Celebi. The

number of Turkish Mevlid poems is around 200. Some of these closely

resemble the work of Suleyman Celebi, and some have a few differences, and

the rest are complete new works.

In our study, we examined a Mevlid poem written by a poet named

“Dervis”, who lived in the 16th century. Our study consists of the preface and

three chapters. In the preface, information on Mevlid in both Islamic and

Turkish literature is given. Information about the poet, “Dervis” is provided in

the first chapter. In the second chapter, features pertaining to form of the work

are studied. In the third chapter, features of the contents are briefly mentioned.

Finally, the translation of the work to text and prose is given.

Although Dervis’s work contains quoted lines from Suleyman Celebi, it

is a different and beautiful example of Mevlid type.

-V-

KISALTMALAR

a.e. : aynı eser

a.g.e. : adı geçen eser

AÜDTCF : Atatürk Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi

Bkz. : Bakınız

Bl. : bölüm

c. : cilt

DĐA : Türkiye Diyanet Vakfı Đslam Ansiklopedisi

Ef. : Efendi

h. : hicri

Haz. : hazırlayan

ĐÜ : Đstanbul Üniversitesi

ktp. : kütüphanesi

m. : miladi

MEB : Milli Eğitim Bakanlığı

nr : numara

öl. : ölüm

örn. : örnek

s. : sayfa

TKAE : Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü

vb. : ve benzeri

Yay. : yayınları

-VI-

- 1 -

GĐRĐŞGĐRĐŞGĐRĐŞGĐRĐŞ

Derviş’in Yaşadığı DönemDerviş’in Yaşadığı DönemDerviş’in Yaşadığı DönemDerviş’in Yaşadığı Dönem

Bir şairin sanatçı kişiliğinin oluşmasında doğuştan gelen kendi sanat

kabiliyetinin yanında yaşadığı çağ ve içinde bulunduğu sanat çevresi de

etkilidir. Bu sebeple Derviş’in sanatını daha iyi anlayabilmek için dönemin

siyasî tarihinden ve 16. asır Klasik Türk şiirinden bahsetmek faydalı olacaktır.

16. Yüzyılda Siyasî Durum16. Yüzyılda Siyasî Durum16. Yüzyılda Siyasî Durum16. Yüzyılda Siyasî Durum

16. asırda Osmanlı Devleti güçlü padişahların yönetimiyle büyüme ve

gelişmesini sürdürerek büyük bir imparatorluk hâline gelmiştir. 16. yüzyıl

Osmanlı padişahları II. Bayezid, Yavuz Sultan Selim, Kânunî Sultan

Süleyman, II. Selim, III. Murad ve III. Mehmed’dir. Yavuz Sultan Selim,

Çaldıran zaferiyle Şah Đsmail tehlikesini ortadan kaldırdığı gibi, onun

zamanında Anadolu topraklarının bütünlüğü kesin olarak sağlanmış Suriye,

Hicaz ve Mısır imparatorluk sınırları içerisine dahil edilmiştir.

Hemen hemen yarım yüzyıl süren Kânunî Sultan Süleyman’ın saltanatı

döneminde ise daha çok Avrupa seferlerine ağırlık verilmiş, Belgrat ve Rodos

alınmış, Avusturya toprakları ele geçirilmiş Avrupa ortalarına kadar yürüyen

Osmanlı orduları Viyana kapılarına dayanmıştır. Kânunî döneminin sonunda

Osmanlı güçlü, geniş topraklara sahip, zengin, ihtişamlı bir imparatorluk

olmuştur. Kânunî’den sonra II. Selim döneminde de Sadrazam Sokullu

Mehmed Paşanın başarılı yönetimiyle imparatorluk eski gücünü sürdürmüş

ancak yüzyılın sonunda ülkenin fazla büyümesi sonucu bazı etnik çekişmelerin,

dolaysıyla aksaklıkların ortaya çıktığı görülmüştür.

16. asırda siyasî gelişmelerin yanı sıra devletin bütün kurumlarında da

gelişmeler olmuştur. Đdari teşkilatta bazı değişiklikler yapılmış, kanunlar,

özellikle Sultan Süleyman devrinde, büyüyen ve meseleleri gittikçe artan

ülkenin ve gelişen siyasi hayatın gereklerine göre yeniden düzenlenmiştir. Bu

yüzyıl imar faaliyetlerinin de yoğunlaştırıldığı bir devir olmuştur. Bütün ülke

ve özellikle başkent Đstanbul ve Edirne, Mimar Sinan gibi bir dehanın ve onun

yetiştirdiği usta mimarların yaptığı ölümsüz eserlerle donanmıştır. Yani bu

yüzyılda Osmanlı devleti siyasî, mimarî ve ilmî alanda altın çağını yaşamıştır.

- 2 -

16. Yüzyılda Edebî Durum16. Yüzyılda Edebî Durum16. Yüzyılda Edebî Durum16. Yüzyılda Edebî Durum

Osmanlıdaki bu umumî gelişmenin tabiî sonucu olarak edebiyat da bu

asırda devletin büyümesiyle orantılı olarak büyük bir gelişme göstermiştir.

Osmanlı padişahları, bir yandan artarda yaptıkları seferlerle büyük imparator-

luğun kuruluşunu tamamlamaya uğraşırken bir yandan da ilimde, kültürde,

edebiyatta ve bütün sanatlarda ilerleme ve yükselmenin olması gerektiğini dü-

şünmüşler ve bunun için büyük çaba göstermişlerdir. Padişahların ve devlet

büyüklerinin, şairleri ve sanatçıları koruyarak değerli eserleri ödüllendirmeleri

şiir ve edebiyatın gelişmesine önemli katkıda bulunmuştur. 16. yüzyılda büyük

ilim adamları, tarihçiler, şairler ve nesir ustalarının yetişmeleri gecikmemiş,

Osmanlı devletinin büyüklüğüne yaraşır bir Osmanlı-Türk kültür ve edebiyatı

vücuda gelmiştir. Her alanda olduğu gibi edebiyatımız da bu dönemde en par-

lak yıllarını yaşamıştır.

Bu yüzyılda Divan edebiyatı iyiden iyiye gelişmiş, manzum mensur her

türde verdiği mükemmel eserlerle daha önceki yüzyıllarda örnek aldığı Đran

edebiyatıyla boy ölçüşebilecek seviyeye ulaşmıştır. Bu asırda artık Türk şairleri

üstat sayılır ve eserleri örnek alınır olmuştur.

16. yüzyıl sadece Anadolu edebiyatının değil Çağatay ve Azerî edebiya-

tının da en ihtişamlı yüzyılı olmuştur. Çağatay edebiyatında Nevâyî’den sonra

en büyük kabul edilen Babur Şah (1483-1530) ve Şeybânî Han (1451-1510) bu

asırda yaşamıştır. Azerî edebiyatında ise sadece Azerî edebiyatının değil tüm

Türk edebiyatının en büyük şairlerinden sayılan Fuzûlî (öl. 1556) ile Seyyid

Nesîmî (öl. 1404) bu yüzyılda yaşamışlardır.

16. asırda Osmanlı topraklarında yetişen şairlerin bir kısmı ise şunlar-

dır: Zâtî (1471-1546), Hayâlî (öl. 1557), Taşlıcalı Yahya (öl. 1582), Bâkî (öl.

1600), Rûhî (öl. 1605), Edirneli Nazmî (öl. 1554).

Bu dönemde Đslam kültürüyle yetişen Divan şairleri bu kültürün bir

parçası olarak Arapça ve Farsçayı şiir dilinde kullanmışlardır. Doğal olarak

Arapça ve Farsçanın Türkçe üzerindeki etkisi bu yüzyılda hayli artmıştır. Şiir-

de gazel ve mesnevilerin dili kasideye nazaran daha sade olmuştur.

16. yüzyılda mesnevî alanında daha sonraki asırlarda da aşılamayan

başarılı eserler verilmiştir. Đran edebiyatından gelen klasik konularının yanında,

dînî, ahlakî, tasavvufî hikayeler, hilyeler, mevlidler vb. pek çok eser yazılmış-

tır.

- 3 -

Hâsılı, edebiyatımızda belki de Mevlid hariç neredeyse bütün türlerin

en güzel örnekleri bu dönemde kaleme alınmıştır denilse mübalağa edilmiş

olunmaz. 1

ARAP ve TÜRK EDEBĐYATLARINDA MEVLĐDARAP ve TÜRK EDEBĐYATLARINDA MEVLĐDARAP ve TÜRK EDEBĐYATLARINDA MEVLĐDARAP ve TÜRK EDEBĐYATLARINDA MEVLĐD

Arapça olan “Mevlid” kelimesinin, “doğum, doğum zamanı ve doğum

yeri” olmak üzere üç anlamı vardır. Terim anlamıyla Mevlid, Peygamberimiz

Hz. Muhammed (s.a.v.)’in doğum günü, bu günü anlatan eser ve bu günde ya-

pılan merasimdir. Ancak, kelime halk arasında galat olarak, “yeni doğan ço-

cuk” anlamına gelen “mevlüd” şeklinde yaygınlaşmıştır.

Mevlid’in ilk örnekleri Arap edebiyatında verilmiştir. Arap edebiyatının

önemli türlerinden olan methiye içerisinde Hz. Peygamber’e yapılan övgüler

önemli yer tutmaktadır. Hz. Peygamber’in vefatından sonra bu methiyelere

bağlı olarak yeni türler gelişmiştir. Mevlid de bu yeni edebi türlerden biridir.2

Fakat, genel olarak Mevlid müellifleri, başta Ka’b b. Zübeyr’in Kasidetü’l-

bürde’si olmak üzere bu eserin çok sayıdaki nazireleriyle Hasan b. Sâbit’in

Peygamberimiz için yazdığı şiirlerden, Abdullah b. Revâha ve diğer sahâbilerin

nazmettiği methiyelerden ilham almışlardır. Ancak, mevlidlerin mevzu itiba-

riyle asıl kaynağını siyer, megâzî ve şemâil kitapları oluşturur.

604 (1207) yılında Erbil Atabegi Muzafferüddin Kökböri tarafından

düzenlenen ihtişamlı mevlid kutlamalarında okunmak üzere Đbn Dıhye el-

Kelbî’nin mensur olarak kaleme aldığı ve sonunda bir methiyenin bulunduğu

et-Tenvîr fî mevlidi’s-sîrâci’l-münir adlı eseri şöhretinden dolayı ilk mevlid

kitabı kabul edilir. Bununla beraber Arap edebiyatında “mevlid” terimi II.

(VIII) asrın sonlarına doğru ortaya çıkmıştır, yani mevlid literatürü Đbn

Dıhye’den çok önce başlayıp gelişmiştir.3 Ayrıca halkın geniş kesiminin katı-

lımıyla yapılan ilk mevlid merasimleri -Şiî Fâtimiler zamanında devlet tarafın-

dan küçük kutlamalar yapılmış olsa da- Kökböri zamanında yapılan bu kutla-

malar olarak kabul edilir. Osmanlı zamanında da ilk mevlid törenleri daha ön-

1 Derviş’in yaşadığı dönem olan XVI. asrın siyasî tarihi ve edebî durumu verilirken büyük ölçüde aşağıdaki eserlerden istifade edilmiştir: Ahmet Atilla Şentürk –Ahmet Kartal, Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Dergâh Yay., Đstanbul 2005, s.251-344; Büyük Türk Klasikleri, Ötüken-Söğüt Yay., Đstanbul, 1987, c.3, s.137-209; Haluk Đpekten-Mustafa Đsen, “XVI. yüzyıl Divan Edebi-yatı” Türk Dünyası El Kitabı, TKAE Yay. Ankara 1992, s.130-131 2 Selami Bakırcı, Mevlid, Doğuşu ve Gelişmesi, Đstanbul 2005, s.III 3 Đsmail Durmuş, “Arap Edebiyatında Mevlid”, DĐA, c.29, s.480

- 4 -

celeri küçük çapta görülse de III. Murad (1588) devrinde resmî olarak kutlan-

maya başlanmıştır.

Mevlid Arap edebiyatında başlamasından hemen sonra Türk edebiya-

tında da kendini göstermiştir. Đlk Türkçe mevlid hakkında kaynaklarda açık bir

bilgi yer almamakta ve Süleyman Çelebi’nin 812’de (1409) kaleme aldığı

Vesîletü’n-necât adlı mesnevisinin ilk Türkçe mevlid olduğu görüşü yaygın bir

şekilde kabul görmektedir. Ancak bundan önce yazılmış Türkçe mevlid benzeri

eserlerin varlığı da bilinmektedir. Bunlardan biri Ahmed Fakih’e (öl.

650/1252) ait Çarhnâme’dir. Süleyman Çelebi’den kısa bir süre önce Erzurum-

lu Mustafa Darîr’in yazdığı manzum-mensur eseri Terceme-i Siyer-i Nebî de

(yazılışı: 790/1388) yer yer mevlidi hatırlatmaktadır. Vesîletü’n-necât’ın bazı

yerleri Darîr’in eseriyle ciddi benzerlikler gösterdiği için Darîr’in siyerindeki

manzum kısımların Türk edebiyatındaki ilk mevlid metni olması gerektiği ileri

sürülmüştür. 4 Ancak, şu da bir gerçektir ki Türk edebiyatında “Mevlid” deni-

lince akla gelen ilk, hatta tek isim Süleyman Çelebi’dir. Türk halkı Süleyman

Çelebi’nin mevlidini çok sevmiş ve mevlid gecelerinde sadece Vesiletü’n-necat’ı okur olmuştur.

Mevlidler umumiyetle tevhid, münâcât ve na’t ile başlamakta,kainatın

zuhur kaynağı olan Nûr-ı Muhammediye’den bahsedilerek Hz. Peygamber’in

doğumuna geçilmekte, Onun mî’racı ve diğer mûcizelerinin anlatılmasının

ardından vefatı konusuna yer verilmekte, en sonunda da Resûl-i Ekrem ve as-

habı başta olmak üzere eseri yazan, okuyan ve dinleyenler için bir dua ile sona

ermektedir. 5

Türkçe kaleme alınan mevlidlerin sayısı mevcut bilgilere göre 200 civa-

rındadır. Bunlar üzerinde yapılan çalışmalar, bir kısmının Süleyman Çelebi’nin

eserine aynen benzediğini, bir kısmının bazı motifler yönünden ayrılık göster-

diğini, geri kalanların ise tamamen farklı olduğunu ortaya koymuştur.6 Türk

edebiyatındaki mevlid metinlerinin sayısı burada tek tek bildirilemeyecek ka-

dar çok olduğu için sadece 16. yüzyılda yaşamış mevlid şairlerinin isimleri

verilecektir:

1. Hamdullah Hamdi (Akşemseddinzâde, yazılışı: 1494-1495)

2. Emîrî (öl.941/1534)

3. Zâtî (öl.953/1546)

4 Hasan Aksoy, “Türk Edebiyatında Mevlid”, DĐA, Ankara 2004, c.29, s.482 5 a.e. c.29, s.482 6 Necla Pekolcay, Süleyman Çelebi, Vesiletü’n-necat: Mevlid, Sufi kitap, Đstanbul 2005, s.38

- 5 -

4. Muhibbî (öl.965/1558)

5. Şemsî (yazılışı: 988/1580)

6. Hasan Bahri (Karesili, öl.994/1586)

7. Abdî

8. Bihiştî

9. Mehmed Hevâî

10. Şehîdî

11. Visâlî Ali Çelebi

12. Hevâyî

13. Visâlî

16. asrın bütün mevlid şairleri elbette ki sadece bu şairler değildir. Bun-

lar şu ana kadar tespit edilebilen isimlerdir.

- 6 -

I. BÖLÜMI. BÖLÜMI. BÖLÜMI. BÖLÜM

DERVĐŞDERVĐŞDERVĐŞDERVĐŞ

HAYATI, ESERĐ veHAYATI, ESERĐ veHAYATI, ESERĐ veHAYATI, ESERĐ ve EDEBÎ EDEBÎ EDEBÎ EDEBÎ ŞAHSĐYETĐ ŞAHSĐYETĐ ŞAHSĐYETĐ ŞAHSĐYETĐ

- 7 -

I. HAYATII. HAYATII. HAYATII. HAYATI

1. Doğum Yeri ve Tarihi1. Doğum Yeri ve Tarihi1. Doğum Yeri ve Tarihi1. Doğum Yeri ve Tarihi

Şairin kesin bir doğum yeri ve tarihi bilgisi elimizde mevcut değildir.

Sadece, eserin telif tarihinden (917/1511) hareketle Derviş’in 16. asırda yaşa-

dığını söyleyebilmekteyiz.

2. Mahlası2. Mahlası2. Mahlası2. Mahlası

Eserin şairinin mahlasıyla ilgili elimizde maalesef kesin bir bilgi mev-

cut değildir. Fakat, şairin mahlasının verildiği beyit kanaatimizce 244. numaralı

beyittir:

Umaram server bizi yarın bula

Gel berü DERVĐŞ diyü elüm ala

Zira, başka hiçbir beyitte şairin mahlası olabilecek bir isim yer alma-

maktadır.

Elbette “Derviş” mahlasının “Derviş Hasan” örneğindeki gibi lakap

olma ihtimali de yok değildir ama elimizdeki bilgilere göre şairin mahlasını

“DERVĐŞ” olarak kabul etmek mecburiyetindeyiz. Mahlastaki bu belirsizliğin

de ancak şairin kendi hatt-ı destinden çıkmış nüshaya ulaşılarak giderilebilece-

ği görüşündeyiz. Ancak şu ana kadar da böyle bir nüsha elde edilememiştir.

II. ESERĐII. ESERĐII. ESERĐII. ESERĐ

Derviş’in şimdilik bilinen tek eseri Mevlid’idir. Şunu belirtelim ki

mevlid kaleme almış bir şairin Divan gibi başka eserlerinin de olması kuvvetle

muhtemeldir. Ancak belirttiğimiz gibi şairin şimdilik ulaşılabilmiş tek eseri

Mevlid’dir.

- 8 -

MEVLĐDMEVLĐDMEVLĐDMEVLĐD

Derviş’in kaleme almış olduğu Mevlid’in incelemesi yapılırken, hazır-

lanan tenkitli metin esas alınmıştır. Eser önce şekil özellikleri bakımından,

ardından dil ve ifade açısından, son olarak da muhtevası yönüyle incelenecek-

tir.

1. Eserin Müellifi1. Eserin Müellifi1. Eserin Müellifi1. Eserin Müellifi

Kaynaklarda7 Derviş isim/mahlasında on şair bulunmaktadır fakat hiç-

birinde Mevlid yazdığına dair bir bilgi mevcut değildir. Bunlardan 16. asırda

yaşamış olanların sayısı dörttür. Bunlar: Konya’da yaşamış olan Derviş (öl.

980/1572), Đstanbul’da yaşamış olan Derviş (öl.1000/1592), Derviş Bey (öl.

998/1590) ve Derviş Çelebi (öl. 938/1531)’dir. Bu isimlerin de hiçbirinin

Mevlid yazdığına dair bir bilgi bulunmamaktadır. Tenkitli metnini ortaya koy-

duğumuz mevlidin yazılış tarihi ile belirtilen şairlerin ölüm tarihleri dikkate

alındığında, incelediğimiz mevlidin şairi olmasına en yakın isim Derviş Çelebi

(öl. 938/1531)’dir. Fakat, bu bilgi, tahminden öteye geçememektedir. Elimiz-

deki kısıtlı bilgilerle mevlidin şairi kesin olarak Derviş Çelebi’dir diyememek-

teyiz. Mevlidde geçen mahlasından hareketle eserin müellifi 16. asırda yaşamış

olan “Derviş”tir demekten öteye geçemiyoruz.

Bu noktada şu hususu da belirtmekte fayda görüyoruz: Mevlid konu-

sunda çalışmaya başladığımızda Türk kültüründe hatırı sayılır bir yeri olan

mevlid sahasında yapılmış çalışma sayısının şaşkınlık verecek derecede az ol-

duğunu hayretle gördük. Türkçe yazılmış mevlidlerle ilgili yapılmış tek ayrıntı-

lı çalışma Prof. Dr. Necla Pekolcay’ın yaklaşık 60 yıl evvel hazırladığı “Türk-

çe Mevlid Metinleri” adlı doktora tezidir. Sonrasında bu konuda yazılan maka-

lelerin çoğunun bu tezi referans olarak aldığı ve onun üzerine çok da yeni bilgi-

ler ilave edemedikleri görülmektedir. Yeni bilgiler ilave edilemediği gibi bu-

nun yanında tezdeki bazı yanlış bilgiler de düzeltilemeden verilmiştir.

Çalışmamıza devam ederken yukarıda belirtilen doktora tezinde Der-

viş’in mevlidinin ilk beyitleri olan:

Başlayalum evvel Allah adını

7 Kınalı-Zâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şuarâ, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1989, c.1, s.

368-380; Đpekten Haluk - Đsen Mustafa – Toparlı Recep – Okçu Naci - Karabey Turgut, Tez-kirelere Göre Divan Edebiyatı Đsimler Sözlüğü, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. s.98-100

- 9 -

Uralum andan sözüñ bünyXdını

Evvel Allah diyelüm biz derd-ile

Allah adın ögredelüm her dile

beyitleriyle başlayan 2 farklı mevlid metniyle karşılaştık. Bunlardan biri “Ha-

lil”in diğeri ise “Şahidünneyyi”nin olarak geçmekte idi. Bu karışıklıktan şüphe-

lenerek “Halil”in ve “Şahidünneyyi”nin olarak belirtilen nüshaları temin edip

incelemeye aldık. Yaptığımız inceleme sonucunda çok şaşırtıcı sonuçlarla kar-

şılaştık. Biri “Halil”in diğeri ise “Şahidünneyyi”nin olduğu söylenen

mevlidlerin birbiriyle aynı mevlidler olduğunu gördük. Đşin en ilginç yanı ise

bu mevlidler Halil’in de değildi, Şahidünneyyi’nin de değildi.

Prof. Dr. Necla Pekolcay, çalışmasında incelediği nüshanın Halil’in

olduğuna delil olarak şu ifadeleri kullanıyor:

“Dua (Bu kısımda müellif kitabından ve kendisinden bahsetmektedir. Şu mıs-

rada da onun ismi de vardır:‘Halilim kalbim ol beytü’l-haram’ müteakibinde de

dua gelmektedir.)” 8

21 b’nin ilk satırı olan bu ifadeler dikkatle incelendiğinde (secili mensur dua-

nın ilk kısmı bulunan) 21 a’nin son satırının devamı olduğu görülecektir. 21

a’nın son kısmındaki cümleler:

“Rabbim ol Halıkdır kim …* Nebim ol Ahmeddir kim …* Kitabım Rabbimin

Kuranıdır …* Dinim Đslam dinidir kim bedr-münir * (Son satırdaki son kelime

ise) Milletindenem” şeklindedir.

21 a’nın son satırında cümlenin bitmediği 21 b’nin ilk satırı onun de-

vamı olduğu aşikârdır. Prof. Dr. Necla Pekolcay’ın mahlas dediği “Halil” mah-

las değildir. Kastedilen Hz. Đbrahim’dir ki onun lakabı “Halil”dir ve bütün

Müslümanlar onun milletinden kabul edilir. Buradan da anlaşılmaktadır ki şair

bu ifadelerle “Halil’in milletindenim” demektedir.

Bununla birlikte şunu da belirtelim ki “kalbim ol beytü’l-haram” sö-

zündeki kalbim kelimesi yanlış okunmuştur, doğrusu “kıblem ol beytü’l-

haram”dır.

8 Bkz. PEKOLCAY Necla, Türkçe Mevlid Metinleri, ĐÜ Edebiyat Fakültesi, Doktora Tezi

(basılmamış), 1950, s. 214

- 10 -

Nüshayı tamamen incelediğimizde ise Derviş’in mevlidinin, iş bilmez

bir mücellit tarafından eksik ve bölük pörçük bir şekilde ciltlenmiş şekli olduğu

anlaşılmaktadır.

Hülasa, Halil’in olduğu belirtilen bu nüsha onun değil Derviş’indir.

Dolayısıyla Prof. Dr. Necla Pekolcay’ın doktora tezinde, Prof. Dr. Hasan Ak-

soy’un yazdığı bir makalesinde9 16. asır mevlid şairleri arasında belirttiği

mevlid şairi Halil değil “Derviş”tir.

Yine aynı doktora tezinde Şahidünneyyi’nin olduğu belirtilen nüshalar

birbiriyle tamamen aynı değildir. Nüshaların genel olarak ilk bölümleri aynı

olup sonrasında nüshalar birbirinden farklılaşmaktadır. Sadece “Topkapı Sarayı

Müzesi Kütüphanesi’nde 1246 numaralı nüsha ile Millet Ktp., Ali Emîrî Ef. Bl.

Manzum Eserler, Nr.1347” künyeli nüsha birbiriyle aynıdır ki o eserler de -

çalışmamızda incelemeye dâhil ettiğimiz- Derviş’in mevlididir. Zira bu nüsha-

larda Şahidünneyyi’nin olduğuna dair ne bir mahlas ne de bir isim mevcut de-

ğildir.

2222.... Eserin Adı ve Yazılış TarihiEserin Adı ve Yazılış TarihiEserin Adı ve Yazılış TarihiEserin Adı ve Yazılış Tarihi

Eserin Vesiletü’n-necat gibi özel bir adı yoktur. Fakat, aşağıda verilen

53 numaralı beyitten de hareketle bu tür kitaplara verilen genel bir isim olan

“mevlid” eserin ismi kabul edilebilir.

Bir kitXb idem bu sözi añlana

Mevlid ola dX’ima ol diñlene

Mevlid, h.917/m.1511 yılında yazılmıştır. Bu hususta herhangi bir te-

reddüt yoktur. Zira eserin 571 numaralı beytinde şu ifadeler bulunmaktadır:

Hem šo\uz yüz on yedide [bil] i yXr

Cem‘ idüp tXrí^in itdük i_tiyXr

9 Hasan AKSOY, “Türk Edebiyatında Mevlid”, DĐA, Ankara 2004, c.29, s.482-

484

- 11 -

3. Şekil Özellikleri3. Şekil Özellikleri3. Şekil Özellikleri3. Şekil Özellikleri

Bu bölümde eserin dış yapısı değerlendirilecektir. Yani Mevlid’in için-

de yer alan nazım şekilleri, beyitlerde kullanılan vezinler ayrıca mısraların ka-

fiye ve redifleri incelenecektir.

3.3.3.3.1111.... Mevlid’in Şekli ve VezniMevlid’in Şekli ve VezniMevlid’in Şekli ve VezniMevlid’in Şekli ve Vezni

Ayetlerle başlayan eser mesnevi şeklinde yazılmıştır. Yalnız 111-129

beyitleri kaside şeklindedir. Mevlid, bu türün ün meşhur eseri Vesiletü’n-

necat’a benzer bir şekil özelliğine sahiptir.

Mevlid’in vezni de Süleyman Çelebi’nin eserinin vezni olan, aruzun

remel bahrinden “fX ‘ilXtün / fX ‘ilXtün / fX ‘ilün”dür. Fakat eserin bütün beyit-

leri bu kalıpla yazılmamıştır. 111-143 ve 362-412 beyitlerinde vezin hezec

bahrinden “mefX ‘ílün / mefX ‘ílün / fe‘`lün” olmuştur.

Derviş vezin konusunda 16. yüzyıl şairlerine nazaran vasat bir görünüm

sergiler. Mevlid’de kusursuz beyitler bulunsa da eser, imale, zihaf vb. aruz

kusurlarından tamamen arınmış değildir. Örneğin bazen Türkçe kelimelerde

uzun ünlü bulunmamasına rağmen şairin med yaptığı görülür.

Örn. var – vXr (379) taş – tXş (443)

Bununla beraber bazen, med olması gereken yerde med yapılmayarak

ahenk bozulmuştur.

Örn. va\t Cebre‘íl (452) va\t tecellí (455)

Şair vezin konusunda acemi değildir ama usta da kabul edilemez. Bu

durum halk tipi mesnevilerde sıkça karşılaşılan bir husustur.

3.3.3.3.2222.... Kafiye ve RedifKafiye ve RedifKafiye ve RedifKafiye ve Redif

Şiirde ahengi sağlayan en önemli unsurlardan biri kafiyedir. Bu yönüyle

Derviş’in Mevlid’ine bakıldığında beyitlerde Türkçe kelimelerde zengin ve tam

- 12 -

kafiyenin, Farsça ve Arapça kelimelerde ise kâfiye-i müreddefenin çoğunlukta

olduğu söylenebilir:

Örn. Dest-gíri ba\ ola bir kişinüñ

Ebter olmaya coñı her işinüñ

Anuñ içün yaratıldı bu cihXn

Cümle varlı\ XşikXre vü nihXn

Cinaslı kafiye de kullanılan kafiye çeşitleri arasındadır:

Örn. Ol Mec`síler ki šapardı oda

Söyünüp yod oldı ol demde o da

Eserde ahengi sağlayan unsurlar arasında redif de önemli yer tutar. Şair

redif çeşitlerinden genellikle ek halindeki redifleri tercih etmiştir:

Örn. Tíz melekler A_medi getürdiler

Anesinüñ \atuna yetürdiler

eaynadup nXr-ı ma_abbet \anumı

Aluban badruma bacdum cXnumı

Kelime halindeki redifler de mevcuttur:

Örn. Hem _icXbı götürür bu gice ba\

Hem cemXlin gösterür bu gice ba\

Bazen kafiyenin olmayıp ahengin sadece redifle sağlandığı beyitler de

görülür:

Örn. Adlamadı \oyalum şimden girü

Sevgüli odlıña düş şimden girü

Eserde çok nadir de olsa kafiyesiz beyitlerle de karşılaşılmaktadır:

Örn. Anesi ra_minde \aldı ol yetím

Atası ol dem bulara irdi bil

- 13 -

4. Dil ve Üslup Özellikleri4. Dil ve Üslup Özellikleri4. Dil ve Üslup Özellikleri4. Dil ve Üslup Özellikleri

Mevlid, 16.yüzyıl Anadolu Türkçesinin telaffuz ve gramer özelliklerini

taşır. Eserde Eski Anadolu Türkçesinde kullanılan bazı eklerin devam ettiği de

görülmektedir.

Örn. med_ idevüz (66) diñleyesiz (241) göricegez (270)

Bazı Arapça ve Farsça kelimeler halk ağzında kullanıldığı şekliyle imla

edilmiştir. Bu durumun bazen vezin zaruretinden kaynaklandığı anlaşılmakta-

dır.

Örn. illa > ille (273)

Bununla beraber metinde bazı kelimelerin iki farklı imlalarıyla da karşı-

laşılmıştır.

Örn. od (344) ot (355)

Derviş’in eserinde Türkçenin eski şekillerinden ve bazı yöresel söyle-

yişlerden de örnekler mevcuttur.

Anıl anıl : yavaş yavaş (509)

Bölücek : bölük, parça (240)

Sagu sagup : ölenin arkasından ağlamak (354)

Yarındesi : ertesi gün (476)

Yazuklu : günahkâr (540)

Derviş’in üslubu da sade ve açıktır. Eserinde süse, mübalağaya ve yap-

macık sanat oyunlarına müracaat etmez. Devrine nazaran Arapça ve Farsça

kelimeler ve terkipler azdır. Bu husus eserin halk için yazılmasından ve okun-

sun kaygısı güdülmesinden olsa gerektir.

5. Muhteva Özellikleri5. Muhteva Özellikleri5. Muhteva Özellikleri5. Muhteva Özellikleri

Muhteva bakımından incelenirken mevlidin kaç bölümden oluştuğu ve

her bir bölümün nelerden bahsettiği incelenecektir.

- 14 -

5.5.5.5.1111. Mevlidin Bölümleri. Mevlidin Bölümleri. Mevlidin Bölümleri. Mevlidin Bölümleri

Muhteva bakımından ve konunun işlenişi itibariyle başlıklarla bölümle-

re ayrılmamıştır. Ancak her konu değişikliğinde ayetler verilmiştir. Buradan

hareket ederek ve Vesiletü’n-necat’ın başlıklarla bölümlere ayrılmasını dikkate

alarak Derviş’in mevlidini 14 bölüme ayırmak mümkündür. Mevlid’in her bir

bölümüne “Bahir” adı da verilir. Eserde, “Miraç” bahri hariç, bölümlerin baş-

lıkları verilmemiştir. Her bölümden önce ayetler mevcuttur. Ayrıca, her bölüm

şu beyitlerle bitmektedir:

Ger bu ‘Xlem ^alkı dirse cub_ u şam

Med_ olınsa _aşre dek olmaz temXm

Ger diler-iseñ bula cXnuñ cafX

Vir calavXt ber-Res`l-i MucšafX

Bölümler:Bölümler:Bölümler:Bölümler:

1. Tevhid (1 - 43)

2. Sebeb-i telif (44-70)

3. . . . Mevlidin kıymetinin daha iyi anlaşılması için bir hikaye (71-110)

4. Alemin ve bununla beraber Nûr-ı Muhammedî’nin yaratılışı (111-

144)

5. Hz. Âdem’in yaratılışını ve Nûr-ı Muhammedî’nin yaratılıp alından

alına intikal ederek nihayet Hz. Âmine’nin alnına gelişi (145-182)

6. Hz. Peygamber’in, ana rahmine düşmesi ve babasının vefatı (183-

224)

7. Hz. Peygamber’in methi (225-258)

8. Hz. Peygamber’in doğum gecesinde Hz. Âmine’nin şahit olduğu

olağan üstülükler (259-298)

9. Hz. Peygamber’in doğumu (299-330)

10. Hz. Peygamber’in doğduğunda yaşanan mucizevî olaylar (331-360)

11. Doğumundan on iki yaşına kadar geçen zaman diliminde yaşadıkla-

rı (361-414)

12. Miraç (415-469)

13. Hz. Peygamber’in vefâtı (470-552)

14. Hâtimetü’l- kitab (553-574)

- 15 -

5.5.5.5.2222. Mevlidin Bölümlerinin Özetleri. Mevlidin Bölümlerinin Özetleri. Mevlidin Bölümlerinin Özetleri. Mevlidin Bölümlerinin Özetleri

1.1.1.1. Tevhid (1 - 43)

Bu bölümde Hakk’ın mevcudiyetinden ve vahdaniyetinden

bahsedilmektedir. Allah’ın kendi zatını bildirmek istediği ve Âlemlerin

Efendisi Hz. Muhammed’i niçin yarattığı kısaca anlatılır. Ayrıca bütün

âlemlerin yaratılış sebebinin Hz. Muhammed olduğuna değinilir.

2.2.2.2. Sebeb-i telif (44-70)

Bu kısımda şair, eğer Hak yardım ederse, müminler arasında okunsun

ve kendisinin kurtuluşuna vesile olsun diye yeni bir “Mevlid kitabı” yazmak

niyetinde olduğunu anlatır.

3.3.3.3. Mevlidin kıymetinin daha iyi anlaşılması için bir hikaye. (71-110)

Bu bölümde mevlidin kıymetinin daha iyi anlaşılabilmesi için mevlid

vesilesiyle hidayete mazhar olmuş Yahudi bir karı-kocanın başından geçen

hikaye anlatılır. Hikaye özetle şöyledir: Bağdat’ta her yıl Rebiulevvel ayının on

ikinci gecesi türlü ikramlarda bulunup hayırlar yapan hayırsever bir Müslüman

vardır. Bu Müslüman adamın da komşusu olan Yahudi bir evli çift vardır. Ya-

hudi kadın kocasına bu Müslüman adamın her yıl muayyen günlerde hayırlar

yapmasının sebebini sorar. Kocası cevaben “Ey zevcem! O adamın çok sevdiği

peygamberi olan Muhammed bu günde doğduğu için o hep böyle hayırlar

yapmaktadır (mevlid okutmaktadır).” der. Kadın bunu işitince hayrete düşer.

Đhsan-ı Đlahi olarak kalbine bu vesileyle Hz. Peygamber’in aşkı düşer. O gece

rüyasında bütün Ashabıyla birlikte Hz. Muhammed’i görür. Efendimiz ona

“Lebbeyk” (sana geldim) der. Kadın heyecanlanır, Efendimize “Bana niçin

Lebbeyk deme tenezzülünde bulundunuz” der. Hz. Peygamber ona “Sen beni

övüp yücelttin (mevlidimi okuttun), Allah da bu vesileyle sana hidayet ihsan

etti” diyerek kadına iman telkin eder. O gece kocası da aynı rüyayı görmüştür.

Uyandıklarında ikisi de Müslüman olur ve her yıl mevlid okutup hayırlar yap-

maya ahdederler.

4.4.4.4. Âlemin ve bununla beraber Nûr-ı Muhammedî’nin yaratılışı (111-

144)

Bu bahirde âlemin, bununla beraber Nûr-ı Muhammedî’nin ve kıymetli

sahabelerin yaratılacağından bahsedilir.

- 16 -

5.5.5.5. Hz. Âdem’in yaratılışını ve Nûr-ı Muhammedî’nin yaratılıp intikal

ederek nihayet Hz. Âmine’nin alnına gelişi (145-184)

Burada Hz. Âdem’in yaratılışı teferruatıyla anlatılır. Azrail’in yerden

alıp getirdiği toprağın balçık yapılışı, bu balçığın cennete konuluşu, Hz. Pey-

gamber’in nûrunun bu balçığın içine konulması, Hz. Âdem’in can buluşu ve

alnında Nûr-ı Muhammedî’nın parıldaması anlatılır. Bu nûrun daha sonra bir

çok peygamberden geçerek Hz. Đbrahim’e, Hz. Đsmail’e ardından

Abdulmuttalib, Abdullah ve en nihayet Hz. Âmine’ye intikal edişi ayrıntılarıy-

la ifade edilir.

6.6.6.6. Hz. Peygamber’in, ana rahmine düşmesi ve babasının vefatı (183-

224)

Hz. Peygamber’in ana rahmine düşüşünün anlatılmasıyla başlar. Abdul-

lah’ın, alnından bir nûrun çıkıp bütün âlemi kapladığı rüyası, bu rüyanın

Kureyş’in bütün ulularınca Abdullah’ın zürriyetinden son peygamberin gelece-

ğine yorulmasının anlatılmasıyla devam eder. Ardından Hz. Peygamber’in ba-

bası Abdullah’ın vefat edişi anlatılır.

7.7.7.7. Hz. Peygamber’in methi (225-258)

Bu bölümde şair insanlığın Hz. Muhammed’in şefaatine muhtaç oldu-

ğunu belirtir, kendisi de şefaat umar ve Hak yardım ederse Hz. Muhammed’in

methini yapacağını söyler.

8.8.8.8. Hz. Peygamber’in doğum vaktinde Hz. Âmine’nin şahit olduğu ola-

ğan üstülükler (259-298)

Bu bahirde Peygamberimizin doğum vaktinde Hz. Âmine’nin şahit ol-

duğu, evinin nurla dolması, odasına 4 meleğin gelmesi gibi olağan üstülükler

anlatılır. Bu bahirde Vesiletü’n- Necat’tan alıntılar yapılmıştır.

9.9.9.9. Hz. Peygamber’in doğumu (299-330)

Bu bahir Hz. Muhammed’in doğumunun anlatıldığı bölümdür. Hem

doğumu anlatılmış hem de methiyeler söylenmiştir. “Merhaba” faslı da dahil

birçok beyit Vesiletü’n- Necat’tan alınmıştır. Ayrıca Âmine’nin Hz. Peygam-

ber’den doğar doğmaz “Ümmetim, ümmetim” dediğini işittiği de anlatılanlar

arasındadır.

- 17 -

10.10.10.10. Hz. Peygamber’in doğduğunda yaşanan mucizevî olaylar (331-360)

Hz. Peygamber’in doğduğu gün yaşanan, Mekke şehrinin nurla dolma-

sı, putların yüzüstü yıkılmaları, Save gölünün kuruması, Mecûsîlerin taptıkları

bin yıldır hiç sönmeyen ateşin sönüvermesi gibi mucizevî olaylar anlatılır.

11.11.11.11. Doğumundan on iki yaşına kadar geçen zaman diliminde yaşadıkları

(361-414)

Hz. Peygamber’in adının konması, süt annesi Halime’ye verilişi, büyü-

yüp çobanlık yapması, meleklerce yüreğinin yarılıp temizlenmesi olayı anlatı-

lır. Sonra altı yaşında öksüz kalması, sekiz yaşında dedesi Abdulmuttalib de

ölünce amcası Ebû Talib’in yanında kalmaya başlaması anlatılır. Ayrıca, on iki

yaşına basması, hep edep üzere yaşaması ve güneşli sıcak havalarda bir bulutun

ona gölgelik olması gibi hadiseler de anlatılanlar arasındadır.

12.12.12.12. Miraç (415-469)

Miracın anlatıldığı kısımdır. Hz. Peygamber’in Burak’a binip Cebrail’le

birlikte önce Kudus’e gidip orada bütün peygamberlere imamlık ederek namaz

kılmaları ve sonra göğe yükselip Sidretü’l- Müntehâ’ya kadar gelmeleri, Hz.

Cebrail’in buradan öteye geçememesi, Hz. Peygamber’in Allah’la (c.c.) gö-

rüşmesi, beş vakit namazın farz kılınışı ve tekrar dönmesi anlatılmaktadır.

13.13.13.13. Hz. Peygamber’in vefâtı (470-552)

Peygamberimizin vefatının anlatıldığı bahirdir. Bu bölümde Hz. pey-

gamber’in son kez minbere çıkıp ashabına nasihatlerde bulunması, hastalanıp

yatağa düşmesi, başta Hz. Fatıma, Hz. Aişe ve dört Halife ve Hasan ile Hüse-

yin ile olmak üzere bütün sahabenin üzüntüye gark olmaları, Hz. Ebu Bekr’i

namazda yerine vekil tayin etmesi, mübarek nâşını Hz. Ali ile Hz. Abbas’ın

yıkayıp kefenlemesini vasiyetlemesi ve nihayet bütün Müslümanları yetim

bırakıp teslim-i ruh edişi anlatılır.

14.14.14.14. Hâtimetü’l- kitab (553-574)

Son bahirde ise şair, Hak’tan Efendimizin yüzü suyu hürmetine mer-

hamet diler ve Hakk’ın Habibi’nin şefaatini umar. Ve tarih beytini söyleyip

kitabını duayla bitirir.

- 18 -

III. EDEBĐ ŞHSĐYETĐIII. EDEBĐ ŞHSĐYETĐIII. EDEBĐ ŞHSĐYETĐIII. EDEBĐ ŞHSĐYETĐ

Kaynaklarda Derviş’e ilişkin herhangi bir bilgi olmadığı için edebi şah-

siyetine dair söyleyeceklerimiz eserinden hareketle vardığımız sonuçlar olacak-

tır.

Her şeyden önce Derviş, Mevlid vücuda getirmiş bir şairdir. Mevlid

yazabilmiş bir şairin edebi yönü zayıf olmasa gerektir. Eseri incelendiğinde

Derviş’in başarısız olmadığı bilakis şairliğinin iyi denilebilecek seviyede oldu-

ğu anlaşılır.

Derviş’te dikkate değer bir nokta onun eserinde şairliğini ve şiirlerini

öven bir beytin olmamasıdır. Bu durum belki de Hz. Peygamber’i anlattığı bir

eserde şairin kendini ön plana çıkarmama kaygısından ve nezaketinden kay-

naklanıyor olabilir. Kur’an yazan hattatların Kur’an’a hürmeten imza atmaması

gibi Mevlid şairlerinin kendilerinden bahsetmemeleri de bir gelenek olabilir.

Onun, Mevlid’inde kullandığı dil gayet sâde bir dildir. Uzun terkiplere

ve ağır kelimelere rağbet etmemiştir. Şair, sanat yapmak kaygısı gütmemiş ve

edebi sanatlara çok da başvurmamıştır. Buna rağmen eserdeki beyitler ahenksiz

değildir.

- 19 -

SONUÇSONUÇSONUÇSONUÇ

Bu çalışmamızda 16. asır şairlerinden Derviş’in Mevlid’ini bütün yön-

leriyle incelemeye çalıştık. Yapılan bu çalışmalar neticesinde sonuç olarak

şunları söyleyebiliriz:

Derviş’in hayatı hakkında kaynaklarda herhangi bir bilgi yoktur. Bu-

nunla beraber, “Derviş” kelimesinin mahlas mı yoksa isim mi oldoğu da bili-

nememektedir. Bu durum biraz da Mevlid şairlerinin eserlerinde Hz. Peygam-

ber’e hürmeten kendinden bahsetmemelerinden kaynaklanmaktadır.

Derviş’in Mevlid’i günümüzde diğer bütün mevlidler gibi Vesiletü’n-

necat’ın gölgesinde kalmış ve gereken itibarı görememiştir. Oysa eser incelen-

diğinde hiç de basit olmayan bir olduğu anlaşılmaktadır. Eserin, yazıldıktan

yaklaşık 250 yıl sonra bile istinsah edilmiş olması onun kendi döneminde ne

kadar sevildiğine dair bir ipucu vermektedir. Fakat belirttiğimiz gibi günümüz-

de Vesiletü’n- necat’ın gölgesinde kalmış hak ettiği ilgiyi görememiştir.

Eseri güzel kılan unsurların başında dili gelmektedir. Onun dili süsten

ve yapmacılıktan uzak sade, temiz bir dildir. Uzun tamlamalar, halkın dilinde

yaşamayan kelimeler eserde bulunmamaktadır.

Kafiye konusunda ise başarılı olabilmiş şairin tek zayıf yönü vezindir.

Derviş aruzu çok iyi kullanamamakta ve beyitlerde aruz kusurlarına rastlan-

maktadır.

Eserde teşbih, istiare, tezat gibi sanatlara rastlanmasının yanında eser

sanat bakımından zengin sayılamaz. Bu özellik Mevlid şairlerinin sanat yap-

mak gibi bir endişelerinin olmamasından kaynaklanmaktadır.

Bütün bu özelliklerden hareketle Derviş’in Mevlid’i için denilebilir ki:

Eser bir şaheser değildir ama basit bir eser de değildir.

- 20 -

IIIIIIII. BÖLÜ. BÖLÜ. BÖLÜ. BÖLÜMMMM

MEVLĐDMEVLĐDMEVLĐDMEVLĐD

NÜSHALARIN TANITIMINÜSHALARIN TANITIMINÜSHALARIN TANITIMINÜSHALARIN TANITIMI

veveveve

METĐN TESPĐTLERĐYLE ĐLGĐLĐ HUSUSLARMETĐN TESPĐTLERĐYLE ĐLGĐLĐ HUSUSLARMETĐN TESPĐTLERĐYLE ĐLGĐLĐ HUSUSLARMETĐN TESPĐTLERĐYLE ĐLGĐLĐ HUSUSLAR

- 21 -

I. METĐN TESPĐTLERĐYLE ĐLGĐLĐ HUSUSLARI. METĐN TESPĐTLERĐYLE ĐLGĐLĐ HUSUSLARI. METĐN TESPĐTLERĐYLE ĐLGĐLĐ HUSUSLARI. METĐN TESPĐTLERĐYLE ĐLGĐLĐ HUSUSLAR

1111. NÜSHALARIN TANITIMI. NÜSHALARIN TANITIMI. NÜSHALARIN TANITIMI. NÜSHALARIN TANITIMI

1. 1. 1. 1. Millet Ktp., Ali Emîrî Ef. Bl. Manzum Eserler, Nr.1349 (=AE1)Millet Ktp., Ali Emîrî Ef. Bl. Manzum Eserler, Nr.1349 (=AE1)Millet Ktp., Ali Emîrî Ef. Bl. Manzum Eserler, Nr.1349 (=AE1)Millet Ktp., Ali Emîrî Ef. Bl. Manzum Eserler, Nr.1349 (=AE1)

Mavi renkli mukavva bir cilt içinde 111 yapraktan oluşan bir nüshadır.

Krem kâğıda, cetvelli çift sütun hâlinde tanzim edilmiştir. Her bir sütun or-

talama 11 satırlı harekeli nesih hatla yazılmıştır. Sayfaların cetvelleri ve

bazı kelimelerin üzeri kırmızı ile çizilmiştir.

Đstinsah kaydı olmayıp ne zaman ve kim tarafından istinsah edildiği

belli değildir.

Bu nüshada 414. beyitten sonra mevlide ara verilmiş ve Hz. Peygam-

ber’in (bir önceki bölümde on iki yaşına geldiği anlatılmasına rağmen) yedi

yaşında yetim kalması Hz. Hatice’nin kervanının işini yapması, evlenmesi,

çocuklarının olması, vahyin gelişi gibi siyere dâhil edilebilecek olan konu-

ların yer aldığı yaklaşık 900 beyte yer verilmiştir. Sonra tekrar 415. beyit-

ten devam edilmiştir.

Başı: Başlayalum evvel Allah adını


Sonu: Rajı olsun ümmetünden ol mu‘ín

Ra_metü’llXhi ‘aleyhim ecma‘ín

2. 2. 2. 2. Millet Ktp., Ali Emîrî Ef. Bl. Manzum Eserler, Nr.1347 (=AE2)Millet Ktp., Ali Emîrî Ef. Bl. Manzum Eserler, Nr.1347 (=AE2)Millet Ktp., Ali Emîrî Ef. Bl. Manzum Eserler, Nr.1347 (=AE2)Millet Ktp., Ali Emîrî Ef. Bl. Manzum Eserler, Nr.1347 (=AE2)

Maviye çalan mukavva ciltli 57 varaklık bir nüshadır. Krem kâğıt üze-

rine cetvelli çift sütun olarak tanzim edilmiştir. Cetveller kırmızı mürek-

keple çizilmiştir. Her bir sütunda yaklaşık 15 satır vardır. Harekesiz rik’a

ile yazılmıştır. Tekrar beyitleri kırmızı mürekkeple yazılmıştır ve kırmızı

renkli çizgilerle cetvel içine alınmıştır. Eserin 1b sayfasında kırmızı mü-

rekkeple “Heze Kitâb-ı Mevlidi’n-Nebî Aleyhi’s-Selâtü ve’s-Selâm” yazı-

lıdır. Mevlid 21. varakta bitmiş olup sonraki varaklarda Hz. Peygamber’in

Hz. Hatice’yle tanışıp evlenmesi, Kur’an’ın nâzil olmaya başlaması, Pey-

- 22 -

gamber’in, halkı dine davet etmesi gibi siyere dâhil olan konular yer almak-

tadır.

Kitabın müstensihi Yazıcızâde Mustafa olup istinsah tarihi

1171/1757’dir.

Başı: Allah adın zikr idelüm evvelX

VXcib oldur cümle işde her \ula

Başlayalum evvel Allah adını


Sonu: O\ıyanı diñleyeni yazanı

Ra_metüñle yarlıdadıl yX kaní

Diler-iseñ bulasın oddan necXt

‘Işk-ile derd-ile eydüñ es-calXt

3. 3. 3. 3. Hacı Selim Ağa Ktp., Hacı Selim Ağa Bl., Nr., 853 (=HS)Hacı Selim Ağa Ktp., Hacı Selim Ağa Bl., Nr., 853 (=HS)Hacı Selim Ağa Ktp., Hacı Selim Ağa Bl., Nr., 853 (=HS)Hacı Selim Ağa Ktp., Hacı Selim Ağa Bl., Nr., 853 (=HS)

Sırtı meşin kahverengiye çalan mukavva bir cilt içinde 36 yapraktan

müteşekkil bir nüshadır. Krem kâğıt üzerine cetvelsiz, çift sütun hâlinde

tanzim edilmiştir. Her sütun ortalama 13 satırlı harekeli nesih hatla yazıl-

mıştır. Tekrar beyitleri kahverengiye çalan koyu kırmızı renktedir. Bölüm-

lerin son beyitleri sütunun ortasına yazılmıştır.

Mevlid, 25 b varağında bitmektedir. Sonrasında kabirde sorgu melekle-

rince sorulacak sorular ve onlara verilecek cevaplar ile Hz. Fâtıma’nın ve-

fatı gibi konular işlenmektedir.

HS nüshasında müstensih bazen mısra sonuna sığdıramadığı kelimeyi

bir sonraki mısraın başında yazmıştır. Mesela 16. beytin ikinci mısraının

son kelimesi olması gereken “šabíb” kelimesi 17. beytin başında yer almış-

tır. Bu durum çok sık tekrarlanmaktadır.


belli değildir.



- 23 -


Yarlıdadıl ra_metüñle yX kaní

4. 4. 4. 4. AÜDTCF Ktp., Đsmail Saib Sencer Bl.AÜDTCF Ktp., Đsmail Saib Sencer Bl.AÜDTCF Ktp., Đsmail Saib Sencer Bl.AÜDTCF Ktp., Đsmail Saib Sencer Bl.,,,, Nr. 5308 (=ĐS1) Nr. 5308 (=ĐS1) Nr. 5308 (=ĐS1) Nr. 5308 (=ĐS1)

Üstü ve arkası yeşil, kırmızı ve sarı tonların hâkim olduğu ebrî kâğıt

kaplı sırtı meşin bir cilt içinde 41 yapraktan oluşmuş bir nüshadır. Krem

kâğıt üzerine cetvelsiz, çift sütuna 9 satırlı harekeli nesih hatla yazılmıştır.

Besmelelerin bir kısmı, tekrar beyitlerin tamamı kırmızıdır.


belli değildir.





5. AÜDTCF5. AÜDTCF5. AÜDTCF5. AÜDTCF Ktp., Đsmail Saib Sencer Bl. Ktp., Đsmail Saib Sencer Bl. Ktp., Đsmail Saib Sencer Bl. Ktp., Đsmail Saib Sencer Bl.,,,, Nr. 698 (=ĐS2) Nr. 698 (=ĐS2) Nr. 698 (=ĐS2) Nr. 698 (=ĐS2)

30 yapraktan meydana gelen bir nüshadır. Krem kâğıt üzerine ilk 3 yap-

rağı kırmızı cetvelli diğer yapraklar cetvelsiz, çift sütuna 11 satırlı harekeli

nesih hatla yazılmıştır. Bu nüshanın yapraklarında muhtemelen ıslanmaktan

kaynaklanan hayli fazla lekeler vardır.


belli değildir.





- 24 -

6. Topkapı Sarayı Müzesi, Hazine Ktp., Nr. 1246 (=TK)6. Topkapı Sarayı Müzesi, Hazine Ktp., Nr. 1246 (=TK)6. Topkapı Sarayı Müzesi, Hazine Ktp., Nr. 1246 (=TK)6. Topkapı Sarayı Müzesi, Hazine Ktp., Nr. 1246 (=TK)

Kahverengi renkli mukavva ciltli 35 varaklık bir nüshadır. Krem kâğı-

da, cetvelli çift sütun hâlinde tanzim edilmiştir. Her sütun 11 satırlı harekeli

nesih hatla yazılmıştır. Her bölümün başında bulunan salavatlar, cetvelin

içine değil yanına, eğik bir şekilde yazılmıştır.

Müstensihi belli olmamakla birlikte istinsah tarihi 1206/1792’dir.





2. 2. 2. 2. Nüshaların DeğerlendirilmesiNüshaların DeğerlendirilmesiNüshaların DeğerlendirilmesiNüshaların Değerlendirilmesi

Derviş’in Mevlid’inin tenkitli metni için üzerinde çalışılan nüshalar ve

bu nüshaların metin içinde kullanılan kısaltmaları şunlardır:

1. Millet Ktp., Ali Emîrî Ef. Bl. Manzum Eserler, Nr.1349 (=AE1)

2. Millet Ktp., Ali Emîrî Ef. Bl. Manzum Eserler, Nr.1347 (=AE2)

3. Hacı Selim Ağa Ktp., Hacı Selim Ağa Bl., Nr., 853 (=HS)

4. AÜDTCF Ktp., Đsmail Saib Sencer Bl., Nr. 5308 (=ĐS1)

5. AÜDTCF Ktp., Đsmail Saib Sencer Bl., Nr. 698 (=ĐS2)

6. Topkapı Sarayı Müzesi, Hazine Ktp., Nr. 1246 (=TK)

HS, ĐS1, ĐS2 nüshaları birbirleri arasında, AE2 ile TK nüshaları kendi

aralarında gerek imla gerek hata gerekse tertip noktasında birbirlerine daha

yakındır. AE1 nüshası ise belirtilen hususlar yönüyle diğer üç nüshadan farklı-

lıklar arz etmektedir. Bunun yanında HS’de bulunan bazı beyitlerin diğer nüs-

haların hiçbirinde bulunmaması HS’nin farklılıklarındandır.

- 25 -

HS nüshasının “olar, turur, vir” vb. gibi imla özelliklerine bakılırsa is-

tinsah tarihi eski bir nüsha olduğu söylenebilir. Yine imla özelliklerine bakıla-

cak olursa AE1 nüshası muhtemelen yakın zamanda istinsah edilmiştir.

AE1 ve TK nüshalarında bölümlerinin sonunda ayetlerin yanı sıra sala-

vatların da olması bu nüshaların bir dönem mevlid merasimlerinde düşük bir

ihtimal de olsa okunmuş olabileceği izlenimini vermektedir.

Nüshalar Vesiletü’n-necat’tan etkilenme noktasında değerlendirilecek

olunursa, AE2 ve TK nüshaları en az etkilenenlerdir. Bu iki nüshada

Vesiletü’n-necat’tan sadece “Merhaba faslı” ve birkaç beyit bulunmaktadır.

HS, ĐS1, ĐS2 nüshaları etkilenme noktasında paralellik arz eder. Buna karşılık

en çok etkilenen nüsha ise AE1’dir.

Buradan hareketle en güvenilir nüshalar en az etkilenen AE2 ve TK

nüshaları olarak kabul edilebilir.

II. METNĐN KURULUŞUNDA TAKĐP EDĐLEN YOLII. METNĐN KURULUŞUNDA TAKĐP EDĐLEN YOLII. METNĐN KURULUŞUNDA TAKĐP EDĐLEN YOLII. METNĐN KURULUŞUNDA TAKĐP EDĐLEN YOL

1111.... Türkçe Bazı Ekler vTürkçe Bazı Ekler vTürkçe Bazı Ekler vTürkçe Bazı Ekler ve Kelimelerin Đmlâsıe Kelimelerin Đmlâsıe Kelimelerin Đmlâsıe Kelimelerin Đmlâsı

a. Đsme ve fiile gelen birinci teklik şahıs ekinin vokali düz-geniş olarak yazıl-

mıştır: -am, -em

\aravaşuñam (93) umaram (244) dilerem (252) direm (422)

b Birinci çokluk şahıs ekinin yuvarlak vokalli hali kullanılmıştır.

dilerüz (55) _`rílerüz (271) \alıruz (519)

c. Birinci ve ikinci teklik ve çokluk şahısların iyelik ekleri yuvarlak vokalli

yazılmıştır: -üm, -üñ, -müz, -ñüz

šX\Xtüm (599) beñzüñ (515) göñlümüz (186) dedeñüz (520)

- 26 -

ç. Üçüncü teklik ve şahıs iyelik eki düz-dar vokalli şekliyle gösterilmiştir: -ı, -i,

coñı (5)

d. Soru eki daima kelimeden ayrı ve düz-dar vokalli şekliyle gösterilmiştir: mı,

mi

\or mısın (495)

e. Bildirme ekinin daima yuvarlak sesli şekli kullanılmıştır. Sessiz uyumuna da

dâhil edilmemiştir: -dur, -dür. Ekin –durur şekli ise kelimeden ayrı yazıl-

mıştır.

Oldur (37) gicedür (431) Ömerdür (120) ma_b`b durur (235)

f. Fiilden fiil yapan faktifif ekinin yuvarlak şekli tercih edilmiştir: -dur, -dür

yedürür (80) bildürmek (324) indürdi (451)

g. Fiil zaman eklerinden geniş zaman eki olan –r’nin aldığı yardımcı vokal dar-

yuvarlak ve düz-geniş alınmıştır: -ur, -ür, -ar, -er

olur (64) šutar (124) ider (319)

ğ. Geçmiş zamanın hem hikayesi hem de rivayeti düz-dar vokalli olarak yazıl-

mıştır: -dı, -di, -mış, miş

šurdılar (320) \uşatmışlar (351) düşmiş (337)

h. –dık, -dik, -duk, -dük sıfat-fiil ekinin yuvarlak vokalli şekli kullanılmıştır.

oldudını (23) šoddudı (316) basdudı (443)

ı. –ıp, -ip, -up, -üp zarf-fiil eki yuvarlak vokalli ve p’li şekliyle yazılmıştır.

yaradup (30) \ılup (458) šutup (506)

i. –ınca, -ince, -unca, ünce zarf-fiil eki –ınca, -ince şekliyle yazılmıştır.

yetdügince (48) idince (466) šoyınca (521) emrince (559)

j. Kelimelerin dönem özellikleri korunmuştur.

iy (544) didi (541) \anlu (547) aña (548)

- 27 -

k. Sesliyle biten bir kelimeden sonra sesliyle başlayan başka bir kelime geldi-

ğinde vezin gereği seslilerden biri düşürülünce iki kelime bitişik yazılarak

sesin düştüğü yer kesme işaretiyle belirtilmiştir.

kend’ömin (8) n’itmek (559) n’itdüñ (518)

l. Đçin edatının i’si vezin icabı düşürüldüğünde kesme işareti konulmadan ön-

ceki kelimeyle bitişik yazılmıştır.

ba\\ıçün (17)

m. Kaynaştırma harfi tireli yazılmıştır.

_ürmeti-y-çün (39) nmine-y-le (194) ta_ayyürde-y-ken (366)

n. Uzaklaşma ve bulunma hâli ekleri sadece d’li şekliyle imlâ edildi.

Cennetden (380) ba\dan (439) gökde (444) oırašda (537)

o. Đlgi (genetif) ekleri yuvarlak vokalli olarak –uñ, -üñ, -nuñ, -nüñ şeklinde

yazılmıştır.

Yaradılmışlaruñ (310) mührinüñ (311) MucšafXnuñ (334) dXyenüñ (373)

ö. Türkçe kelimelerde vezin gereği imâleli olan ünlülerin uzatması gösterilme-

miştir.

Aneye (177) anuñ (345)

2222. Arapça ve Farsça Bazı Terkip, Ek ve Kelimelerin Đmlâsı . Arapça ve Farsça Bazı Terkip, Ek ve Kelimelerin Đmlâsı . Arapça ve Farsça Bazı Terkip, Ek ve Kelimelerin Đmlâsı . Arapça ve Farsça Bazı Terkip, Ek ve Kelimelerin Đmlâsı

Arapça ve Farsça bazı terkip, ek ve kelimelerin imlâsı şu şekilde yapılmıştır:

a. Arapça terkipler Arapça terkip kuralına göre imlâ edilmiştir.

rebí’ü’l-evvel (76) şefí‘ü’l-mümnibín (95) ^ayrü’l-en‘Xm (187)

Ancak lafza-i Celâl’le kurulmuş kelimeler ve özel isimler terkip imlâsına

uyulmadan bitişik olarak yazılmıştır.

Res`lallah (92) ‘Abdullaha (176) ‘Abdulmuššalib (202)

b. Bazı yerlerde atıf و ’ları dönemin özelliğinden dolayı terkip î’si şeklinde ي’li

gösterilmiş olmakla beraber metinde birlik sağlanabilmesi için bunlar da

atıf و ’ı ile gösterilmiştir.

- 28 -

bXy-ı yo^sul: bXy u yo^sul (198) şar\-ı darba: şar\ u darba (221)

c. Farsça birleşik isimler ve sıfatlar tireli olarak gösterilmiştir.

dest-gíri (5) reh-nümX (442)

Ancak imlâsı klasikleşmiş bazı Farsça kelimeler bitişik yazılmıştır.

gülşene (183) gülistXna (202)

ç. Ön edat ve ön ek almış kelimeler tireli imlâ edilmiştir.

pür-cafX (76) hem-dem (200) bí-çXreye (256)

d. Aynı iki ismin arasına gelen Farsça edatlar tireli yazılmıştır.

ser-te-ser (13)

e. -veş, -var gibi benzetme edatları tireli gösterilmiştir.

gül-veş (425) bülbülí-vXr (62) şems-vXr (87)

Fakat –âne edatı günümüz Türkçesinde de yaygın olduğu için bitişik yazıl-

mıştır.

^XdimXne (136) cXdı\Xne (137) Xşı\Xne (141)

f. “_ˇXce” kelimesinin iki şekliyle de karşılaşılmıştır. Şair bu kelimeyi vezin

gereği bazen ‘_ˇXce’ bazen de ‘_oca’ şeklinde kullanmıştır. Metin kurulur-

ken her iki şekli de muhafaza edilmiştir.

_ˇXcesi (196) _oca (195)

3333. . . . TEKNĐK ÖZELLĐKLERTEKNĐK ÖZELLĐKLERTEKNĐK ÖZELLĐKLERTEKNĐK ÖZELLĐKLER

1. Tenkitli metnin kurulmasında nüshaların karşılaştırılmasıyla Derviş’in ken-

di hatt-ı destiyle yazdığı mevlidine yaklaşılmaya çalışılmıştır. Bunun için

karşılaştırma yapılırken Derviş’in şiirinin özellikleri dikkate alınarak nüs-

halar arasında vezin ve anlam bakımından en uygun olanı metne alınmış ve

diğerleri dip notta nüsha farkı olarak belirtilmiştir.

2. Nüsha farkları belirtilirken, farklılık bulunan kısmın önce, kurulan metnin

içindeki şekli yazılıp “:” işareti konulduktan sonra diğer nüshadaki veya

nüshalardaki farklılık belirtilmiş ve hemen yanına da nüshanın rumuzu

kaydedilmiştir.

- 29 -

3. Kurulan metinde olup diğer nüshalarda bulunmayan kelime, mısra, beyit ve

manzumeler, o nüshanın rumuzunun yanına konulan “-“ işaretiyle belirtil-

miştir.

4. Nüsha farkları gösterilirken aynı beytin bir mısraındaki birden fazla deği-

şiklik arasına “;”, mısralar asındaki farklılıkları belirtmek için ise “//” işare-

ti konulmuştur.

5. Metinde karşılaşılan vezin bozuklukları, anlam da dikkate alınarak gideril-

meye çalışılmıştır. Bu hususta eklenen ses, hece ve kelimeler köşeli paran-

tez [ ] içinde, metinden çıkarılması zaruri olan ses, hece ve kelimeler ise

normal parantez ( ) içinde belirtilmiştir.

6. Beyitlerin nesre çevirisinde zaman zaman anlamı netleştirmek için ekledi-

ğimiz kelimeler parantez ( ) içinde verilmiştir.

7. Metnin kuruluşunda tenkitli basımı yapılan ilmi eserlerde kullanılagelen

transkripsiyon sistemi uygulanmıştır.

A : ’: ’: ’: ’

S : : : : t u

_ b : : : : ح

a : : : : v ^

d : : : : w m

w : : : : o c

x : : : : x j

ψ : : : : Š š

Ž ž : : : : ظ

‘ :‘ :‘ :‘ : ع

k d : : : : غ

\ e : : : : ق

Ñ ñ : ك

Arapça ve Farsça kelimelerdeki uzun ünlüler ise şu şekilde imlâ edilmiştir:

í í : ى ` { : و n X : : : : آ

Vâv-ı ma’duleler ise “ ˇX ” şeklinde gösterilmiştir.

- 30 -

IIIIIIIIIIII. BÖLÜM. BÖLÜM. BÖLÜM. BÖLÜM

DERVĐŞ’DERVĐŞ’DERVĐŞ’DERVĐŞ’inininin

MEVLĐDMEVLĐDMEVLĐDMEVLĐD’’’’iiii

TENKĐTLĐ METĐN ve NESRE ÇEVĐRĐSĐTENKĐTLĐ METĐN ve NESRE ÇEVĐRĐSĐTENKĐTLĐ METĐN ve NESRE ÇEVĐRĐSĐTENKĐTLĐ METĐN ve NESRE ÇEVĐRĐSĐ

- 31 -

XYZ[\]ـ_ اbZ[\]ا df]ا Xgh وkl jm ا[s df إ[ـd إs] هq ا[~k| ا[{q|Yم s }tuv wxyz وqr sم []kl jm d اjb[g]وات

�X� وq�Y~� sن fy jmو X��أ _Yh jm Xf�� dr�ذh [sإ w�u� ��ا�رض m_ ذا ا[]xي �� jb��Z w��ود sوات وا�رض وjb[g]ا d|Yv\آ �vء وj� jbh [sإ dbf� _�m ءk�h

qوهXY��]ا |kf�]ا *

fX ‘ilXtün / fX ‘ilXtün / fX ‘ilün

1 Başlayalum evvel Allah adını

Uralum andan sözüñ bünyXdını1

2 Evvel Allah diyelüm biz derd-ile

Allah adın ögredelüm her dile 2

3 Evvel Allah diyelüm bir ba\ durur

bayy ü BX\í VXhid ü RezzX\ durur

4 Allah adın dilde tesbí^ idelüm

Allah adı-ile şür`‘ idelüm 4

5 Dest-gíri ba\ ola bir kişinüñ

Ebter olmaya coñı her işinüñ5

6 Cümle ‘Xlem yod iken ol vXr-idi

Evvel ü ‘X^ir kaní CebbXr-idi

7 Ol var-idi yoddı ‘Xlemden euer 7

Kimse andan virimezdi hiç ^aber

* Bakara suresi, 2/255; TK hariç bütün nüshalarda aynı ayetler var. TK’de ise salavatlar

var. 1 adını: adını adını HS; Birinci beyitten önce AE2 nüshasında Vesiletü’n- necat’ın ilk

beyti olan aşağıdaki beyit bulunmaktadır:

Allah adın zikr idelüm evvelX

VXcib oldur cümle işde her \ula 2 diyelüm: idelüm AE2 4 dilde: dile TK 5 Dest-gíri: tente-gíri ĐS1 7 yoddı: yo\dı HS; ‘Xlemden: ‘Xlemde HS // Virimezdi: virmez idi HS

- 32 -

8 Diledi kim kend’ömin \ıla ‘ayXn

Hem biline ‘Xleme ol Müste‘Xn 8

9 Biline ba\\uñ kemXl-i \udreti

TX ‘ayXn ola Mu_ammed ^ajreti 9

10 ndem içün virdi bir n`r-ı cafX

Seyyid-i kevneyn Mu_ammed MucšafX10

11 Ol durur iki cihXnuñ serveri

On sekiz biñ ‘Xlemüñ peygamberi11

12 Anuñ içün yaratıldı bu cihXn

Cümle varlı\ XşikXre vü nihXn12

13 Anuñ içün oldı bu şems ü \amer

Anuñ içün oldı ‘Xlem ser-te-ser

14 Anuñ içün oldı ‘Xlem n`r-ile

bürmetine šoldı cennet _`r-ile 14

15 nline evlXdına olsun du‘X

Anlara olsun du‘X-y-ile uenX

16 Ra_meten lil ‘Xlemíndür ol _abíb

eamu dürlü derdlere oldı šabíb 16

8 Hem biline: bilene hem AE1, AE2, ĐS1, ĐS2, TK 9 Bu beyitten sonra AE1, HS, ĐS1, ĐS2 nüshalarında Vesiletü’n- necat’tan aşağıdaki

beyit bulunmaktadır:

ba\ Te‘XlX çün yaratdı ‘Xlemi

eıldı ‘Xlemi müzeyyen ndemi 10 içün: içre AE1, AE2, HS, ĐS2, TK 11 Bu ifade metinde “Ol sekiz biñ” şeklinde geçmekle beraber doğrusunun “On sekiz

biñ” olması sebebiyle müstensih hatası kabul edilip düzeltilmiştir. 12 bu ci_Xn: bu dü- ci_Xn HS // vü: o HS, ol ĐS2 14 oldı: šoldı AE2, // _ürmetine: añun içün AE2 16 Ra_meten: lil ra_meten ĐS2 // derdlere: derdlülere HS; dürlü derdlere: dedlülere AE2

- 33 -

17 Lušf u ‘izzüñ _a\\ıçün yX RabbenX

Anlaruñla eyle bizi XşinX 17

18 bürmetine anlaruñ lušf işlegil

Dostlaruñla bizi yoldaş eylegil

19 Geldük imdi söze ma‘ní diyelüm

MucšafX mevlidini söyleyelüm

20 Eydelüm ol serverüñ mevlidini

ŞXd ü _urrem idelüm ehl-i díni 20

21 Đşid imdi ba\ Te‘XlX \udretin

Nice yaratdı Mu_ammed _ajretin 21

22 ‘nleme nice getürdi A_medi

Cümle ‘Xlem fa^ri ol Mu_ammedi

23 Da^ı nice oldudını ‘Xlemüñ

Hem nice ^al\ itdügini ‘Xdemüñ

24 Aclı ile diyelüm añı saña

Can \uladın dutasın benden yaña 24

25 ba\ (Te‘XlX tX) getüre dilüme de söyleyem 25

Vacfinuñ biñde birin şer_ eyleyem 25 a

26 Ol ^udXvend-i ‘alím ü dest-gír

Ol münezzeh mXt-ı pXk-i bí-nažír

17 _a\\ıçün: _ürmeti-y-çün AE1, ĐS1, ĐS2, _ürmeti AE2, TK 20 ehl-i dini: ehl-i dili HS 21 yaratdı Mu_ammed: yaratdı ol Mu_ammed AE1 24 Aclı: accı ĐS2; diyelüm: bildürem AE2 // dutasın: dutsen HS 25 dilüme de: dilümde ĐS1, TK 25 a Dilümi ba\ fet_ Đdüp tX söyleyem AE2

- 34 -

27 Kendüsi bir gizlü mXt-idi ezel

Yo\dı ‘Xlem vXr-idi ol lemyezel 27

28 Diledi ol mXtı ide XşikXr

Biline bu ‘Xleme perverdigXr 28

29 Çün murXd eyledi ba\ ol arada

MucšafXnuñ r`_ın anda yarada 29

30 Yaradup ba\ MucšafX ervX_ını

Ya\dı \udret \andili mıcbX_ını

31 Yanısar iki cihXnda ol çıra\

Anuñ içün yaradıldı nüh šıbXk 31

32 ba\ Te‘XlX ol _abíbüñ žXtını

Yaradup virdi Mu_ammed adını

33 Sevdi añı o ^üdXvend-i celíl

bajretine añı idindi valíl 33

34 ba\ añı ma_b`b idindi mXtına

Ra_met içün caldı dünyX yüzine

35 Anuñ içündür cihXnuñ olması

Cümle bu eşyX vüc`da gelmesi

27 – ĐS1; gizlü mXt-idi: mXt-ı pXk-idi AE2 // yo\dı: yoddı ĐS1; ‘Xlem vXr idi: ‘Xlem ol vXr-

idi ĐS2

27 ile 28. beyitler arasında ĐS1 nüshasında 1 beyit yer almaktadır, beyit anlam bakımın-

dan konuyla ilgili olmadığı için dipnotta verilmesi uygun görülmüştür:

‘ndeme \ıldı feriştehler cüc`d

Hem aña çok \ıldı ol lütfu’s-cuc`d 28 mXtı: mXtın AE2 29 Çün murXd eyledi: Bir tecellí itdi HS; çün: bir ĐS2 31 nüh: ne TK 33 o: ol TK

- 35 -

36 Her nebXtXt kim gelür kimi yiter

Cümle bunlar gine to^mından biter 36

37 Bu meuel bir hoş meueldür diñlegil

Cümlesinüñ aclı oldur añlagıl

38 Pes delíl oldı Mu_ammed ‘Xleme

Anuñ içün oldı ‘immet ‘Xdeme

39 Ol _abíbüñ _ürmeti-y-çün yX Kerím

Mer_amet \ıl yarlıdadıl yX Ra_ím 39

40 Yarlıda sen ‘Xlemi yX mül-celXl

Ol münezzeh mXtuña irmez zevXl 40

41 YX ĐlXhí ra_metüñ íuXr \ıl

nîrette cenneti dídXr \ıl 41

42 Ger bu ‘Xlem âlkı dirse cub_ u şam

Med_ olınsa _aşre dek olmaz temXm 42

43 Ger diler-iseñ bula cXnuñ cafX

Vir calavXt ber-Res`l-i MucšafX 43

36 nebXtXt: nebXdXt AE1; yiter: biter HS, ĐS2 // gine: yine AE2; to^mından: to^madan

ĐS1 39 _abíbüñ: _abíbinüñ ĐS1 40 Yarlıda sen: Yarlıdasıñ HS 41 cenneti dídXr: cennet ü dídXrí HS, ĐS2 42 – AE1, ĐS2; âlkı dirse: dirse âlkı HS 43 – AE1, ĐS2

- 36 -

XYZ[\]ـ_ اbZ[\]ا df]ا Xgh fy �� لqvر [sإ �[b~m jmو _mو X�hj}�أ �f� X��f}rت أو �� اj[m �نlأ v|\]ا df�� _m ¡

[sت إqb{ أن ¢�u] نjآ jmآ\�_ وj[�]ا df]ي ا£¤Yvو j¦Y� df]ا [\§� _fl dY�}� �f� f}u�©[ª�|m jhj��ذن ا» آh j�um d{�r ة\yاب اq د\� _mو j�um d{�r jYr|�]اب اq د\� _mو

Y�v kl X�hj°أ jb] اquوه jbl \Y±ن آq|Y�hر d�m {j� ²k�[r _�m _��zآ\�_ وآj[�]ي ا£¤uvو�qا و�³ jmو df]ا \� | اhj[µ]\�_ وjm آjن q�[X� إs] أن j�[qا رh]ju ا ~� df]ا واqrj��vا jm

[ju ذjuhqr وإv\اkl jul أjr\m و��¡ أ��اjum وا�f� jr\µr ا[{qم ا[l _�\lj�¶}jهX ا[q dfاب jYr|�]ا_Yug~b]ا | ~� df]ة وا\yاب اq _gZو*

44 Ol Res`l-i A_mede ‘uşşX\ olan

CXn göñülden _oş aña müştX\ olan 44

45 oal bugün deryX-yı ‘ış\a özüñi

Šutuban dergXh-ı ba\\’a yüzüñi 45

46 Gel bugün meydXne ehl-i derd-isen

Söyle fevt itme bu sözi merd-isen 46

47 ‘nşı\ olan bu söze pervXnedür

‘nşı\ ol da şem‘ine pes yanadur 47

48 Nice fXjıl serveri med_ eylemiş

Her kişi güç yetdügince söylemiş48

49 Bizde šX\at yo\ ki ol cXn bülbülin

Med_ idem terk ide her bülbül gülin49

50 NXle vü Xh eyleyem bülbülleyin

eo_ulaya _al\-ı ‘Xlem gülleyin

* Âl-i Đmrân, 3/144-148; AE1 ve ĐS2’de ayet yok, AE2’de salavatlar mevcut, ĐS1’de ise

Nur Suresi 24-28. ayetler var. Bu âyetler AE1, ĐS1 ve ĐS2 nüshalarında 111. beyitten

sonra verilmiş. TK’da Ahzab Suresi 53-55. ayetler var. 44 CXn: cXn-ı TK 45 deryX-yı ‘aş\a: ber-pX-yı ‘aş\a HS, feryX-yı ‘aş\a ĐS1 46 fevt itme bu sözi: bu sözi fevt itme AE2 47 ol da: ola ĐS1; şem‘ine: şem‘a HS, bu söze AE2 ; yanadur: yanašur HS, ĐS1, ĐS2 48 fXjıl: fXjıl-ı HS 49 bülbül gülin: bülbül kökün ĐS1,

- 37 -

51 Ger bize dest`r vire perverdigXr

Söyleyem bu sözi kala yXdigXr

52 ba\ _abíbi A_med-i Ma_m`d içün

eur’Xn inzXl itdügi ma_b`b içün52

53 Bir kitXb idem bu sözi añlana

Mevlid ola dX’ima ol diñlene

54 Ol Res`lüñ ben de meddX_ı olam

Ol günXhum derdine derman bulam54

55 MucšafXnuñ mevlidin diñleyesiz

Dilerüz himmet ‘ašX eyleyesiz55

56 Kim ki bu ben miskine du‘X ide

Anlara ra_met \ıla yarın vüdX

57 Dilerem ba\ rXjı olsun anlara

Bizüm içün bir du‘X idenlere

58 Her ki bu meclisde bile bulına

Cennetü dímXr vire ol \ulına58

59 Da^ı her kime irişe bu kitXb

ealmaya ‘ayb u ^ašXsı çün ‘itXb59

60 Başladum ol serverüñ mevlidine

Diñledem tX derd-ile ehl-i díne60

52 ba\ _abíb-i: ba\ Te‘Xla _abíb-i HS 54 ben de: ben da^ı ĐS2 55 – AE1, mevlidin: mevdin HS 58 Her ki: Her kim AE1 // \ulına: \ona ĐS2 59 ealmaya: \ılmaya AE1, HS, ĐS2 60 Diñledem: diñledim ĐS1

- 38 -

61 Diledüm pes bir yeñi mevlid düzem

Söyledükçe her söze dürler dizem61

62 oıdınup MevlXya sözüm söyledüm

Bülbülí-vXr nXle vü Xh eyledüm

63 Mevc urup deryX gibi c`ş eyledüm

‘Iş\ şarXbını içüp n`ş eyledüm 63

64 Ger hidXyet olur-ise özüme

Eydevüz ilhXm olursa sözüme

65 Med_ idem ol serverüñ evcXfını

TX bulam ol gevherüñ carrXfını65

66 Biz da^ı med_ idevüz ol serveri

Đşidüp ^ayrXn ola ins ü berí 66

67 Cem‘ olalar bir yire tX ehl-i dín

Diñleyeler MucšafXnuñ mevlidin67

68 Derilüp ‘Xşı\lar añı diñleye

Gözlerinden yaş döküben iñleye68

69 Ger bu ‘Xlem ^al\ı dirse cub_ u şXm

Med_ olınsa _aşre dek olmaz temXm69


Vir calavXt ber-Res`l-i MucšafX70

61 dizem: düzem ĐS1 63 içüp: içüben AE2 65 – ĐS2; carrXfını: Allahını AE1, AE2, ĐS1, TK 66 – ĐS2; ins ü beri: ins-i beri ĐS1 67 – ĐS2; MucšafXnuñ: MucšafXnıñ AE1 68 – ĐS2 69 – ĐS2 70 – ĐS2; cXnuñ: cXnıñ AE1

- 39 -

XYZ[\]ـ_ اbZ[\]ا df]ا Xgh �وu� jhq��m dr�هkl X ا[�]qراة وا·Y¤r ا[]q��[�� _�xن ا[\]qvل اk�[u]] اk�m�] ا[]xي �¤

¹¶�º]ا X�Yf� ت و�~\�مj��Y[�]ا X�] | ~�و \�ub]ا _� Xهj�u�وف و\�b]jh Xه\mz�l X�Yf� ¡rjآ k�[]ل ا© qum¼ _�x[]jا dh و�£]روw وµr\وw و�§� X�u� إ°\هX وا�

�q~fن b]ا Xأو[ـ¦½ ه d�m ل£rي أx[]ر اq|u]ا اq��[{ل # واqvر k�rس إj[u]ا j�|أ� j� �s] هY~� qـk وYb�¡ ا[df إ[j�Ybª X�Y ا[]xي [fm d½ اjb[g]وات وا�رض s إ[ـd إ

*qum¶lا df]jh ورd]qv ا�k�[u] ا�k�m� ا[]xي jh _m��[df وآd{jbf وا}]X�[f�] wq�� }��ون

71 MucšafX mevlidini yXd idelüm71

Đşidenler cXnını şXd idelüm71-110

72 Vire cafX işidenler cXnına

Ola \uvvet dínine ímXnına

73 Diñle evvel bir _i\Xyet eydelüm

Mevlidin sözüne andan gidelüm73

74 TX bilesiz mevlidi kim ne-imiş

burmeti bu mevlidin nice-imiş74

75 Var-idi BaddXd içinde bir kişi

Gece gündüz ^ayr-idi anuñ işi

76 Her rebí’ü’l-evvel ayı MucšafX76

Dürlü ikrXm eyler-idi pür-cafX 76 b

77 Ol _abíbiñ yolına \omışdı baş

Yedürürdi et ü etmek dürlü aş 77 b

* Ârâf Suresi 7/157-158; AE1 ve TK’da önce salavatlar ardından bu ayetler, AE2’de

sadece salvatlar var. 71 mevlidini: mevlidXnı ĐS1 71-110 -HS; 71-99: -ĐS2 73 Mevlidin: mevlidiñ ĐS1 74 Mevlidin: mevlidiñ ĐS1 76 Dürlü: mevlidini ĐS1; pür-cafX: ol pür-cafX 76 b Mevlüdin eyler-idi ol pür-cafX AE2, TK 77 b Yedürürdi dürlü ni‘metlerle aş AE2

- 40 -

78 Bir yah`dí koñşusı vardı anuñ

Key ‘ad`sı-idi Đslam ehlinüñ

79 ‘Avratı didi bir gün aña iy nigXr

Ne ‘aceb işdür ki eyler işbu cXr79

80 Her rebí’ü’l-evvel ayı bu kişi

vayr idüben yedürür dürlü aşı80

81 Ol yah`dí didi bilgil iy nigXr

Bir _abíbi vardur anuñ gül-‘imXr

82 Bu ayıñ on ikisinde iy nigXr

Šoddudı-y-çün ol Res`li ba^tiyXr

83 Anasından šoddı bedr-i temXm

Cümle ‘Xlem XfitXb oldı hemXn

84 Anuñ içün anda bayrXm ider ol

Her kişiye dürlü ikrXm ider ol84

85 Çün işitdi ^Xtun anuñ sözüni

‘A\lı gidüp yavı \ıldı kendüni85

86 Đrdi ol dem aña ‘ış\-ı MucšafX

Šoldı \albi zev\-i şev\-ile cafX 86

87 Ol gece şev\-ile yatdı ol nigXr

Gördi düşinde Mu_ammed şems-vXr87

79 bir gün aña: aña kim AE2; aña: - AE1 // cXr: _Xn ĐS1 80 bu: ol AE1 84 ikrXm: in‘Xm ĐS1 85 ^Xtun: ^Xtunı ĐS1 // kendüni: kendözini TK 86 ol dem aña: aña ol va\it AE1, HS, ĐS1, ĐS2, TK 87 düşinde: düşde AE2 ; Mu_ammed: Mu_ammedi ĐS1, AE2

- 41 -

88 vXjır olmış cümle ac_Xb-ile ol

Cümle ile da^ı a_bXb-ile ol

89 Didi ^atun kim durur bu mXh-ı tXb

Yo\ durur hiç buncılayın XfitXb

90 Didiler mu^tXr Mu_ammed budur ol

Hem da^ı Ma_m`d u A_med budur ol

91 Ol caníbe şev\-ile virdi selXm

vul\-ile aldı selXmın ol hemXn 91

92 YX Res`lallah dey` söyledi ol

Lušf-ile Lebbeyk didi aña Res`l

93 Adlayuban ol nigXr Xh eyledi

Ben senüñ kemter \aravaşuñam didi

94 Baña Lebbeyk dimeye nedür sebeb

Đy letXfet ma‘deni kXn-ı edeb94

95 Didi aña ol şefí‘ü’l-mümnibín

Ol _abíb ü ra_meten li’l-‘Xlemín

96 Şev\-ile ögüp ululaduñ beni

Bil \ab`l itdi seni ol kaní96

97 Saña ímXn ^il‘atin virdi E_ad

Sen cinXnda \alısarsın tX ebed97

98 Aña ímXn tel\ín itdi ol Res`l

oıd\-ile ímXna geldi anda ol

91 caníbe: _abíbe AE2, TK 94 kXní: vü kXní ĐS1 96ögüp: ögdin AE2; ululaduñ: ululadun AE1 // ol kaní: çün ol kaní AE2 97 cinXnda: benümle ĐS1

- 42 -

99 Uyûsundan uyanup didi nigXr

Nemrim olsun MucšafXya nem ki var

100 Hem yah`dí gördi âtun gördügin

Bildi âtunı Res`le irdügin

101 Didi gördüm bu gece sen gördügin

bX\-i pXyine yüzini sürdügin

102 ‘nşı\ oldum ben de aña cXn-ile

Šoldı göñlüm n`r-ile ímXn-ile

103 Ol Res`le biz uyalum cıd\-ile

Yolına cXnı \oyalum ‘ış\-ile

104 Hem da^ı ba\\a išX‘at idelüm

Mevlid o\utmadı ‘Xdet idelüm 104

105 Šurdı anlar ‘ahdi üzre bir \arXr

Eylediler dín-i ĐslXm’ı i^tiyXr 105

106 Yılda bir kez mevlidin eylediler

Ni‘met-ile âl\ı ôş šoyladılar

107 Mevlíde etdikleri-y-çün _urmeti

Anlara virildi ímXn ^ıl‘ati

108 Ger dilersen sen de ‘izzet bulasın

Mevlide cXn-ile _urmet \ılasın 108



104 o\utmadı: o\unmadı ĐS1 105 Šurdı: Š`r ĐS2; ‘ahdi: ‘ahd AE1 108 Ger: gel AE1 109 Ger: gel AE1

- 43 -


Vir calavXt ber-Res`l-i MucšafX110

XYZ[\]ـ_ اbZ[\]ا df]ا Xgh

� _m اqfy _�x[]ا kl d[f]ا t[uv d] d[f]ض ا\l jbYl ج\Z _m �k�[u]ا �f� نjآ j[m \mن أjوآ � d[f]jh ��اd[f] ��را m]{�ورا ا[]qÁ�f�� _�xن رj]jvت اd[f] وdrq�º� و[q�º� jن أZ�ا إ[]j اd[f] وآ

{jyو d[f]ل اqv[ر _�]و X�]jªر� _�m �Zأ jhأ �[b~m نjآ j[m j�YgZ � �h d[f]ن اjوآ _Y�Y�[u]ا Xk�ء j� jbYf� أ�|j� ا[]qum¼ _�xا اذآ\وا اd[f] ذآ\ا آ±Y\ا وh wq~��v�\ة وأ°jfY هq ا[]xي

* آjن Yum�b]jh_ رX�Yf� k�fµ�jbYZ و�m X�ª\ºY] d��¹jfm_ ا[�|jbfت إ[� ا[q|uر و

mefX ‘ílün / mefX ‘ílün / fe‘`lün

111 Yaratmak diledi ba\ bu cihXnı

Ki žXhir eyleye mXt-ı nihXnı

112 Yer-ile gökleri i_yX ide bX\

Yaratdı anda bir gevher ruhXní

113 Mu_ammed MucšafXnuñ dostludına

Yaratdı ‘Arş u Kürsi XsumXnı 113

114 Pes ‘Xlem düzilüp oldı temXmet

Uruldı ndemüñ andan nişXnı

115 Gelüp mürriyetinden enbiyXlar 115 a

Nübüvvet ile fet_ itdi (bu) cihXnı 115

116 Bulardan soñra Allah MucšafXya

Virüp ıcmarladı X^ir zamXnı 116

110 Ger: gel AE1 * Ahzab suresi, 33/38-43; AE2’de sadece salvatlar, AE1, ĐS1, ĐS2, TK nüshalarında

Âl-i Đmrân Suresi 144-148. âyetler var. 113 Yaratdı ‘Arş u Kürsi: ‘Arş u Kürsi yaratdı AE1, AE2, HS, ĐS1, ĐS2, TK (Vezin

gereği takdim tehir yapılmıştır.) 115 a Nübüvvet ile fet_ itdiler iş bu cihXnı AE2 115 feth: fetih HS, ĐS1 116 Bulardan: bunlardan AE1

- 44 -

117 euruldı anuñ içün ‘Arş u Kürsí

O\undı s`re-i seb‘al-meuXní

118 Ki ya‘ní FXti_X ol s`re-i ^Xc

Ki Fur\an evvelinde o\ur uş nXs

119 Eb` Bekr oldı evvel yXr-ı cXdı\

Šutup destinde miftX_-ı cinXnı

120 Đkinci yXri ‘Ömerdür Res`lüñ

Ri‘Xyet eyledi şer‘i ‘ayXní

121 Üçünci yXri ‘Osman şXh-ı eur’Xn

O\udı cem‘ idüp açup dehXnı

122 Ki dördünci ‘Aliyyü’l-MurtažXdur

Viriser Kevser-i Xb-ı revXnı

123 Res`lüñ yXridür bunlar i yXrXn 123

Mu_ib ol anlara šutma gümXnı

124 basan ile büseyn ol n`r-ı ‘ayneyn

Šutar ‘Arş üstlerine sXyebXnı

125 Res`lüñ yolına bamza vü ‘AbbXs

Olar terk itdiler baş ile cXnı 125

126 ĐlXhí ol _abíbüñ MucšafXya

Bu olsun cism-i yXrüñ armadXnı 126

127 Gidüp cennet yolına anuñ-ile

Gelüp šutmaya ma_şerde zebXní

123 yXridür: yXridir AE1, ĐS1 125 Olar: onlar AE1 126 yXrin: - HS

- 45 -

128 Ola kim ra_m idüp \ıla şefX‘at

Ca_ím itmeye bX\ anda ma\Xmı

129 Mu_ammed gelmelü oldı cihXna

Gelüp mürsel ola X^ir zamXna 129 - 135

130 Šolısar ümmeti şar\a vü darba

Olar bel badlaya cümle imXna 130

131 Sevinmek oldı ‘Xlem A_med içün

oafXlar itdi cümle mü’minXta 131

132 Ma\Xmında šururken Cebra’íle

NidX itdi ba\ ol biñ lisXna

133 Yetiş Firdevs-i ‘XlX cennetüme

BeşXret eyle var _`r-ı cinXna

134 Habíbüm MucšafX šodsa gerekdür

Bize tevbe-i mínet olsun şXdumXna 134

135 Ya\ın oldı Mu_ammed šodmasına

‘AlXmetler belirdi ol nişXna 135

136 b`riler geldi cennetden anuñçün

Šurup hizmetler ide ^XdimXne 136

137 BeşXret oldı va_ş` ile šuyura

Fera_ oldı \amusı cXdı\Xne 137 - 141

129 - 135 – HS 130 imXna: ehl-i imXna AE2 131 itdi: irdi TK 134 tevbe-i: nub TK 135 –AE1, HS, ĐS1, ĐS2 136 ide: ile AE1, HS, ĐS1, ĐS2; itdi AE2 137 - 141 – HS

- 46 -

138 Kerem issi kerem lušf it bulara

babíbüñ MucšafXyı XrifXna 138

139 ĐlXhí dilerem senden ki yarın

Aluban elümi ašma yabana

140 babíbüñ MucšafXnuñ _ürmetine

Nažar \ıl \ullaruña şXkirXna140

141 Mu_ammeddür ki ol ^atemü’n-nebídür

oalXt eyle sen aña ‘Xşı\Xne 141

142 Dilerseñ irişe r`_uñ cafXya

oalavat vir Mu_ammed MucšafXya142






138 bulara: bularuz AE2, TK 140 _ürmetine: _ürmeti-y-çün AE2, TK // \ullaruña: \ullarına AE1, ĐS1 141 sen aña: aña sen AE2 142 –AE1, AE2, ĐS1, ĐS2, TK 143 – HS

- 47 -

XYZ[\]ـ_ اbZ[\]ا df]ا Xgh �jh\� Âت u�� ا[df و°qfات وm_ ا��\u� jm xºو��] \yم اqYوا[ df]jh _m�� _m اب

XYZ[ر رq� df]ا [إن d�bZر kl df]ا X�fy�Yv X�[] th\� j�[rإ sل أqv[\]ن #اq}hj[g]وا�b]ا _m نq][ا�و du� اq³ور X�u� df]ا k³[ن رjgZ�h Xهq��[{ا _�x[]ر واjµr�وا _�\ªj

XY��]ز اq�*وأ��] j[uª X�]ت }¤\ي }~j�� اj�r�ر j�Yl _��]jy أh�ا ذ[½ ا[

145 Gel berü ey cXn ilinden diñle sen

CXnuña vire cafXlar añla sen 145

146 ndemüñ ^al\ oldudın \ılam beyXn

Aç gözüñ bu daflet içinden uyan

147 Na\l idelüm bu sözi vire cafX


148 Diñle imdi ‘ndemi bX\ yarada

Ol Mu_ammed žXhir ola arada

149 Biline ba\\’uñ kemXl-i \udreti

‘ndem’üñ urulusardur ^ıl\ati

150 ‘Azra’íle emrider ol dem vudX

TX ki vara yirden ol šopra\ ala 150

151 Ol gelen šopra\ ile var bir işim

Añı Xdem yaradam oldur işim

152 Heybet ile ‘Azra’íl indi yire

TX ki bX\ emrin yirine getüre

* Tevbe Suresi, 9/99-100; AE2’de sadece salavatlar, AE1, ĐS1, ĐS2, TK nüshalarında

(HS’de 111. beyitten sonra yer alan) Ahzab suresi 38-43. ayetleri var. AE1 ve TK’da

ayetlerden önce salavatlar var.

145 diñle sen: diñlegil AE2 150 vara: var TK; ol dem: añdan AE2

- 48 -

153 Geldi indi yire ‘Azra’íl emín

eor^usundan yer muší‘ oldı hemín 153

154 eabja urdı şar\ u darb miu\Xline

Muššali‘ olmadı kimse _Xline154

155 Pes melekler derilüben geldiler

Ol gelen šopradı balçı\ \ardılar 155

156 MucšafXnuñ šopradını Cebre‘íl

Ravžasından aluban oldı delíl

157 ba\ buyurdı Cebre‘íle ol zamXn

Đlete šopradı cennete hemXn 157

158 Al _abíbim šopradın git cennete

Yuyup incü gibi dar\ it ra_mete

159 Cennetüñ ırma\larından yudular

ndemüñ balçıdı içre caldılar 159

160 eardılar çün ndemüñ balçıdına

TX ki ol n`r vara yirlü yirine160

161 eodı \ır\ yıl tertíb itdi Celíl

CXn irişdi vü buldı devlet valíl161

162 ndeme cXn gelüben buldı cafX

Ber\ urur alnında n`r-ı MucšafX162

153 yer: yere TK 154 miu\Xline: min\Xline AE2, HS, TK 155 Ol: o ĐS1 157 šopradı: šoprad ĐS2 159 Cennetüñ: cennetiñ AE1, ĐS2 160 yirlü yerine: yerlü yerine AE1, ĐS1 161 – AE1, AE2, ĐS1, ĐS2, TK 162 – AE1

- 49 -

163 Pes tamXm oldı bu eczX irdi cXn

Oldı ol balçı\ kemük ü et ü \an 163

164 A_sen-i c`retde \ıldı ba\ añı

Bir güzel ^ıl\atte \ıldı ol daní 164

165 Ba‘jı ‘ilmini aña ‘arj eyledi

Ya‘ni esmXsın aña farj eyledi 165

166 Emr olup cümle melekler geldiler

Secde idüp ‘izzet ikram \ıldılar 166

167 Geldiler cümle melek in‘Xm-ile

Secde \ıldılar \amu ikrXm-ile

168 ndeme cXn gelüben buldı cafX 168

Ber\ urur alnında n`r-ı MucšafX 168

169 ndemüñ ol n`rı alnında \odı

ba\ añı ögdi vü “kerremnX” didi

170 Šurdı alnında nice gün ndemüñ

ooñra bavvX alnına vardı bilüñ 170

171 Şít šoddı n`r aña \ıldı nüz`l

Bu cihXna evvel oldı ol Res`l

163 oldı: - ĐS1 // kemük ü: kemükle AE2 164 \ıldı ol daní: \ıldı _a\ Xnı AE1, AE2 165 ya‘ni: ba‘zı HS 166 Emr olup: emr idüp TK 168 – AE2, HS, ĐS1, ĐS2, TK 168 Bu beyitten sonra AE1 nüshasında Vesiletü’n- necat’tan aşağıdaki beyitler bulun-

maktadır:

MucšafX n`rını alnında \odı

Bil _abíbüm n`rıdur bu n`r didi

eıldı ol n`r anuñ alnında \arXr

eıldı anuñ-ile nice r`zigXr 170 bilüñ: biliñ AE1, HS

- 50 -

172 Đrdi ĐbrXhíme vü ĐsmX‘ile

Geldi ol n`r anlara envX‘-ile 172

173 Bir birinden seyr idüp geldi ki tX

Kimlere dede vü kimlere ata

174 Geldi ‘Abdulmuššalibe irdi n`r

voş tecellí eyleyüp anda o n`r 174

175 Pes ne _Xcet kim uzatma\ bu sözi

Uyara ba\ nevm-i dafletten bizi 175

176 Đrdi ‘Abdullaha ol n`r ulaşup

Cümle ecdXd alnını hep šolaşup

177 Oradan irdi nmine aneye

Ba_re düşüp irdi ol dürdXneye 177

178 Anları devr eyleyüp n`r-ı revXn

Buldı yerin gitmedi andan hemXn

179 Bu n`r ol n`rdur görinür ravjadan

Ber\ urur dX’im mübXrek türbeden 179

180 Ol _abíbüñ n`rı _ürmet yX Kerím

eıl tera__üm ra_met eyle yX Ra_ím 180



172 vü: - AE1 174 geldi: kendi ĐS1; tecellí: tecellX HS, ĐS1 175 kim: ki AE1 177 ol: o HS, ĐS1 179 ol n`rdur: ol n`r durur TK; görünür: görünür kim AE1, ĐS1, ĐS2 180 _ürme: _ürmetine HS; eyle: eyleye HS 181 –AE1, ĐS2

- 51 -



XYZ[\]ـ_ اbZ[\]ا df]ا Xgh �fا[��_ آ �f� w\��Y] �Â~]��ى ود�_ ا]jh d]qvر vي أرx[]ا q�ا هY�� d[f]jh ��d وآ

b~|m]� ر]qvل اd[f] وا[]d�m _�x أ��]اء �f� ا[��]jر رjbZء X�uYh }\اهX رآ]v j�¤]�ا # \ ا[q¤|gد ذ [½ qÁ�� kl X�f±mن �m jf§l_ اd[f] ورq³اjbYv jrهkl X وqªه�m X�_ أ

d�qv �f� ىq�vjl ÅfÁ�vjl wزر¶l wz�� ج\yآ£رع أ Y¤r�]ا kl X�f±mراة وq[�]ا X�um تj~]j[µ]ا اqfb�ا وqum¼ _�x[]ا d[f]ر و�� اj[� ا[£|ر]اع [X�h ÅYÁY ا[� ¤��

[mjbY�� ا\ªة وأ\�Á *

183 Gel berü seyr idelüm bu arayı

Ma‘nX yolların bulalım arayı

184 Giderek ol yola tX kim irevüz

Dost bXdı güllerini direvüz 184

185 Girelüm ol gülşene bülbül-vXr

Dilüme \uvvet vire perverdigXr 185

186 MucšafXnuñ mevlidin yXd idelüm

Göñlümüz ta_tını XbXd idelüm

187 Çünki düşdi ra_me ol âyrü’l-en‘Xm

Ol giceden bXšıl oldı her canem 187

188 Düşdügi yıl ra_me ol âyrü’l-beşer

Anda ol yıl âyra döndi nice şer 188

182 –AE1, ĐS2 * Fetih suresi 48/28-29; ĐS1 ve TK’da Fetih suresi 7-10. âyetleri var, AE1 ve ĐS2 nüsha-

larında âyet yok, TK’da ayetlerden önce salavatlar, AE2’de ise sadece salavatlar var. 184 –HS; kim: ki AE1, ĐS1, TK // badı: badınıñ AE1; güllerini: gülleri HS 185 bülbül-vXr: bülbülü-vXr AE2 187 bXšıl: bXšın HS 188 ra_me: bX‘d ĐS1; âyrü’l-beşer: âyrü’l- enam AE2

- 52 -

189 Nice düşdi ra_me añı diyelüm

Siz erenlere beyXn eyleyelüm

190 Atası ol serverüñ bir düş görür

Çı\dı bir n`r kendüden ‘arşa irür 190

191 Añı ta‘bír eyledi ‘Xlimleri

Bir yere cem‘ oldılar ne kim varı 191

192 Didi ‘Abdulla_a bunlar ey cafX

Geliser senden Mu_ammed MucšafX

193 Bunlar ol dem şXd u _urrem oldılar

Šodısar andan Mu_ammed bildiler

194 nmine-y-le ol gice cem‘ oldılar

Ay ile gün bir araya geldiler

195 ŞXd u _urrem yatdı bunlar ey _oca

MucšafX da ra_me düşdi ol gice 195

196 Hem receb ayı vü cum‘X gicesi

Ra_me düşdi ol dü-‘Xlem _ˇXcesi 196

197 N`r irişdi pes nmine aneye

Bir(i)ki ^Xtunlar da geldi ^Xneye 197

198 nmine alnında n`r \ıldı \arar

Gördi añı bXy u yo^sul ne ki var 198

190 Atası ol: ol atası ĐS2, anesi TK // n`r: - HS 191 ne kim varı: ‘Xlimleri AE2 195 _oca: _ˇXce HS 196 ol dü-‘Xlem: oldı ‘Xlem TK 197 Bir(i)ki: tıñla HS, diñle AE2, ĐS1, ĐS2,TK ; da geldi: derildi AE2, HS, ĐS1, ĐS2, TK,

^Xneye: cXneye ĐS2 198 bXy: yXr AE1

- 53 -

199 Hep Kureyşüñ uluları irdiler

nmine alnında n`rı gördiler 199

200 Yüklü oldı nmine ol n`r-ile

Gice gündüz hem-dem oldı _`r-ile 200

201 Dört aya dedin getürdi anesi

Deprenicek çok sevindi anesi

202 Çün işitdi bunı ‘Abdulmuššalib

oan gülistXna irişti ‘andelib

203 Didi ‘Abdulmuššalib iy pür-cafX

Gelmelü oldı cihXna MucšafX 203

204 Pes didi odlına ‘Abdulmuššalib

Söyledi bu sözi yanına gelüp

205 Tiz Medíne şehrine vardıl didi

Odlına euvXb alup gelgil didi

206 Vardı ‘Abdullah Medíne şehrine

Aldı euvXbı ki \acd itdi döne 206

207 vasta olup ol kişi anda ölür

VX‘de yetişüp Medíne’de \alur

208 Anda ölüp \aldudın işitdiler

eureyş ehli cümlesi yXs itdiler 208

199 irdiler: geldiler ĐS2 // alnında: alnına ĐS1 200 _`r-ile: c`r-ile TK 203 Didi: dirdi AE1; iy: -HS 206 döne: gele AE2 208 Đkinci mısrada vezin bozuk olup düzeltilemedi.

- 54 -

209 Đşidüp nmine feryXd eyledi

eanlu yaşın yüze döküp adladı 209

210 Dede ebe cümle adlarlar-idi

Görmedi odlı yüzin dirler-idi

211 Anesi ra_minde \aldı ol yetím

Atası ol dem bulara irdi bil 211

212 Didi ‘Abdulmuššalib nmineye

Bu kelXmı söyledi ol aneye 212

213 Adlamadı \oyalum şimden girü

Sevgüli odlıña düş şimden girü 213

214 Nitekim ben cadım añı besleyem

Ben ölince işigini bekleyem 214

215 Kim dögünüp adlama\dan kim fídXn

Geydi bunlar yXs šonını bir zamXn 215

216 Her birisi yedi gün yXs itdiler

kam-gín olup evlerine gitdiler

217 Geldi ‘Abdulmuššalib nminenüñ

Hoş tesellí eyledi gönlin anuñ

218 Her sözini lušf-ile söyler-idi

TX sekiz aya degin egler-idi

209 yaşın: yaş ĐS1 211 Atası: Anesi ĐS1, TK; ol dem: metinde “oldı” veya “öldi” şeklinde imla edilmiş

olmakla beraber vezin ve anlam gereği bu şekilde düzeltildi; bulara: bunlara AE1; Bu

beyitte kafiyenin bulunmaması, peşpeşe gelen iki beytin birer mısralarının atlanmasıyla

bir araya geldikleri intibaını uyandırmaktadır. 212 söyledi: söyle TK 213 Sevgüli: sevgüni AE2, TK; odlıña: odlına ĐS1; düş: vir AE2, düşür TK 214 cadım: cadın HS 215 dögünüp: dün ü gün AE2; fídXn: fírXk AE1// šonını: donunı AE1

- 55 -

219 Sekiz aydan coñra gördi nmine

Bir bölük ferişte indi evine

220 Didiler kim muştulu\ olsun saña

ba\ sevindürdi seni öñden coña

221 Ol šodan odluñ pey(g)amber olısar

Şar\ u darba mu‘cizXtı šolısar 221

222 Yir ü gögi šopšolu n`r eyleye

Küfri yı\up díni ma‘m`r eyleye 222





221 odluñ: odluña ĐS1, odlun ĐS2 // šolısar: tuyıser HS 222 Yir ü gögi: yerüni ĐS1 223 –HS

- 56 -

Z[\]ـ_ اbZ[\]ا df]ا XghXY وإذ j�ل �gY� اkuh j� X�\m _h إv\اY¹ إk�r رqvل اd[f] إ[j��µ|m X�Y [�Yh jb_ ��ي] m_ ا[�]qراة وm��\ا qv\hل h _m k{z��ي اdbv أjª j[bfl �bZءهju�Y�]jh Xت q]j�ا هxا

v _Y�|m \~ # j] d[f]م واjfv�]إ[� ا �� qب وهx�]ا d[f]ا �f� ى\�lا _[bm XfÇأ _mو _Yb]j[�]م اq}]��ي ا # w\آ q]و wرqr |X�m d[f]وا X�اهqlzh d[f]ر اqr �وا��Y] �ون�\�

lj�]ون ا\ # q]و d�fا[��_ آ �f� w\��Y] �Â~]��ى ود�_ ا]jh d]qvر vي أرx[]ا qه# j� أ�|j� ا[]qum¼ _�xا ه أد[|j¤{ �f� X�رة }x� _�m X�Y¤uاب أ[XY # آ\w ا[b�\آqن

d[f]jh نqum�{ إن X�[] \Yy X�]ذ X�g�rوأ X�]اqmzh d[f]ا Y�v kl ه�ونj¤{و d]qvور �\ [X� ذX�hqr وuª X�fy��]jت }¤\ي j��~{ _m ا[j�rzر وjgmآ_ # آqbf�{ X�uن Á�

وأy\ى }~�|�m \µr j�rq_ اd[f] وÉ�l # ذ[½ ا[�qز اj[uª kl t��YÈ XY��]ت ��ن _Yum�b]ا \��hو �\� # _hا �gY� لj� jbآ d[f]ر اjµrا أqrqا آqum¼ _�x[]ا j�|أ� j�

d[f]ري إ[� اjµrأ _m _Yار��q~f] X�\m t�¹j[È ¡um¶l d[f]ر اjµrأ _~r نq|ار�q~]ل اj� �jr�[�zl t ا[]qum¼ _�xا �f� ��و�هq~�°zl Xا jÇه\�_ ¹j[È ت\�*kuh _�m إv\اY¹ وآ

225 Gel berü gel diñle ol cXn bülbülin

‘nşı\ olup özler her demde gülin 225

226 GülsitXna girelüm bülbül gibi

Açılalum ‘Xleme bir gül gibi

227 Açalum lX‘l ü güher dükkXnını

Ol sa‘Xdet gevherinüñ kXnını

228 Pes bu gevher gevher-i cXnXnídür

On sekiz biñ ‘Xlemüñ sulšXnıdur 228

229 Her kim ‘Xşı\dur Res`le cXn-ile

Hem-dem ola dün ü gün ímXn-ile 229

230 Bir nice ‘Xşı\ dirülüp geleler

Kim bu gevher mX‘denini bulalar

231 Her biri bir gevher olup gideler

* Sâf Suresi, 61/6-1; ĐS1, ĐS2, TK’da Muhammed Suresi 1-7, AE1, TK’da önce sala-

vatlar ardından Muhammed Suresi 1-7 ayetleri var. AE2’de ise sadece salavatlar var. 225 özler: özle AE2; demde: dem HS 228 gevher-i: gevherinüñ TK 229 dün ü gün: dün-i gün AE1, ĐS1, ĐS2

- 57 -

Cümle varlı\larını unudalar

232 Kimi cXdı\ kimisi ‘Xşı\ gide

Kimisi ol servere mX‘şu\ gide

233 Her birine yetişe bir dürlü _Xl

ealmaya hiç ortada bir \íl ü \Xl 233

234 Diñle imdi nice šoddı MucšafX

Ol šodıca\ šoldı ‘Xlem pür-cafX

235 Ol Mu_ammed A_med ü Ma_m`d durur

N`r-ı ba\dur ‘Xleme ma_b`b durur

236 ba\ Te‘Xla ögdi Kur’anda añı

Sevdi aña ümmet eyledi seni

237 Ol Mu_ammeddür ki ba\\uñ sevdügi

Ol durur Kur’anda añup ögdügi 237

238 Añı kim ba\ _ajreti ögmiş ola

Kem ola kim vacf ide bilmiş ola 238

239 Ger midXd olsa deñizler ne ki var

Cümle ‘Xlem kXtib olsalar i yXr 239

240 Biñde bir bölücegi vacf olmaya

Yazmada \alem da^ı ‘Xciz \ala

241 ba\ ‘inXyet \ılur ise biz da^ı

233 bir: bu HS, // hiç ortada: ortada hiç AE2 237 ögdügi: oldugı AE2 238 ba\ _ajreti: bajreti ba\ AE2; kem ola: Metinde “kim ola” şeklinde harekelenmiş

olmakla beraber anlam gereği bu şekilde düzeltildi; vacf ide: vacf-ile AE1 239 ‘Xlem: ‘Xlemler TK

- 58 -

Med_ idevüz diñleyesiz siz da^ı 241

242 Ol _abíbüñ med_ini \ılam beyXn

Söylene bu nažmumuz dilde ‘ayXn 242

243 Bu da^ı mevlid-i peygamber ola

Meşh`r ola ‘Xlem içünde šola 243

244 Umaram server bizi yarın bula

Gel berü DERVĐŞ diyü elüm ala 244

245 ealdura lutf-ide biz düşmişleri

Yevm-i ma_şer cümle yol azmışları 245

246 Hem şefX ‘at eyleye ol gün bize

Đlede dostlar bölügüne dize 246

247 Da^ı şunlar cem‘ olup diñler-idi

Gözlerinden yaş döküp iñler-idi 247

248 Yevm-i ma_şerde dirülüp varalar

Ol LivX’ül-_amd \atında šuralar 248

249 MucšafXnuñ _ürmeti-y-çün \ulları 249 a

Ra_met idüp yarlıdadıl anları 249

250 Hem da^ı şol cism-i bendeñi bile

241 siz: -HS 242 nažmımuz: manzumumuz HS 243 šola: dura AE1 244 Derviş: ümmet AE1 245 lutf-ide: lutf-ile AE1, lutf idüp ĐS2 // ma_şer: ma_şerde ĐS2 246 bölügüne: bölügüne bizi ĐS1; dize: düze AE2, HS, ĐS1, ĐS2 247 iñler-idi: adlar-idi ĐS1 248 Ol: - AE1 249 a MucšafX _ürmetine ol \ulları 249 \ulları: ol \ulları HS, ĐS1, ĐS2, TK // anları: yX kani AE2

- 59 -

Gönderesin anlaruñ ile vara

251 Ol _abíbiñ _ürmetine sen añı

Dostlarıñla âşr idesin yX kaní 251

252 YX ĐlXhí dilerem senden yine

vatm idesin coñ nefes ímXn-ile 252

253 Biz bu fXní dünyeyi terk idevüz

FXní dünyXdan be\Xya gidevüz

254 vayr-ile âtm idesin bu cXnımız

oa\layasın coñ nefes ímXnımız 254

255 Yarın anda ‘arj-ı ma_şer olıca\

Nice dostlar saña vuclat bulıcak

256 eıl ‘inXyet ol ja‘íf bí-çXreye

Dostlaruñ ile cem‘ it bir araya 256


Med_ olınsa âşre dek olmaz temXm 257



XYZ[\]ـ_ اbZ[\]ا df]ا Xgh

251 _ürmetine: _ürmetiçün AE1 252 yine: gine HS, ĐS2 // Olıcak yönümüz saña döne HS, ĐS2 254 bu: - HS 256 it: eyle AE1, ĐS1, ĐS2, TK 257 – AE1, AE2, ĐS1, ĐS2, TK 258 – AE1, AE2, ĐS1, ĐS2, TK

- 60 -

��q\وqum��] wا d[f]jh ورqv[d و}�£�روw و}#إr]j أرjufvك j�ه�ا وm��\ا و�xr\ا jfY°ة وأ\�h wq~��g{و# _bl X��ق أql d[f]ا �� d[f]ن اq��j�� jb[rإ ½rq��j�� _�x[]إن] ا

�dg وm_ أوj� jbh �lه� dYf� اdY{�Ygl d[f] أª\ا r �f� �u� jb[r�l �[r jbY��*

259 Đşid imdi nice šoddı MucšafX

YX nicesi virdi dünyXya cafX

260 Ol _abíb-i ba\\ [u] fa^r-i enbiyX

Vir calavXt bulasın andan cafX 260

261 Ol _abíbüñ šoddudın yXd idelüm

Göñlüni mü’minlerin şXd idelüm

262 Çün temXm oldı šo\uz ay bildiler

Cennet içinden _`ríler geldiler 262

263 Ol rebi‘ul-evvel ayıñ nicesi

Šodmış-idi on ikinci gicesi

264 Ol gice kim aneden šoddı Res`l

Gitti julmet oldı ‘Xlem pür-uc`l

265 Anesi ol gice âlvette-idi

Odlınuñ šodacadın bilmiş-idi

266 Yalıñuz \aldı o âtun ol gice

O gice ne oldı diñle iy ôca 266

267 Gözlerinden perde gitti çün anuñ

oıd\-ile diñler-iseñ uyar cXnuñ 267

* Fetih Suresi, 48/8-10; AE1, AE2, ĐS1, ĐS2, TK’da ayet yok. 260 cafX: vefX TK 262 içinden: içinde TK; geldiler: eglediler TK 266 ôca: _oca AE1, _ˇXce HS, ĐS2 267 diñler: dinler AE1

- 61 -

268 nmine eydür çü \aldum yalıñuz

Ol Mu_ammed šodmasına šutdı yüz

269 Evimüñ \ıble divXrı yarılup 269

Baña üç _`rí ‘ayXn oldı gelüp 269

270 Anları göricegiz \aldum šaña

Yanuma gelüp bular didi baña

271 eor\ma bizden îmmetüne gelmişüz

b`rílerüz odluñ içün olmışuz 271

272 Añı işidüp ferX_ oldı içüm

Göñlüm anda cu diledi bir içim

273 Đlle cabr itdüm olara dimedüm

kayri \ayda düşdi cXnum šınmadum

274 ŞXdılı\ düşdi bu göñlüm evine274

Añladum bunı ki cXnum evine 274

269 –AE1, HS, ĐS1, ĐS2 269 Bu beyitten sonra AE1 nüshasında Vesiletü’n- necat’tan aşağıdaki beyitler bulun-

maktadır:

Didi gördüm ol _abíbüñ anesi // Bir ‘aceb n`r kim güneş pervXnesi

Ber\ urup çı\dı evümden nXgehXn // Üç bile _`rí baña oldı ‘ayXn

Çevre yanuma gelüp oturdılar // MucšafXyı birbirine müştular

Didiler odluñ gibi hiçbir odul // Yaradılalı cihXn gelmiş degül

Bu senüñ odluñ gibi \adr-i celíl // Bir anaya virmemişdür ol Celíl

Ulu devlet bulduñ iy dildXr sen // Šodısardur senden ol ûl\-ı _asen

Bu gelen ‘ılm-i ledün sulšXnıdur // Bu gelen tev_íd-i ‘irfXn kXnıdur

Vacfını bu resme tertíb itdiler // Ol mübXrek n`rı terdíb itdiler

271 ^ımmetüne: odluñ içün ĐS2, ^ımmetüne TK // odluñ: A_med AE2; odluñ içün olmu-

şuz: ^ımmetüne gelmişüz ĐS2 274 Anladum bunı ki: Anladum ki bunı AE1 // evine: sevine AE2 274 Bu beyitten sonra AE1 nüshasında Vesiletü’n- necat’tan aşağıdaki beyit bulunmak-

tadır:

nmine eydür çü va\t oldı temXm

Kim vüc`da gele ol âyru’l- en’Xm

- 62 -

275 Da^ı gördüm üç ‘alem gökden gelür

Her birisi bir araya dikilür

276 Birisini dikdiler şar\a anuñ

Hem birisin dikdiler darba anuñ 276

277 Bir ‘alem da^ı getürdiler olar

Ka‘be üstine añı da dikdiler 277

278 Ol gice gördi buları nmine

Bir iki âtun(lar) da geldi evine 278

279 Ol âtunlar üç neferdi geldiler

ŠXye olup aña îmmet \ıldılar

280 Biri SXre ane-idi o cXnuñ

Birisi de bajret-i Meryem anuñ

281 Birisi de Asiye âtun-idi

vimmete ba\ aña göñdermiş-idi 281

282 nmine-y-le ol gice \aldı olar 282 a

Ol gice anlar neler gördi neler 282 b

283 Gelmelü oldı Mu_ammed _ajreti

Tíz irişdi _`ríler cem‘iyyeti

284 Her birinüñ ellerinde _ulleler

Šoddudı dem MucšafXya caralar

276 birisin: birisini HS, ĐS1 277 olar: anlar AE1 278 buları: bunla AE1, ĐS2 // bir iki: bir’ki AE1, HS 281 vimmete: bu kelime nüshalarda “vimmetiçün” şeklinde yazılmış olmakla beraber

vezin gereği bu şekilde düzeltilmiştir. 282 a nmine ol gice \aldılar olar ĐS1 282 b ol : o AE1

- 63 -

285 Döşediler sündüs-i a^jar hemín

Böyle-idi emr-i Rabbü’l-‘Xlemín

286 Cebra’íl’e ba\ nidX itdi yine

‘Arş altından gelüp ol yir’ine

287 Ol mu\arreb indi çadırdı yire

Va_y irişdi bXšına vü žXhire 287

288 Didi kim gözden giderüñ dafleti

Bu gice šodar Mu_ammed _ajreti 288

289 Bu gice dünyXyı ol cennet \ılur

Bu gice eşyXyı ba\ ra_met \ılur 289

290 nmine eydür Mu_ammed MucšafX

Pes vüc`da gelicek buldum cafX 290

291 Andan irdi dört _`rí dXyet ulu

Yüzleri n`rı-y-le evüm šobšolu

292 Geldi bunlar šurdı dördi dört yaña

Bir içim cu virdiler ol dem baña

293 Đçdüm ammX canasın \and-i nebXt

Südden a\ \ardan covu\ buldum _ayXt

294 Gine gördüm bir bölük \uşlar šurur

Birisi \al\up baña \arşu yürür

295 Geldi ol \uş cıdadı ar\am benüm

Küllí n`ra batdı bu cXnum tenüm

287 – ĐS1 288 – ĐS1 289 – AE1, AE2, HS, ĐS2, TK; Bu beyitten sonra ĐS1 nüshasında 279. beyit vardır. 290 gelicek: gelince ĐS1

- 64 -

296 O \uş ar\am cıdayup buldum cafX

Šoddı ol sX‘at Mu_ammed MucšafX 296


Med_ olınsa ^aşre dek olmaz temXm


Vir calavXt ber-Res`l-i MucšafX 297-298

XYZ[\]ـ_ اbZ[\]ا df]ا Xgh [q�bg� jن j�gYgZ وهkl X # إن] ا[]j[u�m X�] ¡}�v _�x ا[~�ug أو[¦½ m j�u��ون

�jy X�g[�ونrا��¡ أ jm #r£~� j] X�mq� اxه t�¹jfb]ا Xهj]}f�{آ�\ وzع ا[£�X� ا[ آh jb�أjr أو]ل w�Y�|r Âfy # ا[]xي آq{ X�u��ون ��f] � ¤�g]ا �k�ء آjb[g]ي اq�r مq�

_Yf�jl j[uآ j[rإ juYf� آ# و��ا �}]و j�\� رضz]ا [آ\ أن�x]ا ��h _m رqh[£]ا kl ju��q}�] jم j�� #_��hj�دي اq~]j[µ]ن jf�] اxه kl [إن # tbZر j[]ك إjufvأر jmو

_Yb]j�f�]*

299 Šoddı ol sa‘atde ol sulšXn-ı dín

N`ra dar\ oldı semXvXt u zemín 299-310

300 Yaradılmış cümle oldı şXdımXn kam gidüp ‘Xlem yeñiden buldı cXn

301 Cümle zerrXt-ı cihXn idüp cadX

Çadrışuban didiler kim mer_abX 301

302 Mer_abX iy ‘Xl-i sulšXn mer_abX

Mer_abX iy kXn-ı irfXn mer_abX

296 Bu beyitten sonra AE2 nüshasında mensur bir dua var. 297-298 –AE1, AE2, HS, ĐS1, ĐS2 * Enbiyâ Suresi, 21/101-107; ĐS2’de önce Arapça dualar, TK’da önce salavatlar ardın-

dan bu ayetler var. AE1’de ise önce yaklaşık 6 varak salavatlar ve Arapça dualar ar-

dından Enbiyâ Suresi 91-112 ayetleri, AE2’de ise sadece salavatlar var.

299-310 Bu beyitler esasen Vesiletü’n-Necat’tan olmasına rağmen bütün nüshalarda bu-

lunması ve çıkarılmasının metnin anlamını daraltacak olması sebebiyle dip notta ve-

rilmemesi uygun görülmüştür. 301 Çadrışuban: Çıdrışuban HS

- 65 -

303 Mer_abX iy sırr-ı fur\Xn mer_abX

Mer_abX iy derde dermXn mer_abX

304 Mer_abX iy cXn-ı bX\í mer_abX

Mer_abX ‘uşşX\a şXfí mer_abX 304

305 Mer_abX iy \urretü’l ‘ayn-ı Celíl

Mer_abX iy ^aşr-ı ma_b`b-ı Celíl 305

306 Mer_abX iy cümlenüñ makc`dısın

Mer_abX iy ^Xlı\uñ ma_m`dısın 306 b

307 Mer_abX iy mXh u ^urşíd-i vudX

Mer_abX iy ba\dan olmayan cüdX

308 Mer_abX iy ra_meten lil ‘Xlemín

Mer_abX sensin şefí‘ul- mümnibín

309 Đy cemXli gün yüzi bedr-i münír

Đy \amu düşmişlere sen dest-gír

310 Đy göñüller derdinüñ dermXnı sen

Đy yaradılmışlaruñ sulšXnı sen 310

311 Đy risXlet ta^tınuñ sen ^Xtemi

Đy nübüvvet mührinüñ sen ^Xtemi

312 Ol _abíbüñ fažlını mikr idelüm

Ümmet oldudımuza şükr idelüm

304 şXfí: Bu kelime bütün nüshalarda “sX\í” olarak imla edilmiştir. 305 ‘ayn-ı Celíl: ‘ayn-ı balíl AE2 306 b : ^Xlı\uñ: ^Xlı\ıñ AE1 310 Bu beyitten sonra AE1 nüshasında Vesiletü’n- necat’tan aşağıdaki beyitler bulun-

maktadır:

Çünki ol ma_b`b-ı Ra_mXn u Ra_ím // eıldı dünyXyı cemXlinden na‘ím

Birbirine muştulXyı her melek // Ra\ca girdi şXd u şev\inden felek

Đş bu heybetten nmine h`b-r` // Bir zamXn ‘a\lı gidüp geldi gir`

- 66 -

313 Tayyíb ü šXhír olup fa^r-i cihXn

Geldi dünyXya \adem basdı hemXn

314 N`r olup çı\dı bu dünyX yüzine

‘Arş yüzin sürdi ayadı tozına

315 Ol gice kim dünyXya geldi Res`l

Ana ra_minden çı\up itdi nüz`l

316 Šoddudı dem ra_meten lil-‘Xlemín

Ümmetini diledi ba\dan hemín 316 b

317 ŞXd oluban geldi dılmXn u _`rí

Görmek içün MucšafXyı her biri

318 Geldi CebrX’il añı ald’ aradan

ZírX emr itmişdi öyle Yaradan 318 a

319 b`ríler her biri bir îmmet ider

Gel buña kim anesi gör ne ider

320 Ol gice irdi bulara vecd-i _Xl

Šurdılar uyûdan uyanur miuXl 320

321 Anesi gördi _`ríler cem‘i yo\

MucšafXyı bulmadı Xh itdi ço\

322 Tíz melekler A_medi getürdiler 322

Anesinüñ \atuna yetürdiler 322

316 b : N`r-ile šoldı semXvXt ü zemín AE1, ĐS1 318 a : CebrX’il geldi vü aldı aradan AE1, ĐS1 // öyle: anı HS, aña AE1 320 bulara: bunlara AE1 // uyûdan:uykudan AE1, ĐS1, ĐS2 322 getürdiler: götürdiler HS 322 Bu beyitten sonra AE1 nüshasında Vesiletü’n- necat’tan aşağıdaki beyitler bulun-

maktadır:

Çevre yanın isteyü \ıldı nažar // Gördi kim bir köşede âyru’l-beşer

Şöyle BeytullXha \arşu ol Res`l // Yüz yire urmış ü secde \ılmış ol

- 67 -

323 basret-ile ba\ar-iken anesi

Gördi secde itmiş ol dür dXnesi 323

324 Kendüyi bildürmek içün ol kaní

‘nleme caldı vü gönderdi añı 324 - 328

325 Bu durur ol ümmeti-y-çün adlayan

Ümmetini yarın anda ca\layan

326 Bu durur ol eXbe \avseyne iren

Şübhesüz ba\\uñ cemXlini gören

327 Budur ol her kim šutarsa sünnetin

Gösteriser ba\ dídXrın cennetin

328 Bu durur ol şefí‘-i yevme’l-kıyXm

Öñlerine düşüben olan imXm

323 Bu beyitten sonra AE1 nüshasında Vesiletü’n- necat’tan aşağıdaki beyitler bulun-

maktadır:

Secdede başı dili ta_míd ider // Hem getürmiş parmadın tev_íd ider

Çünki ol ma_b`bı gördüm ben ‘ayXn // ealmadı cabrum hemXn düşdüm revXn

Geldi ‘a\lum gördüm ol cX_ib vefX // Gözlerüm n`rı vü ‘aynum MucšafX

Yüzi n`r-ı gün gibi ôş ber\ urur // Çünki gördüm göñlüme geldi sür`r

eaynadup nXr-ı ma_abbet \anumı // Aluban badruma bacdum cXnumı

Deprenür duda\ları söyler kelXm // Añlayamazdum ne derdi ol hümXm

euladum adzına urdum diñledüm // Söyledüdi sözi ol dem añladum

ba\\a badlayup göñülden himmeti // Der-idi kim “ümmetí vay ümmetí”

Dir ki iy MevlX yüzüm šutdum saña // YX ĐlXhí ümmetüm virgil baña

Šıfl iken ol diler-idi ümmetin // Sen \ocadıñ terk idersin sünnetin

Ümmetüm didi saña çün MucšafX // Vir salavXt sen de aña bul cafX

Mekke \avmi uluları bí-îlXf // KX‘beyi ol gice \ılurlar šavXf

Rükni rükne Ka‘benüñ virdi selXm // Didiler kim šoddı ol vayrü’l-en‘Xm

Secde \ıldı Ka‘be gördi ^Xs u ‘Xm // Didiler kim šoddı ol âyrü’l-en‘Xm

Ka‘be bir cavt itdi ol dem nXgehXn // Didi šoddı bu gice şems-i cihXn

PXk idüp küfr ile putlardan Res`l // Kurtarısar beni müşriklerden ol

Yalın aya\ baş açuban cXf cXf // Eyleyiser ümmeti beni šavXf

Ol gice šabl-ı nübüvvet urdılar // Ol gice ŞeyšXnı gökden sürdiler

Nice put^Xne nice deyr ü canem // Yı\ılup küfr ehline virdi elem 324 - 328 : – AE1

- 68 -




Vir calavXt ber-Res`l-i MucšafX 329 - 330

XYZ[\]ـ_ اbZ[\]ا df]ا Xgh §l sq]و X�g�rأ |sن إq|f§� jmك وq|f§� أن X�u|m t�¹¶[È ¡[b�] d�bZور ½Yf� df]ا

Xf�{ _�{ X] jm ½b[f�و tb�~]ب واj��]ا ½Yf� df]ل ا£rء وأk� _m ½rو|\§� jmوf� df]ا §l نjوآjbY�� ½Y# أو t��µh \mأ _m [sإ Xاهq¤[r _�m \Y±آ kl \Yy [s

dY{�r فqgl df]ت اj³\m ءjÁ�hذ[½ ا �� _mس وj[u]ا _Yh وف أو إ°©ح\�m

jbY�� ا\ªأ * *

331 Šoddı Mu_ammed nmine aneden

KX‘beyi pXk eyledi büt^Xneden 331

332 Ol gice esdi nesímüñ bXdı hem

Cümle ‘Xlem şXd olup \almadı dam

333 Mekke şehri n`r-ile šoldı hemXn

N`ra dar\ oldı \amu pír ü cüvXn

334 MucšafXnuñ ceddi ‘Abdulmuššalib

Ol giceden ne ^aber virdi gelüp

335 Didi kim ben Ka‘beye varmış-idüm

eapu açup içerü girmiş-idüm

336 NXgehXn oldı bir ulu zelzele

eilseler yıkılup oldı velvele

337 Da^ı gördüm bütleri düşmiş yüzin

Añı gören devşirimez kendüzin 337

329 - 330 –AE1, AE2, TK * tevbe suresi, 9/113-114; AE1, AE2, ĐS1, ĐS2, TK’da ayet yok. 331 büt^Xneden: put^Xneden AE1 337 bütleri: putların AE1, bunları HS; devşirimez: devşirümez AE1, ĐS1, ĐS2

- 69 -

338 Ol gice oldı \iliseler ^arXb

Dübdüz olup yerleri oldı türXb

339 ealdum ol ^ayret içinde bir zemXn

Başuma divşürdüm a\lumı hemXn 339

340 Bir ün irişdi \uladuma benüm

Añı işidüp cafX buldı cXnum 340

341 Ol nidXyı işidüp buldum cafX

Didiler šoddı Mu_ammed MucšafX 341

342 Bildüm andan odlum odlın šoddudın

‘nlem üzre ra_met-i Ha\ yaddudın 342

343 nminenüñ evine oldum revXn

Odlum odlınuñ yüzin görem hemXn 343

344 Ol Mec`síler ki šapardı oda

Söyünüp yod oldı ol demde o da 344

345 SXve ba_ri yire geçdi \almadı

Kimse anuñ \ašresini bulmadı 345 a

346 Cümle kXfir pXdişXhı düşdiler

Putları bXtıl oluban şaşdılar 346

347 Da^ı şol şeyšXnı gör kim neyledi

Cümle \avmini çadırup söyledi

339 ealdum: ealdı AE2; divşürdüm: devşirdim AE1, ĐS1, ĐS2, TK 340 ün: nidX AE1 341 nidXyı: nidX HS 342 odlın: odlı AE2 343 görem: gördüm AE2, TK 344 ki: kim HS, ĐS1, ĐS2; šapardı: bardı HS 345 a SXve ba_ri ol gice yire geçdi AE1 346 kXfir: kXfire HS

- 70 -

348 Bir ‘alXmet oldı şimdi nXgehXn

Başuma yı\ıldı candum XsumXn

349 Tíz ^aber virün baña siz bu gice

Ne olupdur neye irdi iş nice

350 Đblísüñ odlanları aradılar

Berr ü ba_ri ol gice šaradılar

351 Arayura\ Mekkeye irdi bular

Mekkeyi cümle \uşatmışlar olar 351

352 Ol melekler söyleşürler zev\-ile

Fa^r-i ‘Xlem šoddı diyüp şev\-ile

353 Atalarına gelüp irdi bular

Ne ki gördiler beyXn eylediler 353

354 Đblís ol dem cadu cadup adladı

Yüregin mihnet odı-y-la šadladı 354

355 Ol Mu_ammed geldi dünyayı šušar

Mu‘cizXt-ile bize otlar ašar

356 Hem didi biz damdan amXd olmazuz

Ümmetin azdurmada yol bulmazuz

357 DX’imX düşmanı ba\\uñ adlasun

Yüregin nXr-ı cehennem šadlasun

358 Dostlarını serverüñ ba\ ca\lasun

Şerr-i Đblísden ímXnın beklesün 358

351 olar: bular AE1, ĐS1, ĐS2 353 gelüp irdi: irüp geldi HS 354 cadup: cadu AE1 358 beklesün: ca\lasun AE2

- 71 -





XYZ[\]ـ_ اbZ[\]ا df]ا Xgh juY�|m j~�l ½] ju~�l j[rإ # ½Yf� d�b�r [X��و \[yz{ jmو ½�rذ _m م[�}{ jm d[f]ا ½] \�ÁY]

jbY}�g|m jÈا �£�£او# و��½ °\ا\µr d[f]ك ا\µu� # kl tuY�[g]ل ا£rي أx[]ا qه d[f]ن اjرض وآz]وات واjb[g]د اquª d[f]و X�rjbإ� �[m jrjbدادوا إ�£Y] _Yum�b]ب اqf�

jbY�Z jbYf� #m�b]وا _Yum�b]ا y�Y] _��]jy رj�rz]ا j��~{ _m ت }¤\يj[uª تju

jbY�� زاql d[f]ا �u� ½]ن ذjوآ X�{j¦�Yv X�u� \��*j�Yl و�� ****

mefX ‘ílün / mefX ‘ílün / fe‘`lün

361 Mu_ammeddür yirüñ gögüñ çıradı

Anuñ Firdevs-i a‘lXdur šuradı 361

362 Çü Mekke \avmi ba\dılar yüzine

Dedesi o^şayup aldı dizine

363 Mu_ammeddür adı yirde o şXhuñ

Dine şXnında erselnXke o mXhuñ

364 Anası bir’ki gün emzürdi añı

Buluñ bir dXye emzürsin o cXnı 364

365 Didiler dXye gerek buluñ imdi

Nice ^Xtun gelüben redd olundı 365 a

* Fetih Suresi, 48/1-5; AE1’de önce salavatlar ardından Fetih Suresi 21-29. ayetler var.

ĐS1 ve ĐS2, TK’da Fetih Suresi 27-29. ayetler var. TK’da önce salavatlar da var.

AE2’de ise sadece salavatlar var. 361 šuradı: duradı 364 Buluñ: bulun AE1, ĐS1, ĐS2; dXye: šXye ĐS2; o cXnı: hem añı AE2 365 a Didiler bir dXye gerekdür imdi AE1; buluñ: bulun ĐS1

- 72 -

366 Birisinüñ südin itmedi imsXk

Ta_ayyürde-y-ken irdi ol özi pXk 366

367 Adı balíme-idi irdi anda 367 a

Añı redd itmedi emdi o demde 367

368 Mu_ammedi balíme aldı gitdi

Dün ü gün emzirüp hem _immet itdi 368

369 Büyür beş günde bir aylı\ \adar ol

Çimen çayır olurdı bacdudı yol 369

370 Emerdi dXyesini ol arı cXn

Yodıdı bevli olmazdı períşXn 370

371 eaçan kim bevle _Xcet olsadı [ger]

Đki yarılup örterdi añı yer 371

372 balíme besler-idi dün gün añı

Teni içre ol-idi özge cXnı 372

373 balíme dXyenüñ evlXdı geldi

Dilek idüp Res`li bunlar aldı 373

374 Mu_ammedi bize vir bile gitsün

eoyun \uzı bizümle bile gütsün 374

366 itmedi: emmedi TK // ol: - AE1; özi: yüzi AE2 367 a balíme-idi adı irdi çün anda AE2 367 anda: bile AE1 368 itdi: - HS 369 Büyür beş günde: Büyürdi günde AE2; beş: bir AE1, pes HS, TK 370 dXyesini: dXyesin HS, // olmazdı: olmaz-idi AE1,AE2, ĐS1, TK 371 olsadı: olsa-y-dı: AE1, ĐS1, ger: yer AE1, HS, ĐS1, ĐS2 (Anlam gereği ‘ger’ şeklinde

düzeltilmiştir) // yer: - ĐS1 372 besler-idi: besledi AE1; dün gün: dün-i gün: AE1, ĐS1, ĐS2, TK 373 dXyenüñ: dXyenün AE1, šXyenün ĐS2; geldi: gelmedi TK // bunlar: anlar AE1 374 bize: yire HS, // bizümle: yirümle HS, -TK

- 73 -

375 O gün gitdi \oyuna gine geldi

Güzellenmiş \oyunlar sütli oldı 375

376 Gine yarındesi gitdi \oyuna

Olarla üns šutup girmez oyuna 376

377 HemXn dem kendi efkXrında-idi 377 a-b

vüdXya fikr ü ezkXrında-idi 377

378 Bulara anda iki kişi irdi

Mu_ammedi šutup gögsini yardı 378

379 Çı\ardı bir uyuşmış \anı anda

Didi kim _ažž-ı şeyšXn var bunda 379

380 Bir ibri\ aldı cennetden gülXbí

Bir altun šasa \oydılar ol Xbı

381 Res`lüñ yüregin anlar yudılar

Žafer bulmaya hiç şeyšXn didiler

382 eodılar yüregin yine yirine

ou‘`d itdi olar yirlü yirine 382

383 Gelüp odlanlar anesine irdi

Mu_ammedden bu ir_XcXtı gördi 383

384 eoyunı ošlada calup oturdu\

Yemege oršaya etmek getürdük 384

375 koyunlar: koyuna AE1 376 šutup: dutup AE1 377 a-b HemXn dem kendi efkXrında-idi / vüdXyı fikr idüp zikrinde olurdı AE2 377 HemXn dem: heman ĐS1,TK; hemXnX HS, ĐS2 378 gögsini: karnını HS 379 uyuşmış \Xnı: uyuşmış \Xn HS, // _ažž: -AE2 382 ou‘`d: o`d ĐS1; yine: andan AE2; yirlü: lü HS 383 ir_XcXtı: mu‘cizXt HS 384 getürdük: bırakdık AE1

- 74 -

385 Çıkageldi iki heybetlü adam

Mu_ammedi šutarlar pes hemXn dem

386 Kimesne görmemişdür iki kişi

Đñen heybetlülerdi her birisi 386

387 Gelüp \ardaşuma anlar yapışdı

Şunı gördük hemXn bir yire üşdi 387

388 Yüredin yarup atdılar yabXna

Sebeb oldu\ bugün bir ulu \ana

389 balíme bu sözi çün kim işitdi

O dem Xh eyleyüp arayı gitdi

390 Halíme adlayup šadlar gezerdi

Arayup šad u ca_rXyı süzerdi 390-396

391 Gezerken šuş olup buldı vefXyı

Alup badrına bacdı MucšafXyı

392 Çü gördi caddur añı ölmemişdür

MübXrek beñzi gül-veş colmamışdur 392

393 balíme didi şükür olsun ilXhıma

Mu_ammed cad iken girdü elüme 393

394 Añı el-kıcca iletd’anesine

Anesi da^ı virdi dedesine

386 kişi: kişiyi AE2 // Đñen: lXkin 387 \ardaşuma: \arındaşuma 390-396 –HS 392 anı: -AE1; gül-veş: aclX AE1 393 ilXhıma: _Xlime TK // iken: isen AE2, TK

- 75 -

395 Bularuñ geldi tXcı başlarınuñ

Šoyurdı \arnı cümle açlarınuñ 395

396 eaçan kim altı yaşa irdi A_med

Anesi öldi öksüz \aldı A_med 396

397 Yetím-idi velí dürr-i yetímdi

eamu ^al\uñ içinde musšakímdi 397

398 Dedesi besler-idi dün gün añı

eomuşdı yolına baş ile cXnı 398

399 Sekiz yaşına girincek dedesi 399

Anuñ da gitti dünyXdan dıdXsı

400 Dedesi öldi Eb` ŠXlib aldı

Yetím olup anuñla bile \aldı 400

401 Atası-y-la anadan ayrı düşdi

Ki bir dürr-i cadefden šaşrı düşdi 401

402 Anesi bir göñül \urdı miuXli 402

Ki gitti ibrişími \aldı _Xli

403 HümX \uşı yumuršadan ki çı\dı

O yumurša hümXdan _Xli \aldı 403

395 –AE1 396 yaşa: yaşına AE1, TK ; irdi: girdi AE2, TK 397 – HS, TK ; yetimdi: yetim-idi AE1, ĐS1 398 – HS; dün gün: dün-i gün AE1, TK, düne gün ĐS1 399 – HS; girincek: irincek ĐS1, ĐS2 400 – HS; Eb` ŠXlib: ‘Abdülmuššalib AE1 401 – HS; 402 Anesi: atası AE2; bir gönül: bir gün gül HS // ki: -HS; ibrişími \aldı: \urdı \aldı

ibrişími HS 403 yumuršadan: yumurdadan HS, // yumurša: yumurda HS

- 76 -

404 Eb` ŠXlib ile oldı nice yıl

Đrişdi yaşa A_med on iki yıl 404

405 Ki âl\a ûl\-ile ol söyler-idi

eamusın lutf-ile ol toylar-idi 405

406 Cemí‘-i ‘ömri içre itmedi kin

Šutarlardı \amu ‘Xlem didüdin 406

407 Kimesne-y-le ebed ladv itmez-idi

Ošurup lehv-ile lu‘b itmez-idi 407

408 Añı ba\\ ‘Xleme ra_met virüpdi

eıyXmetde şefí‘ü’l-mümnibíndi408

409 Đrişdi ol hilXl on dört yaşına

Giyerdi tXc-ı LevlXki başına

410 Bir ak buluš başı üzre šururdı

Cemí ‘i yaradılmış hep görürdi

411 Güneş ıssısına gölge olurdı

Nereye varsa üstinde šururdı 411

412 RisXlet n`rı alnında šururdı

earXñu gicede şu‘le virürdi



Med_ olınsa âşre dek olmaz temXm 404 Eb` ŠXlib: ‘Abdülmuššalib AE1 405 ûl\-ile: ûl\a ĐS1 // šoylar-idi: doylar-idi AE1 406 Šutarlardı: šutar-idi AE1 407 –TK 408 –AE1 411 nereye: ne yire HS, ĐS2

- 77 -



XYZ[\]ـ_ اbZ[\]ا df]ا Xgh qى# qىواX¤[u] إذا ه jmو X��Zj° [ ³ jm #ىq�]ا _� Â�u� jmو # j[]إ qإن ه�Zq� kZى# وq}]ا �� db[f� #ىq�vjl ة[\m ذو #�f�z]ا Âlz]jh qوه # jrد [X

�[]��l #�rأو أد _Yvq� بj� نj�l #Zوzl�Zأو jm w�� ]إ � # jm �اد�jm آxب ا[u��هv �u� # j�رة ا[ub��# و[{� ر¼t]£r w أy\ى# أjb�lروjm �f� dr �\ى# رأى

[{� رأى jm� # _m زاغ ا[µ�\ وÁÈ jm# إذ Á�� ا[�g�رة uª #��Á� jm]t ا[zbوى*¼j�ت رd�h ا[��\ى

Fí BeyXnı Mi‘rXcı’n-Nebiyy ‘Aleyhi’s-SelXm **

415 Gel berü iy ‘ış\ odına yanıcı

Kendüni ma‘ş`\a ‘Xşı\ canıcı 415 - 418

416 Đşid imdi MucšafX mi‘rXcını

Nice urındı sa‘Xdet tXcını

417 Hem aña Allah nice lušf eyledi

Ya nice ra_met ^ˇXnı-y-la šoyladı 417

418 Göklere hem nice seyrXn \ıldı ol

ba\ Te‘XlX bajretine buldı yol 418

419 Bir düşenbih gicesi ta_\í\ ^aber

Leyle-i eadr-idi ol gice meger

420 Didi ba\\ CebrX’ile ol gice šur

Cennete varup BurX\ al tíz getür 420

* Necm Suresi, 53/1-18; TK’da önce salavatlar, AE1’de önce salavatlar ardından Bakara

Suresi 203-212. ayetler, AE2’de ise sadece salavatlar var. ** -AE1, HS, ĐS1, ĐS2, TK 415 - 418 Bu beyitler esasen Vesiletü’n-Necat’tan olmasına rağmen bütün nüshalarda bu-

lunması ve çıkarılmasının metnin anlamını daraltacak olması sebebiyle dip notta ve-

rilmemesi uygun görülmüştür. 417 ^`nı-y-la: huyı-y-la AE1 418 nice: -ĐS1; ol: hem AE2 // yol: hem AE2 420 CebrX’ile: Cibríle AE1 // tíz: tez AE1

- 78 -

421 Ol babíbüme ilet binsün añı

‘Arşumı seyr eylesün görsün beni 421

422 Nice sır vardur aña direm hemín

Burada kimesne cıdmaz iy emín 422

423 Cebre’il çün cennete vardı revXn

Gördi kim becid BurX\ odlar iy can 423 - 425

424 Đçlerinde bir BurX\ adlar \atı

Yimez içmez \almamış hiç šX\Xti

425 Gel seni ma‘ş`\una irgüreyim

Yüregin ža_mine merhem urayım

426 Cebre’il aldı BurX\ı ol zamXn

TX CenXb-ı A_mede geldi hemXn

427 ba\ selXm itdi saña yX MucšafX

Kim mübXrek ^Xšıruñ olsun cafX 427

428 Didi kim gelsün \onu\ladam añı

‘Arşumı seyr eylesün görsün beni 428

429 Bir BurX\ gönderdi n`rdan iy cafX

eatı rXjıyam ki gelsün MucšafX 429

421 ol: var AE2 ; eylesün: eyleyüp AE1 422 sır: ser ĐS1; direm: derin AE1, dirin HS, ĐS2 423 - 425 –AE1, HS, ĐS1, ĐS2, TK 427 Bu beyit esasen Vesiletü’n-Necat’tan olmasına rağmen bütün nüshalarda bulunması

ve çıkarılmasının metnin anlamını daraltacak olması sebebiyle dip notta verilmemesi

uygun görülmüştür 428 Bu beyit esasen Vesiletü’n-Necat’tan olmasına rağmen bütün nüshalarda bulunması

ve çıkarılmasının metnin anlamını daraltacak olması sebebiyle dip notta verilmemesi

uygun görülmüştür; \onu\ladam: \onu\ladım AE1, \onu\larım ĐS1 429 \atı: \anı ĐS1

- 79 -

430 Gel gidelüm göklere yX MucšafX

Muntažırdur saña ac_Xb-ı cafX

431 Đş bu gice bir gicedür yX Emín

Olısar ‘ayne’l-ya\ín _a\\a’l-ya\ín 431

432 Hem _icXbı götürür bu gice ba\

Hem cemXlin gösterür bu gice ba\ 432

433 Bu gicede olısardur ‘izz u nXz

Bu gice žXhir olur her gizlü rXz 433

434 Sekiz uçmaduñ \apusın açdılar

Yolına ra_met cuyını caçdılar 434 b

435 Gök yüzinden anda indi ço\ melek

Çar^a girdi şXd olup \amu felek 435

436 Bindi ‘izzetle hem ol şXh-ı cihXn

‘Açdı perrini BurX\ uçdı hemXn

437 Yola girüp eudse oldılar revXn

Az va\itde eudse irdiler hemXn 437

438 Cebre‘íl dir yX Mu_ammed bunda in

Kim mübXrek ayaduñ öpsün zemín

439 Bu ma\amda iki rek‘at \ıl nemXz

Dile ba\dan ümmetüñ eyle niyXz

431 Bu beyitler esasen Vesiletü’n-Necat’tan olmasına rağmen bütün nüshalarda bulun-

ması ve çıkarılmasının metnin anlamını daraltacak olması sebebiyle dip notta veril-

memesi uygun görülmüştür. 432 hem: her AE1, hep HS, ĐS1 433 gizlü rXz: gizlüler 434 b ‘nleme ra_met suyından caçdılar 435 anda: bile ĐS2; ço\: çü TK // \amu: cümle AE1, çar^u HS 437 az va\itde: bir nefesde HS

- 80 -

440 O\ıdı anda emXn Cibríl emín

Geçdi imamet eyledi A_med hemín 440

441 Çün temXm itdi calXtı ol imXm

Lušf-ile ôş anlara virdi selXm

442 EnbiyX ervX_ı didiler temXm

Reh-numX olduñ bize sen hem imXm 442

443 Çünki oa^rX šaşına bacdı \adem

Šaş deprendi \adem basdudı dem 443

444 Gördi oa^rX üzerinde ol ‘ayXn

Ucı gökde n`rdan bir nerdübXn 444

445 NerdübXndan göde \ıldılar ‘ur`c

TX ki seyrXn ide eflXk-ı bür`c

446 Đrdi evvelki göge vayru’l-enXm

Ço\ ‘acXyib gördi anda ol hümXm 446

447 Ol gök ehli cümle \arşu geldiler

‘Đzzet ü ta‘zím ü ikrXm \ıldılar

448 Her göge kim irdi ol âyru’l-enXm

Ol gök ehli \ıldılar i‘zXz-ı tXm 448

449 Geçdi anlardan idüp ba\\a uenX

MucšafX Sidreye vardı müntehX 449

440 Cebre‘íl badladı Bura\ı temXm AE1, AE2, ĐS1, ĐS2,TK // Geçdi: geçüp AE1;

imXm(e)t:imamlı\ HS; eyledi: etdi AE1; hemín: hemXn AE1,AE2, ĐS1, ĐS2, TK

(Beytin ikinci mısrasında vezin bozuk olup düzeltilememiştir.) 442 –TK; oldıñ: oldın AE1 443 –AE1, AE2, ĐS1, ĐS2, TK 444 nurdan: kurulmuş AE1, ĐS1, ĐS2, TK 446 âyru’l-enXm: çün kim imXm 448 i‘zXz-ı tXm: i‘zXz ikrXm AE1, i‘zXz temXm ĐS2 449 geçdi: geçüp AE1

- 81 -

450 Sidreden çün geçmek istedi Res`l

ealdı anda Cebre‘íl olup mel`l

451 Gel gidelüm tenha \oma sen beni

eanı dostlu\ \anı yoldaşlı\ \anı 451

452 Didi ol va\t Cebre‘íl iy bedr-i tXm

Cümleye ba\ ta‘yin itdi vir ma\Xm 452

453 Bundan öte ger bacarcam bir \adem

Yanaram başdan ayada ben n’idem 453

454 Çün irişdi A_mede bir ^oş ^išXb

Oldı anuñ göñli ol dem müstešXb 454

455 ba\ aña ol va\t tecellí eyledi

Lušf idüp añı tesellí eyledi 455

456 Çün Res`l buldı Allahdan vicXl

ba\ Te‘XlX ona gösterdi cemXl 456

457 YX Mu_ammed vir nací_Xt ümmete

Sa‘y ideler kim gireler cennete

458 Đlet elli va\it anlara nemXz

Añı \ılup baña itsinler niyXz 458

459 Bu nemXz kim anlara mi‘rXc durur

Başlarına ol sa‘Xdet tXc durur 459

451 beni: bizi AE2 // yoldaşlı\: \ardaşlı\ TK 452 ol va\t: ol dem AE2 453 –AE1, AE2, ĐS1, ĐS2, TK 454 bir: bu HS, ĐS1 455 ol va\t: ol dem AE2, ĐS1 456 –AE1, AE2, ĐS1, ĐS2, TK 458 ilet: armadan ilet HS, Đlet elli va\it anlara: Đlet anlara elli va\it (Bütün nüshalarda bu

şekilde geçmekle birlikte vezin gereği takdim tehir yapıldı.) 459 Bu nemXz kim: ilet nemXzı HS; kim: ki ĐS2 // tXc durur: tXcıdur HS

- 82 -

460 Ol nemXzı diledi şXh-ı cihXn

Ümmete ço\dur didi yX Müste‘Xn

461 Diledi beş va\te indürdi Res`l

ba\ \atında dilegi oldı \ab`l

462 Didi kim ba\ yX Mu_ammed ben seni

Bilürem görmede šuymazsın beni 462

463 YX Mu_ammed gine menzilüñe var

Ümmetüñi nevm-i dafletden uyar

464 ba\\uñ emri birle çün Sidreye ol

Geldi oa^rX üstüne \ıldı nüz`l

465 Cebre‘íl çekdi BurX\ı öñüne

MucšafX bindi BurX\ uçdı yine 465

466 Yire indi _al\ı da‘vet \ıldı ol

TX vefXt idince meşd`l-idi ol

467 ba\ Te‘XlX her ne kim farj eyledi

Geldi ol dem ümmete ‘arj eyledi 467





462 Didi kim: diye HS // görmede: görem maña HS 465 Bura\ı: Buradı ĐS2 467 ümmete: ümmetine HS

- 83 -

XYZ[\]ـ_ اbZ[\]ا df]ا Xgh �Yum�b]jh X�Yf� Ð�\Z X|�u� jm dYf� £�£� X�g_ رؤوف rأ _�m لqvر Xءآjª �}]

XYZ[إ#ر dـ]إ s df]ا k�gZ }l اq[]q{ �نl رب| ا[�\ش qوه ¡f[آq{ dYf� qه [sXY��]ا*

470 Diñle imdi ol cihXn sulšXnını

Ol mürüvvet ol şefX‘at kXnını

471 Nice terk itdi bu fXní ‘Xlemi

Nice ya\dı fir\at odı ‘Xdemi

472 Eyleyeyin bu me‘Xníyi beyXn

Gözleri göz yaş’ile šolsun hemXn 472

473 Mekkeden hicret idüp gitdi Res`l

Ol Medíne şehrine yitdi Res`l 473-474

474 Anda šurdı añı idindi ma\Xm

Anda oldı X^ir ömri hoş temXm

475 Çün irişdi altmış üç yaşa Res`l

Đrdi X^ir ‘ömrine ol pür-uc`l 475

476 NXgehXn ol peyk-i sulšXn-ı Celíl

bXjır oldı mescid içre Cebre‘íl 476

477 Didi kim itdi selXm ma‘b`duñuz

Didi kim oldur bizüm ma\c`dumuz 477

* Tevbe Suresi, 9/128-129; AE1, ĐS1, ĐS2,TK’da Saf Suresi 6-14. ayetler var, AE1 ve TK’da ayetlerden önce salavatlar bulunuyor. AE2’de ise sadece salavatlar var.

472 –AE1,AE2, ĐS1, ĐS2, TK; me’Xníyi: Metinde “manXyı” olmasına rağmen vezin gere-

ği bu şekilde imla edildi. 473-474 : Bu beyitler HS’de 497 ile 498’inci beyitler arasında yer almaktadır. 475 : -AE1, AE2, ĐS1, ĐS2, TK; Bu beyit HS’de 467 ile 468’inci beyitler arasında yer

almakla beraber burada da tekrar edilmiştir. 476 peyk: beyk ĐS1, ĐS2, TK // mescid: mescide HS 477 oldur: ol durur HS

- 84 -

478 ‘nyişe dir yakdı duccañ yX babíb

Yo^sa \orımış bizi bunda daríb 478

479 Çün Res`l didi BilXle yX BilXl

Bir münXdí eyle gelsünler bular

480 Çün BilXl ol dem münXdí eyledi

Mescide ac_Xbı hep cem‘ eyledi 480

481 Çün Res`l \ıldı olarla nemXz

Đki rek‘at hem ba\a \ıldı niyXz

482 Minbere çı\dı o dem şXh-ı cihXn

ba\\a _amd ile uenX \ıldı hemXn 482

483 Bilüñüz kim dünye degildür be\X

Çar^ itmez kimseye hergíz vefX 483

484 Lušf idüp beş va\t nemXz \ılasız

Hem ba\a yüz uruban yalvarasız 484

485 Dünyede kimse ha\ın yimeyesiz

Kimse _a\\ı-y-la ba\a gelmeyesiz

486 Bunda aclX kimse şXdí olmadı

Kim ki geldi adladı híç gülmedi 486

487 YX ca_Xbí bunda ummañuz _ayXt

Bunı terk iden durur bulan necXt 487

478 –AE1, AE2, ĐS1, ĐS2, TK 480 Çün: çün kim AE1 482 hemXn: o cXn HS 483 kim: -HS 484 Lutf: lutfe HS 486 hiç: hem AE1,TK 487 ca_Xbí: ac_Xbí HS, ĐS1,TK; bunda: yunda HS

- 85 -

488 Bir dem ac_Xba nací_at eyledi

Lutf-ile anlara bir dem söyledi

489 Tañrınuñ emrine oluñuz mutí‘

Yarın anda ben size olam şefí‘

490 Dinle imdi göz yaşı-y-la bir âber

Mescid içre ol otururdı meger 490

491 Otururken geldi anda Cebre‘íl

Didi kim saña selXm itdi Celíl

492 Kim aña benden selXm olsun didi

Her murXdXtı temXm olsun didi 492 b

493 Böyle didi Cebre‘íl gitdi yine

MucšafX çün vardı ‘nyiş’ evine 493

494 Vardudı dem âstalı\ šutdı \atı

‘nyişenüñ cXnı çün \or\dı \atı

495 ‘nyişe dir ya\dı duccañ yX babíb

Yo^sa \or mısın bizi bunda daríb

496 FXšıma işitdi çün bu sözleri

Yaş-ile šoldı mübXrek gözleri 496

497 Adlayuban geldi Res`l \atına

Yüzüni sürdi anuñ ayadına

498 Ol dem içre geldi BilXl dir hemín

Kim calXtuñ va\ti oldı yX Emín

490 –AE1,AE2, ĐS1, ĐS2, TK 492 b Cümle âl\ı aña bende \ıldum didi HS 493 çün vardı: vardı çün ĐS2 496 sözleri: işleri HS, ĐS2

- 86 -

499 Didi ol dem yX BilXl oldum jaíf

ŠX\atüm šX\ oldı olmadum _afíf 499

500 Didi Eb` Bekr imXmet eylesün

Yirüme geçsün niyXbet eylesün 500

501 Vardı ac_Xba BilXl çün adlayu

Derd-i für\atle yüregin šadlayu 501

502 Ben jaíf oldum varımazam didi

Da^ı Eb` Bekr imXm olsun didi 502

503 Çün işitdiler BilXlüñ bu sözin

Her birisi šoprada urdı yüzin 503

504 Geçdi mi_rXba Eb` Bekr adlayu

Derd-i mihnetle yüregin šadlayu 504 b

505 Pes šutup fermXnın ol pXkíze-dín 505

Geçdi mi_rXba emíre’l-mü’minín 505 - 506

506 Tekbír itdi çünki el badladı ol

Ditreyüben anda šuramadı ol 506 b

507 Añı gördi MucšafX cabr itmedi

YX ‘Alí gel \oltuduma gir didi 507

499 ol dem: oldı ĐS1 // _afíf: ^a\í\ ĐS1 500 Didi Eb` Bekr:Didi ki di ki Bekre HS, Didi kim B` Bekir ĐS1, Didi kim B` Bekre

ĐS2, TK 501 adlayu: adlayun ĐS1 // šadlayu: šadlayup ĐS1 502 Da^ı Eb` Bekr: Hem da^ı b` Bekr HS, ĐS1, hem da^ı b` Bekre ĐS2 503 işitdiler: işitdi AE1; sözin: sözini AE1 // her birisi: her biri AE1 504 b Derd-ile Xh idüben adlayu HS 505 fermXnın: fermXnıñ AE1; pXkíze-dín: pXkízenüñ AE1 505 - 506 Anlam gereği 505. beyit ile 506. beytin yerleri değiştirilmiştir. 506 b Ditredi badı çün šurmadı ol HS, ĐS2, Ditredi badı çün anuñ šurmadı ol ĐS1 507 gördi: görüp AE2

- 87 -

508 MucšafXnuñ sad elin šutdı ‘Alí

ool elini Đbn-i ‘AbbXs ol velí

509 ‘Đzzet-ile \oltudına girdiler

Adır adır mescide getürdiler 509

510 ĐktidX itdi Eb` Bekre Res`l

Otururken uydu aña pür-uc`l

511 Çün nemXzı \ıldı ol ^ayru’l-enXm

Hem Eb` Bekre didi olgıl imXm

512 Šurmada cismimde \uvvet \almadı

YX ‘Alí gel \oltuğuma gir didi

513 Šutuban yine ‘Al’ Đbn ‘AbbXs ile

Geldiler ‘nyişe evine bile

514 FXšıma didi benüm cXnum baba

Yüregüm derdine dermXnum baba

515 Ne-y-içün beñzüñ sararmış yX _abíb

Yo^sa \or mısın bizi bunda daríb 515

516 FXšım’ol dem Xh idüben adladı 516 a

Babasınuñ boynına el badladı 516

517 Çün büseyn ile basan geldi hemXn

Boynına carıldılar ol dem hemXn 517

509 Adır adır: Añıl añıl HS 515 sararmış: sararmışdur AE1 516 a FXšıma Xh idüben ol dem adladı TK 516 boynına: beline AE1 517 büseyn ile basan: basan ile büseyn AE1

- 88 -

518 Didiler kim iy dede n’itdüñ bizi

Yo^sa buñda \or mısın daríb bizi 518

519 Đy dede sensüz \alıruz biz yetím

Für\atüñ odı bizi ya\dı ‘ažím

520 Didi cXnum \uzular budur dilek

Dedeñüz dünyXyı terk itse gerek

521 Yüzüme šoyınca ba\ıñ bir zamXn

Kim ecel geldi baña virmez amXn 521

522 Đş bu _alde-iken irdi Cebre’íl

Didi kim saña selXm itdi Celíl 522

523 oordı hem _Xlüñüzi da^ı Çalab 553

oor _abíbüm ne \ılur benden šaleb

524 Ümmetümi dilerem ba\dan didi 524

Dilegüm ba\dan budur ço\dan didi 524

525 ba\ Ta‘XlX saña ço\ lušf işledi

Ol günahkXr ümmetüñ badışladı 525

526 Söyleşürken anlar eyle kXm-ile 526

ba\dan emr olmış-idi AzrX’ile 526

518 kim: ki ĐS2 // darib bizi: bizi darib AE1 521 baña: ta‘yin TK 522 saña: - HS 553 da^ı: -AE1 524 ümmetümi: imdi ümmetümi HS 524 Bu beyitten sonra HS nüshasında Vesiletü’n- necat’tan aşağıdaki beyit bulunmakta-

dır:

Girü ba\\a vardı geldi Cebre’íl // Didi kim girü selXm itdi Celíl 525 günahkXr: yazu\lu HS 526 Söyleşürken: Söyler-iken HS; kXmile: ol kXmile HS 526 Söyleşürken Cebre’íl ile gelem / ba\ emir eyledi AzrX’ile gümam TK

- 89 -

527 Var _abíbüm MucšafXya iy Emín

Lušf-ile söyle aña šutgıl sözin 527 b

528 Kim saña destur virürse giresün

Virmez-ise girü dönüp gidesün 528 – 537

529 Çünki ba\dan böyle emr oldı hemXn

Geldi AzrX’il \apuya ol zamXn 529

530 FXšıma didi benüm cXnum baba

Derdümüñ dermXnı sulšXnum baba

531 Uşda senden ayruluram ben n’idem

Đy ‘aceb girü seni \ande görem

532 Ol Res`l didi aña kim iy \ızum

TX \ıyXmetde görisersin yüzüm

533 bavjum üzre cusuz ümmetüme ben

ou virürem buluşasız anda sen

534 FXšıma didi ki anda da^ı ben

Seni bulmazsam bulayın nerde ben 534

535 Didi iy \ızum beni isteyesin

Ol terXzünüñ \atında bulasın

536 FXšıma didi baba anda da^ı

Bulmaz-isem seni ben anda da^ı

527 b Yüregi ditredi dayb oldı hemín TK 528 - 537 –AE1, AE2, ĐS1, ĐS2, TK 529 Bu beyitten sonra HS nüshasında Vesiletü’n- necat’tan aşağıdaki beyit bulunmak-tadır:

Šaşradan içerüye \ıldı nidX

Didi kim yX ehl-i beyt-i MucšafX 534 bulayın nerde: nerde bulayın (Vezin gereği takdim tehir yapılmıştır.)

- 90 -

537 Çün Res`l didi oırašda bulasın

bajretüme ol ma\amda iresin

538 FXšıma vardı \apıya adlayu

Atası derdi yüregin šadlayu 538

539 FXšıma añı görüp \ıldı kirXm 539

Ditreyü ‘AzrX’ile virdi selXm 539

540 Hem didi kim ne dilerse işledüm

Hep yazu\lu ümmetin badışladum 540 - 541

541 Çün işitdi bu kelXmı MucšafX

Didi ‘AzrX’ile gel iy pür-cafX

542 Gördi ‘AzrX’ili Cibríl-i emín

Yüregi ditredi dayb oldı hemín 542

543 FXšıma ol demde feryXd eyledi

Çün res`le göz yaşı-y-la söyledi

544 Didi iy gözüm n`rı cXnum baba

Derdimüñ derdine dermXnum baba

545 Emr-i ba\dur yX ‘Alí sen yuyasın

Đbn-i ‘AbbXsa didi cu \oyasın

538 –AE1, AE2, ĐS1, ĐS2, TK 539 –AE1, AE2, ĐS1, ĐS2, TK 539 Bu beyitten sonra HS nüshasında Vesiletü’n- necat’tan aşağıdaki beyitler bulunmak-

tadır:

oordı \abj içün mi geldüñ yX melek

YX miyXret mi durur anca\ dilek

Didi gelmişem miyXret itmege

Da^ı \abj-ı r`_ idüben gitmeye 540 - 541 –AE1,AE2, ĐS1, ĐS2, TK 542 Gördi: Çünki gördi HS; ‘AzrX’ili: ‘AzrX’il ĐS1 // ditredi: ditreyüp AE1

- 91 -

546 Yemení bezden kefen eyleñ baña

Lušf idüp hem kimse ba\masın baña 546

547 Bu sözi çün kim işitdi ‘nyişe

kar\a virdi gözleri \anlu yaşa 547

548 Çün tecellí eyledi Allah aña

YX Mu_ammed gel didi benden yaña

549 Fajl-ı ba\dan çün kim irdi ‘XfitXb

Ara yirden çün götürüldi _icXb 549

550 Bir kez Allah diyüben cXn cıçradı

Yir ü gök Kürsi vü ‘Arş hep ditredi 550





546 eyleñ: eydin AE1 547 çün kim: çün ki AE1; virdi: düşdi AE1 549 çün kim: çün ki AE1 550 diyüben: diyüp AE1, didi HS //Yir ü gök: Yir ü gögi AE1; kürsi vü ‘arş: ‘arş ü kürsi

HS

- 92 -

XYZ[\]ـ_ اbZ[\]ا df]ا Xgh �m�ا [k�[u]ل اqv[\]ن اq��[�� _�x[]ا Y¤r·راة واq[�]ا kl X�هu� jhq��m drي �¤�وx[]ا [k

¹¶�º]ا X�Yf� ت و�~\�مj��Y[�]ا X�] | ~�و \�ub]ا _� Xهj�u�وف و\�b]jh Xه\mz�rjآ k�[]ل ا© ¡ qum¼ _�x[]jl X�Yf�ا dh و�£]روw وµr\وw و�§� X�u� إ°\هX وا�

�q~fنb]ا Xأو[ـ¦½ ه d�m ل£rي أx[]ر اq|u]ا اq��وا}]# dfل ا[qvر k�rس إj[u]ا j�|أ� j� � s إ[ـd إs] هY~� qـk وqum¶l ¡Yb�ا إ[j�Ybª X�Y ا[]xي [fm d½ اjb[g]وات وا�رض

* df]jh ورd]qv ا�k�[u] ا�k�m� ا[]xي jh _m��[df وآd{jbf وا}]X�[f�] wq�� }��ون

553 Çünki A_med cXnı pervXz eyledi

ba\\ına öziñi pervXz eyledi 553

554 basaneyn dir iy dede oldu\ yetím

Für\atüñ odı bizi ya\dı ‘ažím 554

555 Eydür-idi FXšıma cXnum baba

Arpa etmegin yiyen giyen ‘aba 555

556 HXl diliyle va_ş u šayr u cinn ü nXs

Mevt-i für\at birle šutdı cümle yXs 556

557 Kimisi ‘a\lı gidüp düşmiş-idi

Cümlesi bu nXra šutuşmış-idi 557

558 Bu firX\ odı kime kim udradı

Udradudınuñ yüregin šodradı 558

559 Didiler çXre nedür n’itmek gerek

Teñgri emrince _ajırlanma\ gerek 559

* Araf Suresi, 7/157-158; AE1’de ayet yok. ĐS1 ve ĐS2 ve TK’da Tevbe Suresi, 99-100 ayetleri var. TK’da önce salavatlar AE2’e ise sadece salavatlar var.

553 ba\\ına: ba\\a ĐS1 554 dir: didi kim HS, dir kim ĐS1, dir ki ĐS2 555 Arpa: erbe HS, ĐS2; etmegin: ekmegin HS 556 Mevt: cavt HS; für\at: für\atuñ ĐS1; birle: ile ĐS2 557 nXra: oda AE2, HS, ĐS1, ĐS2, TK 558 odı: nXrı AE1 // yüregin: kim yüregin TK; šodradı: šadladı AE2 559 n’itmek: gitmek AE1 // _ajırlanma\: yara\ itmek HS

- 93 -

560 Çün ‘Alí yudı Res`li bil ya\ín

Đbn-i ‘Abbas cu \oyıvirdi hemín

561 Teñgri ša\dírine _ayrXn \aldılar

MucšafXyı \abrine indürdiler 561

562 eanı ol ma_b`b-ı sulšXn-ı cihXn

Vardı yir altında oldı ol nihXn 562

563 Ne revXdur yirde bedr-i XsumXn

Yata sen bunda olasın şXdumXn 563

564 Ümmet olan böyle olmaz bil iy yXr

Ümmet olan ol durur leyl ü nehXr

565 Her ne kim dir-ise añı işleye

‘Iş\ yolında kendüyi kül eyleye

566 Đy cihXnı yod-iken var eyleyen

A_medi kendüye mu^tXr eyleyen 566

567 MucšafXnuñ yüzi cuyı _ürmeti

‘Afv \ıl cürmümüzi \ıl ra_meti 567

568 Lušfunuñ _addine dXyet yo\ durur

Ra_metüñe hiç nihXyet yo\ durur 568

569 Bize ímXn ile eur’Xn yoldaş it

EnbiyXyı evliyXyı _aldaş it 569

561 _ayrXn: ^ayrXn HS, ĐS2 // MucšafXyı: MucšafX HS 562 eanı ol sulšXn-ı ma_b`b-ı cihXn TK 563 Yatasun: Yanasun HS, ĐS1; şXdumXn: bí-şXdumXn HS 566 mu^tXr: dil-dXr HS 567 yüzi: yüz HS 568 Lušfunuñ: Lušfun HS, Lušfuna TK 569 ímXn ile: ímXnı AE2

- 94 -

570 ba\\a _amd ile uenXlar bu kitXb

‘Avn-i ba\\-ile yazıldı fet_-i bXb 570

571 Hem šo\uz yüz on yedide [bil] i yXr

Cem‘ idüp tXrí^in itdük i_tiyXr 571

572 MucšafXnuñ r`_ına yüz biñ selXm

nline ac_Xbına her cub_ u şXm

573 RXjı olsun ümmetinden ol mu‘ín

Ra_metullXhi ‘aleyhim ecma‘ín

574 O\ıyanı diñleyeni yazanı 574 574 b Yarlıdadıl ra_metüñle yX kaní 574

570 –AE1 571 –AE1, AE2, ĐS1, ĐS2, TK 574 –AE1; yazanı: yazanı yazdıranı HS; yarlıdadıl: yarladıl HS 574 b Ra_metüñle yarlıdadıl yX kaní AE2 574 Bu beyitten sonra AE2 nüshasında Vesiletü’n- necat’tın nakarat beyti olan aşağıdaki

beyit bulunmaktadır:

Diler-iseñ bulasın oddan necXt

‘Işk-ile derd-ile eydüñ es-calXt

- 95 -

NESRE ÇEVĐRĐSĐ

- 96 -

Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla.

Allah o ilâhtır ki kendisinden başka ilâh yoktur. Hayy’dır, Kay-yûm’dur kendisini ne bir uyuklama, ne uyku tutamaz. Göklerde ve yerde ne varsa O’nundur. Đzni olmadan huzurunda şefaat etmek kimin haddine? Yarattığı mahlûkların önünde ardında ne var, hepsini bilir. Mahlûklar ise O’nun dilediğinden başka, ilminden hiçbir şey kavrayamazlar. O’nun kürsüsü gökleri ve yeri kaplamıştır. Gökleri ve yeri koruyup gözetmek O’na ağır gelmez, O öyle ulu, öyle büyüktür.

(Bakara suresi, 2/255)

1. Evvela Allah adını (anarak) söze başlayıp sözün temelini (sağlam)

atalım.

2. Önce dert ile (aşk ile) Allah diyelim, O’nun adını her gönle ve her

dile (herkese) öğretelim.

3. Önce Allah diyelim zira Allah birdir ve O Hak, Hayy, Bâkî, Vâhid

ve Rezzâk’tır.

4. Subhânallah diyerek Allah’ı dilimizde yüceltip O’nun adıyla (söze)

başlayalım.

5. Bir kişinin elinden tutanı Hak olursa onun hiçbir işi eksik kalmaz.

6. Henüz âlem (kâinat ve varlıklar) yok iken, ezelde ve ebedde (sade-

ce) Ganî ve Cabbar (olan Allah) vardı.

7. Âlemden hiçbir eser yokken (sadece) O vardı ve hiç kimse O’ndan

bilgi (haber) veremezdi.

8. O Müstean (olan Allah) kendisini âleme göstermek ve bildirmek

istedi.

9. Hakk’ın kudretinin büyüklüğü bilinsin ki Hz. Muhammet bilinsin.

10. Đnsanoğlu için de gönülleri aydınlatan bir nûr olan iki âlemin efen-

disi Muhammet Mustafa’yı yarattı.

- 97 -

11. Đki cihânın efendisi ve on sekiz bin âlemin peygamberi O’dur.

12. Bu dünya ve gizli açık bütün varlıklar O’nun için yaratıldı.

13. Bu güneş, ay ve baştan başa bütün âlem (hep) O’nun için yaratıldı.

14. O’nun hürmetine bütün âlem nûr ile ve cennet de huriler ile doldu.

15. Bütün dua ve övgüler (Onun) ailesine ve evlâtlarına olsun.

16. O, Hakk’ın sevgilisi, âlemlere rahmet ve türlü dertlere tabip olması

için yaratıldı.

17. Ey Allah’ım! lütfunun (ihsanının) ve azizliğinin hakkı için bizi on-

larla tanıdık eyle.

18. Dostlarının hürmetine bize lütfet ve bizi onlarla yoldaş kıl.

19. Şimdi sıra, Hz. Peygamber’in doğumunu anlatan bu sözlerin mana-

sını söylemeye geldi.

20. O efendinin doğumunu anlatıp müminleri mutlu ve sevinçli kılalım.

21. Şimdi Hakk’ın kudretini ve Hazret-i Muhammet’i nasıl yarattığını

dinle.

22. Bütün âlemin övünç kaynağı olan Hz. Muhammet’i bu âleme nasıl

getirdiğini (dinle).

23. Ve âlemin nasıl olduğunu, insanın nasıl yaratıldığını (dinle).

24. Can kulağını benden yana tut ki ben sana onu aslıyla anlatayım.

25. Hak dilime getirsin (dilimin bağını çözsün)’de Onun vasfının binde

birini (de olsa) açıklayayım.

26. O her şeyi bilen ve yardımcı (olan Allah) benzeri olmayan tertemiz

zatıyla bütün kusurlardan arınmıştır.

27. Allah ezelde gizli bir zât idi, ve âlem yokken (sadece) Bâki olan O

vardı.

- 98 -

28. Bu âleme rızık veren Allah olarak bilinsin diye (gizli olan) zâtını

bildirmek istedi.

29. O sırada Hz. Muhammet’in ruhunu da yaratmayı istedi.

30. Hak, Hz. Mustafa’nın ruhunu yaratarak kudret kandilini yaktı

31. O kandil iki cihanda da yanacaktır ve dokuz kat gökler onun için

yaratılmıştır.

32. Allah Teâlâ o sevdiğinin zâtını yaratıp adını da Muhammet koydu.

33. Allah Hz. Peygamberi sevdi ve kendisine dost edindi.

34. Allah onu kendisine habib edinip rahmet olsun diye dünyaya gön-

derdi.

35. Dünyanın yaratılması ve eşyanın vücuda getirilmesi hep onun için-

dir.

36. Bitkilerin kimi büyür kimi kurur ve bunlar tohumundan tekrar biter.

37. Her şeyin aslı O’dur vecizesini dinle ve anla.

38. Hz. Muhammet âleme kılavuz olduğu için Allah tarafından insana

izzette (ikramda) bulunuldu.

39. Ey kerem sahibi ve bağışlayıcı olan Rabbimiz! Bize habibinin hür-

metine merhamet et, bizi bağışla.

40. Ey zatına zevalin erişmediği, bütün noksanlıklardan münezzeh olan

celal sahibi Allah’ım! Sen âleme merhamet et.

41. Ey Allah’ım! (bize burada) merhametini gönder, ahirette de cenne-

tini göster.

42. Ey Allah’ım! Bu âlem halkı seni gece gündüz meth etse bile kıya-

mete kadar bitiremez.

- 99 -

43. Eğer canının safa bulmasını istiyorsan Hz. Peygamber Mustafa’ya

salavat getir.


Muhammed, sadece resuldür, elçidir. Nitekim ondan önce de nice resuller gelip geçmiştir. Şayet o ölür veya öldürülürse, Siz hemen gerisin geriye dinden mi döneceksiniz? Kim geri döner, dinden çıkarsa, bilsin ki Allah’a asla zarar veremez. Ama Allah hidâyetin kadrini bilip şükreden-leri bol bol mükâfatlandıracaktır. Allah izin vermedikçe hiç bir kişi öle-mez. Bu, belli bir vakte bağlanmış, takdir edilmiştir. Her kim dünya mü-kâfatını isterse, kendisine dünyalık bir şeyler veririz. Kim âhiret mükâfatı isterse ona da bundan veririz. Biz, şükredenleri elbette ödüllendireceğiz. Nice peygamberler gelip geçti ki onlarla beraber,kendisini Allah’a ada-mış birçok rabbanîler savaştı. Onlar, Allah yolunda başlarına gelen zor-luklar sebebiyle asla yılmadılar, zayıflık göstermediler, düşmanlarına boyun da eğmediler. Allah böyle sabırlı insanları sever. Evet onların bu durumda dedikleri sadece şu oldu: "Ey bizim kerîm Rabbimiz, günahla-rımızı ve işlerimizdeki aşırılıklarımızı affet! Ayaklarımızı hak yolda sabit kıl ve kâfirler gürûhuna karşı bize yardım eyle!" Allah da onlara hem dünya mükâfatını, hem de o güzelim âhiret mükâfatını verdi. Allah elbet-te muhsinleri, hep iyi davrananları sever.

(Âl-i Đmrân, 3/144-148)

44. Ey o peygambere âşık olup cânı gönülden onu özleyen (kişi)!

45. Yüzünü Hakkın huzuruna çevirip bugün kendini aşkın deryasına

bırak.

46. Eğer sen dertliysen (âşıksan) ve yiğit isen bugün bu meydana gel ve

hiç korkmadan bu sözü söyle.

47. Aşık olan kişi bu söze pervânedir, sen de aşık ol ve (onun) mumuna

yan.

48. Pek çok faziletli kişiler gücü yettiğince (dili döndüğünce) Efendi-

mizi meth etmişler.

49. Biz de, canların bülbülü olan Efendimizi, bülbüllere güllerini terk

ettirecek güzellikte meth etme takati yok.

- 100 -

50. Ben bülbül gibi inleyip ah edeyim, insanlar da (mevlidimi) gül gibi

kokulasın.

51. Bizi rızıklandıran Rabbimiz bana izin verirse yâdigar kalacak (olan)

bu mevlidi söyleyeyim.

52. Hakkın, kendisi için Kuranı indirdiği habibi Ahmed-i Mahmut için.

53. Bu sözlerimi herkesin dinleyip anlayacağı bir Mevlid kitabı olarak

tertip edeyim.

54. Ben de o peygamberin meth edicisi olayım da (her biri bir) dert

olan günahlarıma derman bulayım.

55. Sizler de Hz. Peygamber’in bu mevlidini dinleyin ve bana hizmet

ve lütufla dua edin.

56. Benim gibi bir miskine kim dua ederse Allah da yarın ona merha-

met etsin.

57. Dilerim ki bizim için dua edenlerden Allah razı olsun.

58. Kim bizim meclisimizde bulunûrsa Allah o kuluna cenneti göster-

sin.

59. Bu kitap her kimin eline ulaşırsa (ve okursa) onun ayıplanmasına

sebep olan hiçbir hatası, günahı kalmasın.

60. Müminlere dinleteyim diye şimdi efendimizin mevlidine başladım.

61. Her söylediğim söz, inci kıymetinde olacak yeni bir mevlid yazma-

yı diledim.

62. (Hatalarımdan) Mevla’ya sığınıp bülbül gibi inleyip ah ederek sö-

zümü söyledim.

63. Aşk şarabını içip derya gibi dalgalanıp coştum.

- 101 -

64. Ancak bize (Allah tarafından) hidayet edilirse ve ilham verilirse

söyleyebiliriz.

65. O incinin sarrafını buluncaya kadar peygamberin vasıflarını meth

edeyim.

66. Benim Hz. Peygamber’i öven bu sözlerimi duyan bütün insanlar ve

yeryüzündeki canlılar hayran olsunlar.

67. Bütün Müslümanlar toplanıp Hz. Muhammet Mustafa’nın mevlidi-

ni dinlesinler.

68. Aşıklar toplanıp gözlerinden yaş döküp inleyerek onu (mevlidi)

dinlesinler.

69. Eğer bu âlem halkı seni gece gündüz meth etse, kıyamete dek (met-

hin) bitmez.

70. Eğer canının safa bulmasını istiyorsan peygamber efendimize sala-

vat getir.


Onlar ki yanlarındaki Tevrat ve Đncil’de vasıfları yazılı o ümmî Peygambere tâbi olurlar. O Peygamber ki kendilerine meşrû şeyleri em-reder, kötülükleri yasaklar, kendilerine güzel ve hoş şeyleri mübah, mur-dar şeyleri ise haram kılar, üzerlerindeki ağırlıkları, sırtlarındaki zincirle-ri kaldırıp atar.Ona iman eden, onu destekleyen, ona yardımcı olan ve onunla beraber indirilen nûra tâbi olanlar var ya, işte felaha erenler on-lardır. De ki: "Ey insanlar! Ben sizin hepinize Allah tarafından gönderi-len Peygamberim.O ki, göklerin ve yerin hakimiyeti O’na aittir.O’ndan başka ilah yoktur. Hayatı veren de, ölümü yaratan da O’dur.Öyleyse siz de Allah’a ve O’nun bütün kelimelerine iman eden o ümmî Nebîye, o Resule inanın.Ona tâbi olun ki doğru yolu bulasınız.

(Ârâf Suresi, 7/157-158)

71. (Hz. Muhammet) Mustafa’nın mevlidini anarak işitenlerin canını

neşelendirelim.

- 102 -

72. (Bu mevlid) duyanların (dinleyenlerin) canına ferahlık, dinine ve

imanına da kuvvet versin.

73. Dinle, önce bir hikaye anlatalım onun arkasından da mevlidi söyle-

yelim.

74. Böylece mevlidin ne olduğunu ve ne derece kıymetli olduğunu an-

layın.

75. Bağdat’ta işi gece gündüz hayır işlemek olan bir kişi vardı.

76. (Hz. Muhammet) Mustafa’nın hürmetine her rebiulevvel ayında

neşeli bir halde ikramda bulunûrdu.

77. O sevgili yoluna baş koymuştu ve (halka) et, ekmek ve çeşitli ye-

mekler yedirirdi.

78. Onun Müslümanlara şiddetle düşman olan bir yahudi komşusu var-

dı.

79. Karısı bir gün ona: Ey sevgili! Bu zalimin yaptığı ne acayip bir

iştir, dedi.

80. Bu kişi her rebiulevvel ayında hayır yapıp türlü yemekler yedirirdi.

81. O yahudi, hanımına: Ey sevgili! Onun (ikramda bulunanın) gül

yüzlü bir sevdiği vardır.

82. O, peygamberi bu ayın on ikisinde doğduğu için mutludur.

83. O dolunay (gibi olan peygamber) annesinden doğunca o anda bütün

âlem güneş (gibi nurla) doldu.

84. O, işte bunun için bayram edip herkese çeşitli ikramlarda bulunur.

85. (Kocasının) sözlerini duyunca kadının aklı gitti ve kendinden geçti.

86. O anda ona (Muhammet) Mustafa’nın aşkı erişti, kalbi de zevk,

şevk ve huzurla doldu.

- 103 -

87. O kadın, o gece Hz. Muhammet’e duyduğu aşk ile yattı ve rüyasın-

da güneş gibi olan Hz. Muhammet’i gördü.

88. Kadının (rüyasında) Hz. Peygamber bütün arkadaşları ve dostlarıyla

oradaydı.

89. O kadın: Bu dolunay (gibi olan) kimdir, bunun gibi bir güneş (bu

âlemde) yoktur.

90. Arkadaşları: O, seçilmiş olan Ahmet, Mahmut, Muhammet’tir,

dediler.

91. (Kadın) Hz. Peygamber’e şevk ile selam verince O da selamını

edeple aldı.

92. O, ey Allah’ın resulü deyince Hz. Peygamber ona lütfederek “Leb-

beyk” (sana geldim) dedi.

93. O kadın ağlayıp âh ederek Hz. Peygamber’e: Ben senin aciz bir

kölenim, dedi.

94. Ey güzellikler madeni ve edebin kaynağı, bana “Sana geldim” de-

mene sebep nedir.

95. O, günahkârların şefaatçisi ve âlemlere rahmet olan sevgili dedi ki.

96. Beni şevk ile övüp yücelttiğin için Allah seni kabul etti.

97. Bir olan (Allah) sana iman gömleğini verdi ve sen ebediyyen cen-

nette kalacaksın.

98. Resulullah ona iman telkin etti, kadın da o anda sıdk ile imana gel-

di.

99. Kadın uykusundan uyanınca neyim varsa (Hz. Muhammet) Musta-

fa’ya adağım olsun dedi.

- 104 -

100. Hanımının rüyada gördüğünü Yahudi de (rüyasında) gördü ve ha-

nımının Peygamber’e eriştiğini (kavuştuğunu) anladı.

101. (Yahudi hanımına) bu gece senin gördüklerini (Peygamber’in) aya-

ğının tozuna yüzünü sürdüğünü ben de gördüm, dedi.

102. Ben de Peygamber’e candan âşık oldum benim de gönlüm nûr ile

iman ile doldu.

103. Biz o Peygamber’e sadakatle uyup yoluna aşk ile canımızı koyalım.

104. Hem de Allah’a uyalım ve mevlid okutmayı adet haline getirelim.

105. Onlar karar alıp söz vererek Đslam dinini seçtiler.

106. Yılda bir kez mevlid okutup ikramlarla ziyafet verdiler.

107. Mevlide hürmet ettikleri için onlara iman elbisesi verildi.

108. Eğer sen de Allah katında yücelmek istersen mevlide can ile saygı

göstermelisin.


hin) bitmez.


vat getir.


Allah’ın, kendisine takdir edip helâl kıldığı bir hususu yerine ge-tirmekte Peygambere herhangi bir güçlük yoktur.Sizden önce gelip geçen peygamberler hakkında da Alah’ın kanunu böyle cari olmuştur. Allah’ın emri, mutlaka yerini bulan bir kaderdir. Onlar öyle seçkin kimselerdir ki Allah’ın buyruklarını tebliğ ederler, O’nu sayıp çekinirler, O’ndan başka kimseden çekinmezler. Hesaba çeken olarak Allah yeter. Muhammed içinizden hiçbir erkeğin babası değildir, lâkin Allah’ın resulü ve pey-gamberlerin sonuncusudur. Allah her şeyi hakkıyla bilir. Ey iman eden-ler! Allah’ı çok zikredin, O’nu sık sık anın. Sabah akşam O’nu takdis ve tenzih edin. O’dur ki sizi karanlıklardan aydınlığa çıkarmak için feyiz ve rahmet indirir, melaikesi de sizler için dua ederler. O, müminlere gerçek-ten pek merhametlidir.

(Ahzab suresi, 33/38-43)

- 105 -

111. Allah, gizli olan zâtını göstermek için bu cihanı yaratmayı diledi.

112. Allah, yer ile göğü diriltip onda ruhanî bir cevher yarattı.

113. (Allah) Muhammet Mustafa’nın dostluğuna (hürmetine) Arş ve

Kürsi’yi ve göğü yarattı.

114. Âlem yaratılıp tamamlandıktan sonra ondan Hz. Âdem’in nişanı

(yaratıldı).

115. Hz. Âdemin zürriyetinden bu dünyaya peygamberler gelip peygam-

berlikle cihanı fethettiler.

116. Allah bütün peygamberlerden sonra Hz. Muhammet Mustafa’ya da

ahir zamanı emanet etti.

117. Onun için Arş ve Kürsi kuruldu ve Fâtiha Suresi okundu.

118. Surelerin hası olan o Fâtiha Suresi insanlar tarafından Kur’an’ın

başında okunûr.

119. (Peygamber efendimizin) Đlk sâdık dostu, elinde cennetlerin anahta-

rını tutan Hz. Ebu Bekir oldu.

120. Şeriate açık bir şekilde uyan Hz. Ömer onun ikinci dostu oldu.

121. Kur’an’ı toplayan ve güzel okuyan Hz. Osman onun üçüncü dostu

oldu.

122. Dördüncü dostu ise (cennette) Kevser Suyu’nu sunacak olan Hz.

Ali’dir.

123. Ey dostlar, bu insanlar Resulün dostlarıdır. Sen de onlarla dost ol

(sakın) kötü zan besleme.

124. (Hz. Peygamber’in) iki gözünün nûru olan Hasan ile Hüseyin’in

üstlerine arş gölgelik tutar.

125. Hz. Hamza ile Hz. Abbas (ise) Resulün yoluna öldüler.

- 106 -

126. Ey Allah’ım! Senin habibin Mustafa’ya yarın armağanı bu olsun.

127. Cennet yoluna Onunla gidelim ki mahşerde, (bizi) zebâni gelip tut-

masın.

128. (O, orada) Bize acıyıp şefaat etsin ki Hak yerimizi cehennem etme-

sin.

129. Hz. Muhammet ahir zaman peygamberi olarak dünyaya geldi.

130. Đmana bel bağlayan ümmeti doğuya ve batıya bütün âleme yayıldı.

131. Âlem, Ahmet (geleceği) için sevindi ve bütün müminlere safalar

etti (gönüllerini aydınlattı).

132. Cebrail makamında dururken Allah ona bütün müminlerin diliyle

seslendi.

133. “Firdevs-i âlâ cennetime gidip oradaki meleklere müjde ver.”

134. “Sevdiğim (Muhammet) Mustafa’nın doğum vakti geldi. Tevbe

süsü bizim mutluluğumuz olsun.

135. Hz. Muhammed’in doğması yaklaştı, buna dair alametler ortaya

çıktı.

136. Melekler cennetten O’nun için gelip hizmetçi gibi hizmetine durdu-

lar.

137. Bu müjde vahşi hayvanlara ve kuşlara da geldi ve hepsi de gönül-

den sadakatle sevindiler.

138. (Ey) kerem sahibi! Habibin olan Mustafa’yı bu âriflere lütfet.

139. Allah’ım Sen’den dilerim ki yarın (ahirette) elimden tut da beni

yabana atma.

140. Sevdiğin (Muhammet) Mustafa’nın hürmetine, şükreden kullarının

yüzüne bak.

- 107 -

141. Hz. Muhammet ki O, peygamberlerin sonuncusudur. Sen (mevlidi

okuyan) O’na âşıkâne dua et.

142. Ruhunun safaya (huzura) erişmesini istiyorsan Hz. Muhammet

Mustafa’ya dua et.

143. Eğer bu âlem halkı seni gece gündüz meth etse kıyamete dek (met-

hin) bitmez


vat getir .


Kimi bedevîler de Allah’ı ve âhireti tasdik eder;Allah yolunda harcama-sını, Allah’a yakın olmaya ve Resulünün dualarını almaya vesile sayar. Đyi bilin ki bu, onlar için Allah’a yakınlık vesilesidir. Allah onları rahmet diyarı olan cennete yerleştirecektir.Çünkü Allah gafurdur, rahimdir (affı, merhamet ve ihsanı boldur). Đslâm’da birinci dereceyi kazanan Muhacir-ler ve Ensar ile onlara güzelce tâbi olanlar yok mu?Allah onlardan razı, onlar da Allah’tan râzı oldular.Allah onlara içlerinden ırmaklar akan cen-netler hazırladı.Onlar oralara devamlı kalmak üzere gireceklerdir. Đşte en büyük mutluluk, en büyük başarı!

(Tevbe Suresi, 9/99-100)

145. Ey dost! Beri gel ve candan dinle ve anla ki canın safa bulsun.

146. (Ben sana) insanın nasıl yaratıldığını söyleyeyim, sen de gözünü

açıp bu gaflet uykusundan uyan.

147. Ben bu sözü nakledeyim sana, canın safa bulsun (sen de) Hz Pey-

gamber’e salavat getir.

148. Şimdi Hz. Peygamber’in dünyaya gelebilmesi için Allah’ın Hz.

Âdem’i yaratışını dinle.

149. Allah’ın büyüklüğü bilinsin diye, şimdi Hz. Âdem’in yaratılışı baş-

layacak.

- 108 -

150. O an Allah Azrail’e Allah gidip yerden toprak almasını emretti.

151. Allah Azrail’e o gelecek toprakla benim bir işim var, ben onunla

insanı yaratacağım dedi.

152. Azrail, Hakk’ın emrini yerine getirmek için heybetli bir şekilde

yeryüzüne indi.

153. Azrail yeryüzüne inince yer korkusundan derhal (ona) itaat etti.

154. Azrail çok hızlı bir şekilde doğuya ve batıya pençe vurarak toprak

alıp getirdi ve onun bu halini kimse anlamadı.

155. Melekler toplanıp geldiler ve o gelen toprağı balçık yaptılar.

156. Cebrail (Hz. Muhammet) Mustafa’nın toprağını bahçesinden alınca

delil oldu.

157. O zaman Allah Cebrail’e: “Toprağı hemen cennete götür” diye em-

retti.

158. “Habibimin toprağını alıp cennete git ve (orada) yıkayıp inci gibi

rahmet denizine batır.”

159. (Melekler) Hz. Muhammet’in toprağını cennetin ırmaklarında yıka-

dılar ve Hz. Âdem’in balçığının içine koydular.

160. Efendimizin nûru yerine ulaşsın diye Hz. Âdemin balçığına kardı-

lar.

161. Celil (olan Alla) kırk yıl (o balçığı) tertip ettikten sonra (ona) can

geldi.

162. Hz. Âdem canlanıp, hayat bulunca alnında Hz. Peygamber’in nûru

parladı.

163. (Đnsanın yaratılışı için hazırlanan) unsurlar tamamlanıp can verilin-

ce o balçık et, kemik, kan (dan oluşan bir vücut) oldu.

- 109 -

164. Ganî olan Allah onu (insanı) en güzel surette yarattı.

165. Bazı bilgileri ona (Âdem’e) söyledi yani ona isimlerini öğretti.

166. Bütün melekler emir olunduğu üzere gelip (Hz. Âdem’e) secde edip

hürmette bulundular.

167. Bütün melekler çeşitli nimetler getirip, ona ikram ederek (Hz.

Âdem’e) saygıyla secde ettiler.

168. Hz. Âdem canlanıp, hayat bulunca alnında Hz. Peygamber’in nûru

parladı.

169. Allah, Hz. Peygamberin nûrunu, Hz. Âdem’in alnına koyduktan

sonra onu övüp: (Biz insanoğlunu diğer yaratılmışlardan) üstün kıl-

dık, dedi.

170. (O nûr) bir zaman Hz. Âdem’in alnında durduktan sonra Hz. Hav-

va’nın alnına intikal etti.

171. Hz. Şit doğunca o nûr ona geçti ve bu âleme önce o peygamber

oldu.

172. Daha sonra o nûr çeşitli şekillerde Hz. Đbrahim’e ve Hz. Đsmail’e de

geldi.

173. O nûr peygamberlerin her birinden, kimine dede kimine ata olarak

geçip geldi.

174. O nûr tecelli edip Abdulmuttalib’e geçti.

175. Sözü fazla uzatmayalım da Hak bizi gaflet uykusundan uyandırsın

da.

176. O nûr bütün ecdadın alnını dolaştıktan sonra Abdullah’a geçti.

177. O nûr, Abdullah’tan Âmine Anneye gelerek denizdeki inci tanesi

gibi olan Hz. Peygamber’e ulaştı.

- 110 -

178. (Alından alına) geçen nûr (sonunda) yerini bulup başka bir yere

gitmedi.

179. Bu nûr, o nûrdur ki bahçeden görünür ve daima mübarek türbeden

nûr saçar.

180. Ey Rahim (esirgeyen ve bağışlayan) ve Kerim (çok cömert Al-

lah’ım)! Habibinin nûru hürmetine bize merhamet eyle.


hin) bitmez


vat getir.


Bütün dinlere üstün kılmak için Resulünü hidâyet ve hak dinle gönderen O’dur. Buna şahit olarak Allah yeter. Muhammed Allah’ın resulüdür. Onun beraberindeki müminler de kâfirlere karşı şiddetli olup kendi aralarında şefkatlidirler. Sen onları rükû ederken, secde ederken, Allah’tan lütuf ve rıza ararken görürsün. Onların alâmeti, yüzlerindeki secde izi, secde aydınlığıdır. Bunlar, Tevrat’taki sıfatları olup Đncîl’deki meselleri ise şöyledir: Öyle bir ekin ki filizini çıkarmış, sonra da onu kuvvetlendirmiş, derken kalınlaşmış da artık gövdesi üzerinde doğrul-muş. Öyle ki ekicilerin hoşuna gider, kâfirleri de öfkelendirir. Đşte böyle-ce Allah, onlar gibi iman edip makbul ve güzel işler yapanlara mağfiret ve büyük bir mükâfat hazırlamıştır.

(Fetih suresi, 48/28-29)

183. Gel beri bu dolaşalım (ve orada) mana yollarını da arayarak bula-

lım.

184. Dost bağına ulaşıncaya kadar o yolda ilerleyip (sonunda) dost bağı-

nın güllerini derelim.

185. Bülbül misali o gül bahçesine girelim, Rabbim de dilime kuvvet

versin.

- 111 -

186. (Hz. Muhammet) Mustafa’nın doğumunu anıp gönül tahtımızı âbâd

(mamur) edelim.

187. Çünkü (o gece) yaratılmışların en hayırlısı, annesinin rahmine düştü

ve o andan itibaren bütün putlar yalan oldu.

188. Đnsanların en hayırlısının anne karnına düştüğü yıl nice şerler hayra

dönüştü.

189. (Efendimizin) anne karnına nasıl düştüğünü siz erenlere anlatalım.

190. (Bir gün) efendimizin babası rüyasında kendisinden bir nûrun çıkıp

göğe yükseldiğini görür.

191. Ne kadar âlim varsa toplanıp o rüyayı tabir eyledi.

192. Bu âlimler Abdullah’a: Ey gönlü saf olan! Senin zürriyetinden Mu-

hammet Mustafa gelecek, dediler.

193. Bu kişiler Hz. Muhammet’in, Abdullah’ın (zürriyetinden) olacağını

öğrenince sevindiler.

194. O gece, Ay ile güneşin bir araya gelmesi gibi Abdullah’la Âmine

birlikte oldular.

195. Ey hoca! (O ikisi) mutlu ve sevinçli bir halde bir araya geldikleri

gece Hz. Muhammet ana rahmine düştü.

196. Đki cihanın efendisi Recep ayı Cuma gecesinde ana rahmine düştü.

197. Âmine anneye nûr erişince evine bir kaç kadın geldi.

198. Nûr Âmine’nin alnında karar kıldı ve bunu ne kadar zengin ve fakir

varsa hepsi gördü.

199. Kureyş’in bütün eşrafı da gelip Âmine’nin alnındaki bu nûru gördü-

ler.

200. Âmine, nûr alnına inip hamile kalınca hep meleklerle arkadaş oldu.

- 112 -

201. Dördüncü aya gelince (karnındaki bebek) hareket edince Âmine

çok sevindi.

202. Abdulmuttalib de bunu öğrenince gül bahçesine varmış bülbül gibi

sevindi.

203-204-205: (Ve) Oğlunun yanına gelip sevinçli bir şekilde: Ey günlü

tertemiz (olan oğlum)! Mustafa’nın doğması yakınlaştı, derhal Me-

dine’ye git (doğacak) oğluna elbiseler alıp gel, dedi.

206. Abdullah Medine’ye gidip elbiseleri alıp geri dönmeye niyetlendi.

207 (Ancak) orada hastalanarak vadesi dolup öldü ve (böylece) Medi-

ne’de kaldı.

208. Kureyşliler (Abdullah’ın) Medine’de ölüp kaldığını duyunca yas

tuttular.

209. Âmine (bu olayı) duyunca (gözünden) kanlı yaşlar döküp feryat

eyledi.

210. Dede-ebe herkes oğlunun yüzünü göremedi diye ağladı.

211. O yetim, anne rahminde kaldı ve Âmine’nin babası o an bunların

yanına geldi.

212. Abdulmuttalib Âmine anneye şu sözleri söyledi.

213. Bu günden sonra artık ağlamayı bırakalım. (Sen) artık sadece sev-

gili oğlunla ilgilen.

214. Nitekim ben sağ olduğum sürece ölünceye kadar onun eşiğini bek-

ler, onu bekler.

215. Bunlar bazen dövünüp ağlayarak, bazen feryat ederek bir müddet

yas elbiselerini giydiler.

216. Her biri yedi gün yas edip gamlı bir halde evlerine gittiler.

- 113 -

217. Abdulmuttalib gelip (gelini) Âmine’nin gönlünü teselli etti

218. Her sözünü Âmine’ye iyilikle söyleyip onu sekiz aya kadar oyala-

dı.

219. Sekiz aydan sonra Âmine evine bir bölük meleğin indiğini gördü.

220. (Melekler) Âmine’ye sana müjdeler olsun ki Allah seni başından

sonuna kadar sevindirecek.

221. Senin oğlun peygamber olacak ve mucizeleri doğunun ve batının

her yerine dolacak.

222. Yeri göğü hep nûrla doldurup küfrü yıkacak ve dinimizi mamur

edecek.


hin) bitmez.


vat getir.


Vakti geldi, Meryem’in oğlu Îsâ da: "Ey Đsrail oğulları! dedi, "Ben size Allah’ın Resûlüyüm. Benden önceki Tevrat’ı tasdik etmek, benden sonra gelip ismi "Ahmed" olacak bir resulü müjdelemek üzere gönderildim. Ne zaman ki o peygamber, açık açık delillerle kendilerine geldi:"Bu, kesin bir büyüden ibarettir!" dediler. Allah’a itaate dâvet edil-diğinde, bunu kabul etmediği gibi, üstelik uydurduğu yalanı Allah’a mal eden, Allah adına yalan söyleyenden daha zalim kim olabilir? Allah böy-le zalimleri hidâyet etmez, emellerine ulaştırmaz. Onlar Allah’ın nûrunu ağızlarıyla üfleyerek söndürmek isterler. Fakat kâfirlerin hoşuna gitmese de, Allah nûrunu tamamlayacak (dünyanın her tarafına ulaştıracaktır). O Resulünü, diğer bütün dinlere üstün kılmak için, hidâyet ve hak dini ile göndermiştir. Đsterse müşrikler bundan hoşlanmasınlar. Ey iman edenler! Sizi gayet acı bir azaptan kurtaracak, üstelik size çok kârlı bir ticaret sağ-layacak bir iş bildireyim mi? Allah’a ve Elçisine inanır, Allah yolunda mallarınızla ve canlarınızla mücahede edersiniz. Eğer bilirseniz bunu yapmak sizin için çok hayırlıdır. Böyle yaparsanız sizin günahlarınızı affeder ve içinden ırmaklar akan cennetlere ve özellikle Adn cennetlerin-de çok güzel saraylara yerleştirir. Đşte en büyük başarı, en büyük mutlu-

- 114 -

luk budur. Memnun olacağınız bir şey daha var: Allah’tan bir yardım ve yakında gerçekleşecek bir zafer! Müminlere bunları müjdele! Ey iman edenler! Siz Allah’ın tarafında olunuz (O’nun dinine yardım ediniz). Na-sıl ki Meryem’in oğlu Îsâ vaktiyle, havarilere: "Allah’ın yolunda gider-ken kim bana yardımcı olmak ister?" diye sorunca, havariler: "Biz Al-lah’ın tarafında oluruz!" diye cevap vermişlerdi. Neticede Đsrailoğullarından bir kısmı Îsâ’nın peygamberliğine iman etti, bir kısmı da inkâr etti. Biz de iman edenleri düşmanlarına karşı destekledik de on-lar ötekilere üstün geldiler.

(Sâf Suresi, 61/6-14)

225. Gel beri, gel de âşık olup her an gülünü özleyen o can bülbülünü

dinle.

226. Biz gül bahçesine bülbül gibi girelim ve âleme bir gül gibi açıla-

lım.

227. Yakut ve inci dükkanını ve mutluluk cevherinin madenini açalım.

228. Bu inci cânânın kendisidir (ve o) on sekiz bin âlemin sultânıdır.

229. Her kim Resulullah’a candan âşık olursa, gece gündüz iman ile

dost olur.

230. Nice âşıklar bu mücevher madenini bulmak için toplaşıp gelsinler.

231. (Onlardan) her biri bir cevher olup gitsin ve bütün varlıklarını

unutsunlar.

232. Kimi sadık kimisi aşık (olarak), kimisi de o efendimizin sevdiği

(olarak) gitsin.

233. Her birine türlü haller yetişsin ve ortada hiçbir söylenti ( dedikodu)

kalmasın.

234. Şimdi Hz. Muhammed (sav) Mustafa’nın nasıl doğduğunu dinle. O

doğunca alem hep safa ile doldu.

235. O, Muhammet (tekrar tekrar övülmüş), Ahmet (en methedilmiş) ve

Mahmut (methe değer)’tur. Hakk’ın nûru ve âleme sevgilidir.

- 115 -

236. Allah Teâlâ O’nu Kuran’da övdü.Seni sevdiği ( için de ) ona üm-

met yaptı.

237. Hakk’ın sevdiği , Kuran’da anıp övdüğü o Muhammet’tir.

238. Onu Allah övdüğü için, (ondan başka) kim övmek istese bilmiş

olsun ki (övgüsü) eksik olur.

239. Ey yâr! Eğer ne kadar deniz varsa hepsi mürekkep olsa ve bütün

alem katip olsa

240. (Anlatılacakların) binde bir bölüğünü bile vasfetmek için, yazmaya

kalem âciz kalır.

241. Hak Teâlâ yardım ederse biz (onu) methedelim, siz de dinleyin.

242. O, (Hakk’ın) habibinin methini beyan edelim de bu şiirimiz diller-

de apaçık (bir şekilde) söylensin.

243. Bu da Peygamber mevlidi olsun ve meşhur olup âlem içine dolsun.

244. Umarım ki yarın efendimiz bizi bulsun da “Gel beri DERVĐŞ”

diyerek elimi tutsun.

245. Mahşer gününde bütün yollarını şaşırmışları ve biz düşmüşleri

yardım edip (ayağa) kaldırsın.

246. Hem o gün şefaat ederek bizi dostlar arasına katsın.

247. Bir araya toplanıp mevlidi dinleyerek gözlerinden yaş döküp inle-

yenler

248. Mahşer gününde dirilip Hz. Peygamber’in sancağı altında toplan-

sınlar.

249. (Ey Allah’ım Hz. Muhammet) Mustafa’nın hürmeti için kullarını

merhamet edip affet.

250. Onlarla birlikte ben kulunun cismini de gönder.

- 116 -

251. Ey Ganî (hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah’ım)! Habibinin hür-

metine sen onu dostlarınla (birlikte) dirilt.

252. Yâ Đlâhi! Senden yine son nefesimi iman ile vermeyi diliyorum.

253. Biz bu fani dünyayı terk edip ebedi dünyaya gideriz.

254. (Ve yine senden diliyoruz ki) Đmanımızı son nefesimize kadar sak-

layıp ömrümüzü hayırla sonlandır.

255. Yarın mahşer yerinde toplanıp pek çok dost sana kavuşunca.

256. O, çaresiz, zayıf (kuluna) yardım et ve (onu) dostlarınla bir araya

topla.

257. Eğer bu âlem halkı seni gece gündüz meth etse, kıyamete dek

(methin) bitmez.


vat getir.


Muhakkak ki: Biz, seni bir şahit, bir müjdeci ve uyarıcı olarak gönderdik ki Allah’a ve Resulüne iman edesiniz, ona destek olup saygı gösteresiniz ve Allah’ı da sabah akşam tesbih ve tenzih edesiniz. Sana biat edenler, gerçekte Allah’a biat etmektedirler. Allah’ın eli, hepsinin ellerinin üstündedir. Kim sözünden dönerse, kendi aleyhine olarak dö-neklik eder. Ama kim Allah’a verdiği sözünde durursa, Allah ona pek büyük mükâfat verir.

(Fetih Suresi, 48/8-10)

259. Şimdi (Muhammet) Mustafa’nın nasıl doğduğunu ve dünyaya nasıl

mutluluk verdiğini işit.

260. O, Hakk’ın sevdiği ve peygamberlerin övünç kaynağıdır. Eğer on-

dan safa bulmak istiyorsan ona salavat getir.

- 117 -

261. O, (Hakk’ın) sevdiğinin doğuşunu anlatalım ve müminlerin gönlü-

nü şenlendirelim.

262. Melekler dokuz ay tamamlanınca cennetten geldiler.

263. O, rebiu’l-evvel ayının on ikinci gecesinde doğmuştu.

264. O gece Hz. Peygamber annesinden doğduğunda karanlık gitti, âlem

düzene girdi.

265. Annesi o gece yalnızdı ve oğlunun doğacağını anlamıştı.

266. O kadın (Hz.Âmine) o gece yalnızdı. Ey hoca (sen şimdi) o gece ne

olduğunu dinle.

267. Onun gözlerinden perde gitti. (Eğer) bu sözleri sadakatle dinleye-

cek olursan canını uyar.

268. Âmine şöyle dedi: Ben yalnız kaldım, (bebeğim) Muhammet doğ-

mak üzereydi.

269. Evimin kıbleye (bakan) duvarı yarıldı ve (oradan) üç melek gelip

bana göründü.

270. Onları görünce şaşkınlıktan donakaldım (ancak) onlar yanıma gelip

bana dediler ki

271. Bizden korkma, biz oğlun için yaratılmış olan melekleriz ve sana

hizmet etmek için geldik.

272. Onu duyunca için rahatladı ve canım o anda bir içim su istedi.

273. Ama sabredip onlara demedim (çünkü) benim canım (o an) susuz-

luktan daha başka bir sıkıntıya düştü (bu sebepten susuzluğumun

üzerinde durmadım).

274. Anladım ki gönül ve can evime neşe geldi.

- 118 -

275. Gökten üç sancak geldiğini ve her birinin bir araya dikildiğini gör-

düm.

276. Onun (sancakların) birini doğuya birini de batıya diktiler.

277. Onlar (melekler) bir sancak daha getirip onu da Kâbe’nin üstüne

diktiler.

278. Âmine o gece bunları gördü.(Ve sonra) (Onun) evine bir iki kadın

geldi.

279. O kadınlar üç kişiydiler ve ona (Amine’ye) dadı olup hizmet ettiler.

280. O kadınların birisi Sâre Ana (Hz.Đbrahim’in eşi) diğeri ise

Hz.Meryem’di.

281. Biriside Asiye Hatun (Firavunun eşi) idi ki Allah (onları) ona

(Âmine’ye) hizmet için göndermişti.

282. Onlar o gece Âmine’yle kaldılar ve o gece neler neler gördüler.

283. Hz. Muhammet (dünyaya) o anda bir grup melek gelip yetişti.

284. (Hz. Muhammet) Mustafa doğduğunda ona sarmak için her bir me-

leğin elinde elbiseler vardı.

285. Yeşil ipek kumaşı döşediler çünkü Âlemlerin Rabbi (olan Al-

lah)’nin emri böyleydi.

286. Allah Cebrail’e arşın altından gelip o yere inmesi için seslendi.

287. O, Allah’ın hizmetçisi (Cebrail) yere inip görünen görünmeyen her

şeye seslenerek vahiy ulaştırdı.

288. Cebrail: “(Ey insanlar) gözünüzden gafleti kaldırın (çünkü) bu gece

Hazreti Muhammet doğacak” dedi.

289. Bu gece O (Hz. Muhammet) dünyayı cennete çevirecek ve Allah

her şeye rahmet kılacak.

- 119 -

290. Âmine: “Muhammet Mustafa’yı dünyaya getirince mutlu oldum”

dedi.

291. Yüzlerindeki nurla evimi dopdolu nur yapan gayet yüce dört melek

geldi.

292. Bunlar gelip dört tarafında durarak bana o an bir içim su verdiler.

293. (Verdikleri suyu) içtim ama sanki (su değil) şerbetti. Sütten beyaz,

kardan soğuk (olan o suyu) içince hayat buldum.

294. Ben yine bir bölük kuşun durduğunu (onlardan) birinin kalkıp bana

doğru geldiğini gördüm.

295. O kuş gelip benim arkamı sıvazladı (o an) bu canım ve tenim ta-

mamıyla nura battı.

296. O kuş arkamı sıvazlayınca ben rahatladım ve o saat Hz. Muhammet

Mustafa doğdu.


hin) bitmez.


vat getir.


Ama kendileri hakkında Bizden ebedî mutluluk takdir edilmiş olanlar, cehennemden uzak tutulacaklardır. Onlar cehennemin hışırtısını bile işitmeyecek, canlarının çektiği nimetler içinde ebedî kalacaklardır. O en büyük dehşet (Sûra ikinci üfleyiş) dahi onları tasalandırmaz. Melekler onları: "Đşte size vaad olunan gün bugündür!" diye karşılarlar. Gün gelir, gök sahifesini, tıpkı kâtibin yazdığı kâğıdı dürüp rulo yapması gibi düre-riz. Biz ilkin yaratmaya nasıl başladıysak diriltmeyi de Biz gerçekleştiri-riz. Bu, üzerimize aldığımız bir vaaddir. Bunu gerçekleştirecek olan da Biz’iz. Şu kesindir ki Biz Zikir’den (Tevrat’tan) sonra Zebur’da da: "Dünyaya salih kullarım varis olacaklar. Dünya onlara kalacak" diye yazmışızdır. Bu Kur’ân’da da elbette Allah’a ibadet eden kimseler için bir mesaj vardır. Đşte bunun içindir ki ey Resulüm, Biz seni bütün insan-lar için sırf bir rahmet vesilesi olman için gönderdik!

(Enbiyâ Suresi, 21/101-107)

- 120 -

299. O saatte o dinin sultanı doğunca gökler ve yerler nura battı.

300. Bütün yaratılmışlar neşeyle doldu herkesten gam gitti ve âlem ye-

niden hayat buldu.

301. Cihanın bütün zerreleri yüksek sesle “Merhaba” diyerek çağrıştılar.

302. Merhaba ey sultanların soyundan gelen ve irfânın madeni olan (Hz.

Muhammet) merhaba.

303. Merhaba ey Kuran’ın sırrı ve dertlere derman (olan) merhaba.

304. Merhaba ey sonsuza dek yaşayacak olan ve aşıklara şefaatçi (olacak

kişi) merhaba.

305. Merhaba ey Allah’ın gözünün nûru ve Allah’ın bütün sevgisinin

üzerinde toplandığı (sevgili) merhaba.

306. Merhaba ey herkesin maksudu ve Yaratıcı’nın övdüğü kişi merha-

ba.

307. Merhaba Hakk’ın güneşi ve ayı, merhaba asla Hak’tan ayrı olma-

yan (kişi).

308. Merhaba ey Âlemlere rahmet olan günahkarlara şefaatçi olan, sana

merhaba.

309. Ey cemali güneş, yüzü parlak ay (gibi olan), bütün düşmüşlerin

elinden tutan sensin.

310. Ey gönüller derdinin dermanı ve yaratılmışların sultanı!

311. Ey (Muhammed) Sen peygamberlik tahtının son hükümdarı ve pey-

gamberlik mührünün yüzüğüsün.

312. O (Hakk’ın) sevgilisinin faziletini söyleyelim ve (ona) ümmet ol-

duğumuza şükredelim.

- 121 -

313. Cihanın övünç kaynağı, hoş ve temiz olan (Hz. Muhammet) geldi

ve dünyaya ayak bastı.

314. (Hz. Muhammet) nur olup dünya yüzüne çıkınca Arş onun ayağının

tozuna yüzünü sürdü.

315. Hz. Peygamber o gece ana rahminden inip dünyaya geldi.

316. Âlemlere rahmet olan (Hz. Peygamber) doğduğu an Hak’tan hemen

ümmetini diledi.

317. Gılman ve huriler mutlu oldular ve her biri (Hz. Muhammet) Mus-

tafa’yı görmek için geldiler.

318. Cebrail gelip onu oradan aldı çünkü Yaradan öyle emretmişti.

319. Meleklerin her biri (ona) bir hizmet ederlerdi Bu arada annesinin

neler yaptığını gör.

320. O gece bunlar kendinden geçmiş gibi oldular ve uykudan uyanır

gibi ayağa kalktılar.

321. Annesi meleklerin hiçbirini ve (Muhammet) Mustafa’yı da göre-

meyince feryat etti.

322. Melekler hemen Ahmet’i getirip annesinin yanına ulaştırdılar.

323. Annesi hasretle (etrafa) bakarken o inci tanesi (gibi olan bebeğini)

secde etmiş olarak buldu.

324. Gani (hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah) onu (Hz. Muhammet’i)

kendisini bildirmek için bu âleme gönderdi.

325. Ümmeti için ağlayan ve yarın (mahşerde) ümmetini koruyacak olan

(kişi) budur.

326. Kâbe Kavseyin’e ulaşan ve şüphesiz Allah’ın cemalini gören (kişi)

budur.

- 122 -

327. Her kim ki O’nun sünnetine uyarsa Allah cennetin yüzünü ona gös-

terecektir.

328. Kıyamet gününde şefaat edecek ve insanların önlerine geçip imam

olacak kişi budur.


hin) bitmez.


vat getir.


Kâfir olarak ölüp cehennemlik oldukları kendilerine belli olduk-tan sonra,akraba bile olsalar, müşriklerin affedilmelerini istemek, ne Peygamberin, ne de müminlerin yapacağı bir iş değildir. Đbrâhim’in, ba-bası için af dilemesi ise, sırf ona yaptığı vaadi yerine getirmek için ol-muştu.Fakat onun Allah düşmanı olduğu kendisine belli olunca, onunla ilgisini kesti.Gerçekten Đbrâhim çok yumuşak huylu ve pek sabırlı idi.


331. Hz. Muhammet Amine anneden doğup Kâbe’yi putlardan temizle-

di.

332. O gece hafif rüzgar esince bütün alemden gam gitti ve herkes neşe

doldu.

333. Mekke şehri baştan başa nurla doldu ve genç ihtiyar herkes o nura

gark oldu.

334. (Muhammet) Mustafa’nın dedesi Abdülmuttalip gelip o geceden

şöyle haber verdi.

335. Dedi ki: Ben Kâbe’ye varıp kapısını açıp içeri girmiştim.

336. Birden büyük bir zelzele olup kiliseler yıkıldı ve (ortalık) karıştı.

- 123 -

337. Putları yüzüstü düşmüş gördüm. Benim gördüklerimi gören aklını

yitirirdi.

338. O gece kiliseler yıkılıp dümdüz, yerle bir oldular.

339. Bir müddet hayretler içinde kalıp sonra aklımı başıma devşirdim.

340. Kulağıma gelen bir sesi duyunca canım safa buldu.

341. Bu nidayı duyunca çok sevindim (çünkü bana) Muhammet Mustafa

doğdu dediler.

342. Ondan, oğlumun oğlu (torunum) doğduğunu ve âlemin üstüne

Hakk’ın rahmeti yağdığını anladım.

343. Oğlumun oğlunun (torunum) yüzünü görmek için hemen Ami-

ne’nin evine doğru gittim.

344. O anda ateşe tapan Mecusiler’in ateşi de sönüp yok oldu.

345. Save denizi yere geçip tamamen kayboldu ve hiç kimse onun bir

damlasını bile bulamadı.

346. Putları batıl olan bütün kafir padişahları güçlerini kaybedip ne ya-

pacaklarını bilemediler.

347. Şeytan ise bütün halkını çağırıp şöyle dedi.

348. Şimdi, ansızın öyle bir şey oldu ki ve ben göğün başıma yıkıldığını

sandım.

349. Bu gece ne olup bittiğini, derhal bana haber verin.

350. Şeytanın çocukları o gece denizi karayı arayıp taradılar.

351-352 Onlar araya araya Mekke’ye vardılar ve oranın, âlemin övünç

kaynağı doğdu diyerek zevkle ve sevinçle söyleşen melekler tara-

fından kuşatılmış olduğunu gördüler.

- 124 -

353. Bunlar tekrar geri dönüp atarlı (olan Şeytan’a) ne gördüklerini bir

bir anlattılar.

354. Bunları duyan Şeytan’ın sıkıntıdan dolayı içine ateş düştü ve ağıt

yakıp ağladı.

355. O gelen Muhammet dünyayı fethedip bize mucizelerle ateşler atar.

356. Bundan sonra biz gamdan kurtulamayız ve ümmetini azdırmaya yol

bulamayız dedi.

357. Hakk’ın düşmanı hep ağlasın ve onun yüreğini cehennem ateşi dağ-

lasın.

358. Allah, Peygamber efendimizin dostlarını korusun ve şeytanın şer-

rinden onların imanını muhafaza etsin.


hin) bitmez.


vat getir.


Biz sana aşikâr bir fetih ve zafer ihsan ettik. Bu da Allah’ın, senin geçmiş ve gelecek kusurlarını bağışlaması, sana yaptığı ihsan ve in’amı tamamlaması, seni dosdoğru yola hidâyet etmesi. Ve sana şanlı bir zafer vermesi içindir. Đmandaki yakînlerini iyice artırsınlar diye müminlerin kalplerine sekîne indiren O’dur. Göklerin ve yerin orduları Allah’ındır. Allah her şeyi hakkıyla bilir, tam hüküm ve hikmet sahibidir. Bu da, Al-lah’ın mümin erkekleri ve mümin kadınları içinde ebedî kalacakları, içinden ırmaklar akan cennetlere yerleştirmesi, onların günahlarını bağış-laması içindir. Bu, Allah katında büyük bir nailiyettir, büyük bir başarı-dır.

(Fetih Suresi, 48/1-5)

361. Yerin ve göğün kandili Hz. Muhammet’tir ve onun durağı Firdevs-i

Âlâ’dır.

- 125 -

362. Mekke halkı onun yüzüne baktılar dedesi ise okşayıp dizine aldı.

363. Yeryüzünde onun adı Muhammet’tir ve o ay (gibi olan peygambe-

rin) şanında “erselnâke” densin.

364. Annesi Hz. Peygamberi bir iki gün emzirdikten sonra “Ona, em-

zirmesi için bir dadı bulun” dedi.

365. Dadı lazım hemen bulun denilince bir çok kadın geldi (ama hiçbiri)

kabul edilmedi.

366. Hiç birinin sütünü emmedi, herkes hayret içinde kaldı, o ada, o özü

temiz olan (kişi) geldi.

367. Gelenin adı Halime idi. (Muhammet) onu reddetmeyip hemen em-

di.

368. Halime, Hz. Muhammet’i alıp gitti ve gece gündüz emzirip hizmet

etti.

369. O beş günde bir aylık kadar büyürdü ve bastığı yollar çayır çimen

olurdu.

370. O temiz canlı dadısını emerdi ama hiç bevli gelip de perişan olmaz-

dı.

371. Eğer ihtiyaç gelseydi yer ikiye yarılıp onu örterdi.

372. Halime Onu teni içinde biricik canı gibi gece gündüz beslerdi.

373. Halime dadının çocukları gelip Hz. Peygamber’i ondan isteyip aldı-

lar.

374. Muhammet’i bize ver, bizimle birlikte koyun kuzu gütmeye gitsin

(dediler).

375. O gün koyuna gidip gelince koyunlar güzelleşmiş ve sütlenmişti.

- 126 -

376-377 Ertesi gün yine koyun gütmeye gidince onlarla (çocuklarla) ar-

kadaşlık edip oynamazdı ve daima düşünceye dalar, Hakk’ı düşü-

nür ve zikrederdi.

378. O anda oraya iki kişi gelerek Muhammet’i tutup göğsünü yardılar.

379. Göğsünden bir uyuşmuş kan çıkarıp “Bunda şeytanın hazzı var”

dedi.

380. Cennetten gülsuyuyla dolu bir ibrik alıp o suyu altın bir tasa koydu-

lar.

381. Onlar Hz. Peygamber’in yüreğini (o suyla) yıkayıp “şeytan hiç za-

fer bulmasın” dediler.

382. Onlar (Hz. Peygamberin) yüreğini tekrar yerine koyup geldikleri

yere çıktılar.

383. Çocuklar Hz. Muhammet’in yaşadıklarını görüp annelerinin yanına

döndüler.

384. Dediler ki: Koyunları otlağa saldıktan sonra ekmek yemek için

oturmuştuk.

385. Đki heybetli adam çıkagelip hemen Muhammet’i tuttular.

386. Hiç kimse o inen iki kişi gibi heybetlisini görmemiştir.

387. Onların gelip kardeşimi tutup yere yatırdıklarını gördük.

388. Yüreğini yarıp (içinden bir pıhtıyı) uzağa attılar ve: “Bugün yüce

bir kana vesile olduk” dediler.

389. Halime bu sözü işitince o an âh edip (oğlunu) aramaya gitti.

390. Halime ağlayarak dağı, çölü dolaştı, arayıp taradı.

391. Gezerken Mustafa’yı yerde yatar halde buldu ve alıp bağrına bastı.

- 127 -

392-393. Halime, Onun sağ olduğunu, ölmediğini ve mübarek benzinin

gül gibi solmadığını görünce “Allah’ıma şükür olsun ki Muhammed

sağ olarak buldum” dedi.

394. Kısacası Onu alıp annesine götürdü ve annesi de dedesine verdi.

395. Bunların başlarının tacı geldiği için bütün açların karnını doyurdu-

lar.

396. Hz. Muhammet altı yaşına girince annesi öldü ve O öksüz kaldı.

397. O yetimdi ama zürriyetimdi ve bütün halkın içinde en temiz, en

doğru (kişi) idi.

398. Dedesi Onun yoluna baş koymuştu ve gece gündüz Ona bakardı.

399. (Hz. Peygamber) sekiz yaşına girdiğinde dedesi dünyadan göçtü.

400. Dedesi ölünce (amcası) Ebu Talib (Onu yanına) aldı. Yetim kalan

Hz.Peygamber artık onunla yaşamaya başladı.

401. Bir incinin sedeften dışarı düşmesi gibi O da dedesi ile annesinden

ayrı düştü.

402. Hz. Peygamber’in annesi bir ipek böceği gibi uçup gidince ipeği

boş kaldı.

403. Tıpkı Hüma kuşunun yumurtadan çıktıktan sonra yumurtanın boş

kalması gibi.

404. Ahmet, (amcası) Ebu Talip’le nice yıl yaşadıktan sonra on iki yaşı-

na bastı.

405. O, halka edeple söylerdi ve herkesi lütuf ile sevindirirdi.

406. O bütün ömrü boyunca hiç kimseye kin tutmadı ve bütün âlem

Onun dediklerini yapardı.

- 128 -

407. Kimseyle hiç lüzumsuz oyun oynamaz ve hiç kimseyle oturup boş

laflar etmezdi.

408. Allah, Onu âleme rahmet olarak ve günahkarlara da şefaat edici

olarak göndermişti.

409. O hilal (gibi olan Peygamber) on dört yaşına geldi ve “levlâke tâ-

cı”nı başına giydi.

410. Bir beyaz bulut Onun başı üstünde dururdu ve herkes bunu görürdü.

411. (O bulut) Hz. Peygamber nereye gitse Onun başı üzerinde durup

gölge olarak Onu güneşin sıcağından korurdu.

412. Alnında duran peygamberlik nuru karanlık gecede parıldardı.


hin) bitmez.


vat getir.


Kayan yıldıza yemin olsun ki. Arkadaşınız (Muhammed) yanıl-madı, sapmadı, aldanmadı. O kendi heva ve hevesiyle konuşmuyor. O, kendisine vahyedilen bir vahiyden başka bir şey değildir. Onu kendisine pek güçlü ve kuvvetli, o üstün akıl ve kemal sahibi olan (melek Cebrail) öğretti. Melek kendi aslî sûretine girip doğruldu. Đşte o zaman kendisi en yüce ufukta idi. Sonra yaklaştı da aşağıya iniverdi. Derken iki yay kadar veya daha yakın oluverdi. O da kuluna vahyetmek istediği her şeyi vahyetti. Gözlerinin gördüğünü kalbi yalan saymadı. Şimdi siz kalkmış da onun gördükleri hakkında şüphe edip kendisiyle münakaşa mı ediyor-sunuz? Onun bir başka inişini Sidretu’l-Müntehanın yanında görmüştü. Me’va cenneti de onun yanındadır. O dem ki Sidre’yi bir feyiz sarıyor, sardıkça sarıyordu... Peygamberin gözü kaymadı, şaşmadı, aşmadı da. Vallahi gördü, hem de Rabbinin âyetlerinden en büyüğünü gördü!

(Necm Suresi, 53/1-18)

415. Ey aşk ateşine yanan ve kendini sevdiğine âşık sanan kişi beri gel.

- 129 -

416. Şimdi (Muhammet) Mustafa’nın miracını ve mutluluk tâcını nasıl

taktığını işit.

417. Hem Allah’ın Ona ne lütuflarda bulunduğunu ve rahmet sofrasıyla

Onu nasıl doyurduğunu (işit)

418. Hem (Hz. Peygamber’in) göklerde nasıl dolaştığını ve Allah Teâ-

lâ’ya giden yolu nasıl bulduğunu (dinle).

419. Kesin bilgiyle sabittir ki, aynı zamanda Kadir gecesi olan bir pazar-

tesi gecesi,

420. Allah, Cebrail’e o gece, “Çabuk cennet’e gidip Burak’ı al getir”

(dedi).

421. Onu Habibime götür de Habibim ona binip arşımı dolaşarak beni

görsün, (dedi)

422. Ey Cebrâil! Kimseye söylemediğim sırları ben ona söyleyeyim.

423. Cebrail cennete vardığında orada birçok Burak’ın otladığını gördü.

424. (Onların) içinde bir Burak hiç yemiyor içmiyor ve hep ağlıyordu.

Onun hiç takati kalmamıştı.

425. (Cebrail Burak’a): “Gel seni sevdiğine götüreyim, yüreğinin sıkıntı-

sına merhem süreyim.” dedi.

426. O vakit Cebrail Burak’ı alıp hemen Hz. Ahmet’e geldi.

427. Ey (Muhammet) Mustafa! Allah sana mübarek gönlün hoş olması

için selam etti.

428. (Allah senin için) “Gelsin, misafir edeyim, arşımı dolaşsın ve beni

görsün” dedi.

429. Ey mutlu kişi! (Allah) “Ben Mustafa’dan razıyım, yanıma gelsin”

diye sana nurdan bir Burak gönderdi.

- 130 -

430. Ey (Muhammet) Mustafa! Gel göklere gidelim, (Çünkü) bütün gök

ehli orada seni beklemektedir.

431. Ey güvenilir (olan Muhammet)! Bu gece öyle bir gecedir ki bu

gecede sen doğruluğundan hiç şüphe olmayacak bir kesinlikte Al-

lah’ı açıktan açığa göreceksin.

432. Bu gece Allah hem perdeyi kaldıracak hem de cemâlini gösterecek.

433. Bu gecede en yüce makama ulaşılıp gizli sırlar ortaya çıkacak.

434. (Bu gece) sekiz cennetin kapısını açıp (Hz.Peygamber’in) yoluna

rahmet suyunu saçtılar.

435. O zaman gök yüzünden bir çok melek indi, bütün felekler de mutlu-

luktan dönmeye başladı.

436. Dünyanın sultanı (olan Hz. Muhammet) izzetle binince Burak he-

men kanadını açıp uçtu.

437. Kudüs’e doğru yola koyuldular ve çok kısa bir zamanda hemen

Kudüs’e vardılar.

438. Cebrâil der ki: “Ey Muhammet, burada in ki yer mübarek ayağını

öpsün.”

439. “Bu makamda iki rekat namaz kılıp Hak’tan ümmetini iste.”

440. O vakit, güvenilir olan Cebrâil ezan okudu ve Hz. Ahmet de geçip

imamlık etti.

441. O imam namazı bitirince güzel bir eda ile onlara selam verdi.

442. Peygamberlerin ruhlarının hepsi: “(Ey Muhammet) sen bize hem

kılavuz hem imam oldun” dediler.

443. (Sonra Hz. Peygamber) Kubbetü’s-Sahra taşına bastı ve ayak basar

basmaz taş kımıldadı.

- 131 -

444. Sahra’da, ucu göğe dayanmış nurdan bir merdiven olduğunu açık

bir şekilde gördü.

445. Burçlar feleğine ulaşıncaya kadar merdivenle göğe çıktılar.

446. Yaratılmışların en hayırlısı olan o büyük insan göğün ilk tabakasına

varınca orada çok acayip şeyler gördü.

447. Gök ehlinin hepsi Onu karşılayıp saygıyla, izzet ve ikramda bulun-

dular.

448. O, Yaratılmışların en hayırlısı, ulaştığı her gökte o gök ehli tarafın-

dan saygıyla karşılandı.

449. (Hz. Muhammet) Mustafa bütün gök katlarından geçip Hakk’a sena

ederek “Sidretü’l-Müntehâ”ya vardı.

450. (Hz. Peygamber) “Sidre”den geçmek isteyince, Cebrâil orada daha

ileriye geçemeyip üzüntülü bir şekilde kaldı.

451. (Hz. Peygamber Cebrâil’e) dostum, yoldaşım değil misin, beni yal-

nız bırakma, gel beraber gidelim (dedi).

452. O zaman Cebrâil: “Ey dolunay (gibi olan Muhammet) Allah herke-

se bir makam tayin etti” (dedi).

453. “Eğer ben buradan ileriye bir adım dahi atarsam baştan ayağa yana-

rım, ben ne yapayım, çaresizim” (dedi).

454. Hz. Ahmet o güzel hitabı duyunca Onun gönlü o an rahatladı.

455. Allah o zaman Hz. Peygamber’e tecelli ederek lütfedip Onu teselli

etti.

456. Hz. Peygamber Allah’a kavuşunca Allah Teâlâ Ona cemalini gös-

terdi.

- 132 -

457. (Allah Hz. Peygamber’e) Ey Muhammet ümmetine, cennete ger-

meyi hak edecek şekilde çalışmalarını nasihat et.

458. Onlara elli vakit namaz kılıp bana dua etmelerini söyle.

459. Bu namaz onlar için bir miraç ve başlarının mutluluk tacıdır.

460. Dünyanın sultanı: “Ey Allah’ım bu ümmetime çok gelir” dedi.

461. Hz. Peygamber namazın beş vakte indirilmesini diledi ve Hak ka-

tında Onun bu duası kabul oldu.

462-463. Allah Hz. Peygamber’e: “Ey Muhammet, ben seni tanıyorum,

sen beni görmeye doymazsın (ama) tekrar dünyaya dön ve ümmeti-

ni gaflet uykusundan uyandır” dedi.

464. Hz. Peygamber, Allah’ın emriyle Sidre’ye geldi, oradan Sahra’ya

indi.

465. Cebrail Burak’ı Onun önüne çekti, (Hz. Muhammet) Mustafa tekrar

bindi ve Burak uçtu.

466. Hz. Peygamber yeryüzüne inip halkı Đslam’a davet etti ve vefat

edinceye kadar da (bu işle) uğraştı.

467. Allah neyi farz ettiyse Hz. Peygamber onu hemen ümmetine tebliğ

etti.


hin) bitmez.


vat getir.


Size kendi aranızdan öyle bir Peygamber geldi ki zahmete uğra-manız ona ağır gelir.Kalbi üstünüze titrer, müminlere karşı pek şefkatli ve merhametlidir. Buna rağmen aldırmaz, yüz çevirirlerse, ey Resulüm!

- 133 -

de ki:"Allah bana yeter. O’ndan başka tanrı yoktur.Ben yalnız O’na da-yanırım. Çünkü O, büyük Arş’ın, muazzam hükümranlığın sahibidir."


470-471. Şimdi dünyanın sultanı, mürüvvet ve şefaat madeninin (kayna-

ğının) bu fani âlemi nasıl terk ettiğini ve insanlığın gönlüne düşen

ayrılık ateşini nasıl yaktığını dinle.

472. Ben bu manayı (Hz. Peygamber’in vefatını) anlatayım da (insanlı-

ğın) gözleri hemen gözyaşıyla dolsun.

473. Hz. Peygamber Mekke’den hicret edip Medine şehrine vardı.

474. Oraya yerleşip makam edindi ve ömrü orada son buldu.

475. Bütün iyi hasletlerle donanmış olan Hz. Peygamber altmış üç yaşı-

na basınca ömrünün sonuna ulaştı.

476. Ansızın, Celil olan Allah’ın habercisi Cebrail mescide geldi.

477. Cebrail: “Allah sana haber gönderdi ve ‘Bizim maksudumuz Mu-

hammet’tir’ dedi” dedi.

478. Hz. Ayşe: “Ey sevgili, derdin beni yaktı, yoksa (Allah) bizi burada

garip mi koyacak” dedi.

479. Hz. Peygamber Bilal’e: “Ey Bilal, seslen de ashabım gelsin” dedi.

480. Bilal o zaman seslenip sahabeleri mescide topladı.

481. Hz. Peygamber onlarla iki rekat namaz kılıp dua etti.

482. O vakit dünyanın sultanı (olan Hz. Peygamber) minbere çıkıp Al-

lah’a hamd u senâda bulundu.

483. (Ve ashabına dedi ki): “Biliniz ki dünya bâki değildir ve felek kim-

seye vefâ göstermez.”

- 134 -

484. Beş vakit namazınızı ihlasla kılınız ve Rabbinize secde edip yalva-

rınız.

485. Dünyada kimsenin hakkını yemeyiniz ve Allah’ın huzuruna kul

hakkıyla gelmeyiniz.

486. Kul hakkıyla gelen kimse orada mutlu olmaz, hiç gülmez ve hep

ağlar.

487. Ey ashabım! Kul hakkı yemekte fayda yoktur, kurtuluşu bulan kim-

se kul hakkı yemeyendir.

488. (Hz. Peygamber) ashabına bir müddet bu şekilde lütf ile nasihatler-

de bulundu.

489. Hakkın emrine tâbi olunuz ki yarın orada ben de size şefaatçi ola-

yım.

490. Şimdi gözyaşları içinde bir haber dinle: Hz. Peygamber mescidde

oturuyordu.

491. (Hz. Peygamber) orada otururken Cebrail gelip Ona: “Celil olan

Allah sana selam etti” dedi.

492. “Benden Ona selam olsun ve Onun murat ettiği her şey artık sona

ersin” dedi.

493. Cebrail bunları söyleyip tekrar gitti. (Hz. Muhammet) Mustafa da

Hz. Ayşe’nin evine vardı.

494. (Eve) varınca Onu şiddetli bir hastalık tuttu. Hz. Ayşe’de (bu du-

rumdan) çok korktu.

495. Hz. Ayşe: “Ey Sevgili! Derdin beni yaktı, yoksa bizi burada garip

mi bırakacaksın” dedi.

496. Hz. Fatıma bu sözleri işitince mübarek gözleri yaşla doldu.

- 135 -

497. Ağlayarak Hz. Peygamber’in yanına geldi ve yüzünü Onun ayağına

sürdü.

498. O sırada Bilal içeriye girerek: “Ey emin olan peygamber, namaz

vakti geldi” dedi.

499. Ey Bilal! Zayıfladım, takatim kalmadı, hafifleyemedim (üzerime

bir ağırlık çöktü).

500. (Hz. Peygamber) “Ebu Bekir benim yerime geçip imamlık etsin,

vekilim olsun.” dedi.

501. Bilal ayrılık üzüntüsüyle yüreğini dağlayıp ağlayarak Sahabelerin

yanına vardı.

502. Bilal Sahabeye, Hz. Peygamber’in hastalandığı için gelemeyeceğini

bildirdiğini, Ebu Bekir’in kendisinin yerine imamlık yapmasını is-

tediğini söyledi.

503. (Sahabeler) Bilal’in bu sözünü işitince her biri (üzüntüden) yüzleri-

ni yere kapadılar.

504. Bu üzüntüyle yüreğini dağlayan Ebu Bekir tekbir alıp, ağlayarak

mihraba geçti.

505. O müminlerin başı olan ve imanında hiçbir şüphe olmayan Ebu

Bekir, Hz. Muhammet’in fermanını yerine getirip mihraba geçti.

506. Ebu Bekir (kıyamda) el bağladıktan sonra (üzüntüden) titredi ve

ayakta duramadı.

507. Bunu gören (Hz. Muhammet) Mustafa sabredemeyip Ali’ye “Gel

koltuğuma gir dedi.

508. (Hz. Muhammet) Mustafa’nın sağ elini Ali, sol elini ise Đbn-i Abbas

tuttu.

- 136 -

509. (Onlar) saygıyla koltuğuna girip yavaş yavaş mescide getirdiler.

510. Hz. Peygamber oturduğu yerden usulünce Ebu Bekir’e tâbi oldu.

511. Yaratılmışların en hayırlısı namazını kılıp Ebu Bekir’e: “(Bundan

sonra sen) imam ol” dedi.

512. (Hz. Peygamber) “Ey Ali! Ayakta duracak halim kalmadı, gel kol-

tuğuma gir” dedi.

513. Ali ve Đbn-i Abbas (Hz. Peygamber’in tekrar koltuğuna girip birlik-

te Ayşe’nin evine geldiler.

514. Fatıma: “Benim canım babacığım, yüreğimin derdine derman olan

babacığım!” dedi.

515. Ey (Allah’ın) sevgilisi! Benzin niçin sarardı, yoksa bizi burada ga-

rip mi bırakacaksın, dedi.

516. Fatıma o an ah edip ağlayarak babasının boynuna sarıldı.

517. Hemen arkasından da Hasan ile Hüseyin gelip (Hz. Peygamber’in)

boynuna sarıldılar.

518. (Onlar) “Ey dede, bizi ne hâle koydun, yoksa bizi burada garip mi

bırakacaksın” dediler.

519. “Ey dede, biz sensiz yetim kalırız, ayrılığının ateşi bizi pek yaktı.”

520. (Hz. Peygamber) “Canım kuzularım (Allah’ın) dileği budur, artık

dedenizin dünyayı terk etmesi gerekiyor” dedi.

521. “Artık yüzüme doyuncaya kadar bakın çünkü ecel geldi ve bana

aman vermiyor.”

522. Hâl böyle iken Cebrail geldi ve (Hz. Peygamber’e) “Celil (olan

Allah) sana selam yolladı” dedi.

- 137 -

523. Allah hem hâlinizi sordu hem de “Sor bakalım Habibimin benden

bir isteği var mı, dedi.

524. (Hz. Peygamber) “Hak’tan ümmetimi dilerim, benim her zaman tek

dileğim budur” dedi.

525. Hak Teâlâ sana çok büyük lütufta bulundu ve günahkâr ümmetini

affetti.

526. Cebrail ile Hz. Peygamber mutlu bir şekilde söyleşirken Hak’tan

Azrail’e emir verilmişti.

527. (Hak Azrail’e) “Ey emin (olan melek) Habibim Mustafa’ya git, ona

lütuf ile söyle ve sözünü tut.”

528. Eğer sana izin verirse yanına gir, vermezse geri dönüp gel.

529. Azrail, Allah’ın emrettiği üzere, hemen (Hz. Peygamber’in) kapısı-

na geldi.

530. Fatıma: “Ey benim canım babacığım, derdimin dermanı olan sulta-

nım babacığım” dedi.

531. Đşte senden ayrılıyorum, ben ne yapayım, acaba seni bir daha nere-

de görebilirim?”

532. Hz. Peygamber ona: “Ey kızım (artık benim) yüzümü ancak kıya-

mette görebilirsin” dedi.

533. “Ben orada havuzumdan susuz ümmetime su vereceğim, seninle

orada buluşuruz” dedi.

534. Fatıma: “Seni orada da bulamazsam nerede bulurum?” dedi.

535. “Ey kızım! Đstersen beni o (hesap gününde günah ve sevapların

tartıldığı) terazinin yanında bulursun” dedi.

536. Fatıma: “Baba ben seni ya orada da bulamazsam?” dedi.

- 138 -

537. Hz. Peygamber: “O zaman Sırat’ta bulabilir, bana orada kavuşabi-

lirsin” dedi.

538. Babasının derdiyle yüreği dağlanan Fatıma ağlayarak kapıya vardı.

539. Fatıma kapıda Azrail’i görünce hürmet gösterdi ve titreyerek ona

selam verdi.

540. Azrail onun her dileğini yerine getirdim ve günahkar ümmetini af-

fettim” dedi.

541. (Hz. Muhammet) Mustafa bu sözü işitince Azrail’e “Ey tertemiz

(olan melek) içeri gel” dedi.

542. Emin olan Cebrail Azrail’i görünce yüreğin titredi ve hemen orta-

dan kayboldu.

543-544. Fatıma o esnada Hz. Peygamber’e gözyaşları içinde: “Ey gö-

zümün nûru, canım baba, dertlerimin dermanı olan baba” diyerek

feryat etti.

545. (Hz. Peygamber) Ali’ye, “Ey Ali Hakk’ın emridir beni sen yıka,

Đbn-i Abbas’a da, sen de su koy” dedi.

546. “Bana yemenî bezden kefen yapın ve lütfedip kimse bana bakma-

sın.”

547. Hz. Ayşe bu sözü işitince gözleri kanlı yaşlarla doldu.

548. Allah ona tecelli eyleyip (Hz. Peygamber’e): “Ey Muhammet, Ben-

den yana gel” dedi.

549. Aradan perde kalktı ve bir güneşin doğması gibi Allah’ın nûru gö-

ründü.

550. (Hz. Peygamber) bir kez Allah deyip canını teslim edince yer ve

gök, arş ve kürsi hep titredi.

- 139 -


hin) bitmez.


vat getir.


Onlar ki yanlarındaki Tevrat ve Đncil’de vasıfları yazılı o ümmî Peygambere tâbi olurlar. O Peygamber ki kendilerine meşrû şeyleri em-reder, kötülükleri yasaklar, kendilerine güzel ve hoş şeyleri mübah, mur-dar şeyleri ise haram kılar, üzerlerindeki ağırlıkları, sırtlarındaki zincirle-ri kaldırıp atar. Ona iman eden, onu destekleyen, ona yardımcı olan ve onunla beraber indirilen nûra tâbi olanlar var ya, işte felaha erenler on-lardır. De ki: "Ey insanlar! Ben sizin hepinize Allah tarafından gönderi-len Peygamberim. O ki, göklerin ve yerin hâkimiyeti O’na aittir. O’ndan başka ilah yoktur. Hayatı veren de, ölümü yaratan da O’dur. Öyleyse siz de Allah’a ve O’nun bütün kelimelerine iman eden o ümmî Nebîye, o Resule inanın. Ona tâbi olun ki doğru yolu bulasınız.

(Araf Suresi, 7/157-15)

553. Hz. Peygamber’in canı uçunca Allah’ın aynası oldu (Onun nûruyla

doldu).

554. Hasan ile Hüseyin (Hz. Peygamber’e): “Ey dede, ayrılığın ateşi bizi

pek yaktı, biz yetim kaldık” dedi.

555. Fatıma: “(Her insan gibi) arpa ekmeğini yiyen, aba giyen canım

baba” diyerek (ağlardı).

556. Bütün vahşi hayvanlar, kuşlar, cinler ve insanlar ölüm ayrılığından

dolayı kendi dillerince yas tuttular.

557. Kimisi aklını yitirmiş kimisi de (ayrılığın) ateşiyle yanmıştı.

558. Bu ayrılık ateşi kime uğradıysa uğradığı kişinin yüreğini parçaladı.

- 140 -

559. Dediler ki: “Çare nedir, ne yapmak lazım, Allah’ın emri doğrultu-

sunda hazırlanmak lazım.”

560. Sonra Đbn-i Abbas su döktü Ali ise Hz. Peygamber’i yıkadı.

561. Allah’ın takdirine boyun eğip (Muhammet) Mustafa’yı kabre koy-

dular.

562. O, cihanın sultanı (olan Allah’ın) sevgilisi (Hz. Muhammet) hani

nerede? O gidip yer altına gizlendi.

563. Gökyüzünün Dolunayı’nın yerde olması ve o burada yattığı sürece

senin mutlu olman revâ mıdır?

564-565. Ey Yâr! Bilesin ki ümmet olan böyle olmaz, gerçek ümmet,

gece gündüz kendini aşk yolunda yakıp kül eder ve (sevdiği) ne

derse onu yapar.

566. Ey cihan yok iken onu var eyleyip Ahmet’i de kendine seçilmiş in-

san yapan (Allah)!

667. (Hz. Muhammet) Mustafa’nın yüzü suyu hürmetine bize merhamet

edip günahlarımızı affet.

668. Lütfunun derecesine sınır ve rahmetinin ise sonu yoktur.

669. Bize iman ile Kur’an’ı yoldaş, peygamberler ile velileri hâldaş et.

670. Allah’a hamd ü senalar olsun ki bu kitap Onun yardımıyla tamam-

landı.

671. Ey dost! Bil ki (bu eserin) tamamlanış tarihini 917 olarak belirledik.

672. (Muhammet) Mustafa’nın rûhuna, âilesine, sahabelerine her sabah,

her akşam yüz bin kez salam olsun.

673. Allah Onun ümmetinden râzı olsun ve onların hepsine rahmet etsin.

- 141 -

574. Ey Gani (olan Allah, bu mevlidi) okuyanı, dinleyeni, yazanı Sen

rahmetinle bağışla ve koru.

-142-

BĐBLĐYOGRAFYA

AKSOY Hasan, “Türk Edebiyatında Mevlid”, DĐA, Ankara 2004, c.29, s.482-484

, “Türk Edebiyatında Mevlidler”, Türkler Ansiklopedisi, c.11, s.758-751

BAKIRCI Selami, Mevlid, Doğuşu ve Gelişmesi, Akademik Araştırmalar Yay., Đstan-

bul 2003

Büyük Türk Klasikleri, Ötüken-Söğüt Yay., Đstanbul, 1987, c.3, s.137-209

DURMUŞ Đsmail, “Arap Edebiyatından Mevlid”, DĐA, Ankara 2004, c.29, s.480-482

HÜSEYĐN VASSÂF, Mevlid, Süleyman Çelebi ve Vesiletü’n-necat, Haz. Cemal Kur-

naz-Mustafa Tatçı, Akçağ Yay., Ankara 1999

KINALI-ZÂDE HASAN ÇELEBĐ, Tezkiretü’ş-Şuarâ, Türk Tarih Kurumu Yay., An-

kara 1989, c.1, s. 368-380

ĐPEKTEN Haluk- ĐSEN Mustafa, “16. Asır Edebiyatı”, Türk Dünyası El Kitabı,

TKAE Yay., Ankara 1992, c.3, s. 130-157.

ĐPEKTEN Haluk - ĐSEN Mustafa – TOPARLI Recep – OKÇU Naci - KARABEY

Turgut, Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı Đsimler Sözlüğü, Kültür ve Turizm Ba-

kanlığı Yay. s.98-100

ĐPEKTEN Haluk, Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, Dergâh Yay., Đstanbul,

1994

MAZIOĞLU Hasibe, "Türk Edebiyatında Mevlid Yazan Şairler", Türkoloji Dergisi, VI

/ 1, s.31-62, Ankara 1974

MENGĐ Mine, Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Akçağ Yay., Ankara 2003

ÖZCAN Nuri, “Mevlid Mûsikisi”, DĐA, Ankara 2004, c.29, s.484-485,

ÖZEL Ahmet, “Mevlid”, DĐA, Ankara 2004, c.29, s.475-478

PALA Đskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Akçağ Yay., Ankara 1995

PEKOLCAY Necla, Mevlid, Süleyman Çelebi, Sufi Kitap, Đstanbul 2005

, Türkçe Mevlid Metinleri, ĐÜ Edebiyat Fakültesi, Doktora Tezi (basıl-

mamış), 1950

ŞEKER Mehmet, “Osmanlılarda Mevlid Törenleri”, DĐA, Ankara 2004, c.29, s.479-

480

-143-

ŞENTÜRK Ahmet Atilla –KARTAL Ahmet, Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Dergâh Yay.,

Đstanbul 2005

TĐMURTAŞ Faruk Kadri, Mevlid, Süleyman Çelebi, MEB 1001 Temel Eser, Đstanbul

1970

USLU Mustafa, Mevlid, Süleyman Çelebi, Sevgi Yay., Đstanbul 2006

DĐĞER KAYNAKLAR

DĐLÇĐN Cem, Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, TDK Yay., Ankara 1997

LEVEND Âgah Sırrı, Edebiyat Tarihi Dersleri, Kanaat Kitabevi, Đstanbul 1941

T.C. MARMARA ÜNĐVERSĐTESĐ TÜRKĐYAT ARAŞTIRMALARI...

Documents

Transcript of T.C. MARMARA ÜNĐVERSĐTESĐ TÜRKĐYAT ARAŞTIRMALARI...