TaiLieuTongHop.com Bai 3

TRNG I HC LC HNG KHOA K THUT CNG TRNH

Bi ging mn: Trc a i cng PGS.TS. o Xun Lc

BI 3

DUNG CU VA PHNG PHAP O GOC

4.1. NGUYEN LY O GOC VA CAU TAO MAY KINH V

1. Nguyen ly o goc

o goc la mot dang cong tac c ban khi lap li khong che toa o, o ve ban o va bo tr cong trnh ra thc a. Co hai loai goc: goc bang va goc ng.

Tren H.4.1 iem A thap hn B va cao hn C. Mat phang M va N la hai mat phang thang ng cha hai hng ngam AB va AC. P la mat phang nam ngang qua iem A. AB, AC la hnh chieu cua hai hng ngam AB, AC len mat phang P.

Goc bang tai A gia hai hng ngam AB, AC chnh la goc:

' 'B AC =

Goc BAB = +V1 va CAC = V2 la goc ng cua hai hng AB va AC. Goc V1 nam tren mat phang P c qui c mang dau dng (+), V2 nam di mang dau ().

T o ta nh ngha: * Goc bang la goc hp bi hnh chieu cua hai hng ngam len mat phang

nam ngang. * Goc ng la goc hp bi hng ngam va hnh chieu cua no len mat phang nam

ngang. oi khi ngi ta s dung khai niem goc thien nh. Goc thien nh la goc hp bi

phng day doi va hng ngam, ky hieu la . Goc thien nh hp vi goc ng V thanh goc 90o .

2. Cau tao may kinh v a- Nguyen ly cau tao

Dung cu o goc la may kinh v (Theodolite). May kinh v au tien c che tao tai Anh nam 1730.

S o cau tao may kinh v the hien H.4.2. Bat ky may kinh v nao cung co ba bo phan chnh:

g Bo phan ngam: la ong knh (2)

Hnh 4.1



g Bo phan nh tam can bang may bao gom day va qua doi (17), ong thang bang dai (11) va ba oc can (12).

g Bo phan oc so: bao gom vong chuan (6) va vanh o ngang (1), vong chuan (16) va vanh o ng (15). Ngoai ra con co oc ham (3) va oc vi ong ong knh (4), oc ham (7) va oc vi ong ban phan (8), oc ham (9) va oc vi ong toan phan (10).

Ong knh quay xung quanh truc HH1 tao thanh mot mat phang thang ng goi la mat phang chuan trc.

Vanh o ng (15) co mat song song vi mat phang chuan trc c gan chat vao ong knh ong vai tro mat phang thang ng M hoac N trong H.4.1. Khi ong knh quay xung quanh truc HH1 vanh o ng se quay theo, con vong chuan (16) ng yen. Ngc lai, vong chuan (6) gan chat vi than may.

Neu xiet oc (9) lam cho vanh o ngang gan chat vao e may (18) va ng yen th vong chuan se quay khi ta quay than may xung quanh truc chnh LL1 (oc ham ban phan (7) tnh trang ni long). Neu xiet oc ban phan (7) va ni oc toan phan (9) th vong chuan (6) va vanh o ngang (1) se dnh chat vao nhau lam cho so oc khong thay oi khi ta quay than may xung quanh truc LL1.

Khi truc chnh LL1 cua may phng day doi, vanh o ngang se nam ngang, ong vai tro mat phang

P trong H.4.1. b- Phan loai may kinh v

g Theo o chnh xac: tuy theo o chnh xac, may kinh v chia lam ba loai: - May kinh v chnh xac cao co sai so trung phng o goc: 0; 5 2; 0 - May kinh v chnh xac co sai so trung phng o goc: "5 "10 - May kinh v ky thuat co sai so trung phng o goc: "15 "30 g Theo cau tao: may kinh v cung c chia lam ba loai: - May kinh v c hoc co vanh o ngang va ng c che tao bang kim loai, oc so

trc tiep theo vanh o va du xch bang mat thng hoac bang knh lup. - May kinh v quang hoc co cac vanh o lam bang chat trong suot. Tr so goc bang

va goc ng hien len cung mot luc trong ong knh hien vi thong qua he thong cac lang thau knh.

- May kinh v ien t co cac vanh o la cac a co cac ma vach trong suot va

Hnh 4.2



khong trong suot xen ke tao ra hai tn hieu toi va sang. Tr so cua moi hng o c nhan t to hp cua hai tn hieu nay. Phan oc so c thc hien nh bo em va man hien so ien t. May kinh v ien t ket hp vi bo phan o dai ien quang c goi la may toan ac ien t (Total station).

4.2. CAU TAO BO PHAN NGAM

Mot trong nhng bo phan quan trong cua may kinh v la bo phan ngam. Bo phan ngam chu yeu la ong knh.

1. Cau tao ong knh Cac bo phan cua ong knh bao gom vat knh 1, th knh 2, li ch ch thap 3, oc

ieu quang 4, ong kim loai 5, thau knh phan ky di ong 6 (H.4.3). Hnh 4.3

2. Phan loai ong knh Co hai loai ong knh: ong knh thien van cho anh ngc va ong knh a vong cho

anh thuan. Ong knh thien van hoac ong knh a vong eu c chia lam hai loai: ong knh

ieu quang ngoai va ong knh ieu quang trong. a- Ong knh ieu quang ngoai

Ong knh ieu quang ngoai co cau tao the hien H.4.3a. Van oc ieu quang (4) ieu khien li ch ch thap (3) va th knh chuyen ong cho en khi mat phang cha li ch ch thap trung vi mat phang cha anh that, khi o neu nhn vao th knh ta se thay ro vat ngam va li ch ch thap.

Ong knh ieu quang ngoai co u iem la cng o sang manh nhng do ong th knh va ong vat knh chuyen ong tng oi vi nhau va co khe h nen de sinh ra sai so truc ngam va hi nc luon vao ben trong lam cho ong knh de b nam moc m knh.

b- Ong knh ieu quang trong

Ong knh ieu quang trong co cau tao the hien H.4.3b). Goi la ieu quang trong v khi ta van oc ieu quang (4), li ch ch thap (3) va th knh (2) van ng yen, ch co thau knh phan ky chuyen ong doc ben trong ong kim loai (5) lam thay oi tieu c cua vat knh a anh that cua tieu ngam len mat phang cha li ch ch thap. Co the coi vat knh (1) hp vi thau knh phan ky di ong (6) tao thanh thau knh tng ng co tac dung nh vat knh trong ong knh ieu quang ngoai.

Ong knh ieu quang trong tranh c cac khuyet iem cua ong knh ieu quang ngoai nen c s dung trong cac loai may kinh v cung nh trong cac loai may trac a



hien nay. Moi ong knh eu co ba loai truc: truc ngam, truc quang hoc va truc hnh hoc. - Truc ngam la ng thang i qua quang tam vat knh va giao iem li ch ch

thap. - Truc quang hoc la ng thang noi quang tam vat knh va quang tam th knh. - Truc hnh hoc la truc oi xng cua ong kim loai. Li ch ch thap: e bat muc tieu chnh xac va o khoang cach gian tiep ngi ta bo tr trong ong

knh li ch ch thap co cau tao nh H.4.4. Ch ch thap gom hai ch n vuong goc vi nhau tai chnh gia (H.4.4b), hoac na di ch ng la ch kep co tac dung kep muc tieu chnh xac hn (H.4.4c). Phng cua ch ng trung vi phng day doi, phng cua ch ngang trung vi ng chan tri. Tren ch ng con co hai ch ngang o dai oi xng qua giao iem ch thap goi la ch lng c.

Hnh 4.4 Trong cac ong knh xa, cac ch c lam bang t nhen nen co o day kha ln.

Ngay nay, ngi ta dung may khac len knh, nen co chieu day khoang 4-5 micron. Knh co khac ch (1) c gi bang vong kim loai (2) co bon vt ieu chnh (3). Nh bon vt nay ta co the ieu chnh vong ch ch thap theo cac chieu: qua, lai, len, xuong, xoay vong.

3. Chat lng ong knh

Chat lng ong knh c ac trng bang o phong ai, th trng, o ro anh va o day cua ch ch thap.

a- o phong ai (Vx): la t so gia goc nhn qua ong knh va goc nhn bang mat thng khi ngam cung mot vat:

xV

(4.1)

hoac t so gia tieu c vat knh fv va tieu c th knh fm:

x vm

fVf

(4.2)

mot so loai kinh v ky thuat:

Hnh 4.5



fv = 190 mm; fm= 9 mm; o phong ai Vx = 21x Neu ta khong co so lieu fv, fm th co the xac nh o phong ai ong knh trc tiep

bang cach dung mia co chia khoang nho nhat la 1 cm nh sau: Dng mia cach may t 10-20 m. Mat trai nhn mia qua ong knh (1), mat phai nhn

trc tiep en mia (2). Phai nhn the nao e cho hai anh nhn bang hai mat tiep giap nhau nh H.4.5. He so phong ai can tm chnh la so vach chia tren mia khi nhn qua ong knh tng ng vi vach chia khi nhn bang mat thng. Trng hp H.4.5 he so phong ai la 13x.

Ong knh cua cac loai may trac a thng co o phong ai t 20-65x. b- Th trng ong knh

La pham vi khong gian nhn thay c qua ong knh khi ong knh co nh, c bieu th bang goc tao bi ng noi quang tam cua vat knh vi mep vong ch ch thap (H.4.6).

Hnh 4.6 iem C nam ngoai tam giac AOB se khong nam trong th trng. Thong thng

vat ngam tng oi xa ong knh va li ch ch thap lai trung vi v tr anh that, nen khoang cach t li ch ch thap en quang tam vat knh se gan bang tieu c vat knh. V goc nho nen ng knh d cua li ch ch thap co the coi nh mot cung tron tam

O ban knh bang fv, ta co: v

df

(4.3)

Ket hp vi (4.2) ta co: xm

df V

(4.4)

Theo cong thc nay th o phong ai ong knh cang ln, th trng se cang hep, viec tm muc tieu se kho hn va ton thi gian hn. mot so may co o phong ai kha ln thng co trang b them ong tm muc tieu nam tren ong knh.

Cac ong knh trong may trac a thng co th trng t 30 en 2o. c- o ro anh: la lng anh sang ma mat ta thu c trong mot giay ong ho tren

moi milimet vuong cua anh. Thong thng, dung o ro tng oi e anh gia chat lng ong knh.

o ro tng oi cua anh la t so gia o ro anh khi ngam qua ong knh (j) va o ro anh ngam bang mat thng (i) c tnh theo cong thc:

ij = ,

2

2 20 85RV r

(4.5)



trong o: R - ban knh cua vat knh; r - ban knh con ngi V - o phong ai; 0,85 - he so truyen qua Theo (4.5), neu muon anh ro, knh vat phai co ng knh ln va o phong ai

nho. Vat knh ln se sinh ra hien tng cau sai lam cho o ro anh b kem i. d- o day cua ch ch thap

Chat lng ong knh phu thuoc mot phan vao o day ch ch thap. o day cua ch cang ln lam cho viec bat muc tieu (lam trung ch ung vi tam cua vat) cang kem chnh xac, nhat la trong trng hp muc tieu nho hoac kha xa.

e loai tr anh hng o day ch, nham nang cao o chnh xac ngam muc tieu, ngi ta thng chon o ln cua muc tieu cho tam ngam thch hp hoac thay ch n bang ch kep trong li ch ch thap.

Theo ly thuyet, ong knh co chat lng tot la ong knh co o phong ai ln, nhng o phong ai ln se lam cho th trng hep i (xem 4.4), o ro anh b giam sut (xem 4.5). Mau thuan nay phai c giai quyet tot trong cac loai may trac a.

Nghien cu cac loai may trac a co o chnh xac khac nhau ta thay: may cang chnh xac co o phong ai cang ln, th trng co hep hn va o ro anh tot hn. Th trng hep c khac phuc bang cach bat muc tieu s bo theo ong tm muc tieu va o ro anh c tang cng bang cach tang he so truyen qua, tang ban knh cua vat knh va cau tao ong knh theo dang ac biet.

4.3. CAU TAO BO PHAN NH TAM CAN BANG MAY

1. Cau tao bo phan nh tam

1- Oc xiet may vao chan ba

2- Moc doi

3- Day doi

4- Qua doi

5- Tam iem at may

6- Th knh doi quang hoc

7- Lang knh

8- Vat knh

9- Loi trong doi cng

10- Ong thang bang tron

11- Ong ngoai doi cng

Hnh 4.7



Trong tat ca cac loai may kinh v, bo phan nh tam co the la day doi, doi quang hoc, doi cng hoac doi laser. May kinh v ky thuat s dung day doi (H.4.7a). Cac loai may kinh v chnh xac s dung doi quang hoc (H.4.7b), doi cng (H.4.7c) hoac doi laser, trong o doi quang hoc c s dung nhieu nhat. Doi quang hoc co the nam tren than may, co the nam e may. Loai nam e may s dung tot trong trng hp o ng chuyen bang phng phap lien hoan.

2. Cau tao bo phan can bang may Bo phan can bang may bao gom: ong thang bang tron dung e can bang s bo, ong

thang bang dai dung e can bang chnh xac va ba ong can dung e a bot thuy cua ong thang bang tron va ong thang bang dai vao gia tc la a truc ng cua may ve phng day doi.

a- Ong thang bang tron

Ong thang bang tron co cau tao nh H.4.8. Ngoai cung la vong kim loai bao ve (1), ben trong la ong thuy tinh hnh tru cha con hoac ete (4) co cha bot thuy (3), mat lam viec cua ong thuy tinh co dang chom cau co nh la iem 0.

Truc cua ong thang bang tron la truc UU1 i qua iem 0. Khi tam cua bot thuy trung vi iem 0 th truc cua ong thang bang phng day doi. V ban knh mat cau cua ong thang bang tron kha nho (0,52,0 m) nen o nhay kem ( = 36) do o, no ch dung e can bang may s bo.

b- Ong thang bang dai

Ong thang bang dai la ong thuy tinh hnh tru co cha con hoac ete con cha lai bot kh (3) goi la bot thuy, mat tren (4) co dang cung tron ban knh 3,5200 m. iem O nh c anh dau bang cach khac cac vach oi xng (H.4.9b) qua hai ben.

Tiep tuyen UU1 tai 0 doc theo ong la truc ong thang bang dai. Khi tam cua bot thuy trung vi iem 0 th truc UU1 nam ngang.

Goc tam tng ng vi cung chan gia hai vach khac ke nhau O va O tren ong thang bang (H.4.10) goi la gia tr khoang chia, c tnh theo cong thc:

'' = ''R

l (4.6)

trong o: l = 2 mm - la khoang cach gia hai vach chia, R la ban knh mat cong. Ban knh mat cong cang ln, gia tr khoang chia cang nho, ong thang bang cang

nhay. Gia tr khoang chia cua cac loai ong thang bang dai trong cac loai may trac a nam trong khoang t 1120. Chat lng ong thang bang c ac trng bang o nhay. Hnh 4.9 Hnh 4.10

Hnh 4.8



o nhay cua ong thang bang la goc nghieng nho nhat lam cho bot thuy chuyen ong mot ai lng ma mat thng co the nhan thay c. V mat thng ch co the phan biet c 0,1 o ln vach chia tren mat ong thang bang nen gia tr o nhay c nhan bang 0,1 '' .

4.4. CAU TAO BO PHAN OC SO

1. Khai niem chung

Bo phan oc so cua may kinh v la ban o ngang va ban o ng. Ban o ngang hoac ban o ng eu co vanh o va vong chuan.

Vanh o ngang cua may kinh v khac vach t 0o en 360o theo chieu kim ong ho. Vanh o ng tuy loai may co the khac vach giong nh vanh o ngang hoac khac vach oi xng qua tam.

Vong chuan co tam trung vi tam vanh o la vong co khac du xch may kinh v c hoc, vach chuan hay thang chia vach may kinh v quang hoc.

Viec oc so tien hanh trc tiep bang mat thng tng ban o rieng le may kinh v c hoc va thong qua ong hien vi oc ca hai ban o ngang va ng may kinh v quang hoc.

May kinh v ien t co vanh o ngang va ng chia thanh nhieu cap vach sang toi vi t nhat mot cap diode quang, trong o mot diode quang co nh lam nhiem vu vach 0 va mot diode quang quay theo ong knh lam can c e xac nh tr so goc o. Bang cach o o lech pha gia cac tn hieu cua hai diode, so oc goc bang va goc ng t ong hien len man hnh tren may kinh v.

2. Nguyen tac oc so theo vach chuan ay la nguyen tac oc so n gian nhat thong qua knh hien vi, thng c s

dung trong may kinh v quang hoc co o chnh xac thap. Theo H.4.11 vanh o co vach chia nho nhat la 10. Vach chuan c khac tren knh

nam trong he thong quang hoc cua knh hien vi. So oc c xac nh da vao vach chuan va vach co ch so nam ben trai vach chuan, trong o phan phut c c lng en phan 10 cua khoang chia theo s tng ng gia vach chuan va hai vach ke hai ben. So oc theo H.4.11 la 91o48.

3. Nguyen tac oc so theo thang chia phu Phan ln cac may kinh v ky thuat loai quang hoc eu co bo phan oc so theo

Hnh 4.11 Hnh 4.12



thang chia phu. o dai cua thang chia phu bang mot vach nho nhat tren ban o. Thang chia phu tren H.4.12 co 60 vach 1 tng ng vi gia tr cua vach chia nho nhat tren vanh o la 1o.

Vach 0 cua thang chia phu la vach chuan oc phan o theo thang chnh, con vach (204o) cua thang chnh nam trong pham vi cua thang chia phu la vach chuan oc phan phut va phan le cua phut theo thang chia phu. V du so oc tren H.4.12 la 204o07. Trong knh hien vi oc so thng hien len hai anh ban o ng va ban o ngang theo cung mot nguyen tac oc so.

4. Cau tao bo phan oc so trong may kinh v ien t Phan ln cac may kinh v ien t eu s dung a o ma hoa va cac diode quang.

a o lam bang chat trong suot chia thanh nhieu cap vach sang toi. Moi cap vach sang toi la n v pha, ky hieu la o. Diode quang LF ng co nh lam nhiem vu vach 0 cua vanh o. Con diode LM ong vai tro vach chuan chuyen ong theo ong knh.

Mot mo t c thiet ke ben trong may e quay a o khi o. Neu ta dung mot nguon sang e chieu len a o ta se o c n n v pha o i qua ben di diode va o lech pha gia cac tn hieu cua hai diode LM va LF. Goc can o chnh la goc gia hai diode (H.4.13) c tnh theo cong thc:

= no + (4.7) trong o: n - c goi la gia tr o tho va la gia tr o tinh.

Gia tr o tho va gia tr o tinh c xac nh ong thi bang bo em ien t sau khi a o quay ti toc o nhat nh. Bo em ien t se chuyen tr so goc o thanh cac so thap phan roi hien len man hnh nh H.4.14, trong o hang tren la tr so goc ng va hang di la tr so goc bang.

Hnh 4.13 Hnh 4.14 5. o chnh xac oc so

o chnh xac oc so bang knh hien vi co vach chuan va knh hien vi co thang chia phu chu yeu phu thuoc vao sai so c lng phan le bang mat. Sai so nay c qui nh bi s tng quan gia o day vach chuan va o ln cua khoang chia nho nhat va s c lng chu quan cua ngi o. Neu vach chuan manh, khoang chia rong, sai so oc so co the at en 1:10 gia tr vach chia. Sai so c lng theo H.4.11 la 1 va theo H.4.12 la 0,1.



may kinh v ien t, o chnh xac hien so phu thuoc vao so cap vach sang toi chia tren a va so cap diode quang.

4.5. CAU TAO CHAN BA

Chan may kinh v hoac nivo co ba chan lam bang go hoac kim loai, c goi la chan ba. Chan ba c s dung e at may khi o ngoai hien trng. Chan ba phai co cau tao gon nhe khi van chuyen, vng chac khi lam viec va ton tai lau ben.

au chan ba c lam bang kim loai, mat tren (1) phang, co lo tron ln co gan oc noi (2) e gan chat may vao chan va treo day doi. au chan ba noi chat vi sau thanh tron bang go. gia moi cap thanh go tron la mot thanh go dep, di cung tien nho lai e gan chan kim loai (7) co au nhon va ban ap e cam sau vao at. Hai ben hong cua thanh go dep c lam hom vao nh long mang e trt doc theo hai thanh tron khi ieu chnh o dai cua chan ba. Vong kim loai (4) co tac dung gi cho hai thanh tron ep sat vao thanh dep. Oc xiet (10) xiet chat e co nh chieu dai chan. G kim loai (3) khi chuyen dch en vong (4) se vng lai khong cho thanh dep trt ra khoi chan.

Khi di chuyen, chan ba c rut vao va xep lai gon gang, co the cam tren tay hoac eo tren vai nh quai eo (9). mot so chan ba (i theo may 2T30P, 3T5KP) ben trong oc xiet co bo phan c lam bang nha, khong nen xiet oc qua manh tay lam ln oc.

4.6. AC IEM CAU TAO BAN O NG VA CACH O GOC NG

1. ac iem cau tao vong o ng

Ban o ng bao gom vanh o va vong chuan hoac thang chia phu. Vanh o ng gan chat vi ong knh, khi ong knh quay xung quanh truc cua no th vanh o cung quay theo con vong chuan hoac thang chia phu ng yen. ng vach chuan (4) tren vong chuan (H.4.16a) ong vai tro hnh chieu cua hng ngam tren mat phang nam ngang P H.4.1. No c a ve v tr nam ngang nh ong thang bang dai (5) va vt ieu chnh (6). mot so may kinh v trong o co may 3T5KP (Nga) ong thang bang dai ban o ng c thay bang con lac t ong.

Loai may nay co thang chia phu khac tren knh nam trong he thong quang hoc cua knh hien vi oc so ong vai tro ng vach chuan noi tren.

Co hai cach ghi so tren vanh o ng: ghi so lien tuc t 0o-360o theo chieu kim ong ho

Hnh 4.15



(H.4.16a) va ghi so oi xng qua tam vanh chia o (H.4.16b).

2. Cach o goc ng

Co hai cach o goc ng: o goc ng bang hai v tr ong knh khi lap li khong che o ve bang phng phap o cao lng giac va o goc ng bang mot v tr ong knh (thuan hoac ao) khi o ve chi tiet ban o.

a- o bang hai v tr ong knh

e ban o ng ben trai (thuan knh) ngam giao iem ch thap en iem M ro net, xa, sau khi a bot thuy ong thang bang dai tren ban o ng (neu co) vao gia, oc so c T, ao knh (ban o ng ben phai), lai ngam M, a bot thuy ong thang bang vao gia, oc so c P.

Neu v tr iem khong nam ung v tr thiet ke, co ngha la khi truc ngam nam ngang, bot thuy trong ong thang bang dai tren ban o ng nam gia th so oc tren vanh o ng phai bang 0, th tr so goc ng khi ban o ng ben phai se la: pV =

P; ben trai: TV = 360o T

Tr trung bnh: p TtbV V P TV

2 2

(4.8)

Neu iem khong khong nam ung v tr thiet ke th so oc tren vanh o ng se khong bang 0 khi ong knh nam ngang va bot thuy nam gia ma bang mot tr so M0 nao o. Khi o theo H.4.17 tr so goc ng phai va trai: Vp = P M0 (4.9)

VT = ( 360o T) + M0 = M0 T (4.10) Tr so goc ng o bang hai tr ong knh se la:

p TtbV V

V2

= ( ) ( )P M0 M0 T2

= P T2 (4.11)

Hnh 4.17 e tm tr so M0 ta lay (4.9) tr i (4.10)

Vp VT = (P M0) (M0 T) V: Vp = VT

Nen: M0 = P T2 (4.12)

Nhan xet: (4.11) cho ta thay o goc ng bang hai v tr ong knh se loai tr sai so M0. Tuy nhien e thuan li cho viec tnh toan neu tr so M0 kha ln can ieu chnh no



bang 0 hoac gan bang 0. Ngoai ra s on nh cua tr so M0 la can c e kiem tra chat lng o goc ng nen moi lan o goc ng bang hai v tr ong knh ta phai tnh tr so M0 e kiem tra.

e nang cao o chnh xac o goc ng khi lap li khong che o ve ta co the s dung phng phap o ba ch. Noi dung phng phap nh sau: sau khi can bang may, e ban o ng ben phai, ngam iem M ba lan theo ba ch tren, gia, di, oc cac so oc Pt, Pg, Pd tren vanh o ng. ao knh ngam lai iem M, oc cac so Tt, Tg, Td. Theo

(4.11) tnh cac goc ng Vt, Vg, Vd, sau o tnh tr so trung bnh: Vtb = t g dV V V

3

.

b- o bang mot v tr ong knh

Khi o ve chi tiet ban o khong can xac nh goc ng vi o chnh xac cao, ta s dung phng phap o goc ng bang mot v tr ong knh e tnh cao o cac iem chi tiet va hieu chnh khoang cach nghieng ve khoang cach ngang.

Theo cac cong thc (4.9) va (4.10) e tnh goc ng V ta phai biet trc tr so M0 cua may. Do o, trc va trong khi o ve chi tiet ban o ta phai nh ky xac nh tr so M0 theo (4.12). Thong thng ta phai xac nh hai tr so M0 roi lay tr trung bnh.

c- Cac cong thc tnh V va M0

V cac loai may kinh v co cach ghi so tren vanh o ng khac nhau nen ng vi moi loai may kinh v se co cac cong thc tnh goc ng V va tr so M0 cho tng loai. Di ay ch gii thieu cong thc tnh cho ba loai may:

Bang 4.1

Loai may

Hang muc

Theo hnh

(4.16)

2T30P

(Nga)

3T5KP

(Nga)

Theo 020

(c)

1- Tr so goc ng V theo so oc ban o trai

M0 T T M0 T M0 M0 T

2- Tr so goc ng V theo so oc ban o phai

P M0 M0 P P+M0 (P 180o) M0

3- Tr so goc ng V theo so oc hai v tr ban o

P T2 T P

2 T P

2 ( )

oP 180 T2

4- Tr so M0 P T

2 T P

2 T P

2 ( )

oP 180 T2

d- Cach ieu chnh v tr iem 0

e ieu chnh iem 0 ve v tr thiet ke, ta co the s dung oc ieu chnh ong thang bang dai tren ban o ng, oc ieu chnh tren va di cua li ch ch thap hoac vt ieu chnh v tr thang chia phu.

Bang oc ieu chnh ong thang bang dai tren ban o ng

g Cach th nhat: dung oc vi ong vong chuan (6) (H.4.16a) a bot thuy ong thang bang dai tren ban o ng vao gia. Bang oc vi ong ong knh at tren ban o ng so oc bang gia tr M0 tnh c. Xoay oc vi ong vong chuan, a so oc tren ban o ng ve 0. Dung oc ieu chnh ong thang bang dai tren ban o, a bot thuy tr ve



gia. g Cach th hai: o goc ng en mot iem ro net xa bang hai v tr ong knh,

gi nguyen hng ngam (ban o ng ben phai), dung oc vi ong vong chuan ban o ng at so oc tren ban o ng bang V a tnh c, luc nay bot thuy lech khoi v tr gia. Dung oc ieu chnh ong thang bang a bot thuy tr ve v tr cu.

g Cach th ba: gan mot oan thc thep dai 0,5 m co khoang chia en milimet len tng chieu cao ngang tam ngam va cach may kinh v 20 - 30m. Sau khi can bang may va a bot thuy ong thang bang dai tren ban o ng vao gia, ngam vao oan thc. Dung oc vi ong ong knh a so oc tren ban o ng ve 0, oc so tren thc theo ch so gia c a1. ao knh, lap lai thao tac tng t e lay so oc a2 tren thc. Tnh so oc trung bnh ao = 0,5 (a1 + a2). Dung oc vi ong ong knh hng truc ngam vao so oc ao, bang oc vi ong vong chuan, a so oc tren ban o ng tr ve 0. Dung oc ieu chnh ong thang bang ban o ng tr ve v tr gia.

Bang hai oc ieu chnh tren, di li ch ch thap

o goc ng en mot iem ro net xa bang hai v tr ong knh. Dung oc vi ong ong knh ieu chnh so oc tren ban o ng bang goc V a tnh c, khi ay giao iem ch thap lech khoi iem ngam. Dung oc ieu chnh tren, di cua li ch ch thap a giao iem ch thap ve ung iem ngam.

Nhc iem cua phng phap nay la khi ieu chnh co the lam xe dch giao iem ch thap theo phng nam ngang nen phai kiem tra lai sai so ngam hng 2c.

May 2T30P (Nga) khong co ong thang bang dai tren ban o ng nen s dung phng phap nay e ieu chnh v tr iem 0.

Bang vt ieu chnh v tr thang chia phu

oi vi may kinh v co con lac t ong thay cho ong thang bang dai tren ban o

1- Oc vi ong toan phan

2- Oc ieu anh knh hien vi oc so

3- Gng lay anh sang

4- Nap hong may

5- Lo gan la ban

6- Ong thang bang dai tren ong knh

7- Oc ieu chnh ong thang bang

8- Nap ay oc chnh vong ch tha p

9- Oc ieu anh ch ch thap

10- Oc vi ong ong knh

11- Oc vi ong ban phan

12- e may

13- Oc can may

14- Mam lien ket may vi cha n ba

15- Lo trong e nh tam may bang ong knh Hnh 4.18



ng nh may 3T5KP (Nga) ta cung at may ngam mot iem xa bang hai v tr ong knh. Gi nguyen hng ngam cua ong knh, dung vt ieu chnh v tr thang chia phu trong hop than may co cha vong o ng, a so oc tren ban o ng bang V tnh theo cong thc:

V = T M0 hoac: V = P + M0

4.7. MOT SO MAY KINH V THONG DUNG

Hien nay, trong cac n v o ac trac a ch s dung hai loai may kinh v quang hoc va kinh v ien t. Trong tiet nay se gii thieu may kinh v quang hoc 2T30P (Nga), 3T5KP (Nga), Wild.T16 (Thuy s), Theo 020 (c) va may kinh v ien t Leica T100.

1. May kinh v quang hoc 2T30P May kinh v ky thuat 2T30P do Nga che tao c s dung e o goc trong ng

chuyen kinh v, ng chuyen toan ac va o ve a hnh. Ong knh anh thuan co o phong ai 20x, th trng 2o, gii han tam ngam 1,2 m , he so o dai 100 0,5. Vanh o ngang va vanh o ng co khoang chia nho nhat la 1o. Thang chia phu co 12 vach chia, gia tr moi vach la 5. o chnh xac oc so la '05 . Vanh o ng co kieu ghi so oi xng qua tam bien thien t +60o en 55o. Sai so trung phng o goc bang mot lan o trong ieu kien phong th nghiem la 20 va goc ng la 30. Ban o ng khong co ong thang bang dai hoac con lac t chnh. Ong thang bang dai tren ban o ngang at song song vi ong knh. Khi o goc ng can lu y chnh lai bot thuy vao gia. Ong knh co gan ong thang bang dai e o cao hnh hoc khi no nam ngang.

Tren ban o ng co lo 5 e gan la ban o goc phng v t. e nh tam may co the dung day doi hoac dung ong knh ngam xuong xuyen qua lo 15 gia than may (H.4.18)

Mam lien ket may vi chan ba (14) giup ta ay kn nap may khi may ang tnh trang lam viec tai tram o khi tri ma. Trong lng may, ke ca nap hop ch co 3,5 kg.

2. May kinh v quang hoc 3T5KP May kinh v chnh xac 3T5KP do Nga che tao c s dung e o goc trong ng

chuyen bac hai, ng chuyen kinh v, ng chuyen toan ac, o ve a hnh va bo tr cong trnh.



So 5 ten may 3T5KP co ngha la sai so trung phng o goc bang va goc ng mot vong o trong ieu kien th nghiem la 5, ch K Nga viet tat cua t Compensator co ngha la vach chuan cua vanh o ng c t chnh ve phng nam ngang nh con lac t ong. Ch P phien am ch Ngaco ngha la anh thuan.

Ong knh co o phong ai 30x, th trng 'o1 35 , gii han tam ngam 1,5 m-, he so

o dai K = 100 0,5. Vanh o ng va vanh o ngang co khoang chia nho nhat la 1o, thang chia phu co 60 vach chia, gia tr moi vach la 1, o chnh xac oc so la '01 .

Vanh o ng co kieu ghi so oi xng

qua tam t 55o en +66o.

Tren H.4.21 so oc ban o ng la 'o0 23 , so oc ban o ngang 'o127 06 .

Hnh 4.19 1- Oc ieu quang, 2- Oc ham ong knh

3- Ong ngam s bo, 4- Than may,

5- Oc xiet than may vao e may,

6- Vt ieu chnh ong thang bang dai,

7- Oc ham ban phan, 8- Ong thang bang dai

Hnh 4.20 So oc ban o ngang 'o125 05

So oc ban o ng 'o0 28

Hnh 4.21



Hnh 4.22 Hnh 4.23 1- Tay xach, 2- Gng lay anh sang, 3- Oc vi ong at v tr ban o,

4- Oc at v tr ban o, 5 - Oc can may, 6- Doi quang hoc, 7- Oc xiet than may vao e may, 8- Lo gan la ban, 9-

Oc ham ong kn, 10- Oc vi ong ong knh, 11- Oc ham ban phan, 12- Oc vi ong ban phan, 13- Ong ngam s

bo, 14- Oc ieu quang, 15- Oc lam ro anh ch thap, 16- Knh hien vi oc so, 17-Ong thang bang dai, 18- Ong

thang bang tron.

Sai so trung phng o goc bang va goc ng mot lan o trong ieu kien phong th nghiem la 5. Ban o ng co con lac t ong thay the cho ong thang bang dai. Ban o ngang co oc (4) thay oi v tr vong o ngang ve so oc bang 0 thay cho oc xiet toan phan. Ngoai ong thang bang dai, ban o ngang con co ong thang bang tron e can bang s bo. Doi tam quang hoc nam tren than may co anh thuan, o phong ai 25x va th trng 'o4 30 . Trong lng cua may la 4,4 kg, cua hop ng may la 4,4 kg.

3. May kinh v quang hoc Wild T16

May kinh v quang hoc Wild T16 do Thuy S che tao co tnh nang va cau tao kha giong may 3T5KP. Ong knh co o nhay 28x, th trng 'o1 40 , gii han tam ngam 1,5



m-. Vanh o ng va vanh o ngang co khoang chia nho nhat la 1o. Thang chia phu co 60 vach, gia tr moi vach la 1, o chnh xac oc so la 0,1 = 6.

Hnh 4.24 Hnh 4.25 2- Oc can may, 4- Ong thang bang tron, 5- Oc oi toan phan ban phan; 7- Ong thang bang dai,

8- Oc vi ong ong thang bang dai tren ban o ng, 9- Gng lay anh sang, 10- Knh hien vi oc so, 11- Th knh, 13-

Oc ieu quang, 14, 19- au ruoi, 18- Gng xem bot thuy ong thang bang,

20- Vat knh, 21- Oc ham ong, 22- Oc vi ong ong knh, 25- Oc vi ong ban o ngang, 26- Oc ham ban o ngang, 27-

e may, 29- Oc xiet than may vao e may

Ban o ng ghi so theo kieu o goc thien nh Z. Khi ong knh nam ngang, so oc ban o ng bang '

'90 000 . Tren H.4.24 so oc ban o ng ''95 54 3 (goc ng: V =

' '' '90 95 54 3 5 54 3 ). So oc ban o ngang la '

'130 04 6 .

Sai so trung phng o goc bang va goc ng mot vong o trong ieu kien phong th nghiem tng ng vi may 3T5KP la 5 .

Ban o ng co ong thang bang dai e a vach chuan ve v tr nam ngang. Ban o ngang co oc xiet (5.H.4.25) co nh vong du xch vao vong chia o dung e bo tr so oc bang 0 tren ban o ngang. May co ong thang bang tron e can bang may s bo va doi tam quang hoc nam tren than may. Trong lng cua may la 4,7 kg, cua hop ng may la 2,0 kg.

4. May kinh v quang hoc Theo - 020

Hnh 4.26 Hnh 4.27 May kinh v quang hoc Theo-020 do hang Karl Zeiss Zena c che tao co tnh nang

va cau tao giong nh may kinh v Wild T16 va 3T5KP. Ong knh co o phong ai 25x, tam ngam ngan nhat la 2,1 m. Thang chia phu co

60 vach, gia tr moi vach la 1. o chnh xac oc so la 6. Ban o ng ghi so theo kieu o goc thien nh. So oc ban o ng H.4.26 la ''

o92 052 , so oc tren ban o ngang la ''

o174 550 . o chnh xac o goc bang va goc ng mot lan o trong ieu kien phong th

nghiem la 5. Ban o ng co ong thang bang dai. may kinh v Theo-020A co con lac t ong thay cho ong thang bang dai. Ban o ngang co oc at v tr ban o giong nh may 3T5KP, co ong thang bang tron va doi tam quang hoc than may. Trong

1- Vat knh, 2- Oc ham ong knh, 3- Oc ieu quang, 4-Th knh, 5-Knh hien vi oc so, 6- Oc vi ong ong knh, 7- Ong thang bang tron, 8- Ong thang bang dai, 9- Doi tam quang hoc, 10- Oc vi ong ban o ngang, 11- Oc ham ban o ngang, 12- Oc xiet than may vao e may, 13- Oc can may



lng cua may la 4,3 kg, cua hop ng may la 4,4 kg.

5. May kinh v ien t Leica-100

May kinh v ien t Leica-100 do Thuy S san xuat. Ngoai bo phan oc so gom a ma vach va man hnh hien so (xem muc 2, 4.4), tat ca cac phan khac eu giong nh may kinh v quang hoc.

Ong knh co o phong ai 30x, khoang cach ngan nhat co the nhn thay 0,85 m. So nho nhat hien tren man hnh co the thay oi qua 10 hoac 20 (tuy chon). V du H.4.13 so oc goc bang co the thay oi ' "30 4720 thanh ' "30 4710 hoac ' "30 4730 . Sai so trung phng o goc la 10 hoac 20. Ban o ng va ban o ngang co ong thang bang

dai. Doi tam quang hoc nam tren than may co o phong ai 3x, pham vi ieu quang t 0,5m - . Ong thang bang tron nam e may. Trong lng cua may la 4,4 kg, cua hop ng may la 3,5 kg. Hnh 4.28 Hnh 4.29

1- Oc gan tay cam, 2-Oc ieu quang, 3- Th knh, 4- Ong thang bang dai, 5- Oc vi ong ong knh, 6- Oc ham ong knh, 7- Oc vi ong ngang, 8- Oc xiet chuyen ong ngang, 9- Oc xiet than may vao e may, 10- Man hnh hien so goc ng va goc bang, 11- Ban phm, 12- Ong thang bang tron, 13- Tay cam, 14- Ong ngam s bo, 15-

Tam truc quay ong knh, 16- Doi tam quang hoc, 17- Oc can may

4.8. KIEM NGHIEM VA IEU CHNH MAY KINH V

e am bao o goc c chnh xac, cac ieu kien hnh hoc c ban cua may kinh v phai hoan chnh. Tuy nhien trong qua trnh s dung, cac ieu kien nay co the b pha v, v vay can phai kiem nghiem may e ieu chnh hoac a i sa cha.

1. Truc ong thang bang dai VV1 tren ban o ngang phai vuong goc vi truc chnh LL1

a- Cach kiem nghiem

- Quay may e truc ong thang bang dai song song vi ng thang noi hai oc can



(H.4.31b). - Xoay hai oc can noi tren theo chieu ngc nhau, a bot thuy vao gia. - Quay may i 90o, xoay oc can th 3, a bot thuy vao gia. - Quay may tiep 90o, neu bot thuy van nam gia th ieu kien 1 hoan thanh, neu

bot thuy lech qua na khoang chia tr len th phai ieu chnh. Hnh 4.30 Hnh 4.31

b- Cach ieu chnh

- Xoay oc ieu chnh au ong thang bang dai e bot thuy dch vao gia na so

khoang chia b lech. Hnh 4.31a the hien bot thuy b lech hai vach ve pha trai, phai a ve pha phai mot vach.

- Xoay hai oc can tiep tuc a bot thuy vao gia na so khoang chia con lai. S d ta co cach ieu chnh nh tren la v: - Sau hai ong tac au phan kiem nghiem, bot thuy nam gia nhng truc chnh

cua may van nghieng i mot goc so vi phng day doi (H.4.32a). Hnh 4.32

- Thc hien cac ong tac th 3 va 4, ta a quay may i 180o th truc chnh van nghieng mot goc nhng truc ong thang bang dai b lech mot goc 2 so vi mat phang ngang (H.4.32b).

- Khi ta thc hien ong tac 1 phan ieu chnh, truc chnh van nghieng mot goc ,

LL1 - Truc chnh, HH1 - Truc phu, CC1 - Truc ngam VV1 - Truc ong thang bang dai, TT1 - Truc ong thang bang tron, KK1K2 - Truc doi tam quang hoc



nhng truc ong thang bang ch con nghieng mot goc , tc la ta a lam cho truc VV1 LL1.

- Thc hien tiep ong tac 2, ta ong thi a truc VV1 ve v tr thang ng va truc LL1 ve phng nam ngang.

2. Truc ngam CC1 phai vuong goc vi truc phu (truc quay ong knh) HH1 Nh a biet, truc ngam la ng thang noi quang

tam O cua vat knh vi giao iem K cua ch ch thap. Neu ieu kien hoan thanh, xoay ong knh xung quanh truc phu HH1, truc ngam OK se tao thanh mat phang thang ng goi la mat phang chuan trc. Neu giao iem ch thap lech sang trai hoac sang phai th ieu kien khong hoan thanh. Neu ta quay ong knh quanh truc phu HH1 truc OK1 hoac OK2 tao thanh hai mat non. Goc C nam gia truc quang hoc b lech OK1 hoac OK2 (H.4.33) va v tr chuan OK c goi la sai so chuan trc.

a- Cach kiem nghiem

Sau khi can bang may, ngam vat M ro net xa (e cho ong knh gan nh nam ngang) bang hai v tr ong knh c cac so oc tren ban o ngang:

T - khi ban o ng ben trai; P - khi ban o ng ben phai g Neu ieu kien hoan thanh th: P = T 180o

(4.12) Dau (+) khi T < 180o ; Dau () khi T > 180o g Neu ieu kien khong hoan thanh th so oc tren ban o ngang se la: - Khi ban o ng ben trai: T1 = T + C (4.13) - Khi ban o ng ben phai: P1 = p C (4.14)

Ket hp (4-14) vi (4-12) va (4-13) c: P1 = T1 180o - 2C (4.15)

t o: C = ( )o

1 1T P 1802

(4.16)

Nhan thay trong so oc T1 va P1 co cha tr so C nhng trai dau nhau. Trung bnh cua hai so oc se loai tr tr so nay, tc la loai tr sai so chuan trc. Do vay, tien hanh o goc bang bang hai v tr ong knh se loai tr anh hng cua sai so do ieu kien 2 khong hoan thanh.

b- Cach ieu chnh

Neu tr so 2C tnh theo (4.15) khong ln hn hai lan o chnh xac cua bo phan oc so cua may th coi nh ieu kien 2 hoan thanh. Neu ln hn th ieu kien b pha v, phai ieu chnh. Cach lam nh sau:

Khi ket thuc phan kiem nghiem, may van t the ngam iem M vi ban o ng

Hnh 4.33



ben phai. Dung oc vi ong ban phan ban o ngang a so oc ve tai so P1 + C khi o giao iem cua li ch thap lech khoi muc tieu M. Bang hai oc ieu chnh trai, phai cua li ch thap a giao iem ve lai iem M, sau o kiem tra lai tr so 2C. Neu con ln hn hai lan o chnh xac cua bo phan oc so th ieu chnh lan na.

Khi o goc can lu y en s bien ong cua tr so 2C gia cac lan o, s bien ong nay khong c vt qua hai lan o chnh xac cua bo phan oc so. Co the giam s bien ong cua tr so 2C bang cach can than hn khi bat muc tieu.

3. Truc phu HH1 phai vuong goc vi truc chnh LL1

at may cach tng khoang 8 - 10 m. Sau khi can bang may, e ban o ng ben trai (thuan knh) ngam iem M tng oi cao tren tng (co goc ng bang V), co nh ban o ngang, chuc ong knh xuong en khi ong knh nam ngang, anh dau tren tng iem m1.

ao knh, ngam lai iem M, lai chuc ong knh xuong. Neu ieu kien khong hoan thanh, ta anh dau tren tng c iem m2. Neu ieu kien hoan thanh th m2 se trung vi iem m1 tai m.

Anh hng cua goc nghieng truc phu i en tr so hng o KM c tnh nh sau:

T tam giac Kmm2, Mmm2 va KMm ta co: S

, ih

va: tgV = hS

suy ra: = itgV (4.17) trong o: x = m1m = mm2; S = Km; h = Mm; i - goc nghieng truc phu - anh hng cua goc nghieng truc phu en tr so hng o

Theo (4.17) anh hng cua goc nghieng truc phu t le thuan vi goc nghieng tia ngam V. Anh hng cua goc nghieng truc phu en hai tr so hng o theo so oc tren ban o ngang khi o hng bang hai v tr ong knh se co dau trai nhau. Nen tr trung bnh cua hai so oc se loai c anh hng nay.

Goc bang c tao bi hai hng cung se c loai tr anh hng cua goc nghieng truc phu neu c o bang hai v tr ong knh.

cac may kinh v hien ai khong co cac vt ieu chnh truc quay ong knh. Neu qua kiem nghiem, phat hien ieu kien noi tren cha hoan thanh th phai a en th sa cha.

4. Ch ngang cua li ch thap phai that nam ngang hoac ch ng phai that thang ng

Ch ngang va ch ng cua li ch thap c khac vuong goc tren tam knh nen ch can kiem nghiem mot trong hai ieu kien.

Sau khi can bang may, ngam ong knh ti day doi treo cach

Hnh 4.34

Hnh 4.35



may khoang 20 m. Neu ch ng trung vi day doi th ieu kien hoan thanh, ngc lai, ch ng va day doi se tao thanh mot goc lech.

e ieu chnh, ni hi long bon oc ieu chnh tren ch ch thap, khe xoay vong ch ch thap cho en khi ch ng trung khp vi day doi, roi van chat cac oc lai. Sau khi kiem nghiem va ieu chnh ieu kien nay can kiem tra lai ieu kien th hai.

5. Truc ong thang bang tron TT1 phai song song vi truc chnh LL1

Ong thang bang tron c s dung e can bang may s bo. Cach kiem nghiem va ieu chnh nh sau: can bang may theo ong thang bang dai, neu bot thuy cua ong thang bang tron nam gia th ieu kien hoan thanh. Neu khong th phai dung ba oc ieu chnh xung quanh ong thang bang tron a bot thuy vao gia.

6. Truc ngam K1K2 cua doi quang hoc phai trung vi truc chnh LL1 Bo phan doi quang hoc cac loai may kinh v quang hoc co the nam than may

hoac e may. oi vi loai nam e may, ta co cach kiem nghiem va ieu chnh nh sau: - Can bang may, anh dau v tr e may len mat tren au chan ba bang but ch

hoac but xoa. Tren mat at, pha di may, at mot t giay trang. - anh dau tren giay iem chieu th nhat cua tam li ch thap doi quang hoc. - Xoay e may 120o, chu y e may nam trong tam giac a anh dau, can may lai,

anh dau iem chieu th hai. - Xoay tiep e may 120o, can may lai, anh dau iem chieu th ba. Neu ba iem a anh dau tren giay trung nhau th ieu kien hoan thanh. Neu

khong, ba iem anh dau se tao thanh mot tam giac. Dung vt ieu chnh vong ch thap, a tam ch thap trung vi tam tam giac. Sau o, lap lai cac kiem nghiem mot lan na.

oi vi loai nam than may, cach kiem nghiem va ieu chnh cung tng t, nhng thay v xoay e may, ta quay than may en ba v tr 0o, 120o, va 240o.

7. Con lac t ong ban o ng phai am bao cho so oc tren ban o ng khong thay oi khi truc chnh LL1 cua may b nghieng trong pham vi '2 (oi vi may 3T5KP va Theo - 020A)

Cong tac kiem nghiem tien hanh theo trnh t nh sau: - at may sao cho co mot oc can hng ve iem ngam A a chon cach may 50 m; - Can bang may, a truc chnh ve v tr phng day doi; - Hng ong knh ngam iem A, xiet oc co nh ong knh; - Xoay oc can bang may kinh v nghieng i 3-4 vach chia tren ong thang bang dai,

ngam lai iem A, oc so tren ban o ng. - Lap lai ong tac tren, nghieng may i 3-4 vach chia theo chieu ngc lai, oc so

tren ban o ng. Neu hieu hai so oc tren ban o ng khong vt qua '1 th ieu kien hoan

thanh, neu vt qua th ieu kien khong hoan thanh phai a en th sa cha.



4.9. CAC PHNG PHAP O GOC BANG

1. Thao tac tai tram o a- nh tam va can bang may

Khi at may o goc bang, truc chnh cua may kinh v phai thang ng va i qua tam moc at tai nh goc o. ieu chnh e truc chnh cua may thang ng theo phng day doi goi la can bang may. Thao tac a truc chnh ang phng thang ng i qua tam moc goi la nh tam may.

Qua trnh nh tam va can bang may oc lap nhau oi vi may nh tam bang day doi, nhng lai phu thuoc nhau oi vi may nh tam bang doi quang hoc.

Cach nh tam va can bang may nh sau: oi vi nh tam bang day doi

g nh tam: at chan ba co gan may kinh v va day doi len coc moc sao cho au nhon cua qua doi gan trung vi tam moc, chu y e au chan ba nam ngang va ba oc can cao nh nhau. Lam trung au nhon qua doi vi tam moc bang mot trong ba cach:

- Dung chan an cac au chan ba xuong at - Ni oc xiet thay oi chieu dai chan ba roi xiet lai - Ni oc noi dch chuyen may tren au chan ba roi xiet lai g Can bang may: ni oc ham ban phan a truc ong thang bang dai tren ban o

ngang song song vi ng noi hai oc can, xoay hai oc nay ngc chieu nhau a bot thuy vao gia, quay may i 90o, dung oc th ba con lai a bot thuy vao gia, luc nay au nhon qua doi van nam trung vi tam moc (tnh oc lap).

oi vi may nh tam bang doi quang hoc

g Khi cha gan may kinh v vao chan ba Rut ba chan ra dai bang nhau, e oc noi gia au chan ba, at chan ba len dau

moc, di chuyen chan ba sao cho tam moc c nhn thay trong lo oc noi (lu y: e mat tren au chan ba nam ngang). Van chat may kinh v vao chan ba, can bang may, lam trung ch thap doi quang hoc vi tam moc bang mot trong ba cach nh a trnh bay muc a.

g Khi a gan may kinh v vao chan ba Rut ba chan dai bang nhau. An chat au mot chan xuong at cach tam moc khoang

0,5 m. Hai tay nhac hai chan khac dch chuyen sao cho giao iem ch thap doi quang hoc trung vi tam moc roi an chat. Lu y e au chan ba nam ngang va cac oc can cao bang nhau. Can bang s bo theo ong thang bang tron, can bang chnh xac theo ong thang bang dai. Sau khi can bang may, tam moc se lech ra khoi ch thap (tnh phu thuoc). S dung mot trong ba cach muc a e nh tam lai. Qua trnh nh tam va can bang may tuy theo tay nghe cua ngi o, lap lai vai ba lan mi at yeu cau.

b- Ngam muc tieu

Trc khi ngam muc tieu phai ieu chnh th knh e nhn ro li ch thap. au tien s bo ngam muc tieu nh bo phan ngam s bo (ong en nho co ch thap sang hoac au ruoi) gan



tren lng ong knh. Khi muc tieu trung vi ng chuan cua bo phan ngam s bo th khoa oc ham ban o va ong knh. Dung oc ieu quang ieu chnh cho anh cua muc tieu ro net. Dung oc vi ong ban o ngang va oc vi ong ong knh a giao iem ch thap vao ung muc tieu.

c- at so oc hng ban au

Trong o goc cung nh bo tr goc bang, hng ban au thng at la 0o0000 hoac /o180 n ; vi: n - la so vong o goc. Tuy theo loai may ta co cach at tr so hng ban au khac nhau. - oi vi may 2T30P va WildT16: m oc ham ban phan quay may en gan so oc

nh trc, v du 0o0000. Xiet oc ham ban phan, xoay oc vi ong e c so oc chnh xac. M oc ham toan phan quay ong knh ngam chnh xac iem au. oi vi may Wild T16, thay v m oc ham toan phan ta bat oc so 5 (H.4.25) nam ngang, sau o m oc ham ban o ngang (26) quay ong knh ngam chnh xac iem au.

- oi vi may 3T5KP: m oc ham ban o ngang ngam chnh xac iem au roi xiet lai. Luc o so oc tren ban o ngang se la so bat ky. Va an va xoay oc so 4 (H.4.22) en khi c so oc 0o0000 hoac /o180 n .

- oi vi may kinh v ien t Leica: m oc ham ban o ngang ngam chnh xac iem au roi xiet lai, bat cong tac ien, sau 2 giay man hnh hien so, an up phm OSET a so oc hng en gia tr 0o0000.

2. Cac phng phap o goc bang a- Phng phap o n (o cung)

Phng phap o goc n c s dung e o goc co hai hng. Tuy theo o chnh xac yeu cau, co the o goc bang mot vong o hoac nhieu vong o. Moi vong o co hai na vong o thuan knh va ao knh oc lap nhau.

g Na vong o thuan knh: (ban o ng ben trai ong knh) Gia s can o goc AOB, at may tai O. - at tr so hng ban au a1 = 00o00 (hoac /o180 n ) ngam chnh xac A. - M oc ham ban phan, quay ong knh thuan chieu kim ong ho, ngam chnh xac B

oc c so b1. - Gia tr goc o thuan knh la:

1 1 1b a (4.18)

v: 'o1a 0 00 ; nen: I = b1

g Na vong o ao knh: (ban o ng ben phai ong knh) - ao ong knh qua thien nh - M oc ham ban phan quay ong knh ngam B chnh xac, oc c b2. - Quay ong knh ngc chieu kim ong ho ngam chnh xac A, oc c a2. - Gia tr goc o ao knh la:

2 2 2b a (4.19)

Neu chenh lech ket qua gia hai na lan o khong vt qua hai lan o chnh xac oc so theo vanh o ngang (2 ''05 = 1 oi vi may 2T30P va 2

''01 =

''02 oi vi may



3T5KP ) th tnh gia tr goc o bang mot vong o:

1 22

(4.20)

Chu y: - Neu tai mot tram, o goc bang n vong o th tr so hng ban au se khac nhau /o180 n moi vong o va tr so goc cuoi cung la tr trung bnh cong cua cac ket qua

cac vong o. - Neu ch o mot vong o th na vong o ao knh phai xoay ban o i 90o roi

mi tien hanh o. - Mau so o va trnh t ghi so, tnh toan (so trong ngoac n) ket qua o goc bang

theo phng phap o n bang hai vong o s dung may kinh v 2T30P c the hien bang 4.2.

Bang 4.2

Tram o

Vong o

iem ngam

V tr ban o

So oc tren ban o ngang

Tr so goc na vong o

Tr so goc mot lan o

Tr so goc hai lan o

A 00o00,0(1)

B Trai

138o39,0(2) 138o39,0(5)

B 318o39,0(3) 1

A Phai

180o00,5(4) 138o38,5(6)

138o38,7(7)

A 90o07,0(8)

B Trai

228o45,5(9) 138o38,5(12)

B 48o46,0(10)

0

2

A Phai

270o08,0(11) 138o38,0(13)

138o38,2(14)

138o38,5(15)

b- Phng phap o toan vong

Phng phap nay c s dung e o goc co t ba hng tr len. Gia s can o goc co bon hng OA, OB, OC, OD. at may kinh v tai O.

g Na vong o thuan knh - at tr so hng ban au a1 (co the bang '0000o ). - Quay ong knh thuan chieu kim ong ho lan lt ngam

chnh xac cac iem A, B, C, D roi tr ve A c cac so oc tng ng a1,b1,c1,d1,a1 .

- Chenh lech gia hai so oc a1 va a1 khi ngam cung hng OA khong c vt qua o chnh xac oc so (sai so trung phng oc so).

g Na vong o ao knh - ao ong knh qua thien nh, quay ong knh ngc chieu

kim ong ho lan lt ngam A, D, C, B, A c cac so oc tng ng a2, d2, c2, b2, a2.

Hnh 4.36



- Chenh lech tr so goc AOB, BOC, COD, DOA gia hai na vong o khong c vt qua hai lan sai so oc so.

- Neu goc c o n vong th tr so hng ban au moi vong o se khac nhau /o180 n va tr so goc la tr trung bnh cong cua cac vong o. Mau so va trnh t ghi so, tnh toan (so trong ngoac n) ket qua o goc theo

phng phap o toan vong vong o th nhat bang may kinh v 3T5KP c the hien bang 4.3.

Bang 4.3 So oc ban o ngang

Tram o

Vong o

iem ngam Ban o trai Ban o phai

Trung bnh hng

Gia tr goc mot vong o

Gia tr

goc n

vong o

{00o05,4}(16) A 00o05,4(1) 180o05,6(10) 00o05,5(11) 68o14,2(17) B 68o19,6(2) 248o19,7(9) 68o19,6(12) 81o17,7(18) C 149o37,2(3) 329o37,4(8) 149o37,3(13) 146o06,5(19) D 295o43,8(4) 115o43,9(7) 295o43,8(14) 64o21,6(20)

0 1

A 00o05,3(5) 180o05,5(6) 00o05,4(15)

Tr so hng ( ) ( )( ) 11 15162

, cac tr so goc (17), (18), (19), (20) bang hieu so gia

cac hng (12), (13), (14), (15) vi hng (16).

3. o chnh xac o goc bang Cac nguon sai so c ban anh hng en o chnh xac o goc bang bang may kinh

v ky thuat bao gom sai so do may, sai so nh tam may, sai so at tieu ngam cha ung tam va cha thang ng, sai so bat muc tieu va sai so oc so.

Bon nguon sai so au hoac rat nho hoac co the loai tr bang phng phap o va bang s can than trong khi o nen o chnh xac o goc bang chu yeu phu thuoc vao sai so oc so mo

Khi o goc n AOB, moi lan ngam iem A hoac iem B ta phai oc so vi sai so trung phng oc so la mo.

Tr so goc o bang na vong o c tnh bang hieu hai so oc (xem (4.18), (4.19)) nen sai so trung phng o goc bang na vong o:

'1 2 om m m m 2 (4.21)

Tr so goc o bang mot vong o bang trung bnh ket qua cua hai na vong o (4.20) nen sai so trung phng o goc bang mot vong o se la:

' oo

m m 2m m2 2

(4.22)

Neu nhan sai so gii han bang hai lan sai so trung phng th sai so gii han o



goc bang bang mot vong o: o2m 2m

(4.23)

Nh vay, hieu cac tr so goc hai lan o thuan knh va ao knh khong c vt qua o2m , v du may kinh v 2T30P co mo = 30 nen co sai so o goc mot vong o

bang 30 va chenh lech tr so goc gia hai na lan o khong c vt qua 60o.



TAI LIEU THAM KHAO

1. .Nguyn tn Lc.Trc a i cng .nh xb i hc Quc gia tp. HCM 2002 (tr48-tr78)

2. Phm vn Chuyn. o c ; Nh XB xy dng; H ni 2001. (tr55-tr81) .

3. ao Duy Liem (chu bien), Trac a, Nha Xuat ban Giao duc, Ha Noi, 1992

4. G. F. Luxov, Kiem tra va kiem nh may kinh v, may thuy bnh trong ieu kien ngoai tri, Nha xuat ban Cong nhan Ky thuat Ha Noi, 1984.

5. Cuc o ac Ban o Nha nc Ha Noi, Qui pham o ve ban o a hnh t le 1:5000, 1:2000, 1:1000, 1:500, 1976.

6. Cuc o ac Ban o Nha nc, Qui pham o ve ban o a hnh t le 1:500, 1:1000, 1:2000, 1:5000 (phan ngoai tri) - 1990.

TaiLieuTongHop.com Bai 3

Documents

Transcript of TaiLieuTongHop.com Bai 3