SveuiliteuSplituEKONOMSKIFAKULTET

Izdava: Sveuilite u Splitu

Ekonomski fakultet

Urednici: Prof. dr. sc. Biljana Crnjak-Karanovi

Prof. dr. sc. Draen Derado Prof. dr. sc. Maja Fredotovi

Prof. dr. sc. Lidija Petri

Recenzenti: Prof. dr. sc. Marcel Meler

Prof. dr. sc. eljko Mrnjavac

Tehniki urednici: Diana Mijaika, dipl. oec. Maja Kulidan, mag. oec.

Tisak: DES- Split

Naklada: 200 primjeraka

Sveuilite u Splitu

EKONOMSKI FAKULTET

IDENTITET JADRANSKOG PROSTORA HRVATSKE:

RETROSPEKT I PROSPEKT

Urednici: Prof. dr. sc. Biljana Crnjak-Karanovi

Prof. dr. sc. Draen Derado Prof. dr. sc. Maja Fredotovi

Prof. dr. sc. Lidija Petri

Split, 2012.

IV

CIP - Katalogizacija u publikaciji SVEUILINA KNJINICA U SPLITU UDK 33(262.3)(497.5)(082)

IDENTITET jadranskog prostora Hrvatske : retrospekt i prospekt / urednici Biljana Crnjak-Karanovi . - Split : Ekonomski fakultet Sveuilita, 2012. Bibliografija uz svaki rad. ISBN 978-953-281-046-2 1. Crnjak-Karanovi, Biljana I. Jadranska regija Gospodarstvo--Zbornik

141003063

V

Znanstvena monografija Identitet jadranskog prostora

Hrvatske: Retrospekt i prospekt financirana je sredstvima

Ministarstva znanosti, obrazovanja i sporta RH kroz

znanstveni program Identitet jadranskog prostora Hrvatske i

europski integracijski procesi odnosno njegova etiri sastavna

znanstvena projekta: Prostor, litoralizacijski procesi i okoli,

Ekonomski identitet jadranskog prostora i europske integracije,

Turizam kao katalizator integriranja jadranskog prostora,

Marketinki pristup oblikovanju identiteta jadranskog prostora.

VII

Sadraj

Ivo imunovi PREDGOVOR: ......................................................................................................................................... IX Anthony Pecotich, Biljana Crnjak-Karanovi, Goran Dedi REGIONALISATION, HEREDITY AND SENSE OF PLACE: .................................................. 1 Slaana Pavlinovi EKONOMIKA IDENTITETA I PROSTORNI IDENTITET: .................................................... 11 Maja Fredotovi, Ivo Perkovi INTEGRALNO UPRAVLJANJE OBALNIM PODRUJEM: ...................................................... 25 Silvia Golem IDENTITET JADRANSKOG PROSTORA: ..................................................................................... 43 Draen Derado EKONOMSKA OBILJEJA MAKRO-REGIJE JADRANSKA HRVATSKA KAO PRETPOSTAVKA NJEZINA URAVNOTEENOG RAZVOJA ............................................. 53 Dario Mioevi, Biljana Crnjak-Karanovi IDENTITET IZVOZNIH MENADERA - POKRETA INTERNACIONALIZACIJE U HRVATSKIM MALIM I SREDNJIM POUDZEIMA: ............................................................. 79 Mira Krneta PODUZETNIKI IDENTITET JADRANSKE REGIJE: ........................................................... 103 Zoran Mihanovi GRAENJE PREPOZNATLJIVOSTI IDENTITETA VISOKOG OBRAZOVANJA: ....... 121 Davor Vickov, Biljana Crnjak-Karanovi IDENTITET I IMID HRVATSKE KAO DESTINACIJE ZA DIREKTNA STRANA ULAGANJA: ........................................................................................................................................... 139 Draen Derado, Iva Slikovi ZATITA POTROAA I PROCESI EUROPSKOG EKONOMSKOG INTEGRIRANJA: ................................................................................................................................... 159

VIII

Blanka imundi IMA LI TURIZAM POTENCIJAL GENERATORA RASTA?: .................................................. 181 Matilda Doroti, Goran Dedi RAZUMIJEVANJE IDENTITETA I IMIDA: .............................................................................. 195 Lidija Petri, Jasenko Ljubica POTENCIJAL TURISTIKE VALORIZACIJE NEMATERIJALNE KULTURNE BATINE RURALNIH PODRUJA DALMACIJE: ..................................................................... 211 Maja Fredotovi, Vedrana Bavevi, Sanja Bokovi. Marina Leskur, Tea Male ULOGA I OSPOSOBLJENOST DIONIKA U UPRAVLJANJU I TURISTIKOJ VALORIZACIJI ZATIENE BATINE: ...................................................................................... 233 Ljudevit Prani OSOBITOST GASTRONOMSKE PONUDE JADRANSKE HRVATSKE: ........................... 253 Smiljana Pivevi UMREAVANJE U FUNKCIJI JAANJA KONKURENTNOSTI JADRANSKOG TURISTIKOG PROSTORA: ............................................................................................................ 267 Neven eri BRENDIRANJE OTOKA ISTONOG JADRANA U FUNKCIJI JAANJA IDENTITETA TURISTIKE DESTINACIJE: .............................................................................. 291 Daniela Garbin-Pranievi ASPEKTI TEHNOLOKE PODRKE RAZVOJU IDENTITETA TURISTIKE DESTINACIJE: ....................................................................................................................................... 309

253

OSOBITOST GASTRONOMSKE PONUDE JADRANSKE HRVATSKE

I NJENA ULOGA U IZGRADNJI PREDODBE O DESTINACIJI

Ljudevit Prani1

Saetak Gastronomska ponuda vaan je imbenik turistike ponude neke destinacije i doprinosi izgradnji identiteta destinacije u oima turista i potencijalnih posjetitelja. O vanosti gastro ponude govori i injenica da gastro turizam danas poprima obiljeja zasebnog turistikog proizvoda. U tom kontekstu, ovaj rad, uz pregled teorijskih aspekata vezanih za gastro turizam i njegovo znaenje u izgradnji predodbe o destinaciji, takoer empirijski istrauje stanje gastronomskog turizma u RH na primjeru stupnja zastupljenosti karakteristinih dalmatinskih jela, vina i deserta u ponudi dalmatinskih konoba. Rezultati istraivanja jelovnika u 20 konoba u gradu Splitu sugeriraju da su karakteristina dalmatinska jela i deserti u prosjeku vrlo slabo zastupljeni u dalmatinskim konobama, dok su vina relativno dobro zastupljena. Meutim, zastupljenost svih triju kategorija znatno varira kako izmeu konoba, tako i unutar svake od pojedinano istraenih konoba. Kljune rijei: gastronomija, turizam, destinacija, identitet, Hrvatska

1. UVOD

Uspjenost turistike destinacije ocjenjuje se, meu ostalim, mjerenjem dojmova posjetitelja odreenog podruja, razinom potronje po gostu i izgledima za ponovnom posjetom destinaciji (Du Rand et al., 2003). Istovremeno, konzumacija hrane i pia mnogima je sredinji dio njihovog turistikog iskustva, ali takoer i iskustvo samo po sebi (Beer, 2008). tovie, suvremeni kupac sve je zahtjevniji po pitanju originalnosti i autentinosti hrane (to god autentinost znaila) koju konzumira. Naini na koje se razni sastojci objedinjuju i kuhaju predstavljaju vaan element kulture i identiteta neke drave i njenih ljudi (Du Rand et al., 2003). Nadalje, proizvodi hrane i pia pruaju niz mogunosti za uporabu kao instrumenti marketinga (Du Rand i Heath, 2006), te su stoga idealni kandidati za destinacijsku atrakciju jer mogu biti meu najvanijim imbenicima kulturnih izriaja neke drave (Handszuh, 2000; Bernard i Zaragoza, 1999; Hjalager i Corigliano, 2000). Usuprot vanosti uloge gastronomije u oblikovanju turistikog (ali i nacionalnog) identiteta neke drave, predodbe turista i posjetitelja, posebice stranih, o Hrvatskoj kao turistikoj destinaciji u pravilu su vezane uz kupalini turizam odnosno pojmove more i sunce (Ministarstvo turizma Republike Hrvatske, 2003; Hrvatska turistika zajednica, 2010), a neki e rei i evapie. Za razliku od, primjerice, Francuske (Frochot, 2003), predodbe turista o Hrvatskoj u najveoj mjeri ne zasnivaju se na hrani i piu, a slike prehrambenih proizvoda, vinograda i restorana vrlo su rijetko, ako i ikako, prisutne u nacionalnim i regionalnim promidbenim strategijama te brourama turistikih agencija. Prema istraivanju TOMAS ljeto 2010 (Institut za turizam, 2010), osnovni motivi dolaska turista u Hrvatsku su pasivni odmor i oputanje (drugim rijeima, sunce i more) za 75% gostiju. Relativno malo turista dolazi u Hrvatsku zbog njenih ostalih atraktivnosti i sadraja, poput gastronomije (22%), sporta/rekreacije (8%) ili kulture (7%). Ovdje je bitno napomenuti da navedeni rezultati ne znae da turistima

1 Dr. sc., Sveuilite u Splitu, Ekonomski fakultet, e-mail: ljudevit.pranic@efst.hr

IDENTITET JADRANSKOG PROSTORA HRVATSKE: Retrospekt i prospekt

254

gastronomija nije vana, ve da im pri odabiru Hrvatske za destinaciju svog putovanja gastronomija predstavlja sporedan motiv. S tim u svezi, hrvatsku gastro ponudu mnogi (od turista pa do samih domaih ugostitelja) opisuju kao nematovitu, jednolinu i openito siromanu. Logino, postavlja sepitanje zato je tome tako? Poto moe biti jedan ili vie uzroka opisanog stanja, ovdje se navode samo neki. Jedan od moebitnih uzroka jest da imamo kvalitetnu gastronomsku ponudu, ali da ju turistima nismo predstavili na marketinki uinkovit nain (npr. kroz meunarodne turistike kampanje, ali i kroz sam izgled i dizajn objekata i jelovnika). Drugi potencijalni razlog je da su turisti kuali nau kuhinju, ali da im je po okusu, izboru i/ili nainu pripreme namirnica neprihvatljiva. Razlog takoer moe biti neadekvatna razina hrvatske gastronomske ponude, koju se moe promatrati kroz sadraj jelovnika u restoranima i srodnim objektima u kojima se usluuju hrana i pie. Pri iznalaenju odgovora na pitanje zato je to tako, polazite ovog rada jest da su turistike broure 'Hrvatska gastronomija' i 'Hrvatska vina', koje izdaje Hrvatska turistika zajednica, svakako hvale vrijedan potez i jedna od bitnih pretpostavki pozicioniranja RH kao turistike drave / destinacije visokog ivotnog stila s bogatstvom proizvoda i sadraja. Druga i jednako vana osnovna pretpostavka izloenosti turista hrvatskoj gastronomiji jest da takva vrsta ponude dominira u jelovnicima (npr. vie od polovice artikala u jelovniku) ugostiteljskih objeka