Tam Zamaninda Uretim (JIT)

8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)

1/48

TAM ZAMANINDA

RETM

(JIT Just In Time)


2/48

TAM ZAMANINDA RETM (JIT Just In Time)TAM ZAMANINDA RETMN DOUU

Japon irketleri, 1973 petrol krizi sonrasnda girdikleri darboazdan kurtulmak ve den

karllk dzeyini ykseltmek amacyla, yeni yntem araylarna girmilerdir. Bu abalar

sonucunda TOYOTA firmasnn gelitirdii Tam Zamannda retim ( Just In Time) dodu. Bu

sistem, eitli tketici istekleri ve srekli artan uluslararas rekabet koullarnda

olgunlatrld. Gnmzde bu sistem, tm sanayi irketlerinin uygulamay hedefledii bir

model haline geldi.

TAM ZAMANINDA RETM NEDR?Deiik uygulamalar temelinde Tam Zamannda retim ( JIT ) sistemine eitli tanmlar

getirilebilir. Bu tanmlarn bazlar, sistemi yalnzca stoklarn azaltlmasyla snrlar. Oysa, JIT

bundan ok daha geni kapsamldr. Yalnzca imalatla ilgili etkinliklerde deil, malzeme

temininden depolamaya, bakm onarmdan mhendislik tasarmna, sattan st ynetime

kadar retim sisteminin dier alanlarnda da etkisini hissettirir. nk JIT, tm kurulutaki

zaman ve kaynak kayplarnn nlenmesi ve yok edilmesi yoluyla i verimliliinde nemlilde ve srekli iyiyletirmeyi amalayan bir stratejidir. Daha genel bir ifade ile, JIT felsefesi,

tm birimlerin katlmyla en az maliyet ve en yksek mteri memnuniyetini salayacak

srekli iyiletirmeyi amalayan bir stratejidir.nce sat sonra ret eklinde zetlenebilecek bu ilkenin ileyiinde mamul-yar mamul

malzemeden oluan gereksiz stoklar ortadan kalkyor.

Stoksuz retim veya 0envanter gibi isimlerle de bilinen JIT, tm retim kaynaklarnn

optimum kullanm ilkesine dayanr. Bu sistemde kapital, ekipman ve igc gibi girdiler, en

uygun bilekelerde kullanlr. Mterinin kalite ve teslimat konusundaki gereksinimlerinin en

dk maliyetlerle karland bir sistemin gelitirilmesi amalanr.JITin hedefi retimde retkenlii engelleyen, mterilere gereksiz maliyetler ykleyen veya

firmann rekabet gcn tehlikeye sokan her trl geyi ortadan kaldrmaktr. JIT: sisteminin

gemi uygulamalar yok etmek gibi bir iddias yoktur. Kendi iinde entegre bir sistem


3/48

olmasna ramen, uygulamada kuruluun btn birimlerini iine almas gerekmeyebilir.

Ancak JIT, yan sanayi ilikilerinden teslimata kadar, retimle ilgili her aamada, geleneksel

yaklama ters debilecek yeni kavram ve davran deitiklikleri gerektiren bir sistemdir.JITN UNSURLARI, ESASLARI, TEKNKLER, VE YARARLARIJITin temel ana esas;1- Savurganl ve kaa elimine ederek nleme,2- Toplam kalite kontrol,

3- Personel ve ii politikalardr.JITin esaslarnn zelliklerini vurgulamak ve belirtmekte fayda vardr.

1- rn dizayn aamasnda yaanan retim problemlerini gz nnde bulundurarak,

mkemmel bir arz ve rn dizayn kesimelerini salamak,

2- Hammadenin almnn zamannda olmasn salayacak i balantlarn yapmak,3- leri grllk, ileride neler olabileceini iyi gzleyebilmek ,4- Kanban metodunu kullanmak,

5- Arz-talep dengesini, arza gre rnn retiminin zamann ve sipariin hazrlk aamasn

iyi ayarlamak,

6- Etkili bir ark sistemini, yani hammadde ve malzemeden rne ulaan ark sistemini daha

hzl ve etkili olarak salamak.Kullanlan JIT retim metodlarnda bulunan baz nemli unsurlar vardr;

1- Bir takm, tek tip retim izelgesini kurma,2- alma alanlarn birletirerek ekme metodunun uygulanmas,


4/48

3- merkezleri arasnda uyumlatrmann salanmas,4- Satn alma ve retimin kk miktarlarda yaplmas,

5- Hzl, abuk, ucuz tesis kurma ve ayarlamalar,6- Birden fazla becerisi olan ve elastiki yetenee sahip igrenler,

7- Yksek kalite sevgisi ve dzeyi,

8- ncelikli ve etkili bakm,

9- lerlemeye ynelik alma.JITin esaslar baarl bir ok lkede ve firmada kullanlmtr. Firmalar bu metod sayesinde

dnya standartlarnda rekabete ulamay baarmtr. Bu baarlar bazen sfr yatrmla, sfr

stokla ve stoksuz retimle, stok yapmadan elde edilmittir.JITI kullanarak baar elde etmi firmalarn teknikleri;

a- Personeli takm almasna sevk edip, disiplini ve kalite konusunda tketici tevii

salayarak, herkesin kendi iiymi gibi almasn salamak,

b-Tam bir kalite kontrol salamak. Bu da her igrenin retiminin kalitesinden kendisinin

sorumlu olmasdr.c- Tam zamannda retimi ok dk bir stok seviyesi ile gerekletirmek iin de, mallarn

ihtiya olacak zamandan biraz nce retimini salamaktr.letmerin retim sistemlerinde JITin kullanlmas durumunda bir takm faydalar salanmas

mmkn olacaktr. JITin uygulanmasyla elde edilecek yararlar u eki,lde zetlemek

yararldr.- Yatrm ve uygunsuz alma ortamndan hzl bir d, Maln retimi ve sonras satnda

bekletme zaman az olacandan fazla yer ihtiyac olmamas,


5/48

- Maln kalitesi artar ve atk maliyetleri azalr. Atk maliyetinin dmesinin nedeni ise az

miktarda retim olacandan, yaplacak bir hatada atk da az olacaktr,- Ufak retimler sayesinde hem retilen maln, hem de stoklanacak hammadde ve

malzemenin bakm ve benzeri maliyetleri dk olur,

- Bir arada alma sayesinde de igrenler birbirlerini grr, ilerini tanr, birbirlerine

yardmc olur, iletiim hzlanr. Bunlar da takm almasnn esaslarndandr.- Merkezi retim ekli sayesinde, retim sorunlar ve retim esaslar abuk halledilebilir,- retim maliyetleri azalr, igc verimlilii artar ve rn kalitesi geliir,- Tketici hizmetlerinde gelitme olur,- Daha ufak i arklar oluur.

- Gnmzde birok retim sistemi, talebin miktar ve niteliklerindeki istikrarszlk sorunuyla

kar karyadr. Bu denli deiken ve eitli talep deiikliklerine uyum gstererek

mterinin tam tatmini ile beraber, iletmenin karlln salayabilmesi eitlilik ekonomisidir.Bu yapnn salanmas da esnek teknolojik yatrmlarda mmkndr.Gnmzde firmalar retimin otomasyonu ve entegrasyonu ile ilgili programlar zerinde

durmaktadr. Otomasyon; insan gcnn makine ile ikame edilmesidir. Bu da sermaye youn

bir yap gerektirmektedir.sermaye youn teknolojilere yaplan yatrmlar, birim retim

maliyetlerinin dmesinive retimde standartl salar. Entegrasyon; iletme iindeki

fonksiyonel birimler arasndaki fiziksel ve brokratik stoklarn azaltlmas, mmknse ortadan

kaldrlmasyla firmann btnlemi bir yapda olmasn ifade eder.retim tesislerinde esnek retim sistemlerinin devreye sokulmas ve sat, retim, satn alma

fonksiyonlarnn entegrasyonu iletmenin rn, servis dolaysyla rekebet gcn arttrr.rnein: sat-retim entegrasyonunu gerekletirmi olan TOYOTA firmas mterilerine

satn alacaklar arabalarn birok zelliini saptama olana vermektedir.


6/48

iler byk partiler yerine kk partilerle altnda, mamuldeki hatay grmeleri

kolaylar. zellikle iiler uzmanlklarna gre blmletirildilerse, ii bir ncekinden

kendisine ulaan paradaki hatay annda grp buna annda mdahale edebilir. Bu da hatal

para orann drr. Ayrca rne deer katmayan herey firedir. JIT felsefesinde firenintanm, retilecek miktar iin gerekli olan minimum dzeyde ekipman, malzeme, ii ve alan

dnda kalan hereydir.JITN LKELER1- Her retim birimi, hem mteri, hem sunucudur.

2- Mteriler ve sunucular, retim srecinin uzantsdr.3- Srekli olarak basite giden yollar aranmaldr.4- Problemi zmek yerine, nlemek gerekir.5- Malzeme, yar mamul, mamul, ihtiya duyulduu anda ( tam zamannda ) retilir ya da

elde edilir.JITN AAMALARITam zamannda retim ( JIT ) sisteminde hammadde giriinden, rn oluumu ve kna

kadar geen sre be aamadan meydana gelmektedir.leme sresi: rnn zerinde alld sre.

Kontrol sresi: rnn istenilen kalitede bulunmas, eer bu seviyede deilse, istenilenkaliteye gelinceye kadar yaplan almalar iin harcanan sre.Tama sresi: rnn biryerden dier yere tanmas iin geen sre.

Bekleme sresi: rnn, ilem grme, tama, kontrol gibi unsurlar iin bekledii sredir.Depolama sresi: Yar mamul ve mamullerin ilem grme ve veya sevk edilme iin stok

kapsamna alnp bekletildii sredir.


7/48

Bu aamalardan sadece ilem sresi rnn deerini arttran ve bununla ilgili almalar

kapsayan basamaktr. Dier drd maliyeti arttrr. Bu nedenle JITin hedefi, ileme sresi

dndaki sreleri kaldrarak, maliyeti drmektedir. Bu nedenle sfr stok, sfr makine

ayarlama zaman, sfr temin zaman ve sfr malzeme tama zerinde durulur.

NERLER

1- Tam zamannda retim bir srekli iyiletirme olarak grlmelidir.2- Tam zamannda retim bir yatrm projesi olarak ele alnmak ve iletme baznda; yatrm

giderleri, olas yararlar ile birlikte deerlendirilmelidir.NSAN POLTKALARI VE UYGULAMALARIKlasik ynetimdeki insan tembeldir, devaml kontrol altnda tutulmaldr prensibi yerine JIT

felsefesinde insanlar dnldnden daha aklldr ve kendilerine stlerinden daha yksek

standart koyarlar prensibi benimsenmitir. Yani gvensizlik yerine gven, denetim yerine az

kontrol kabul edilmitir. Ayrca bu yaklamla uzmanlama yerine genel beceriler nem

kazanm ve ok ynl iiler ortaya kmtr. esneklii dolaysyla ,iilere yaptklar i iin deil, yapabilecekleri iler iin cret denir.

inin birok ii yapabilmesi ise en ok srekli eitimle salanr.ilere verilen gven ve z kontrol sayesinde, ii kendini rn oluumunda nemli hisseder

ve ie daha iyi uyum salar, bu da i garantisini getirir. garantisi sayesinde, sorumluluk

verme, katlmla yabanclamay yok etmek gibi sorunlar ortadan kalkar.Srekli eitim, i garantisi, iletmenin eleman saysn artracaktr. Bu elemanlar, firmann

artan pazar pay ierisinde sat organizasyonlarnda kullanlabilir.

KAYNAINDA KALTE

Kaynanda kalite kavram aadaki yedi madde ile daha iyi aklanabilir.

Bunlar:


8/48

1- Her seferinde mkemmel para

2- i sorumluluu

3- Yeni mteri tanm4- Yeni bakm antas5- Dur ve problemi sapta6- Makinalar her zaman hazr

7- Grnebilir (saydam) ynetimHer seferinde mkemmel para: Her seferinde mkemmel para retmek iin Poka Yoke ad

verilen ad verilen otomatik hata yakalayclarla, hatal paralarn bir sonraki i istasyonuna

gitmesi engellenir.

i sorumluluu: Kaliteden sorumlu olan kiiler, kalite kontrol departman iileri ve

formenlerdir. i sorumluluu artrma yolunda kk parti miktarlarnn nemli bir etkisi

vardr. Byk partilerde iiler bir miktar hatal paray sorun olarak grmeyebilirler oysa

kk partilerde ii sorumluluu ve yardmlama artar.

Yeni mteri tanm: Her i istasyonu ayn zamanda kontrol noktasdr. Bylece bir

operasyon, bir nceki operasyonun mterisi durumuna gelir.

Yeni bakm antas: Uygun yerleim ve montaj hatt iileri iin paralarn belirgin

yerletirilmesi ileri kolaylatrr ve daha az yorucu hale getirir.

Dur ve problemi sapta: Buna gre igcnn belirsizlik ieren noktalardaki problemlerle

babaa braklarak, ii ve formenlerde dzensizliin, belirsizliin kaynaklarn ortadan

kaldrrlar bu durum, gvenlik stou mantnda ortadan kaldrr. retim srasnda bir hata

ortaya kt taktirde iiler tm hatt durdurma yetkisine sahiptir ve hatal paray yeniden

iletme grevi, hatal paray yapan iiye yada ii grubuna verilmelidir.


9/48


10/48

KALTE EMBERLER (QUALITY CONTROL CIRCLE)Kalite konusunda anlaml gelimeler elde edebilmenin en nemli nedeni, ii katlm ve

eitimidir. Kalite emberleri, geliimi salamak iin gerekli olan insan politikalarn ve

uygulamalarn yanstan bir metottur. Japonlarn bir icaddr. Kalite ve verimlilii gelitirmek

amacyla dzenli bir ekilde biraraya gelen kk gnll ii ekiplerinden oluur. Amerikada

ilk QCC denemesi 1974te olmutur.

QCC NASIL ALIIR?a- Gnlllk

b- Vardiya ii toplantc- Blgesel problemlerle ilgilenmekd- Veri toplamae- Problem analizif- zm alternatiflerini gelitirme ve ynetime sunmaGEREKL KOULLAR:

1- nsiyatif2- Birbirinden etkileim

3- Ak tartma ve ortak amalar.YOUNLATIRILMI YERLEM

Younlatrlm yerleim alan ve kaynak gereksinimini azaltrken, toplam retkenlii ve

kaliteyi arttran tek rn ailesine adanm bir retim yerleimidir.Japonlar ok amal, byk makineler yerine kendi gelitirdikleri ucuz, kk ve zel amal

makinelerden ok sayda bulundurmay tercih ederler. Bu da esneklik kazandrr.


11/48


12/48

Geleneksel Yaklam JIT Yaklam1-Temin kaynaklar Yan sanayi

- ok - Az / Tek

- Uzak / Dank - Yakn / birletirilmi operasyon

- Sabit sipari - Uzun dnemli ilikiler

2-malat personeli / ynetim

- Bir operasyona - alanlar tm operasyonyounlama ve tamir-bakm iin eitimi younlama ve tamir-bakm iin eitimi

- Makinelerin bo - Makinalarn hazr kalmamas

bekletilmesi- Tek makina operatr - ok makina operatr

- Prosesin mhendislerce - Kalite gelitirme gruplar gelitirilmesi


13/48

- retilebilenin en fazlas - Gerektii kadar retim

- Karmak kontroller - Ak ynetim

3-Teslimat

- Siparie gre teslimat - Gerektiinde teslimat

- Haftalk / aylk partiler - Az ve sk (gnlk / saatlik)

- Giri kalite kontrol - Giri kalite kontrol yok

- Depo / ambarda stoklama - Kullanm noktasna teslim

malat hatt- Malzemeyi itme/ izelgeleme - Gerektii zaman ekme

- Sabit tesis yerleimi - Esnek tesis yerleimi


14/48

- Byk partiler - Daha kk partiler

- Yksek ara stok - Az ara stok

- Problemin gelitirilmesi - Problemin tespiti ve zm

- Son operasyonun kontrol - Her operasyonda kontrol

- Karmak retim kontrol - Basit retim kontrol ( kanban )

4-Kalite

- Kabul edilebilir - Sfr hata kalite dzeyi

- Kalite gvenlii - Kiisel kontrol / operatrn sorumluluu

- Kontrol edenin sorumluluu - Hatann yapld noktada giderilmesi

- Giri kontrol ve onay - Yan sanayi sertifikasyonu


15/48

OPERASYONA YNELK TASARIMrn ve ilemlerin birlikte tasarlanabilecei ekilde retim ilemlerini anlayan ve basitletiren

sistematik bir yaklamdr. Esnek otomasyon, bir partinin retiminden dierine, retimi

durrdurmakszn ve ek maliyet almakszn abuk yaplabilmesi ile salanlabilmektedir.Bir ok dzeyde karar verme yetkisi, retim hattndaki iilere devredilerek retim gecikmesiz

olarak salanabilmekte ve dk maliyetle eitlilik salanabilmektedir. Otomasyon, insan

gcnn makine ile ikame edilmesi olup; robotlar, otomatik malzeme tama sistemleri ve

esnek retim sistemleri bu kapsama alnabilir. Otomasyona ynelik tasarmlarda, teknolojik

yatrmlarn verimli iletimi firma iinde bir renme srecinin oluturulmasna yer verilmelidir.

Otomasyon basamaklari

EllesimlasyonMekanizasyonYar otomasyonTam otomasyon ( bilgisayarla btnleik retim)

AYAR ZAMANLARI AZALTIMI

Makinann bir rnden dierine geme zamannn azaltld sistematik sre olan ayar

zamanlar azaltmnda, kk kalite byklklerine erimek prensiptir.

Ayar Zaman Azaltmnn Amalar

Kk kalite byklklerine erimek

EOQ reddi ( EOQ=SSM-standart sipari miktar, ekonomik miktar ls

Kalite bykln 1e indirmek


16/48

lk denemede iyi para elde etmekBurada uygulanan temel sistem SMED sistemidir. Bunun yardmyla bir rnden dierine

gemeden; makineyi durdurmadan yaplabilecek iler saptanr, baz iler tamamlanr,

paralarda standartlama salanr. Ayar zamannn azaltlmasnda i sahasnn temiz,

disiplinli, dzenli olmas, her blmdeki elemann kendi sorumluluunu bilmesi gerekir.SMED sistemi ayar i ve d ayar olarak ikiye ayrlr.

D ayarlar, yeni kalbn makineye tanmas, hammadde hazrlanmas gibi; yeni kalp

makineye monte edilmeden yaplan ayarlardr. ayarlar, kalbn tutturulmas, merkezlenmesi gibi kalp montajnda ve sonrasndaki

ilemlerdir.SMED sisteminde; ve d ayarlarn birbirinden ayrlmas

ayarlarn d ayarlara evrilmesi

Makina ayar ilemlerinin btnnn ayrntl analizlerinin yaplmas eklinde aamalar

belirlenmitir.

rnein;makina ayarlar zerinde SMED uygulamasyla makine zerinde yaplan baz

almalar, makine yannda oluturulan zde bir yapda zmlenebilir. Ayn anda kalbn

farkl yzeylerinde paralel ilemler yaplarak, iilerin gereksiz zaman kayb nlenir. Makina

ayar zamanlar saat birimi ile ifade edilirken; son zamanlarda Japonyann bu alandaki

almalaryla dakikalara inen zaman birimleri sz konusudur. Bu sistem tek rakaml

dakikalarda kalp deitirme ile ifade edilmektedir.


17/48

DZGN RETM

Dzgn retim her rnden, dengeli sayda, her gn retmek iin kullanlr. Homojen retim

ak ile ilgiligereksinmelerin hzl iletiimi iin kaynak dalmnda kullanlan bir planlama

metodudur.

JIT kapsamndaki kapasite ile dzgn retim arasnda bir yzde belirlenmitir. Buna gre

JITte normal kapasitenin % 80ine denk gelen dzgn retim seviyesi elde edilmelidir. %

20lik kapasite ile dalgalanmalar karlanabilmeli ve bu dalgalanmalarn etkisi gecikme

yaratmayacak ekilde kapatlmaldrr. Ayrca uzun vadede pazarn eitilmesi ile dzgn

retime ulalabilinir. Eitilen Pazar sayesinde; nce sat sonra ret, sfr envanter sistemi

JITi destekleyici unsurlarda kurulabilir. nk pazarn eitilmesi ile taleplerin belli ltler

iin tahminlenmesi; her rnden dengeli sayda ve her gn retme stratejisini; dzgn retimi

yaratacaktr.

SATICI LKLER

Maliyetlerin drlmesi ile birlikte; tek satcyla, belirlenmi kalitedeki malzemeyi hedefleyen

uzun dnemli ortaklk sz konusudur. Firmalar ayn tedariki ile ilikide kalarak belli bir

malzeme kalitesini yakalar ve bylelikle gven stou gibi maliyet getirici durumlar ortadan

kalkar. Bunun yan sra uzun sreli allan, gvenilir tedarikilerin varl durumunda

malzemelerin kontrolsz retime girmesi durumu yaratlabilir. Bu da paketleme, paket ama,

nakliye gibi rne deer katmayan maliyetler engellenir. Tm bu kavramlar dikkate

alndnda ilgili imalat ynetim sistemleri:


18/48

Kanban sistemleri (ekme)

Sfr envanter sistemleri

Toplam kalite kontrol

Malzeme ihtiya planlamas

malat kaynak planlamas (tme)

EKME SSTEM

Kontrol iin yenileme sinyallerinin kullanld gerekleen tketim ile ynlendirilen bir iletim

sistemidir. JIT kapsamnda ekme sistemine KANBAN denir ve JITteki retim planlamas bu

sayede yaplr.

Kanban, retimin yetki kartlaryla kontrol altnda tutularak, fazla retimin engellenmesidir.

retim plannn bulunduu son istasyona; dzgn retime gre belirlenen retim sras rrn

eidi verilir. nceki istasyonlarda retim planndan kanban kart ile retim emirleri alnr.

Burada kullanlan JIT retim plan, dzgn retimi salayacak biimdedir. Bu planlar yllk,

aylk, haftalk, gnlk olabilir. Sadece en az stok, dengeli retim hz ile salanacak olan

beklemeleri ortadan kaldrmak bu planda nemlidir.


19/48

Kanban Uygulamasndaki Kurallar

Hatal paralar bir sonraki istasyona gnderilmez.Hatal para zerindeki problem

zlmeden retime devam edilemez. Devam edilmesi hali hatal retimin devam saylr. Bu

nedenle retim hemen kesilmelidir. Bunun iin makinalarda hatal retim hainde retimi

hemen durduracak pake-yoke- denilen- sistemler oluturulmutur. Bylelikle ilgili kiilerin

dikkati zaman kayb olmadan hemen hata zerine ekilir.

Bu sistemin olmad durumlarda hataya annda mdahale iin iiye gerektii taktirde

makineyi durdurma olana salanmaldr. Hatal para yan sanayiden geliyorsa, bu geri

gderilir ve yenisi istenilir.

Kanbann temelini oluturan gerektii kadar retimim durumunu salamak iin yalnzca bir

sonraki istasyon gerekli miktarda mal ekilebilir.

Yalnzca bir sonraki istasyonun ektii miktarda retim yaplmaldr.

retimi eitlemek. Bunun iin her istasyon bir sonrakini besleyecek kadar kapasiteye sahip

olmaldr. stasyonlar arasndaki bu al veriteki fazlalk veya eksiklik eklinde olabilecek bir

aksaklk; sistemi tkar, ilemez hale getirir. Bir nceki istasyon bir sonrakine dzenli retim

erevesinde belirlenen mal zamannda vermelidir. Yoksa, bir sonraki istasyon ekecek mal

bulamaz ve gecikme sz konusu olur.


20/48

Kanban retimin ince ayar olarak ele alnmaldr. retim plann, iletmeye uygulayan,

kanban byk deiikliklere tepki vermez. O halde dzgn retim salanmal ki, bundan

sonraki sapmalar tespit edilsin.

Proses dengeli ve mantkl olmaldr. Hatal para retimini engelleyecek prosesler

dzenlenmelidir. nk hatal para bulunmas halinde bu bir sonraki istasyona

gderilemiyor ve gerekli mal ( mamul, yarmamul, hammadde ) salayamama riski oluuyor.

KANBAN SSTEMNN LEY

Kanban yaklamnda iletmeye gerekli hammadde, yarmamul, mamul temin eden yan

sanayi iletmenin kendi i merkezi olarak ele alnr. Bu yan iletmeler de kanban yaklamn

kullanrlar. Genelde ulam ve retim olmak zere iki eit kanban kart bulunur. Ulam kart

parann nereden nereye hareket edeceini belirtir. retim kart ise i merkezi, parti

bykl, gereken malzemeler ve standart zamanlar gibi bilgileri ierir.

Kanban atlyelerinde kullanlan tm i emirleri, i biletleri, rotalama katlar gibi formlarn

yerini alr. Yani atlyede dolaan kat says da azalr. Bu durumda rnn kalitesine birey

katmad halde, maliyet unsuru olan bu formlarn kaldrlmasyla gereksiz giderler nlemmi

olur.

Kanban ak, sistemin bir sonraki operasyon iin kulanlan miktar tamamlamak eklindedir.

rnein, bir montaj hatt iisi stok alanndan bir baka montaj

sahasna alndnda; ulam kanban bu ikinci montaj sahasndan karlr ve bu kartmalzeme tayc iiye karlann yerine yeni birisinin getirilmesi amacyla verilir.


21/48

Bu i merkezinde yaplan iin tamamlanmas ve konteynrn bu merkezden ayrlmasyla

retim kamban karlr ve i merkezindeki iiye verilir. i bu ekilde yeni konteynr

doldurmak zere almaya balar. Bu retim kanbannn i emri olarak kullanlmas

demektir. Bu ekilde ileyen kanban zinciri son rnden geriye doru yan sanayi iletmesine

kadar devam eder.

Kanban sistemi sayesinde, atlye iindeki rn hareketi ve retimi balatacak malzeme ak

kontrol edilir. Ancak retimin tm kanbanlarla kontrol edilemez.son rnde kullanlan tmpara ve alt montajlarn % 60 70I kanbanlarla planlanr ve kontrol edilir. Kontrol edilir kalan

paralar klasik planlama yntemleriyle izelgelendirilir.

ilerin, proplemin zmne ynelik neriler gelitirilmesi olanann bulunmas, kanban

sisteminin basitliidir. Buradaki problemler byk retim partileri, yan sanayi problemleri,

hurda kayplar olabilir bu problemin zmiiler asndan katlmc sreci oluturur. rnein; Toyotada genellikle byk bir sre iin

kalite kontrol emberleri kullanlr.

Anlalaca zere bu yaklamda iiler sistemin iyiletirilmesine ynelik neriler gelitirmek

yetkisindedir ve bu zendirilir. Bu sayede ii kendisinin de ynlendirecei bir sistemde

alarak i tatminini elde eder. Bunun yan sra kanban sistemi en fazla be yl iinde baka

alanlarda da gelimeyi salar.bunlar i gc verimliliinde % 30luk art envanterde % 60lk

azalma, kalite kontrol red orannda % 90lk azalma eklindeki gibi saylabilir.

Kanban sisteminin uygulanabilmesi iin aadaki kurallar uygulanr:


22/48

Her konteynrn bir kanban olmaldr.

Kanban bir ekme sistemidir. Daima kullanc depertman kendinden bir nceki departmandan

paralar temin eder. Ters ynde bir malzeme hareketi sz konusu olamaz ancak kanbanlar

ve malzemenin hareketi ters ynldr.

Kanban kart olmakszn para temin elde etmek mmkn deildir.

Tm konteynrlar standart miktarlarda para ierirler ve her bir para iin standart

konteynrlar kullanrlar.

retim kanbanlar ile belirtilenin dnda retim yaplmaz.

Kanban sisteminin envanter dzeyi ile temin srelerinin azaltlmasnda nemli rol oynad

kabul edilmektedir. Fakat eitli firmalarn bunu uygulamasnda farkllk olmutur. Japon

Toyota firmasnda uygulanan kanban sistemi: American Motor firmas, General Electric,

Westinghouse, RCA firmalarda uygulam ama Toyota kadar baar alnamamtr. Bu

baarszla sebeb olan sorunlardan biri temin kurulularnn durumuyla ilgilidir. ABDde

iletmelere girdi temin eden kurulularn uzak yerde bulunuu, satn alnan paralarn ou

kez dkkalitede olmas ve iilerden gelen tepkiler uygulama almalarn zorlatrmtr. Bu

balamda General Motors firmas kanban uygulamasnda GM eklinde bir uygulama

gelitirmitir. Bu uygulamada GM yan sanayi kurulularn corafi konumlarn dikkate alarak


23/48

gerekli baz deimelerle kanban uygulamatr. Ayrca GM, yan sanayi kurulular ile daha

sk bir ibirlii kurarak satn alnan paralarn daha tasarm aamasndan itibaren bu

kurulular ile ortak almaya balamtr. Bu durumda yan sanayi kurulular rnn kalite

ve maliyetine daha fazla zen gstermiler, karlnda da GM firmasyla olan kontratlarnnuzatlmasn istemilerdir.

Ayrca GM yan sanayi kurulularnnda bir rnek istatiksel kalite kontrol yntemlerini

uygulanmasn salamlardr. Bylelikle kendi firmalarndaki satn alnan paralarn kalite

kontrol ilemi kaldrlmtr. GM firmas bu uygulama sonularn iletmenin elde ettii saysal

sonularla ifade edersek; GM montaj blmnde 1982deki 22 olan envanter devir says

1984te 28e ykselmitir. Firmann hedefi ise bu sayy ylda 100e ykseltmektir.

Kanbann baarl olmasndaki en nemli e ana retim planndaki deimelerin minimum

dzeyde olmaldr. retim miktarlar ve retilen modellerde srekli revizyonlarn yaplmas

halinde sistem baarsz olur.

Kanban sisteminde, tam zamanunda retim kavram ok nemlidir. nk kanban, bu

kavramn gerekletirilmesinde kullanlan aralardan birisidir. Tam zamannda retim

yaklamnda ama envanterin azaltlmasdr. Bu ise srekli olarak temin srelerinin sre ii

envanterin ve tezgah hazrlk zamanlarnn azaltlmasyla salanr. Burada bahsedilen temin

sresi atlye iin herhangi bir parann retimi iin i emrinin verilmesi ile parann

tamamlanmas arasnda geen sredir. Temin sresinin uzunluu direkt olarak sre ii

envanter dzeyini etkiler.

Sonu olarak kanbanlarn saysnn azaltlmas ve / veya konteynrlardaki miktarlarn parti

bykl azaltlmas amalanr. Ancak bu azalma srekli bir ama olarak benimsenir ve

aamal olarak bu amaca ulalr.


24/48

Ulam kanban

Para No: 33311-3501 Bir sonraki i merkezi:K123

Konteynr kapasitesi:50 Stok alan:A-12

kartlan kart says : Bir nceki imerkezi Y321

12nin 7si Stok alan: A-07

retim Kanban

merkezi No:Y321

retilecek para No: 33311-3501

Konteynr kapasitesi:50 Adet

Depolanaca stok alan:A-07


25/48

Gereken malzemeler:

Malzeme no:33311-3501

Stok alan:A-05

Para no:33825-2474

Stok alan:B-03

RETM YNETM ESNEK TEKNOLOJ YATIRIMLARIEsnek retimi salamak amacyla retimde olan deimeler; emek youn teknolojiden,

sermaye youn teknolojiyi geii gerektirmektedir. Buna ramen, mevcut rekabet

koularnda; deiken tketici eilimleri, talep miktarlarnda retimin standartlatrlmas

olumsuzluk yaratr. te bu balamda esnek retim sistemleri gndeme gelmektedir. Bu

sistemin zellikleri:OtomasyonBilgisayar kontrolEntegrasyonretilebilir para eitlilii


26/48

Otomasyonu; yksek kalitede, sabit hazrlanma sresi ekonomik sipari gibi miktarn

belirlenmesi, birim retim maliyetlerinin dk olmas bakmndan yararlar yaratr. Buna

ramen emein bol ve ucuz olduu ortamlarda, eldeki model en iyi ekilde proraml olarak

kullanlmaldr. Ama esnek teknoloji yatrmlar bunu kullanmaz.

Bilgisayar kontrol; sayesinde almalar kolaylkla incelenir. Darboazlar giderilir ve

gerektiinde ani mdahale salanr. zellikle dzgn retimin salanmasnda ve daha nce

bahsedilen ekme sisteminin gereklerinden biri olan hatal parann bir sonraki istasyona

gnderilmemesindeki etkileri grlr.Entegrasyon; retim birimlerinin uyumunu,retim stoklar ve retim hatalarnn en aza

indirgenmesi, bilgisayarn etkin kullamna yardmc olacaktr. Esnek retimde salanan rn

eitlilii ise pazar paynn artmas, rekabet stnl gibi durumlar oluturur. Tm bunlar

verimliliini salar. retim ynetimi ise srasyla retim stratejisi, retim planlama retim

kontrolnkapsar. O halde esneklikle ilgili yatrmlar retim ynetiminde veriken srelere

uygun olarak yaplmaldr.RETMDE ESNEKLE ETK EDEN FAKTRLERretim sisteminin teknolojik zellikleriUygulanan retim politikalarBenimsenen stratejik hedeflerUygulamada kazanlan deneyimlerTm bu faktrler, planlama, iletme, performans, ynetim gibi fonksiyonlar zerinde etkilidir.Bir firmann;

Makina arzalarTakm anmalarMakinann i yklerindeki deiiklikler


27/48

Talebin miktar ve kompozisyonundaki deiikliklerEnvanter dzeyindeki deiiklikler

Operasyon srelerindeki deiikliklerDarboazlarn olumasretim teknolojisindeki deiikliklerrn yaam emberlerinin ksalmas

Rekabet koullarndaki deiikliklerGibi deiikliklerle mevcut retim sistemi etkilenebilir. Esneklik, retim sisteminin karlat

deiikliklerle ba edebilmesini salar. Bu ekilde olan Mondelbauwun tanmlamasndan

sonra Gupta ve Buzacatt, duyarllk ve kararllk eklinde iki kavram ortaya atmlardr.Bu balamda performans lleri devreye girmektedir.

PERFORMANS LMDuyarllk, sistemi etkileyen bir deiiklik karsnda performansn bozulup bozulmadn

gsteren deikendir ( 1- 0 eklinde).Kararllk, bir deiiklik karsnda performansn bozulduu durumda bir deiiklik iin

duyarllk deikeninin 1 deerini ald durumda, performansn kolaylkla dzeltilip

dzeltilemeyeceini gsteren 1 0 deikendir.Sistemi etkileyen deiikliin bir makine arzas olduunu dnelim. lgili performans

ltnn yar mamul envanter dzeyi olduunu ve bu dzeyin ykselmesinin darboazlara

neden olacan varsayalm. Makina arzasna ramen yar mamul envanter dzeyi

ykselmiyorsa; duyarllk deikeni 0 deerini alr. Bu istenen, amalanan bir durumdur.


28/48

Duyarllk deikenini 0 veya kararllk deikeninin 1 deerini almas, sistem performansnn

deiikliklere ramen korunabildii veya deiikliklere uyum saladn ifade eder. O halde

duyarll dk, kararll yksek olan sistemler esnektir.Performans ltlerinin seilip deerlendirilmesi iin, performans hedeflerinin seilmesi

gerekir ki esnek teknoloji yatrmlar baarl olsun.

Genel olarak esneklikle ilgili;Performans deerlemePlanlama

Finansal deerlemeok amal karar verme modelleri performans ltlerinin belirlenmesinde temeldir.KALTE KONTROLKalite kavram literatrde eitli ekillerde aklanmakla beraber, ksaca belli bir yapnn

etkinlik dzeyi olarak tanmlanabilir. Bazen, kalite kavram yapnn herhangi bir zelliini

temsil etmektedir. rnein, bir ipliin kopma gc yaz ilerinin doruluk derecesi gibi.Kontrol ise, nceden saptanm politika ve kararlar dolaysyla, yine nceden saptanm

iletme amalarna ynelen gtr.Kalite ve kontrol kavramlarn ayr ayr tanmladktan sonra kalite kontrol kavramn da yle

aklayabiliriz; kullanma uygunluunu salayacak, yani giriimin kalite fonksiyonunuyrtecek eylemler topluluunun tmdr. Kalite kontrol, tesadfi rnekler aral ile srekli

teste dayanarak muayene eden ve ktlarn kalitesini tm retim ilemi boyunca srdren ve

gelitiren ekonomik ve etkili bir sistem olarak tanmlanabilir. Yani kalite kontrolnde retimi

yapan modellerin rnekleme yoluyla srekli teste bal tutulmas sz konusudur.

KALTE KONTROLNN AMA VE ARALARI


29/48

statistiksel kalite kontrol Walter A. Shewhant tarafndan bulunmutur. Shewhant belli

telefon irketlerinde bu yntemle telefon paralarnn kontroln yapmtr. statistiksel kalite

kontrolnn en nemli aralar Shewhart kontrol emalar ad verilen emalardr. Shewhart

teknii kalite deiiminde saptanabilen, nedenleri ayrlabilen stn bir tekniktir. Genellikle 4ayr teknik kalite kontrolnde istatistiksel kontrol metodlar kullanlmaktadr.1- llebilir kalite zellikleri iin Shewhart kontrol emalar: teknik dilde; deikenler iin

emalar ya da X ve R ( ortalama ve aklk) veya X veya ? ( ortalama ve standart sapma

emalar) olarak geer.

2- Hata oran ( kusur yzdesi ) iin Shewhart kontrol emas; teknik dilde bu emalar P-

emas olarak tanmlanr.3- nite bana kusur says iin Shewhart kontrol emas ki bu da teknik olarak C- emas

olarak bilinir.Kabul rneklemesiPROSES KONTROL VE KONTROL DYAGRAMI(EKME SSTEMNDE KULLANILMITIR)Bir mamuln birinden dierine, rnekten rnee veya yndan yna llen kalitesi daima

farkl olur. Proses ne kadar iyi planlanrsa planlansn ve alma koullar yeterince

denetlense de bu varyasyonlar mevcuttur.retim ilemine ilikin varyasyonlar iki ayr tip gten doar.Prosesin tabiatnda bulunan ihtimaller kanlmaz glerdir. Bu tr gler kimlii

belirlenemeyen faktrler grubundan oluur. Bunlardan herhangi birinin tek bana etkisi ok

kktr ve bu etki ktlarn kalitesinde fark yaratmaz. Fakat bu faktrler toplu olarak

ilemde belli varyasyonlara neden olur. Ortak ans, tayin olunamaz veya kontrol edilemeyen

sebep ile isimlendirilir.


30/48

lemin tabiatnda deiiklik yaratan glerdir. Bu tr gcn varl mevcut proses ile retilen

mamullerin kalitesinin ortalama deerini ve / veya dalmn deitirebilir. Bu gcn

nedenleri, alet tanmas, operatrn dikkatsizlii, hammaddedeki varyasyonlar, dalgalanan

g tedariki olarak saylabilir. Bunlara genellikle zel, tayinedilebilir, kontrol edilebilir nedenlerdenilmektedir.

ans deikenlerinin kontrol olanakszdr ve onlar kontrol amacyla para ve zaman

harcamas gereksizdir. statistiki kalite kontrolnn yaplmas halinde, tayinedilebilir

varyasyonlar nceden belirlenebilir.

X R KARTI VE / VEYA ? KARTININ ORTAK KULLANILMASI

Kalite kontrolnde kullanlan istatistiksel kalite kontrol metodlarndan biridir. Kalite

karateristikleri bir deikenle ifade edilemediinde bir proses hakknda harekete geme

konusunda temel olarak ortalamalarn kullanabilir. Ancak bir prosesin kalitesini gsterme

bakmndan tek bana ortalama ounlukla yetersizdir; nk bir prosesde ( retim

ameliyesinde ) ortalama kontrol altnda kald halde rnek deikenlii artabilir. Bu artn

prosesden elde edilen bireysel maddelerini ya gereinden daha byk ya da istenilenden

daha kk olduunu gsterir. Alternatif olarak; ok ar, ok hafif, gereinden fazla kuvvetli

veya zayf olduuna iaret eder. Yani, ortalama kalite yeterli olsa da; esneklik, mamulde

eitlilik amalyorsa; X kartnn proses varyabilite kart ile birlikte kullanlmas gerekir.Baz amalar, bu kartlardan sadece birinin kullanlmasn yeterli yapabilir. Ortalama ve

standart sapma iin kontrol kartlaryla yaplan denemeler kontroln yeterince yaplamad

durumlarn prosesin, daima ortalamay etkileyen nedenlerle birlikte olmas yalnz X kartnn

kullanmn uygun yapar. te yandan ortalamann denetimi nemsiz kalabiliyorsa R veya ?

kart kullanlabilir.


31/48

GELENEKSEL MUHASEBE LE JIT MUHASEBESNN MALYET VE YNETM

MUHASEBELER AISINDAN KARILATIRILMASI

Gnmzde gerek lkeler aras, gerekse iletmeler aras rekabet ortamnda, dikkatler imalat

faaliyetlerine yneltilmitir. Buna bal olarak, yeni sre ve ak teknolojileri, yeni stok sistemleri ve

malzeme elleleme teknikleri, retim, mhendislikte ve tasarmda yeni bilgisayar yetenekleri ve

alma gruplarnn ynetiminde yeni yaklamlar kefedilmeye balanmtr. Bu gelitirilen

teknolojilerin yansra sanayi iletmelerinde insan gc yerine otomasyona gidilmesi, maliyet

muhasebesi ve dolasyla ynetim muhasebesi sistemlerini etkilemekte ve etkilemeyede devam edecei

phe gtrmez bir gerektir. Ancak yeni imalat teknolojileri arasnda yer alan ve yukarda en son

ifade edilen otomasyon, maliyet ve ynetim muhasebesini etkileyen en nemli teknolojik gelime

olmutur.

Maliyet muhasebesi sistemleri youn igcne dayanan faaliyetler ile byk lde

otomasyona dayanan maliyet merkezlerine uygulanmas ve birbirlerine uyumlu hale getirilmesi iin

gelitirilmelidir. Zira, birok imalat iletmesi farkl maliyetleme modeli gerektiren igc ve

otomasyona dayal bir maaliyet merkezleri karmna sahiptir ve sahip olacaktr.

GELENEKSEL MUHASEBE LE JIT MUHASEBESNN MAALYET

MUHASEBES AISINDAN KARILATIRILMASI

Kalite ve retim kontrol sistemi olarak geleneksel uygulamalardan farkl bir yapya sahip ve

esas itibaryla farkl bir imalat tr olan JITe gre yeni maliyet muhasebesi yntemleri

gelitirilmektedir.

Sz konusu deiimlerin temelindeki nedenler aadaki gibi sralanabilir;

o Mamul maliyetlerinin daha gereki ekilde saptanmas: Muhasebe

sistemi, yneticilerin temel mamul maliyeti bilgi kayna olmaktadr. Bu nedenle

mamul maliyetlerinin doru olarak hesaplanmas fiyatlama, mamul karm ve


32/48

maliyet tabanl demelerin bulunduu szlemeler ile ilgili daha etkin kararlar

alnmasna olanak verir.

o Fiili maliyetlerin daha etkin bir ekilde kontrol edilmesi: JIT felsefesi

ayr ayr ve blmsel maaliyetler yerine bir btn olarak iletmenin tm ile ilgili

toplam maliyetlerin azaltlmasn amalar.

o Muhasebe sistemi maliyetlerin azaltlmas : JITin esasn oluturan

tm faaliyetlerin basitletirilmesi anlay muhasebe sistemine de yansyarak sz

konusu sistemin maaliyetini azaltmaktadr.

Yukarda belirtilen nedenlerin maaliyet muhasebesine etkileri aadaki biimde

gerekleebilir.

1. Maliyetlerin direkt olarak izlenebilirliinin salanmas: Mamullerde

dorudan datm yapacak maaliyet tr saysnn artmas, JITn mamul

maliyetlerini saptamada en nemli etkisi olmaktadr.

2. Personel ltlerinin deimesi: JIT uygulamalar toplam maliyet

ynetimini n plana karm ve buda performans l sistemlerinin deimesine

neden olmutur.

GELENEKSEL MUHASEBE LE JIT MUHASEBESNN YNETM MUHASEBES

AISINDAN KARILATIRILMASI

Geleneksel muhasebe ile JIT muhasebesinin ynetim muhasebesi asndan karlatrlmasn

bir vaka analizi ile yapabiliriz.


33/48

Ynetim muhasbesinden, iletmelerin gemi performanslarn deerlendirmelerine ve

gelecee ilikin kararlar almalarna yardmc olmas beklenir. Bu uygulamalar, direkt olarak

yneticilerin nasl davranacaklarn ve firmann nihai karlln etkiler. Yeni bir firma olarak

Quantum, retim art iin nceden herhangi bir muhasebe sistemi kullanmaya istekli deildir. Ancak,sz konusu firma kendi sahip olduu allm muhasebe sistemini gelitirmek iin ideal bir

pozisyondadr. Firma yetkilileri, katma deer faaliyetlerinin llmesi zerinde dikkatleri toplayan ve

JIT muhasebesi olarak nitelendirilen basit ve masrafsz bir sistemi kullanmay arzu etmektedirler.

Biz JIT muhasebesi ile geleneksel imalat muhasebesi arasndaki baz nemli farkllklara dikkati

ekmek iin Quantum firmasnn JIT yntemine gre gelitirilen muhasebe sistemi ile dier bir firma

tarafndan kullanlan sistemi karlatracaz.

Elektrikli monitor techizat reten ACME imalat irketi (takma isim) JIT sistemine gemeyi

dnen 40 yllk bir firmadr. ACME srekli olarak deerlendirilmesi ve gncelletirilmesi gereken

hammadde ve iilik standartlar ve sapmalara dayanan geleneksel bir muhasebe sistemi

kullanmaktadr. Daha sonra aklanaca gibi, genel imalat maliyetleri standart kapasiteye dayanan

tam maliyet yntemi kullanlarak kapitelize edilmektedir. Geleneksel muhasebe o kadar karmak ve

zaman alcdr ki, ACME gibi firmalar kompterize edilmi ynetim bilgi sistemlerine gereksinim

duyarlar. Birka yz mamul ve birka srece sahip olan ACME firmas, devaml olarak her bir i

merkezindeki sapmalar hesaplamak ve yeni standartlar tespit etmek zorundadr. Ayrca, safhalar aras

stok seviyeleri dikkatli bir ekilde izlenmeli ve kontrol edilmelidir. retim hakknda karar verildiinde

st ynetim; iilerin ksa dnemde bir batk maliyet olmasndan dolay, geleneksel muhasebe

uygulamasn kullanan direkt maliyetlemenin retim seviyesindeki artma ve azalmann farkllaan

maliyetini doru bir ekilde yanstmadn bilmektedir. Sz konusu sorun burada ortaya kmaktadr.

yleki bu durumda, ACME firmas kendi muhasebe sisteminden elde ettii bilgiye dayanarak belirli

bir mamuln fiyatn asla krmayacaktr.

Buna karlk Quantum firmas kendi toplam performansn len basit standartlar

kullanmaktadr. Tamamlanm bir birimi imal etme maliyetinin byk bir ksm satclar tarafndan

gderilen paralarn maliyeti olmaktadr. Endirekt iilik her dnemde hesaplara katlmaktadr ( Vergi

muhasebesinde harici raporlama amacyla kullanlan kaytlar, ynetim muhasebesi kaytlarndan

ayrlmaktadr. ilik ve genel imalat maliyetlerinin byk bir ksm stoklara yklenmektedir. Dahili

gelir hizmeti montaj iilik maliyetlerini kapitelize etmeyen bir firmaya ait bir sorundur ).


34/48

Quantum firmas tarafndan ynetim amalaryla kullanlan muhasebe ltleri aadadr,

o Aylk kt oran: Toplam sre etkinlii lsdr.

o Birim bana kullanlan sre: Toplam iilik miktarn bir ay iindeki

toplam ktya blmdr. Toplam iilik, direkt ve endirekt iilikleri kapsamaktadr.

Birim bana alma sreleri, retim alanlarnn kendi ileri ve dier kiilerin ilerini

ne kadar iyi rendikleri hususunda iletmeye fikir verir.

o Stok devirleri: Sat deerinin hammadde, yar mamul ve mamul mal

miktarna blmdr. Stok devirleri, ynetime, mamullarin her sat seviyesindeki

nisbi stok hareketlerinin bir lsn vermektedir.

o Birim bana direkt imalat maliyeti: Quantum firmas iilii batk bir

maliyet olarak deerlendirdiinden, birim bana hammadde maliyetinin bir ls

olarak hizmet eder.

o Quantum firmasnn sipari seviyelerinden daha fazla miktarda

satclardan temin edilen paralar listeleyen ar stok raporu: Bu istisnai rapor stok

devir saylaryla geniletilmekte olup, Quantum firmasnn retim sorunu veya ar

ykleme trendinin bulunduu hususunda uyarmaktadr.

Quantum firmasnn JIT muhasebesinde, btn durumlarda kullanlan hammadde toplam

retim seviyesine bal olmaktadr. Yar mamuller fiziki olarak almann ilk ksmlarnda bilgi

verdiimiz kanban sreci ile snrlandndan, yalnzca kk bir miktarda deiecektir.

Kanban disiplini, tek tek stok seviyelerini kontrol etmenin olduka etkin bir aracdr. Yar

mamuller sre tasarm ile kontrol edildii iin, JIT muhasebesine ait performans lleri, hammadde

masraflarn ve ktlarn izlemek suretiyle basit bir ekilde hesaplanabilir.

Dier JIT muhasebesi lleri ise unlardr:


35/48

Performans lleri olarak adapte edilebilen dier tm kriterleri Quantum firmasna bildirdik.

Sz konusu kriterler aadadr.

o Dz bir yerleim hatt: yi bir yar mamul stoku gstergesidir. Bu

kolay bir ekilde gzlenmekte olup, stok seviyelerine ilikin bilgi ok abuk bir

ekilde ynetime ulatrr. Burada daha az yer kullanm daha byk miktarda yar

mamul stoku anlamna gelmektedir.

o Dnm sreci: Maliyetlerin yklendii stokun faaliyetsel bir

lsdr. Bu da kt orannn tersidir. Daha dk dnm sresi, hammadde

demeleri ve gelir tahsilat arasnda daha az sreyi montaj dnda ve montaj

esnasnda daha az kuyruk olumasn ve daha az dnm sresini yanstr. Ayrca

daha ksa dnm sresi, iletmenin sipari almasn ve genel olarak piyasann

ihtiyalarna daha fazla cevap vermesini salayabilir.

o G..M. etkinlii: Endirekt imelet meliyetlerinin mamul dnm

sresine blmdr. Bu ise JIT srecinde mamul dnm sresi azaldndan,

personel ve bilgisayar giriimlerine ait masraflarn ( Quantum firmas durumunda

direkt iilik ) ya ynetim tarafndan izlenmesini ya da incelenmesini salar. ( Bu

toplam performans ls, Dick Schonberger ve Tom Schmitt tarafndan ileri

srlmtr).

o Kalite lleri: Gei oran ve baarszlk alan oranndan ibarettir.

Gei oran, kalite testinin birinci aamasndan geen rnlerin yzdesidir. Baarszlk

alan oran ise, bir mterinin belli bir mamulle ilgili sorunlarnn ne kadar sk ortaya

ktnn lsdr.

o Hizmet seviyesi: Mteri tarfndan ileri srlen teslim tarihini veya

sipari miktarn karlayan imalat sresi orandr.

Quantum firmasnda stok bulundurma ya da satma alternetiflerinin karlatrlmas aadaki

gibi yaplmtr.


36/48

Geleneksel muhasebe, yar mamul ve mamul mal stokunu byk seviyelerde tutabilir. ayet,

belli bir alma alannn yneticisi yalnzca standartlar ve sapmalar zerinde inceleme yaparsa, yar

mamul stoklar artabilir. Akll karar alclar olarak ou yneticiler dikketlerini iletmenin toplam

karll zerinde deil, sz konusu stok deerinin nasl tespit edilecei zerinde glkle toplarlar.Sonu olarak, mteakip alma alan darboaz ierisinde olsa bile, bir nceki alma alan yksek

etkinlie ulamay salayacak kapasitede retmek zere ynlendirilebilir. Yar mamullerinin byk bir

ksm ise yan rndr.

Sonu olarak, Quantum firmasndaki JIT muhasebesi uygulamas, sz konusu firmann retim

yntemleriyle olduka iyi bir uyum salamaktadr. Bu analizin seyri, muhasebe departmannn kk

imalat ayrntlarna girmek yerine maliyet ve kar rakamlarnn nemli ynleri zerinde konsantre

olmasn salayabilecek toplam iletme pozisyonuna yneltmekte ve dikkatleri burada toplatmaktadr.

imdiye kadar, Quantum firmas baarsnn gittike artan nemli bir unsuru, bu firmann

dikkatini srekli gelimeler zerinde toplamas olmutur. Bu iletmenin durumunu gelitirmek iin

muhasebe kadrosunda bulunan elemanlar dier departmanlarn ihtiyalarn karlamak

istemektedirler.

alma merkezi etkinlii yerine gerek kar len yeni ynetim muhasebesi yntemleri,

Quantum firmas ynetiminin doru iletme kararlar almarnda nemli bir role sahip olmaya devam

edecektir.

*** kinci bir uygulama rnei olarak TOYOTA modelini ele alacaz.

JIDOKA- OTOMASYON

Jdoka ngilizce de karl otomasyon olan bir terimdir. Otomasyon bir lde otomasyon

olgusunu iermekle berabar sadece tezgahlarla snrl kalmayp manuel sreleri ve operasyonlar da

ieren bir kavramdr. Her iki durumda da otomasyon retim hatalarn bulma ve dzeltmeye ynelik

bir teknik olarak tanmlanabilir. Otomasyon teknii her zaman aada belirtilen iki mekanizmay

ierir:

1. retim hatalarn bulmaya ( ortaya karmaya ) ynelik bir

mekanizma.


37/48

2. retim hatalarnn saptanmas halinde, retim ya da tezgahn

otomatik olarak durmasn salayan bir mekanizma.

TOYOTA sisteminde otomasyon kalite kontrol ieren bir tekniktir, nk bu yaklam retim

hattndan hatal paralarn gemesini kesinlikle engellemektedir. Bir retim hatasyla karlaldnda,

retim hattnn durmas, probleme annda mdahale edilmesini, dzeltici nlemlerin alnmasn ve

benzer hatalarn tekrarnn nlenmesi annda salanacaktr.

Otomasyon uygulamas ile salanan dier kazanlar ise aada sralanmtr.

1. gc saysndaki azalma nedeniyle maliyetlerin azalmas:

Belirlenen retim miktarna ulaldnda ya da bir retim hatas ortaya ktnda

otomatik olarak tezgahlarn durabilmesini salayan mekanizmalarn tasarm,

tezgahlarn almasn izleyen nezaret iilerinin saysnn nemli lde azalmasn

salamtr. Sonu olarak manuel operasyonlarn byk lde tezgah

operasyonlarndan ayrlmas mmkn olmu, bu durum A tezgahnda ii biten iinin

B tezgahna giderek buradaki ilemleri balatabilmesini baka bir anlatmla bir iinin

birden fazla tezgahta almasn salamtr. ilerin birden fazla tezgah

altrabilmeleri ise igc saysnda ve dolaysyla retim maliyetlerinde nemli

kazanlar elde edilmesini gerekletirmitir.

2. Talep deimelerinin uyum salama becerisinin artmas: Tm

tezgahlarn sadece hatasz paralar retmesi ve istenilen retim miktarna

ulaldnda otomatik olarak durmas, otomasyon yoluyla fazla envanterlerin ortadan

kaldrlmasn, tam zamannda retimin gerekletirilmesini ve talep dalgalanmalarna

hzl uyum salamasn gerekletirecektir.

3. nsana sayg kltrnn gelimesi: Otomasyona dayal kalite kontrol

uygulamalarnn denetiminde retim srecinde saptanan hata ya da problemlere

annda mdahale edilmesi ilkesi yeralr. Bu ilke imalat ortam genelinde iyiletirme


38/48

faaliyetlerini hzlandr ve bu yolla iinin sorun zme srecine katld ve insana

saygnn nem kazand bir rgt kltrnn gelimesini salar.

OTOMASYON VE TOYOTA RETM SSTEM

Bu blmde TOYOTA retim sisteminde otomasyonun nasl uyguland incelenecektir. Bu

erevede ele alnacak konu balklar aada zetlenmitir.

o retim hatt ya da tezgahlarn otomatik olarak durdurulmas amacyla

kullanlan zel aralar.

o

ilerin otomasyon uygulamasna uyum salamasnda kullanlanteknikler.

o retimin izlenmesi amacyla kullanlan yntemler.

o Saptanan hata ya da problemleri dzeltme yollar.

RETM DURDURMA YNTEMLER

Genelde, saptanan bir hata ya da sorun karsnda retim hattn durdurmak iin iki farkl

yaklam uygulanr.

i. Otomatik aralar yardmyla hatay

saptayp, otomatik olarak hatt durdurmak.

ii. iler tarafndan yaplan deerlendirme

dorultusunda sorunlar saptayp, hatt durdurmak.

retim hattnda alan her ii retim ilemlerinin standart operasyon izelgesine uygun

olarak yerine getirmesi durumunda hatt durdurma yetki ve sorumluluuna sahiptir. Bu durumun

ortaya kmasnn genelde iki temel nedeni vardr:

i. i

saysnn azaltlmas (Shoninka) sonucunda, evrim zamanlar ok

ksalm olabilir.


39/48

ii. nceki

operasyonlarda yaplan hatal retim nedeniyle sonraki istasyonlarda

hatt durdurmak gerekebilir.

rnein, herhangi bir istasyon iin belirlenen evrim zaman 70 saniye iken operasyonu 80

saniyede tamalayabiliyorsa her evrimde ii, hatt 10 saniye iin durdurmak zorunda kalacaktr. Aksi

halde ii operasyonu tamamlayamyacak ve hatalar ortaya kacaktr. Ancak hattn durdurulmas

nezareti ve mhendislerin dikkatini derhal bu noktaya ekecek ve ilem zamannn 80 saniyeden 70

saniyeye indirilmesi iin gerekli iyiletirme almalarnn balamasn salayacaktr.

Bu sistemde, azalan ara stoklar nedeniyle nceki istasyondab hatal para gelmesi skl

artacaktr. Bu skln artmasnda igc saysnda yaplan azaltmalar da rol oynayacak, azalan

bekleme zamanlar nedeniyle hatal parann dzeltilmesi yada envanterden hatasz paralarn

getirilmesi mmkn olmayacaktr. Bu durumda hatalar derhal farkedilerek hattn durdurulmas

yoluyla sorunun zm iin gerekli nlemlerin alnmas salanacaktr. Bu ekilde eer varsa

rndeki tasarm hatalar ya da nceki atlanan ya da ihmal edilen operasyonlar derhal ortaya

kacaktr.( 30 sayfada ekilde gsterildii gibi )

retim hattnn hatal paralar ya da standart operasyon izelgesine uyumsuzluk nedeniyle

durdurulmas uygulamasnda ustaba ya da nezaretilerin sorumluluklar iki ynldr.

i.

Ustaba, iilere ncelikle, sadece iyi paralarn hattan akmasn

salamak amacyla hatal paralar saptamay ve bu noktada hatt

durdurmay retmek zorundadr.

ii. Hat

durduktan sonra, ustaba hatann nedenini bulup hatay dzeltmek

zorundadr.

i yargsna dayanarak hattn durdurulmas yaklamnda kilit nokta her iinin hatt

durdurma yetkisine sahip olmasdr. Bu uygulama ile Toyota sisteminde insana verilen deerden

dolay son derece insancl bir alma ortam yaratlmtr.


40/48

Ancak, Japon uygulamasnn amerika ve avrupa lkelerine tantmnda en ok kar klan

konulardan biriside ii yargsyla retimi durdurma yaklam olmutur. Amerikal mhendisler

iilerin i yapmamak yada ii yavalatmak iin hatt durdurabileceklerini ve bu konuda iilere

gvenemiyecekleri grn savunmular, zelikle part-time ya da mevsimlik iilele alldndabu sorunun daha da byk boyutlara ulalaca ileri srmlerdir.

i motivasyonunun dk olduu i ortamlarnda bu tr sorunlarn ortaya kaca

bilinmektedir. Bu nedenle sadece insan yarglarna dayanan kalite kontrol sistemlerinin tm i

ortamlarnnda baarl olma ans dk olacaktr. Bu konuda ortaya kabilecek sorunlar nlemek

amacyla bir takm mekanik cihazlarn devreye sokulmas ve bu cihazlar yardmyla hattn otomatik

olarak durdurulmas yaklam gelitirilmitir.

nsan yargsna yardmc mekanik kontroller

retim hatt zerinde her hangi bir istasyonda iinin belirlenen evrim zaman iinde

operasyonu tamamlayamamas durumunda hattn otomatik olarak durdurulmas iin baz mekanik

cihazlar gelitirilmitir.

Bu cihazlar hattn durdurulmas konusunda iilere yardmc olarak, insan faktrndenkaynaklanabilecek baz hatalarla hattn gereksiz yere durdurulmasn yada durdurulmas gerektii

halde retime devam edilmesini engellemek amacyla kullanlmaktadr.

2. Azalan bekleme zamanlar 1. retim ilemlerinin

nedeniyle hatal paralarn belirlenen evrim zaman

dzeltilmesi ya da envanterden iinde bitirilememesi

hatasz paralarn getirilememesi


41/48

i yargsna dayanarak hattn durdurulmas yaklamnda kilit nokta her iinin hatt

durdurma yetkisine sahip olmasdr. Bu uygulama ile Toyota sisteminde insana verilen deerden

dolay son derece insancl bir alma ortam yaratlmtr.

Ancak, Japon uygulamasnn Amerika ve Avrupa lkelerine tantmnda en ok kar klan

konulardan biriside ii yargsyla retimi durdurma yaklam olmutur. Amerikal mhendisler

iilerin i yapmamak yada ii yavalatmak iin hatt durdurabileceklerini ve bu konuda iilere

gvenemiyecekleri grn savunmular, zelikle part-time ya da mevsimlik iilerle alldnda

bu sorunun daha da byk boyutlara ulalaca ileri srmlerdir.

i motivasyonunun dk olduu i ortamlarnda bu tr sorunlarn ortaya kaca

bilinmektedir. Bu nedenle sadece insan yarglarna dayanan kalite kontrol sistemlerinin tm i

ortamlarnnda baarl olma ans dk olacaktr. Bu konuda ortaya kabilecek sorunlar nlemek

amacyla bir takm mekanik cihazlarn devreye sokulmas ve bu cihazlar yardmyla hattn otomatik

olarak durdurulmas yaklam gelitirilmitir.

nsan yargsna yardmc mekanik kontroller

retim hatt zerinde her hangi bir istasyonda iinin belirlenen evrim zaman iindeoperasyonu tamamlayamamas durumunda hattn otomatik olarak durdurulmas iin baz mekanik

cihazlar gelitirilmitir. Bu cihazlar hattn durdurulmas konusunda iilere yardmc olarak, insan

faktrnden kaynaklanabilecek baz hatalarla hattn gereksiz yere durdurulmasn yada durdurulmas

gerektii halde retime devam edilmesini engellemek amacyla kullanlmaktadr.

Mekanik cihazlarda, temel ilke iinin evrim zaman iinde iini tamamlayamamas

durumunda, hattn kendiliinden durdurulmas ve zaman yetersizlii nedeniyle oluabilecek retimhatalarnn engellenmesidir. Bu sistemlerin, retim hatlarnda kulanlmas nceleri iiler tarafndan

tepki ile karlanmtr.

Ancak bu sistemin, iileri retim hattnda oluabilecek problemleri saptama ve dzeltme

yknden kurtarmak amacyla gelitirilmi olduunun, nezareti ve ustabalar tarafndan alanlara

anlatlmas ve zaman iinde sistemin yararlarn grlmesi, oluan tepkilerin giderilmesini salamtr.

retim hattnn durdurulmasnda Kusursuz sistemler:


42/48

Gerek tezgah ilemleri gerekse manuel operasyonlarda yaygn olarak kullanlan bu sistemler

yukarda aklanan mekanik kontrol cihazlarna byk lde benzerlik gsterir. Ancak bu sistemler,

sadece zaman iinde operasyonun tamamlanamamas durumunda retim hattn durdurmazlar.

Kusursuz sistemler, mekanik kontrollerden farkl olarak iinin gznden kaan retim hatalarndasaptayacak ekilde gelitirilmitir. Kusursuz sistemler temel eden oluur:

i. rn yada srete anormallik yada

sapmay saptayan dedektr

ii. retim hattn durduran bir engelleyici cihaz

iii. Ustaba ya da iinin dikkatini ekmek

zere bir lambay yakan ya da bir zili aldran sinyal cihaz

Kusursuz sistemlerin en nemli zellii rndeki hatalarn belirlenebilmesidir. Bu amala,

kusursuz sistemlerde kullanlan dedektrler kullanlan hata yakalama yakalamna uygun olarak

temel snfta toplanrlar:

Temas yntemi: Bu yntemde rnn biim ya da boyutlarnda olabilecek herhangi bir

farkll yakalamak zere elektrik gzler kullanlr. Bu yntem daha ok rndeki belirli bir zelliin

kontrol ya da retim srecindeki belirli bir aamann doru yaplp yaplmadn belirlemek iin

kullanlr.

Tam kontrol yntemi: Bu yntem, temas ynteminin aksine bir operasyonun tm aamalarn

tamalayp, tamamlanmadn belirlemek amacyla kullanlr. Bu yaklamda da sklkla elektrik

gzlerden yararlanlr. rnein bir punta kayna operasyonunda bir saya otomatik olarak yaplan

kaynak saysn saptar ve eer gerekletirilen kaynak saysyla yaplmas gereken kaynak saysnda

bir farkllk olursa bir zil alar. Bu ekilde srecin btnyle tamamlanm olduu kontrol edilir.

Hareket aama yntemi: Bu yntemde iinin standart operasyon setinde olmayan aamay

fazladan yapmas gereklidir. rnein bir istasyonda metal gemelerin yuvaya taklma ilemini

inceleyecek olursak deiik tipteki yuvalardan dolay her yuvaya bir Kanban ilitirilerek farkl tiplerin

karmas engellenmitir. Ancak buna ramen her ay birka tane uygun olmayan metal gemenin

taklm olduu belirlenmitir. Bu durumda her kanbann alt ucuna aliminyum folya ilitirilmitir.


43/48

inin nne yuvalar geldiinde, ii kanban alarak zel olarak hazrlanm kanban kutusuna

yerletirir kanban kutuya yerletiridiinde bir sensor aliminyum folyenin pozisyonuna gre uygun

metal geme kutusunun stndeki krmz n yanmasn ve kutunun almasn salar.

Yukarda ana hatlaryla ele alnan kusursuz sistemler sadece rn kalitesini garantilemekle

kalmayp, iilerin yorucu ve monoton detaylarla uramalarn engelleyerek, daha yaratc ve insana

sayg ilkesinin egemen olduu bir alma ortamnn yaratlmasna da katkda bulunurlar.

GRSEL KONTROLLER

Otomasyonun uygulanmasnda, retim hattnn durumu ve retimin akn izlemek amacyla

deiik grsel kontroller kullanlr. Kusursuz sistemlerin birou retim hattndaki bir anormallii

belirtmek amacyla genellikle bir k ya da grsel bir sinyalden faydalanrlar. retim hattnda

kullanlan dier grsel kontroller yledir:

o Andon ve arma lambas

o Standart operasyon formlar

o Kanbanlar

o Dijital panolar

o Stok tabelalar

Andon ve arma lambas: Otomasyon uygulamasnda, tm montaj ve imalat hatlarnn bir

andon tahtas ve arma lambas vardr. arma lambas genelde bir ustaba, bir tamir/ bakm iisi

ya da bir dz iinin sorunun belirlendii yere arlmas amacyla kullanlr. arlacak kiye gre

arma lambasnda farkl renkte bir k yanacaktr.

Andon hat zerinde tezgahlarn durumlarn gsteren klarn bulunduu bir tahtadr.

TOYOTA uygulamasnda her iinin alt tezgahta bir arza ya da gecikme durumunda retim

hattn durdurmasna yarayan bir dme mevcuttur. i dmeye bastnda soruna neden olan sreci

gsterecek ekilde andon zerinde bir krmz k yanar.


44/48

Genellikle andonlar zerinde retim hattnn deiik durumlarn gsterecek ekilde farkl

renkte klar kullanlr. Andon tahtalarnda ounlukla kullanlan renk kodlar ve bunlarn anlamlar

aada zetlenmitir.

Krmz: Tezgah arzas

Beyaz: belirlenen retim miktarna ulald iin retimin sonuna gelinmesi.

Yeil: Malzeme yetersizlii nedeniyle i durmas.

Mavi: Hatal para.

Sar: Hazrlk operasyonu bekleniyor( takm- aparat deiimi v.s.).

Bir ustaba ya da bakm-onarm iisinin gecikmeye neden olan tezgahn bana gitmesiyle

andon zerindeki tm klar sndrlecektir.

STANDART OPERASYON FORMLARI VE KANBANLAR

TOYOTA uygulamasnda standart operasyon kavram temel eden oluur.

i. evrim zaman

ii. Standart operasyon rotas (kalite ve

gvenlik asndan yaplmas gereken kontroller dahil olarak)

iii. Standart sre ii- envater dzeyi

Standart operasyon formlar, bu temel eyi ierecek ekilde hazrlanr ve tm iilerin

grebilecei ekilde hat zerindeki panoya ilitirilir. Eer bir ii belirlenen evrim zaman iinde

standart operasyonlar tamamlayamazsa retim hattn durdurarak, zm iin yardm isteyecektir.

Bu ekilde, standart operasyon formlar dier grsel kontrol cihazlar ile birlikte standart

operasyonlarn gerekletirilmesinde, israfn azaltlmas ve hatalarn nlenmesinde nemli rol

oynarlar.


45/48

Standart operasyon formlar gibi kanbanlar da retim akndaki anormalliklerin

saptanmasnda grsel kontrol aralar olarak kullanrlar. rnein stok sahasna ulam ve zerinde

kanban olmayan olan paralar, gereinden fazla retimin bir gstergesi olabilirler ve derheal

aratrlmalar gereklidir. Ayrca retim sipari kanbanlarnn says imalat hattnda bulunan rnlerinbelirlenmesinde ve buna bal olarak fazla mesaiye gerek olup olmayacann saptanmasnda

kullanlabilirler.

Dijital panolar: Dijital panolarda gnlk retim hedefi ve o zamana kadar gerekletirilen

retim miktar sergilenir. Bylece paneli izleyerek, hatta alan herkes retimin hzn ve o gnk

retim hedefine ulalp ulalmayacan belirleyecektir. Panolar olas gecikme ve sorunlarn annda

belirlenmesinde son derece faydaldr.

Stok tabelalar: Stok sahasndakiher alana bir adres kodu belirlenip, bu kod hem kanban hem

de stok alnnn stndeki tabelada belirtildiinde, envanterlerin kontrolnde nemli bir grsel kontrol

arac elde edilmi olacaktr. Stok tabelalarnda ayrca standart stok miktar da belirtildiinden doru

paralarn, doru miktarlarda ve doru yerde stoklanmas salanacaktr.

Grsel kontrol sistemleri otonomasyonun salanmasnda son derece etkili rol oynamakla

beraber dier kalite kontrol yntemleri gibi sadece anormallik ve sapmalarn belirlenmesini

salayacaklardr.

Hata ve sapmalarn dzeltilmesi iin gerekli iyiletirme almalarnn yaplmas ise ustaba

ve iilerin sorumluluunda kalmaya devam edecektir. Bu balamda yrtlecek iyiletirme

almalarnda izlenmesi gereken yol aada verilmitir:

i. Operasyonlarn standardizasyonu

ii. Hatalarn saptanmas

iii. Nedenlerin aratrlmas

iv. Kalite emberleri almalar sonucunda

sorunlarn zmlenmesi ve koullarn iyiletirilmesi


46/48

v. Operasyonlarn, oluturulan yeni koullar

dorultusunda yeniden standardizasyonu.

Aslnda otonomasyon uygulamas ile ulalmak istenen nihai sonu retimin tm ile

otomasyona geirilmesi; baka bir anlatmla hatalarn dzeltilmesine ynelik iyiletirme almalarnn

da otonom bir ekilde gerekletirilmesinin salanmasdr. Bu noktada, robotik konusunun TOYOTA

retim sistemindeki kullanm ve olas etkileri zerinde durmak yararl olacaktr.

ROBOTLAR

Japon otomativ sanayi, Amerikan uygulamasnda da olduu gibi zellikle kaynak, boya ve

talal imalat srelerinde yaygn olarak endstriyel robot kullanmna ynelmektedir. Endstriyel

robotlarn salad yararlar ise aada verilmitir.

i. Artan i gvenlii

ii. Artan rn kalitesi

iii. Artan verimlilik

iv. Azalan retim maliyetleri

zellikle i gvenlii ve rn kalitesi konularnda robotlarn salayaca yararlar son derece

aktr. Robotlar tehlikeli evre koullarnn sz konusu olduu ilerde iilerin yerini alarak i

gvenlii, ii sal asndan nemli kazanlar elde edilmesini salayacaklardr.

Dier taraftan robotlarn tekrarl operasyonlar hibir yorgunluk gstermeden ve gereken

hassasiyet dzeyinde yerine getirebilmeleri kalitenin iyiletirilmesi asndan son derece nemlidir.

ROBOTLAR VE TOYOTA RETM SSTEM

Endstriyel robotlarn kullanm, TOYOTA retim sisteminin matksal bir uzants olarak

dnebilir. Robatlarn temel hedefleri ile sistemin maliyet azaltm, kalite gvencesi, esnek retim

ve insana sayg- gibi hedefleri tmyle uyum iindedir. Robotlar sadece tehlikeli ilerde iilerin

yerini almakla kalmazlar ayn zamanda tekrarl ve monoton ilerde iilerin yerine geerek iilerindaha yaratc ilerde grev yapmasna olanak verirler. Bu adan, robotlarn insana sayg hedefinin


47/48

gerekletirilmesine nemli katklar olmaktadr. Yalnz bu uygulamada nemli olan, dier tm

teknolojik gelimelerde olduu gibi bu aracn da insanln hizmetinde kullanlmas ve bunun tersi

olacak uygulamann engellenebilmesidir.

BANKACILIK SSTEM

Bankalar geleneksel olarak endstri sektrlerinin elinde bulunan paralarn , birbirine bor

verilmesini salayan kurumlardr. Trkiyede bankaclk sisteminde genelikle Bankas, Ziraat

Bankas, Emlakbank, Yap Kredi Bankas, Pamukbank ve Akbank egemen durumdadrlar. Bunlarn

fonksiyonlar ve hareket kabiliyetleri 1970lerin sonlar 1980lerin balarnda daha da rahaylad. Daha

nceleri faiz politikalar Merkez Bankas kendi tekelinde bulunduruyordu. Bu tekelleme de dier

bankalarn kur ayarlamas, leasing, kredi ama, ilem faizi ve kredi kart gibi ilemleri olumsuz

etkilemekteydi olumsuz artlar altnda bankalarn hizmet retiminde talebi arza gre

ayarlanmaktansa, arz talebin doduu yere, zamana ve ihtiyaca gre ayarlamak ok daha uygundur.

Bu konuda drt temel seenek vardr:

o Birinci tercih; ilem ekli ihtiyacn tarzna ve zamanna bakmakszn

ayn dorultuda devam eder.

o kinci tercih; ilem eklini sabit tutmak yerine stratejiyi ihtiyaca ve

mteriye gre aylk, sezonluk hatta gnlk olarak belirlemektir. rnein yaz

gnlerinde hava ok scak olduunda ve gnlerin uzun olmasndan le istirahati iki

saat olabilir. Akamlar da maazalar, iletmeler ve fabrikalar ge saatlere kadar ak

olacandan, bankalar da ge saatlere kadar ak kalabilir.

o nc strateji ise; sabit merkezler yerine hareketli, talebin olduu

zamanlarda talebin olduu yerlere merkezleri tamak olabilir.

o Drdnc strateji ise; periyodik aralklarla yeni stratejiler

oluturmaktr.

1970 ve 1980lerde bankacln esaslar, sosyal evrede, pazarda, ekonomide ve i

dnyasndaki deiikliklere uygun olarak gelime salad. Bu da banka alanlarn ve mterileri

fazlasyla memnun etti. Bankaclk sistemlerinde etkin bir deiiklik kanlmaz olmutur. Bu yzden


48/48

bu almada bankaclk ilemleri ile JITin ilikisinin mmkn olup olmadnn aratrlmas

amalanyor.

SONU

ne srlen teze gre JITin kullanm bankaclk sektrnde kuyruklar azaltacak mteri

kaybn nleyecek, mteri hizmetleri ve servis kalitesinde bir art salayacaklardr.yaplan alma

sonularna gre, JIT ile mteriyi kuyrukta bekletmemek ve bankaclk kalitesini ykseltmek

mmkndr.

alanlarn etkenliini artrmak ve dolaysyla servis kalitesini ykseltmek, disiplinle daha

fazla olacaktr. Ancak JIT takm almasyla daha etkili olunabilecei kans ar basmaktadr. ok

ilevli i grenler kuyruklar azaltabilir ve ayn belirli gnlerinde younlaan hizmet taleplerini

karlayabilmek amacyla, dier personel youn hizmet servislerine yardmc olarak, ihtiya duyulan

servis saysn arttrabilir. Bylece tam zamannda ve yerinde hizmet vermek salanabilmektedir.

JIT hammadde ve atk nlemede, tam kalite kontrolde daha ok younlamakla birlikte, bu

konuda insan zerinde ve servis sektrnde de baar elde edilebilecei grlmektedir. Bu sistemin

kullanlmasyla birlikte, uzun kuyruklar ve krmz klar yerine, tam zamannda ve yerinde uygun

servisler hizmet verebilecektir.

Yaplan anket almas sonularna gre, bankaclk sektrnde belirli bir standart

bulunmamakta, ancak gelien dnyada bankalarmz kendi standartlarn uluslararas dzeyde

oluturmak durumundadrlar. Ayrca aynen mal retiminde olduu gibi, servis retiminde de JITin

uygulanmas, belirli planlara ve standartlara dayal olarak gerekletirilerek, daha mkemmel bir

servis hizmeti salamak mmkn olacaktr.

Sonu olarak diyebiliriz ki; JIT bankaclk sektrnde de rahatlkla kullanlabilir. Zaten JITin

ana temas, gerekli olan hizmetin gerektii anda, istenilen kalitede ve miktarda mterilere

sunulmasdr.

Tam Zamaninda Uretim (JIT)

Documents

Transcript of Tam Zamaninda Uretim (JIT)