ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

_____________ ***

_____________

PHẠM THỊ PHƢƠNG

STRESS CỦA GIÁO VIÊN

TRƢỜNG MẦM NON TƢ THỤC

01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC

Hà Nội - 2016

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

_____________ ***

_____________

PHẠM THỊ PHƢƠNG

STRESS CỦA GIÁO VIÊN

TRƢỜNG MẦM NON TƢ THỤC

Chuyên ngành : Tâm lý học

Mã số : 60.31.04.01

01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC

Người hướng dẫn khoa học : PGS.TS. Nguyễn Thị Nhƣ Mai

Hà Nội - 2016

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đề tài luận văn “Stress của giáo viên trường mầm non tư

thục” là công trình nghiên cứu của riêng tôi, những số liệu và kết quả nghiên cứu đề

tài đưa ra đều dựa trên thực tế điều tra và chưa từng được ai công bố.

Nếu những thông tin tôi cung cấp không chính xác, tôi xin chịu hoàn toàn

trách nhiệm trước những cá nhân, tổ chức có thẩm quyền.

Hà Nội, Tháng 6/2016

Tác giả

Phạm Thị Phương

LỜI CẢM ƠN

Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Thị Như Mai đã tận

tình giúp đỡ và hỗ trợ em trong quá nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong Khoa Tâm lý trường Đại

học Khoa Học Xã Hội và Nhân Văn đã tham gia giảng dạy và cho em những ý kiến

góp ý quý báu và tạo điều kiện giúp đỡ em để hoàn thành tốt đề tài nghiên cứu.

Xin chân thành cảm ơn các giáo viên mầm non tư thực, ban giám hiệu/ quản

lý trường ở 10 trường trên địa bàn Hà Nội và quý phụ huynh đã hợp tác, giúp đỡ tôi

trong suốt quá trình hoàn thành luận văn tốt nghiệp.

Tuy có nhiều cố gắng trong nghiên cứu, song luận văn không tránh khỏi

những sai sót, rất mong nhận được những sự nhận xét và góp ý của các thầy cô, bạn

bè đồng nghiệp để để tài được hoàn thiện hơn.

Xin chân thành cảm ơn!

Hà Nội, Tháng 6/2016

Tác giả

Phạm Thị Phương

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

MỞ ĐẦU..............................................................................................................................1

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ STRESS, STRESS TRONG CÔNG VIỆC

CỦA GIÁO VIÊN TRƢỜNG MẦM NON TƢ THỤCError! Bookmark not

defined.

1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu. .............................. Error! Bookmark not defined.

1.1.1. Những nghiên cứu stress ở nước ngoài .... Error! Bookmark not defined.

1.1.2. Những nghiên cứu stress trong nước........ Error! Bookmark not defined.

1.2. Lí luận về stress trong công việc của giáo viên trƣờng mầm non tƣ thục.

.......................................................................................... Error! Bookmark not defined.

1.2.1. Khái niệm “Stress” ....................................... Error! Bookmark not defined.

1.2.2 Khái niệm “Giáo viên trường mầm non tư thục”Error! Bookmark not

defined.

1.2.3 Stress trong công việc của giáo viên trường mầm non tư thục....... Error!

Bookmark not defined.

1.2.4. Mức độ và biểu hiện stress trong công việc của Giáo viên trường mầm

non tư thục ................................................................ Error! Bookmark not defined.

1.2.5. Tác nhân stress trong công việc của Giáo viên trường mầm non tư

thục............................................................................. Error! Bookmark not defined.

1.2.6. Cách ứng phó với stress trong công việc của Giáo viên trường mầm

non tư thục ................................................................ Error! Bookmark not defined.

Kết luận chƣơng 1 ........................................................... Error! Bookmark not defined.

Chƣơng 2: TỔ CHỨC VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨUError! Bookmark

not defined.

2.1. Một vài nét về khách thể và địa bàn nghiên cứu Error! Bookmark not defined.

2.1.1. Một vài nét về khách thể nghiên cứu ........ Error! Bookmark not defined.

2.1.2. Vài nét về địa bàn nghiên cứu .................... Error! Bookmark not defined.

2.2. Tiến trình thực hiện ................................................ Error! Bookmark not defined.

2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu...................................... Error! Bookmark not defined.

2.3.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận. .............. Error! Bookmark not defined.

2.3.2. Phương pháp quan sát ................................. Error! Bookmark not defined.

2.3.3 Phương pháp nghiên cứu trường hợp ....... Error! Bookmark not defined.

2.3.4. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi........ Error! Bookmark not defined.

2.3.5 Phương pháp phỏng vấn. ............................. Error! Bookmark not defined.

2.3.6 Phương pháp trắc nghiệm ............................ Error! Bookmark not defined.

2.3.7 Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học (SPSS 16.0) ... Error!

Bookmark not defined.

Kết luận chƣơng 2 ........................................................... Error! Bookmark not defined.

Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TIỄNError! Bookmark not

defined.

3.1 Thực trạng mức độ và biểu hiện stress trong công việc của Giáo viên trƣờng

mầm non tƣ thục. ........................................................... Error! Bookmark not defined.

3.1.1 Mức độ stress trong công việc của Giáo viên trường mầm non tư

thục. ....................................................... Error! Bookmark not defined.

3.1.2 Biểu hiện stress trong công việc của Giáo viên trường mầm non tư

thục. ............................................................................ Error! Bookmark not defined.

3.2. Thực trạng mức độ và biểu hiện stress của giáo viên trƣờng mầm non tƣ

thục................................................................................... Error! Bookmark not defined.

3.2.1. Mức độ stress của giáo viên trường mầm non tư thụcError! Bookmark

not defined.

3.2.2. Biểu hiện stress của Giáo viên trường mầm non tư thục. .............. Error!

Bookmark not defined.

3.3. Mối tƣơng quan giữa stress trong công việc và stress chung.Error! Bookmark

not defined.

3.4 .Những tác nhân dẫn đến stress trong công việc của GV trƣờng MNTT Error!

Bookmark not defined.

3.5. Cách thức ứng phó với stress của GVMNTT ..... Error! Bookmark not defined.

3.6. Biện pháp ứng phó stress trong công việc của giáo viên trƣờng MNTT. Error!

Bookmark not defined.

3.6.1. Ý kiến của giáo viên mầm non tư thục nhằm hạn chế stress trong công

việc. ............................................................................. Error! Bookmark not defined.

3.6.2 Đề xuất biện pháp tăng khả năng ứng phó stress trong công việc của

GVMNTT................................................................... Error! Bookmark not defined.

Kết luận chƣơng 3 ........................................................... Error! Bookmark not defined.

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................... Error! Bookmark not defined.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................5

PHỤ LỤC .......................................................................... Error! Bookmark not defined.

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Đặc điểm lớp học ........................................ Error! Bookmark not defined.

Bảng 2.2: Mức lương và trình độ học vấn của GV Trường MNTT ....................Error!

Bookmark not defined.

Bảng 2.3: Tuổi đời và số năm kinh nghiệm làm việc của GVMNTT.................Error!

Bookmark not defined.

Bảng 3.1: Đánh giá mối quan hệ cá nhân trong lao độngError! Bookmark not

defined.

Bảng 3.2: Đánh giá về sức khỏe trong nghề nghiệp.. Error! Bookmark not defined.

Bảng 3.3: Đánh giá về hứng thú trong nghề nghiệp.. Error! Bookmark not defined.

Bảng 3.4: Mức độ tương quan ..................................... Error! Bookmark not defined.

Bảng 3.5: Biểu hiện stress của GVMNTT ................. Error! Bookmark not defined.

Bảng 3.6: Nhận thức của GV trường MNTT về tác nhân dẫn đến stress trong công

việc .................................................................................. Error! Bookmark not defined.

Bảng 3.7: Cách ứng phó stress của GVMNTT .......... Error! Bookmark not defined.

Bảng 3.8: Ý kiến của GV về các biện pháp giảm mức độ stress của GVMNTT

.......................................................................................... Error! Bookmark not defined.

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1: Mức độ stress nghề nghiệp của GVMNTT ..........Error! Bookmark not

defined.

Biểu đồ 3.2: Dự định chuyển công việc...................... Error! Bookmark not defined.

Biểu đồ 3.3: Mức độ stress của giáo viên trường mầm non tư thục....................Error!

Bookmark not defined.

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Chữ đầy đủ

GV

GVMN

MNTT

MNCL

BGD

ĐTB

SD

SL

%

Giáo viên

Giáo viên mầm non

Mầm non tư thục

Mầm non công lập

Bộ giáo dục

Điểm trung bình

Độ lệch chuẩn

Số lượng

Tỉ lệ phần trăm

1

MỞ ĐẦU

1. Lí do lựa chọn đề tài

Cuộc sống hiện đại ngày nay với một loạt các vấn đề về môi trường, khí hậu,

sức khỏe, thực phẩm,…và đặc biệt là áp lực công việc, dẫn đến con người dễ bị lo

âu, căng thẳng. Stress được xem là một hội chứng của thế giới hiện đại. Theo thống

kê năm 2011 của Tổ chức lao động quốc tế (ILO) cho biết: khoảng 20% dân số thế

giới bị căng thẳng quá mức trong công việc. Còn tại Việt Nam, theo nghiên cứu, tỷ

lệ bình quân người bị stress trên cả nước là hơn 52%. Đặc biệt tại các khu công

nghiệp, 71% công nhân có biểu hiện stress.

Stress là một trạng thái tâm sinh lý được nảy sinh khi các kích thích tác động

quá mức (vượt ngưỡng giới hạn cho phép) chịu đựng của cá nhân dẫn đến thay đổi

về nhận thức, thái độ, hành vi. Mỗi ngành nghề đều có những đặc thù riêng, và tiềm

ẩn những nguy cơ stress trong công việc. Nhưng có những ngành nghề có nhiều áp

lực dễ làm cho người lao động stress, một trong những nghành nghề đó là công việc

của giáo viên mầm non.

Nghề giáo viên mầm non là một lĩnh vực hoạt động lao động trong hệ thống

giáo dục quốc dân. Sau khi được đào tạo ở các trường, khoa sư phạm, sinh viên có

được những tri thức và kỹ năng nhất định để có thể trở thành giáo viên và có thể tham

gia vào giáo dục trẻ em ở độ tuổi mầm non (từ 0- 6 tuổi). Ngoài việc giáo dục học sinh

những kỹ năng cần thiết, những kiến thức nền tảng cho việc học ở các cấp bậc học tiếp

theo, giáo viên mầm non còn thực hiện các hoạt động chăm sóc nuôi dưỡng giáo dục

như ăn, ngủ, vệ sinh,… phải xử lý những tình huống bất ngờ như trẻ khóc, trẻ nôn ọe,

trẻ đánh bạn, trẻ nuốt những vật lạ,… Nhưng không phải một cô phụ trách một trẻ, mà

một cô sẽ phải chăm sóc dạy dỗ cho nhiều trẻ trong lớp học. Khối lượng công việc

nhiều và liên tục, cộng với những yếu tố về điều kiện làm việc, lương thấp, áp lực từ

phía nhà trường, và phụ huynh dẫn đến nguy cơ stress trong công việc của giáo viên

mầm non. Đặc biệt là với các giáo viên trường mầm non tư thục thì mức thu nhập của

giáo viên không ổn định, tùy thuộc vào chất lượng của nhà trường và chất lượng làm

việc của giáo viên, họ ít được hưởng những chính sách, chế độ ưu đãi của nhà nước,

2

nhiều cô giáo phải làm công việc chăm sóc cho trẻ dưới 3 tuổi như bảo mẫu thì áp lực

càng nhiều hơn. Thời gian gần đây, dư luận xã hội đang nói đến nhiều về phẩm chất,

đạo đức nghề nghiệp của giáo viên mầm non, khi hàng loạt những vụ việc giáo viên

mần non, bảo mẫu đánh đập bạo hành học sinh, để lại những hậu quả đáng tiếc cho các

em và gia đình các em. Và hàng loạt những sai phạm trong việc quản lý và giáo dục ở

nhiều cơ sở mầm non đã được phát hiện. Những vụ việc đó đã được pháp luật xử lý

nhưng dường như dư luận xã hội vẫn luôn quan tâm và đặt nhiều câu hỏi về phẩm chất

của giáo viên mầm non hiện nay. Nghề giáo viên luôn được xã hội coi trọng “Nghề cao

quý trong những nghề cao quý”, nhưng nghề giáo viên mầm non chưa thực sự được coi

trọng và đánh giá đúng vai trò. Đó là những tác nhân cơ bản trong nhiều tác nhân dẫn

đến tình trạng stress trong công việc của giáo viên mầm non. Vậy thực sự mức độ, tác

nhân gây ra stress trong công việc hiện nay của giáo viên mầm non là những tác nhân

nào? Xuất phát từ những lí do trên, đề tài “Stress của giáo viên trường mầm non tư

thục” được lựa chọn nghiên cứu, từ đó đề xuất một số biện pháp tăng khả năng ứng

phó stress và một số kiến nghị nhằm nhằm hạn chế những nguy cơ dẫn đến stress, nâng

cao đời sống tinh thần cho các giáo viên ở trường mầm non tư thục hiện nay.

2. Mục đích nghiên cứu

Đánh giá mức độ stress, stress trong công việc và tác nhân dẫn đến stress trong

công việc của giáo viên ở một số trường mầm non tư thục trên địa bàn Hà Nội. Trên cơ

sở đó đề xuất một số biện pháp tăng khả năng ứng phó và kiến nghị nhằm hạn chế

những nguy cơ dẫn đến stress, nâng cao đời sống tinh thần cho các giáo viên ở trường

mầm non tư thục.

3. Giới hạn phạm vi nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu: Đề tài đi sâu nghiên cứu stress trong công việc của

giáo viên mầm non tư thục, đánh giá mức độ stress và chỉ ra tác nhân gây ra stress

trong công việc.

- Khách thể nghiên cứu: 140 giáo viên mầm non của 10 trường mầm non tư

thục.

- Địa bàn nghiên cứu: địa bàn thành phố Hà Nội.

3

4. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Mức độ và tác nhân gây stress trong công việc của giáo viên trường mầm

non tư thục.

4.2. Khách thể nghiên cứu

Giáo viên ở một số trường mầm non tư thục trên địa bàn Hà Nội.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

5.1 Nghiên cứu lí luận.

- Tổng quan tài liệu về vấn đề stress trong công việc của giáo viên mầm non.

- Làm rõ những khái niệm cơ bản: stress, stress trong công việc, giáo viên

mầm non tư thục, stress trong công việc của giáo viên trường mần non tư thục.

5.2 Nghiên cứu thực tiễn

- Đánh giá mức độ stress trong công việc của giáo viên mầm non ở một số

trường mầm non tư thục trên địa bàn thành phố Hà Nội.

- Phân tích tác nhân dẫn đến stress trong công việc của giáo viên ở một số

trường mầm non tư thục trên địa bàn thành phố Hà Nội

- Đề xuất một số giải pháp tăng khả năng ứng phó stress và một số kiến nghị

nhằm hạn chế những nguy cơ dẫn đến stress, nâng cao đời sống tinh thần cho các giáo

viên ở trường mầm non tư thục.

6. Giả thuyết nghiên cứu

- Stress trong công việc của giáo viên trường mầm non tư thục chủ yếu ở mức

độ trung bình và do nhiều tác nhân gây ra: khối lượng công việc nhiều, thời gian

dài, áp lực từ nhà trường và phụ huynh,… Tác nhân chính là do áp lực từ phía phụ

huynh.

- Giáo viên có thể sử dụng một số biện pháp như: Giữ thái độ tích cực trong

công việc, xây dựng mối quan hệ tốt với trẻ, với đồng nghiệp, với lãnh đạo và phụ

huynh, xây dựng kế hoạch làm việc hiệu quả, cân bằng và thư giãn, để tăng khả

năng ứng phó với stress.

4

7. Phƣơng pháp nghiên cứu

Đề tài nghiên cứu đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:

7.1 Phương pháp nghiên cứu lí luận

7.2 Phương pháp quan sát

7.3 Phương pháp mô tả chân dung tâm lý

7.4 Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi

7.5 Phương pháp phỏng vấn

7.6 Phương pháp trắc nghiệm

7.7 Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học: SPSS 16.0

5

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tiếng Việt

1. Alvin Toffer (1992), Khoa học chẩn đoán tâm lý, NXB giáo dục.

2. Lã Thị Bưởi và cộng sự (2006), “Nghiên cứu sức khỏe tâm thần và các stress ở

công nhân ngành may mặc”, Y học Việt Nam.

3. Carrol & E.Irard (1992), Những cảm xúc của con người, NXB Giáo dục.

4. Vũ Dũng (2000) , Từ điểm tâm lý học, NXB Khoa học xã hội

5. Edward McNall Burns và Philip Lee Palph (1999), Các nền văn minh thế giới,

NXB Văn hóa thông tin Hà Nội.

6. Nguyễn Thu Hà, Tạ Tuyết Bình, Nguyễn Khắc Hải (2005), “Điều tra stress

nghề nghiệp của nhân viên y tế”, Báo cáo khoa học.

7. Phạm Mạnh Hà (2011), Đánh giá mức dộ căng thẳng tâm lý (stress) của giảng

viên ĐHQG Hà Nội, Nguyên nhân và những biện pháp phòng ngừa, Luận án

Tiến sĩ Tâm lý học, Đại học khoa học xã hội và nhân văn.

8. Phạm Minh Hạc, Trần Trọng Thủy, Nguyễn Quang Uẩn (1995), Tâm lý học,

NXB giáo dục.

9. Ngô Công Hoàn (1997), “Tâm lý học stress – một vài đặc trưng tâm lý trong

trạng thái stress ở trẻ em, thiếu niên”, Kỷ yếu Hội nghị khoa học về những rối

loạn có liên quan đến trẻ em và thiếu niên, 6-7/11/1997.

10. Học viện quân Y (2007), Tâm thần học và Tâm lý học Y học, NXB Quân đội

nhân dân Hà Nội.

11. Hồ Lam Hồng (2008), Giáo trình nghề giáo viên mầm non, NXB Giáo dục.

12. Lê Thị Hương (2013), Stress trong công việc của giáo viên mầm non hiện nay,

Luận văn thạc sỹ Tâm lý học, Trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn.

13. Phạm Thanh Hương (2004), Stress và sức khỏe, NXB Thành phố Hồ Chí Minh

14. Nguyễn Thành Khải (2001), Nghiên cứu stress ở cán bộ quản lý, Luận án tiến

sỹ tâm lý học, Trường ĐH Sư phạm Hà Nội.

15. Đặng Phương Kiệt, Nguyễn Khắc Viện (1994), Tâm lý học và đời sống, NXB

Khoa học xã hội.

6

16. Đặng Phương Kiệt (1998), Stress và đời sống, NXB Khoa học xã hội.

17. Nguyễn Thị Hồng Khanh (2005), Căng thẳng tâm lý và cách điều tiết, NXB Y

học.

18. Tô Như Khuê (1976), “Phòng chống trạng thái căng thẳng (stress)”, trong Đời

sống và lao động hậu cần tháng 5/1976.

19. Tô Như Khuê (1995) “Cảm xúc và căng thẳng cảm xúc trong lao động”, Tài

liệu huấn luyện về bảo vệ hộ lao động cho công nhân sửa chữa bảo dưỡng cột

Antenviba, trang 28-45.

20. Tô Như Khuê (1997), Đại cương tâm sinh lý học lao động và tâm lý học kỹ

thuật, H.

21. Trần Thị Xuân Lan, Trần Hoàng Nguyên biên soạn (2007), Stress và cách xử

lý; những chiến lược chế ngự có hiệu quả các ức chế ở nơi làm việc, cũng như

ở nhà, NXB Thanh niên.

22. Lary K.Olsen, Kerry. J.Redican, Charles R.Baffi (1997), Sức khỏe thời nay,

NXB Thành phố Hồ Chí Minh, tr.35-57

23. M.Ferreri (1997), Stress từ bệnh học tâm thần đến cách tiếp cận trong điều trị,

Nguyễn Việt dịch và biên soạn.

24. Nguyễn Văn Nhậm, Nguyễn Bá Dương, Nguyễn Sinh Phúc (1997), Tâm lý học

y học, NXB Y học.

25. Ô.V Kôzlôva, I.N.Kuzetxôv (1976), Những cơ sở của khoa học quản lý sản

xuất, NXB Khoa học xã hội.

26. Phulgenda Sinha (1989), Yoga chữa bệnh, NXB Thể dục thể thao Hà Nội

27. Chân Phương, Vũ Thị Hậu (2005), Stress, các biện pháp giảm stress và thư

giãn, NXB Văn hóa thông tin Hà Nội.

28. Nguyễn Kim Qúy (1997) “Stres đối với trẻ em 6 tuổi vào cấp lớp 1”, Kỷ yếu

hội nghị khoa học về những rối loạn có liên quan đến stress ở trẻ em và thiếu

niên, 6-7/11/1997 tại Hà Nội.

29. Phạm Ngọc Rao, Nguyễn Hữu Nghiêm (1986), Stress trong thời đại văn minh,

NXB Đà Nẵng.

7

30. Roberts & Feldmen (2004), Tâm lý học căn bản, Minh Đức, Hồ Kim Chung

biên dịch, NXB Văn hóa thông tin Hà Nội.

31. Nguyễn Tử Siêu (1991), Hoàng đế nội kinh tố vấn, NXB Thành phố Hồ Chí

Minh.

32. Stephen Rcovey (1996), Bảy thói quen của những người thành đạt, NXB Thống

kê.

33. Nguyễn Thị Thoa (2013), Biện pháp hạn chế ảnh hưởng tiêu cực do stress của

giáo viên mầm non tới hoạt động chăm sóc – giáo dục trẻ, Luận văn thạc sĩ,

Khoa học giáo dục.

34. Lương Hữu Thông (2006), Hỏi và đáp về bệnh Stress, NXB Lao động.

35. Mạc Văn Trang, (1997), “Sự căng thẳng của sinh viên trong học tập, đời sống

và giải pháp cải thiện tình hình”, Kỷ yếu hội thảo khoa học về những rối loạn

có liên quan đến stress ở trẻ em 6-7/11/1997 tại Hà Nội

36. Nguyễn Như Ý chủ biên (1998), Từ điển Tiếng Việt, NXB Văn hóa thông tin

Tiếng Anh

37. E Jacobson (1938) Progressive relaxation University of Chicago, Press; pp. 7-10

38. H. Selye (1956), The stress of life, Newyork, Mcgran-Hill Book co Inc; pp.40-47.