Republika e Kosovës

Republika Kosova - Republic of Kosovo Qeveria - Vlada - Government

Ministria e Financave

Ministarstvo za Finansije – Ministry of Finance

E zhvilluar me ndihmën e Agjencisë së Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar

STRATEGJIA PËR ZHVILLIMIN E

PARTNERITETEVE PUBLIKE-PRIVATE PËR REPUBLIKËN E

KOSOVËS (2014 – 2016)

2

PËRMBAJTJA I. Përmbledhje ekzekutive ................................................................................................. 4

II. Historiku ......................................................................................................................... 6

II.1. Partneritetet publike-private në Kosovë ...................................................................... 7

Legjislacioni i Kosovës për PPP-të ............................................................................... 10

Institucionet e PPP në Kosovë ..................................................................................... 11

Procesi për shqyrtimin dhe aprovimin e PPP-ve në Kosovë ......................................... 14

Asistenca e donatorëve në Kosovë për Departamentin e PPP-së ................................ 14

Praktikat e PPP-së në Kosovë ..................................................................................... 15

III. Metodologjia ................................................................................................................... 17

IV. Çështjet kyçe të zhvillimit të PPP-ve në Kosovë ............................................................ 18

VI.1. Konsultimet fillestare me grupet e interesit .............................................................. 18

VI.2. Përmbledhje e analizës SWOT ............................................................................... 21

VI.3. Përmbledhje e Çështjeve kyçe zhvillimore .............................................................. 22

VI.4. Përshkrimi i detajuar i çështjeve zhvillimore kyçe .................................................... 22

Çështja kyçe 1 – Rritja e lidhjes në mes të procesit të PPP-së dhe politikave të qeverisë dhe mekanizmave të planifikimit të shpenzimeve ......................................................... 22

Çështja kyçe 2 – Ngritja e kapaciteteve të qëndrueshme për të përkrahur zhvillimin e transaksioneve të PPP-së ............................................................................................ 26

Çështja kyçe 3 – Zhvillimi i kapacitetit të iniciativës private të financimit (IFP) duke zgjeruar vetëdijesimin për IFP-të si opsion i PPP-së. ................................................... 28

Çështja kyçe 4 – Mirëmbajtja e një liste publikisht të disponueshme të transaksioneve të ardhshme dhe potenciale të PPP-së. ....................................................................... 29

Çështja kyçe 5 – Zhvillimi i një qasjeje sistematike për mbikëqyrjen e menaxhimit të kontratave të PPP-së. .................................................................................................. 30

V. Objektivat strategjike dhe veprimet rreth strategjisë ..................................................... 33

Objektivi strategjik 1 – Ngritja e kapaciteteve për planifikim të PPP-ve duke e ndërlidhur atë me Kornizën afatmesme të shpenzimeve dhe me kornizën e politikave afatmesme me prioritet. .................................................................................................................. 33

Objektivi strategjik 2 – Ngritja e kapaciteteve të qëndrueshme për zhvillim dhe zbatim të projekteve në Kosovë duke planifikuar dhe themeluar entitetin për asistencë teknike rreth zhvillimit të projekteve .......................................................................................... 35

Objektivi strategjik 3 – Zhvillimi i IFP-ve duke zgjeruar ndërgjegjësimin për IFP-të si opsion i PPP-së ........................................................................................................... 38

Objektivi strategjik 4 – Rritja e komunikimit me sektorin privat duke zhvilluar dhe publikuar listën e transaksioneve të ardhshme të PPP-së. ........................................... 41

Objektivi strategjik 5 – Forcimi i menaxhimit të kontratave të PPP-së duke krijuar një sistem të mbikëqyrjes të bazuar në rrezikun ................................................................ 43

VI. Përmbyllje ...................................................................................................................... 45

VII. Hapat e ardhshëm ........................................................................................................ 46

Plani i veprimit, viti 1 ........................................................................................................... 48

3

SHTOJCA I NË STRATEGJINË PËR ZHVILLIM TË PPP-ve PËR REPUBLIKËN E KOSOVËS (2014- 2016) ..................................................................................................... 49

PPP-të në Evropë dhe në rajon ....................................................................................... 49

SHTOJCA II NË STRATEGJINË PËR ZHVILLIM TË PPP-ve PËR REPUBLIKËN E KOSOVËS (2014- 2016) ..................................................................................................... 52

OPSIONET E FPPP (Fondi i PPP për perkrahje teknike në zhvillimin e projekteve) ....... 52

LISTA E SHKURTESAVE

Akronimi Definicioni

CEI Qendra Kroate për Monitorim të Aktiviteteve të Biznesit në Sektorin e Energjisë dhe Investimet

BERZH Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim

PVVZHEK Plani i Veprimit për Vizionin e Zhvillimit Ekonomik të Kosovës

EPEC Qendra Evropiane e Ekspertizës për PPP-të

DQPPP Departamenti Qendror për Partneritetet Publike-Private

GFSI Iniciativa për Zhvillim dhe Stabilitet Fiskal e financuar nga USAID-i

APIK Agjencia për Promovim të Investimeve e Kosovës

KASH Korniza Afatmesme e Shpenzimeve e Kosovës

KAPP Korniza Afatmesme e Politikave me Prioritet e Kosovës

FATZHP Fondi i Asistences Teknike për Zhvillim të Projekteve

FPPP Fondi i Partenritetit Publik Privat

IFP Iniciativa për Financat Private

PIP Programi i Investimeve Publike të Kosovës

PPP Partneriteti Publik-Privat

KPPP Komiteti për Partneritetet Publike-Private

USAID Agjencia e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar

4

I. PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE

Sistemi i partneriteteve publike-private (PPP) në Kosovës është vazhdimisht në

evoluim dhe zhvillim. Institucionet kryesore që e drejtojnë këtë proces të zhvillimit

janë Komiteti për Partneritetet Publike-Private (Komiteti për PPP), një trup

ndërministror i përhershëm që kryesohet nga Ministri i Financave me autoritet mbi

transaksionet e PPP-së dhe politikat e PPP-së në Kosovë, dhe Departamenti

Qendror për PPP-të (Departamenti për PPP-të), i organizuar në kuadër të Ministrisë

së Financave. Nën këtë udhëheqje, Kosova është duke ndërtuar kapacitetet e saj

për të arritur pastaj ndikimin tek sektori privat me qëllim të sigurimit të infrastrukturës

së nevojshme dhe shërbimeve publike përmes PPP-së.

Sot përvoja e Kosovës në PPP-të është ende modeste me një numër të kufizuar të

transaksioneve që janë përmbyllur dhe disa të tjera në planifikim e sipër. Kosova ka

një direktivë të qartë të politikave për PPP-të, që nga viti 2008. Mjedisi ligjor dhe

institucional që rregullon sistemin e PPP-së në Kosovë është modern dhe në

përputhje me direktivat e BE-së, dhe me Komitetin për PPP-të (KPPP) dhe

Departamentin qendror për PPP-të (DQPPP). Me presionet fiskale në rritje dhe me

zgjerimin e nevojave për infrastrukturë, ka një interes gjithnjë e në rritje të

autoriteteve publike për të marrë parasysh alternativat e PPP-së për infrastrukturën

dhe ofrimin e shërbimeve publike. Rrjedhimisht, KPPP dhe DQPPP e konsiderojnë si

një gjë jetike hartimin e një strategjie të zhvillimit të PPP-ve që trason një rrugë të

planifikuar të zhvillimit për PPP-të në Kosovë në periudhën afatmesme

Ky dokument përfshin Strategjinë e Zhvillimit të PPP-së, dhe adreson periudhën tre

vjeçare (2014 – 2016). dhe është zhvilluar bazuar në rishikimin e infrastruktures

ligjore dhe rregullative,si dhe konsultimin me palët kyçe të interesit, qeveritare dhe

joqeveritare, përfshirë përfaqësuesit e organizatave donatore. Pra përfshin një

proces të shqyrtimit dhe të identifikimit të çështjeve kryeseore të zhvillimit për të

përcaktuar objektivat strategjike të përshtatshme që mund të jenë të arritshme dhe

për të siguruar rezultate brenda afatit kohor të strategjisë dhe në varësi me burimet

në dispozicion.

Objektivat strategjike që rezultojnë nga ky proces janë nevoja për:

1) Për të lidhur planifikimin e PPP-ve me Kornizën e Buxhetit të Kosovës dhe me

planifikimin e politikave me prioritet;

2) Për të ngritur kapacitete të qëndrueshme për zhvillim dhe implementim të

projekteve në Kosovë, duke planifikuar dhe themeluar fondin për zhvillim të

projekteve;

3) Për të zhvilluar kapacitetet për iniciativën e financave private (IFP) duke

zgjeruar ndërgjegjësimin e IFP-ve si një opsion i PPP-së;

4) Për të rritur komunikimin me sektorin privat duke zhvilluar dhe publikuar

planin e transaksioneve të planifikuara të PPP-së; dhe

5

5) Për të forcuar menaxhimin e kontratave të PPP-së duke krijuar sistemin e

mbikëqyrjes bazuar në rrezik.

Faza vijuese e kësaj strategjie do të jetë implementimi dhe monitorimi i

performansës. Është parashikuar që kjo strategji do të rishikohet në mënyrë

periodike, të paktën një herë në vit, për të shqyrtuar performansën dhe për të bërë

përditësimin dhe ndryshimet e nevojshme.

6

II. HISTORIKU

Në ekonominë e sotme globale sfiduese, aftësia e një vendi për të ofruar

infrastrukturën dhe shërbimet publike të nevojshme është bërë gjithnjë e më kritike

për rritjen e saj ekonomike dhe pozicionin në komunitetin e investimeve. Aty ku ka

burime të pamjaftueshme dhe investime për të përmbushur nevojat e infrastrukturës

bazë, ky "boshllëk i infrastrukturës", mund të paraqesë një sfidë serioze për

perspektivën e vendit sa i përket rritjes ekonomike, zhvillimit të kapitalit njerëzor, dhe

kohezionit social. Shtetet në Evropë gjithnjë e më tepër po u drejtohen partneriteteve

publike-private si një alternative për të ofruar infrastrukturën e nevojshme dhe

shërbimet publike.

Si një model për ofrim të infrastrukturës dhe shërbimeve publike, PPP-të janë të

konceptuara në mënyrë që si sektori publik ashtu edhe ai privat të kapitalizojnë

avantazhet e tyre përkatëse në raport me njëri tjetrin në zhvillimin e infrastrukturës

dhe ofrimin e shërbimeve publike. Duke i lejuar secilit sektor që të angazhohet në

ato aktivitete që ka një avantazh dhe përparësi krahasuese, shërbimet publike dhe

infrastruktura mund të sigurohen në mënyrë më efikase dhe me kosto efektive.

Rritja e PPP-ve gjatë disa dekadave të fundit dhe veçanërisht në dhjetë vitet e fundit,

ka qenë e motivuar nga dy shtytës kyç - nevoja për rritjen e cilësisë së shërbimit dhe

mundësit e kufizuarara të fondeve publike per të plotësuar nevojat dhe pritjet për

infrastrukturë dhe shërbime publike,. Kohët e fundit, PPP-të janë zhvilluar dhe janë

përdorur pjesërisht për shkak të mungesave financiare në sektorin publik, dhe ato

kanë demonstruar aftësinë për të shfrytëzuar burimet shtesë financiare dhe

efikasitetin në menaxhimin e rrezikut si pjesë e pandarë e sektorit privat. PPP-të

përdoren shpesh në sektorët e infrastrukturës të tilla si transporti, shëndeti publik,

arsimi, bujqësia dhe siguria kombëtare, dhe ofrojnë një gamë të gjerë të shërbimeve

publike, si telekomunikacioni, edukim, shërbime të përgjithshme publike, furnizim

me ujë, mbështetje financiare, hulumtim dhe financim inovativ.

Autoritetet publike gjithnjë e më tepër po drejtohen nga PPP-të për të ofruar

infrastrukturën dhe shërbimet publike në mënyrë efikase dhe me kosto-efektive.

PPP-të mund ti ndihmojnë agjencitë e sektorit publik që të shkurtojnë kohën e ofrimit

të shërbimit, ti ndajnë rreziqet, të arrijë vlerën më të mirë për paratë dhe të shtojnë

risitë në infrastrukturat e tyre dhe ofrimin e shërbimeve.(Shtojca I në këtë Strategji

ofron një përmbledhje të shkurtër të PPP-ve në Evropë dhe në rajon). Partneritetet e

tilla u lejojnë entiteteve të sektorit privat që të aplikojnë aftësitë dhe përvojën e tyre

në zhvillimin e infrastrukturës, funksionimin dhe mobilizimin e financave për

investime afatgjata në infrastrukturë.

Si një shtet i ri me popullatën më të re në Evropë dhe me një ekonomi ende në

tranzicion, Kosova ka një nevojë urgjente për rritjen e investimeve në infrastrukturë

dhe shërbime publike. Në vitet e fundit Kosova ka shënuar rritje të qëndrueshme të

7

të hyrave, nga viti 2007 deri më 2009, me një rritje në mesatare prej 14% në vit.

Megjithatë, në vitin 2012 të ardhurat duket të kenë rënë për 80 milionë €, duke

vendosur presione shtesë të konsiderueshme fiskale mbi entitetet buxhetore të

qeverisë, në nivel qendror dhe komunal, për prioritizim të nevojave rreth

shpenzimeve rrjedhëse dhe për shtyrje të projekteve të prioritetit më të ulët për

periudhat e ardhshme buxhetore. Për të adresuar këtë hendek në rritje, Kosova

synon të zhvillojë burime alternative të investimit, duke përfshirë PPP-të, për të rritur

kapacitetin e saj për të ofruar infrastrukturën e nevojshme dhe shërbimet publike.

Viteve te fundit Kosova ka filluar formalizimin dhe rregullimin e PPP-ve dhe tani ajo

po hyn në një fazë të potencialit të shtuar për rritje të PPP-së që paraqet sfida më të

mëdha dhe më komplekse për kapacitetin e saj institucional për PPP-të. Këto sfida

kanë çuar dy institucionet kyçe që mbikëqyrin PPP-të, Komitetin për PPP-të (organi

mbikëqyrës ndërministror) dhe Departamentin e PPP-së në kuadër të Ministrisë së

Financave për të ndërmarrë një qasje sistematike në identifikimin e fushave të

ardhshme kyçe dhe veprimeve strategjike për ti adresuar ato dhe për te gjet përgjigje

adekuate dhe orientim të veprimeve praktike përmes dokumentit të strategjisë së

PPP-ve 2014 -2016.

II.1. Partneritetet publike-private në Kosovë

Në shqyrtimin e mundësive të cilat i ofrojnë PPP-të në adresimin e boshllëkut

infrastrukturor, Qeveria gjithashtu pranon që PPP-të janë aranzhime komplekse dhe

afatgjata që sjellin përgjegjësi të konsiderueshme sa i përket identifikimit, zhvillimit

dhe zbatimit të tyre. Transaksionet afatgjata krijojnë detyrime afatgjata për autoritetet

publike. Në të vërtetë, pengesa të konsiderueshme politike, ligjore, rregullative dhe

institucionale duhet të tejkalohen në mënyrë që të lëvizet nga një model tradicional i

sektorit publik për ofrim të shërbimeve publike drejt një modeli ku sektorët publikë

dhe privatë punojnë së bashku në mënyrë efektive.

Jo të gjithë projektet potenciale të infrastrukturës dhe të shërbimeve publike janë të

përshtatshme për PPP. Prandaj, PPP- të duhet të sigurojnë "vlerë për para"

ekuivalente apo më të mirë se sa qasja tradicionale e sektorit publik. Vlera për para

nuk barazohet me ofertën më të lirë ose çmimin më të ulët për një aset, por ajo do të

thotë që duhet shqyrtuar me zell dhe me kujdes gjetjen e zgjidhjes më të mirë

afatgjatë për ofrimin e shërbimit. Vlera për para kërkon një qëndrim rreth ciklit

jetësor, me një analizë të thellë të kostos totale afatgjate të infrastrukturës dhe të

ofrimit të shërbimeve, dhe të përfitimeve publike.

Përveç kësaj, kur të jenë projektuar dhe dhënë, transaksionet e PPP-së kërkojnë

burime të konsiderueshme dhe ekspertizë për tu përmbyllur dhe monitoruar

performansën gjatë gjithë jetës së marrëveshjes. Ndërsa prokurimi tradicional i

infrastrukturës mund të mbulojë disa vjet të monitorimit të ndërtimit deri në dorëzimin

e punëve, PPP-të mund të mbulojë dekada.

8

Në njohjen e përgjegjësive të rëndësishme që PPP-të sjellin me vete, Kosova ka

krijuar një kornizë të detajuar të legjislacionit, rregulloreve, politikave dhe

institucioneve që udhëheqin identifikimin, zhvillimin dhe implementimin e PPP-ve.

Politikat e Kosovës për PPP-të

Me anë të Direktivës së politikave të datës 4 korrik 2008, Kosova ka themeluar katër

objektivat e politikave për PPP-të:

1) Qeveria e Kosovës deklaron përkrahjen e saj të qartë për zbatimin e

partneriteteve publiko-private si një mjet për nxitjen e investimeve në

infrastrukturën publike dhe ofrimin e shërbimeve publike;

2) Qeveria e Kosovës dhe institucionet e saj do të inkurajojnë dhe mbështesin

pjesëmarrjen e sektorit privat në ofrimin e infrastrukturës publike dhe të

shërbimeve në qeverinë qendrore dhe nivelin komunal, kudo që shfrytëzimi i

PPP-së do të krijojë vlerë më të mirë për paratë;

3) Në mënyrë që të sigurohet që projektet janë të qëndrueshme dhe të

suksesshme, duke minimizuar njëkohësisht rreziqet për sektorin publik dhe

detyrimet, Qeveria e Kosovës është e përkushtuar për zbatimin e PPP-ve në

mënyrë sistematike dhe të rregullt, në përputhje me praktikat më të mira

ndërkombëtare; dhe

4) Qeveria e Kosovës është e përkushtuar vendosmërisht për implementimin e

PPP-ve përmes procedurave konkurruese, të ndershme dhe transparente dhe

do të insistojë-pa përjashtim- që të gjitha palët në një PPP të veprojnë

besnikërisht në përputhje me të drejtat dhe detyrimet e tyre.

Këto objektiva të politikave kanë krijuar dhe siguruar pozicionin e politikës së

Republikës së Kosovës mbi PPP-të, duke lejuar që institucionet e specializuara të

përgatisin dhe miratojnë kornizën legjislative dhe rregullative për PPP-të, me ndarjen

e qartë të përgjegjësive dhe të procedurave. Pas krijimit të këtyre politikave, janë

themeluar Komiteti Ndërministror për PPP-të dhe Njësia e PPP-së dhe janë caktuar

përgjegjësitë për zhvillim të infrastruktures ligjore për zbatim të projekteve të PPP-

së, duke përfshirë dokumentet standarde, udhëzimet, ngritjen e vetëdijes dhe të

kapaciteteve duke krijuar një mjedis të zhvilluar për zbatimin e projekteve të PPP-së

dhe të bazuar në praktikat më të mira ndërkombëtare.

Objektivi i parë i politikës adreson nevojën për të investuar në infrastrukturën e

Kosovës dhe për të ofruar shërbime më të mira dhe më cilësore publike. Kosova

njeh faktin që PPP-të ofrojnë një mjet të angazhimit të sektorit privat dhe caktimit të

rreziqeve për të stimuluar investimet dhe optimizojnë investimet kapitale të caktuara

dhe shërbimet publike. Koncesionet e PPP-së mund të lidhen lehtë në rrjedhat e

mundshme të të ardhurave komerciale që ofrojnë një normë të pranueshme të

kthimit në treg me kalimin e kohës për të kompensuar shpenzimet e mëdha fillestare,

duke lehtësuar presionin e investimeve mbi buxhetin e qeverisë dhe borxhin. IFP-të

mund të sigurojnë lehtësim të ngjashëm në këmbim të detyrimit të autoritetit publik

9

për të bërë pagesat e disponibilitetit përgjatë jetës së pritshme të marrëveshjes së

infrastrukturës. Të dyja këto kërkojnë caktimin e duhur të rreziqeve në mesin e

akterëve të sektorit publik dhe privat për të optimalizuar dizajnimin, ndërtimin,

rregullimin, ofrimin e shërbimeve, operimin dhe mirëmbajtjen.

Qasja ndaj objektivit të parë të politikave: E adresuar duke siguruar

mbështetje për mjedisin e PPP-së, përmes KPPP-së dhe DQPPP-së.

Objektivi i dytë i politikës adreson çështjen kur duhet të përdoren PPP-të: që ato

duhet të zbatohen kur do të siguronin vlerë për paratë. E diskutuar më sipër, vlera

për para si një koncept lidhet me analizat e opsioneve: PPP-të duhet të përdoren

vetëm kur ato priten të japin rezultate më të mira nga një perspektivë e ciklit të jetës

sesa alternativat e tjera të ofrimit –p.sh., ofrimi publik, privatizimi, apo forma hibride.

Me fjalë të tjera, PPP-të nuk janë për t'u përdorur thjesht për të anashkaluar

kufizimet aktuale buxhetore. Partneriteti duhet të provohet si një opsion optimal për

ofrim të shërbimit

Qasja ndaj objektivit të dytë të politikave: E kodifikuar me anë të Ligjit mbi

PPP-të, neni 23, dhe në rregullore përmes Direktivës 1 për PPP-të, neni 9.

Analiza e vlerës për para është një aspekt kyç i analizës së fizibilitetit që

është e nevojshme në përgatitjen dhe vlerësimin e çdo transaksioni të PPP-së

Objektivi i tretë i politikave trajton çështjen e mënyrës "si" në implementimin e

PPP-ve në nivelin makro për vendin. PPP-të duhet të zbatohen në një mënyrë

sistematike dhe të rregullt, dhe në përputhje me praktikat më të mira

ndërkombëtare. Ky objektiv sugjeron nevojën për planifikim domethënës paraprak në

zbatimin e PPP-së. Në vend se të ofrohet për PPP-të që të zhvillohen ad hoc,

sistemi i PPP-së së Kosovës duhet të sigurojë një aktivitet të konsiderueshëm të

planifikimit si pjesë e procesit për përcaktimin e dizajnit të PPP-së, llojit, dhe hapave

të transaksionit. Ajo duhet të përfshijë shqyrtimin se si infrastruktura apo ofrimi i

shërbimit të përshtaten me zhvillimin ekonomik të vendit dhe planifikimin e politikave

buxhetore si një tërësi. Me fjalë të tjera, PPP-të nuk duhet të zbatohen vetëm kur

është e mundur, por kur ato u shërbejnë politikave të vendit. Si një çështje praktike,

në qoftë se ky proces i planifikimit kryhet sistematikisht dhe publikisht, ai i ofron

sektorit publik mundësinë për të vlerësuar në mënyrë kritike si përshtatet ajo me

politikat e zhvillimit ekonomik të vendit dhe planet e saj buxhetore. Ai gjithashtu i

ofron sektorit privat ekipin e partnerëve të mundshëm dhe këshilltarëve që

mbështesin transaksionin me njoftim paraprak për të përgatitur dhe planifikuar

resurset për transaksionet e ardhshme në të ardhmen. Ky njoftim paraprak do të jetë

kritik për besueshmërinë e vendit në transaksionet e infrastrukturës dhe për

kapacitetet planifikuese të partnerëve potencial.

Qasja ndaj objektivit të tretë të politikave: E adresuar përmes procedurave

të përshkruara në ligjin për PPP-të dhe direktivat e tij.

Objektivi i katërt i politikave adreson mënyrën "si" në nivel të transaksioneve.

Transaksionet duhet të zbatohen në mënyrë konkurruese, të drejtë dhe

10

transparente dhe duhet të sigurojnë pajtueshmërinë me të drejtat dhe obligimet e

krijuara sipas projektit. Legjislacioni i Kosovës është dizajnuar që ta zbatojë këtë

objektiv të politikave, duke përcaktuar procedurat e detajuara konkurruese të tenderit

për përzgjedhjen e partnerëve privatë, një proces ky i centralizuar për shqyrtimin dhe

miratimin e transaksioneve dhe për monitorim të përmbylljes së transaksionit, dhe

një proces per menaxhimin e implementimit të marrëveshjeve të PPP-së gjatë

kohëzgjatjes së marrëveshjes.

Qasja ndaj objektivit të katërt të politikave: E adresuar duke zbatuar

procedura të qarta, konkurruese dhe transparente, të zbatueshme sipas ligjit

për PPP-të dhe Ligjit të prokurimit publik.

Legjislacioni i Kosovës për PPP-të

Edhe pse procesi për dhënien e koncesioneve ka qenë i rregulluar me ligjin e vitit

2005 mbi procedurën e dhënies së koncesioneve Nr. 02/L-44 (Ligji 2005),

legjislacioni i parë i pavarur në Kosovë që adreson në mënyrë specifike PPP-të ishte

Ligji për partneritetet publiko-private dhe koncesionet në infrastrukturë dhe

procedurat për dhënien e tyre, i miratuar në vitin 2009. Duke shfuqizuar ligjin e vitit

2005, Ligji i PPP-së i vitit 2009 ka themeluar institucionet kyçe, "Komitetin

Ndërministror për PPP-të" (KDNM-PPP), i kryesuar nga Ministri i Ekonomisë dhe

Financave, për të siguruar udhëheqje të centralizuar të PPP-ve dhe për ushtrim të

autoritetit për shqyrtim të transaksioneve, dhe Njësinë qendrore të PPP-së në

kuadër të Ministrisë së Ekonomisë dhe Financave për të siguruar mbështetje për

KDNM-PPP dhe për autoritetet kontraktuese, dhe për të luajtur rol ekzaminues në

transaksionet e mundshme.

Në vitin 2011, është miratuar ligj i ri për PPP-të, për të siguruar një kornizë të qartë

rregullative, për të sqaruar procedurat për zbatimin e partneriteteve publike-private

dhe për të qenë në përputhje me direktivat e BE-së si dhe dispozitat model të

UNCITRAL. Me ligjin e ri për PPP-të KDNM-PPP dhe Njësia e PPP-së janë

shndërruar në Komitetin e sotëm të PPP-së dhe Departamentin qendror të PPP-së

në kuadër të Ministrisë së Financave. Si rezultat, Komiteti për PPP-të aprovon të

gjitha projektet e PPP-ve para tenderimit dhe nënshkrimit.

Siç përcaktohet nga ligji i zbatueshëm i PPP-së, partneriteti publik-privat ose PPP do

të thotë cilido bashkëpunim kontraktues ose institucional në mes të një ose më

shumë autoriteteve publike dhe një ose më shumë partnerëve privat ku partneri

privat:

- ofron një shërbim publik apo një infrastrukturë publike në emër të

autoritetit publik;

- merr përsipër rreziqet financiare, teknike, të ndërtimit dhe operacionale,

duke përfshirë rreziqet e kërkesës dhe/ose disponueshmërisë, në lidhje

me ofrimin e shërbimit publik ose të infrastrukturës publike;

11

- merr një përfitim për ofrimin e shërbimit publik ose të infrastrukturës

publike në formën e:

o pagesës së bërë nga autoriteti publik nga buxheti i atij autoriteti

publik;

o ngarkesave ose tarifave që do të mblidhen nga partneri privat prej

përdoruesve ose blerësve të një shërbimi publik ose infrastrukturës

publike që u ofrohet atyre; ose

o një kombinimi të atyre pagesave, dhe ngarkesave e tarifave të tilla..

Institucionet e PPP në Kosovë

Institucionet publike të përfshira në PPP-të në Kosovë janë Komiteti për partneritetet

publike-private, Departamenti qendror për PPP-të dhe autoritetet publike

Figura 1: Struktura organizative për PPP-të

Komiteti për PPP-të

Sipas Ligjit mbi PPP-të, Komiteti për PPP-të është organi kryesor i ngarkuar me

mbikëqyrjen dhe koordinimin e sistemit dhe të politikave të PPP-ve të Kosovës.

Komiteti është një organ i përhershëm i përbërë nga pesë zyrtarë të lartë qeveritarë

(ministra dhe zëvendëskryeministra). Neni 16 i Ligjit mbi PPP-të thotë që Ministri i

Financave shërben si kryesues, dhe katër anëtarët tjerë emërohen me vendim të

qeverisë. Sipas vendimit aktual të qeverisë të datës 11 janar 2012, të katër anëtarët

e Komitetit të PPP-së janë:

Përfaqësuesi i Kryeministrit, Anëtar

Ministri i Infrastrukturës, Anëtar

Komiteti për PPP

Departamenti qendror për PPP

Autoriteti publik Autoriteti publik

Autoriteti publik

Partneri privat

Partneri privat

Partneri privat

Partneri

privat

Partneri privat

12

Ministri i Tregtisë dhe Industrisë, Anëtar

Ministri i Zhvillimit Ekonomik, Anëtar

KPPP siguron lidership në zhvillimin e politikave të PPP, projekteve dhe

programeve, të drejtat dhe përgjegjësitë e KPPP janë si vijon:

Zhvillimi dhe menaxhimi i programit nacional për PPP-të;

Zhvillimi i politikave të përgjithshme për PPP-të;

Lëshimi dhe zbatimi i rregulloreve dhe i sqarimeve lidhur me rregullat,

procedurat dhe standardet për projektet e PPP-së dhe dokumentet e

projektit, që janë detyruese për të gjitha autoritetet publike;

Lëshimi i vendimeve për autoritetet publike me qëllim të sigurimit të

zbatimit të duhur të ligjeve dhe të rregulloreve që lidhen me një projekt

të PPP-së;

Shqyrtimi dhe miratimi ose mosmiratimi i projekt propozimeve në bazë

të vlerës për paratë dhe konsideratave të tjera në interes publik;

Identifikimi i autoritetit kontraktues për projektet specifike;

Veprimi si autoritet kontraktues për projektet specifike;

Miratimi ose mosmiratimi i përkrahjes ekonomike për projektet;

Mbikëqyrja dhe shqyrtimi i pajtueshmërisë së performansës dhe

ekzekutimit të projektit;

Shqyrtimi dhe aprovimi i amendamenteve dhe modifikimeve të

propozuara në marrëveshjet në bazë të vlerës për paratë dhe

konsideratat tjera në ngjashme;

Mirëmbajtja e regjistrit nacional të PPP-ve;

Marrja e vendimeve lidhur me shfrytëzimin e fondeve që rrjedhin nga

ndarjet për PPP-të; dhe

Marrja e vendimeve të tjera relevante lidhur me PPP-të

Përveç kësaj, kur është e nevojshme, Komiteti për PPP-të mund të veprojë vet si

autoritet kontraktues në një transaksion, edhe pse kjo zakonisht kryhet nga entiteti

buxhetor përkatës përgjegjës për fushën përkatëse të transaksionit.

Departamenti i PPP-së

Departamenti i PPP-së është i organizuar në kuadër të Ministrisë së Financave dhe

siguron mbështetje për zbatimin e politikave. Misioni i tij është nxitja dhe mbështetja

për zbatimin e partneriteteve publike-private në shumë sektorë ekonomik me qëllim

të ofrimit më efikas të infrastrukturës dhe shërbimeve publike me kosto më të ulët.

13

Departamenti i PPP-së raporton dhe i përgjigjet Komitetit për PPP-të, dhe është

përgjegjës për:

1) Ofrimin e mbeshtetjes teknike, këshillave dhe përkrahjes për autoritetet

publike dhe Komitetin e PPP-së në të gjitha çështjet që lidhen me PPP-të

2) Bërjen e rekomandimeve lidhur me kornizën ligjore, rregullative, institucionale

dhe të politikave për PPP-të;

3) Zhvillimin dhe dekretimin e procedurave dhe standardeve bazuar në praktikat

e mira ndërkombëtare;

4) Shqyrtimin dhe nxjerrjen e opinioneve lidhur me zbatueshmërinë e projekteve

të propozuara dhe bërja e rekomandimeve për Komitetin e PPP-së dhe për

autoritetet publike;

5) Shpërndarjen e informatave lidhur me programin e PPP-së dhe projektet

individuale;

6) Komunikimin me grupet e interesit dhe fushatat e edukimit të publikut për

PPP-të;

7) Koordinimin e aktiviteteve lidhur me PPP-të në të gjithë sektorët ekonomik e

social..

Departamentit të PPP-së i lejohet gjithashtu:

1) Të kërkojë që autoritetet publike të ofrojnë detaje për projektet që

propozohen, që përgatiten për tenderim, që jepen në tenderim apo për

negociatat, apo për projektet që janë në proces të implementimit;

2) Të nxjerrë standardet, praktikat dhe procedurat e rekomanduara për PPP-të;

3) Të përgatisë dhe të shpërndajë informata dhe udhëzime për PPP-të;

4) Të dorëzojë pranë Komitetit për PPP-të propozime për forcimin e kornizës

legjislative, rregullative, institucionale dhe të politikave për PPP-të;

5) Të koordinojë asistencën teknike për PPP-të dhe për projektet specifike të

PPP-së e cila i ofrohet autoriteteve kontraktuese;

6) Të shqyrtojë me kujdes projekt-propozimet, tenderët dhe kontratat e sistemet

e menaxhimit të kontratave;

7) Të monitorojë dhe të lëshojë opinione lidhur me nivelin e përputhshmërisë së

Autoritetit Kontraktues dhe Partnerit Privat me kushtet e Marrëveshjes;

8) Të lëshojë opinione teknike për Komitetin e PPP-së dhe për autoritetet

kontraktuese;

9) Të vlerësojë rregullisht performansën dhe efektin e sistemit të PPP-së;

10) Të përcaktojë nëse një projekt i PPP-së arsyeton shpenzimin e resurseve

shtesë të Ministrisë së Financave ose të resurseve të tjera jashtë Autoritetit

Kontraktues;

11) Të marrë pjesë në zhvillimin, zbatimin dhe menaxhimin e çdo fondi apo

instrumenti tjetër të ngjashëm të themeluar për të siguruar financimin e

kapaciteteve lidhur me zhvillimin dhe zbatimin e një projekti të PPP-së

14

Autoritetet publike

Autoritetet Publike që mund të angazhohen në transaksione të PPP-së në bazë të

Ligjit mbi PPP-të janë:

1) Një apo më tepër ministri apo agjenci të Qeverisë së Republikës së Kosovës;

2) Një apo më tepër komuna;

3) Një apo më tepër ndërmarrje në pronësi publike apo organe të tjera të

rregulluara me ligjin publik; dhe

4) Një asociacion i atyre autoriteteve apo organeve.

Procesi për shqyrtimin dhe aprovimin e PPP-ve në Kosovë

Ligji për PPP-të dhe Direktivat e KPPP-së themelojnë një proces të rishikimit në disa

nivele për identifikimin, zhvillimin, miratimin dhe kryerjen e transaksioneve të PPP-

së.

Figura 2: Procesi për PPP-të në Kosovës

Asistenca e donatorëve në Kosovë për Departamentin e PPP-së

USAID ka dhënë ndihmë të konsiderueshme në zhvillimin e sistemit të PPP-ve në

Kosovë dhe ofron mbështetje të vazhdueshme përmes programit të tij Iniciativa për

rritje dhe stabilitet fiskal (GFSI). GFSI siguron mbështetje për Departamentin e PPP-

së nëpërmjet asistencës teknike këshilluese për të zhvilluar transaksionet, duke

punuar me autoritetet publike në vlerësimin e para fizibilitetit dhe realizueshmërisë

së transaksioneve dhe gjithashtu në ofrimin e udhëzimeve (Doracaku?) dhe të

trajnimeve individuale të drejtpërdrejta në zhvillimin e transaksioneve. GFSI

gjithashtu siguron mbështetje në rritjen e kapaciteteve të Departamentit, duke

15

ndihmuar në zhvillimin e trajnimit të përgjithshëm për PPP-të dhe sensibilizimin për

ofrimin e autoriteteve publike.

Me mbështetjen e GFSI, Departamenti i PPP-së është në proces të finalizimit të

Doracakut mbi PPP-të në Kosovë, që përcaktojnë procedurat e rekomanduara dhe

detyrat për të katër fazat e transaksioneve të PPP-së të reflektuara si më sipër: 1)

Analiza e para-fizibilitetit; 2) Zhvillimi dhe rishikimi i dokumenteve të transaksionit ; 3)

Zhvillimi i tenderit; dhe 4) Menaxhimi i kontratës së PPP-së.

Doracaku jep detaje të nevojshme rreth procesit për identifikimin, zhvillimin, kryerjen,

dhe menaxhimin e transaksioneve. Bazuar në draftin e doracakut dhe me

mbështetje nga USAID GFSI, në vitin 2012 Departamenti i PPP-së ka zhvilluar edhe

një trajnim disaditor për autoritetet publike lidhur me procesin e PPP-së. Trajnimi

është i përshtatur për ofrim të kondensuar për audiencat specifike bazuar në nevojat.

Në përgjithësi është një kurs i nivel fillestar. Departamenti i PPP-së siguron ofrimin e

këtij trajnimi për pjesëmarrësit e ndryshëm të interesuar në kuadër të autoriteteve

publike përafërsisht një herë në muaj. Departamenti i PPP-së është duke planifikuar

zhvillimin e më shumë kurseve specifike dhe më të thelluara që janë specifike për

fazat e ndryshme të projekteve të PPP-së

Praktikat e PPP-së në Kosovë

Kosova është ende në fazën e hershme të zhvillimit dhe zbatimit të transaksioneve

të PPP-së, mirëpo ajo ka bërë hapa të mëdhenj drejt ndërtimit të atij kapaciteti, duke

nxjerrë dhe rafinuar legjislacionin e veçantë që rregullon PPP-të dhe duke krijuar

organet qendrore të dedikuara për politikat e PPP-së dhe udhëzimet për

transaksionet –KPPP dhe Departamenti qendror për PPP-të.

Këto zhvillime kanë shërbyer si hapa të rëndësishëm në ndërtimin e kapaciteteve të

PPP-së në Kosovë. Si rezultat, që nga kalimi i ligjit të parë për PPP-të në vitin 2009,

Kosova ka qenë në gjendje të zhvillojë dhe të përmbyllë dy transaksione të PPP-së:

një transaksion kompleks për projektimin, ndërtimin, financimin, operimin dhe

transferimin e Aeroportit Ndërkombëtar të Prishtinës "Adem Jashari" dhe një për

ofrimin e shërbimit të transportit urban në Komunën e Pejës. Një PPP për ofrimin e

shërbimeve të grumbullimit dhe veqimit të mbeturinave në Komunën e Suharekës

është dhënë dhe është në pritje të nënshkrimit të kontraktës .

Listat e mëposhtme tregon PPP-të ekzistuese dhe PPP-të potenciale të ardhshme:

Tabela 1(a): Transaksionet e PPP-së në nivel nacional dhe projektet potenciale të ardhshme

Transaksioni Lloji Madhësia Statusi

Aeroporti i Prishtinës Koncesion / 20 vite Mbi €100 milion Implementim/ndërtim

Zonat e shërbimit

autostrada rruga 7

Koncesion / 20 vite Mbi €12 milion Aprovuar nga Komiteti

i PPP

Rruga 7 O&M Koncesion A ardhshme; në

planifikim e sipër

16

Tabela 1b: Transaksionet e PPP-së në nivel lokal dhe projektet e ardhshme potenciale

Transaksioni Lloji Madhësia Statusi

Autobusi urban Pejë

Koncesion /10 vite €2 - 5 milion Implementim/Operim

Suhareka menaxhimi i

mbeturinave

Koncesion /10 vite €2 - 5 milion Faza e dhënies

Prishtina parkingu

nëntokësor

Koncesion /30vite €5 - 10 milion Dokumentet janë

dorëzuar ne DQPPP

Gjilan infrastruktura

mbështetëse për

shkollat

Koncesion /15 vite Nën €1 milion Aprovuar nga KPPP

Gjilan autobusi urban

Koncesion /10 vite Studimi i fizibilitetit

Prishtinë Transporti

urban

Koncesion /10 vite €10 - 50 milion Studimi i fizibilitetit

Viti tregu i gjelbër

Koncesion /30vite Nën €1 milion Studimi i fizibilitetit

Lipjan sheshi i qytetit

Koncesion / 5 vite €5 - 10 milion Revidimi i dokumenteve

Prizren qendra

komerciale

Koncesion Prospektive; në

planifikim e sipër

Prizren varrezat Koncesion Prospektive; në

planifikim e sipër

17

III. METODOLOGJIA

Pse ekziston nevoja për strategjinë?

Sistemi i PPP-së të Kosovës është rritur në mënyrë të vazhdueshme gjatë pesë

viteve të fundit, me mbështetje të konsiderueshme teknike dhe udhëzime nga USAID

dhe me zhvillimin e një ekipi profesional në Departamentin qendror të PPP-së. Të

hyrat publike nuk do të jenë në gjendje të mbulojnë nevojat e vazhdueshme të

infrastrukturës në Kosovë dhe nevojat në rritje për shërbime publike. Si rezultat,

Kosova do të vazhdojë të mbështetet në rritjen dhe zgjerimin e sistemit të saj të

PPP-së për të ndihmuar në adresimin e këtyre nevojave.

Departamenti i PPP-së ka iniciuar këtë aktivitet rreth strategjisë me qëllim të

përcaktimit të një qasjeje sistematike të orientuar nga objektivat për fazat e

ardhshme të zhvillimit të PPP-së në Kosovë gjatë tre viteve të ardhshme. Procesi i

strategjisë i ofron Departamentit të PPP-së dhe Komitetit të PPP-së një mundësi për

tu tërhequr nga nevojat dhe operacionet e përditshme dhe për të vlerësuar se cilat

janë çështjet e mëdha me të cilat ata përballen, çfarë objektiva duhet të ndiqen, dhe

çfarë rrugë duhet marrë për ti arritur këto objektiva. Duke ekzaminuar sistemin

aktual, duke identifikuar çështjet kyçe, dhe duke zhvilluar objektivat strategjike për ti

adresuar këto çështje, Departamenti i PPP-së pret të përqendrojë energjitë dhe

burimet e tij për të maksimizuar kontributin e PPP-së në infrastrukturën e Kosovës

dhe nevojat e shërbimeve publike.

Procesi i zhvillimit të strategjisë përbëhet nga rishikimi i kuadrit ligjor dhe rregullativ

si dhe nga konsultimet me akterët kyç për të identifikuar dhe diskutuar çështjet dhe

për të shqyrtuar veprimet e mundshme për ti adresuar këto çështje në mënyrë

optimale. Konsultimi ka përfshirë takimet e planifikuara me palët kryesore të qeverisë

dhe akterët jo-qeveritar për të identifikuar çështjet dhe mundësitë për zhvillim të

PPP-ve në Kosovë. Si rezultat i këtyre diskutimeve, Departamenti i PPP-së ka kryer

një analizë SWOT për zhvillimin e PPP-ve në Kosovë, ka identifikuar çështjet kyçe

që ndikojnë në zhvillimin e PPP-ve, dhe ka zhvilluar objektivat strategjike, në

përgjigje ndaj këtyre çështjeve.

Puna pasuese pas kësaj strategjie do të jetë zbatimi dhe monitorimi periodik i

performansës në përputhje me kërkesat e Strategjisë. Pas shqyrtimit, çështjet kyçe

të Strategjisë dhe objektivat strategjike duhet të vlerësohen nga Departamenti i PPP-

së për të përcaktuar nëse ato janë aktuale ose relevante dhe nëse janë shfaqur

çështje shtesë ose të reja, apo sfida që kërkojnë rishikimin e Strategjisë.

18

IV. ÇËSHTJET KYÇE TË ZHVILLIMIT TË PPP-VE NË KOSOVË

VI.1. Konsultimet fillestare me grupet e interesit

Në këtë fazë të planifikimit strategjik, Departamenti i PPP-së është konsultuar me një

grup të akterëve kyç në qeveri, sektorin privat, dhe në nivelet e donatorëve për të

identifikuar dhe përsosur fushat e nevojave aktuale për zhvillimin e PPP-ve.

Departamenti është konsultuar:

Ekipi mbështetës për PPP-të i GFSI

Ministria e Financave

o Departamenti i Buxhetit (Qendror dhe Komunal)

o Njësia e Makroekonomisë

o PIP ( Programi për Investime Publike)

Ministria e Infrastrukturës

o Departamenti i Transportit

Agjencia e Kosovës për Promovim të Investimeve (APIK)

Asociacioni i Komunave të Kosovës

Përfaqësuesit e:

Bankës Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH)

Fondi për infrastrukturë i Ballkanit Perëndimor (FIBP)

Agjencia për zhvillim rajonal-qendror/Prishtinë

UNDP

IFC

Banka Botërore

Oda Ekonomike Amerikane

Oda ekonomike e Kosovës

Departamenti i PPP-së ka diskutuar gjithashtu çështjet lidhur me strategjinë për

PPP-të me Ministrinë e Administrimit të Pushtetit Lokal dhe me përfaqësuesit e

Asociacionit të Bankave.

Procesi për zhvillimin e strategjisë ka përfshirë gjithashtu shqyrtimin e ligjeve dhe të

rregulloreve kyçe me ndikim në PPP-të në Kosovë:PPP

Legjislacioni dhe rregulloret specifike të PPP-së:

19

Legjislacioni dhe rregulloret specifike të PPP-së:

o Direktiva 1 – Procedurat për shqyrtimin dhe aprovimin e projekteve

të PPP-së

o Direktiva 2 – Ekipet menaxhuese të projektit

o Direktiva 3 – Shqyrtimi dhe aprovimi i PPP-ve komunale

o Direktiva 4 – Publikimi i shpalljeve për PPP-të

Ligji për menaxhimin e financave publike dhe përgjegjësitë

Ligji i prokurimit publik

Legjislacioni tjetër me ndikim direkt në PPP-të:

Ligji për vetëqeverisjen lokale

Ligji për financat e pushtetit lokal

Ligji për borxhin publik

Ligji për ndërmarrjet në pronësi publike

Ligji për minierat dhe mineralet

Dokumentet e kornizës së politikave dhe strategjitë sektoriale

PVVZHE (plani i veprimit për vizionin e zhvillimit ekonomik)

KASH ( Korniza Afatmesme e Shpenzimeve 2013-2015

Strategjia e Kosovës për transportin multi-modal (2012-2021)

Strategjia e Kosovës për energjinë (2009-2018)

Strategjia e Kosovës për ngrohjen 2011-2018)

Gjetjet nga takimet konsultuese

Gjatë këtyre diskutimeve konsultative, është ngritur në mënyrë të përsërtitur një listë

relativisht e shkurtër e çështjeve kyçe të zhvillimit. Të gjithë akterët e konsultuar

mirëpritën miratimin e një qasjeje strategjike nga Departamenti i PPP-së. Çështjet e

ngritura në mënyrë konsistente dhe më konkretisht gjatë këtyre konsultimeve ishin:

Niveli i ulët i planifikimit të PPP-ve në nivel të entiteteve buxhetore

/natyra ad hoc e transaksioneve të PPP-së/mungesa e planifikimit të

resurseve për të mbështetur dizajnin e transaksioneve;

Mungesa e kapacitetit në nivel të entiteteve buxhetore për tu marrë me

identifikimin dhe dizajnin e transaksionit të PPP-së

Niveli i ulët i të kuptuarit të mundësive për PPP në nivel të autoriteteve

publike

20

Niveli i ulët i vetëdijesimit brenda sektorit privat për mundësitë që

ofrojnë PPP-të

Shqetësimi nga bankat sa i përket aftësisë kreditore të komunave

Mungesa e iniciativave të financimit privat (IFP) / mungesa e

mundshme e kapacitetit për IFP në nivel komunal

Mundësia për shfrytëzim të përkrahjes nga donatorët:

Në PPP-të, BERZH-i do të krijojë Fondin rajonal për zhvillim të

infrastrukturës më vonë gjatë këtij viti për adresim të transaksioneve në

mirëmbajtjen e rrugëve, efikasitetin e energjisë në komuna, dhe në

menaxhimin e mbeturinave. Asistenca e BERZH-it do të përfshijë

prezantimin e interesave të pakicës dhe do të punoj me bankat lokale

për të reduktuar rrezikun financiar duke u pajtuar fillimisht për shumat e

garancive..

21

VI.2. Përmbledhje e analizës SWOT

Bazuar në konsultimet me grupet kyçe të interesit, Departamenti i PPP-së ka zhvilluar analizën SWOT lidhur me zhvillimin e PPP-

ve në Kosovë, e përmbledhur si më poshtë:

Përparësitë

Legjislacioni modern në përputhje me kërkesat e BE-së dhe të BERZH-it

Anëtarësimi në EPEC, siguron qasje në praktikat më të mira

Departamenti qendror i PPP-së – siguron pikën fokale të vetëdijesimit për PPP-të, për

promovim, udhëzime dhe shqyrtim të transaksioneve

Ekspertë me përvojë në Departamentin qendror të PPP-së

Transaksionet e suksesshme janë përmbyllur dhe të tjerat janë në zhvillim e sipër në

nivelet qendrore dhe komunale

Disa transaksione pritet të zhvillohen në të ardhmen e afërt (MSA, transporti urban

Prishtinë, parkingu nëntoksor Prishtinë, transporti urban Gjilan)

Mangësitë

Kostoja relativisht e lartë e transaksioneve për zhvillim dhe zbatim të PPP-ve pengon

zhvillimin e qëndrueshëm të PPP-ve

Kapaciteti i ulët në nivelin e autoritetit kontraktor për të zhvilluar transaksione të PPP-së pa

ndihmën strategjike konsultative të ofruar nga donatorët, DQPPP ose shërbimet këshilluese të

kontraktuara.

Mungesa e planifikimit adekuat të shpenzimeve për shërbimet këshilluese të transaksionit

Vetëdijesimi i ulët/ të kuptuarit e PPP-ve brenda autoriteteve publike dhe sektorit privat

Mungesa e një liste në dispozicion të publikut për transaksionet e ardhshme të PPP-së që do

tu mundësonte investuesve potencial planifikimet e nevojshme

Procesi i mbikëqyrjes për menaxhimin e kontratës mund të zhvillohet më tej për të trajtuar

rritjen e parashikuar në numrin e transaksioneve të PPP-së

Nuk ka një lidhje të qartë ndërmjet procesit të planifikimit të PPP-ve dhe MTPP e KASH-it

Mundësitë

Ofrimi i infrastrukturës dhe shërbime publike efektive.

Zvogëlimi i boshllëkut të infrastrukturës

Ristrukturimi i ekonomisë me anë të pjesëmarrjes së sektorit privat në infrastrukturën dhe

shërbimet publike

Mundësia për tërheqjen e investimeve të huaja në transaksionet e PPP-së

Transaksionet e suksesshme sjellin më shumë investues.

Mundësia e forcimit të NVM-ve lokale përmes PPP-ve

Asistenca e donatorëve me këshilla strategjike me gjasë do të vijojë në periudhën

afatshkurtër dhe mbase atë afatmesme

Krijimi i Fondit te PPP për zhvillimit të projekteve (FPPP) me përkrahje nga donatorët

dhe nga qeveria

Zhvillimi i transaksioneve bazë gjatë periudhës afatmesme dhe afatgjate

Zgjerimi i praktikës së PPP-së për të inkurajuar mundësitë e zhvillimit të IFP-ve

Kërcënimet

Situata e vështirë ekonomike globale ndikon në Kosovë sa i përket tërheqjes së investimeve

të huaja direkte

Dështimi i ndonjë projekti të suksesshëm të profilit të lartë mund të ndikojë në ftohjen e

investimeve private

Mbështetja teknike e donatorëve me këshilla strategjike në formimin e transaksionit ka të

ngjarë të përfundojë në periudhën afatmesme.

Transaksionet që nuk janë të lidhura në mënyrë adekuate me kornizën e politikave dhe të

shpenzimeve mund të rezultojnë në detyrime të paplanifikuara

22

VI.3. Përmbledhje e çështjeve kyçe zhvillimore

Në përgjigje të raundit të parë të konsultimeve dhe të analizës SWOT,

Departamenti Qendror i PPP-së është pajtuar për një listë të çështjeve

kryesore që duhet të adresohen në kuadër të Strategjisë. Këto çështje janë

përmbledhur si më poshtë:

Çështja kyçe 1 Rritja e lidhjes në mes të procesit të PPP-së dhe politikave të

qeverisë dhe mekanizmave të planifikimit të shpenzimeve

Çështja kyçe 2 Ndërtimi i kapaciteteve të qëndrueshme për të mbështetur

zhvillimin e transaksionit të PPP-së

Çështja kyçe3 Zhvillimi i kapaciteteve për iniciativat e financimit privat (IFP)

duke zgjeruar ndërgjegjësimin për IFP-të si një alternativë për

PPP-të;

Çështja kyçe4 Mbajtja e një liste publike në dispozicion për transaksionet e

ardhshme dhe të mundshme të PPP-së

Çështja kyçe5 Zhvillimi i një qasjeje sistematike për mbikëqyrjen e menaxhimit

të kontratave të PPP-së

VI.4. Përshkrimi i detajuar i çështjeve zhvillimore kyçe

Më poshtë jepet një përshkrim i detajuar i çështjeve kyçe të zhvillimit të

identifikuara nga Departamenti i PPP-së në këtë fazë të procesit të Strategjisë.

Çështja 1 – Rritja e lidhjes në mes të procesit të PPP-së dhe politikave të qeverisë dhe mekanizmave të planifikimit të shpenzimeve

Prioritetet qeveritare dhe proceset e planifikimit të buxhetit ofrojnë një mundësi

për identifikimin dhe prioritetin e hershëm të PPP-ve dhe të transaksioneve të

mundshme të IFP-së. Një sistem që përcakton prioritetet e qarta të qeverisë

dhe kërkon planifikim të avancuar të transaksioneve të infrastrukturës

gjithashtu mund të mbledhë dhe të sigurojë informacion të dobishëm për të

vlerësuar nëse projektet e tilla mund të jenë të zbatueshme përmes PPP-së.

Një sistem i tillë kërkon një shkallë të zgjeruar të udhëzimeve në nivel të

qeverisë qendrore (Departamenti i PPP-së) dhe ndërgjegjësim më të madh për

PPP-të në nivel të organizatave buxhetore në parashikimin e projekteve

kapitale.

Korniza e Kosovës për politikat dhe planifikimin buxhetor aktualisht përbëhet

nga disa vegla: 1) Korniza Afatmesme e Shpenzimeve, e cila kombinon

23

parashikimet ekonomike dhe të të hyrave me prioritetet strategjike të

organizatave buxhetore për të zhvilluar nevojat buxhetore të planifikuara në

periudhën afatmesme (3 vjet), 2) Plani i veprimit për vizionin e zhvillimit

ekonomik, i cili qartëson prioritetet e qeverisë në nivelin e aktiviteteve; 3)

Programi i Investimeve Publike, i cili kërkon informacion në lidhje me

investimet e planifikuara në periudhën afatmesme dhe 4) Korniza afatmesme

e politikave me prioritet, të cilën Kosova është aktualisht duke e zhvilluar për

të vendosur prioritetet e politikave në nivel të organizatave buxhetore nëpërmjet

një procesi vjetor të rishikimit dhe raportimit që lidhet me KASH-in.

KASH. Kosova ka krijuar një proces të buxhetimit dhe parashikimit përmes një

Kornize Afatmesme të Shpenzimeve (KASH) që azhurnohet për çdo vit, e

hartuar dhe zhvilluar nga Ministria e Financave sipas mandatit të Ligjit mbi

Menaxhimin e Financave Publike dhe Përgjegjësitë (03/L-048).Deklarata

vjetore e KASH-i është një dokument kyç që bën lidhjen e prioriteteve

strategjike të Qeverisë me buxhetin e planifikuar dhe shpërndarjen e resurseve

në afat tre vjeçar. Aktiviteti i KASH-it përcakton prioritetet e përgjithshme të

politikave për organizatat buxhetore specifike për një periudhë 3-vjeçare

vijuese dhe i krahason ato me parashikimet makroekonomike fiskale dhe të të

hyrave për periudhën njejtë, për të krijuar një plan për projeksionet e

shpenzimeve agregate buxhetore sipas organizatave buxhetore dhe sipas

prioriteteve. KASH- dokumenti i fundit i kompletuar për periudhën 2013-2015,

ka themeluar katër shtylla për politikat me prioritet:

Rritja dhe zhvillimi i qëndrueshëm ekonomik;

Qeverisja e mirë dhe forcimi i sundimit të ligjit;

Zhvillimi i resurseve njerëzore;

Rritja e mirëqenies sociale për të gjithë qytetarët

Në përputhje me këto shtylla të politikës, KASH-i 2013-2015 zotohet që qeveria

do të vazhdojë të financojë sektorët e mëposhtëm brenda kuadrit buxhetor për

periudhën e dhënë: "infrastruktura publike, energjia, bujqësia, reforma e

sektorit të rendit publik dhe të sigurisë, përdorimi më efikas i resurseve

financiare në arsim dhe reforma e administratës publike, shëndetësia dhe

mirëqenia sociale". KASH 2013-2015 përcakton një metrikë të shpenzimeve

kapitale që nuk duhet të kalojë 40% të alokimeve.

Në nivel të entitetit buxhetor, KASH-i 2013-2015 përcakton prioritetet strategjike

të entiteteve dhe alokimet për projekte për secilin prioritet. Përshkrimet në

mesin e entiteteve ndryshojnë në mënyrë të konsiderueshme në specifika me

disa entitete buxhetore duke krijuar projekte konkrete kapitale bashkë me

shumat e veçanta të projektuara, ndërsa të tjerët krijojnë shuma të buxhetuara

si një agregat në mesin e disa projekteve të mundshme.

24

PPAM (Politikat Prioritare Afatmesme). Kosova është duke zhvilluar dhe

zbatuar një mjet për të krijuar një kornizë për planifikim të politikave prioritare

që është e lidhur me KASH-in, por që zgjeron shqyrtimin e politikave përtej

atyre prioritare që mbulohen nga fondet e buxhetit. E menaxhuar nga Zyra e

Planifikimit Strategjik pranë Zyrës së Kryeministrit, Korniza e Politikave

prioritare afatmesme (PPAM), përcakton politikat afatmesme dhe përcakton

prioritetet e Qeverisë për periudhën afatmesme (tre vjeqare). Përveç politikave

që janë të mbështetura nga buxheti i Kosovës, ajo përfshin politikat që do të

financohen nga burime të tjera, duke përfshirë edhe donatorët, partnerët e tjerë

zhvillimor dhe mekanizmat alternativ si PPP. Procesi kërkon nga organizatat

buxhetore një shpjegim të prioriteteve të politikave të tyre përkatëse në kuadër

të kufizimeve të tyre të shpenzimeve të përcaktuara në KASH dhe burimin e

parashikuar të financimit, buxhetit, apo burime alternative. PPAM synon të

vendosë një proces vjetor për të qartësuar dhe sistematizuar prioritetet e

politikave në nivel mbarëkombëtar

Korniza e PPAM-së është në zhvillim të hershëm, me periudhën 2014-2017 që

është periudha e pare e mbulimit. Me zhvillimin e vazhdueshëm të këtij procesi

të elaborimit të prioriteteve, ai do të sigurojë informacion të vlefshëm për

ndërgjegjësimin rreth PPP-ve si një alternativë e investimeve dhe do të

shërbejë si një platformë e fuqishme për planifikimin paraprak të PPP-ve.

PVVZHE (Plani i veprimit për vizionin e zhvillimit ekonomik). Një tjetër

dokument i politikave në nivel të qeverisë qendrore është Plani i Veprimit për

Vizionin e Zhvillimit Ekonomik (PVVZHE). PVVZHE aktual 2012-2014

përcakton objektiva të nivelit të lartë për një normë reale të rritjes ekonomike

prej 7-8% në periudhën afatmesme, e kombinuar me uljen e papunësisë prej 8-

10% në vit. PVVZHE 2012-2014 përcakton prioritetet strategjike të politikave në

pesë shtyllat e sektorëve që duket se ndajnë disa mbivendosje konceptuale me

shtyllat e përgjithshme të politikave të shprehura në KASH:

Ruajtja e qëndrueshmërisë makro-fiskale;

Investimet, mjedisi për investime, dhe përkrahja e sektorit privat;

Zhvillimi i infrastrukturës publike;

Rigjallërimi i sektorit të bujqësisë;

Zhvillimi i kapitalit njerëzor.

Ndërsa KASH-i është i organizuar sipas organizatave buxhetore, PVVZHE

është i organizuar sipas shtyllave të saj të politikave për zhvillimin ekonomik.

Nën secilin prej këtyre shtyllave, PVVZHE 2012-2014 përcakton objektivat

specifike dhe nën çdo objektiv, aktivitetet specifike, kornizat kohore, treguesit

dhe implikimet buxhetore të planifikuara. PVVZHE nuk është një vegël

buxhetore, por më tepër një dokument kornizë që reflekton prioritetet e

25

politikave të qeverisë për zhvillimin ekonomik në periudhën afatmesme deri në

vitin 2014.

Për planifikimin e projekteve të infrastrukturës, dokumentet më të fundit të

PPVZHE dhe të KASH-it përmbajnë informata të ngjashme, ndonëse jo

identike. Aktualisht, PVVZHE është më i gjerë në fushëveprimin në nivelin e

aktiviteteve, pasi që në mënyrë eksplicite përfshin informacion për

transaksionet përtej implikimeve buxhetore, të tilla si transaksionet e financuara

ose pjesërisht nga donatorët dhe transaksionet e PPP.

PIP (Programi i investimeve publike). Informacione të rëndësishme rreth

projekteve kapitale të planifikuara të Kosovës janë të vendosura në Programin

e Investimeve Publike të Kosovës (PIP), një aplikacion softuerik dhe proces

qeveritar ku organizatat buxhetore në nivel qendror dhe komunal kërkohet të

fusin të dhëna për projektet kapitale në softuerin për planifikim që mbulon një

periudhë prej tre vjetësh vijuese. Projektet kapitale të PIP-it shkojnë nëpër

nivele të rishikimit në nivel entiteti nën-buxhetor, të entitetit buxhetor, Ministrisë

së Financave, Qeverisë, dhe në nivel të Kuvendit. Lista përfundimtare do të

jenë projektet që kanë financim të ndarë nga buxheti i Kosovës. Si e tillë, PIP i

Kosovës përmban një numër të konsiderueshëm të projekteve të

infrastrukturës, shumë prej tyre shkolla, spitale dhe ndërtesa qeveritare,

veçanërisht në nivel lokal, që ndryshe mund të konsiderohen për PPP

potenciale. Për më tepër, aktiviteti i PIP-it në nivel entiteti buxhetor siguron një

pikë të natyrshme të hyrjes për shqyrtimin e PPP-së si një opsion për projektet

infrastrukturore.

Ndërsa PVVZHE identifikon disa transaksione të mundshme të PPP-së (PPP

për transportin urban komunal; PPP i mundshëm për të rigjallëruar qendrën e

skijimit në Brezovicë), kjo nuk është rezultat i një procesi sistematik për

identifikimin, prioritietin, dhe filtrimin e transaksioneve të mundshme, por është

më tepër një reflektim i faktit që fondet buxhetore nuk ekzistojnë për

transaksione të veçanta, dhe për këtë arsye këto transaksione mund të jenë të

përshtatshme për koncesion si PPP. KASH-i në vetvete nuk është i dizajnuar

për të identifikuar PPP-të e veçanta, por më tepër nevojat për shpenzime rreth

projekteve në periudhën afatmesme. Asnjëri prej këtyre proceseve kritike të

planifikimit nuk kërkon informacion sistematikisht për të mundësuar krijimin e

një liste të plotë të transaksioneve të mundshme të planifikuara të PPP-së në

kuadër të prioriteteve strategjike të Kosovës. Në praktikë, PIP duket që

përdoret si një mjet avokimi buxhetor dhe si i tillë nuk jep informacion të

mjaftueshëm për të përcaktuar realizueshmërinë ose përshtatshmërinë e PPP-

së për çdo projekt të veçantë.

Prandaj, ashtu si janë tani, PPAM, KASH, PVVZHE dhe sistemi i PIP-it nuk

përfshijnë detaje të mjaftueshme për të lejuar identifikimin dhe planifikimin e

hershëm efektiv të PPP-ve. Siç do të përcaktohet më poshtë në diskutimin e

objektivave strategjike, në qoftë se planifikimi i PPP-ve është i lidhur me këto

26

procese të planifikimit, kjo do tu lejonte entiteteve buxhetore dhe Departamenti

të PPP-së që të identifikojnë dhe planifikojnë më mirë ndarjet buxhetore të

nevojshme për të zhvilluar këto transaksione.

Konkluzioni për çështjen kyçe 1: Strategjia duhet të marrë në konsideratë

një objektiv strategjik për lidhjen e planifikimit të PPP-ve me procesin e

përcaktimit të politikave prioritare afatmesme dhe procesin e KASH-it për

planifikimin e shpenzimeve.

Çështja kyçe 2 – Ngritja e kapaciteteve të qëndrueshme për të përkrahur zhvillimin e transaksioneve të PPP-së

Në disa prej transaksioneve të PPP-së të përmendura më sipër, ndihmesë e

konsiderueshme këshilldhenëse strategjike ka qenë dhe vazhdon të sigurohet

nga Departamenti qendror i PPP-së dhe USAID-i nëpërmjet programit të tij

GFSI.

DQPPP ofron asistencë për PPP-të për të gjitha autoritetet publike që janë të

interesuara dhe që kërkojnë ndihmë në faza të ndryshme duke filluar nga

identifikimi i projekteve dhe inicimi deri tek përgatitja e dokumenteve të tenderit.

Asistenca e USAID-it është projektuar për të ndërtuar kapacitetet brenda

autoriteteve publike të Kosovës për të zhvilluar transaksione të PPP-së përmes

përvojës. Këshillat strategjike përbëhen nga mbështetja për autoritetet

kontraktuese potenciale, qofshin ato ministritë ose komunat, për të vlerësuar

përshtatshmërinë dhe qëndrueshmërinë e mundshme të një transaksioni të

propozuar për PPP dhe shqyrtimin e para-fizibilitetit. Në rastet kur ato ecin

përpara, ajo përfshin mbështetje për zhvillimin e studimeve të fizibilitetit dhe

kujdesin e duhur ligjor, hartimin e dokumenteve të tenderit dhe marrëveshjet e

PPP-së dhe mbështetje gjatë procesit të tenderit.

Në përgjithësi, ekspertiza për të identifikuar, shqyrtuar në hollësi dhe për të

zhvilluar transaksione të PPP-së është e pazhvilluar brenda organizatave

buxhetore atyre qendrore dhe lokale. Disponueshmëria e kësaj ekspertize në

Departamentin PPP në masë të madhe rrit cilësinë e transaksioneve të

propozuara të PPP-së që të shkojnë përpara dhe gjasat e suksesit të tyre. Për

transaksionet më komplekse, ndihma me këshilla strategjike gjithashtu përfshin

mbështetje për të zhvilluar termat e referencës dhe të sigurimit të cilësisë të

menaxhimit për Autoritetin Kontraktues për të angazhuar këshilltarë të

transaksionit nga jashtë. Këshilltarët e transaksionit janë të angazhuar në

mënyrë tipike për të trajtuar në një nivel dukshëm më teknik ose në nivel të

industrisë më specifike aspektet ligjore, financiare, teknike, dhe të marketingut

të transaksionit. Mbështetja për të hartuar angazhimin e një Këshilltari të

Transaksionit nga jashtë është dhënë nga USAID-i përmes Departamentit të

PPP-së (atëherë Njësia e PPP-së) në transaksionin e Aeroportit të Prishtinës.

27

DQPPP ka përgatitur modelin e termave të referencës, për t'u përdorur në

lidhje me format e nevojshme të miratuara nga Komisioni Rregullativ i

Prokurimit Publik, bazuar në Ligjin e Prokurimit, për kontraktimin e një

këshilltari të transaksionit për të kryer shërbimet e përgatitjes së një studimi të

plotë të fizibilitetit dhe këshillave për transaksionin.

Me përfundimin e mbështetjes së donatorëve për shërbimet këshillëdhënëse

strategjike, që përfundimisht do të ndodhë, Kosova ka gjasa që të përballet me

një sfidë në ofrimin e mbështetjes strategjike këshilluese për autoritetet

kontraktuese të ardhshme. Transaksionet më komplekse kërkojnë fonde të

konsiderueshme për të angazhuar këshilltarë të transaksionit nga jashtë sipas

çmimeve të tregut, financim ky që shpesh nuk planifikohet në mënyrë efektive

paraprakisht për të qenë në dispozicion në buxhetet e autoriteteve publike

përkatëse. Në mënyrë që të siguroj se mbështetja e duhur për transaksionet do

të sigurohet për zbatimin e projektit të PPP-së, Qeveria e Kosovës duhet të

shqyrtojë mënyrat për të siguruar fonde për ofrimin e shërbimeve këshilluese

për transaksionet.

Shërbimet këshillëdhënëse të transaksionit kërkojnë shpenzimet të

konsiderueshme, edhe për faktin që ato përfshijnë angazhimin e firmave

profesionale që janë të kualifikuara në sektorin apo nën-sektorin përkatës. Ky

shpenzim kërkon planifikime paraprake në mënyrë që ndarjet buxhetore të jenë

në dispozicion në kohë për një transaksion. Me nivelizimin e të hyrave dhe

potencialisht rënien e tyre, disponueshmëria e fondeve buxhetore për të

angazhuar këshilltarë të transaksionit për transaksionet komplekse do të ulet.

Ajo do të bëhet gjithnjë e më e domosdoshme për zhvillimin e kapaciteteve të

vetë-qëndrueshme për të vazhduar sigurimin e këtyre funksioneve kritike

mbështetëse.

Prandaj, këto presione në Kosovës tregojnë për një hendek teknik në të

ardhmen - mundësia e departamentit të PPP-së për të ofruar shërbime të

qëndrueshme këshillëdhënëse për autoritetet publike në identifikimin dhe

vlerësimin fillimisht të transaksioneve; dhe një hendek të pranishëm financiar –

disponueshmëria e fondeve për autoritetet publike për të angazhuar këshilltarë

të jashtëm të transaksionit për të ndihmuar në projektimin dhe marketingun e

projekteve komplekse të PPP-së.

Konkluzioni për çështjen kyçe 2: Me zvogëlimin e mbështetjes so

donatorëve Kjo Strategji duhet të marrë në konsideratë një objektiv

strategjik duke adresuar nevojën për ofrimin e qëndrueshëm të

përkrahjes këshilldhënëse strategjike dhe mbështetjen me këshilla për

transaksionet për zhvillimin e transaksionit të PPP-së.

28

Çështja kyçe 3 – Zhvillimi i kapacitetit të iniciativës së financimit privat (IFP) duke zgjeruar vetëdijesimin për IFP-të si opsion i PPP-së.

Deri më tani, transaksionet e PPP-së të planifikuara dhe përfunduara në

Kosovë përbëhen vetëm nga transaksionet e PPP-së të bazuara në

koncesione, transaksionet që ofrojnë rimëkëmbjen e investimeve fillestare në

infrastrukturë përmes tarifave të përdoruesve ose të ardhurave komerciale (ose

të dyja) në dispozicion nga operimi dhe mirëmbajtja e projektit të

infrastrukturës. Transaksionet e IFP-së te cilat deri më tani nuk kanë qenë të

planifikuara ose të zhvilluara e qe janë kontratat publike të parapara sipas ligjit

të PPP-së - ku vet Autoriteti Publik i bën pagesat e disponueshmërisë me

kalimin e kohës tek partneri privat.

Në vend të kësaj, për projekte kapitale për të cilat nuk ka rrjedha të të hyrave

komerciale ose janë të pamjaftueshme, organizatat buxhetore të Kosovës i

kryejnë projektet mbi bazën e prokurimit, duke u angazhuar në transaksione

atëherë kur fondet buxhetore për të mbuluar shpenzimet kapitale të bëhen të

disponueshme nëpërmjet ndarjeve buxhetore dhe jo përmes PPP-së. Kjo qasje

i kufizon investimet në infrastrukturë bazuar në fondet që janë në dispozicion

menjëherë.

Presioni për të ofruar infrastrukturën e nevojshme publike i ka çuar edhe disa

autoritete publike në eksplorimin dhe ndjekjen e opsioneve të PPP-së për të

ndërtuar objekte publike dhe kombinimin e tyre me mundësitë për gjenerimin e

të hyrave komerciale, të tilla si zhvillimi i ndërtesave publike dhe sigurimi i

hapësirës për aktivitete komerciale dhe rrjedhave të të ardhurave për të

kompensuar koston e investimit dhe për të siguruar një kthim adekuat tek

partneri privat. Me planifikim më të madh fiskal, megjithatë, mund të bëhet e

realizueshme që të shqyrtohen mundësitë për transaksione të tilla IFP-të.

Në shumë vende të tjera IFP-të sigurojnë përfitime të rëndësishme në zhvillimin

e infrastrukturës. Kroacia, për shembull, ka një praktikë të zhvilluar mirë të

zbatimit të IFP-ve për të kontribuar në mënyrë të përgjegjshme ndaj nevojave

të zhvillimit të infrastrukturës në sektorët kyçë të nevojës sociale, të tilla si

shkollat dhe spitalet, si dhe për projektimin dhe zhvillimin e ndërtesave publike.

Vëmendja më e madhe ndaj mundësive të IFP-së do të lejonte që shumë nga

projektet e nevojshme të projektohen dhe ndërtohen (ose rinovohen) në

këmbim të pagesave të bëra nga autoritetet publike gjatë jetës së asetit. Sikur

me PPP- të e koncesionit, IFP-të do të kërkojë shfaqjen e vlerës për paratë –që

ofrimi i infrastrukturës publike ose shërbimeve rezulton në një përfitim më të

lartë ekonomik, social dhe financiar, duke përfshirë koston, çmimin, cilësinë,

sasinë, transferimin e rrezikut, në krahasim me ofrimin e një infrastrukture të

tillë publike apo shërbimeve në ndonjë formë tjetër. Zotimet e IFP-së gjithashtu

do të rrisin nevojën për kontrolle të planifikimit financiar, pasi që IFP-të janë

zotime të autoritetit publik. Që autoriteti publik të bëjë angazhime të IFP-së,

29

procesi i planifikimit për këto transaksione do të jetë jetik për të menaxhuar

ndikimin e tyre në buxhet.

Konkluzioni për çështjen kyçe 3: Strategjia duhet të marrë në konsideratë

një objektiv strategjik për të stimuluar dhe mbështetur ndërgjegjësimin

më të madh dhe konsideratën e transaksioneve të PPP-së të llojit të IFP-

së.

Çështja kyçe 4 – Mirëmbajtja e një liste publike të transaksioneve të ardhshme dhe potenciale të PPP-së.

Me zhvillimin e transaksioneve të PPP-së gjatë disa dekadave të fundit, shumë

vende kanë filluar zhvillimin, mirëmbajtjen dhe publikimin e një "Listë" të

transaksioneve të PPP-së. Kjo liste në përgjithësi është një përmbajtje e

transaksioneve të ardhshme të planifikuara të PPP-së, zakonisht sipas

sektorëve, që ofron informacion në lidhje me çfarë lloji të transaksioneve janë

duke u planifikuar nga autoritetet publike dhe në çfarë korniza relative kohore

pritet të zhvillohet ai transaksion.

Pse është një “Listë” e PPP-ve e dëshirueshme? Gjenerimi i këtij

informacioni dhe vënia e tij në dispozicion të publikut u shërben disa qëllimeve

të vlefshme. Së pari, zhvillimi dhe mirëmbajtja e një liste të PPP-së kërkon që

qeveria të kalojnë nëpër një proces të shqyrtimit dhe të identifikimit të

transaksioneve të mundshme dhe vlerësimin e tyre nga një perspektiva e nivelit

sektorial dhe kombëtar, duke siguruar një proces cilësor të shqyrtimit para

zotimit të resurseve të konsiderueshme për transaksione, për dallim nga një

qasje ad hoc, ku secili transaksion shqyrtohet në izolim. Qasja e listës lejon

identifikimin dhe vlerësimin e çështjeve që mund të lindin kur transaksionet e

shumta janë duke u përgatitur në të njëjtën kohë dhe që rrezikojnë të

konkurrojnë për resurset e kufizuara në dispozicion, duke i dhënë mundësi për

të minimizuar rrezikun e tejkalimit të kapacitetit lokal për transaksionet ose

vazhdimin me transaksionet që nuk janë në përputhje me prioritetet e sektorëve

apo në nivel të vendit.

Zhvillimi i një liste për PPP-të gjithashtu ndihmon në gjenerimin e kërkesës si

pjesë e angazhimit të qeverisë me sektorin privat për investime. Një listë e

mirëmbajtur mirë e PPP-ve siguron për partnerët potencial investues në

sektorin privat njoftim paraprak të transaksioneve të planifikuara. Kjo u lejon vet

investitorëve që të planifikojnë për një transaksion të mundshëm në të

ardhmën, për shembull duke organizuar dhe planifikuar resurset që do të jenë

në dispozicion për një afat kohor të caktuar të investimeve dhe gjetjen e

partnerëve potencial për transaksionet më komplekse. Kjo është një praktikë

standarde në shumë vende të zhvilluara dhe në zhvillim.

30

Së fundi, prodhimi dhe mirëmbajtja e një liste të PPP-ve ndihmon në

gjenerimin e kredibilitetit të nevojshëm për zhvillimin e një ekonomie në

tranzicion si Kosova, ku thellësia e përvojës së transaksioneve të suksesshme

mund të jetë relativisht e lehtë në krahasim me tregjet më me përvojë që

konkurrojnë për investime. Një listë e mirëmbajtur mirë e PPP-ve nënkupton se

qeveria po merr veprime të zellshme për të planifikuar transaksionet, duke

përmirësuar gjasat e transaksioneve të suksesshme dhe përmirësimin e

konkurrencës në mesin e partnerëve potencial privat.

Konkluzioni për çështjen kyçe 4: Strategjia duhet të marrë në konsideratë

një objektiv strategjik për zhvillimin, mirëmbajtjen, dhe publikimin e një

liste të transaksioneve të ardhshme të PPP-ve.

Çështja kyçe 5 – Zhvillimi i një qasjeje sistematike për mbikëqyrjen e menaxhimit të kontratave të PPP-së.

Transaksionet e PPP-së mbulojnë një periudhë të konsiderueshme kohe, në

përgjithësi përputhen me jetëgjatësinë e projektit dhe dobishmërin e pritshme

të infrastrukturës përkatëse, shpesh jetëgjat edhe me dekada. Pasi një

transaksion të jetë planifikuar, projektuar, tenderuar, kontraktuar dhe përmbyllur

financiarisht, autoriteti kontraktues merr përsipër për të menaxhuar zbatimin e

marrëveshjes, së pari përmes fazës së ndërtimit, dhe pastaj përmes fazës së

shërbimit ose të operacioneve dhe të mirëmbajtjes për jetëgjatësinë e

marrëveshjes.

Ka dy nivele të procesit të menaxhimit: menaxhimi i i drejtpërdrejtë i kontratës

në nivel të autoritetit kontraktues – dmth., ndërmjet autoritetit kontraktues dhe

partnerit privat –dhe mbikëqyrja e atij menaxhimi të kontratave në nivel të

Departamentit të PPP-së. Menaxhimi i drejtpërdrejtë i kontratës është shumë

specifik për kontratën përkatëse, bazuar në kërkesat e saj të prodhimit, kohën,

koston, sasinë dhe cilësinë. Menaxheri i kontratës gjithashtu do të duhet të

merret me çështjet e panumërta që në mënyrë të pashmangshme do të lindin

gjatë jetës së performansës së marrëveshjes që nuk janë apo nuk kam mundur

të parashikohen dhe adresohen në marrëveshje. Procesi i mbikëqyrjes është

dizajnuar për të vendosur pritjet e performansës dhe kërkesat e raportimit mbi

menaxherin e kontratës për të siguruar që kontratat janë të menaxhuara në

mënyrë të planifikuar dhe të standardizuar.

Mbikëqyrja e këtij procesi të menaxhimit të kontratës është një pjesë themelore

e sistemeve të shëndetshme të PPP-së. Autoritetet e ndryshme kontraktuese

në nivel qendror të qeverisjes dhe ne nivelin lokal, nëse lihen pa mbikëqyrje, në

mënyrë të pa ndryshueshme do të zhvillojnë praktika të ndryshme dhe nivele të

ndryshme të cilësisë në menaxhimin e kontratës. Pasi që PPP-të përfshijnë

asete publike dhe shërbime publike, dhe shpesh përfshijnë ushtrimin e

aktiviteteve monopoliste dhe qasje në burimet publike, menaxhimi efektiv i

31

këtyre marrëveshjeve do të mbetet një interes publik suprem për mbarëvajtjen

gjatë ciklit jetësor të saj. Ndërsa aspektet teknike të zbatimit të kontratës mund

të menaxhohen më lehtë nga një ministri e linjës, departament ose komunë,

interesat publike fiskale dhe të përdoruesit janë treguar si më sfiduese.

Ligji mbi PPP-të, në nenin 19.2.4, kërkon krijimin e një ekipi të profesionalisht të

kualifikuar për menaxhim të kontratës për monitorimin e zbatimit të rreptë nga

ana e partnerit privat sipas kushteve të marrëveshjes. Komiteti për PPP-të ka

krijuar rregullat e menaxhimit të kontratës në Urdhëresën Administrative 2 të

saj. Sipas Direktivës 2 të PPP-së, autoriteti kontraktues është i obliguar me

Ligjin për PPP-të që të emërojë një ekip të menaxhimit të projektit, i cili mbetet

është funksional gjatë gjithë jetëgjatësisë së marrëveshjes dhe raporton para

udhëheqjes së autoritetit kontraktues dhe para Komitetit të PPP-së përmes

Departamentit të PPP-së. Departamenti i PPP-së kërkohet të përcaktojë termat

e referencës për ekipin e menaxhimit të projektit. Direktiva parashikon që ekipi

për menaxhim të projektit në nivel të autoritetit kontraktues të raportojë "në

bazë të rregullt, ose siç mund të kërkohet" para autoritetit publik dhe [Komitetit

të PPP-së] nëpërmjet [Departamentit të PPP-së]. Megjithatë, nuk ka kërkesa të

standardizuara, procese, udhëzime ose modele për këtë raportim. Menaxhimi i

kontratës është adresuar po ashtu si një kapitull në Udhëzimet e ardhshme të

Departamentit të PPP-së, megjithëse Udhëzimet nuk japin detaje mbi rolin dhe

funksionin e mbikëqyrjes si një proces i standardizuar.

Aktualisht, me një numër të vogël të transaksioneve të kompletuara, barra e

mbikëqyrjes në Departamentin qendror të PPP-së nuk është e konsiderueshme

dhe në përgjithësi mund të trajtohet individualisht. Megjithatë, me akumulimin e

transaksioneve më afatgjate të PPP-së me kalimin e kohës, kërkesat rreth

menaxhimit dhe mbikëqyrjes së kontratës do të bëhen më komplekse, dhe

barra e mbikëqyrjes së shumë autoriteteve kontraktuese mbi PPP-të e

shumëfishta do të bëhet gjithnjë e më sfiduese për DQPPP-në. Në pritje të

kësaj situate, DQPPP duhet të konsiderojë zhvillimin e një procesi të

standardizuar të bazuar në parimet e menaxhimit të rrezikut për raportimin

periodik të autoritetit kontraktues para Departamentit të PPP-së.

Parimet e menaxhimit të rrezikut do të sugjeronin një proces të standardizuar

për të pranuar raportimin e informacionit themelor të performancës ndaj

autoritetit mbikëqyrës dhe për arkivimin ose analizën nga autoriteti mbikëqyrës

të informacionit të raportuar në varësi të llojit të atij informacioni. Me pak

vëmendje do ti kushtohej të dhënave themelore të performancës dhe

informacioni do të arkivohej më lehtë dhe sigurt për analizë të më tejme.

Megjithatë, kërkesat e raportimit do të përfshinin gjithashtu metricën kyçe të

performancës dhe përjashtimet e mundshme që tregojnë për ndryshime në

cilësinë e performancës ose prirjen drejt problemeve potenciale të

performancës në të ardhmen.

32

Për këto metrica kyçe të performansës dhe përjashtime, autoriteti mbikëqyrës

do të kushtojë vëmendje të shtuar. Këto përfshijnë çështje të veçanta, të tilla si

dështimi i përsëritur për të përmbushur standardet e kërkuara apo treguesit kyç

të performansës, gjasat në rritje të mospërmbushjes, ose perspektiva e nevojës

për të rinegociuar. Me një sistem të mbikëqyrjes të bazuar në rrezik,

Departamenti i PPP-së do të pranonte dhe arkivonte të dhënat në një bazë të

standardizuar dhe të rregullt dhe vetëm do duhej të kushtojë vëmendje më të

madhe kur shfaqen fushat e nevojave. Kur kërkohet një vëmendje më e madhe,

autoriteti mbikëqyrës atëherë ka mundësi për t'u angazhuar me trupin e

menaxhimit të kontratës për të zhvilluar strategjitë e ndërhyrjes të përshtatshme

për situatën e paraqitur.

Duke planifikuar dhe krijuar një sistem të mbikëqyrjes të bazuar në parimet e

menaxhimit të rrezikut, Departamenti i PPP-së do të krijonte një sistem efektiv

të monitorimit, të aftë të trajtojë një vëllim më të madh të transaksioneve, duke

gjeneruar ndërhyrje vetëm ku është e nevojshme për të adresuar çështjet e

mundshme dhe aktuale ashtu si shfaqen ato.

Konkluzioni për çështjen kyçe 5:Strategjia duhet të marrë në konsideratë

një objektiv strategjik që formalizon një proces të monitorimit të

menaxhimit të kontratave bazuar në parimet e menaxhimit të rrezikut

33

V. OBJEKTIVAT STRATEGJIKE DHE VEPRIMET RRETH STRATEGJISË

PPP-të në Kosovë duke u nisur nga një themel i fortë në fazën e saj fillestare

të rritjes ,tani ka nevojë të vazhdojë ndërtimin e kapaciteteve të qëndrueshme

për të zhvilluar dhe mbështetur transaksionet e PPP-së. Siç u diskutua më

sipër, për momentin Kosova ka zhvilluar një praktikë të fortë fillestare të

zhvillimit dhe implementimit të PPP-ve, por mbështetet në mënyrë të

konsiderueshme nga ndihma teknike e donatorëve që eventualisht do të

përfundojë. Nëpërmjet shqyrtimit të infrastrukturës ligjore me ndikim në PPP-

të, dokumentet aktuale të politikave, si dhe intervistat me palët e interesuara,

kjo përpjekje rreth strategjisë ka identifikuar disa çështje që duhet të adresohen

në këtë fazë të zhvillimit. Prandaj kjo strategji sugjeron disa objektiva që

Kosova mund ti ndjekë në mënyrë që të adresojë këto fusha të identifikuara.

Figura 3: Nevojat kyçe dhe objektivat strategjike

NEVOJAT KYÇE

1 Procesi i PPP-së nuk është mjaftueshëm i lidhur me politikat qeveritare dhe me mekanizmat e planifikimit të shpenzimeve

2 Qeveria e Kosovës duhet të ndërtojë kapacitete të qëndrueshme për të mbështetur zhvillimin e transaksioneve të PPP-së

3 Kapaciteti i IFP-ve në Kosovë është i pazhvilluar

4 Kosova do të përfitonte nga një listë publikisht e disponueshme e transaksioneve të ardhshme apo atyre potenciale të PPP-së

5 Kosova duhet të zhvillojë një qasje sistematike për mbikëqyrje të menxhimit të kontratave të PPP-së

OBJEKTIVAT STRATEGJIKE

Ngritja e kapaciteteve të planifikimit të PPP-së duke e lidhur atë me Kornizën Afatmesme të Shpenzimeve dhe Kornizën e Politikave Prioritare Afatmesme

Ndërtimi i kapaciteteve të qëndrueshme për zhvillim dhe zbatim të projekteve në Kosovë duke planifikuar dhe krijuar një Entitet për zhvillim të projekteve

Zhvillimi i kapaciteteve për IFP duke zgjeruar ndërgjegjësimin për IFP-të si një opsion për PPP-të

Rritja e komunikimit me sektorin privat duke zhvilluar dhe publikuar një listë të transaksioneve të planifikuara të PPP-së

Forcimi i menaxhimit të kontratave të PPP-së duke krijuar një sistem të mbikëqyrjes të bazuar në rrezik

në vijim janë përshkruar këto objektiva strategjike dhe sugjerimi i veprimeve

per të i arritur ato.

Objektivi strategjik 1 – Ngritja e kapaciteteve për planifikim të PPP-ve duke e ndërlidhur atë me Kornizën afatmesme të shpenzimeve dhe me kornizën afatmesme të politikave me prioritet.

Kosova është duke zhvilluar vazhdimisht procesin e saj të planifikimit për çdo

vit, me KASH-in që mbulon tri vitet vijuese për planifikimin e nevojave të

pritshme për shpenzime dhe së fundi me procesin e iniciuar të PPAM-së që

punojnë për të ngritur një procedurë të ngjashme për të centralizuar planifikimin

34

e politikave me prioritet. Me zhvillimin e mëtejmë të këtyre proceseve, Kosova

fiton një pamje gjithnjë e më të qartë të zonave prioritare të politikave të saj të

ardhshme në periudhën afatmesme, duke e lejuar atë të alokojë resurset në

dispozicion dhe ato të pritshme në këto fusha dhe të përmirësojë performansën

e qeverisë. Kjo ndihmon për të ndërtuar transparencën në planifikimin e

buxhetit dhe sjell besim më të madh në planet e Kosovës për infrastrukturën.

Planifikimi paraprak është një pjesë integrale e sistemeve të avansuara të PPP-

së. Si transaksione të gjata dhe komplekse, PPP-të kërkojnë planifikim të

rëndësishëm paraprak për të mbuluar shpenzimet e nevojshme rreth

angazhimit të ekspertëve për shqyrtimin e hollësishëm, dizajnimin, zbatimin

dhe menaxhimin e transaksioneve. Pa planifikim paraprak, entitetet buxhetore

do të duhet ti gjejnë këto resurse në mënyrë ad hoc, zakonisht duke bërë

transferimin e fondeve në kurriz të nismave të tjera të politikave ekzistuese apo

planeve të infrastrukturës, ose duke gjetur një donator të gatshëm për të

siguruar fonde për një transaksion të veçantë. Për të mënjanuar kete situat,

PPP-të duhet të lidhen gjithnjë e më shumë me formimin e politikave të

qeverisë dhe me Kornizën Afatmesme të Shpenzimeve. Proceset e PPP-së do

të përmirësohen me planifikim më të mirë në vend se ad hoc, pasi që entitetet

buxhetore do të fitojnë një aftësi më të mirë për të angazhuar profesionistë në

këto transaksione.

Proceset e PPAM, KASH, dhe PIP-it sigurojnë një mundësi të shkëlqyer për të

zgjeruar ndërgjegjësimin, dhe për të inkurajuar planifikimin paraprak për PPP-të

në nivel të entitetit buxhetor si dhe në nivelin qendror qeveritar. Me

pjesëmarrjen e entiteteve buxhetore, komunave dhe ministrive në këto procese

të planifikimit, nga ato kërkohet të shqyrtojnë prioritetet e tyre aktuale dhe

performansën, dhe të rifreskojnë prioritetet e tyre mbi një bazë periodike

(vjetore). Ky proces ofron një platformë të mundshme për identifikimin e

hershëm të projekteve kapitale dhe iniciativave të shërbimeve publike që mund

të jenë të përshtatshme për zbatim me anë të PPP-së. Identifikimi i hershëm

jep kohë për shqyrtim dhe planifikimin e opsioneve për financimin e procesit të

zhvillimit të PPP-ve përmes buxhetit apo burimeve të tjera, të tilla si fondet e

donatorëve ose shërbimet e ofruara në mënyrë qendrore nga Departamenti i

PPP-së ( e diskutuar me heret në këtë strategji si një fushë e zhvillimit).

Veprimet rreth strategjisë për OS 1.

Për të përmbushur objektivin 1 të strategjisë, Departamenti i PPP-së duhet të

planifikojë veprimet si më poshtë:

Një sistem i identifikimit të hershëm të PPP-së mund të inicohet

me anë të të dhënave të marra në PPAM, KASH, PIP, dhe

proceset e Qarkoreve Buxhetore duke përfshirë një pyetje për çdo

projekt kapital të identifikuar dhe planifikuar, nëse entiteti

buxhetor ka konsideruar zhvillimin e projektit si një Partneritet

35

Publiko-Privat. Ky lloj i pyetjes do të stimulojë konsideratë më të

madhe dhe hetim në nivel projekti nëse një transaksion i PPP-së

mund të jetë i përshtatshëm.

Pyetja për PPP-në ka gjithashtu gjasa të gjenerojë

ndërgjegjësimin dhe interesin më të madh për të mësuar në lidhje

me funksionet dhe përdorimet e mundshme të PPP-së në nivel të

organizatës buxhetore. Pra, bashkë me pyetjen, instruksioni ose

qarkorja me të cilën kërkohet informata duhet gjithashtu të

sigurojë një pikë kontakti për më tepër informata në

Departamentin e PPP-së dhe një link në faqen e saj të internetit

Këto veprime mbase nuk do të gjenerojnë rezultate njëqind për qind të sakta,

pasi që personeli në nivel të organizatave buxhetore ende nuk është plotësisht

i informuar mirë për qëllimin dhe zbatimin e PPP-ve. Por ky nuk është

funksioni i tyre. Pasi që këto udhëzime janë të dhëna në baza periodike, ato do

të duhej të shërbejnë për të gjeneruar në mënyrë progresive ndërgjegjësimin

më të madh për PPP-të si një mjet për trajtimin e projekteve kapitale dhe për të

ndërtuar interesimin për të mësuar më shumë rreth tyre. Rrjedhimisht, këto

veprime rreth strategjisë duhet të shërbejnë për të ndërtuar vetëdijesimin dhe

kapacitetin e planifikimit për PPP-të, duke gjeneruar një rritje të PPP-ve në

periudhën afatmesme dhe afatgjate

Objektivi strategjik 2 – Ngritja e kapaciteteve të qëndrueshme për zhvillim dhe zbatim të projekteve në Kosovë duke planifikuar dhe themeluar Fondin për përkrahje teknike rreth zhvillimit të projekteve

Siç është vërejtur më lartë në seksionin për çështjet zhvillimore të kësaj

Strategjie, Kosova duhet të adresojë si boshllëkun teknik në identifikimin dhe

vlerësimin e realizueshmërinë së transaksioneve, ashtu edhe boshllëkun

financiar për financimin e angazhimit të këshilltarëve të transaksionit nga jashtë

për nevojat e projektimit, zhvillimit dhe kryerjes së transaksioneve komplekse.

Zhvillimi i një transaksioni të PPP-së për tender është zakonisht shumë më i

kushtueshëm dhe konsumon më tepër kohë se sa metodat alternative të tilla si

prokurimi ose transaksionet e mbështetura nga donatorët. PPP-të kërkojnë

domosdoshmërisht një qasje rigoroze dhe sistematike duke përfshirë studimin

e fizibilitetit,analizën e vlerës për paratë, kujdesin e duhur dhe dokumentacionin

e gjerë të kontratës për të mbuluar caktimin e rrezikut mbi çdo fazë të një

projekti afatgjatë. Kjo sjell nevojën përcjellëse për profesionistë të trajnuar dhe

në shumë raste për këshilltarë të jashtëm të transaksionit për të kryer një

transaksion deri në përmbylljen financiare. Është e paarsyeshme të pritet që në

afat të shkurtër dhe të mesëm organizatat buxhetore të kenë profesionistë me

aftësitë dhe kapacitetet e nevojshme për të identifikuar, planifikuar, përgatitur,

projektuar, tenderuar dhe negociuar e përmbyllur transaksionet e PPP-së.

Ky shpenzim dhe kompleksitet në zhvillimin e transaksionit mund të jetë i

frikshëm. Së bashku me mungesën e vetëdijesimit mbi PPP-të si një metodë e

36

ofrimit efektiv të infrastrukturës, ajo shërben si një faktor kyç frenues i rritjes së

PPP-ve në Kosovë. Për më tepër, atëherë kur transaksionet nuk janë të

dizajnuara në mënyrë adekuate, qoftë përmes përcaktimit të pasaktë ose të

paqartë të rrezikut, supozimeve tepër optimiste të tregut apo përcaktimit të

dobët të rezultateve të performancës, paraqiten rreziqe të konsiderueshme për

dështimi të transaksionit.

Për të ndihmuar në kompensimin e kësaj kostoje dhe zbutjen e këtyre

rreziqeve, Departamenti qendror i PPP-së ofron ndihmë strategjike këshilluese

për autoritetet kontraktore në disa raste, dhe në disa raste duke përfshirë

asistencë teknike nga programi GFSI i USAID-it bashkë me Departamentin e

PPP-së. Këto shërbime përbëhen nga informimi për të identifikuar

transaksionet e ardhshme të PPP-së, shqyrtimi i propozimeve për të përcaktuar

transaksionet teknikisht të përshtatshme, duke punuar direkt me subjektet

kontraktuese për të zhvilluar një studim të fizibilitetit në përputhje me Ligjin mbi

PPP-të dhe pastaj duke ndihmuar në zhvillimin e dokumenteve të tenderit për

transaksionin dhe për marrëveshjen e PPP-së.

Megjithatë, në transaksione të ndërlikuara që kërkojnë shërbime këshilluese

shumë të specializuara, specifike për transaksionin konkret, financim i

konsiderueshëm alternativ do të jetë i nevojshëm për të angazhuar këshilltarë

të transaksionit nga jashtë. Në planifikimin për përmirësim të financimit dhe

asistencë teknike për të zhvilluar PPP-të, Departamenti i PPP-së ka shqyrtuar

në mënyrë aktive mundësitë se si të vazhdohet ofrimi i këtyre shërbimeve, më

së fundi duke shqyrtuar mundësinë për të krijuar një Fond për përkrahje

teknike në zhvillimin e projekteve të PPP-së(FPPP). Ky program i ardhshëm

sugjeron krijimin e një programi mbështetës të financuar bashkërisht nga

qeveria dhe donatorët për të përmirësuar qasjen e autoriteteve kontraktuese në

këshillat e ekspertëve për zhvillimin e transaksioneve. Programi do të krijojë

fonde për autoritetet kontraktore që të angazhojnë këshilltarë të transaksionit

nga një listë e para-kualifikuar e këshilltarëve për të përfunduar studimet dhe

dokumentet e kërkuara për të tenderuar një transaksion të PPP-së.

FPPP do të jetë një program me qasje në zhvillimin dhe rritjen e PPP-ve ne

Kosovë. Ekzistojnë eksperienca te ndryshme të një qasje te tillë, disa vende

kanë zhvilluar programe për të siguruar mbështetje teknike dhe financiare në

transaksionet e PPP-së. Varësisht se cili lloj i sistemit do të jetë i arsyeshëm

per te e konsideruar si model, mund të gjendet një alternativë e përshtatshme

për t'u shqyrtuar, Departamenti i PPP-së konkludon se fushat e tanishme ku

Kosova ka mangësi janë kryesisht rreth financimit por poashtu edhe ato

teknike. Autoritetet publike të ardhshme, qendrore dhe lokale, në përgjithësi

nuk kanë ekspertizë të mjaftueshme interne për tu marrë me studimin e

transaksioneve, shqyrtimin e hollësishëm dhe zhvillimin, kështu që këshillat

rreth transaksionit janë të nevojshme. Në afat të shkurtër dhe të mesëm këto

organizata, për pjesën më të madhe, nuk do të jenë në gjendje të planifikojnë

37

fondet e nevojshme për të angazhuar këshilltarë të transaksionit. Kështu

disponueshmëria e financimit nga jashtë do të jetë shumë e dobishme në

përgatitjen e transaksioneve ku ekspertiza teknike mungon dhe janë

demonstruar nevojat financiare. Prandaj, kjo Strategji konfirmon vendimin e

Departamentit qendror të PPP-së për të ndjekur një model që adreson si

hendekun financiar ashtu edhe hendekun teknik të autoriteteve kontraktuese.

Një analizë e modeleve te funksionimit te FPPP bazuar në qasjet alternative

ndërkombëtare është dhënë në Aneksin e kësaj Strategjie.

Veprimet rreth strategjisë – OS 2

Për të ecur përpara me një model të krijimit te fondit të financimit për PPP /

këshillave për transaksionin, Qeveria e Kosovës do të duhet të përcaktojë disa

pika kyçe:

Si do të financohet Fondi i PPP. Përveç fondeve nga buxheti,

financim i rëndësishëm fillestar mund të ketë nevojë të sigurohet

nga donatorët ndërkombëtarë. Përveç kësaj, pasi jo çdo

angazhim i financuar do të rezultojë në një transaksion të

suksesshëm, financimi do të duhet të rifreskohet kohë pas kohe.

Ligji për PPP-të i Kosovës (në nenin 13) parasheh që autoritetet

kontraktore të ngarkojnë partnerët privatë fitues me rimbursimin e

kostove të transaksionit dhe / ose mbikëqyrjen. Kjo dispozitë

rimbursimi mund të ketë nevojë të ndryshohet dhe të zgjerohet

nëse Kosova do që të lëvizë përpara me një fond vetë plotësues

për zhvillim të projekteve.

Si do të menaxhohet Fondi. Një çështje kyçe për tu zgjidhur

është se si do të mirëmbahet një fond i tillë. Nëse fondi mbahet

nga një organ i kontrolluar nga shteti apo përfshin ndonjë nga

fondet publike, atëherë sipas Ligjit mbi Menaxhimin e Financave

Publike dhe Përgjegjësitë çfarëdo kontributesh në të do të hynin

në buxhetin e Kosovës dhe do të jenë subjekt i procesit vjetor të

ndarjeve buxhetore. Donatorët kontribuues me gjasë do të

kërkonin një siguri për një rindarje të vazhdueshme çdo vit për të

siguruar që fondet e donatorëve vazhdojnë ti shërbejnë qëllimit të

synuar për mbështetjen e zhvillimit të transaksionit të PPP-së dhe

për të sqaruar të drejtat e shpërndarjes në shpërbërjen e fondit.

Si do të ofrohen këshillat për transaksionin. Autoritetet publike

do të vazhdojnë të kërkojnë asistencën strategjike këshilluese për

para-shqyrtimin dhe zhvillimin e transaksioneve dhe për të

menaxhuar mbështetjen e angazhimit të këshillave për

transaksionin. Ky funksion sigurohet përmes Departamentit

qendror të PPP-së aktualisht mbështetet nga asistenca teknike e

38

USAID-it. Në afat të shkurtër dhe të mesëm, Departamenti

qendror i PPP-së pret që të vazhdojë zhvillimin e ekipit të tij të

këshillëdhënës strategjike me përkrahje nga USAID-i. Megjithatë,

me zvogëlimin gradual të ndihmës teknike të donatorëve,

Departamenti i PPP-së do të punojë për të zhvilluar më tej

kapacitetin për të vazhduar sigurimin e mbështetjes me këshilla

për transaksionet.

Duke pasur parasysh nivelin e lartë të ekspertizës së tregut të vënë në këtë

shërbim të këshillëdhënies strategjike, ka të ngjarë që kostoja e ofrimit të këtyre

shërbimeve do të tejkalojë kufizimet e shërbimit civil. Nëse është kështu, këto

mund të kenë nevojë të ofrohen nëpërmjet marrëdhënieve të kontraktimit me

profesionistë të kualifikuar, qoftë me individë apo me firma / entitete. Prandaj,

Departamenti i PPP-së do të duhet të planifikojë buxhetimin në planin

afatmesëm për këto angazhime të kontraktimit të jashtëm brenda afatit kohor të

pritur për zvogëlimin e mbështetjes së USAID-it me këshilla strategjike për

Departamentin.

Hapat e ardhshëm të Departamentit të PPP-së në dizajnimin e FPPP do të

jenë:

Vlerësimi i realizueshmërisë së një fondi dhe përcaktimi i

kushteve të nevojshme për funksionimin e tij , duke përfshirë

identifikimin e donatorëve që mund të jenë të interesuar të marrin

pjesë në FPPP dhe kërkesat / kushtet e veçanta të këtyre

donatorëve.

Hartimi i një plani që adreson hapat për krijimin e një FPPP-je,

duke përfshirë ndryshime ligjore dhe zhvillimin e rregulloreve

Zhvillimi i një marrëveshjeje operacionale ndërmjet

pjesëmarrësve,

Hartimi i Statutit për Fondin e PPP

Hartimi i dokumenteve udhëzuese me role dhe përgjegjësi të

qarta dhe me indikacionin e autoriteteve

Hartimi i deklaratës së rregullave dhe procedurave me të cilat

drejtohet i tërë procesi i punës për FPPP-së

Objektivi strategjik 3 – Zhvillimi i IFP-ve duke zgjeruar ndërgjegjësimin për IFP-të si opsion i PPP-së

Aktualisht, të gjitha transaksionet e përfunduara dhe të ardhme të PPP-së në

Kosovë përfshijnë koncesionet, ku infrastruktura dhe shërbimet paguhen

përmes palës së tretë me pagesat për shfrytëzim, qofshin ato tarifa të qirasë,

tarifat e rregulluara të ofrimit të shërbimit, ose të ardhurat komerciale të fituara

në lokacionin e infrastrukturës. Modeli i PPP-së permes IFP eshtë transaksioni

39

ku pagesa bëhet në masë të madhe ose plotësisht nga entiteti qeveritar, dhe jo

nga pagesat prej përdoruesit të fundit, është një model në rritje i transaksionit

në mbarë botën. Ajo është e njohur sipas legjislacionit të Kosovës si Kontrata

Publike, ku entiteti buxhetor i bën pagesat për disponueshmërinë e

infrastrukturës ose sigurimin e shërbimit publik.

IFP-të zakonisht adresojnë infrastrukturën publike dhe shërbimet në rrethanat

ku nuk ekzistojnë ose janë të pamjaftueshme të hyrat e përdoruesit nga palët e

treta për ta bërë një transaksion të zbatueshëm pa kontributin e madh të

qeverisë. IFP-të tipike përfshijnë shkollat, spitalet, dhe objektet publike.

Shqyrtimi i buxhetit vjetor të Kosovës tregon për një planifikim të rëndësishëm

në nivel qendror dhe komunal për ndërtimin dhe renovimin e objekteve publike,

shkollave dhe spitaleve përmes prokurimit. Këto mund të paraqesin mundësi

për zhvillimin e IFP-ve.

Pse janë të rëndësishme IFP-të? IFP-të do të lejonin zgjerimin e kapacitetit të

shpenzimeve kapitale ku pak apo aspak të ardhura komerciale të arsyeshme

janë në dispozicion për të mbështetur zhvillimin. Me hartimin dhe zbatimin e

IFP-ve qeveria qendrore dhe lokale mund të jenë në gjendje të planifikojnë

zhvillimin dhe ofrimin e infrastrukturës publike të cilat ndryshe nuk do të ishin të

mundura përmes ndarjeve buxhetore aktuale. Në një mjedis të rritjes së ulët

ekonomike dhe rritjes së ulët të të ardhurave, IFP-të u ofrojnë autoriteteve

publike alternativa ndaj prokurimeve dhe koncesioneve.

Megjithatë, IFP-të sjellin me vete nevojën për planifikimin dhe projektimin e

kapaciteteve të buxhetit në të ardhmen. Detyrimi i një organizate buxhetore

për të bërë pagesat e plota shtrihen gjat gjithe viteve të ciklit jetësor të

marrëveshjes, e cila zakonisht do të përputhet me afatin e kontrates për

projektin ne fjalë. Planifikimi i kujdesshëm dhe transparenca do të jetë e

nevojshme për të hartuar dhe zhvilluar IFP-të. Përveç kësaj, IFP-të nuk duhet

të kryhen thjesht sepse nuk ka ndarje buxhetore të mjaftueshme për zhvillimin

përmes prokurimit (ose financim të pamjaftueshëm të donatorëve). Organizata

buxhetore duhet të përgatisë analizë të vlerës për paratë e cila demonstron që

zhvillimi i transaksionit si një IFP përbën alternativë më të mirë ekonomik për

zhvillimin e infrastrukturës dhe ofrimit të shërbimeve.

Si njësi më të vogla ekonomike, komunat janë të sfiduara veçanërisht në

zhvillimin e infrastrukturës, dhe IFP-të mund të paraqesin një mundësi të

konsiderueshme. Megjithatë, është gjithashtu e rëndësishme të theksohet se

duke pasur parasysh kostot e projektimit dhe zhvillimit, transaksionet janë

dukshëm më të mëdha se prokurimi tradicional, dhe mund të jetë e nevojshme

për të zhvilluar transaksione të mëdha (p.sh., 10-15 shkolla) dhe njekohisht

duke e zvogëluar koston e projektit ashtu duke bërë të realizueshëm një

transaksion të IFP-së. Kjo mund të kërkojë lidhjen ose marrëveshje në mes të

më shumë komunave, për të zhvilluar një transaksion që është ekonomikisht i

qëndrueshëm. Kjo ngre çështje të planifikimit dhe të bashkëpunimit, dhe ofron

40

një mundësi për Departamentin e PPP-së për të luajtur një rol udhëheqës në

promovimin dhe planifikimin e IFP-ve.

Veprimet rreth strategjisë – SO 3

Shumica e organizatave buxhetore, dhe veçanërisht komunat, me sa duket

nuk janë të informuar për IFP-të si një alternativë e ofrimit të infrastrukturës.

Në një takim të kohëve të fundit rreth ndërgjegjësimit mes Departamentit të

PPP-së dhe komunave, disa komuna kanë shprehur interesim të

konsiderueshëm në IFP-të si një alternativë e infrastrukturës.

Si pasojë, Departamenti PPP duhet të zgjerojë komunikimin dhe

programin e trajnimit për të zhvilluar dhe zbatuar një plan të

qasjes së shënjuar për komunat në çështjen specifike të

alternativave të IFP-së për ngritjen e ndërgjegjësimit për IFP-të si

një opsion për ofrim të infrastrukturës. Komunikimi i shënjuar në

terren konsiston në takimet individuale dhe diskutimet me

komunat e identifikuara dhe organizatat buxhetore qendrore mbi

bazën e informacionit në lidhje me infrastrukturën përkatëse të

tyre të planifikuar dhe nevojat për shërbime publike. Për të

zhvilluar objektivat e kontaktimit, Departamenti i PPP-së duhet të

ketë qasje të zgjeruar në informacionin në lidhje me nevojat për

infrastrukturë dhe shërbime të entitetit buxhetor. Ajo mund ta bëjë

këtë përmes qasjes në informatat e mbledhura rregullisht nga

entitetet buxhetore si pjesë e PPAM, KASH, PIP, dhe procesit

vjetor të qarkoreve buxhetore, të përshkruara në veprimin

strategjik SO2, më sipër.

Plani i Departamentit të PPP-së për komunikimin në terren duhet

të përfshijë shqyrtimin periodik nga Departamenti të këtij

informacioni për identifikimin dhe prioritizimin e mundësive

potenciale për IFP-të. Departamenti pastaj do të takohej me

entitetet buxhetore me mundësitë potenciale më të mira për IFP-

të për të diskutuar nëse ka interes dhe vullnet politik për të

zhvilluar projektin si një perspektivë për IFP. Qasja mbështetëse

duhet të përfshijë ofrimin e trajnimeve të specializuara mbi IFP-të

për personat e duhur brenda entitetit buxhetor, për të ndërtuar

vlerësimin dhe të kuptuarit e procesit të zhvillimit të IFP-ve.

Pasi që IFP-të mund të kërkojnë bashkim të disa komunave në

mënyrë që të arrihet një volum i mjaftueshëm për një madhësi

ekonomikisht të zbatueshme për një transaksion, Departamenti i

PPP-së mund të ketë nevojë të lehtësojë marrëveshjen në mes të

komunave të shumta për të marrë pjesë në një transaksion të

41

përbashkët, duke përfshirë caktimin e roleve të qarta dhe

përgjegjësive ndërmjet komunave.

Departamenti i PPP-së duhet të përgatisë një udhëzues të

veçantë për zbatimin e IFP-ve, duke përfshirë promovimin e

informacionit të detajuar mbi përfitimet e modeleve IFP. Krijimi i

modulit të veçantë të trajnimit duke përfshirë studimet e rasteve

specifike që kanë të bëjnë me nevojat e autoritetit publik. Për më

tepër DQPPP në bashkëpunim me zyrën e Kryeministrit,

Ministrinë e Administratës Publike dhe Ministrinë e Mjedisit dhe

Planifikimit Hapësinor duhet të përgatisë udhëzime të veçanta për

zbatimin e PPP / IFP për ndërtesat publike

Së bashku me këtë ndërgjegjësim, do të jetë e rëndësishme që IFP-të të

trajtohen hapur dhe në mënyrë transparente brenda qeverisë. Si obligime

detyruese të kontratës me investime të konsiderueshme nga partneri privat,

transaksionet e IFP-së do të shërbejnë si një pengesë për opsionet e ofrimit të

shërbimit të autoritetit publik gjatë jetës së marrëveshjes Departamenti i PPP-

së sqaron që raportimi fiskal i transaksioneve të PPP-së (duke përfshirë IFP-të)

duhet t'i përmbahet vendimit Eurostat (18/2004) - projektet të klasifikohen si

joqeveritare dhe "jashtë librave " në qoftë se partneri privat mbart rrezikun e

ndërtimit dhe rrezikun e disponueshmërisë ose rrezikun e kërkesës.

Objektivi strategjik 4 – Rritja e komunikimit me sektorin privat duke zhvilluar dhe publikuar listën e transaksioneve të ardhshme të PPP-së.

Departamenti qendror i PPP-së ruan informacionin e brendshëm në lidhje me

transaksionet e ardhshme të mundshme, i cila përditësohet përmes takimeve

me autoritetet publike dhe ka qenë e prezantuar dhe promovuar në audienca të

ndryshme, por nuk ka krijuar ende një listë me qasje publike të transaksioneve.

Për të krijuar një listë dhe publikuar atë, Departamenti do të duhet të krijojë një

metodë efektive të para-shqyrtimit të transaksioneve, në mënyrë që vetëm

transaksionet e besueshme dhe të realizueshme të publikohen. Transaksionet

që shfaqen në listë dhe që nuk procedohen brenda një afati relativ pasi të

publikohen do të rrezikojnë duke ndikuar negativisht në kredibilitetin e listës.

Prandaj, lista do të kërkojë përpjekje efektive të para-shqyrtimit me një

komponent cilësor që vlerëson gjasat që autoriteti publik është duke u

përgatitur për projektin, dhe një komponent sasior që vendos realizueshmërinë

potencialin ekonomik të një projekti (por jo studim fizibiliteti). Si pasojë, një sasi

e konsiderueshme e kujdesit të duhur do të duhet të ndërmerret në mënyrë që

të vendoset një projekt në listën publike.

Departamenti i PPP-së do të duhej të vendos kritere minimale për listën. Në një

minimum, për të qenë e dobishme për investitorët lista duhet të përfshijë një

përshkrim të shkurtër të projektit duke përfshirë infrastrukturën e parashikuar /

metricen e shërbimeve publike dhe madhësinë relative (p.sh., 39 kilometra të

42

autostradës, 9 shkolla për 350 nxënës, por jo shpenzimet kapitale të pritura),

statusin aktual , dhe informatat kontaktuese në Departamentin e PPP-së dhe

autoritetin kontraktues për të siguruar më shumë informacion për investitorët

potencialë. Nëse pritet të angazhohet një këshilltar transaksioni, ky informacion

duhet të përfshihet gjithashtu në ketë listë. Në kontekst të prezantimit më të

mirë,numrit te projekteve dhe lidhjeve për çdo projekt është e preferueshme

krijimi i një tabele të thjeshtë unike.

Veprimet rreth strategjisë – OS 4

Departamenti i PPP-së duhet të fillojë duke krijuar një plan për zhvillimin e

listës. Plani duhet të përfshijë marrëveshjen për matricën e listës dhe proceset

për mirëmbajtjen e saj duke e mbajtur atë aktuale dhe realizueshme. Ndërsa do

të jetë i vetëdijshëm për shumë transaksione të mundshme, Departamenti i

PPP-së ka nevojë që të ketë një besim të nivelit të lartë që projektet e

publikuara në listë do të vazhdojnë. Prandaj, Departamenti duhet të planifikojë

veprimet e mëposhtme:

Vazhdimi i angazhimit në takimet me zyrat kryesore të qeverisë,

agjencitë, ministritë dhe komunat për të identifikuar transaksionet

e planifikuara që mund të jenë të përshtatshme për PPP dhe të

mblidhen informata relevante për zbatueshmërinë e transaksionit.

Takimet me ministrinë kyçe do të përfshinin: Ministrinë e Zhvillimit

Ekonomik, Ministrinë e Administratës Publike, Ministrinë e

Tregtisë dhe Industrisë, Ministrinë e Bujqësisë dhe Zhvillimit

Rural, Ministrinë e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor, Ministrinë e

Shëndetësisë, Ministrinë e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë,

Ministrinë e Kulturës, Rinisë dhe Sporteve për të kuptuar planet

infrastrukturore dhe nevojat në lidhje me mundësitë e PPP..

Krijimi i një metodologjie për para-shqyrtimin e projekteve që

përfshin një vlerësim cilësor të kapaciteteve dhe nivelit të

angazhimit të autoritetit kontraktues, një vlerësim i lehtë apo i

përmbledhur kuantitativ që tregon potencialin për

qëndrueshmërinë ekonomike, si dhe një angazhim me shkrim apo

memorandum nga autoriteti kontraktues ose autoritetet që

nënvizon planet për të ecur përpara në projekt. Projekti GFSI i

USAID-it ka zhvilluar një vegël cilësore dhe sasiore të para-

shqyrtimit që mund të jetë e dobishme për t'u marrë parasysh në

vendosjen e këtij para-fizibiliteti për transaksionin.

Lista duhet të koordinohet edhe me Agjencinë për Promovimin e

Investimeve të Kosovës (APIK) dhe të ndërlidhet me ueb faqen e

saj.

43

Objektivi strategjik 5 – Forcimi i menaxhimit të kontratave të PPP-së duke krijuar një sistem të mbikëqyrjes të bazuar në rrezikun

Siç u tha në fillim tek historiku dhe më pastaj dhe çështjet e identifikuara më

lart, rregullat aktuale të menaxhimit të kontratës të përcaktuara në Direktivat

Administrative dhe Udhëzimet e Departamentit të PPP-së nuk përcaktojnë një

proces të standardizuar për mbikëqyrjen e procesit të menaxhimit të

kontratave. Ndërsa nuk është një pengesë në vëllimin aktual të projekteve të

Departamentit të PPP-së, ky vëllim i projekteve do të rrisë ngarkesën me

kalimin e kohës dhe sfidat për mbikëqyrjen efektive. Prandaj, Departamenti i

PPP-së nuk është në pozitë të planifikojë për këtë rritje të ngarkesës dhe të

zhvillojë një sistem të mbikëqyrjes të bazuar në parimet e menaxhimit të

rrezikut. Një sistem i tillë do të duhej të konsideronte përdorimin e raportimit

sistematik të të dhënave të performansës, arkivimin e këtyre të dhënave dhe

analizën e të dhënave-informatave të jashtëzakonshme që sugjeron që

problemet mund të jetë në horizont.

Veprimet rreth strategjisë – OS 5

Vëllimi modest i PPP-ve që priten në të ardhmen e afërt të arsyeshme në

Kosovë e arsyeton një sistem dy-nivelsh të raportimit - njëri nivel në ekipin e

menaxhimit të kontratave / niveli i autoritetit kontraktues me raportimin në baza

mujore, dhe një në nivel të autoritetit kontraktues / Departamentit të PPP-së me

raportimin periodik duke u fokusuar në çështjet e pajtueshmërisë dhe

përjashtimit.

Departamenti qendror i PPP-së duhet të përgatisë një direktivë të

PPP-së mbi procedurat e menaxhimit të kontratave për të

zgjeruar dhe zhvilluar më tej Direktivën 2 të PPP-së.

Departamenti qendror i PPP-së duhet të zhvillojë udhëzime mbi

menaxhimin dhe mbikëqyrjen e kontratës duke përgatitur modele

të standardizuara për raportimin periodik nga ekipet e menaxhimit

të projektit për të siguruar të dhëna të përgjithshme të

performancës për arkivimin dhe çështje të pajtueshmërisë dhe

përjashtimit për ndërhyrje.

Si pjesë e këtij procesi, Departamenti qendror i PPP-së gjithashtu

duhet të marrë parasysh sigurimin e trajnimit projekt për projekt

për të siguruar që ekipet e menaxhimit të projektit brenda

autoriteteve kontraktuese kuptojnë dhe kanë kapacitet për të

menaxhuar kontratat dhe të ofrojnë raporte efektive, duke

tërhequr vëmendjen për çështjet aktuale dhe të parashikuara të

performancës.

Departamenti i PPP-së duhet të krijojë një divizion apo njësi

përbrenda, për të ofruar ndihmë teknike në menaxhimin e

44

kontratës.Ky divizion / njësi duhet të ketë personel të

përshtatshëm për të qenë në gjendje të monitorojë të gjitha

projektet e PPP-ve që kanë arritur datën efektive. Duke pasur

parasysh që monitorimi nuk mund të jetë punë me kohë të plotë;

divizioni / njësia mund të ndihmojë edhe në fusha të tjera siç

shihet e arsyeshme bazuar në nevojat e Departamentit.

45

VI. PËRMBYLLJE

Kjo strategji përcakton çështjet aktuale kyçe për zhvillim të PPP-ve, objektivat

strategjike që i adresojnë këto çështje kyçe, dhe veprimet që duhet të

ndërmerren në mënyrë që të arrihen këto objektiva. Përveç këtyre çështjeve,

objektivave dhe veprimeve, ka çështje të tjera që nuk ngrihen në nivelin e

çështjes kyçe ose objektivit strategjik, por që mbeten të rëndësishme dhe

relevante për zhvillimin e PPP-ve

Transaksionet e vogla. Një çështje e tillë e ngritur në konsultime me palët e

interesuara ka të bëjë me shkallën e kompleksitetit të kërkesave të PPP-së në

lidhje me transaksionet e vogla. Ky kompleksitet përfshin koston dhe kohën e

procesit të studimit të fizibilitetit dhe kompleksitetin e marrëveshjes së PPP-së.

Në veçanti, autoritetet publike më të vogla, të tilla si komunat, janë të sfiduara

nga shkalla e resurseve dhe koha e nevojshme për të përgatitur transaksione

të PPP-së në raport me madhësinë e transaksionit dhe kohën dhe burimet që

do të nevojiten për prokurimin tradicional krahasuar me PPP-në.

Edhe pse nuk arrin në nivelin e një çështjeje kyçe që gjeneron një objektiv

strategjik, Departamenti i PPP-së e njeh këtë si një çështje që duhet të

adresohet. Prandaj, për të qenë i përgjegjshëm, Departamenti i PPP-së do të

ndërmarrë një rishikim për të përcaktuar realizueshmërinë e krijimit të një

studimi më modest të fizibilitetit dhe të modelit të dokumenteve të tenderit për

të akomoduar transaksione të tilla të vogla, për shembull, transaksionet të cilat

janë vlerësuar në më pak se € 2 milion në shpenzime kapitale.

Monitorimi fiskal. Një tjetër çështje është ajo e monitorimit sa më të mirë të

ndikimit të përgjithshëm fiskal të PPP-ve në të ardhmen në Kosovë. Përkundër

kërkesave dhe përjashtimeve në kërkesat e kontabilitetit, PPP-të kanë një

ndikim në fleksibilitetin e ardhshëm fiskal, dhe monitorimi i këtij ndikimi do të

bëhet më i rëndësishëm me rritjen e numrit të transaksioneve. Ka një shqyrtim

të konsiderueshëm profesional aktualisht në drejtim të njohjes së kësaj

çështjeje dhe sugjerimit të mjeteve të mundshme dhe qasjeve për zhvillimin e

sistemeve të efektshme të monitorimit fiskal të PPP-ve (p.sh., Partneritetet

Publiko Private në shtetet e reja anëtare të BE- Menaxhimi i rreziqeve

financiare, Banka Botërore, Dokument pune Nr. 114 , aktualisht në dispozicion

online në :https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/6743)

Departamenti i PPP-së e njeh këtë nevojë, dhe në periudhat e strategjisë së

ardhshme, me rritjen në numër të transaksioneve të PPP-së dhe me zhvillimin

e mjeteve monitoruese fiskale më efektive pranon që Kosova do të duhet të

marrë në konsideratë si të zhvillojë më tej qasjet e veta drejt monitorimit në

rrugën e mëtejme të saj drejt integrimit më të thellë në tregjet evropiane dhe

botërore.

46

VII. HAPAT E ARDHSHËM

Kjo përgatitje e kësaj Strategjie përfaqëson përfundimin e fazës së parë të

procesit të Strategjisë.

Faza e dytë e procesit të strategjisë do të jetë zbatimi dhe monitorimi periodik i

performansës në përputhje me kërkesat e Strategjisë përfundimtare. Pas

shqyrtimit periodik (vjetor), çështjet kyçe të Strategjisë, objektivat strategjike

duhet të vlerësohen nga Grupi Punues për të përcaktuar nëse ato mbeten

aktuale ose relevante dhe nëse janë shfaqur çështje shtesë ose të reja apo

sfida që kërkojnë rishikimin e Strategjisë

Përmbledhje e veprimeve të implementimit që do të ndërmerren gjatë

periudhës së strategjisë:

Për OS1:

Rishikimi i qarkores buxhetore dhe pyetësorëve për KASH dhe

PPAM dhe programi softuerik për PIP-in për të vendosur pyetjet e

përshtatshme të PPP-së për projektet infrastrukturore të

planifikuara

Hartimi i pyetjeve dhe përfshirja në qarkore, në pyetësorë dhe në

PIP

Për OS 2:

Zhvillimi i studimit të fizibilitetit për FATZHP

Zhvillimi i planit të themelimit të FATZHP

Hartimi i marrëveshjes operacionale për FATZHP

Hartimi i statutit për fondin e FATZHP

Përgatitja e udhëzimeve për FATZHP

Nxjerrja e rregullave dhe deklaratës së procedurave për FATZHP

Për OS SO3:

Zhvillimi i Planit për komunikim rreth IFP-së i bazuar në

shqyrtimin e të dhënave nga proceset e planifikimit

Vlerësimi i mundësive për bashkim të transaksionit për të arritur

shkallën ekonomike që transaksionet e ardhshme të jenë të

zbatueshme

47

Zhvillimi i trajnimit të specializuar për IFP-të për ta mbajtur me

entitetet buxhetore të targetuara

Për OS SO4:

Përgatitja e planit për zhvillim të listës së projekteve të PPP-së

Takimet e synuara me autoritetet publike për të identifikuar dhe

qartësuar transaksionet e ardhshme të PPP-së sipas sektorit

Zhvillimi / rafinimi i metodologjisë për para-shqyrtim të fizibilitetit

të transaksionit

Zhvillimi i modelit të memorandumit të mirëkuptimit për zotim rreth

transaksionit

Zhvillimi dhe publikimi i listës fillestare

Lidhja me APIK

Për OS 5:

Zhvillimi i udhëzimeve dhe modelit të mbikëqyrjes për sektorin

specifik të bazuar në transaksionet ekzistues dhe të ardhshme

Zhvillimi i trajnimit për projektet specifike sa i përket menaxhimit

dhe mbikëqyrjes së kontratës

48

PLANI I VEPRIMIT, VITI 1

49

SHTOJCA I NË STRATEGJINË PËR ZHVILLIM TË PPP-VE PËR

REPUBLIKËN E KOSOVËS (2014- 2016)

PPP-të në Evropë dhe në rajon

Historikisht, rritja e PPP-ve në Evropë ka qenë e lartë edhe pse e ndikuar nga kriza

financiare globale. Sipas Bankës Evropiane të Investimeve për vitin 2010, më shumë

se 1,300 projekte të partneritetit publik-privat me vlerë prej 250 miliardë € janë

zbatuar në BE midis viteve 1999 dhe 2009. Gjatë kësaj periudhe ka dominuar

Franca, me Britaninë dhe Spanja jo shumë larg prapa tyre. PPP-të e realizuara në

tregun e BE-së janë me vlerë më të madhe se sa vlera e cilit do projekt të PPP-së

parashikuar në vendet e tjera.

Përkundër kësaj performance të fortë të transaksioneve të PPP-së për dy dekadat e

mëparshme, tregu për PPP-të në Evropë është gjithashtu duke përjetuar presion të

rënies, pasi që transaksionet e reja të PPP-së në Evropë kanë qenë duke u

përmbyllur me një ritëm më të ngadaltë se sa mesatarja e dhjetë viteve të kaluara.

EPEC raporton për 66 transaksione të mbyllura në vitin 2012 me një vlerë prej 11.7

miliardë €, një rënie nga 84 projekte dhe 213 milionë € në vitin 2011.

Figura 4: Tregu evropian i PPP-së 2003-2012 sipas vëllimit dhe numrit të transaksioneve

Burimi: EPEC azhurnimi i tregut, shqyrtim i tregut evropian të PPP-ve 2012

Kroacia

Në rajon, Kroacia është një performuese e fortë për një kohë të gjatë në PPP-të.

Kroacia ka iniciuar segmentin e parë të ndërtimit të autostradës Istria "Y" si një PPP

me koncesion në vitin 1995, dhe që atëherë ka zbatuar një seri të fuqishme të

transaksioneve të PPP-së. Në vitin 2008 Kroacia kaloi legjislacionin e pavarur për

50

PPP-të dhe ka krijuar një organ të centralizuar të PPP-së, Agjencia për PPP-të.

Praktika e Kroacisë me PPP-të është zgjeruar më tej në iniciativat financiare private,

apo IFP-të (ku qeveria, në vend të përdoruesit e palës së tretë, i bën pagesat për

infrastrukturë dhe shërbime) për të ndërtuar shkolla dhe qendra sportive:

Tabela 2: Projektet PPP në Kroaci

Autostrada Istria “Y”, koncesion 32-vjeçar, 131 km 500,000,000

Koncesioni për terminalin e ri të pasagjerëve në aeroportin e Zagrebit është dhënë për ndërtimin e terminalit të ri të pasagjerëve, 30 vite të operimit

236,000,000

Shkolla e lartë dhe salla e sporteve Koprivnica (IFP) 9,300,000

Stacioni qendror i autobusëve në Osijek 16,000,000

Rindërtimi i ndërtesës së administratës publike të qytetit Varazhdin 1,200,000

Shkollat dhe sallat sportive në qarkun Varaždinsko-Križevačka, ndërtimi i dy shkollave të reja, rikonstruksioni i 27 shkollave ekzistuese dhe ndërtimi i 15 sallave sportive shkollore, tre vite të periudhës së ndërtimit plus 25 vjet të periudhës operative. (IFP)

55,000,000

Total 817,500,000

Së fundi, në prill 2012 qeveria kroate miratoi programin për ndërtimin, rikonstruktimin

dhe modernizimin e ndërtesave publike duke përdorur modelin kontraktues të PPP-

së për katër vitet e ardhshme në fushën e shkencave, arsimit, shëndetësisë,

drejtësisë , kulturës, mirëqenies sociale dhe të mbrojtjes, me një vlerë totale

investimi të llogaritur prej 2 miliardë dollarë. Kjo pritet të zgjerojë në mënyrë të

konsiderueshme fushëveprimin e PPP-ve në Kroaci.

Shqipëria

Korniza për PPP-të në Shqipëri bazohet ne Ligjin e saj për Koncesione, dhe

koncesionet janë të mbuluara nga një autoritet qendror, Njësia e Trajtimit të

Koncesioneve në varësi të Ministrisë së Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjetikës.

Tabela 3: Projektet e PPP-së në Shqipëri

Transport • Autostrada Thumane – Rrogozhine) • Terminali i kontejnerëve në portin e Durrësit • Ndërtimi dhe operimi i marinave të vogla • NOT i kontrollit teknik periodik të veturave

Nisur më 2010 Nisur më 2010 Nisur më 2008 Nënshkruar 2009

Administrata e shërbimeve publike • Koncesioni lidhur me prodhimin e kartave të identitetit dhe pasaportave biometrike të qytetarëve shqiptarë • kontrata e koncesionit për zbatim të prodhimit dhe implementimit të sistemit të kontrollit të vulave fiskale

Nënshkruar më 2008 Nënshkruar më 2010

Bujqësi • Kontratë e koncesionit për shfrytëzim të 1000 hektarëve për kultivim të ullirit

Nënshkruar më 2009

Tregtia dhe energjia •Procedurat e koncesionit për implementimin e zonës së lirë ekonomike në Shengjin dhe Spitalle • koncesion 35-vjeçar për hidrocentralin Ashta 220 milion$

Nisur më 2009

51

Maqedonia

Maqedonia ka legjislacion special për PPP-të (Ligji për koncesionet dhe partneritetet

publike-private) por nuk ka një trup qendror që merret me shqyrtimin dhe rregullimin

e transaksioneve.

Projektet e PPP-së në Maqedoni

Aeroporti: Aeroporti i Shkupit dhe Ohrit, Vlera: 30M, 15 vite NOT

Koncesioni për largimin e mbeturinave në deponinë Drisla-Shkup

Ndërtimi dhe rindërtimi i konvikteve të studentëve në Republikën e

Maqedonisë

Projektimi, ndërtimi, financimi, mirëmbajtja dhe operimi i infrastrukturës

së Sistemit të Menaxhimit të Integruar të Mbetjeve të Maqedonisë

Perëndimore, për një periudhë prej njëzet e shtatë (27) vjet.

Në planifikim – PPP për autostradën korridori 8 Maqedon

Në tender – projekti i tramvajit për Shkupin me metodën DNFOT

52

SHTOJCA II NË STRATEGJINË PËR ZHVILLIM TË PPP-VE PËR

REPUBLIKËN E KOSOVËS (2014 - 2016)

OPSIONET E FATZHP (Fondi për asistencë teknike në zhvillimin e projekteve)

Në shqyrtimin e një modeli të përshtatshëm ndërkombëtar sipas të cilit do të

modelohet FATZHP, Departamenti i PPP-së ka ekzaminuar tri lloje të modeleve, ato

që zbatohen në Filipine, Indi dhe Kroaci:

Modeli i Filipineve

Me mbështetje të Bankës për zhvillim të Azisë, kohët e fundit Filipinet kanë iniciuar

Fondin për zhvillim dhe monitorim të projekteve (FZHMP) që siguron këshilla teknike

të kualifikuara strategjike dhe qasje në financim për shërbimet këshilluese teknike

dhe të transaksionit nga një panel i firmave të para kualifikuara. FZHMP financohet

bashkërisht nga qeveria dhe donatorët dhe synon rimbursimin e tarifave të

këshilltarit të transaksionit nga ofertuesi fitues në tenderin e PPP-së. Për asistencë

të FZHMP-së, Qendra e Filipineve për PPP-të (organ qendror përkrahës për PPP-të)

kontrakton me këshilltarin e transaksionit (nga një panel i firmave të para

kualifikuara) në emër të autoritetit kontraktues që synon zhvillimin e PPP-së. Nëse

ka një transaksion të suksesshëm, kostoja e transaksionit do të duhej kthyer nga

ofertuesi i suksesshëm plus 10%. Në rast se një transaksion nuk do të ndodhë,

detyrimi i autoritetit kontraktues për të rimbursuar fondin varet nga roli i autoritetit –

nëse transaksioni dështon për arsye jashtë kontrollit të autoritetit, ajo duhet të

paguajë 50% të kostos së shkaktuar. Nëse arsyet për dështimin e transaksionit ishin

brenda kontrollit të autoritetit, ajo është e detyruar të kthejë 100%.

Kështu, modeli i Filipineve është projektuar për të korrigjuar si boshllëkun financiar

Figura 5 – Modeli EZHMP për Filipinet

53

ashtu edhe atë teknik në qeveri. Qendra e PPP-së ofron asistencë strategjike

këshillimore për autoritetet publike, në mënyrë që transaksionet të shqyrtohen në

hollësi dhe të angazhohen këshilltarët e transaksionit në emër të autoriteteve

kontraktuese. Fond është përdorur për të angazhuar këshilla rreth transaksionit dhe

rimbursohet nga transaksionet e suksesshme.

Modeli i Indisë

India ka ngritur një program të ngjashëm të financimit, Fondi për zhvillim të projektit

të infrastrukturës (FZHPI), për transaksione të kualifikuara. FZHPI mbulon koston e

angazhimit të këshilltarëve të jashtëm për të kryer një analizë të para-fizibilitetit, dhe

në varësi të rezultateve, financim shtesë për të angazhuar këshilltarë të

transaksionit, përsëri nga një panel i firmave të para-kualifikuara. Ashtu si FZHMP në

Filipinet, FZHPI financohet bashkërisht nga qeveria dhe donatorët dhe kërkon

rimbursimin e tarifave të transaksionit nga ofertuesi fitues i PPP-së. Megjithatë,

FZHPI ia huazon fondet entitetit publik, i cili pastaj kontrakton drejtpërdrejt me

këshilltarin e transaksionit. Fondi nuk është i lidhur me shërbimin këshillimor

strategjik për autoritetin kontraktues në shqyrtimin e transaksionit. Fondet thjesht

kalojnë nëpërmjet autoritetit kontraktues, i cili angazhon dhe menaxhon konsulentët

dhe këshilltarët e transaksionit. Fondi kërkon rimbursim nga ana e autoritetit

kontraktues me një Premium të suksesit që ndryshon në varësi të llojit të

transaksionit. Kostot e transaksionit mund të mbulohen nga partneri privat.

Prandaj, modeli i Indisë është projektuar për të mbushur një boshllëk të financimit,

por jo një boshllëk teknik. Fondi paguan për një këshilltar i jashtëm për të para-

shqyrtuar transaksionet sa i përket fizibilitetit dhe pastaj për të zhvilluar dhe kryer

transaksionin.

Figura 6– Modeli i FZHPI për Indinë

54

SEI i Kroacisë

Kroacia ka filluar zhvillimin e një qasjeje që ofron shërbime këshillimore strategjike

për të angazhuar këshilltarë të jashtëm të transaksionit, por të cilat nuk përfshijnë një

mekanizëm për ndihmë rreth financimit. Përveç Agjencisë së PPP-së, Kroacia ka

krijuar një organizatë të veçantë jo-fitimprurëse, Qendra për Monitorimin e

Aktiviteteve të Biznesit në Sektorin e Energjisë dhe Investimeve (CIE), për të ofruar

shërbime në zhvillimin e termave të referencës dhe për angazhimin dhe menaxhimin

e këshilltarëve të transaksionit në emër të entitetit kontraktues, por financimi për këto

prokurime vjen nga fondet e buxhetuara të entitetit kontraktues. CIE mban një pjesë

të tarifës si komision për të kompensuar shpenzimet e saj në ofrimin e shërbimeve

profesionale në monitorimin dhe angazhimin e këshilltarëve të transaksionit.

Modeli i Kroacisë nuk është projektuar për të mbushur një boshllëk të financimit, por

më tepër një hendek të ekspertizës teknike. Ajo e siguron atë ekspertizë teknike

përmes një entiteti qeveritar jofitimprurës që mbështet projektet e infrastrukturës për

të angazhuar dhe për të menaxhuar këshilltarët e transaksionit, me këto angazhime

të financuara nga autoritetet kontraktuese

Vlerësimi i modeleve

Në përcaktimin e një të qasjeje të përshtatshme rreth zhvillimin të Fondi për zhvillim

të projektit, Kosova duhet të marrë në konsideratë se çfarë secili model është

projektuar për të përmbushur. Modeli i Filipineve ofron si financim për këshilla

strategjike ashtu edhe financim nga jashtë (përveç fondeve të përvetësuara) për të

mbështetur zhvillimin e transaksionit të PPP-së. Modeli i Indisë ofron fonde, por nuk

është i lidhur me sigurimin e asistencës strategjike këshilluese për autoritetin

kontraktues. Në vend të kësaj, financimi do të përdoret për të kontraktuar me

Figura 7 – Modeli SIE për Kroacinë

55

konsulentë dhe këshilltarë të transaksionit në bazën transaksion për transaksion.

Modeli i Kroacisë siguron një trup të centralizuar të shërbimeve këshillimore

strategjike, por shërbimet e tij për kryerjen e shqyrtimit të marrëveshjes dhe

angazhimin e shërbimeve këshilluese të transaksionit financohen plotësisht nga

autoriteti kontraktues, me anë të fondeve të përvetësuara për buxhetin.