TARİHİ, KÜLTÜRÜ VE SANATIYLA EYUPSULTAN SEMPOZYUMU...

E Y Ü P S U L T A N S E M PO Z YU M U

TARİHİ, KÜLTÜRÜ VE SANATIYLA ••

EYUPSULTAN SEMPOZYUMU

IX TEBLiGLER

EYÜP BELEDiYE Sİ KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜGÜ

Tel: (0212) 563 16 65- 616 00 98

Fax: (O 212) 616 00 78

http: www.eyup.bel.tr

e-mail: [email protected]

I X.

T . A R H K Ü L T Ü R Ü V E

EYÜP BELEDİYESİ KÜL TÜR YA YI NLAR!

35

GENEL YÖNETIM,

AHMET MALA TY ALI

YAYlN SORUMLUSU,

İRFAN ÇALIŞAN

GRAFIK T ASAR! M,

Y AZIEVi İLETiŞiM HİZMETLERİ 0212518300.6

BASKL

FSF PRİNTİNG HOUSE 0212 690 89 89

BASILDIGI YER,

İSTANBUL

BASKI TARIHL

ARALIK 2005

ISBN,

975-6087-02-1

Eyüpsultan Sempozyumu kitabında kul/andan,

tebliğ sahiplerine ait olanlar dışındaki görsel malzemeler

Eyüp Belediyesi, Kazım Zaim ve Yazıevi İletişim Hizmetleri arşivlerine aittir.

Kitaptaki tüm yazıların ve görsel malzemelerin

yayın hakkı Eyüp Belediyesi'ne aittir.

Bir başka yerde izinsiz olarak yayınlanamaz ve kullanılamaz.

Y L A

T A R ‹ H ‹ K Ü L T Ü R Ü V E S A N A T I Y L A

EYÜP’TEK‹ MÜSTAK‹L VAKIF KÜTÜPHANELER‹N‹N

M‹MAR‹S‹(GENEL B‹R DE⁄ERLEND‹RME)

Dr. Ayfle YET‹fiK‹N KUB‹LAY

Z

1965 y›l›nda ‹stanbul’da do¤du. Orta ve Lise ö¤renimini Bak›rköy Lisesi’nde tamamlad›. 1982-1986 y›llar› aras›nda ‹stanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi,

Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü, Sanat Tarihi Ana Bilim Dal›’nda ö¤renim gördü. ‹TÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Bilim Dal›’nda,

1986-1990 y›llar› aras›nda yüksek lisans, 1990-1998 y›llar› aras›nda ise doktora yapt›. Prof.Dr. Afife Batur yönetiminde gerçeklefltirdi¤i Yüksek lisans tezi “Türk Resminde Mimari Ögeler, Minyatürden 1920’lere Kadar“,

doktora tezi ise “XVIII. ve XIX. Yüzy›l ‹stanbul Kütüphanelerinin Mimarisi“ ad›n› tafl›maktad›r.Halen, özel sektörde sanat galerisi yöneticili¤i yapmakta olup,

Dünden Bugüne ‹stanbul Ansiklopedisi’ne yazd›¤› makalelerin yan›s›ra yay›nlanm›fl makaleleri ve bildirileri vard›r.

246

Vak›f yoluyla kurulmufl sosyal ve e¤it-sel ifllevli kurulufllar aras›nda önemli biryere sahip olan kütüphanelerin, Osmanl›mimarisinde müstakil yap›lar fleklinde, ti-polojik aç›dan yeni bir yap› tipi olarakkarfl›m›za ç›kmalar›, ancak 17. yüzy›l›nikinci yar›s›ndan itibaren olmufltur. As›lgeliflimini 18. ve 19. yüzy›llar aras›nda bu-lan bu yap›lar, günümüzde okuyucuyahizmeti amaçlayan kütüphanecilik anlay›-fl›n›n aksine, kitab›n veya koleksiyonunkorunmas›n› esas alan bir yaklafl›mla mey-dana getirilmifllerdir. Bânileri/ kurucular›taraf›ndan, kitaplar›n korunmas›na iliflkinkesin olarak belirlenmifl kurallar çerçeve-sinde haz›rlanm›fl vak›f senetleriyle idareedilen bu kurulufllar›n tasar›m süreçlerindeve özellikle de planlar›nda, koleksiyonunkorunaca¤› yerlere uygun çözümlemelerbelirleyici faktör olarak karfl›m›za ç›kmak-tad›r.1

Vakf etme yöntemiyle kurulmufl olanOsmanl› kütüphanelerinin geçmifli 15.yüzy›la kadar inmektedir. “ Allah’›n r›zas›-n› kazanma niyetiyle ”, kamu hizmeti gö-recek bir amaca yönelik olarak kurulan va-k›f yap›lar› içerisinde yer alan kütüphane-lerin kurulufl amac›n›n temelinde, “dinedayal› toplumsal düzeni kurmak ya da ya-flatmak ” yatmaktad›r.2

Eski bir kütüphane katalo¤unda bilim-sel kitaplar›n kaybolmamas›n›n amac›, “ il-

mi eserlerle ilgilenip onlara itina etmek,onlar› kendi hallerine b›rak›p yok olmala-r› için de¤il, okunup ihya edilmeleri içinbize gerekli olmufltur. Bu gayret dini ihyaetmek oldu¤u için sevab› çok mükafat› he-saps›zd›r.” fleklinde aç›klanm›flt›r.3 Buamac› gerçeklefltirmek için cami ve med-rese say›s›n› artt›rmak, amaca hizmet ede-cek kitaplar› toplamak ve kurulan / kurula-cak olan vak›f kütüphaneleri yoluyla dahagenifl kitlelere sunmak, hem kamuya / hal-ka hizmet etmek hem de Allah’›n r›zas›n›kazanma amac› gerçekleflmifltir.

Burada genel hatlar›yla k›saca tan›tma-ya çal›flaca¤›m›z kütüphaneler, kütüphaneyapt›rma ve vakf etme gelene¤i aç›s›ndanzengin bir semt olan Eyüp ilçesi dahilindebulunan müstakil ve ba¤›ms›z vak›f kütüp-hanelerini içermektedir. Müstakil ve ba-¤›ms›z kütüphane nitelemesi burada; yal-n›zca kütüphane ifllevini yerine getirmekamac›yla infla edilmifl, kendilerine ait birbina içinde hizmet veren yap›lar› kapsa-maktad›r.

Bu ba¤lamda, Eyüp ilçesi dahilindemüstakil vak›f kütüphaneleri nitelemesineya da s›n›flamas›na uygun yaln›zca üç adetkütüphane mevcuttur. Bunlar s›ras›yla HHaa--cc›› BBeeflfliirr AA¤¤aa KKüüttüüpphhaanneessii,, HHüüssrreevv PPaaflflaaKKüüttüüpphhaanneessii vvee HHaassaann HHüüssnnüü PPaaflflaa KKüü--ttüüpphhaanneessii’’dir.

Bu noktada incelememizin niteli¤ine

E Y Ü P S U L T A N S E M P O Z Y U M U I X

1 ‹stanbul’da müstakil olarak inflaadilmifl kütüphane yap›lar› kronolojikolarak flöyledir : Çemberlitafl’ta Köp-rülü Mehmet Pafla (1661), Saraç-hane’deki Amcazade Hüseyin Pafla(1700), Beyaz›t’ta Çorlulu Ali Pafla(1709), fiehzadebafl›’nda fiehit AliPafla (1715) ve Damad ‹brahim Pafla(1720), Topkap› Saray› içinde III.Ahmet (1719), Üsküdar’da Ahmediye(1722) ), Hac› Selim A¤a (1782) veAziz Mahmud Hüdai Efendi(1899/1900), Davutpafla’daHekimo¤lu Ali Pafla (1735), Ayasof-ya içinde Ayasofya (1740), Sultan-hamam’da Aflir Efendi (1741),Eminönü Bahçekap›’da Hamidiye(1780), Vefa’da At›f Efendi (1741),Fatih Camii avlusunda Fatih (1742),Ca¤alo¤lu’nda Hac› Beflir A¤a(1744/45) ve Esad Efendi (1848),Nuruosmaniye (1755), Laleli’deRag›p Pafla (1763), Fatih Çarflam-ba’da Murad Molla (1775), Beyo¤-lu’nda Halet Efendi (1819),Yedikule’de Küçük Efendi Manzûmesi(1825?), Eyüp’te Hac› Beflir A¤a(1734/35), Hasan Hüsnü Pafla(1896) ve Hüsrev Pafla (1741)Kütüphaneleri. Bu listeye ayr›cagünümüze ulaflmayan, sadece temelkal›nt›s› fleklinde kalm›fl E’bul Hüda veÜsküdar Sultantepesi’ndeki Mirza-zâde Mehmed Efendi Kütüphanelerinide (yaklafl›k 1730) katmak gerekir.

2 Meral Alpay, “De¤iflen Kütüp-hane Anlay›fl› ve Münif Pafla“, TTüürr--kkiisscchhee MMiisszzeelllleenn.. RRoobbeerrtt AAnnhheeggggeerr AArr--mmaa¤¤aann››, Varia Turcica IX, EditionsDivit Press, s. 19 Ins.Françoisd’Etudes Anatoliennes 1987, s. 19

3 ‹. E. Erünsal, TTüürrkk KKüüttüüpp--hhaanneelleerrii TTaarriihhii IIII, KKuurruulluuflflttaann TTaann--zziimmaatt’’aa KKaaddaarr OOssmmaannll›› VVaakk››ff KKüüttüüpp--hhaanneelleerrii.. Atatürk Kültür MerkeziYay., Ankara 1988, s. 280

Resim 1. Çemberlitafl

Köprülü Mehmed Pafla

Kütüphanesi

247


4 ‹. Erünsal, yyaaggee..,, s. 19

uyan bu üç kütüphanenin tan›mlamalar›nageçmeden önce, ‹stanbul ölçe¤inde yeralan vak›f kütüphanelerinin genel de¤er-

lendirmelerine ana hatlar›yla bakmak ye-rinde olacakt›r.

Fetih öncesi ve sonras›nda, ‹stanbul’daveya imparatorluk s›n›rlar› içinde bulunandi¤er yerleflim yerlerinde, dini ve sosyalamaca hizmet eden birçok kurumun bün-yesinde, vak›f yoluyla kurulmufl kütüpha-ne say›s›n›n fazla oldu¤u görülmektedir.Ancak tüm bu kütüphaneler bir yap› için-de veya bir yap›ya ba¤l› olarak ya da ev-lerde, ço¤unlukla bir oda, bir dolap veyabir raf fleklinde vakf edilmifl örneklerdir.

Genel olarak , ‹stanbul’da kurulan ilkkütüphanenin Eski Saray’daki kütüphaneoldu¤u kabul edilirken; Eyüp Külliyesi’ndekurulan kütüphane de, 990 H./ 1582 tarih-li bir vak›f kayd› kopyas›nda içinde bir ha-zine-i kütübden söz edilmesi dolay›s›yla,ilk vak›f kütüphanesi olarak kabul edil-mektedir.4

1661 y›l›nda dönemin sadrazam› Faz›lAhmed Pafla taraf›ndan, babas› KöprülüMehmed Pafla ad›na Çemberlitafl’ta yapt›-r›lm›fl olan Köprülü Mehmed Pafla Kütüp-hanesi ise yaln›zca kitapl›k ifllevi için ta-sarlanm›fl müstakil kütüphane yap›lar›n›nilk örne¤idir. (RES‹M 1)

Mimari alandaki bu yeni yap› tipinin ‹s-tanbul genelindeki kent içi da¤›l›m›na ba-k›ld›¤›nda, tarihi yar›madada sur içindeyo¤unluk kazand›klar›, sur d›fl›nda iseEyüp ve Üsküdar’da topland›klar› gözlen-mektedir. Kent içindeki konumland›r›lma-lar›nda ço¤unlukla ana arterlerde, geçmifldönemlerde yap›lm›fl yap›lar›n yak›nlar›n-da, özellikle de bir baflka e¤itim kurumuolan medrese ve s›byan mekteplerinin ya-n›na veya yak›n›na infla edilmifl olmalar›dikkati çeker. 18. yüzy›lda yap›m› fazlala-flan di¤er vak›f bina türleri aras›nda yeralan medrese ve s›byan mekteplerinin ifl-levsel aç›dan kütüphanelere yak›n olmas›ve birbirlerini tamamlamalar› aç›s›ndan buola¤and›r.

Tamamen vak›f yoluyla kurulmufllar,bânilerin düzenledi¤i vakfiyelerde yer

Resim 2. III. Ahmet Kütüphanesi

Resim 3. Ahmediye Kütüp-hanesi, Üsküdar

248

alan flartlar dahilinde yönetilmifllerdir.Yerleri, konumlar›, personel say›lar›, sahipolmalar› gereken vas›flar›, idari aç›dan ya-p›lmas› gerekenler, koleksiyon say›s›, ki-taplar›n kullan›lmas›-korunmas› ve ona-r›mlar›yla ilgili flartlar gibi özellikler vakfi-ye senetlerinde aç›k ve ayr›nt›l› olarak be-lirtilmifltir. Vak›f kurulmas› ve iflletilmesiiçin kurucular›n yeterli gelir kaynaklar›nasahip olmas› gerekti¤inden bâniler ço¤un-lukla sadrazam, dârüssaâde a¤as›, fleyhülis-lam gibi devlet yönetiminde ileri gelen ki-fliler olmufltur. Devrin padiflahlar› taraf›n-dan yapt›r›lm›fl olan kütüphaneler ise yal-n›zca dört adet ile s›n›rl› kalm›flt›r. Bunlar;Topkap› Saray› içinde bulunmas› nedeniy-le ayn› zamanda bir saray kütüphanesi ol-ma özelli¤ini de tafl›yan III. Ahmet Kütüp-hanesi (RES‹M 2) , Sultan Mahmut’unyapt›rm›fl oldu¤u Ayasofya ve Fatih kütüp-haneleri ile Sultan I. Abdülhamid’in Bah-çekap›’da yer alan külliyesine dahil Hami-diye Kütüphanesi’dir.

Kütüphanelerin kendilerine ait binalar-da hizmet vermeye bafllamalar›, mimarialandaki yeni tipolojik oluflumu da bera-berinde getirmifltir. Böylelikle kitapl›k ya-p›lar› kent ölçe¤inde, iç mekân ve kütleselyönden de vurgulanm›fl olur.

Günümüzün kütüphanecilik anlay›fl›n-da okuyucuya hizmet esas iken bu kuru-lufllarda kitaplar›n korunmas› esas olmufl-tur. Bu nedenle kütüphanelerin tasar›m sü-recinde, mimari düzenlemelerinde veplanlar›nda tamamen kitab›n okunmas›nave korunmas›na yönelik çözümlemeleringetirildi¤i gözlemlenir. Nitekim ‹stanbuldahilinde yer alan kütüphanelerin planla-r›nda ve konumland›r›lmalar›nda, kitapla-r›n sakland›¤› depo olan hazine-i kütübünyerlefltirilmesinde her bir yap›da farkl› uy-gulamalar gözlenmektedir.5

Kent dokusu içinde, yer ald›klar› yerle-re göre de farkl›l›k gösterirler. Etraf›ndabirkaç yap›n›n bir araya gelmesiyle olufl-mufl kütüphane merkezli manzûmeler flek-

lindeki küçük külliyeler olarak ya da di¤erkülliyeler dahilinde ama kendi müstakilyap›lar›nda, bazen de eski bir camiye bi-tifltirilmifl flekilde yerlefltirilmifllerdir. Bunagöre; kütüphanelerin infla edildikleri vedahil olduklar› yere göre konumland›r›l-malar›na bak›ld›¤›nda, üç ana gruptanbahsedilebilir.

‹lk grup bir külliyeye veya bir manzû-meye dahil olan külliye kütüphaneleridir.Bu kütüphaneler, dahil olduklar› külliye-den adeta ba¤›ms›z bir yap› gibi düflünül-müfller, ço¤unlukla kendilerine ait bir avluveya bir bahçe içinde yer al›rken, bazende bir duvar arac›l›¤›yla, sokaktan veya di-¤er yap›lardan -mümkün oldu¤u ölçüde-uzaklaflt›r›lmak istenmifllerdir. Buradakiamaç sessiz ve sakin bir ortamda çal›flma-


5 Daha genifl de¤erlendirmeler içinBkz. Ayfle Yetiflkin Kubilay..,, XXVVIIIIII..vvee XXIIXX.. YYüüzzyy››ll ‹‹ssttaannbbuull KKüüttüüpp--hhaanneelleerriinniinn MMiimmaarriissii.. ‹TÜ SosyalBilimler Enstitüsü, Sanat TarihiBilim Dal› Yay›nlanmam›fl DoktoraTezi, ‹stanbul 1998 ; ayn› yazar

“18 ve 19. Yüzy›l ‹stanbul Vak›fKütüphaneleri Üzerine Tipolojik BirDe¤erlendirme ““.. OOssmmaannll›› MMiimmaarr--ll››¤¤››nn››nn 77 YYüüzzyy››ll›› ““UUlluussllaarraarraass›› BBiirrMMiirraass ““ UUlluussllaarraarraass›› KKoonnggrree ((2255--2277KKaass››mm 11999999)) BBiillddiirriilleerr, Yap›-En-düstri Merkezi Yay., ‹stanbul 2000,s. 149-153

249

Resim 4. Fatih Kütüpha-nesi’nin camiye eklendi¤ibölüm

Resim 5. ÇemberlitaflKöprülü Mehmed PaflaKütüphanesi

y› sa¤lamakt›r. Hekimo¤lu Ali Pafla, Ah-mediye (RES‹M 3), Amcazade HüseyinPafla ve Damat ‹brahim Pafla Kütüphanele-

ri örnek olarak verilirken Eyüp’teki Hac›Beflir A¤a Kütüphanesi de bu gruba dahil-dir.

‹kinci grup, bir yap›ya ba¤l› veya bitiflikkütüphanelerdir. Var olan bir yap›ya ek-lemlenmifl örnekleri kapsar. Fatih Ca-mii’ne ba¤lanan Fatih Kütüphanesi (RE-S‹M 4) ile Ayasofya’n›n içine eklenenAyasofya Kütüphanesi tipik örneklerdir.

Herhangi bir yap›ya ba¤l› olmaks›z›n,kendilerine ait bir bahçe içinde tek bir ya-p›dan oluflan ba¤›ms›z veya müstakil kü-tüphaneler üçüncü ve son grubu oluflturur-lar. Gürültüden uzak, rahat ve sessiz çal›-fl›labilmesi için kendilerine ait bahçe için-de infla edilen bu yap›lara örnek olarak,Köprülü (RES‹M 5), Aflir Efendi, ve At›fEfendi Kütüphaneleri verilebilir. Konu da-hilinde incelenen Hüsrev Pafla Kütüpha-nesi ile Hasan Hüsnü Pafla Kütüphanesibu gruba girer.

Kütüphaneleri, tipolojisi aç›s›ndan dadört gruba ay›rmak olas›d›r:

‹lk kütüphaneler, tek kubbeli cami pla-n›n› yineleyen tek hacimli, tek kubbeli veson cemaat yerini and›ran bir ön giriflmekân›na sahip yap›larken (örne¤in Köp-rülü Kütüphanesi (RES‹M 6), AmcazadeHüseyin Pafla Kütüphanesi, AhmediyeKütüphanesi), 18. yüzy›l bafllar›nda bu ge-leneksel flemadan ayr›larak, kendine özgüyeni flemalar›n elde edildi¤i ikinci bir grupile karfl›lafl›l›r: Kubbeli kare mekân, tonozile örtülü dikdörtgen bir ek mekân›n ek-lenmesiyle geniflletilmifltir. Tipik uygula-mas›n› Köprülü Kütüphanesi’nde gördü-¤ümüz ilk örneklerdeki son cemaat yerimodelindeki girifl hacmi, burada yerini ka-pal› tonozlu bir mekâna b›rakm›flt›r. Nite-kim konumuz dahilinde incelenen HüsrevPafla Kütüphanesi’nin kubbeli odas›nda veHasan Hüsnü Pafla Kütüphanesi’nde buuygulamay› görebilece¤imiz örnekler ara-s›ndad›r. Bu tip kütüphanelerin bir di¤erortak özellikleri ise çok hacimli olmalar›-d›r. fiehit Ali Pafla (RES‹M 7), Aflir Efendi,


250

Resim 6. Çem-berlitafl Köprülü

Mehmed PaflaKütüphanesi Plan›

Resim 7. Vefa,fiehit Ali Pafla

Kütüphanesi Plan›

Ayasofya, Hamidiye, Üsküdar Hac› SelimA¤a Kütüphanesi di¤er örnekler aras›ndasay›labilir.

Üçüncü gruba giren örneklerde, kubbe-li kare mekân, üç yanda eyvan benzeridikdörtgen tonozlarla geniflletilerek mer-kezi konuma getirilmifltir. fiehzade Ca-mii’nin yonca fleklindeki plan›na benze-yen bu uygulamada yar›m kubbeler yerinitonozlara b›rakm›flt›r. Aralar›nda FatihKütüphanesi, Rag›p Pafla ve Murat MollaKütüphanesi gibi örneklerin yer ald›¤› bumerkezi mekânl› kütüphaneler, plan aç›-s›ndan, genel olarak di¤er kütüphanelerinen geliflmifl ve ilginç örneklerini sunarlar.(RES‹M 8)

Dördüncü ve son grup ise, Nuruosma-niye ve At›f Efendi Kütüphaneleri ile tem-sil edilirken ayn› zamanda, gerek di¤er ör-neklerden farkl› olarak ele al›nan planla-r›nda ve örtü sisteminde, gerekse ayr›nt›-lar›nda, infla edildikleri dönemin tipik vehatta unique örneklerini olufltururlar.Merkezi mekân anlay›fl› burada da kulla-n›lmakla birlikte, eliptik veya oval planla-r› ile de¤iflik olarak çözümlenmifl tonozörtülerinde aç›k bir Barok vurgusu görülür.(RES‹M 9)

Yukar›da ana hatlar›yla tan›t›lmaya ça-l›fl›lan vak›f kütüphanelerini, 18. yüzy›lOsmanl› mimarisinde yepyeni modelleryaratma potansiyelinin ortaya konuldu¤u-nu belgeleyen örnekler olarak da de¤er-lendirmek olas›d›r.

HACI BEfi‹R A⁄A KÜTÜPHANES‹Eyüp’teki üç kütüphaneden ilki Baba

Haydar Mahallesi, Balc› yokuflunda yeralan Hac› Beflir A¤a Kütüphanesidir. Man-zûme, dârülhadis, kütüphane, s›byan mek-tebi ve çeflmeden oluflmaktad›r.

Sultan III. Ahmet ve I. Mahmut devirle-rinin dârüssaâde a¤as› olan (Hac›) BeflirA¤a taraf›ndan ‹stanbul’da yapt›r›lan ikimanzûmeden biridir. Beflir A¤a’n›n Ca¤a-

lo¤lu’nda yer alan külliyesi d›fl›nda Medi-ne ve Zifltovi’de de külliyesi vard›r. Bu kül-liyelerin medreselerinde birer kütüphanebulunmaktad›r.

Dârülhadis’in, “Câmi-i ilm-i amel dâr-›hadîs-i zîbâ” olarak düflülmüfl kitabesinegöre, manzûme 1147 H. / 1734-35 y›l›ndainfla edilmifltir. 18. yüzy›lda kurulmufl baz›büyük vak›f kütüphanelerinde görülen bir-den fazla hâf›z-› kütübün görevlendirilme-si özelli¤i, Hac› Beflir A¤a Kütüphane-si’nde de uygulanm›flt›r. Kitaplar› koru-makla görevli olan hâf›z-› kütüb göreviiçin, ikisi medrese talebelerinden olmaküzere toplam üç kiflinin görevlendirilmesi,böylesine küçük çaptaki bir kütüphaneiçin ilginçtir. Kitaplar›n d›flar›ya ç›kar›l-mas› ve daha da ileri gidilerek medreseiçinde dahi dolaflt›r›lmas› kesinlikle yasak-lanm›fl oldu¤undan, kütüphanenin her günaç›k olmas› flart› getirilmifltir. Kataloglamaiflini yapacak olan katib-i kütüp, bevvap veferrafl›n medrese talebeleri içinden atan-mas› istenmifltir. Kütüphane görevlilerinin


251

Resim 8. Fatih Kütüp-hanesi Plan›

a¤›rl›kl› olarak medresede ö¤renim görentalebeler aras›ndan seçilmesi, ö¤renimgördükleri ve bar›nd›klar› yere ba¤l›l›k vesorumluluklar›n› yerine getirmeleri aç›s›n-dan dikkat çekicidir.

Yayvan kemerli bir kap› ile bir avluyageçilir. Bat›da çeflme ve s›byan mektebi

bulunur. Merdivenle ç›k›lan darülhadisinL fleklinde yerlefltirilmifl sekiz odas› vard›r.Do¤u ucunda ise dershane yer al›r.

HÜSREV PAfiA KÜTÜPHANES‹Eyüp’te yer alan ikinci ve bugün en iyi

durumda olan Hüsrev Pafla Kütüphanesiise Merkez Mahallesi’nde, Bostan ‹skelesiSoka¤› üzerinde, Hüsrev Pafla Türbesi’ninkarfl›s›nda, türbe, tekke, çeflmeden olufl-mufl küçük bir 19.yüzy›l külliyesine aittir.6

(RES‹M 10)Küçük çaptaki külliyenin türbesi kütüp-

hanenin karfl›s›nda, tekkenin dervifl hücre-leri Boyac› Soka¤›’n›n bat›s›nda, çeflme vedi¤er yap›lar ise kütüphanenin arkas›ndayer almaktad›r.

Kütüphanenin, kitabesi olmad›¤›ndanyap›m tarihi kesin olarak söylenememeklebirlikte, genel olarak girifl kap›s›n›n üstün-de tafla oyulmufl olan 1255 H. /1839 tarihiesas al›nmaktad›r.

Vakfiyesi 1270 H./1853-54 tarihindedüzenlenmifl olan kütüphanenin koleksi-yonunu oluflturan kitaplardaki vak›f mü-hürleri ise 1271 H./ 1855-56 tarihini tafl›-maktad›r. Hüsrev Pafla vakfiyesinde 1015cilt kitab›n “talebe-i ulûm ve sâir erbâb-›istifade” için ba¤›fllad›¤›n› belirtmektedir.Katalo¤u, Defter-i Kütübhâne-i HüsrevPafla ad›yla bas›lm›flt›r. Kitaplar 1957 y›-l›nda Süleymaniye Kütüphanesi’ne nakle-dilmifl, bina bir süre Halk Kütüphanesiolarak kullan›lmaya devam etmifltir. 1999y›l›ndan beri ise bofltur. 7

Sultan III. Selim, II. Mahmut ve Abdül-mecid dönemlerinde çeflitli devlet görev-lerinde bulunmufl ve sadrazaml›k yapm›flolan Hüsrev Mehmed Pafla (1756 ?-1855),Çavuflbafl› Said Efendi’nin kölesi olup, da-ha sonra Enderun’a kabul edildi. Sultan III.Selim devrinin ›slahat taraftarlar› aras›ndayer ald›. II. Mahmud döneminde ise yeniorduyu kurmak üzere seraskerlik makam›-na getirildi. Çeflitli yerlerde valilik, seras-


6 Kütüphaneninmimar›n›n kim oldu¤u bilin-memektedir, ancak BehçetÜnsal kütüphaneleri plan-lar›ndan yola ç›karak in-celedi¤i makalesinde yap›n›nmimar›n›n yabanc› ola-bilece¤i yolunda bir görüflbildirir. Ancak bunu neyedayanarak yapt›¤›konusunda bir bilgi yoktur.Bkz. Behçet Ünsal, “ TürkVakf› ‹stanbul Kütüp-hanelerinin Mimari Yön-temi “. VVaakk››ffllaarr DDeerrggiissii, S.18 (1984), s. 95-124 Yap›,tipik bir Tanzimat dönemiyap›s› olup ampir üslup-tad›r. 1831-1852 y›llar›aras›nda Ebniye HassaMüdürü olarak AbdülhalimEfendi’nin görev yapt›¤›belirtilmelidir.

7 N. Bayraktar., “ 19. Yüz-y›lda Vak›f KütüphaneGelene¤inden Örnekler ““,, OOss--mmaannll›› DDeevvlleettiinnddee BBiilliimm KKüüllttüürr vveeKKüüttüüpphhaanneelleerr (Haz. Ö. Bayramvd.), Türk Kütüphaneciler Der-ne¤i Yay., Ankara 1999, s. 85 ;R. Tûba Çavdar., TTaannzziimmaatt’’ttaannCCuummhhuurriiyyeett’’ee KKaaddaarr OOssmmaannll››KKüüttüüpphhaanneelleerriinniinn GGeelliiflfliimmii.. ‹Ü.Sosyal Bilimler Enstitüsü Kütüp-hanecilik Bölümü, Bas›lmam›flDoktora Tezi, ‹stanbul 1995, s.14-15 ; Günay Kut- NedretBayraktar (Haz.)., YYaazzmmaa EEsseerr--lleerrddee VVaakk››ff MMüühhüürrlleerrii, Kültür veTurizm Bakanl›¤› Yay., Ankara1984, s. 98.

Resim 9. Vefa, At›fEfendi Kütüphanesi

Plan›Altta, Resim 10.

Hüsrev Pafla Kütüp-hanesi, ana cephesi

252

kerlik, 1811-18 ve 1822-27 y›llar› aras›ndaiki kez kaptan-› deryal›k yapt›. Asakir-iMansure-i Muhammediye seraskeri olarakyönetimde büyük a¤›rl›k kazanm›fl ve1839 y›l›nda sadrazam olmufltur. Ancakbüyük bir otoritesi olmas›na karfl›l›k 1837y›l›nda seraskerlik görevinden azledi-lmifltir. Sultan Abdülmecid’in acemili¤in-den yararlanarak tekrar devlet kat›ndasadrazam olarak görev bafl›na geldiyse deTanzimat’›n ilan›yla görevden al›nd›. Gö-revi süresince devlet kat›nda mutlak birnüfuz ve kudret sahibi olmufltur.8

Hüsrev Pafla, di¤er baz› vakfiyelerde degörülece¤i üzere, d›flar›ya kitap ç›kar›lma-s›n› yasaklam›fl, hâf›z-› kütübleri okuyucu-lara hizmetin yan›nda, kitaplar›n koruma-s›yla da görevlendirmifltir. Görevlendiri-len üç hâf›z-› kütübün maafllar›, yüksek tu-tulmufltur.

Enine dikdörtgen bir alan› kaplayan kü-tüphane üç basamak ile zeminden yüksel-tilmifl, yaklafl›k 13 x 13.50 m. ölçüsünde-dir. Plan aç›s›ndan çok mekânl› tiptedir.Cephede yer alan ana girifl kap›s›ndan, ya-p›y› ana aks boyunca kat eden bir korido-ra geçilir. Kare planl› ve kubbeli mekânlarbu koridora aç›lmaktad›r. (RES‹M 11)

Girifl yönüne göre sol tarafta arka arka-ya yerlefltirilmifl iki mekân vard›r. Pandan-tifli kubbe ile örtülmüfl ilk mekân kitapodas›d›r. Bu odan›n hemen arkas›nda yeralan aynal› tonozla örtülü ikinci mekân ki-tap deposudur. Ana cepheye bakan kub-beli kitap odas› iki büyük pencere ile ay-d›nlan›rken, arkada yer alan tonozlumekânda dört pencere vard›r.

Giriflin sa¤ taraf›nda yer alan karemekân ise yine pandantifli kubbe ile örtül-müfltür ve okuma odas› olarak kullan›lm›flolmal›d›r. Okuma odas›, ikisi ana cepheyedi¤er ikisi ise Haliç’e bakan yan cephedeolmak üzere toplam dört pencere ile ay-d›nlanmaktad›r.

Düz atk›l› pencereler d›fltan demir par-makl›kl›d›r. Gün ›fl›¤›ndan yararlan›ld›¤›

için kütüphanelere bol pencere aç›lmas›karakteristiktir.

Kubbeler yüksek tutulmufl ve d›fltankurflun ile kaplanm›flt›r. Kubbe içlerindekahverengi, mor ve koyu k›rm›z› renklikalemifli süslemeler vard›r. Kalemifli süsle-melerde maniyerist tarzda ifllenmifl, pers-pektif oyunlar› yapan, sütunlu ve yar›mdaire kemerli mimari ayr›nt›lar ile baroktarz›nda k›vr›ml› bitkisel bezemeler ifllen-mifltir.

Ayr›ca pandantiflerde, kemer içlerindebelirli aral›klarla yinelenen çiçek kabart-malar› mevcuttur.

Yap›n›n ana cephesi ve yan cephesi bü-tünüyle mermer kapl›yken, di¤er cephelertafl-tu¤la almafl›¤›d›r. Ana cephenin orta-s›nda yer alan yar›m daire kemerli girifl ka-p›s› ile yanlarda, mekânlar› ayd›nlatan, sö-veleri mermer silmelerle iyice belirginlefl-tirilmifl olan dikdörtgen pencereler yap›-n›n genelinde simetrik bir düzenlemeyeiflaret ederler. Pencerelerin alt ve üst k›-s›mlar›nda, içlerine bitkisel motifli kabart-malar ifllenmifl, dikdörtgen panolar yer al-


8 “ Husrev Mehmed Pafla “,Mehmed Süreyya , SSiicciillll--ii OOss--mmaannîî, ( Yay. Haz. N. Akbayar), Tarih Vakf› Yurt Yay., ‹stan-bul 1996, C.II, s. 682-683

253

Resim 11. Hüsrev PaflaKütüphanesi Plan›

maktad›r. Cephenin köflelerinde pilast›rlaryer al›r. Süslemeli bir saçak silmesi ile sonbulan cephe, çat›n›n köflelerine yerlefltiri-len dört adet mermer vazo ile taçland›r›l-m›flt›r. (RES‹M 12 ve 13)

Cephede; subasman, parapet ve saçak-l›k seviyesindeki silmelerle oluflturulan ya-tay etkiye karfl›l›k, köflelerdeki pilast›rlarve yar›m daire kemerli kap›n›n düzenle-mesinde düfley etki aç›kça kendini bellieder.

1954 y›l›nda koleksiyon, rutubet nede-niyle Süleymaniye Kütüphanesi’ne nakle-dilmifltir. 1960’l› y›llarda kütüphane olarakkullan›lmaya devam etti¤i, ancak kendi ki-taplar›yla gidenlerin yararlanabildi¤i bi-linmektedir. Ayn› y›llarda kubbesi tamiredilmifl, ›fl›k tertibat› de¤ifltirilmifl ve oku-yucuya göre ayarlanm›flt›r. 1983 y›l›ndaharap olmas› yüzünden kapat›lan kütüp-hane, halen bofl ve kapal› olup acilen ona-r›m› gerekmektedir. Eyüp semtinin tarihi-ne yönelik araflt›rma merkezi olarak kulla-n›lmas› önerilerek rölöve, restorasyonprojeleri haz›rlanm›fl, koruma kurulu tara-f›ndan onaylanm›fl, restore edilmeyi bek-lemekte oldu¤u ö¤renilmifltir.*

HASAN HÜSNÜ PAfiAKÜTÜPHANES‹Eyüp ‹lçesi, Merkez Mahallesi’nde, Bo-

yac› Sokak üzerinde Hasan Hüsnü PaflaTürbesi’nin karfl›s›nda yer almaktad›r. Birçat› alt›na al›nm›fl tekke, türbe ve kütüpha-ne birimlerinden oluflan ilginç bir örnek-tir. (RES‹M 14)

Kütüphane 1314 H. / 1896 tarihli olup1309 H./1891 tarihli vakfiyesi Vak›flarGenel Müdürlü¤ü Arflivi Defter 571,s.249-251’de yer almaktad›r. Sultan II. Ab-dülhamid’ in bahriye naz›rlar›ndan kap-tan-› derya Hasan Hüsnü Pafla (1832-1903), taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. Bozcaada-l› Patrona Hüseyin Pafla’n›n o¤lu olmas›dolay›s›yla “Bozcaadal›“ lakab›yla bilinir.1881-82 ve 1882-1903 y›llar› aras›nda

bahriye naz›rl›¤› yapm›flt›r.9

“Kütüphanenin kitap mevcudu1468’dir. Bunun 1052’si yazma olup 1316H./1898-99 tarihli ek vakfiye ile 1225 ki-tap daha vakfedilmifltir. Ayr›ca, kütüpha-ne ve türbede nâz›rl›kla görevlendirilenfleyh efendinin ve hâf›z-› kütübün maaflla-r›na da zam yap›lm›flt›r. 1318 H./1900-1901 tarihinde tekrar bir ek vakfiye dahayap›larak görevlilerin maafllar›na yine zamyap›lm›fl, ayr›ca bir de hâf›z-› kütüb-i sânigörevlendirilmifltir. Katalo¤u, Defter-iKütübhâne-i Hasan Hüsnü Pafla ad› ile ba-s›lm›flt›r ve kitaplarda vak›f mührü vard›r.Kitaplar 1942 y›l›nda önce Hüsrev PaflaKütüphanesi’ne, sonra 1957 y›l›nda Süley-

maniye Kütüphanesi’ne nakledilmifltir.“10

Arka cephesi Eyüp Camii haziresinebakan yap› toplulu¤unun ana girifli Boyac›Sokak üzerinde yer almaktad›r. Ön ve ar-ka cephelerde yer alan girifl kap›lar› birbi-rine, ana aksta yer alan ve yap›y› içten si-metrik olarak iki bölüme ay›ran uzun birkoridor ile ba¤lan›r. ‹ki yanda yer alantekke, türbe ve kütüphane mekânlar› bukoridora aç›l›rlar. (RES‹M 15 ve 16)

Ana giriflin her iki yan›na karfl›l›kl› ola-rak yerlefltirilmifl olan iki oda, birer kapal›


*Tahsisi al›nan kütüphane2006’da hizmete aç›lacakt›r.

(yay. notu)9Orhan Bayrak, ‹‹ssttaannbbuull’’ddaa

GGöömmüüllüü MMeeflflhhuurr AAddaammllaarr((11445533--11997788)), Türkiye An›tlarDerne¤i Yay., ‹stanbul 1979,s. 91

10 G. Kut-N. Bayraktar.,yyaaggmm., s. 85-86

254

Resim 12. Hüsrev PaflaKütüphanesi Girifl Kap›s›

türbe flekline dönüfltürülmüfltür. Odalarkare mekânl› olup ahflap kubbe ile örtül-müfltür. mekânlar, yar›m daire kemerli ikiuzun pencere ile ayd›nlanmaktad›r. Ayr›cayan odalara aç›lan birer iç pencereye sa-hiptirler. Türbelerden sonra gelen dik-dörtgen flemal› mekânlardan, sa¤daki kü-tüphane ile türbedar odas›, soldaki isemescid/tevhidhane odas› olarak kullan›l-maktayd›.

Arka cepheye bakan kütüphane mekân›dikdörtgen planl› olup, sonradan aç›lm›flbir tepe penceresine sahiptir. Türbe duva-r›na aç›lm›fl olan iki iç pencerenin her ikiyan›nda yer alan nifller, kitap dolab› olarakkullan›lm›fl olmal›d›r.

Tu¤la malzemenin kullan›ld›¤› yap›damermer ile kaplanm›fl olan ana cephe ol-dukça simetrik ve neo-klasik düzen yans›-t›r. D›fl cephe, Hüsrev Pafla Kütüphane-si’nde de gözlenen yatay ve düfley etkikarfl›tl›¤› fleklinde düzenlenmifl olup, ya-tay etki subasman, parapet ve çat› seviye-sindeki silmelerle oluflturulmufltur.

Yar›m daire kemerli ana girifl kap›s›, ay-n› yükseklikteki pencereler, kap›n›n ikiyan›ndaki ve köflelerdeki pilastrlar ise dü-fley etkiyi karfl›lar. Pencerelerin bronz fle-bekelerinde, dönemin üslubunu yans›tanbitkisel bezeme kullan›larak, cepheninneo-klasik tarz›na uyum sa¤lam›flt›r.

“Volta döfleme kullan›lan yap›da kubbekasnaklar› putrellerle takviye edilmifltir.Volta döfleme delikli tu¤lan›n yan› s›ramarsilya kiremitinin kullan›ld›¤› görü-

lür.“11 (RES‹M 17) Ahflap kubbelerde veduvarlarda oldukça harap durumda, yer yerdökülmüfl kalemifli süslemeler görülmekte-dir. Kalemifli süslemeler di¤er mekânlardada alç› s›va ile kapat›lm›fl olan duvarlar›nalt›ndan ç›kmaktad›r. (RES‹M 18)

Bu kütüphane 1996 y›l›nda ‹stanbul Bü-yükflehir Belediyesi taraf›ndan onar›lm›fl-t›r. Art›k Hasan Hüsnü Pafla’n›n ailesinegeçmifl oldu¤u ve bu nedenle kapal› tutul-du¤u ö¤renilmifltir.

Son olarak, meydana getirildikleri vak-fiyelerde yer alan ve bâniler taraf›ndan be-lirlenmifl koflullar›n ve amaçlar›n, günümü-zün moda deyimiyle “okunmas› “ tam ola-rak yap›ld›¤›nda, ne kadar ayr›nt›l› ve in-celikli özellikler tafl›d›klar›n›n üzerinde bi-raz daha durup ona göre de¤erlendirmeyapmak gerekir diye düflünüyorum. Kü-tüphanelerin, vakfiyelerinde belirtilen ko-


11E.Füsun Alio¤lu., “Eyüp’te Baz› 19. Yüzy›lYap›lar›nda Yap› Malzemesi veTeknolojisi Üzerine Gözlemler “,TTaarriihhii,, KKüüllttüürrüü vvee SSaannaatt››yyllaa IIII..EEyyüüppssuullttaann SSeemmppoozzyyuummuu BBiill--ddiirriilleerrii 8-10 May›s 1998, ‹stan-bul 1998, s. 208

Resim 13. Hüsrev PaflaKütüphanesi penceredüzeni

Resim 14. Hasan Hüs-nü Pafla Kütüphanesi

Resim 15. Hasan Hüs-nü Pafla Kütüphanesi’ninarka cephesi

255

flullar›n uza¤›nda kalmalar› düflündürücü-dür. Düflündürücü sözcü¤ünün alt›n› bura-da belirgin bir flekilde çizmek istiyorum.Yap›ld›klar› dönemden sonra uzun y›llarkoflullara uygun olarak idare edilen ve ya-flat›lan bu kültür kurumlar›, günümüzde neyaz›k ki hak ettikleri flekilde korunama-makta ve kullan›lamamaktad›r. Büyük öz-verilerle meydana getirilmifl olan kütüpha-neler, umar›m ki yak›n gelecekte yine, ku-rulufl amac›na uygun olarak, yani gerekti¤iflekilde, yine kütüphane olarak hizmetvermeye devam ederler.

KAYNAKÇAAKSOY, Özgönül ., OOssmmaannll›› DDeevvrrii ‹‹ss--

ttaannbbuull SS››bbyyaann MMeekktteepplleerrii ÜÜzzeerriinnee BBiirr ‹‹nnccee--lleemmee, ‹TÜ MF. Yay., ‹stanbul 1968

AL‹O⁄LU, E. Füsun., “ Eyüp’te Baz› 19.Yüzy›l Yap›lar›nda Yap› Malzemesi veTeknolojisi Üzerine Gözlemler “, TTaarriihhii,,KKüüllttüürrüü vvee SSaannaatt››yyllaa IIII.. EEyyüüppssuullttaann SSeemm--ppoozzyyuummuu BBiillddiirriilleerrii 8-10 May›s 1998, ‹s-tanbul 1998, s. 202-209

ALPAY, Meral., “ De¤iflen KütüphaneAnlay›fl› ve Münif Pafla “, TTüürrkkiisscchhee MMiisszzeell--lleenn.. RRoobbeerrtt AAnnhheeggggeerr AArrmmaa¤¤aann››, Varia Tur-cica IX, Editions Divit Press, s. 19 Ins.Fran-çois d’Etudes Anatoliennes 1987, s. 19-24

ARSLAN, Süleyman ., ‹‹ssttaannbbuull’’ddaa HHaacc››BBeeflfliirr AA¤¤aa KKüülllliiyyeessii, ‹ÜEF Yay›nlanmam›flLisans Tezi, ‹stanbul 1974

BAYRAKTAR, N.,” Eyüb Vak›f Kütüp-haneleri “,TTaarriihhii,, KKüüllttüürrüü vvee SSaannaatt››yyllaa IIII..EEyyüüppssuullttaann SSeemmppoozzyyuummuu BBiillddiirriilleerrii 8-10May›s 1998, ‹stanbul 1998, s. 64-69

.........................., “ 19. Yüzy›lda Vak›fKütüphane Gelene¤inden Örnekler ““,, OOss--mmaannll›› DDeevvlleettiinnddee BBiilliimm KKüüllttüürr vvee KKüüttüüpphhaa--nneelleerr (Haz. Ö. Bayram vd.), Türk Kütüp-haneciler Derne¤i Yay., Ankara 1999

BERK‹, Ali Himmet ., VVaakkffaa DDaaiirr YYaazz››--llaann EEsseerrlleerrddee VVaakkffiiyyee vvee BBeennzzeerrii BBeellggeelleerrddeeGGeeççeenn IIsstt››llhh vvee TTaabbiirrlleerr, VGM Yay., Anka-ra, ty

............................., “Hukuki ve ‹çtimaiBak›mdan Vak›flar “, VVaakk››ffllaarr DDeerrggiissii, S. 5(1962), s. 9-14 ; S. 6 (1965), s. 9-14

B‹NARK, ‹smet., “ Osmanl› TürklerindeVak›f Müessesesi ve Yabanc› Gözü ‹leTürklerde Vak›f “, TTüürrkk KKüüllttüürrüü, S. 79(1969), s. 461-467

ÇAVDAR, R. Tûba., TTaannzziimmaatt’’ttaannCCuummhhuurriiyyeett’’ee KKaaddaarr OOssmmaannll›› KKüüttüüpphhaannee--lleerriinniinn GGeelliiflfliimmii.. ‹Ü. Sosyal Bilimler Ensti-tüsü Kütüphanecilik Bölümü, Bas›lmam›flDoktora Tezi, ‹stanbul 1995

DEM‹R‹Z, Y›ld›z., EEyyüüpp’’ttee TTüürrbbeelleerr,Kültür Bakanl›¤› Yay., Ankara 1989

DURBALI, Y›ld›z ., ‹‹ssttaannbbuull KKüüttüüpphhaa--


256

Resim 16. Hasan Hüs-nü Pafla Kütüphanesi öncephesi

Resim 17. Hasan Hüs-nü Pafla Kütüphanesi’ndenkubbe detay›

Resim 18. Hasan Hüs-nü Pafla Kütüphanesi’ninduvar›ndan orijinal kale-mifli süsleme (1996)

nneelleerrii vvee SS››bbyyaann MMeekktteepplleerrii, ‹ÜEF Yay›n-lanmam›fl Yüksek Lisans Tezi, ‹stanbul1963

EMSEN, fiemim ., “ Osmanl› ‹mparator-lu¤u Devrinde Türkiye KütüphanelerininTarihçesi I - II “, TTüürrkk KKüüttüüpphhaanneecciilleerr DDeerr--nnee¤¤ii BBüülltteennii, C.VIII, S. 1-2 (1960) s. 14-29; C. IX, S. 1-2 (1960), s. 119-126

ERÜNSAL, ‹.E., TTüürrkk KKüüttüüpphhaanneelleerriiTTaarriihhii IIII, KKuurruulluuflflttaann TTaannzziimmaatt’’aa KKaaddaarr OOss--mmaannll›› VVaakk››ff KKüüttüüpphhaanneelleerrii.. Atatürk KültürMerkezi Yay., Ankara 1988

EY‹CE, Semavi ., “Eski Kütüphane Bina-lar› Hakk›nda“, TTüürrkk YYuurrdduu, S. 267 (1957),s. 718-732

........................, ‹‹ssttaannbbuull KKüüttüüpphhaanneelleerrii,‹slam Ansiklopedisi, s. 111-113

HASKAN, M. Mermi., EEyyüüpp TTaarriihhii II--IIII,Turing Yay., ‹stanbul 1993

‹NALCIK, Halil., “Hüsrev Pafla, Koca ”,DD‹‹AA XXVVIIXX

....................., “Hüsrev Pafla“, ‹‹ssllaamm AAnn--ssiikkllooppeeddiissii., C. 5/1, MEB Bas›mevi, ‹stanbul1965, s. 615

KOÇ, Havva, “Kütüphaneler” DündenBugüne ‹stanbul Ansiklopedisi, C. V, S.172-175, ‹stanbul, 1994

KUB‹LAY, Ayfle Yetiflkin..,,““KKüüttüüpphhaanneelleerr--MMiimmaarrii”” Dünden Bugüne‹stanbul Ansiklopedisi, C. V, S. 176, ‹stan-bul, 1994

KUB‹LAY, Ayfle Yetiflkin..,, XXVVIIIIII.. VVeeXXIIXX.. YYüüzzyy››ll ‹‹ssttaannbbuull KKüüttüüpphhaanneelleerriinniinn MMii--mmaarriissii.. ‹TÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, SanatTarihi Bilim Dal› Yay›nlanmam›fl DoktoraTezi, ‹stanbul 1998

............................................, “ 18 ve 19.Yüzy›l ‹stanbul Vak›f Kütüphaneleri Üzeri-ne Tipolojik Bir De¤erlendirme ““.. OOssmmaannll››MMiimmaarrll››¤¤››nn››nn 77 YYüüzzyy››ll›› ““ UUlluussllaarraarraass›› BBiirrMMiirraass ““ UUlluussllaarraarraass›› KKoonnggrree ((2255--2277 KKaass››mm11999999)) BBiillddiirriilleerr, Yap›-Endüstri MerkeziYay., ‹stanbul 2000, s. 149-153

KUYUMCU, Ayflegül ., YYaayy››nnllaannmm››flflVVaakkffiiyyeelleerree GGöörree CCuummhhuurriiyyeett’’tteenn ÖÖnncceekkiiVVaakk››ff KKüüttüüpphhaanneelleerriimmiizziinn ÖÖzzeelllliikklleerrii,, ‹Ü-

EF Yay›nlanmam›fl Lisans Tezi, ‹stanbul1972

KÜTÜKO⁄LU, Mübahat S ., “1869’daFaal ‹stanbul Medreseleri “, TTaarriihh EEnnssttiittüüssüüDDeerrggiissii, S. 7-8 (1976-77), s. 277-392

......................, “ Dârü’l-Hilâfeti’l-‘AliyyeMedresesi ve Kuruluflu Arefesinde ‹stanbulMedreseleri “, ‹‹ssllaamm TTeettkkiikklleerrii EEnnssttiittüüssüüDDeerrggiissii, C.VII / 1-2 (1978), s. 1-212

..............................., XXXX.. AAssrraa EErriiflfleenn ‹‹ss--ttaannbbuull MMeeddrreesseelleerrii :: TTüürrkkiiyyee’’nniinn SSoossyyaall vveeKKüüllttüürreell TTaarriihhii PPrroojjeessii.. Türk Tarih KurumuYay., Ankara 2000 s.307-309

MEHMED SÜREYYA , SSiicciillll--ii OOssmmaannîî,(Yay. Haz. N. Akbayar), Eski Yaz›dan Ye-ni Yaz›ya, Tarih Vakf› Yurt Yay., ‹st. 1996

ÖZ, Tahsin., ‹‹ssttaannbbuull CCaammiilleerrii II, TürkTarih Kurumu Yay., Ankara 1987

ÖZTÜRKMEN, N.M., ‹‹ssttaannbbuull vvee AAnn--kkaarraa KKüüttüüpphhaanneelleerrii, Ankara 1957

SINGER, Amy, Osmanl›’daHayvanseverlik: Kudüs’te Bir Haseki Sultan‹mareti (çev. D. fiendil), Tarih Vakf› YurtYay›nlar›, ‹stanbul, 2004

TANMAN, Baha ., ‹‹ssttaannbbuull TTeekkkkeelleerrii--nniinn MMiimmaarrii vvee SSüüsslleemmee ÖÖrrnneekklleerrii TTiippoolloojjiiDDeenneemmeelleerrii. C. I-IV, ‹ÜEF Yay›nlanmam›flDoktora Tezi, ‹stanbul 1990

............................., “ Hüsrev Pafla Külli-yesi “,”, DDüünnddeenn BBuuggüünnee ‹‹ssttaannbbuull AAnnssiikklloo--ppeeddiissii,, C.IV, TarihVakf› Yay., ‹stanbul1994, s. 109-110

............................., “ Hasan Hüsnü PaflaTekkesi, Kütüphanesi ve Türbesi ”, DDüünn--ddeenn BBuuggüünnee ‹‹ssttaannbbuull AAnnssiikkllooppeeddiissii, C. III,TarihVakf› Yay., ‹stanbul 1994, s. 563-64

ÜNSAL, Behçet., “ Türk Vakf› ‹stanbulKütüphanelerinin Mimari Yöntemi “. VVaa--kk››ffllaarr DDeerrggiissii, S. 18 (1984), s. 95-124

YED‹YILDIZ, Bahaddin., “ Türk KültürSistemi ‹çinde Vakf›n Yeri “, TTüürrkk KKüüllttüürrüü,S. 281 (1986), s. 533-540

.........................., “ Türk Vak›f Kurucula-r›n›n Sosyal Tabakalaflmadaki Yeri. 1700-1800 “, OOssmmaannll›› AArraaflfltt››rrmmaallaarr›› ((TThhee JJoouurrnnaallooff OOttttoommaann SSttuuddiieess)), III (1982), s. 143 vd.


257

TARİHİ, KÜLTÜRÜ VE SANATIYLA EYUPSULTAN SEMPOZYUMU...

Documents

Transcript of TARİHİ, KÜLTÜRÜ VE SANATIYLA EYUPSULTAN SEMPOZYUMU...