Srt pustakaraja prw 04 suryosaputro

62
EEEID EE Etr trI! Dtr EIII BN En D![ lUn En trrntrlu! m0 EII Etr ThB 'ff HH "H""8 namtr nFEtt|lrlE mnnxlro nlDnm nnn?'lnn lu"h DID uln run Dn I[n mD mn trn ntr nn hm nn lnu tDn trmnlonn nmlnnn trEulllu! un0nnFlo nn mm nm Bmro mtr EIn Em EUD ntr ntr nmqn DD ut!0 nxi NMIDD NDMDtrD NN trNN NN Ell llh nluu nnmnnn nnmF! BIn mlnn ilonn mFprnrn wn nE [u! trur mF lil[ trn nE trtr n'BI Fn tre trlo gltr nn BE Etr rDrn nn nn ruq n!ur!0t-I91 trgl trtsnnEtr Egun4 mBllr0tm nmElln Etr HH Hf, H$ Hfi ffi "Hff" ffi HH ffifi,," trDmn En trm nn |r'lil ntrn hn EEI ffiTFffi#ffiWffiffi mmDn mri nn nn uut nntrmnn rn un Hfl HH trFrtr nnnn IIun Inrn mn InII UUn mm uun nnnlnlurn m& nn run ED EIN MN NUI mEmtn EIl [ul Dnn trn nn DI Dn urE mn nm mn nE nn rBn nn Dm uHr"ffiI Hfi HBr"" Bfl nl[IltrI! run nn rut nn m|! trtr nn nI! nntrDl0 4 trll DE rel 25 lanpalane wlrdt eaklng RABrNrpulI sjcrrnA ngantoe dunugl RABINIPUN JAYADRATA.- Kahlmpufr denlng : F S U R I O S A P U T B 0 lng SrrakErta. tliwit d,fnton : Robo Klh'on. Taryeal :8 Junl 1983. UUOBOtsBBBUtsBtststsBtsts8tsBBtstsBtsOBUBUSUtstsBUBOts8 BIilntnEmmluuruugnmnmnnmr4ln In&mntrmnnmnnrnnmrn rhu rqrnq

description

 

Transcript of Srt pustakaraja prw 04 suryosaputro

EEEID EE EtrtrI! Dtr EIII BNEn D![ lUn Entrrntrlu! m0 EIIEtr ThB 'ffHH "H""8

namtr nFEtt|lrlE mnnxlro nlDnm nnn?'lnnlu"h DID uln run Dn I[n mD mntrn ntr nn hm nn lnu tDntrmnlonn nmlnnn trEulllu! un0nnFlo nnmm nm Bmro mtr EIn EmEUD ntr ntr nmqn DD ut!0 nxiNMIDD NDMDtrD NN trNN NN Ell llh

nluu nnmnnn nnmF! BIn mlnn ilonn mFprnrnwn nE [u! trur mF lil[ trn nE trtr n'BI Fntre trlo gltr nn BE Etr rDrn nn nn ruqn!ur!0t-I91 trgl trtsnnEtr Egun4 mBllr0tm nmEllnEtr HH Hf, H$ Hfi ffi "Hff" ffi HH ffifi,,"trDmn En trm nn |r'lil ntrn hn EEI

ffiTFffi#ffiWffiffi

mmDnmri nnnn uutnntrmnnrn unHfl HH

trFrtr nnnnIIun Inrn mnInII UUn mmuun nnnlnlurnm& nn runED EIN MN NUImEmtn EIl [ul

Dnn trn nn DIDn urEmn nm mn nEnn rBn nn DmuHr"ffiI Hfi HBr"" Bfl

nl[IltrI!run nnrut nnm|! trtrnn nI!nntrDl0 4trll

DE

rel 25 lanpalane wlrdt eaklng RABrNrpulI sjcrrnAngantoe dunugl RABINIPUN JAYADRATA.-

Kahlmpufr denlng : F S U R I O S A P U T B 0lng SrrakErta.

tliwit d,fnton : Robo Klh'on.Taryeal :8 Junl 1983.

UUOBOtsBBBUtsBtststsBtsts8tsBBtstsBtsOBUBUSUtstsBUBOts8BIilntnEmmluuruugnmnmnnmr4ln In&mntrmnnmnnrnnmrn rhu rqrnq

Pindaian ini untuk studi wayang dan tidak diperdagangkan.

Pindaian ini adalah salah satu hasil kegiatan

Konservasi / melestarikan Kepustakaan Wayang terbitan lama.

Kegiatan nir laba / non komersial dari perorangan sukarelawan di persaudaraan masyarakat wayang

Indonesia, dengan cara memindah rekam dari bentuk kepustakaan tercetak di kertas menjadi bentukkepustakaan digital , dengan tujuan :

L. Melestarikan kepustakaan wayang, agar bisa disimpan lebih lama, disimpan lebih ringkas tanpamengurangi isi kepustakaan, penyimpanan dengan cara lebih mudah { tidak memerlukankondisi penyimpanan yang rumit ), memungkinkan dibaca dari jarak jauh / tempat yang

berbeda.2. Persiapan isi ' Perpustakaan Digital Terbuka tentang Wayang ' ( ' Digitized Wayang Open Library

')yang mungkin terwujud di kelak kemudian hari.

3. Memudahkan atau lebih memungkinkan siapapun bisa membaca kepustakaan tersebut.

Nama tulisan : Serat Pustakaraja Purwa iilid t, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, tl ( iilid 10

tidak ada ).Nama penghimpun cerfta : Ki Surysaputro, Surakarta.Yang mengeluarkan ketikan: Ki Suryosaputro [ 8 Mei 1983 l.I Catatan : Ki Suryosaputro terkenaljuga dengan nama Ki Tristuti ]

Foto copy tulisan tersebut diusahakan oleh : Neno Giri, Leuwinagung, Depok Timur, Jawa Barat

Dikonservasi di : Jakarta, pada tanggal : 02 Juli 2011Dikonservasi oleh : Budi Adi Soewirjo, laman Wayangpustaka

Untuk mengetahuijudul kepustakaan lain yang sudah di-konservasi, silakan kunjungi laman

http: //wavangpustaka.wordpress.com , http://wavangpustaka02.wordpress.com atauFacebook : http://www.facebook.com/pases/Wavans-Purwa-Buku/82972905747

Peran serta Anda dalam kegiatan konservasi ini sangat diharapkan.

Untuk ber peran serta dalam kegiatan konservasi buku wayang lama, silakan kunjungi halaman

htt p : l/wava nepusta ka.wo rd p ress. cogl /ko nse rva s i -ke pu sta ka a n-wava nel

Dalang Ki Tristuti Rahmadi Suryosaputro.

Oleh Budi Adi Soewirjo ; admin blog Wayangpustaka, Facebook: Wayang Purwa - Links;Jakarta, 04 Juli 2011,

https: '/www.facebook.com/#!/notes/wavang-nusantara-indonesian-shadow-puppets/dalang-ki-

tristuti-ra h madi-survosa putro/10150369930126L 10

Tulisan ini disusun oleh admin blog Wayangpustaka sebagai seorang penonton wayang kulit, darisudut pandang penonton awam di luar lingkaran pelaku langsung seni pewayangan, ditulis untuksesama penonton wayang kulit, dengan tujuan berbagi bahan pengayaan guna apresiasi yang lebihbaik terhadap pewayangan. Harapan lebihnya, mudah-mudahan, bisa menambah panduan bagipeminat untuk mendapatkan banyak pengayaan lebih banyak, dengan akan disajikan banyak alamattautan sebagai sumber rujukan.

Admin blog Wayangpustaka mulai tertarik, bagi dirinya sendiri, untuk mengetahui lebih banyaktentang Tristuti Rahmadi Suryasaputra setelah menerima dari Neno Giri seorang pecinta wayangkulit bermukim di Leuwinanggung Depok Timur sepuluh bendel foto copy an naskah ketikan ukuranfolio dengan judul " Serat Pustakaraja Purwa " yang dihimpun oleh Suryosaputro, Surakarta. Sepuluhbendel tadi merupakan jilid 1 sampai dengan 9, ditambah jilid 11. Tidak ada foto copy untuk jilid L0.

Foto copy tadi hasil copy dari foto copy juga yang didapat Neno Giri dari daerah Wonogiri, Jawa

Tengah.

20o9Dari catatan lama bertanggal 08 Oktober 2A++ yaitu berita dari koran Solopos tentang meninggalnyadalang Ki Tristuti Rahmadi Suryasaputra serta Obituari yang ditulis oleh Kitsie Emerson, ada hal yangmenarik bahwa Ki Purbo Asmoro melakukan penelitian terhadap karya tulis / naskah Ki TristutiRahmadi Suryasaputra serta pengaruhnya sebagai bahan thesis untuk mendapatkan gelar MagisterHumaniora.htt ps : //www.fa ce boo k. co m /pa ges /Wava ng- N usa nta ra - I n d o n es i a n -S h a d ow-Puppets /L71041283735#! hotes/wavans-purwa-links/08-nop-puianega-pedalansan-ki-tristuti-rach m ad i-su rvosa putro-wafat/l73895586085

Mengapa Ki Purbo Asmoro berminat untuk meneliti Naskah Tristuti Rahmadi Suryasaputra ?

Foto dari blog Melissa Alarez (seorang wanita asing yang meminati wayang kulit Jawa) 18 Juli 2008http://castineshadowsindonesia.blosspot.com/2008/07 /pak-tristuti-rahmadi-survosaputro.html

Penelusuran pertama dilakukan terhadap thesis tersebut dan didapatkan bahan pengayaan

mengenai Tristuti Rahmadi Suryasaputra sebagai berikut :

http: //i-l ib. uem.ac. idli urnal/detail. php?data ld=399

Thesis tersebut berjudul " Kehadiran Naskah Pedalangan Karya Tristuti Rahmadi Suryasaputra DalamPertunjukan Wayang Kulit Gaya Surakarta ', UGM 2004, penelitian disusun dan dilaksanakan PurboAsmoro ( Sekolah Tinggi Seni lndonesia di Surakarta ) dan Soetarno ( lnstitut Seni Indonesia diYogyakarta ).

Thesis untuk mencapai gelar Magister Humaniora pada Program Studi Pengkajian Seni Pertunjukandan Seni Rupa, Sekolah Pascasarjana Universitas Gadjah Mada, Yogyakarta.

Abstractnya termuat di jurnal Humanika, 18(3), Juli 2005 dan file format PDF nya bisa diunduh di :

http://www.4shared.com/document/b6NqpO25/Abstract Thesis Ki Purbo Asmor.html

Penelitian ini memusatkan perhatian pada sejumlah permasalahan sebagai berikut :

1. Mengapa naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi Suryasaputra banyak digunakan para

dalang penganut pakeliran gaya Surakarta?2. Bagaimana cara dalang menyikapi naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi

Suryasaputra ?

3. Bagaimana dampak kehadiran naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi Suryasaputra dikalangan pedalangan ?

4. Bagaimana aspek tekstual-kontekstual naskah pedalangan susunan Tristuti RahmadiSuryasaputra ?

Di dalam abstract tersebut juga dijelaskan latar belakang kehidupan Tristuti Rahmadi Suryasaputrapada ' masa jaya' nya sebagai dalang sebelum terjadi peristiwa G30S. Dan sedikit uraian mengenairnasa penahanan Tristuti Rahmadi Suryasaputra di Jakarta dan Pulau Buru.(#) Kemudian kehidupankesenian / pedalangan Tristuti Rahmadi Suryasaputra setelah kembali dari Pulau Buru terutama pada

masa Tristuti Rahmadi Suryasaputra produktif menghasilkan karya tulis pedalangan. Dengan rincidijelaskan tentang bermacam karya tulis pedalangan yang dihasilkan Tristuti Rahmadi Suryasaputra.

(#) Kalimat yang menarik berkaitan dengan penahanan di Pulau Buru :

..... " Penderitaan Tristuti Rahmadi Suryasaputra selama 14 tahun di pengasingan (Pulau Buru)sebagai tahanan politik di era Orde Baru, juga merupakan tempaan baginya yang dapat memacukreativitas demi mempertahankan kelangsungan hidup. Oleh karena itu, tidak mengherankan jikateks-teks wacana pakeliran susunannya mempunyai ciri khas dan betul-betul mampu menyentuhrasa hayatan ". .....(Humanika halaman3T4l

Di tengah hutan belantara Pulau Buru inilah Tristuti Rahmadi Suryasaputra banyak mendapatinspirasi tentang sanggit pakeliran ". .....(Humanika halaman 370)

Selanjutnya, berikut ini Admin blog Wayangpustakaberkaitan dengan " Serat Pustakaraja Punrua " yang

Suryasaputra , termuat pada Humanika halaman 377dari Admin untuk lebih memudahkan pengertian I :

ingin mengutip abstrast hanya hal-hal yangdihimpun dan diketik oleh Tristuti Rahmadi

I dengan sedikit suntingan tata letak kalimat

" Tristuti, sejak tanggal 12 Mei sampai dengan tanggal 27 Juni 1983, juga mernbukukan lakon-lakonwayang purwa dan madya dalam bentuk kerangka lakon ( Jawa: balungan lakon ), diberijudul " Serat

Pustaka Raja Purwa (Sampun Kadhapuk Balungan Lakofrl", yang dikelompokkan dalam sebelas jilid( lihat catatan kaki nomor 8 di bawah ).

Jifid lberisi 22 kerangka lakon, mulai dari lakon LahireGuru sampai dengan Amitaya.Jilid lf berisi 30 kerangka lakon, mulai dari lakon Rukmawotf sampai dengan Rabine Kitoko.

Jilidllf berisi 28kerangkalakon,mulai dari lakon RabineSakri sampai dengan PandhuTuwuh.Jilid lV berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Rabine Sucitro sampai dengan Robine Joyadrata.

Jilid V berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Bondhon Paksa Jandhu sampai dengan

Gondawardoya.Jilid Vl berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Somadinalo sampai dengan mBangun Candhi

Gadomadana.Jilid Vf l berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Bratayudo Seta Gugur sampai dengan Sudarsona

Kethok.Jilid Vlll berisi 23 kerangka lakon, mulai dari lakon RobineYudayaka sampai dengan Patine

Anglingkusumo (lakon wayang madyal.Jilid lX berisi 22 kerangka lakon, mulai dari lakon Raji Pomosa Rabi Putri Banyuwangi sampai dengan

Patine Danesworo (lakon wayang madya).

Jilid X berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Rabine Jotimurti sampai dengan Lahire Rahwana

(seri lokapolo).Jilid Xl berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Patine Mahesosura sampai dengan Prabine

Kunthibojo (seri Ramayono). "

(catotan kaki nomor 8) ;

Menurut Tristuti, kerangka lakon tersebut merupakan versi pedalangan Ngasinan (Klaten), sehingga

urutan adegannya ( kadang-kadang juga nama-nama tokoh wayangnya ) berbeda dengan " Serat

Pustaka Raja Purwa " tulisan R. Ng. Ranggawarsita dan " Serat Padhalangan Ringgit Purwa " susunan

K.G.P.A.A. Mangkunagara Vll, yang merupakan pakem pedalangan versi keraton.

Admin blog Wayangpustoka :Catatan kaki nomor 8 ini penting diketahui oleh pembaca blog Wayangpustaka yang mengunduh filedigital konservasi serta membaca naskahnya Ki Tristuti Rahmadi Suryosaputro ; supaya tidak perlu

bingung membaca isi naskah itu jika sebelumnya sudah pernah membaca naskah lain karya R.Ng.

Ranggawarsita dan K.G.P.A.A. Mangkunagara Vll

http://wavangpustaka02.wordpress.com/2011/07103/serat-padhalansan-rineeit-purwa-kgpaa-mangkunegara-vii/

lnilah beragam khasonah kepustakaon woyang Jawa.

I tulisan tentang topik keragaman khasanah kepustakaan wayang bisa dibaca di

https: / 'www.facebook.com /home.php#!/notes/wavang-nusantara-indonesian-shadow-

puppets/beraeam-khasanah-kepustakaan-wavang-nusantara/10150346064996110 l

Blog Wayangpustaka akan meg-konservasi ketikan " Serat Pustakaraja Purwa " tersebut dan

menampilkan bertahap ringkasan isi masing-masing jilid di blog Wayangpustaka I

http:'/wavanspustaka.wordpress.com ], sebagai salah satu kegiatan menuju ke Perpustakaan

Terbuka Wayang Digital.

Nantinya file digital konservasi akan berukuran A4. Foto copy ukuran folio tadi difoto copy perkecil

menjadi ukuran A4. Hal ini disesuaikan dengan kemarnpuan alat pemindai yang ada.

Dari penelusuran di dunia maya, banyak diketahui tentang Ki Tristuti Rahmadi Suryosaputro ; selama

di tahanan Pulau Buru maupun sesudahnya. Admin blog Wayangpustaka akan mencoba menulislanjutan dari tulisan ini.

Jakarta, 04 Juli ZOLL

Karya tulis Ki Tristuti Rahmadi Suryasaputrasekembalinya dari Pulau Buru akhir tahun 1979 sampai dengan 2OOZ ( masa thesis Purbo Asmoromulai disusun )

Data disusun oleh : Budi Adi Soewirjo - laman http://wavangpustaka02.wordpress.comJakarta,0T Juli 20LL.

Semua bahan untuk menyusun data terurut waktu / kronologis di bawah ini adalah dari abstrakthesis Magister Humaniaora Purbo Asmoro di Universitas Gadjah Mada Yogyakarta tahun 2004berjudul " Kehadiran Naskah Pedalangan Karya Tristuti Rahmadi Suryasaputra Dalam PertunjukanWayang Kulit Gaya Surakarta ". Namun di sini data diolah dan disajikan terurut waktu. Terbentukdata mentah daftar karya tulis Ki Tristuti Rahmadi Suryasaputra yang barangkali bisa dimanfaatkansebagai bahan pengayaan para pengapresiasi wayang ; dan barangkali bisa diolah lebih lanjut olehpeminat atau peneliti lain.

Mengapa saya merangkai data sehingga terbentuk data mentah ini ?

Landasan nya sama dengan ketika saya mengumpulkan data kepustakaan, meng-annotasi, meng-klasifikasi serta menyajikannya dalam bentuk buku " Kepustakaan Wayang Purwa (Jawa). TerbitanIndonesia antara tahun 19a8 s/d 1995 " yang sudah diterbitkan tahun 1995 dengan sponsorSenawangi dan KITLV Belanda. Landasannya adalah keingintahuan pribadi, keinginanmendokumentasi, kei ngi nan berbagi ba ha n pengayaa n pengetah ua n waya ng.

Di era digital dan internet landasan tersebut bertambah dengan keinginan - sebatas kemampuan -untuk mengkonservasi ke dalam format digital ; "berbagi baca" dengan pengapresiasi wayang laindengan memperhatikan rambu UU HAKI Indonesia ; persiapan isi dari Perpustakaan Terbuka WayangDigital yang bisa dimasuki dibaca oleh siapa saja, dari mana saja, kapan saja.

Di bawah ini daftar terurut waktu karya tulis Ki Tristuti Rahmadi Suryasaputra - sebatas data yangada di abstrak thesis Purbo Asmoro. Sekiranya ada Pembaca yang mengetahui atau bahkanmempunyai karya tulis atau foto copy karya tuli lain yang belum tersebut di bawah ini , sudilah"berbagi pengetahuan" ; sehingga makin banyak khasanah karya tulis yang tertelusuri,terdokumentasi, terkonservasi u ntuk kepentinga n jagad pewaya nga n kita.

Daftar terurut waktu karya tulis :

Antara tanggal 12 Mei sampai dengan tanggal 27 Juni 1983, menuliskan I bahasa Tristuti : kahimpundening I lakon-lakon wayang purwa dan madya dalam bentuk kerangka lakon (Jawa: balungan lakon

), diberi judul " Serat Pustaka Raja Purwa ( Sampun Kadhapuk Balungan Lakon | ", yang

dikelompokkan dalam sebelas jilid ( lihat catatan kaki nomor 8 di bawah ).

Jilid lberisi 22 kerangka lakon, mulai dari lakon LahireGuru sampai dengan Amitaya.Jilid lf berisi 30 kerangka lakon, mulai dari lakon Rukmawoti sampai dengan Rabine Kitoka.Jilid llf berisi 28 kerangka lakon, mulai dari lakon Rabine Sakrisampai dengan PandhuTuwuh.Jifid lV berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Rabine Sucitra sampai dengan Rabine Jayadrata.Jilid V berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Bondhan Paksa Jandhu sampai denganGandawordaya.

Jilid Vl berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Somadinala sampai dengan mBangun CandhiGodamodana.Jilid Vll berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Brotayuda Seta Gugur sampai dengan SudarsanaKethok.Jifid Vlll berisi 23 kerangka lakon, mulai dari lakon RabineYudayaka sampai dengan PatineAnglingkusumo (lakon wayang madyal.Jifid fX berisi 22 kerangka lakon, mulai dari lakon Raji Pomaso Robi Putri Banyuwangi sampai denganPatine Doneswaro (lakon wayang madya).

Jilid X berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Rabine Jotimurti sampai dengan Lahire Rohwana(seri Lokapala).Jilid Xl berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Patine Mohesasura sampai dengan ProbineKunthibojo (seri Ramayana). "

(catatan koki nomor 8):Menurut Tristuti, kerangka lakon tersebut merupakan versi pedalangan Ngasinan (Klaten), sehingga

urutan adegannya ( kadang-kadang juga nama-nama tokoh wayangnya ) berbeda dengan " Serat

Pustaka Raja Purwa " tulisan R. Ng. Ranggawarsita dan " Serat Padhalangan Ringgit Purwa " susunan

K.G.P.A.A. Mangkunagara Vll, yang merupakan pakem pedalangan versi keraton.

Antara 17 Agustus 1983 sampai dengan 12 Oktober 1983 menulis naskah janturan yang akhirnyamenjadi satu buku yang diberi judul Janturan Wayang Purwa dengan kronogram Kagunan DhalangHangesthi Gusti, terdiri dari 52 macam teks janturan dan / atau pocapan yang siap pakai, antara lain: janturan jejer Astina Ptabu Parikesit, Dhayohan Sabrang, janturan Gapuran, janturan KeputrenPurwacarita, janturan Keputren Mandura Dewi Kunthi, janturan Keputren Pancala Wara Srikandhi,janturan Keputren Astina Dewi Banowati, janturan candrane Raden Dursasana, pocapan Kreta

Jaladara, pocapan Gajah Puspadenta, janturan Karang Kadhempel, pocapan Madya Ratri, pocapan

Gara-gara, dan pocapan Gagat Enjang. Naskah janturan itu semula hanya digunakan oleh AnomSoeroto, Manteb Soedharsono, Sukasna Mudhacarita, dan Purbo Asmoro, akan tetapi selanjutnyaberkembang luas di kalangan para dalang, baik diperbanyak oleh Tristuti maupun disebarluaskanpara dalang bersangkutan tanpa sepengetahuannya.

Tahun 1983 data naskah tersebut :

Judul "Janturan Wayang Purwa." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1983.

Tahun 1985 Data naskah :

Judul "Lahire Harjunasasra." Naskah ketikan, tidak diterbitkan., 1985

Tahun t987 menyusun naskah pakeliran lengkap 12 episode serial tokoh Bima untuk Ki MantebSoedharsono. Pakeliran satu tahun I satu bulan satu episode ] di Bentara Budaya Jakarta atasprakarsa Yayasan Rara Wilis dan Harian Suara Karya. Duabelas episode tokoh Bima susunan Tristuti :

Bima Bungkus, Bale Sigala-gala, Gandamana Sayembara, Babad Wana Marta, Dewaruci, Sesaji Raja

Suya, Pandhawa Dhadhu, Wirathaparwa, Kresna Gugah, Kresna Duta, Rubuhan (Duryudana Gugur),dan Pandhawa Muksa.

Tahun 1987, data 3 naskah lain :

Judul : "Lampahan Babad Wana Marta," naskah ketikan, tidak diterbitkan,t9STJudul : "Lampahan Sasaji Raja Suya," naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1.987

Judul : "Lampahan Wirathaparwa," naskah ketikan, tidak diterbitkan., 1987

Tahun 1988, data naskah

Judul : "Lampahan Samba Sebit." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1988

Tahun 1993 menyusun naskah pakeliran serial Bharatayuda untuk Ki Manteb Soedharsono.

Pakeliran satu tahun I satu bulan satu episode ] di Bentara Budaya Jakarta atas prakarsa Yayasan

Rara Wilis dan Harian Suara Karya. Kegiatan acara ini seperti yang sudah dilaksanakan tahun 1987.

Sembilan lakon serial Bharatayuda susunan Tristuti : Bisma Gugur, Ranjapan (Abimanyu Gugur),

Suluhan (Gathutkaca Gugur), Tigas/Timpalan (Burisrawa Lena), Jambakan (Dursasana Lena, DrunaGugur), Salya Gugur, Brubuh (Sangkuni, Duryudana Gugur), Aswatama Nglandhak, dan ParikesitJu'meneng Nata.

Tahun 1993 menyusun naskah Janturan Jilid ll, dengan kronogram Cahyaning Kusuma HambangunPraja. Buku ini berisi 24 macam janturan, 2 macam pocapan, 3 macam ginem, dan 30 tembangsinopsis lakon wayang.

Data naskah tersebut :

Judul : "Janturan jilid ll." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1993

Data naskah lain :

Judul : "Lampahan Kresna Duta." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, L993

Tahun L994 menyusun naskah pakeliran Banjaran Karna untuk Manteb Soedharsono.

Tahun 1994 menyusun naskah pakeliran Anggada Balik untuk Ki Purbo Asmoro.

Tahun 1995 menyusun naskah pakeliran Banjaran Baladewa untuk Manteb Soedharsono.

Tahun 1995 menyusun naskah pakeliran Banjaran Rahwana untuk Manteb Soedharsono.

Tahun 1995 menyusun naskah pakeliran Sumantri Ngenger untuk Ki Purbo Asmoro (dipentaskanpada Festival Greget Dalang)

Tahun t997 menyusun naskah pakeliran Wahyu Darma untuk Ki Purbo Asmoro (dipentaskan diPondok Tingal Borobudur)

Tahun 1998 menyusun naskah pakeliran (bersarna Sumanto) Rama Tambak untuk MantebSoedharsono.

Tahun 1998 menyusun naskah pakeliran padat lakon Pikukuhan untuk Manteb Soedharsono.

Tahun 1998 menyusun naskah pakeliran Alap-alapan Sukeksi untuk Ki Purbo Asmoro (dipentaskan diJakarta dan forum Rebo Legen). Judul lakon diganti oleh Purbo Asmoro menjadi Melik NggendhongLali. Sanggit pakeliran ini banyak mengalami perubahan, dipadukan dengan sanggit pakeliran padatlakon Alap-alapan Sukeksi karya Sumanto (1980).

Tahun 1999 menyusun naskah pakeliran padat lakon Srikhandi Gugat untuk Manteb Soedarsono.

Tahun 1999 menyusun naskah pakeliran Bimasuci untuk Ki Warseno Slenk (dipentaskan di lAlNSunan Kalijaga Semarang)

Tahun 2000 menyusun naskah pakeliran Babad Wana Marta untuk Muhammad Pamungkas prasetyoBayuaji (dipentaskan untuk ulang tahun Rebo Legen)

*** Akhir daftar.

-1-

d*HH ffi3"h ffi ffiH,HH ffi"'"nnllnnn nDnDn Dn Iu nmn nnnnBST BH $$ Hfr NS B$ Bfr Hf,IID [D DDNn! nI[ DlI DII DNXIDDN

nn nnnnnnD!!nnHninn DnHN HMtrn nm

DNtrDNN EDnuHfrnnn!

IINEN

I. NAGART PAN.CALA.

Prabu $rgand^a lngglh Gandabayu nyang patlh Adlrql a. Rernbqg r - Ingka'gputna sekarlng ke.thaton Doul Gandauatl kalanar para rqla 1000 nrgarl, na'gka

Radyan Gandanana nenbe nggeguru ffsang Balru. Petlh AdlraJa lCnen nueul, Ban-

dlka nunten budh&l. Sang Nata }undirr ngadhaton ptnapag ganra pranesnarl Dovt

Gandareolr nu\ya buJa'ta.

II. .

Itruang Bayu nyang kang putra elesa Ra{yan Gandananar tngkagg nedheng -kaveJq''g I 1. AJl BAI{ttlNO BANDAIIASA. 2, T|UNGKAL BE{ER. 3. PAI{GNUm-A}tIlts

(n].auag pangantol-anto1) n 4. aJl PaNGoAt{DlN. ifuanya lebdae Gandanana nuntnn

pa.ult uarrgeul orlog Pancnla.

Eyvarg Baytr nl.nba] { fngkartg putra gisya GAIAII SEflDA$DA lan }|ACAN BIl.{4

}{UKA (gabat, Pa-lguna), kadharnrhan nJaJal kagektenl.B Gandanana. Ga.Ja.b nacan -sandika gya pargkat. PEUN$ CAGAT ; - GaJah lan EacaD nggodha Qandanana, te-nah dados prang, nangtry Sotubanda lan Blnan'ka kanon. Nunten praoala larnun

kaufue denlng {yuang Bayu kl.nen nyobl kaeekten.

Kasaru gosaJr{pun patlh AdiraJal natrr bl}th Raden Gandstnsna ketl.nbalan

lun&r denlng kaDg rana Prabu Gandabaytr. Nunten eanl hrndur.CANDHAKN 3 - Ing Pancale, Prabu G,*arUuV,t nanpl oonanlpun kang Futra Raden

Gandapana lan patlb AdlraJa. Egpbgg 3 - Sang Nata dhavub nrLug Oandanana kl-nen ngadegakon sayeubera. Gandanana sagabr BVa tu+ lng blabar kawat.

III. NAGARI ASTINA.

Pratm Pandhr nyang putra Ngateenaruta atnal i Prabrr Drrpara t akaslh 8g,

{Van $rcltra, d&lah Senar Gareng Petmk. Repbag : - $rcltra oa,npun langu gtt-

ulta nrtng Pratnt Pandtnr, pranlla nedya kapalakrapaliaken pikantuk putri Pencg

La Denl Gandavatlp nglrao pantee ngupaya einrantng pusaka Aetlrla kalcalth tng

gih punlka Pulanggonl lan Kalanadbdh. Gya bsbld'halan.

CANDHAKA}I. : - IDg tongah yana uonten eatrJ.ya Lal lh nerrggih Raden Pulanggent

ny4ng Kalanadhah, dlya-dlnlya. Plrlanggenl ngaJak nulih nring Aotlnar Kalsna-

dhah nboten purun tenah dadoa P$E,AN9-$SA8. Kagaru praptenlra Prabl Pandlnrr-

nglepael Jenpar!ry, aatrlya kal1b badbar dadoa dbrnung hrlanggenl, Lan Kala'rg

dhah, nanglng earL kontal teblh. Prabu Pandhr, Eadeu $rcltra nyang panakauan

nututl.IV. NAGARI P -R I N G C O N D A N I

uB nnnu nntrDTIEID!u[Eltnlll!ru l[nn

Pratru Ka18 Ranbaka lngglh tcenboko nlang kang garl|a Devt Retna Pudyae-

-2-

rv. NAGART P R I II O G.O N D A N I .

Prabu KaLa nsnbaJca Lnggih lbenbob llya4g kang ganra Doul Retoa hrdyae

6rtd J.rreelh Dqrll Mql€,relh. Bg4hgg : - Bab lngkang putra kang nlyos tlgar figlh puntka Dttye Arlnba, Devl Arlnbl Uruin Dltya Prabakesa lansa.b nang5.o. l":

trrnrt sa[gsltdng batbara, Sang Nata kinen ngupaya pusakanlrg Prabu Pandhu -varrrl curlge lngkarrg efu:na eaiclng preJa Astlnar nlnarrgka Jalaran aaged keu-

paL klayan trah AstJ.na. Sang Prabu tleanboko rya bldbal anggegana. Uasana u4

lge lronten curLga kalth sall tanrng, Sang Nata nyaut curLga uau rtanglng na-

nung kengtng eatunggel lngglh punlks Kalanadhah. Dene fulaDggeul kasaut na-

den Srcltre. llasana da&s poraxgr Prahr lbeuboko ngoncadl.' I

V. NAGARI PANCALA.

Prabu fuganda (CanAaUayu), nalnpl eovanlpun Prabrr Pandtnr nyang Raden q

cltra ne{ya pupu sayenbara prang, naLa.}craDakaken-Raden $rcltre. Nunten saxni

ngerralt lng palaganl $rcltra tandblng Gandanana. $rcitre kasoran.

Nunton Prabu Pandlar EqleDg lng glanggang, Gandanana karon. Garrdanana -guget nring Wva''g Bayr, dene kaeoran nggenya pancakera. I$uang Bayu nu\ya -nltle nrlng 0andananar Perang klayan Pandtar nallh. PrabLr Pandhu kesoran.

Prabrr Pandh"r laJeng gugat dhateng Wuang KsraJayar deae apes Jurltlpuntenah lVuang lhpaJaya nitlo ur:lng Pandhrr perang na]{h. Gande'ana krnenplt -dent-ng Prabu Pandhu, rfvang Bayu oncadl Gandanana tobat nunton teluk, sattarnasrahokou kang nba\nr Dovl Qandanatt dhateng Prabu Pandhr.

Radeu $rcttra nunton kadbaupaken klayan Deld Gandewat^l, dene Radon Ga13

danana uagrahaken nagarl Pancala dhateng kang ra.na Prabru $rgandar sabab pan-

J enenganlpun ne{ya guylta Prabu Pandhr lng Astine. Ingknng punj-ka, Prabu Gag

dabaytr nunten nlsudbn ltaden Sucttra Juneneng Prabu Anon lng Pancala.

TANc.EL - KJIQ__N.B Junl 1983.

82.

H^ffiH h"H ilfuHffinrnrrnn Dn nB HH' HH nH"'ff' m ffi ffi HH nHT_HH"ffi ffi H$ m'gm $ff

'eE EE'E- &r EF E'',nsu

HffiF Hfi,,fiff ffi ffi Bfl,,F HH'f;ff, B$*ffi "fr"ffi HH Hnidfi':!:r,,'

I. NAGARI ASTINA.

Prabu Pandhu nya4g kaDg raka Narpatl Dheetarastra, patlh Gandarnana,

patlh Andalravana. BggbgB : - Bebagan Sang Ibt{t Ktrnttrl arrggardpun nggarblnl

durugt nangsa, nalah oirna, nanglqg lal eng vangoul nq] { tL Sareng klayan Devi

Gendarl i-ugglh eanpun 4Egarbtnl, nangtng nboton nate gfulla.

-3-

Kaean eouanlpun uhrsan gakj.ng Pr{-nggondanl patlh Kala Uabg{nr, nafurblIlh kautus denlng Prabu Kala Ranbaka lngglh lbenboko kLnen ngB,turl rarnrhPrabu Pan,lrnr nrl.g PrLrggonda'l r kanthL afur uanaul Ssng Prabu Pandhr k-apg

reng rarmh nr{.g nagarl PrlRggondaldr nedya kaaturan reroba penf-neni rajapenl upatengganlng kadbaton.

Drpt kaalangu vlgatos{ng kargar patd.h Maha(W natur nboten nangertogr-eanalLka Patdh Gandanara nurllg, DLtya Mahadyu kalarak nedal f.ng qJarrlr qg

dpe--p.elggg-aagBl. Patlh Mabadyu kaeoranr Eya lunaJax rrangsul ror{.9 Prtngggndanl.

II. PERTAPAN SAPTA ANGA.Begavan Abyaoa nanpl eouanlpun kang putra ragl1 lla:rya Prabu Uldra tg

v1n Senar Garmg Pett.ttk,, Renbag : - Sang Widura nyarauedekaken knng nba$pDeri Kuntht Dggenya nggarblnl tensah sirrra, nuntou vangou1 nallh. Salrg tn-lcr dharub, blLth 1ng tenbe J abalg bayi ruJud aneh, gart'a agong 1a1 slst'anl-pun dhateng Jagad roJar ngungkutt oapadhanlng tJ,ta.h. lfusnya parar Sang $tt-

dura parult nundur oapanakavane. Dene Bogavan Abyasa ugl nunten tedhak dha-teng Astlna.

PERANG SEKA4 : - Ucr{ya rasekea Prlnggondar"{ nt egal larpa}|ry Raden Ignavldurar teuab dadog pe,uca"kara. Donaua eanL kaeoran keplayu.-

III. KAffiI{AI{GAI{ S U R O L O Y O .

Hyvang Gunr Byang Narada. Rembqg 3 - GaJ ah Sena lngkang dipfm donbani

ttntang Bayur tsnseh nJarag nbalela nrlng furalaya. Igvang Gtrnr gya utusanpara putra Jawata klneu nyopeng Bayu lan gaJal Sena. Sandlka gy"'p"ngkat.-CAIIDHAIA{ r - Ing Arga Mamta, Wrlang Bayu nyang GaJ ah Sena. RenbFe : - GB

J ah Sena nyuuun dlpun nrlnanl r r€Benya naglh J anJ lnlptrn Batbari Una tunlnSuang hdral naltka hlnen ngabdl nlnangka llrrurtpun GaJah Herauanal kaca-riyos nedya glnanJar suarga gaderenglpun peJah.

tVvang Bayu sagah sablyantul eabab saJatlne Gajah Sona punlka putre{pun }$uang Bayu r nalJ.ka llVue"g Bayu unlnga lngkang nbalyu Derrl Ssagayanp -gamanipun Svang Sanbur kanantpun Bayu rentah dados gaJah Sena puni.ka.

Ka4rnske ranrhnya para dewal drpi Calah Sena kadalgu apa oababe datan pu-nrn eoba, natrr btlth Batharl Urna lan lVva''g Drdra eldra tng JanJl. Tenah

dadoe peraDg, deua-deua kasorrhoNunten Bathari Urna rarnrh, psrlxg dharnrh dhateng CaJ eh Sena blllh rnrs

clnadbalg Bvarga vonton ing putranlpun Prabu Pandhnr. IVvang Bayn nlaruJrrklGaja} Sena trirnahl nu\ya kakanthl sovan nr{ng Karang Kaendran.

IV. NAGART P R.I N GJi O N DJ N I .

Prabu Kala Ranbata tngglb Trenboko nyaDg ke.B galnla Delri Malarsth l lgglb Retna hr{yastutl kary nuJu nggarblnl. Rembag: 3 - Bab uedha (hrku) kra-ton tllaranlpun lngkang eyang eavargl Prabu Kuranba, lngkang nyebatakeu bltth BABAGAN NGUUT PATI' lan RUIIATLNO RASEKSA lcl.nen ngupaya NcEil.{U SASTRA -

-4-

JNDRA IIAIIIMNGRAT, t ngkang dununnng dsrah Saptanga tngkang Juneneng nareg

dra. Pranlla Sang Prabu Bgaro&-arsa usFgsultpun uhrgan nengglh patd.h Kala-Ma.hadyu.

Kafungka sovcrlptra patth Mahadytt nefur btlih Prabu Pandhr daten kersarasub urlng Pr{.nggon$dr naLah da&s prat€. Prabu Trfnboko nurlngr gya btr.rhal nrLng Astlna nganthl vadya raseksa.

V. NAGART ASTTNA.Prabu Pandhu nanpl rauuhDya para rqlar Prabu KunthlboJa lng Mandurar-

Prabu Mandrapatl tng Mandaraka, Prabu Klgtawa tng PlaoaJenar, fuu1n kang -rana Bgn. Abyaaa parlng unlnga blIlh lngkang putra Jabang bayi lng tenbe -aneh kahanane. Kaea"ru Desl Kunttd babaran nljlI B U N G K II S . Begauan -Abyasa ngaeta nuettrlka Kravqngr Jroning bunglaro anung katlngal Lsl, tlrta -lngkutg eakalanglung uenlng. Sana'l{ka Pratm Pandlu runaos wlrang, Nrurten -dhamrh dhateng patlh Gandapana, bungkus klnen nbucal nrd.ng uana Setre Gan-

da Haytt. Gandanana sandlka rya pangket.

Kagartr sovanipun Prebu lbenboko tansah ngrerope nyuurn ngel.nu Sastra-Jondra Hayunlngrat, ear'Ld ngandharalcen dhanrhnya kang eyang Prabrr Kuranbaavarglr bab pangntuatl-ng yakea. Ingkang ptrnlka Prabu lbenboko r\yuvun ne{yapunrrlta. ;

KaearLta, Prabu Parrdhu sups adlllng ratr, nunten nLslk sastra Jendra-hayunlngrat dhateng Trenbokor 'tomah andadosalcen gara-gara. IVrar,€ Nerada -rarnth nganthl para deval andharlahaken bebendunlng lVsang Gunr dfuteng pra-bu Pandhu nggonya kunausnl neJ arrg Sastra Jendra. i

Begaua! Abyasa nyuuunaken pangapunten, labet nenbe kalepatan seplsan,santl ngatJ-ngalaken lalabetanlpun para leluhur dhateng Kabyuangan $na.laya

Itnrang Narada nturten oarenbag klayan para deual tena.b sanl nupakatl,ngleresa.ken Begauan Abyaea. IVvang Narada nunten partng papacuhr Ddrrandl -ngantos Panrttnr nerak alxgger-argger nallh, nedya kasl-kea. Sang Nata Bagahr-nunten para J avata sanl lundur.

Kafuagka parrga.nuklng uadya rasokga Prlnggondanl, rnargl gadha^h pangln-ten nanayl lngkang gUetl Prabu lbenboko seda, laJeng dados prang anuk-anq!atl. nBoten dallglt Prabu Treubob ngatlngal, tenah vadya raseksa Prlnggonda-nl l:tllh nepsunlpun, laJeng eaxnl eeleh dedanel. .

gl N c E B _- KAYONI Jturt 1983.

nnnnnnnnnnDmnnnnnnnnntrnnnnl!urDllllIrBnu[un

5-

IENNnn nDmtr DnIITIIEDENnn nunn Ennn nn

IIIE

HHnnIll[n!!!ll!83.

- HHDrSn Hf,ntDnnnn Dn n!! ntrnn DnntrD nmnEnnn BEn Dulmn nnDu Ilt!nn nn nBtr nnllllllll!

ffiffirfi-ffiHffiHfi'ffiffiffiffiTfl"ffi

Prabu Pandhudeuanatal patlh Gandananar patlh Andakavana. 4enbaq : -

Ingkang raka Narpatl Dheetanagara ne{ra nylrant kang g&rva O""l Gendarl. -Ngnten Lnglcang rayt Raden Yananl&rra kaufug sovan nrl-ng Pertapan Te'lkandha

ngaturl ranrh karg panan Malrarsl Blena' Ilarya t{ldura eandlka gya Pangkat.

Sang Nata lun&rr ngadhaton plnapag lngkang garsa kangJ eng ratu Denl -Kunthl lan lladrj-n.

II. UAGART PARANO OARBA.

RaJa yakoa Pratu Kala Yerd^atl nyang rayl Dltya Kala l{ardul patlh KR'la

Garba. Renbap : - Sang Nata kagnararr Devl Gendar{., nlle gya J engkar plyan-

bak nedya kacldra. Patlb 4a1a Garba nguntabaken. PERANG GAGAI, 3 - Raseksa

Paranggarba k.Fapag uadya Aetlnar dadog pancakaral Denava kaeoran, gye nag

J lng uana.

III. SI{ARCA PAITCRANruNN TAHAI{GG{N1IINGA}I

Prabu Daaakunara, nyang kang putra Raden Begaouboa, lH.slrah, TrlkayaNarantaka, Denantaka, Trlvaneh. Egtsbgg 3 - SaDB Nata nesra nunuraken kuna-

ra dhateng putra Dhest€raatra lngkang dereng Iatdr. Gya tedhak nganthl D[-tya trlnurda, nyang Kal.a Dgoanal

IV. PARTAPA}I' T A L K A N D H A .

Maharel t{ara Blsna uanpl sovanlpun Braluana,saklng Tanah Ke}lng Bega-

van ToJalaktr nyaDg putra kaka'lLh Banbang TeJaoabdva 1an TeJa slrara. Relbee

Seng l,llku da] ah putru nodya suwlta nrlng Aotdna, nyusun kalantarakon Sang-

Blsna.

Kahrngka eouanlpun Flarya tJldura nyang Senar Gareng Petntkr ngaturl -lngkang panaD Mabarsl l,lare Blsna kaparenga rarnrh nrJ.ng GaJah Oya ngestreni

ngg€nya lngkang raka Dhestarastra ne{ya nylranl gsruao Rest Blsna eagahr

gya gant pangkat, Bgv. TeJ aLa'ku dal'ah Pare putra kakanthllPERAI{G SH(AR : - Wadya raseksa Paranggarba nbegal Raden l.IL&rral tenab

dadoe pancakarar denaua sanl p.oJalt.

CAIIDHAKAI{ : - Ing Karang Kaendran, lVuang Endra nimball kalangenanlra Pek-

el Satauara kinen nrenggalangl Dagasuloa nggenya nedya sala.h gaue dhg

tong putra Dheetarastra. Satavara sandlka gya budhal.

Kacadta : - ID€ gegana, Satasara plnangglh Dasakunara tenah dadoe prnngr-

Dasahlnara kaseger nulya ngllang.

-6-

V.IADIIATEII GAJAH !YANa:patd Dhesta,nagara nysng raoa narasepub narendra lng Plasal enar Prg

b,u Klsthavel Begauur Abyaoal Mahargl Wara BJ.onal Prabu Pandhrr' Rsden Uldu-

r8r Begava! TeJalaku, Barobang TeJagabava lan TeJaauarar dala.h.pana.kavari.

Reuba.E r - l.lalrarel Wara Blgna nyurnrnaken palilah dhEteng Prabru Pandlnr

kaparenga na.npi paauultonJ.pun Bgv. TeJ elaku saputrane kakallhr i Sarlg Nata -AetlnB kapareng na.npl.

Kasar:u Derrf Gendarl babaran nlyo o o .DAgIUgrr satengkel. Nunton Laagta

earta kaeldhlkara denlng Begavan Abyaoal dagi,ng da&s bayl dhqnpit tLgar -nulya plnart-ngan kakaslh : 1. RADAI XiIIRUPAtt . 2. RADE{ DIIRSASAI{A. 3. 0g

Tfi nJRSILAI.IATI.

Kullttng daglng (notUtaDtng bayl) kadunungakon uonten I'lg a,lun-alun

klnen nJagl Banbarrg TeJosabaua nyang art TeJeEUara.

Kacaqlta, Prabu Dasagulma dhatong nedya nanJlng klotbkan dagr''gr nang{ng

kaearber Peksl Satasara, tenah dados perang, tlr0ebung Banbang TeJaaabaua

tan TeJasuara, dados perang nrket. ToJaoabava lan Tejasvara kontaL de''!nB

pueakanlng Dasalnuts,rar Pokel Satayara lan Dasa]ilrlara ganl rebatan lclotbk-alx dag{ng, vasana kunaranlng Dasasulrne gaged nanJtng dagt-ng.

Para raJa sanl nlngnll kadadogan uau, nu1ya, Prabnr Pandbu nglepasaken

sanJata pangnrvat, Pekgl dala"h dlglng aJur narnrt, salln varnl dadog bayl z

100 - ) = 97 Ul. Tonatran goger uong oapraJa eani alok ana bayt tLban furkatbab cacahlpun. Para rala rya ngukub bayl-bayl vaue kabekta dhateDg pura

kaparlngaken dhateng pata ccthle gaben enban sahugga3- plnasrehan bayt ka-11h. Dene bab aranlng J abang bayt unrt oaktng RADE{ KART.U{ARML I Ottya KaJ'a,,

Drrsana natJtng nr{ng Raden Dmsasana, dene Xala lblnurda manJfiry nrlng Bg

den KartaDa$ra.

Kaeanr Desl GendarL elrna kasldra duratrnaka reJ a dltya Paranggarba -Prabu KaIe llerdatt. Harya lll&rra lngkqng nufutd,, nglepasaken sanJa.ta Paneg

cu GadhLngr Kala l,lerdatl peJah. l

Prabu Pandhu natur dhateng lngkang raka Dhostanagara, bll:th lngkang -putra Radon Kunrpatl kasunun kapuudlmt putra. Dhestsragtra kapalengl D4-nglng nundhrt eupados lcr{unenongaken Pangoranpatl. Prabrr Pandhtt nboten ga-

gah. Nunton Devi Gendarl natur, yon nangke Prah,r Pandh.r Balrptrn kagungan pg

tra plya.nbak, kelenggaban PangeranpatL kenglng kaJabel. Drpl nidtunget pa-

ngandikaning kaDg nba$ru Gendarl nakaten uaur Prahr Pandhu nyagaltl. Kalek-

eanan Raden Kunrpatl kapundhut putra denlrrg Prah.r Pandhu, earta kduneneng

a,ken Pangerarpatl Astlntr.

TANCEB . KAYON.9 Junl 1983.

-7-

_EnnE En Bn ru! nntrnntsp nE trtr nm ltn Enpu nE mD nn nD nm FnuEnE[ut l[troDrnD nn nmnllliffi $H HS H$ Hfl HfrN.-trtr uln DII nn u! nn nEul

_Eppn_ u4EnE Ennnnn nn n:- trtr[nE$ BE fiH H$ HH - HH ,H. T,,i Ilf;-HNUg EE DD [lE nnntllll l[n tiullul D :. I irr- mDts tsD nB nn nn lDlti ni-m Eu i[,'i mun__nn EE_ trln nn BBn iflnlt- illit ffinEnE luDnnu! unntuu! !l!l tll|tl mnnni-

trlDNNDnnrulnmnmrulnn

l![lrDE nn nE Bn ltn nmn !u! trln nn nmtr mnnts Dm nn nn nntuulnnnllDtr tul tln nll BItnru Dn Dnlm nBBH 'trr$' HH Bn

nnnnnnnnmnTID

Hfr*nnnnnnn84. DIIInnnntt

I.NAGARI ASTINA.Prab'u Pandhu Dyang lngkang raka Adlpatl Dhestanagala, patih Gandanana

patlh Andakawana. .&gg!gg 3 - DesL Kuntht sanpun nggarblnl B&11h, tngkang -punttra Sarrg Nata nedya ngluuarl nadar kanttrl plsta-ral a andrardla. Ingkang

raka Dhstaragtra delah putra Kurava klnen pasang pagrogo}an nyepengl Bang-

salr kangge ula,n pLota. KanB raka sagah nulya bldtia.L, kadherekaken punggaua

Aetlna Ha:ya $lnaba, Ilarrya Bargavar Harya Bllane lan llarya $rpadya.

II. NAGARTJIM DANAMAFTA.

Prab,u Ps] { darna Dyarg putra gangsal 3 1. RADEI{ $IDARMA. 2. SUSENA" -). MARONA. l+. SIPABTA. 5. S)PART[. Rembag : - SanB Nata nedya tran{tdsnarging ngupaye setrlya lngkaw kagungan gettb putlh. Ingkang putra Raden-

$,rdarua natur, kasnaran Derrt KunthL. Nadyan ingkang rana. nenggak ngarfh---arrl.h, nanglng putra gangeal parlpaksa bldhal nrLng Aetlna nedya ngrebat -Dovl Kunttrl. Prabu Palldama neeat prnggah nrtng Kahywangan $Falsg'o

PERAI{C GAGAL : - Satrlya 5 vau kapapag barlsen Kuraual sulqfanlr€ reg.

bag dados perange para Jln eanl kageser gya ngll,ang.

III. SE&TAP${ S A P T A ^LR G A .

Begawan Abyaoa narpt souanlpun kang putra ragll Earya l,Ildura lan Se-nar Gareng Petntk, Bgbgg : - Raden I'lldrrra nyarauedekakon nadartpun ilr,g-kang raka prabu pandhu. ,Sang wtku dharnrh blllh J abang bayl lng tenbe balcal

Iahtr na'glng nggaua nuqlouh. Sang tlldura klnen warrgsul nrnlyln, Abyasa ngtutl. P4B${C- SryAR : - tla{ya J ln raaekea Dananarta nbogal Raden Uldura te-nah dados pancakara, rasoksa kesoran gya ngllslgo

IV. .

Ifva''g h9. nyarrg l)ara J avata. Renba.e : - Gara-gara lngkang tannrh sg

kfng Prabu Pal l.dams. n)unrn panltisan. Deua-deva klnen nbalekaken karana -nggege nangeao Dova-doua eagah nulya bldha.l. hggalLng carlta uus LaFaIrB-

glh lan Palldarua, errlayanlng renbag dadya perang, deua kasoran.

Eysang Narirda raurh parlng dharruh nrlng Prabu'Palldaroa kinen nJ.tls -dhatong putranlpun Prabu Pandhu karig baka.l Iahlr. Pattdarna sandiks gya qlnurun.CAI{DRAKA}I : - Irg vana Palasara er Adlpatl Dhestanaga.ra, nyang Kurara nye--

pengl eangsen. !fuenya pikantuk kathah gya lmndur nring Astlna.

-8-

V. NAGIRI ASTINA.Prabu Pandhrr Bgv. Abyasal Narpati Dhestarastral llar:fa t'Iidural nanpl

ravubnya nata l{andura Pratnr Bagudesa. Eggbgg 3 - Dhestatastra pgatrakenularn sangaan nangsakqn lngkang sak{ng pagrogolan }rana Palaoara, LaJeng bgnt konbul b'uJ ana andraylna ngluvarl punagl. :

Kasaru Dctrl Kunthl babaran nUIt oaldng enbun-enbunanl niyos kakung,

pelc{k uarnaDor plnarlrgan kakaslh RADE{ PIINIODEID. Isuarrg DarrnaJaka ranuhsarrl dh&rruh b1l1h Raden Puntodeno kapundht dadya nonorrgen{ra, Prabtr Pqg

dhr nyulanggu,lcaken.

Kafungka dhatenglptrn Raden $darua sqkadang nracak nyurun Deui Kun-tbl, tenah llarya t{ldura nur:l,ngr y&B&tra da&s perang. R.Srdarma karcn.

I\rnunten Prabu ParldaJma prapter dupl unlnga kang putra ga$goal. sanlkasoraDr Sye nlabtmg prang nenpuh Raden lll.dura. Para ral a sanL sablyantuIlalfa ttldurar' nanglng pertpatsa sanl nundur kasoran. lVnang hrrnal aka gya

nanltls urlng Jabang baylr eana.}lka nesat nenpuh Prabu Parldaraa, dadoa -.perang raner vasana Parlda:rna kasoran, tenah peJah nunten nanJJ.ng nr-J.ng -Jabang bqyl.

Raden fudarua saladar:g nganuk pung;gung, dLpun eot€ken denJ.ng Begauan

Abyaoa t€Bah da&e Jin, daLalt nagarl Danarnarta dadoe wana gung fwo.g -llrnrng.

TANCEB KAYON9 Junl L983.

Fmqluu!mnnnHHnrnnmIrulnnBIn

Ets En -EInnE- nE[!uE- EIE pB -IntllUE- EErln$ Eutl[ll mnnrn r:r,rBll!0 riEE EF EE--Eg Es uD Fn bu Eu tstr uE DE nn mID nr! rtr,r :..rl n o odH nfrnts__88 ES__84 E8__Ux0 pS pE ED__EE UE__Etr EE- i[n m , Ei] i;iE m Em fiin$ff"fi$ Bt*ffi mnn rnruHl HHrrHf,

"rH*- mun- HF 'Ei.l iffi,*ffi Fm HfillllD nm nn nn DIItnn DID l[t! lltlt Dn mnnn hE Er,. :.F Im : fi6llD llMll En Bn nllE IDm !U! nn mu nlll luln nn Dtir "trDnn .' :tn

85.'

DnIlUln DDnn DI[Dtrn IDIII tltD nmHf, Hfl HH Hil HH ffi ''. ffiH.Hf,

Hm' Hflm*ffi Hffin HH m'Hfi!u nnn nm nn luilulB lln nn hn

I

I. S U R O L O Y O .I

ffvang Gunr nyang Narada. Remba.q : - Gara-gara turuh sak{ ng Prabru Sa,-

sradega r\yuuun vldodarl Battrarl Ar.rmblnl. Jiavata klnen pacak barle, sandi-ke gya budhal.

II. NAGARI P A R A N G G U }J A .

Prabu Sasradeua nyang patJ.b KaIa Anrnber patlh l(aLa Garba. .&ggb!g : -panglanarlng Ssng Nata tluanplk,denlng pata deva2 nlla gya ngufits patLh I(gIa Anrnba kinon nonpuh prar€ nring Srmloyo. EEEAIQ-QAQAL : - l{a(ya rasek-

sa Parangguua canpuh prang lauan para desar dedreg dereng purna. Suang Ng

rada tununrn ngupaya sraya Radon }Iarya Pratnr.

III. .Prabu Pandtm nanpt oovenJ.pun lngkang rayt Raden llgrasena. Eggbgg r -

-9-l

Raden Ugraoeua pasrah strnanl-ng kang raka }Iarya Prabu dh.rnateng Prabrtr Pan-dhu. Sang Nata oagahr gya bldha^l nganthl Senar Ggr*g lan Petruk. PER]NC-

SEKAR : - l{onten lng uana Prabu Pandhu kabegal denawa ua{ya Parangguva, dg,

dos bandayudal para rasekga eanl kaeoran tnna-h peJab eadaSra.

CANDHAKAII : - Hadyanlng sana KrendhaSrana, Harya^ Prabu nenbe tapa nyurnrn \gnukten, glnuga.h denlng Prabu Pandtnr. Katungka rarnrbnya lVueng Nqrada qyarg.

ya llar:ya Prabu klnen nyfunakaken nsngsah tng KatryvangaDr Prab'u Pandhr fng-kqng nyagald. Gya eadaya bldha.l urang $rrcloyooKacarlta, dunugl rng Repat Kepanesan, Ihrya Prabu gya nenpub bartsan rase!sa ParalrBguvar da(ya prat€ rane. Patlh Kala Anrnba nyang Ka,1a Garba peJah.

Prabu Pandhu lan Earya Prabtr eapanakauane gya t akanthi denlng f$uang-

Narada souan lVvang Qtnt. Ilarya Prahr nunten kadhaupaken klayan Batharl -Anrnb{ni. Sigeg.

IV. NAGART MANDURA.-

Prabu Basudova nanpl oovanlpun kang rayl Ugfaoena natur bltth lngkaDg

raka Itarya Prabu sanpun kaparrgglhalcen kang raka Prabu Pandlnr, sarta sanang

ke kakanthl souan nrbg Srralaya neupuh prnng nengoa"b Lan saged unggul I ng

Jurit, tena.h llarye Pratm nanpl ganJaran deda.rf Dewt ArunblnL.

Prabu Beeudeua gya sutrusul nrlag Kalywangan $rraIaJE.CA{DEAKIN : - Ing Pararrgguua Prabu Sasradeva nanpl aturd.ng vadya blIlh pa-tlh kakar I h oanpun poJ ah tng $ral8Va. Sarg Nata gya nglurug nrlng Kalprva-

ngan.I

[email protected]

IVvang Gunt r.anpl *rnan'lpun Prabu Bagudeuar nysg putra Medlrang Karnuf

yan Raden $rtdbaka uafur ne{ra ndherek nylmaka}cen nongsa"h. Kasanr p4nga-nuklng Prabu Saoradeval tlnutdhlngan Raden Ugraodaa lan $.rtdbalca nanglng -

I

ea,nl kasora!. ,

lJasana Prabu Pandhu nal eng fng palagan nglepasa"ken pusaka panah San-ta.nae Prabu Saeradeua peJah.

Raden Ugrasena glna'rrJar rddodart Batlrart IIRESIfINI (Uresd) 11 d€re n8-don Satdhaka g,lnanJ ar Battrarl Arurnbana. Para rqJ a Batrya nangayubagya, nurr-

ten parnit lundur. , i

a

9 Junl 1983.

-10-

I

ri

i

96.

I. NAGARI MANDURA

Prabu Bagudeua nyang kang rayt IIarya Prabrul Ugrasene; patlh SaragupL-

tar etlban Panat'abaoe. Renbas : - Sang Nate arBa ny!.rani karrg garile Derd B.g,

drehlnl lng Junapa-La !-pgkang Barlpun nggg-bilnl, kanthl nadar plata-rqja. Ml

la Sarrg Nata nedya pasaog grogol 'l ng Pseanggra}an BanJ arpatonan. Ingkapg -rayl llarya Prabu lclned hrnggu prqf e. ltuonya olyaga gya budhal.

II. LAGARI - .-D l| A R .A l, A T I- . (Cunagra).

BaJa dltya Prabr Corauangsa nyang lngkang rayl ditya Core.lcesna 1an -dltye $,rratlnantral patlh Kala Maha{yu. Rernbae ! e Sang Nata nalggal { h ee-

danfng kang raua ovargl Prabu (resna Mandraual sarta Sang Prabu kagnaran -Deul Mahera.h dereng kasonbadanr urg kagarua Prabtt Bazudera.

Ingkalg rayt nrayogekaken supados kacldra kenauon, Duuprrng sanangke -Pratu Basudena nenbe Jengkar eqklr€ praJa pesang ,grogol ing BenJarpatonan.

Prabu Corauangsa nunten sa.J;ln lralxr1 dadog Prabu Bazudeuar blAha1 dba-

teng pral a Mandura. Patih Malt"qyu nguntaba.ken. P4RANG- GAGAL : - l.ladya ra-eeksa D.rarauati kapapag barlsan l,landura dados porangl denava kauon nunten

nanJlng uana.

III. NAOART AST.INA. ,

Prabu Pandhr nya'g t ang galla Deul Ktuttbl tngkang nenbe nggarb{ n{ s*puhr Deul Mad:rlnl patih Gandana:oae petlh Anda.kawanal dalalt. Senar Gareng Pg

tnrk. Renbas : - Sang Nata nedya Jagong nring Mandurar Bya bldhal sartnbltgarsa Ian panakasan. Patlh kaJcallh plnaorahan runekoa pral a Astlna. i

PERAI{G SEKAR t - Raseksa harasatl nbegal lanpahlng Prebu Pandhr r tenatt @dos bandayuda, ' denava kaeoran sa.nl peJ ah.

KAPUTREI{ MANDURA.

Dewl Maherah lngka.ug nodheng' sungkalra karana datan kakanttd cangba,na

flen{ng ks1g raka Prabu Basudeva. Kasaru praptantra Basud,ewa Pa1gur gya mog

dhong Deul Maherah.

Kpca-Lta, Harya Prabu lngkarrg plnuJu rondha, dupl uninga kang raka Bg

gudeua iundur nboten pering cecalae dadoo sulaya lqjeng perango Ilarya Pra-

bu kaaoranl nunton lunaJar ur{ng BanJarpatonan arga nyataka}en punape saeg

tu tngkang raka Lundur saktng pagrogolan.

ffi fiH !0r HB-S, BF rt

HH''HH Hfi Hffi#" HH*nn nn un !u nDm nnmmmm

rv.

-il - I

V. PASANGCRAHAN B A l{ J.A R P A T 0 M A S,.

Prabu Bazudeua ni.wah para kadang oontana, rnirsanl para uadya sani nyg

pengl sato Uarta. Kafungks ssgrnn{Frln llarya Prablrl matur bllih lng KaputrenMandrra tonten duratnale nonba Prabu Bazudeua nyldra re$ri Detrt Matrara.b.-

Gugup prabu Basudewa gya kerlg lanptt krrndtrr nr'l.g prqJa Mandura.

DUr$s{ t'lendura, nyatengL ka'g rayl Prabr,r Panclhr ugl vue praptal na-lglng Doul Kunthi katllar lng Kepatlhrn. Basudeva gye ngandharaksn p€pe--

tenging pura Man&ra. Prab'u Pandht nunten ngasta kendld pratalar nLnangka

tandha einten ing antavloipun Baeudeua kalth uau Lngkarrg oaged nenJ 1ng sg

lebet{ng kondbl. Tetela Basudeua lngkaxg aslL nboten eaged rnlebet ing keg

dhl, dene Basudeva palor nalah oaged nanJing Jronlng kendhi.

Kondht kabekta dhatang alun-alun, kabantd.ng kendhj- pecah, babar Raja

Dltya Prabu Corawarr1gea, tenah dados bandayuda. Prabtr Pandtu nglepaaakar -ear1Jata PAI{GREMAI( DAGING, nanJrng angganlng Coraua,ngsa, nangsa Jer.o}rant

vekasan Gorauanges nglunpquk pej ab. Ksendha kasebialc baratr kanpnrng.

Prabu Basudewa gya Chanrh nrtng kang rayl Harya Prabu lan UgraeonEl-

klneu neJ ah{ Derrl Maherah. Sandlkn gya bldhal'.

Kacarlta, uusnya plnangglh kurg nba\nr Devl Maherah, I{ar1ya Prabu lan Ugrg

Bena nboten nentala neJablr sabab Sang Derrl mre katdngal nggarblnt. I'lalah

nunten dlpun Beger Detrt Meherah babaran nlJll buta lanang. !fuurya rencahg

Devl Maherah nyuvun geeang; kang rayl kakatth parlng pa]{lah, nanging Ja-bang bayl kabucal t€blh. Deul Maherah kaslngldaken ing Pertapane sininpen

denlng Reel Janapada.

CANDITAKA}I : - Ing pandlupi Mandural Prabu Basudeua narpl oouanS.pun ilarya-Prabu nyang Ugrasona nafur bll1h tngkang nbalqyu Mahereh sa,npun dunugl lngpeJ ah. Sang Nata nulya ngluvarl punagl piota-ral a, sasarengan lngkeng rana

narasepuh tng Junapala Prabu Badr,apatl nyang Prabu Dewakatong iJtg hana.ka.

( gadrapatl Lan Deua.katong puntka ka,lang prLya tunggtl putranlpun Prabu -Svelacela lng 1'nngguL Malaya, warenglpun patLh lfuki.r, putra Respatl).

Kasaru Devl Bafuatdnl babaran niJl1 putri, DeLd Srl nanJ.tis, pfnarfrrg

an nanl Devl Rara lreng.Kasusul aovanfpun patlh Andakauana natur nrrlrrg Prabu Pandh,rr btHh T)q

sl Kunth.l babaran rpnten ing Kepatltran. Gya gani ramrh nrl-ng Kepatlban. '

.Putranlpun Devt Kunthl nlJll prlya peklk wa.rnanor }Vuang lJlenu tranltdsr -lngkasg rana parlng kalcaelh RADE{ MARCONO inggih PRE'{ADI. Sareng sanPun -rencang sarya kaboyong kundur. I

CAI'IDI{AKN : - IrIg harawetl, Dltya Gorakrema nyarrg arl Srrattnantra nuJu

rorernbagan, kasartr Beger{ng uadya, karana ksandhanlng Prabu Corauangsa dha-

w4h lng alun-alunr By& rlnungkepan denlng para arl.' llasana kuandha pilarl-purna. Kadadak ana Jabang bayl dhaueh nrJud d,enawa.1 Gorakrosna datan gulap

lanua punlka putrantng kang raka Gorauangsal gya dlpun gege tenah dados dlHaB€,l plnarlngan ka.kasih RaCen KAIIGSA.

KasuguL rarnrhnya Deul Maherah nyang Regl Janapadal natur nrlng f1e3a-

-L2-

kreena bl}[h panJ enenganlpun puntka fbunlng J abang bayl lngkang sans3gke

kalagih Raden Kangea. Nunten Raden Kangsa dlpun aJanf klnen ngaken putranrlng Prahr Basudeva. Sandlka gya pantt pangkatl plnaringan kantbl Dltya$ratlnantra earta bttta 40.

yI.

Pratu Bazudeua sakadaJxg, "anpl oouarrlpun Raden Kangea sawa{ra ragek-eBr lngkang r€akon putra Nata Mandura. Isbot eor prabaUaz pranila Prabrr -Basudesa na,npt panluuunlpun Kangsa lcaalen putral nunten kaparlngan papan

Jng Kadlpaten Sengkapura. I

TANCEB KAYON9 Junl L983.

nn nn mnnaru[HM ffi{HnmEl[nn nnnmnmn mut nmrul mn mmru[ nm nrnrDrnnn

nnIIu[n

t!BMmntulnn

n87

ruuurnnHmff

MruUU[nnnnnnnnnD

ElIlUUIHH MHnnruulnn nnnm nnnnnDll

t!Iu!nHfr Io'u[mnmm

nnnn runNtNIilD

nnnn nn nrun mn nnnn Dn !m nn nm nntBlll tln mn mtl unnn unn Dmnn nn nnDn nn run nn nm nntDrl ul nn mn nm nnnmnn nn nnn nnnn

nn DItnn mtltul ntlmn nnnm r4mmn lllllt

nnnn

I.NAGARI _ASTTNA. I

Prabu Pandhr nyang lngkang raka Dhestaraelra, 4alah kang putra Raden

Kunpatlr patlh Ganda.nana; patlh Andakavana.!gg!,eg: - Sar€ Nata nangga-

llhaken {ngkang putra bungkus lnskarrg kasetraka}cen {ng.sana, GandarnaJltr-ngantoe u-angke SanB Prabu sarnpuD poputra k&11h, dereng uonten tltdkan pg

cah. Dene lngkang ganla Devl Madrln nggenya nJnruun nltlh Lenbu Andtnt san-pun kalnrnpahan lan ea.nrrngke sa.nipun nggarblnl.

Nulya Sang Nata rnatur dhateng kang raka Dhestanagara k{nen necah tungkns. Dhostarastra sagalr nanglng punggava Astlna nboten kengLug ndherek.

Kal:llan nulya t".ldha-l nrd.ng l{ana Gandanaylt. i

II.NAoARI ,BATU KAl,rARTr. '

RaJ a dltya Pratu Kafa SaJrboJ a nyang emban KenyadewJ-. Eggbgg. : lana&,

plk parglanarlpun Sang Nata d.hateng putrl Tasllsoadu Dovi Cj.travarsltL pu-tranlpun Prabru Karentagnyatr&r Gya kerig lanplt b'udhal nenpuh prang nrlng -Taslliladu.PERANG GAGAL. :- tla{ya rasekga Bahr Kauartl canpuh prang klayan wadya TaeiE

nadu, sonopatL Raden Cltrawareita kasoran gya oncad ngupaya erqyan.

III. }IA}IA K R E N D H A t.l A H A N A (Canaanaylt).

Raden Ya.navidurae Raden Ptrntodeuo r Raden Prenad,l lngkang taksih sanj-

tinur, Senar Qareng Petmk, tongga bungkus. Kasartr praptaning naden Cltrgvarslta r\yusun blyantu rrylrnakaken nengsa}r Raden Hdura sagah gya bldhal

natrung Dganthl Gareng lan Petntk. Senar nengga paxe bandarao

_13_I

CAJ{DHAKAII : - Ing Nagarl TasLlnadul Raden llldura gya nempuh prang leuan ug

dya Bafu Kauartl. Prabu Kala Sarlboja kadhavshan sanJata Paneags Qa-dhlng, tenah peJ ah. Nunten .Sang trlldura kadhaupakeu plkantrrk Devl Cl-trevarsltd.. llusnya dhaup gye panlt sarlnblt'garua h,rndur nrl-ng Krdn-dhawahana.

Kacarltar Radon I'lldura dunugl vana lbendhauahanar nuju lngkang raka Dhestg.

nagara lan Kurava Balnpun praptal dharuh nedya necah bungkuo. Gye Batnl tu-uandang dhavah{ dedanel dhateng lungkxrsl nanglng uboten tedhasl rnalah brr4g

luo nggereng lal eng nga,nuk, ngglLos Kurese dadye bubar kanlgllan. fupJ. Ra-

den Pr,rntadeua Lan Prenadl tngkang nyaket, hrngkr,ra nandheg, nboten gendhak-

slkara. Sigeg.

rv. suRoLoJ_g,.lVyarg Gunr nyang Narada. Rembeg : - l$na4g Gunr dhanrh d\teng GaJ ah

Sena kllen uecah bungkusr beult yalku dununglng evarganira GaJ{ Sena. Do-

ne lSvang Narada kllen nbusanErlt J abang bayl kang, uonten J -"inE btmglnrs..

Kak"l lturya eandlka gya bldhal . i

9NDHAKA}{ : - llana Krendhasaha4ar GaJah Seua perang lawarr bungluo, pecab-

fng bunglnre Junedlul JeJaka gagah prakooa cecaued, polengr gye prang

lavan Gqjsh Sena.

l$uang Narado nlnball Dhostaraotra, Ianavidura, hrntodorp, Prenadl

sarta panekavan, pinarlngan unlngg blIlb J eJ aka kattg nenbE bandayuda punl-ka putra Pandlur lngkang utJll geH'B bungkue.

l,laeana GaJ ah $ena poJ ah, zukenalre nanJ lng nan'l tle mrlng J eJ aka u&uo

Ifna"g Narada nulya nya.ketl, parlng unlnga yen putra Prabu Pandlu, sarts -parlng nanL RADEN BRATASDIA.

,lfusnya puma uacana, gya sanJ. nlmmrn panlt ng

{ya nyouanaken Bratasena nrlni; kang rana Prabu Pandhu.

Wvang Narada nunten nundhut }ungounganlng bunghre, kabucal' 6p6s65 -lng alun-al-un Banakellng.CAI{DEAKAII : - PraJa Banakellngr Prabu WlJauastrr ingglL sempanl, glnonJeng

ga.rwa Deyl t{lJavatl lnggth Devl Drata, nyulrun putre. Kasa::u ahnlng patihbllth lng alun-alun uonton lungzunglan bungkus dhauah sak{ ng gegana. Nunten

kapundhut, denlTg Salg Prabu r kadadak uonten nLetk bltth punlka ka] elsf pu-

tra Prabu Pandhu. Sang Prebu SenpanJ. gya DeBu clpts, lunger:ngan slrns dadt

Jabarrg bayi prlya, nunteu kaenban denlng Deul Dratar pLnarlngarr kalcaelh !gd.en Jayadrata tngglh tLrtanata. LaJ eng kabokta souan nrtng AstLna.

v,.Pratu Pandhr nanpl ranrhnya para tanu, ingkang ratra narasE)uh 1rrg Msg

daraka Prabu Mandrapatlr trang raka Mandura Prab,t Basud.euar lan Prabu Kareg

taguyana ngaken narasepuh^lpun Rdden l,lldura. Kaganr Deui l'ladrln beberan nl-yos kembar prlya sadaya plnarlngan kal<aglh RADEN PINTET{ lan RADEI TA}IGSEN.

Katungka raurbnya Narpatl Dhestaraetral Raden lanavldura, Ptintodero -Prenadl ngaturalcen putra Aatina salclng bungkus Raden Bratagena. LaJeng eo-

vanlpun Prabu I'llJavaetra (Senpanl) ngatura.ken kabtngahan dene vus anb,rk pg

tra gak{ng lungsungan{pg bunglato.

u-j

Ketungka panganuklng nadya raeoksa oaking Batu Kauartl beLe BedsnLng

gtlotlr tlnandhlngan Raden Bratasena tonah bubar naurt, kangge taywrgan.

TAN.CEB - 4AYON. -

9 Junl 1983.

pHn'H' sH"H'$f,. Hn Hff'$n nH'Tn HH'H H'HH uH^$n HHfi,HH HH:m88. HH 'un HH H$ HH'*HH Hfi Hfi Hfi HIH Hfi H*H HH HH Hfi Hfi'*fiH ffifinnnn nluuD IlD IDr[ InDmnn nnrun nn DIn nmnD lIlID ntr p

ffi.nnn-HH ffiTHH--HH Hffiffi ( mrun)nun nma nn nn nm mn mnnn ntr umnnnn ntr mtr nnrun

frH HHnm nnru! nnnnnm

H$nnnnmutnnnn

I. NAOARI ASTINA.

Prabu Pandtnr nyarlg kang raka Adtpatt Dhestarastra, Sanglo,rnll patlh Ag

dakauana. Eggbgg 3 - Savatauls sekdal, patlh Gandanana mboton sosan nr{.ng -praJa Astlna, mibrnrt pandnglni.pun Prabu Pandh, Gandanana uar€zul nrlng -Nagrl Panca1a. Nanglng enan dene tanpa panlt dhateng Sang Nata. Mangka ve!dal punlka RaJa dttya Prlnggondanl Pratu lbenboko nbalela.

Narpatl Dhestanagara oagah nyepeng kra.man Pringgondan{ , nanglng Dgu-yunal<on pangkat lngkang rayl Sangktrd., oarta para. putra dalah punggasa As-

tlna nboten kenglng ndhorek nenpuh prangr nanung cekap Kurasa keuason.

Pratru Pandhr atur vangeulan, bab pangkat kangge Sanglilni ga4p11 D8!g-

ke nanard pancen BaIDpun cetha btlth Garrdapana nerang oaklng eeganggenan.

Prabu Dheeiaragara len Kuraua nunten tata-tata barls arsa ngrabaaa Ng

garl Pr{.nggondanl, dene Raden Bratagena Lan para l{arya mneksa praja Astl-IISo

II. NAGART PRINOGONDANI.

Pratnr Kala lbenboko nyang para putra Dltya Ar{;nba, BraJadenta, lrnjs-nuathl, BraJavJ.kalpa, BraJalarnatarr, Prabakesa lan Kela Benrlapa. B,gnbgg : -ng0enya Sang Ndta nbangkarrg nrlng Nagarl Astina. Para putra klnen nenpuh -prang mrlng Agtlna. Sandlka pulya bldhal. PERAIIG .GAGAL : - lla{Ya raseksa -Prlnggondanl canpuh prang lauan Kuraual nanglng Kurawa kaeoran nunten sanL

ngungel ur:lng kang ra,na Dhestarastra. Narpatl Dhsteraetra nagut pupuhr pa-

ra putra Prlnggondanl ka6irayang d I panungkae tenah kapldbarar gya eanl J.g

nd ar.III. PERTAPA}I SAPTA ARCA.

Begauan Abyaea na.rnpL eowanlpun kang putra Raden l{l,dura nyaravedekaken

patraplpun lngkaDg raka Dheetaraetra nggenya tensab rnlkolshaken Sangkunl,

saengga patlh Gandanana Ererang sasanggenanr oncad sa.klng Astlna.

-j-5-I

Sang }lllil dhavuh nrlng Raden larneuLdura klnen ngupaya slrnanlng ,C*a-rnu,Dgantos ptnangglh. Sang Kuguna seJrdlka gya parnlt nganthl Senar Gareng la1Petnrk.PBANC SEKAR : - Uonten brahnana salcllg Pertapan Gard,aprasetya il"g"** 51.,-

tllorayoglr tluanglsan donlng kang putra Erdlung $rtllrrauatt, suryena kagar.-lra Raden Yarnevldura. Sa'ng Ulku nuJu ngupaya parryur,nrnfng putrae kapanggih -Raden 'dldura Jng vana, tl-narl krarna datan karsaz tena.h dados perang. Raden

llldura kasoranr kerglng kabekta lnrndhr xlr{ng pertapan. Nuuten kadhaupakenplkantuk lngkang putra Drdhang $rtLlrrauatl,. lJusnya dhaup, Raden lJldura na-fur nring kang rana xnarasepuh btLlh nenbe ngupaya nurcan{ rrg Raden Ganctana-

BBo Sang l.tlku oagah aabLyantu ngUoadanlr Sya sasarengan bldhal.

IV.NAGARI PANCALA. .

Prabu $rganda lnggth Gand,abayu nanpt sowanlpun lngkqng putra ftsdsl -Ganrlarnana tngkang netur ne{va vangeul nrl4g Pancalar sabab rnboton krasan -eustta {ng Aetlnar haslt datan klyat ngraosaken bebudenlng Adlpqtl- Dhesta-raotral Sanglrunt dalah Kurava.

Drpt nl-dhanget aturlng putra nakaten w&u, Prabu Gandabayu malah duka,

kang putra tlnundhmg klnen uangsuL eurllta pral a AstLna, sabab sekdal pra!ka ral a dltya Prlnggondanl nbangkang. Sana.llka Raden Gandanana gya panlt -lfdha] nenpuh prang nrlng Prlnggondanl.CAI{DHAKA}I : - Paprangan Prlnggondanl l Gandanana nenpuh barlean yaksa Pring

gondanL. Nanglng Ganda.uana kapih'rt J alaran dlpun kroyok rageksa pLn--ten-pLnten leksa, tenah kabanda katur Prabu lbenboko.

Kacarltar Sangkunl nyang Kurava unlnga bfu.h Gandanana kapikut, qya Hang-sul nring Aetdna, nedya natur dhateng Prabu Pandhu bl1ih Oandamaia ea.rq)un

I

dunugl peJ ah. I

CNDHAKAI{ 3 - Prabu lbenboko nanpl eouanlpun para putra ngahraken beban -derr Gandanana. NulL dlpun siksa marrL dedanel warnl-va:rnJ-, nCnglng Dnbg

ten saged peJah. Wasana Gandanana kacenplungaken lng luueng (surnur),

katableg eola gllang. Pratu Trenboko gya nglurug uring Asttia.Kacaritar Begauan $rtllnrryogi uninga btI:lh Raden Gandanana kacenplungaken

1ng luvengr gyr *"u tetulung kanthl nallh va:ra, dadoe landhak , tms nba-

bah buni tenbnrs Jronlng surur, gya nboyong ngentae Gandanana katur karrg pg

tra mantu Raden lrlldura. Ic'J errg Sang Gandanana katcantht denlng Raden tlldurakundur mrlng Aptlna.

D.rnugl nJavt praJar Raden Gandanana panlt nJuJug Kepatttnrl nrnJ.yln,dene Raden llldura tnre s('van kartg raka nata nrlng pandhapf.

,

V.NAGART ASTINA.Prabru Pandhu na.npl ranrhnya kang ralca Dipatl Dheetanagara nyang Sang-

}runl lan Kurava, natur blllh patth Gandanana sampun pej ah lng PrlnggondaniIlault eaklng panrayoglnlpun Dhestarastrar Sanglunlr ulnlsudha Juneneng pE*tlh, nggontool kalenggalranl.pun Gandansrar

-16-

lfuonya uinleudha nadeg patih, Sang}:uni panlt ne{ya nranata prqia. Ka-

I[Ian gya nundur.

CAIIDHAKAI{ : - IDB Kepatlhan, Gandanana kundur nri,ng dalen Kapatll:an' trarlg-

ka Sanglcunt ea.nprrn uunten nrlkr.r, kLnen kesah nboten puruny lqf eng dl-pun puLasara ngantoo rleak raganlpun dados auon.

Dhestarastra gugat dhateng Pandhul dene Gandanana nentala nlLara Kl -Patlb Sangkunl. l,lasana Prabu Pandbu dukal Gandaroana katund,lu.grg kesah FB-klng Aetl-ua. Gandanana oandlkai gya panlt kesah.

Kaearu pa.nganuklng Prabu Kal.a lbenbob nusttd dhrrung Kyal Kala $s-dhah, Prahr Paadhr napaga.ken nusthl Kyal Ageng Pu1anggenl. Dados prang ca-

rrk. Trenboko kenging kaerenpet dhadftanlputrr nlba sarltl natur pasrah para

putra Pringgondanl, leJeng ngoothl Saetra Jondra ilayunlngrat. Prabu Pandhr

arsa ngrangsaFg J angganlng Tienboko, datan nu1at, nya[par curiga i(yal Kala

Nadhah, gya ka.ntaka. Brataeena ag}[g nbopong kang rana kabekta kundur dha-

tong purar Pratu trenboko eeda nuksva saragane. -

Dltya Arl-nba saua(ya raseksa sanl nganuk, kaseblak barat denlng Raden

l{ldtra, tenab esnl kanpnmg.

TANCEB - .KAI0.N9 Junl 1983,

untrtIlIIlnn nmAq ilBrrB'lJt . HH

I. KADIPATBI C A J dlt 0 I.A..

AdlpatJ. Dheetaragtra tryang putra Wan Kunrpatl r dalah patih Sangkunl.

Renbae r - Gorahlpun Prabu Pandlur. Kahrngka sowanipun Resl Dcnya roatur bl-1th Sang Dlpatl katuran enggal rarnrh lng kedhaton Astinar sabab gerahipun

Prahr Pandtm rnrs santer. Sadaya gya budhal urrlng Kadhaton Astiaa.

II. KAHTWANCAN C A K R A K E M B A N G .

tVuang Kanal aya Dyang garva Batlu:r{ natih. Renbeg : 3 Bab gerahlptrn -Pratru Pandhr tetxeah dados naneh. Kaganr praptanl".tlf"*g Branra J^an Bayur-

par{ng uninga bltth Pandhu nedya kapundhut peJatdpun srana kaslkgar Eabab

kalepatan : 1. KunanaJxatun j eJuluk Prebtr Pandhu Devarrata, lngkang ateges -nurang kazue1lan navl seqobatarr deuaneta kang nongku werdl ngratonl Para -dewa. 2. Dene Pandhr lunawantun nerak pangadilan, neJang ajl Sastra Jen-dra llaytnlngrat dhateng llrabu Kala Trenboko.

Babagan punika KanaJaya rnboten 111a, nl1a dados eulaya nunten PERAI{OF

glga&.

_I7_

Katungka lVvang Narada rayuh, nlsah kang lagya bandayuda. Nunten Karnal aya

kaparlngan plrea, bllth aedanipun Prabu Pandhr tan kenglng dlnurlg, sabab

wt.s plnesthl, dene }tynang KanaJaya lng tembe bad.he pinarJ.ngan lln Donong

an putra Pandtnr kang panengah. Wuang KanaJaya trJ.nah, nunten maltth dadoe

tra,caJl fuinunrn nrd,ng narcapada.

, III. .

Ra{yan hrntodeuo nyang, arl Bratasena lan Prenadl trwln Senar Gareng

Petrrk. Rembee : - Sa.nya ngupaya J anptnlns lcang rana. PERAIiG- SEKAR !- Ra-

dyan Prenad.l ketubnrk macan, dados pancakarso Macan peJahr badbar f$uang

KanaJayar lng batoe pitadoo vlollchg lfvang Narrada bttth Premadl punlka -nlnangka llnr nomonganlrar gya sfuna.

Kasartr oovanlpun Resi bnya, rnatur ngaturi kr,rndrr para gustl gabab -kang rana gerahlpun ganter. Cye s8n1 kundrr gegancalgan.

IV. KADHAION A S T I N A .

Prabru Pandlnr kang nonbo ulyodl kasundlung denlng kang rdna Begewan -Abyaoal kartrbtrng para putrll Dovi. KunthL, Madrlnr' GendarL. Sadaya tansah

tlu{rrr nangi.ol gera}rlng Sang Prabu. I

Hyvang Yarna rarnrh alanpah leleuunan ( seluuan) , Prabu Pandhu kantaka.Ptnetlk dentng kang ranar tsnah enget nunten natur bfUh unJ.nga ca.bya ee-kavan. (abrltr pethak, Jene lan cemeqg). IVuarrg lana datan seranta, Pra-bu Pandlu gya kabanJut kabekta nlnggah nrlng Kahywangan. Tangls nasuraha!

Jro kedhaton Aetlna.Katungka oouanipun ftaden hrntodero, Bratasena lan Prenadil sarnl ta--

ken pundi lngkang rana ? t{inangeu.lan blllh seda tcal saragan€. Nunten Brg

tasena pitaken : Apa slvlt eyang-eyeng blyeu natlne ya mangkono ? lJtnang-

sulan rlnbotenr. Katungka DeuL Madrln euduk sarlra, hawlt enget prasetyan!r&r Kuandha pJ.naripuffiBo

Bratasena nulya pantt mrlng kang eyang Abyaoa; ne{ra gugst nrlng Ka-

hyuangan. Rssl Kanua nltlg lng latttlnlra Sang Blna. Dene lngkang thr Devl

Kunthl kapanJ lngaken lng gntdha. Kang rake Puntadeua lan para ari kagen-

boI tng ka.urpub, gya pangkat nrlng $rroloyor nganthl Senar Gareng Petruk.

Kacarita, dunugJ. ing Korl Sela Panangkep Bratasena kacegat Bathara Clng-kara Bala lan Bala Upatal dados prangr Bratasena kaseser, Senar nurlng t+nah deva-dena keplaYu.

D"rnugi ngaroanlng ffwang Gunt, Brataeena pltaken : Apa patine Bapa -pandhu pangkorD nau yls lunrah i' Yen wls lunrah, alm nbesuk yen matl iya

kudu kaya nangkono. ffvarrg Gurl kevran nggenya Jawabr vasana Bratasena lc!

neu pltaken 1an nyunrn rrrlng kang rana lng kawatr. Brataoena gandlka gya -bldhal dhateng kasah Candradinuka.

C DHAKAII : - Wtdodarl gangeal : 1. Deul fupraba. 2. Dewl Prabaslni. -3. Devl Gaga:nayarrg. l+. Devt Lengleng I'tandtranu. 5. Ntnl Tlovong.

Rqmbas : - Badbe sanl uninga ragane Prabu Pandhu ingkang kalabuh 1:rg

,18-

kauah Candradlnuka. Gya sa.nl budhal Drlng kauah.

CNDHAXAII : - IIrB plngglr kavahp Wuang Ya.ua nbekta kvandhanLng Pandtm, -talslh ngentool sulnane Madrfu. lfuonya prapta, Pandhr lan Denl Madrin

kaceguraken lng kauah gegarengan.' Bratasona prapta, aroa nyegur kauah dtgarrdhoH Senar sabab lnruatlr -

yen lebur, karepe Senar kang ane nJ ero kauah yae kinen medal. Nanglng Bra-tasena tan puntn kacandhet, tnts nggebyur kalrah. Prenadl nung ana lng pingglrr san l ngatdngalakon aetanlpun, clnekeL donlng para vldodapC.. Gya glngret nanJ Lng kasah. Petruk nubmk Nint Thovong.

i

Drgga1lng cariyo g Brataeena lus plnanggih kang rane Pandhtr lan kang -tbu Deui Madrln, nanglng mung lrunara (euara) kang tanpa rnrJud.'ptrarnrtre tngkang ran81 Bratasena k{ nen enggel yangsuI boreh Llsa.h TeIa dinen teguh dlgdaya sektl nahanbara. Bratasena sandika gya uangsul mrtng AstfS oakadang.

TANCEB - KAION.

A,.A nmnnnnmnnmnnnmmnnmlDnnnnmnnnmnnnllnmnUlnmnmnmnnnmmmmmmmnnmnqmn

uU. Hf, f, ff ft fi fi f, f, 88fi ft fifi f, fi ft fi fi ft fi 8fi ft fi ft ft ft fi fi f, fi fi ft ft f, gft fi fi f, ft ft ft ff ft ft ft ft ft sft ft f, fi fi fi

nn nruumn nB nm mnnm nnnmulr! nn mnn IDm ltm nn nn nulnn mn nrunnmm mm nn nntDl[ hunuu! nm IDmr[ tnn Dmn mmnruunmm nm nm nm nm mm mm nmnm nn nm mm nn mn nm nmIrnnnuut nnnDnll IIltr nn nnon nn rul

nnnnnm muul nn nrulmmn nn mm mn nn ntrnn mm mn mm nm nnnn nmBrlmn nn nmmnnxlnm mm nn nm nn nmnm mn nn nn mn nnrull nn nn unmmnm nn mn

I.NAGART ASTINA

Prabu Dhegtarastra nyarg patlh $angkunl dalah ksrg putra fladen'Kumpgtl. Rembag : - Pandhaua lan Devl Kunthl wekdal punlka kakubonaken {.9 Sen-

dhang Pitn.'Sanghlal natur oupados Pandhasa kaplndhah urring Sendhang Sarrga

Sarrg Nata oartrJuk, gya kLnen ndhernrhaken. Kurawa sandlka nunten panlt bt-dha]..

II. PASANGCRAHAT{ S E N D II A N G PITU.Deui Kuntht nyang putra hlutadeva, Bratasenal Plnten Tangsen. .Bggbeg:

ngGenya tansah kaslya-o1ya denlng Narpatl Dhestaraotra. Sarta Devl Kunthl

nrihatosalcen kalg putra Prenadl datan katingal.Kasartr praptanlng llerya Sarrgkun:l-, Duoaoana, Kartarnarua sakadangr ma-

tur nring Sang Deut ldnen ngallh mring Sendhang Sanga. Bratasena nurlngr -dados PERAI{C _C.AGAL. Perang rane, kaplsah denlng Devl Kunthtr {ngkang ngan-

dlka sagatr ngallir dhateng Sendirang Salga. Gya pangkat nganttd para putra.I

III. I.JANA PAIASARA.

Radyan PreruadL nyang Senar Gareng Petmk. Rembae : - Prihatos dene -tansah olnlya-olya den{ng kang uva Dhestarastra. EEBANffEKAR ! - Ara na-can nedya nangsa Raden Premadl, dados perang. Macan peJah, badtrar lVuang -Naradal parlng vlsik Sang Bagps ldnon nusul kang ibu 1an para kadang nr{.ng

Sendhang Sanga. Sandlka gya gegancangan budhal.

_Iq_

CAIIDIItrKAN 3 - Dewl Kunthl, Bratasena, Rrntadeva, plnten, Tangsen dunugl -lng Sendlulg Sangar saxll kandheg nargl lronten Balrer agong nembe td.lenhpl kaglgahr tangt ngaken yen nuJu tapa, na.na Naga Gunbang. Bratase-na lngkang ngatag dhateng Naga Gunbang kinen ngallh, sabab ne{ya k-"rtg

ge papan dtrnunglng Pandbava kang lagya ngla.npahl ul<uu donya. Naga nu-rlng, ternah dadog praDg rane. Kasueul praptanlr.a Raden premadt sablygntu kang rakal nglepaoalcen puoaka Paoupati, Naga Gumbang peJah. Nun-ten ana svara bll1h lng tenbe ne{ya nales u!un.Deul Kunthl aaputrane nulya nanJlng Sendlungr'n4nglng kraos benter 1g

bet nentao kangge tapa sauer. Kadadak nonten slranten tanpa urJudr tpgkangngatag ,thateng Delrl Kunthl dalah pare putra klnen eosan nrl.ng S"pt"fgu, haLtlt badhe trcnten ulgatoo. Delrl Kunthl dalah Panclhaya gya pangkat nrlng Sag

ta.rga.

IV.W.Narpatl Dhestarastra myang garwa DyaI Gendar{.' dalah narasepuh raJa -

llaeal enar Prab,n Kesthasa lngkang nundlatt pLrea bab Pandhaya. WtnangsuJ-an

lonlng Sang Dhestarastra blllh nenbe kadhawhan tapa.

Kaearu souanlpun kang rayl Raden Yarnavldura lng Pagonbakan, nyuvun -rlrea karoanlng kang rala clene dalcgiya dhateng para putre Pandhu, ssn{ -rgunpah-urupalr kang raka Dhestarastra katbah-katbah. Sanallka Raden Kuntpa-

;1 rnurlng, Dhostarastra nyrrnbarl kang rayl lll,dura klnen nyelak badhe kagrg'ang d 1 Panungkas. Prabu Kesthaua nunten nripih kang ra.ka Raden l{ldura, -radyan ta lng batos lnur{ng dhatong kang putra nantu Prabu Dhestariaga.q&r ttg'it Prabu Koetheva engot, oagodlpun nuktl lng PlasaJenar lnggih saking pa-

aringipun Prabu Pandhu suaTgl. l{asana Prabu Kesthaua lan Widura kesah tag

a parnLt.

Dyah Gendarl matur nrlng karg rakas sttpadoa nglaJengaken nylkea pare

and,haua. Dhestarastra oagah, nulya dhar.nrh nrlng kang putra Dyan Kunrpatiyalg Sanglunl klnen n)rulnrn lleah Tala dhateng lngkang e[ang Begavan Abya-

a lng Saptarga, Kunrpatl aandlka gya budhal klayut lngkang pananr

v. PERTAPAI{ SAPTA ARGA,

Begauan Abyasa ingkang tonsah nauggallh lelanpatranlpun ingkang Hayah

andhaya. Katungka eouanipun KunrpatL nyunrn Lenga Talar pinarlngaD gen-r1 lsl lerrgel gya nundur. r I

Drrnugl lng nJ anl r ptnangglh lngkang panan $nnglru$, winarah billh pu-

Lka sanes Lleah Talal nangtng lenga latung (l arak). Kunrpatl uangsul so-1n kapg eyang nnU h. Abyasa dlpun j engkangaken dbawah kalunah, sreban nr-r&r, Llsah Tala ing cupu moncelat katingal catlya gurnebyarr Bya kabekta 1g

r.jar denlng Kurupati.Nunten Dewi Ktrnthl prapta dalah para Pandhawa. Bratasena nulungl lng-

trrg eyang sarwi pltaken gsneya dhauah kalenggalc. Abyasa prasda bll{h Ll-rh Tala Balnpun karebat denlng Kunrpatl.

'

-20-;

Brataeena nuring, ne{ta nub,rtl Kunrpatl. Bgu,. Abyasa parixg pretlkelbllth boreh Lenga TaIa punika nos'bld kedah siran j anao rlrnlyJ.n. HlLa Bra-

tasena klnen nenba swaraning Kurupatl, Prenadi nenba Kartarnanna, dene Pe.-

tnrk menba Drrsasana, klnen btdhal. Bouan kang uva Dhegtaragtra. Sandlka -nulya purgkat. i i

Narpatl Dbestatastra nanpl sowanlpun Kurrpatl Ian Sanghrni ngaturs-kon cupu Lenga Ta1a. Nunten Kuntpatl oakadang kLnen siran J anas mrnlyln.

Sapongkerlpun Kuntpati lan Kurasa sanl Janas, Dhestarastra lenggah -piyanbakanl katungka gor,ranlpun Bratasena nenba svantenlpun ,Kunrpatl, Pre-nadL nenba Kartanarua, lan Petntk nenba Dursasana, natur bilth sa.lnpun ragpung nggenya Ja.nas, nyuutm boreh Lenga Ta.Ia. I

Dbeetarastra nendhet Ionga Tala salcedhlk kadunungaken 1ng lilku, nul-ya cupu kaparlngaken Bratagena. Kadadak nal{ka ngulungaken cupu, Dhesta-rastra kraos bilth punlka sanes Kunpatl. Mlla nunten nundhut ne{ya bE-ngranglul. Prqyltna Sang Brataoena, eela ageng gya slnandhlngaken kang -'ulral rlnang}u1 lebur kenglng dayanlng qJ I Panungkas. Bretasena sakadang -lumqj arl cupu Ionga Tala kabekta.

Kunrpati Eovan nylrlrun boreb Lenga TaIa, kaborehan ingkang ronten 1ng

!:ulnr. hnugl ventls kanan, lenga teIaa. Iaj eng dhawuh yon cupu Lenga Ta-la

sarrpun karebat denlng Brataaena. Kunrpatl ururi.ng gya nututL.

YII. SJA,-P-IA ARGAr ,

Begauan Abyaoa nanpl souanlpun Bratasena sskadarrg ngaturaken cupu -isi Ienga Tala. Nunten Parrdhava kaborehan Lenga Tela ngantoa badan sakuJur

narrgtng labet keseea nggenya nborehaken pra,nLla ugi nekea uonten perangan-

lng badan lngkang kliuatan.Kafungka dhaterrglpun Kurupatl lan Kuravap treugginas Bratasena, cupu

gya kagegenr dados rebatan. Cupu uual saklng astanlng Sang Bratagena, tu-tup rnongal lenga rutah lng 1enah. Sanglarnt gya gulung lenga ta]a.' hlnaosl-ptrn barlan sakuJur sanpun rata, nanglng nboten unlnga nanani s1lit kodhok -dereng kaborolian

Qrpu ginogen dening Bratasena nallh, dados rebatan klayan para Kurava

Bgv. Abyasa misahr oadaye kLnen ngadhangaken asta, cupu nedya kabucal. Sfb

ten lngkalg saged nyakep lngglh punlka lngkang gadhab. Pandhasa lan Kurava

sarrl nyegat, ngadtrangaken asta. Cupu kabucal donlng Abyasal nboten rpnten

lngkang saged, nyakep, rnalah bablas cupu nyenplung Sunur Jalatlndlp na{Va-nlng lJana Jatfupkeh. Pandhava lan Kuraua sa.ml nututlr nanglng nunten wang-

suJ. nglenttmng sabab cupu ical.

a

9 Junl 1983.

-?J-

9l .'nnum EmluuEmDm nu nnIDE MII

nnunrDn mmtrmmMN IDIII!u! n& lunt!trnn nn|lnon

nuulm mm I nnnl[rDll utn nm ltrn hnrDrll nn nm ]nm nmnmummn nn i Dnnnmmnn nn nm ,mn DmIDIII nm nm :IDIII runnn nn nmntmm n& nm

I. NAGART ASTINA

Dlpau, Dheatarastra nyar€ putra Dyan Kuntpatlp patlh Saqgkuni. Egnbgg

Sang Nata karsa nandun praJ,a Astlna dhateng Pandhava lan Kurauae napan ingTegal Ku:rt. Papanlpun rrlnaetdn BaLe Segala-gala. SangkunL kadhavuhan nga-furi Deul Kunthl saputraae, dene Kuntpat! nlna.gka uaklle kang ran& nandun

praJa. Sandlka nunten eanl panlt bldhal.Kaqgrtt'a1 uon'ben lng pagolaran nJaul1 Sanghrnl nnmpJ. serat tlngkenan sa-klns kang nba\nr Devl Gendarle Lngkang nlyoolpun iryuraos blIth obat (ga1a-

gala) I tong ldnen ka:rgge prabot vlsna. Tanggap kl patlhr BIa pangkat.

II. (Hcacakra).

RaJ a dltya Prab,r Baka Byang enban Rulmane,devL. ReFbag t - Braluana I[J rapa datarr pasok pal eg nangBan eelcul gUrth sagm'Dag tlsLn nanungsa sabr4g

gal. lngkang kaborehan bunbu nrJ ak kageo dabar dalen Sary Yakeendra Baka.

ldasana Sang Nata ne{ya nundhut piyanbakr Bya bldhal oaua{ya rasekea. PE---

RANG GAGAL : - Wadya raseksa Bra Natantlcra kapapag barj.san Kuraua, sulaya-

ning renbag dadoe pancalcaral denasa kaeoran nunten sanl nanJi.ng wana.

III. PERTAPIN- SAPTA ARCAI

o,

Begavan Abyaoa nyang Deul Kunth"l dal ah Pandhava gangsal trvin Sonarr-

Gareng Petnrk. Be4leg : - Sa.nya roraosan bab Nagarl Astlna. Katlngka sowag

lpun Sangkunll natlr blIlh Devl Kunttrl saputrane katlnbalan denipg Na:patl

Dheetarastra klnen nglempak lng Bale Segala-gala nedya kapandun"it pt"Ja Ag

tlna. Sang Devl lan Pandhawa sandika, gya b'uclhal sapanakauane. gpRA]'IG- SE-

X^0& 3 - Raeeksa balane Prabu Baka lng vana nbegal, Raden Prenad.l, tenah da-

dog bandalruda. Para ragekga eani PeJah.

IV. BALE SEGAJ,A-0ALA.

Prahr Anon Jayapltana (Kumpatl) aakadang Kuraual Deui Kunttrle htnta-deval Bratasena, PrenadL, Plnten, Tangoen, panakauanr sarta patih Satglilrd

Rembae : - Babagan pandunan pral a Astlna kang ne{ya kasarira dening Wan -Kunrpatl. lllnalgka garnbon renbagl kawlwltan sanl plsta-raJa bujana andraq!D&r Kaladnk nggenya ngl-nun, Bratasena krao s uur:u, nunten nerla'l lng nJ aul r-dtpun panggihl wr*g Brarna sary1 kavlelk blllh nedya kastksa denlxg Kura-

lJsr Marrgke nanaul uontsn bebaya latu, kinen marrut gararrgan pethak. Bratasg

nunteu nLebet tng Bale nallh, sarta funu! andraul.na kados eakanlt.Kadadak Kurava n1runed Bale, dados kobong. Daharra nunrb, Kurasa ngmng

kut kang raka Kumpatl, dene Bratasena ngrar€kut karrg tbu tuuln para kaJI

-22-

Kadadak Kurava nyumed BaLe, dadoe kobong. llrtrana munrb, fol"n" ngrang

lut kang raka Kuntpatl, deno Bratasena ngrangkut kang lbu hrvtn para !g-dang dalah panakavan. Meh kafulub lahr, dumadalcan soaten garangan putlh kg

mllwer, Bratasena engot vlslklng lSvang Branal gya nanut lakuntng garangan

putih, naFJlng bantala. Garangan sLrna, Bratasena sakadang sanl blngung sg

bab lnrs salln ala.n.

S A P T A . PJ A T A L A

Ifuang Antaboga tlnanglsan kang putra Dewl Nagagtni kepengln kagarua

Baden Bratasenal sabab plnalgglh lng paeupen&n. IVwang Antabogai*" natak

aJl paneUxg, Deni Kunthl saputrane sanL souan.

!fusnya Jarua-J lnaruan, Brataeena kadhaupaken pikantuk Nagagl,nl, nun-

ten poudhongan. Purnaning gati, Deul Kunthl dalah Pandhaua nyustux panlt -nglal engaken lanpah brata. Kaltlan nulya parrgkati Nagagirrl katllar uus ang

garblnl.Kacarj.ta, dunugl narcapadap sarll krasa luue. Kembar nangls nyumrn selflrI.

llasana Bratasena lan Prornad,L btdh&l pados boga.

CNDIIAKAI| : - IDg Dhuhrh Manatdlan, Brahnana lliJrape nyang garya Nyal rul-nlnta lan putra Barnbang Rauan. Naropl praptantra hban RrlcroanauatL nug

dhut pal eg nangsan. Nunten Rauan ptropok bunbu ruj ak kangge pal eg ne-

nangoan, tenah udan tangls sakulauargane lllJrapa.Kadarlak praptanlra Bratasena, ndangu kang padha nangls. !fusnya llljra-

pa ngaturaken oadaya lel-anpahan, Brataoena sagalr nak{ }L da{ya pal eg nang-eanr nanglng nundhut sekul ulan kangge.pgra kadang. Hijrapa nyagabJ. nun--ten Brataeena plropok trrnbu ntJakr kattr Prabu Baka. Kalanghug binga.h Prg

bu Bakar gya den nangeal nanglng Brataeena budl, dadoo perang ra.ne. RaJa -Dltya tlnuweg kuku tenah peJah mbrpdbol Jerotrane, Tanpa upan!. blngalrfng ke

rnrla sanagari Bra Natartrloa (Ekacakra), dene ratu buta rms natl. Pranlla -Ba.nbarrg Rasan nunten praoetya, ubenJang Bratayrda segah dados tamrl,ng PeA

dhaua. Sarvl nyaogaken eelill- u1a.n. Bratasena nunten panlt vangsul nrlng pg

pan dunungtng para kadarg. . ,

CAI'IDHAKAI.I : - Ing Dluluh Medhang $rmhan, scdhang Sunegtl bojone Resi Sagg

tra, tenabten enggal tngkarg d.ereng atut, nedhang ngangsu mrlng Ben-dhang, tilrut dalan plJer nglIo. Kadadak Prernadi praptar n&rnuk gl-__tboko $rnegtL. Kar4g kadunuk lcaget, nJorlt nlayu vadul Resl iSagotra -yen dlJauat ulrong larrn'g. Sing lanang api-api nesul sol{BD nrlng Raden

Prenadl.D"rnugl ngarsanlng Sang Prenadi, Sang }litil matur sanget bfuIgah d,ene sg

ged atut nggenya JeJodban. Prpuadl prasaJe yen Bflek pangan kanggo para -kadang. Nunten Sagotra ngaturalcen gekul u1an, dene Prenadl partng tilaranaJl pengaelhan ARIINA JELUR. Sqk{'rg blngablng uanah, Sagotra prasetya lng

tenbe Bratayuda sagah dadoe tarnrrlpun Pandhava. Raden PrenadL nu)ya panlt.CAllDH,q[/N 3 - Ing vana Dkacakra, Devl Kunttd nanpl praptanlng Bratasena -

lan Preuadl ngaturaken eokttl ulan. Nunten Barni dhahar. Bakda dhalrart

V.

_23_

oadaya eaDl kraoe ngelak. Kadadak nonten Tlaga lsl toya uentrtg, nunten sa-nl ngunJuk toya tlaga. Blbar ngunjukl sa,nl peJah kadaya toya naua vlsa. qg

D&r nur{.gr tlaga dtpun gebytrrl da-lah Gareng Potruk, sanl nguyuh nglo{ng.Tlaga badhar dadoo llyvang Branal DouL Kunttrl sarta Pandhaua d{pun gesalga-ken. ' Ifvang Brana nulya slst* dhateng para Pandhava klnen sari puuita dtrg

teng PraJa tJlratba, tranuug Radyan Prenadl ingkang kadhanrhan le1ana sanrlkaparlngan pusaka parrah Kyat Branastra. tuuln kardslk, lanun lng tenbe {'gWlratba ana adon-adon, pa^nah Bra.nastra klnen nyeilpl.ungake nring sendlrange

RaJ anala. Devl Kunthl dalah Pandhaua sandlka, nunten sattya bebldhalan.

TANCEB f,_iYoN..LZ Junl 1983.

nnmnnn nnnm nmIIIIIIIIII!lIuIIlllm nntrm nnEIII NM

i

mlED InmBrll lulnn rnmqF nn [unnnn nn ru! n m mn nn iu! tur lnrn nmnn nnnnnnnnnm nnnn um lutnnnnnm nn n n nn mnnnmn nn nrulnnm i

Hf, frM Hfr Hf,f, HH ffi Hfi Hfl Hf, Mfl:un u[ un nn nn mn ntmnnn nn lun

nmnnmumnnmmnn run

nnru[

r. N.I\CARI IJIRATHA.

SI Bagenclha RaJ a Prabu Matsuapatl nyang putra tettga Raden Setar Ulg

rar }Jlratsangkar patlh Nirblta, fumenggung Juualglta. .Bg1g!gg, : - Raden KEI

calca nurang tata, narrtang nrlng Sang Nata ngdalc adu Jago sranunggar totoh-ane neg&ra. Sang Prabu gya utusan kang putra Raden Seta kJ.nen ngupaya Abl-

lawa nrlng PeJ agalan. Sarrdlka nunten panlt pangkat.

II. I}iG NJAIfI KITI{A l'| I RATHA.

Patlh IIarya Sanglunl lan Kuraya. Rembag 3 - Sa.ui nado si Pandhavr/ sa-

bab sabibarlng obong-obongsn Bale Segala-gala, Pandhar.ra katltlk derengta-

ni pej ah; na[uqg glnra u"kll1g papan patileman. Mangka nlreng kabar yen Pa4

dhaya suvlta { ng nagarl l,lirathao

Kadadalc p{nangglh garnellpun Raden Setel tiyang kakarih nana jGranaean-

ti lan trtpalaz Kuraua rnboten parrgllng yen llu Plnten Tangoen. Nulya dados

PERAI{G GAGAL, Kenbar trlnah nundur manJfng Jronlng praJa Wiratha. Kurawa -nboten yanhrn nututl. i I

III. I.'|A}TA T.U N G G U L.

Radyan Preuadl nyang Semar Gareng Petntk. ftembqg z - Retaosan bab v7-

slklpun ltnrang Bra.nal blIlh badho uonten adon-adon lng Wiratba. Kadedak -sonten nacan nubnrk Sang Bagus, iemah dadoe paneakara (pnnntC S[KAR). Ma-can pejah, badtrar ftnlang Narada. Prenadl dlnandosan cara peueatrir plna-

' nntrD lurlnulur nnnn IDru nn nntrn ranhum mnlun nn Emnn nn nn mn nn nn ruuI En nm nn un nn luD lrul nnn nmnrn nn nn mm nm uD nllllllruut mn mm nm mn mn nn mnnnnntDrlnnnn nn nm nn mm nn uunn rctrtrnnn mnnnnn nm mE mm nm nm nnmnm nm nm nn DE nm nn nn uts EtIl llF - lttrt trtr _En EMEnn En n[U[nitl - tulnn nn hn nn nn nqlnllll llulllul nm nn

- 2.4, -

rtngan nanl Kandhl Retnalae kinen suulta Dewt Utarl RaJ a Putrt lng lllrathaSandlka nunten bud.hal. I

IV. P N J A G A t A N'[.IITRATTI,A.

Kl Jagal llelakae nanpl ravuhlpun lngkarrg gustt tladen Seta, Utara lanl,llratoangka. Sgpbgg : - Raden Sete mundh.rt Abilaua kangge J ago, I'lelakag ngtrlr bttlh Ahllaua nenbe ttlgn. Nunten eanl nunrgi pattlemanlpun lAblJ.ava.Kacarlta, d,rpi dunugl lng patllenanlpun Abllava, eani ngungun sabab Abila-va ng}lndur nendttangl putra-putra Ulratha. Nunten kab'ubut nrlunlpun puh,rn,

Abilava nganukr Seta Utara lllratoangka nlal ar dhateng Ketandhan, Abllasa -ngoyak.

CAI{DHAI(N : - InB Ketandtranr-Xl Tandha Drljakangka nanpi raru}dpun Raden -Seta sakadang mundlut tulung narlpih Abilaua. Drij akanska slndlka gya

napagaken panganukLpun AbLlawa. Drpl pinangglb Dldj akangka,' Abllawa -lll:lh, ]an purun kangge Jagor Bya kalcanthi sovan mring kadhaton llira-tha.

KqcarLta, dunugl pral a tltratha, Abllawa kasonaneken ngarsenlng Prabu Mate-

vapatl, nunten plnarlngan busana earul dhatrar lan nguqjuk. LaJeng kavedal-alcen nrlng kalengan.

Patlh Kencaka lan Rupakenca ngedalaken uaoung lhrya RaJ arnala, lal eng

prang lawan AbLlaua. Sabsn RaJ arnala peJ ahr kuandha kecenplur€akeu lng Sen-

dtung Pangurlpan (Watarf ) kedadosanlpun lngkarrg thr Dewl Satl (Watarf), BB

,-l"eagedgesangrna]lh. Slgeg. I

v..lDewl Ut€rf narnpi sovarrlpun KandhLretnala natur ne{ya suwita.' }fusnya

u.nanplr kadbamrhan eade dodot rihateng peken agengr angsa-la-angealanlpun -klnen angge t,etrtnbasan. Karrdhlretnara eandlka gya budhal.

;

DrnugJ. poken, Semar Gareng Potmk kadhavutran nyemplungakon Branastradhateng sendhangipun Raja,nala. Petnrk nenba abdl, nunton nyenplungakon pe-nah Bra.utastra dhateng Sendlrang Pangurlpan, toya unsb. Kuandhanlpun RaJaqa-

la kaceguraken sendhang, nboten gesang rnala"h qtur,, i

Patth Kenc'aka nurlng, Abllawa dlpun oysk manJlng Jroning pek'en. TL-yang oa-peken kadbarruhan lungguh, hanung KandhlretnaLa tngkang nboten pu-nrn lungguh. fupl kadangu natrr abdlnlpun Dewl Utarl. Nunten Retnala kapa-

rlngan gerat klnen ngaturalcen Deyl Utari.Serat katanpl tlentng Dyah Utqrl, nunten Kandtrlretnala kautus ngafura-

ken clana dhateng Kencalca.

Drpt Kandtdretnala ngaturaken clana dhateng Raden Kencaka, ai.oa kapog

dhongr Kandhlrotnala lunaJar nrlng Ketandtran. DunugS- Ketandhan, ful{alrsng-ka dharnrh nrl-ng Retna'la kLnen ngungsl mr{ng PeJagalan. Retnela oandlka gya

ngungoi dhateng PeJ agalan. Sapengkorlpun KandhLrotnalar Raden Kencalca ra-lnrh ndangu buronlpun, sanl dhalnrh zupadoo DrlJalrangka lukar gelung keling

_25_

DwfJakangka nboten purun, lqJeng lcarangsang

wah datan enget. Sareng tangi lal eng ngoyak

&II.

D,unugl PeJagalal, I(encaka prang lauan Abllaua. Kencalca tinuweg hrklrr-peJah. hrpalenea natur dhateng Prabnr Matswapatl, btlLh peJahlpun l<ar€ ra,lca

Kencala J alaranlpun eatrd-ng Kandhlretnala.Prabu Matsvapatl nurlng, Kandhlretnala kaulcun obong. Dapi kabesrnl, bg

dttar Raden Prenad,l. Abi,lawa nga.muk, hrpakenca kacemplungaken lehrr tenah -peJ ah kobar. Ing nrlku Pandbava uunten sarnl badharr tlnlnbalan kang eyar€

Prabu Matsvapau.. lfuanya narlngaken tandba pallarlna"hr Pandhawa kadharuhan

wanggul nunlyln dhateng Pertapan Sapta Arga.

T_,A N C q B - K ,A Y 0..N,.LZ Jtinl L9W.

nanglng Kencaka ketenper dha-

Kandhlretnala dhateng Pejaeal-

lnDruunnn mnnm mm .1tfiiil tiiiil ALAS:mJ[ nnnm nnnnnflull93.

mmmmm nnnn DDllllll_ _EnnE_HH-HH HH-_HH Hil HN BB--Biliiiffinm6- itilunflin mEEt[E_ nmnmnmffii['---En Em- Fd nn Fn BE ASFin"lfln B$ HH Hm"n' HH Hfl

HtrH trHH ffiT* Hfr-h -Hfl^

Hfr H*il frH Hffiil. fiHmil. Hfr

mmnl[ nn nnmtrl mm nmn nmhtii lnn nnmmnnnnmmnn nm nnnmm mm nm mmmm nn mn nnbn I[n rul ulm

mn

nnnmmmnmIu[

T.NAGARI tlrRATHA.

Srl Bagendha RaJ a Prabu Mangsatpatl nyang putra Raden Seta dalah pa-tih Nlrblta. Renbag 3 - Saklng gugatlpun karrg garsa kangi eng lafu Dewl Re-

katbavatl inekane mboten trimah peJ atrlpun kadang anen tetiga ltenca.ka htpa-

kenca xryang RaJ anala ctenlng Parrdhawa, pranlJ.a Prabu Matsuapatl ne{ya P8-ri-ng pldana dhateng kang uayah Pandhaua. '

Nunten Deul Kunt[l lan Bratasena katlnbalanr pinatrapan pldana hlnen

babad Hana llertanl, lanun senbada mbabadL wana uaut ne{ya kaganJara'ken d}g

teng pand.haya. Dewl Kunttr.t nangi.s, narrgllg Brataseqa eagah. Gyra pantt bi-dhal. Ilarya Sets lan Iratlh Nlrblta kinen njanpqpgl. Dewl Kunthi panit wang

eul mrlng pertapan Salrtarga.

II. NAGARI . P R I N G-q 0 N D AN-I o'

RaJa dltya Prabu Arlnba nyeng para kadang Prabakesa, Braiadentar Bra-

Jarnunothl, Brajautkalpa, Brqjala.matan, Kala Bendana. .Bg4bgg : - Sirnanlng

kalg uba$nr Dewi Arimbi, labet kasmaran Raden Bratasena. Para kadang braJa

kadhanrtran ngupaya, sandlka gya bldhal sawa{ya raseksa. PERNG 0AG4, 3 - -Raseksa Prlnggondani kapapag barlsan lliratba, sula,yaning rembag dados pan-

cakara. Denaua kasoran, gya geslnpangan n&rga.

-26-

III. PERTAPA}I I-AL T A ARGA

Begawan Abyasa nlang uayah Raden Puntodeuo, Prenadir Plnteq, Talgsenda'l a]r Senar Gareng Petnrk. Reurbas : - DevL Kunthl Lan Bratasena katinbalansovan tcang eyang Prabr,r Matsuapatl nrlng l,llratlra, Katungka praptanlra Kun-thl sarr L narrglol lratut bllth Bratasena nanpl pidana babed vana Mertant.Nangfng larnun genbe,da nbabadl, lrana Mertanl. nedSra kaparlngaken dhateng pa-ra Pandhaua' Sang }llku nunten nganthl Deyl Kunthi saputrane nyang panala-uan nusul Bratae€[8r

PERANG SE(AR ! - Raseksa Prlnggondanl nbegal larnpahlra Dyan Prennadlr-

tona.b dedoe bandayuda. Denaua eanl kasoran. ,

CAI{DHAIilII : - AIae M,ertanl, Bratasena lekas babad. Perang klayan bmmn ua-trBr Bratasena nens.ng. l.lana tnrs blnabadan, nanglng elok deq,a saben rreksakabedboL, eaged ttukul nallh. E\pdene Brataeena datan kenbar nalah ssngs&-

yaeenglxrd. Stgeg. -

IV. r{ACJIRA JIr,r 4 n N n u A n r: n . (A1as Mertqni).

RaJ a J1n Prabu Sudama nyarg para arl Jln $rsena, J1n Margana, Jln$.rparta Lan Jln Srpartl. Remba.s : - Wonten nangoltlng dewal yen Nagarl Da-

narnarta ne{ya kaparlnga.kon dhateng Pand.halra. Ing nrllu Jln $rsena nguklrtd.

Kasaru sovarlFun Patlh Jln Margsnggal natur biljh prqj a Dananarta rinusakdenlng Brateseaa (Panabaua). Sadaye nunten budhsl uapagak€ar

Kqearlta, Jln Stsona ptnangglh Bratae€r8r Kaenutalen klnen nandheg nggonya

babadl Brataeena datan purun, sabab Brataeena nboten uninga mjudfing JJr. '

Jln $sena nurlng, Bratasena kaprarJaBae dadoe peran{g t€Enur. $reqra DUJa -pedtnrt peteng naua wlsal Brataeena btngrurg tnrs lunpuh.

Kafungka ramrhnya Begavan Abyasa nyang pata vaya}. Pe4hrt kasl,rnaka-ken, Bratasena den sarasaken nrnten konpal para kadang. Bgr. Abyaoa lal eng

ngasta pusaka Lleah Pranaue, netra earta karnanlng Pandhawa kaslpatan l[-eahr tenah untnga wJudlng JJn, lan nlrong caturlng leJ.enbut.' llasana salrya

roagut pupub neupuh prang lanan Jln Dananarta. Perarig rane.

Prab,u Srdar.rna murJLng mring Reden hrntod.euo. Jfun $.rsena rnapJlng dha-teng Bratasena.'Jln llargarre nltls dhateng Prenadl,. Jlxc Strparta lan fupartinnnlti.s dhateng Raden Pintsn Tangsen.

Pr.rtrantpun Prabu Jim $rdarma nanL Derd Surastr{. nungkrrl.l sanrl natur

ne4ra ndherek suuLta. Bgv. Abyasa riarengaken. Seklng cLptaning Sar€ l'lilrur-

lla.na Dananarta dado s prd a endah.

Dngg&lfng kandha, Prahr Matavapatt kaatlran rawuh ing Merta.i. Drpi -ws rauuh, unllga bltlh lr€na Me1tan{ sanpun na}Lh dados praJa endah, Sang-

Nata kalary]cuDg nguDgun. ldaea:ra pral a wau kaparingalcen dhateng Pandhaua.

Pandhawa nunten ngubengl praia enggel u&uc

CAI{DHAI(AN ; - Doul Arlrnbl kang nenbe tapal tonah kaget J alaran lng uau mr-

Jud vana, teka sanangke dados prqJa. Kasanr sovanipun Dltya Prabalcesa nga-

turl kang nba\nr klnen kundurl nanglng DesL Ari$bt datan purun nalah kesah

-27-

ngupaya Bratasena. hggallng carlta, Derd. Artubl plnanggth Raden Bratasenanahrr ne{ya ndherekr Bratasena dstan purua, Labet glla trnlnga vuJud denalla

estrlr gYa lunaJar, Arlnbl nufutl. Devt Arlnbt pinanggih Raden hrntodenor-nabrr yen ttnulak denlng kang rayl Bratasena. Nunten Deui Arlmbi kadandos-

an rujudlpun dadoe putrl endah ing uarni. lfusnya mrjud ayur Bratagena tlngrl punn, nanglng nundhut gawan praJa Prlnggondanl.

Deut Artnbl nulya dhanrh urlng kang rayl Dltya Prabakesa kLnen naturdhatong Prabu Arl-nba bab pundhututing kang ralca Bratasena. Prabakesa sandika, gya wangsuL nrlng Pringgondanl.

V.NAGARI PRINGGONDANIPrabu Artnba ealca4eng BraJal nanpL eouanlpun Dltya Prabakese, naturr-

bllth katanpl pasuvltanlpun kang nba\p Arinbl dening Raden Bratasenar na-nglng nundbut bebana galran pral a PrlnggondaJd.. Arl-nba nurlng nunten nglu-rug nrlng Dapanarta.

CNDHAKAN : - Irrg pral a enggal tl1as uane Dananattal plnarlngan nanl NagF

rl Anarta. Para Pandhaua nyarg Bgv. Abyaoal Der.ll Krurttrl dalah panakauan.

Kadadek praptanlng Prabu Arlnba nenpuh prang, tinandhlngan Bratasena. Pra-bu Arlnba tinuueB lruhr peJah. Para kadang BraJe Pringgondanl teluk.

TANCEB KATONLZ Junl L983.

94.IDmnurD rDt[ Dn nm nn ruuunuu llBuun nuilln nr[nDDut I[tD nln nnnnH$ HN Hfr BH ffBHEHE fifi HH NH fffi HH MH Efr ''fi. Hfr f,N frHn4mrrun 4E En Ep n4E CI4 &4 44 EO nn tnmnmn I[n mre nm nm Emffe' fiff -Hf, ffff Hff Hff flfl fim Hfr fifi fiH 'fl|'f, t'f,E f,fr mHuur n'nul Du nn nn nn:rul nnnruD rln'',nn nn rDtr rmnm HH

nn ru[m nnFlum mmnnn nm nn nnun mm mnn mmrun mm mm

HM nf,n HH Hfr NN MH NH ffi HH BH ',HM

f,f, HH MffiH''HM' mnmm mnutmn mmnnn !u nm nmnutnn mDmm nnnnmn mm nmm

Hil 'Hr mH Hn "Hn' Hn Hn Hm 'Hr Hn Hfi Hff Hfiltn lllllt& ommnmm tlln nm nn nm nm onn Em nm nn nn

. I.NAGARI ASTINA.

Prabu Kunrpatl xnyellg patlh Sarykunl dalah para l(uraua. Rembqg ! Sa!g-Nata tenpt gedhahan sakLng Nagarl Arnarta kepyaka4lpun kang rayt Puntodero.

Kadadalc uonten srayan fuJ a Jln Prabu l.lleakama lan kang rayl Dewt l,llsawatisagah nyfunalcakon Pandhawa. Prabu Kun.patl lega 1ng panggatlh, J ixn kakalihkallIan bldha-l nyidra Pandhava. Kurava lclnen nJanpangl, dene Prabu Kunrpa-

tl lan Sangkrurl bidhal J agong nrlng Anarta.

II. I',RA.IA PUL0 KANC.ANA (GunungSundara).

Ratu putrl Prabu Krutcanauatl rnyang patlh Kancanamrlan dalah bal.a pa-

-28-

nestri. Remlag : - Sang Nata kasnaran Dyan Prenadtr patd.h Kencanarnrlan 1ng

kang sagah nguladl Prenadl. I(a'lLlan gya bldhal savadya putrl. PERAIIG GAGAL

Wadya Pulokancana kapapag Kurawal sttlayaning .rembag dados perang, va{ya Pg

lokancana keseser gya nyt-npang Earga.

IrI. P.ERTAPAIL S A P T A A R c A .

Bgv. Abyasa narnpl oouanlpun kang r.rayah Dyan Premadl nyang Semar Ga -reng Petnrk. Renbas : - Sang l.llku kaaturan nJunenengl kepyakanlng kang ra-ka Puntodeuo. Bgu. Abyasa mlolkl blllh badhe uonten mbeda salcing Astina.-Pranlla Wa.n Pa.ma{ya lclnen lnurdur mmlyin, ryg }Ilku arsa sumusul. !fusr1ya

kalilan, Prenadl sapsnakauane gya panlt ntutdur. PERAI{G SEKAR i : - }Iontsl -ing uana, Prenadl kapanggLh Deul l'lLeauatll Tova-reua pasrah Jrlwa-rag&r ne-(ya suuita. lfusnya tinanpl, nrrnten rlnutgnrn. Dlpl Sang Parnadya kallnpe, -slnuduk ctrrigar Prenadt peJah. Pana"keuan sall nar€isr labet lnsauatl una -oncad.

Katungka praptanlra Dewl Kancanawlan, gya Prenadi kagesangalcen. Nun-

ten natur kautus Prabu Kancanavatl lctnen ngaturl SaDg Bague qamrh ing Pulg

kancana. Prenadi oagah, nang{ ng nundhut bobana 'l a'un Patih Kancananrlan sg

ged mbrastha nengsah l,lleauatl. Kancanarrulan sandtka, nunten nesat nututd -l.Itsavatl. Drpl nro plnanBglhr dados perang, Wlsawatl kasoran laJeng teluk.erggaHng &rfta, Ra{yan Prenadl nrurten kasowanaken nrJ.ng Pulokancanal pi-nangglh klayan Prabu Kancanasatl lal eng pondhongan. Pu:rra anggarwar Prema-

d.l pa"nit kundur nrlng Anartar ean l Prabu KancanauatL nafur bilLh sauancl-uanei vonten paridarnel sagah seblyanbr. Prenadl sapanakawane gya pangkat.

IV.NAGARI A.M.ARTA.

Raden Puntodewo 1 eakadang Pandhaual nanpL ralnrhnira lngkang eyang l.lL-

ratha Prabu Matswapatlr RaJa Pancala Prabu Dnrpadal naJa Mandaraka Prabu -Salyar Begavan Abyasal Matursl Wara Blsna. 4enbas ; - Kepyakan Puntodeuo -Jurneneng Nata lng Anarta. Prabu yangsahpatl gyp nanglu Raden Puntodeuo ka-lenggaha.ken j-ng dhanpar kaprabon, dene Maharsl Warq Blsma lngkang ngepyak-

aken Rad.en Puntodevo Jurneneng narendra lng Nagari Arnerta, Jejuluk Sri Pra-t'u DARMOKUSUUO. Wusnya purna gya sa.nl ptste reJa buJana andrawlna.

Kadadak praptanlra Ratu Jlm Prabu Wlsalcama a-lanpah selunan, nyldra -Prabru Da.rualnrzurna kabekte nesat. Sanallka Bratasena 1an }Iarya Seta kaslpq!

an Llsah Prananal ngoyak Prabu l,llsa.ks,rna tenah dadoe prangp Wlsaka:rna oD-cad.

Raden Prenadl gya nlnball kang garlra Prabu Kancanauatlr mrsnya prapta

kapundhuton biyurtu. Kancanasatl eagah, nuJya nata-k aJl GINIINGI sana]lka -Prabu Uleakama blngung tan saged kesahr uekagan ndheprok Bovan nring para

Pandhaual sanrl matur tobat lan prCsaJa blllh na.urung sadema dados srayan!

ptu Prabu Kunrpatl. Bratasena murlng, Kumpati dlpun banda tT" klnnnJara.

Kurasa nganuke kaseblak barat tenah kampmng. TNCEB - 4Ay0N" (12juni19S3)

95.nn nnn mm nn nmnn mnmm nnruurntn nn mn nnmmnnnmtrm mnnmnn mn.nnnnmmnnmn nmnmnn nn mm nn D n nrn mruuDrDmm nn nm Dm nn mrDm IDn lrn nrDmn nn nm mn mn nllln mrn mm nnlln nnn nnno gun mn nnnnn

-n- II

nm Bm rruutnnnm mm nm nnnnnnnn nm mnmn uln mmnnmntDn nm mn nultrn mm mm rnmmn nm r', 'ro

HHr BtnmnnDnBrn nnnon nnmn mnnm ruu

nnnn nm nm mnomnn mn nn run nn Bnnn mm mm nn nm nn4mnDmn ntr nn mnulmnnn nn nDnD mn nntrm nn nm nn mmrDID tIUn nn mn rul

HHnnun tHH tBttHr HH n HH tHttfltDrm Inm mn nm nm mmn mm nm mmnnnnn' Dn nmnnno nm nmn mn mmnnnnnn nmDn DmIlInnmmnnn mnnE mm mn nm mm nnn nmn mn D[;nmnnnn mnnu0 nn Bm nn rul mn Dll

I. NAGARI TII'{PURU

Prabu IndraJl (Indre AJI) rngglh Prabu Punt Nt, nyang kang putra Ra-

den Karpar prtd.b Nlndya GarJita. Remba.q : - Putra nata Dewl Katpfrlf kala-mar ratu 1000 nagara. Pranila karg putra Karpa kinen pacak barls. ,sandlkar

nulya pamlt nedal nJawl. Sang Nata kundur ngadhaton plaapag kartg iarrla kag

J eng ratu Dest Janapadi putranlpun lfvarrg Janapadar gya buJ ana.

II.NAG.ARI. B,R A N A T.A R U I5 .M A .

RaJ a Dltya Prabu Barong Mungkara putranlpun Raj a Pulasuer nyang abdL

enban l{eue Gtdta}t. Remba.s : - Sarg Nata runaog tlnanplk dening Dewl Kar?l-ai putrl tlnpurl, mlla nunton dharuh nbldhalaken vadya raoeksa nenpuh pe-rang nrLng nagarl Tlnpuru. PERANC GII$AI/ : - WadVa rasekga oaking nngarl -Bra Natarulaaa.ca.npuh prang lauan vedya Tlnpunrr uaeana barlsan Timpunr ka-seger gya rnundur, Raden Karpa lunal ar ngupalra sraya. S 1 g e g . '

Irr. .

Raden Prenadl myang Ssnar Gareng Petnrk. Rernbae : - Sang Kuguna ngudl

rgentasakon ftrpu Idsah Tata saktng sunur Jalatundha. PEIIINC SITKAR 3 - Deng.

ra kaqg Dgoyak Raden llarpa, kap"nggJ.h Sang Panadya, dadoe parrGakang. Rase!

ra kasoran sanL peJ ah. Bak<le nylrnakaken raseksa, Warr Prenadl dunugl ing)asa:rggrahan Jatt Rokeh. S 1 g e g .

IV. A.Prabu Baratuadya (BaratwaJa) nyang kang putra Raden Krrnba,yans.j Reurbae

.ang putra nedya kapala.lra.nalcaken, nanglng nbten purun labet keperlgb ngg

&lJE.' nusul kang'panan Raden $tcLtra. Prabu Baratna{ya dukal kang putra kg

undh.rng lal ong Kumbayana kesah. I

.acarlta, d,unugl gtstlctng ea.uodra, Kuurbayana blngrurg tqn saged nyabfang. -funten ngunrh Eor.a, slnten lngkang saged nyebrangaken, yen kalnrng kaalcen -adang sudaraverdlr lanwr estrl ne{ya kagarua. Drmadaka:r nonten kuda sen-,Tad vadon nendhokrnendhak lng ngaroantng Kunbayanay gya tln1tlturr nya-rang soganten napak lurnatdng toya sarrrl nyfud-g-nyirig.

alika sananten Kunbayane tan nantra-nantra nltlh kudar karaos kadoe cunbg

a klayan vldodarlr sanalika kana miJll kasarap kudal nJalari iorda peubra-

i neteng.

Durnugl glslk lng brang wetan, Kunbayana nedhak sakLng titibanr J obuJ.

uda. manak nlyos oatrlya kakung, rikma bubat, suku tracak kuda. Jaran BoD-

-30-

brani badhar vtdodarl Bathart Wllutouo, uncad sanrl natur, Jabang bayl ki-nen nanekaken Banbang Asuatana. Lan nanav! nangls klnen nengakaken alcasa.

Kunbayana tnrs luna"npah earr l nondbong kang putra Aswatana. Kadadak pinalgglh Raden Karpa, natur n1ruuun blyanhr nylrrnakaken nengoah, Kuurbayana eaga.h

:nunten kadherekaken sovan nrirrg tlnpunr.CANDHAKAI{ : - ItrE Tlnpun , Prabu PunraJl nalnpi eovanlpun Raden'**" ndho-relrakenRadenKuutbayana1rrgr.arrg8agahntrrarrgka8ammg.hgga1J.ngcarJ.ta1

Jabang bayi kaenban denlng Deul Karpinl, Kunbayana nagut pupuh, prang la-van RaJa Dltya Prabu Barong Mungkara. Kadhawatran Jenpar{.ng Sartrtana, RaJa-

Dltya peJab. Kunbayana kadhaupaken plkantuk Der{t KarplnJ... l^fusnya dluup, Ba

don hubayana tltlp kang putra Aswatana katllaraken Derl Karplnl. Dene Kqg

bayana nglal engaken ngupaya kang panan Sucitra.CANDHAIGN : - Kasatrlyan SauoJ aJ ar (pancal-a) , Raden Gandanana nyarg para -

punggaua. .&gg!gg I - Gandairalra area ngarnntenalen sayenbara prang nl-nangka Brana palakrananlpun lcang putra kapulunan Derl Drupadtr.

Kadadsl prapta:rlra Kunbayana ngupaya karrg panan $tcltra, sarrd kedal-t ng wJ.caxa lngkalg sal ak nyepeLekaken. Tenah Raden Gandanana nurJ.ng,

labet kang ra.ka Prabu Drrpada ( Srcltra) aipun J angkar asnanipuni tle--kaean Kunbayana dlpun palagantang, nrlpat dlpun cuJ.eg, tangan d.tpun -pepesr. nunten kabucaL tebih"

KacarLtar Kunbayana dhaua-h fng Sokal{na plnupu dening Begawan SJ.,t{leul31ar

satta kaulelk blllh Kunbayana ne{ya dipun guroni. ral a kaHh. Nunton parlngnana dhateng Kunbayanar aran Begawan D U R N A . Sang Wllnr dharmh; Drrnaklnen lunanpah nrlng Pasa:rggrahan Jatl Rokoh. !fusnya parlng wlolk; Bgw. qtdllrnulya, n-ttle dhateng Bgw. Dlnra, sarta laJeng tedhak nrlng Jatirokeh.

V.LtrSANCABA}TAN JATI E-g-LE-E .

Prabu Kunrpatl sakada'trg nyarg Prabu Darmalmsuna salcadslg. Rembas ! -Sad kepengln r€uwa,sant Cupu Lsl Idgah Tala lngkang kacemplung ilng Sr.rnur-Jalattrndha. I

Katungka eovanlpun Begawan Dtrnal natur ne{ya su}rLta. nal e kafca}th kgpareng na.npi langlng nundhut bebanal Drrna ktnen ngentas Orpu I.isah Ta-la -soklrtg Sunur'Ja1ahrnd.ha. Dr,rrrra eagah, nulya nglepasalcen panah Ilarya Sengkg

l1r nanJlng Jrtnl-ng Bulrurr dupl montas vus ngaturaken Cupu Ideah Tala ka-tur Prabu Da:ma.lilsuna. Prabu Kuntpatl ne{ya ngrebat Cupu sa}clng Prabu Dar-

nalmsuma, nanglng plnenggak denlng Bgv. Dlrna. :Sang trtlnr dharruh dhaterrg Kg

ntpatl kinen nlIlh antarane Ionga TaIa klayan Bgv. Drrna. Prabu Kunrpatl -nllih ngu!rup Drrnal dene Idsah Tala lestanfun kadarbe denlng Pandhaua.

Bogavan Drrna gentoe muqdhut bebana dhateng para olswa; lcL:ren nrremelg

ken kall (lepen). Kurawa htnandang darnel lepen nana Kalt I(LAWINC. Dene Brgtagena dapel kall karrthl kukup oarrui lukar busana neng sulmnlng gunung. Ml

1a gunung vau vlnastan GIINUNG BfMA LUKAR. Dene lepen darnelanlpun Bratasena

-jL-

kana.nekalen Kall SERAYII. Begavan Drrna nunten slran Janas. Bakda olrarnl ng

11 narLngaken pusalca J enparlng Sanrtana nyang Sengkg]1 dhateng Radyan Pre-nadlr nalg{ng nundhut bebana para sLgsa kLnen ngrangket Gandapsllar Sana}t-ka Kurava bldha-l dhateng Kaoatrlyan SauoJqlarr perer€ lauan naden Ganddna-

trBr Kureua kar.pn gya bubar. Brataoena prapta nuJ.ya banda kang panan Ganda-

nana sarvl natur yen mung oadorma, Gandanana nanut gya kaaturaken nr{.ng Bg

gagan Duna.

Kacarltq, dunugl lng Jathokeh, Gandanana kacancang fug vreksa g'urda dlpUn

unan-uran denlng Durna, garta paBuryan dlFun @r€Dg-ssrengl altgus. Kasaru

rawhnya Prabu Dnrpadal ndarrgu doea lepatipun Gandanana. Dr:ma Dgand,hara-

ken naltka nJ angkar aonanlng Prabu Dnrpada nu!.ya kapulaoard Gandansna. Prg

nlla sanangke ne{ya nales lara ulrang. Prabu Dnrpada nunten nyrrrnuratcen pa-

ngapunten kalopatanlng Gandanana. D,rrna purun ngluwari Gandanana, nang{ ng

nyuvun llntu Bunl Sokallna badhe karrgge paguron. Dnrpada ngllIanl, nunton

Gandanana dlpun LuuarL, tn o kakantltl kundur mrtng Pancala denlng lang ra-ka. Begavan Dr:na nutya nadeg Pasdhtta dados gu*tfttg paTa panaf,awa lan -Kurava r ng Pertapan SokaJ.lna. Kurava vangsuL mrlng Astina, dene Pand,baua -eapanakawane }undur dhateng nagarl Anarte.

TANCE.B --.K.A.YONL2 Junl L983.

nn nn nn nnnml nrlllnnnnrDru Dn nn nn tnmnn nn nE Dut nn nnHN*HH HH HfiH'' fiM^'nm mn nm nntnB mnlDul m[ nn mm nnn nmnnnm

nn mnnnn nnnnn

I. NAGARI PANCALA.

Prabu &rrpada nanpl oowanlpun putra Mandura Raden Kakrasana lan Nara-

yana. Renbas : - hrtra Mandura kakalih nyrrnrn plrsa nggenya katgi panan ar-sa rlylrani kang bibl Deui Gandavatlp earta punapa saestu kang blbi mun4hut

kalangonan Tanan Maheralca ca ? hltnarah doning kang p@anr pancen nyata, l.la-

Bana Narayura lngkang sagah nbudtdaya dhatenglpun Ta.nan Maberakaca, gya pg

nlt btdhal. PatLh Dreetaketu lan patth Pragota eanL sas&rengan baris.

II. XAGARI P A R AN C RU K M A .Prab'u SrJ.yana nyang rayl Raden Srl Kestawa. 1 patih Jaya Qyatuaka. ReE

!gg, : - Babagan rengkanlng praJar nangka mlturlt wangslt klnen pados tun-bal Tanan Mahora]caca. Sang Nata gya nlnggah mring,Kallywarrgan SrraLaJar ne-

dya nyunun tununrnlng Ta.nan Maherakaca. Raden Kestawa 1an patth Jaya WaL

96.nn nnnnnn nn nnmm nn nnHm mm"HHmn .nn mmmmnmmB mn Inm

Bnn Inn nn rullnn nm nnnn mm mn nmHH HH''HM HMnn mm nm mmnnn nm nm nn

Eru[n mmnnn nnIun nn nn Dnnm .mm mn nmrBlluuunn nnunD nmnn HH HHH' Bm

DTDUUI nn nn[ nn

nn nBll llltuun nn nn mutnm mm nn nn nnn nn nnrun nn nm nm nnrulml nnHH'Hr Bm'f,H Em nHH

mflnn nn mm nm nm mJ[ nmnn nnn nm nn nn nm nD

-93- ttaLawa,'L jzhiLawd

wan Abyasa gya anggege Der.ll Gandavatl sa:rri kasldhlkara, ternah babaran ni-J 11 dtranptt. Raden Gandasana natur dhateng Sang Wlku blllh nrlnah dene ang

genlpun ea.Di batangan dhauah pur. l

Jabang bayl lngkang eetrL kaanggep oepuh pinarlngan nanl Derd. SRI KAU

DI[. Dene lngkang ka]ung kakaeth RADEN DRF*STAIIffiNA. Kasanr gegerl.lrg uadya,

dhauatdpun Tanan Maherakacar sarta laJeng Raden Narayana lan Prernadl souan

ngaturakeH Tanan vau dhateng kang paxnan Prabu Dnpada. llusnye tinampi, De-

wl Gandauatd. nu\ya narJ lng Tanan Mahera.kaca ngenban putra kadhorekaken pa-

ra lnya. DrnugL J rpning Ta.nan plnauggth Deul Srlkanl l ngaken bl1th lngkarrg

darbe Ta.nan, nulya Srikanl nltle dhateng Jabalg bayl Deui Sri Kandld.

Kasaru panga.nukipun Prabtr Srlyana nedya ngrebat r.rangeui T"nrp Lan tngkang garua. Bratagena nagut prang ngesthi barat gedhe, nengsah sa!01 ftes-pnrng.

TANCEB KAYON12 J,-1 1983"

97. mmnnnmnn

nnmnnm nmnmMIItrEIIIID

mnnn nulIIITtrTDIII

nmnulm wnnnnB rnn nn nnnn nD nnID [mnm nm nlD nm rDIn nm nn mIDnm nn Dm nn nm run mm nn nmmmrlnMn Dm lrul nnnnmn mmnn nulmm nm ninmm mm nm nn nD mmnn mn Itrm I[!t nm mm mm nmmntrnmn nn utD IDm nn nn nmn nm

I. .

rHttHt HH Hm tt BHttHr HHnnnnnm nm nm nu nn nm nn mm

nDtrrlltlln llnutuu0 nn nmnnn nmmnnmm mn nn nm nn nmm nmnun mn nm mn nm nruln nmmm nm nn nm nn nn nnD nnnnBn

Prabu Setyd ld lnggth Ugraoena nanpl rarnrhnya kang raka Prabu Blmalca

lan putra Man&tra Ra{yan Narayana, patJ.h Artlbasa. Sggbgg : - Sang Nata ng

(ya nylrant kang garra Deul l,Iarelnl (}Jreenl) nanglng nyul,un nltlh sarduLa

eeta (nacan putlh). Raden Narayana klnen ngupaya, sandika gya panlt bidhal

Patlh Artlbasa nguntabaken. r

II. . '

Prg,bu Ta,mbalryucla myarrg rayl macan pethak Singa MulangJ aVar patlh In--dranaka. Renbag ! - SBr€ Nata kagnaran garua nata Lesarrpura Dewl llarslnl.Karrg rayt Slnga MulangJ aya kadharnftran rlyldra. Sandlka gya bldhal. , Patth 19

drawaka kadhamrhan nJanparrgl. gpRANG GAGAL : - lJadya Sualabunl kapapag ba-

rlsaJx Iasanpural dados pancakara. lla{ya Swalaburnl kasoranr gYa nylnpang dg

1an. III. .

Raden Prenadi nyang Semar Oareng Pet:uk. Sggb3.g : - Wan ArJuna arsa

eouen nrlng Looanpura. PERANG SEKIr& I - Wa{ye raseksa Ssa,labunl nbegal Ra-

dyan Parna{yar tenah dadoo bandayudar donawa ea.nl peJalt. i

-3lr-

Saeirnanlng rasekgar Prenadl pinangglh Raden Narayana. Nunten ,kakanthJ. n4gpaya Inacan putlh. Kadadak rlonten catlya gunebyar lng akasa, Prenadl neeat -nggeganal plangglh nacan putlh Slnga MulangJ asar ttnantun kaboyong nring -Lesanpura, necan mabrr sagah. Gya ka.kanttrt kundur nring Leeanqura.

IV.NACAEI t-LSANPURA

Prabu Setyal ld nanpl ramrhnya kang raka Mandura Prabu Basudevar kang

raka Kunblna Prabu Blsnakql kang nbalryu Dewl Kunttd oaputrane Purtod€He 1-Brataeenar lan Kembsr. Renbas : - Ngentoet Narayana lngkang sagah ngupaya

sardula geta. Kahrngka souanJ,pun Narayana, Premadl lan panakauan. Ngatura-ken nacan putlh. ftrggaltng kandhal Deul llarsinl gya nltth Slnga }tulangJ aya

dumugi lng alun-alun, nacan nesa,t nggegana, hui lJarsl-nl kabekta rnabur.

Prenadl trengginas nesat lng akasa nufutLr, ngrebat karrg bibi DeHl Ua,X

slnl, dene Stnga MulargJaya prang lan Bratasena dalah Kakrasana. Slnga Mu-

langJaya karepotan, gya oncad wargmrL nrlng fuelabunL.Devl l.Iarslnl kraos babaran t Eya slnundhang denlng kang raka Setyajld,

nbabarnLyoo kalcung, plnarlngankalcaetbRADET{ SETI AKf . Slgeg..

v..suR0LoYo.IVuang Gunr tnyang Narada. SeEblg, : - Dhawuh nring Battrara Slnga Jalqa

lngkang n1ruvun panltloanr klnen nltls nring putra Prabu SetyaJl6 tngkang -nenbe lahlrr nang{ng kadbawban lantaran Slnga MulangJEJ&. Sandlka Battrara

Slnga Jalna nunten pallt bldh&l.CAI{DHAI(AN : - IDB Swa1abtunl, Prabu Tarnba\nrda na.npl oowanipun }cang rayi Si

nga MulangJ aya' natur bl1th nggenya nyldra Deni llarglni datarr plkantukdarnel. Prabu Tanbalyuda dukal nunten kerig lanpit nglunrg nring Leeqg

pUI&o

VI.NAGARI LESANPURA

Prabu Setyajld d&lah pata r4a lan pare kadang. Katungka panganuk'lFun

Prabu Tanba$pda, tlnardtringan denJrrg Prenadl lngkang nglepasalien J enpa-rlng Saruta.me, Ta.nba$nrda peJ ah. Slnga MularrgJ aya nga.nuk, I$vang Singa Jelna nanltlBe para raJa sanl kasoran. Nunten Jabang.bayl Setyakt kadunr:nga-

ken lng palagan, tlnubnrk Slnga MulangJ aya wlnasuh klnematrkenah, nboten -pejah nalah oqya ageng. Ilvang t{arada tununrn, Raden Setyalct dlpun gegs 4g

dos dluaoae magut 1ng palagan nallh. Slnga ltulangjaya tlnenplllng nestaka-

nipun pecah, kvandha sJ.ma nanltle nrlng Setyakl.

Hlwlt dlnten puni-I:a Raden Sotyakl ugl kakasih Raden Tanbakyrdal lng-;glh Singa MulangJaya, lngglh Raden l{resnlulra (putra Dewi Wresnl ya tlarsi-nl).

TANCEB - KAYON.12 junl 1983

98.

-35-

_ trlDnn rnmnmum nnnn nnDrn nmnn nnluDl!rDI|l nn mn mn m n nn rnm mn nn- -uimmn nm nnnmnnnm nmnm mmmnnnnm mmnnn run n m mrn nnnmmd mnmmnnm nm nD nnn mn mm nm hmmtrrD mm mm nm nnn nm nn mm tDmluurllmnm nnnnnn nm mn nn nm nm nmn

nun mDm mnnmnnnmm utnnnnm nnmmmnu!BnnBm mmuDnDm nn n nnnn

nmnnnmnnlunnntsHnn

DmmnmnmmnmmmtDt[mnID IN

llr!trn m !ln mmnnm m nutrmnnnm m mm

H HH HID IIIN D

i

nmmmnnm nnmmnnn nruuDInnm nmnn m m mn mmn nnmmm m m mm mnmnnnnnn m n mnnmtrnn nn m m ntnnututn nn m m mrnmnnnnn nn n n nnnnn n

I. IIAQAEI MANDARAKA

Prabtr Salya nyang putre Raden Burlerawal Radin Rtr}oara.tar petlh lbha-yat'ar tunenggung Saralruda. .&gEbgg : - Slrnanlng kang putra Dewl hauatl -EarDpun kapaorahakon dhateng Waol Jaladara lng Argasonya, nanglng Prabu Ku-

mpatl lngglh nyagatd ne{ya madosl. Kasaru sovanlpun Premadi dalah panaka-

uan, natur nedya sablyantu ngupaya strnanlng Sang Dowl. Sang Nata blngahr-

nulya Sang Panadya kakanth.l nanJ lng Kadhaton. I

funugl Kaputrenr Raden Prenadl plnangglh kang uua kangJ eng rafu Dorll

hrJ ar.ratl dalah kang mbalqp Deyi Surtikanthl myang BanovatL. Raden, Prenadlpd.nartngan Bangu garrten denlng kang nba\nr furtlkantH, mboten purun nanpi

nanglng sareng lngkang paring BaDgu kang urbalyu Dewl Ba.nowatll Premadi pu-run narnpl.

Raden Ruloarata kadhanrtran nglrld Prenadl dhateng Pertepan Arga Sonya

kapangglhaken klayarr WasL JaLadara lngkang sanpun sagah ngupaya slmanlngDovL hauatl. lfusnya pa.nltr gya sanl bidhal. Patih Tuhayata nguntabalcen.

II. NAGARI T I RJ-T A K A D H A S A R . (Jro sanodra).

RaJ a Dltya Prabu Kuranflhageni. nyang putra Raden Kartavlyog&r ; nyang fu

den Jayakartar patth Kala Yaksa. Ie4bgg, : - Raden Kartaulyoga nentas nyl-dra Dewl hauatl, nangJ.ng dereng purun kagana, labet nyuwun kauaytrh kLa--yan Surtikanthi 4al ah Barrovatl. Kartaylyoga gya panlt bldhal. mrlng Mandarg

ka arga nyidra Srrtlkanthl lan Banouatl. Raden Jayakarta myang patlh klnenneuranukl, sandika gya bldhal sawadya raseksa pacak baris ing gislk sanodta

PERAI'IG GAGAT : - Rasekpa Tlrt^kadhasar kap.pag uadya Mandarakar BuIa-

/a.ning renbag dados bandayrda. Denalra kasoran nunton lunaJar manJlng BegaJI

ten.III. PERTAPAI.I A R G A S O N Y A .

Wasl Jaladara nyang arl Erdhang BrataJayar nanpl souanlpun Ra,den Ruk-

nerata ngirld Sang Premadl da] ah pana,kguan, roatur yen punlka bebantu r€upg

ya sJ-rnanlng kang nnbalryrr Desl Enayatl. lfuonya tlnarnpl, Jaladara dalah Pre-

nadl sapana,kavane budhal ngupaya Dewi ErawatL.

PERANG SE(AR 3 - Kacarltal la.lrune Raden Kartaviyoga ingkang, nre nyLdra De-

ul $,rrtlkanttrt Lan Balovatl, nganbah gegana ngunglull l.lasl Jaladaral Bano-

vatl nJ erLt. Prenadl nlreng gya nututl rrgrebat $rrttkanthl 1an Banouau. 1g

J eng kaparlngalcen dhaterrg Rulsnarata klnen ndherekaken kundur nrlng Mandra-

-36-I

kar done Jaladara lan Prenadl nenpuh prang lauan Kartanlyoga. S t g e g .CAIIDHAKA}{ s - Prabtr Kuntpatl myang kadang Kurawa; dupi unlnga Pronadl pan-

cakara lauan nalingr Bya nra.nbul yuda. Kartauiyoga karoban nengsatr IgJeng nanJ{ng sanodra. Kuntpatl parentah nrlng Kurawa kinen mrlyenl eg

gara.

Kacarl,ta, dupL kllmpe saklng panlngal{''g Kurava, Jaladara Premadl Drdlung-

BrataJaya lan Panakavan salsl nututl Kartavlyoga nanJlng sa[odla. Kapapaga-

ken patl-h Kn'la lakea l.leg Ttrtakad,haoarl dados Prang. Kala Yalcsa peJah.

lJael Jaladara nunten danel oandl-upaVar nedya pados tlttkan lng pundt

dununging Devl bawatl. Nunten kang tayl Brataj aya kauhro nanJ ing te1lkr -plnaringan kanttd panakavan. Syah Aytt lut panakavan sani nindakaken MBl,-RAIIC JAlIllIR, temah dados kontap salndhenglng praJa Tirtaladhasarl ngantos

dlpun tenggap nrl-ng kadhaton denlng Devi hasatL. Kl Lurah Petruk tngkang

njantur, narrl SEKAR rrP ANGKU R nr nalcaten cakepanlpun 3

1. Dulc sanana punranlra, JaLadara kalavan lngkang rayl, t p? neng te-pfnfng gunung. Nangtng sd attnJ.ra, Jaladara Bratal ayattnal anlpunr -Srl- Narendra lng llandurar katarlna ing devadi.

2. Kineu luvar brantanlra, pan glnanJar putrlnlng Srl Bupati., klnen

ngupaya kanrhut. Putrl sd{ -

Mandrakar kang panengran hawatd.

Sang Dyah lyur kang dtdnueths, duratoalca, Sang Prabu &rrandlug€Dir

Neng nagrl tlrtalcadhaear, rnro plnast]d Jodho praptanllrg nk{31 kL-nen ngantbl lanpahlpun, panadyanlng Pand,hawa, Dyan Prenadl eLnara-

ya lng pialrg pupuh, katuJu sa-prapta.Lrar Rulmarata atnaJa Srl..

Mandraka plnrlh ngupayar aJ ar cantrlk lngkang saka ing urkirr sa-dhengah Hong lngkarrg sagrih, nangglhken Sang Llr Retna, ginanJ &F--

ken Sarrg Dyah dadt Jodhonlpun, llael Jaladara sagahr anhrk uangsit-lng donadi.

Saksana Banya bldhalan, Ru}marata wangsul narang nagarlr tur unl-nga nj eng Sang Prabu, nung l,lael Jaladara, Lan Premadl nyang Ken -BrataJaya laJu, sanangke lnrs prapteng oabrangr prar€ lawan. danawa

gan1.

Hanung Sxdlulrg BratqJayar kang dlnuta kinen malebeng Pud, {sp4 -nurba nbarang kldungr d?t lrlng Parpat tl-ga, Senar Gareng Petnrk -kqng ILr buta uandu, kakaelh Nata Pandhaua, tanat pangtdunglrekl.

Dewl Erauatl tanggap gaenltanlng ktdung, gya parlng arta myang oerat,

lngkang lsl Buraoe kinon enggal ngrebat. !ilrrsnya serat tinanpi, BrataJaya -sapana.kawano daya-daya pa.mlt. Kalllan gya pangkat.

3.

l*.

5.

6.

-37-

Kae$rLta, dupl Jaladara na.npl ai;uripun kang rayl Srdhang Bratd aya yen De-

sl havatl yektos Honten 1ng kadhaton tlrtakadhagar, nunten nganukl ngasta

sanJata Nanggala. WasBna perang ransr Prabu Kurandhageni l-an Kartaviyoga -peJ atr. Rsden Jayakarta teluk. Deirl hauatL kaboyong denlng Jaladara lan -Prenadl Bratal aya kundur nrlng Mandraka.

Drnugl glelk sanodral Jalarlara ea.kadang plnangglh lclayan Frabu Kuntpg

tl nyang Kuraua. !fuonya talcon-tlnakenr Kurupatl. uninga blllh Deul Erauati

rnro kapa'gglhaken donJng Jaladara. Nunten Sangkunl nandtrkalcen apue krarnar-

tngglh punlka : Prenacll, BrataJsJar Erawb,tl Lan panakawan kapurlh krurdur -runiyin nrlng Mandraka. Drpl satrpun lunanpah teblhr Jaladara dlpun ai ak ninun, ngantoo uuru, tnrs dlpun banda lng wlt randhu al,as. Kunpatl sakadang

enggal-2 sovan mrlng Mandraka.

Katungka praptanlra Bratasena nulungl ngluwarl bandanlpun l.lasl JaladA

rge lfusnya Ja.lrua-JJ.na:van, JaLadara Dgalen yen putta Mandura Raden Kalcasg

BBr n'entag dlpun paekt Kurava. Kakal.lbnya gya @uan nring Mandraka.

rv. .- I

Prabru Salya narnpl oovanlpun Prenadl, BrataJayar parlakaltanr ngaturaken

kundur Dorl Eravatl. Nanglng nboten darrgu Prabu Kunrpau- souantr matur bi-1lh lirekang nangglbaken bavatL punika plyanba-klpun.

Kadadal Raden Kalcrasana (;ahaara) lan Bratasena souanr natur bltth -Jaladara lngkang nanggthaken Sang Deul, Pratu Kunrpatl kallngsenanr gya n9,

daL. Prabu Salya dereng eagod parlng kararnpurrgan, eabab taksih rrrvot, de--

reng klnanten sJ.nten lngkang oayektoo saged nanggibalcen keng putra Drauati

Mldhangot pangandlkanlpun Prabu Salya rrakaten waur Kakrasana nuri:og -nunten nodal nJaulr nganuk para Kurala, ngantos kocar-kaclr, tematran Fanl

bubap uangsuL nring AstLna. Dene Raden Kakraeana pingget tng panggaHh te-

nrs larndur nrlng Mandura kantHl manah nasgul.

a

U Juni L983.

99.nrunnnutnmnmnnnnnmmmmmnnltrtDI!Hfi,ilHffi'Hn Htuffin fifi Hfi,-$H I

I

nnnmnm nmmm ullmmnnnnnm nultDlll nnnn nn

nm nmn nmnnm mnnn EnnE_HH .HF_ HM- HN HM HH H$-_1'4mnnn- muDIDm mmmnmm nlDllJIU[Eiln-Tm l[mn mn nU _ _ El!mm --mn mntil0 nn nE nts__unnn mEIn mm m0m nm nn nluBm

nm Dnn mnmm

HH rH' Hfr Hmnmnn nnnnmmmn nn nm mnnm nn nm mmhm ntrn nn nm

mmnn nn nmHfr HH HHH'Hfrnmnnnn mm nnmnm mn nn mnmm mm mn nnnn nm um IDtr

r. .

prabu Sa1ya nyalg kang putra Rad,en Ru}uraratal patih Tutrayata. !gpb31g:

nggenya Sang Nata aTsa ndhaupaken kang putra Devl Erawatl kla,yan Prabu -

Anon Kalrraeana lng Mandural kapundhutarr bebena PATAH PUTRI SAKtr{BARAN INC-I

II

:

-38-

KANG MIJIL SAKING GUNIJNG, sarta TINCA.IAII SAKINC SWARGA. Katungka oovanlpqnPrabu Kunrpatl, nafur blllh nedya ndhadtragi nggenya kang panan nodya ka-gungan danel nantu, nanglng nwlnrn oupadoo bebananlng pengantenidlpun nln-b/nbt pundhutan patah putrl {0.

Prabu Salya sarqJulc, nunten utusan kang putra Raden Ruloarata lcinen -Bouan dhateng Mandurar :ogaturaken tanbalran pundhutan putrl 40 dhetehg Pra-bu Anon Ka.krasana. Rulotarata eandLka gya bldhal. Patlh Trrtrayatainguntaba-ken kanthl pacak barls.

II. NACART G I R I K A p II A S A R .

RaJ a dltya Prabu Krrandtrayakga (taaang anen saking Prabu Kyrandhagenl

tng tlrta.kadhasar), mya;rg enban Kldangantu. @!gg : - Sang Nata ne{ya ny!dra Deui bauau., labet arsa males ulun sedaning kang ra.ka Kurandhergenl tgvln KartavJ-yoge j alaran saklng Erauatl. Sang Nata gya neeat geganal uadya-

raseksa nguntabalen. ESIN9...-SGAL ; - Rasekoa Gt{ikadhasar kapa,pag barisanMandaralcar dados pasulayan. Denava sa.nL kasoran, nunten natJing,lrana.

IIT.NACARI MANDURA.

Prabu Anorn Kakrasana nyang arl ka.kallh Raden Narayana lan Rara Ireng,patlh Pragota, sarta Udawa. Rembae : - Pundhutan saking l"landaraka rnrJud pg

tah putrl salcenbaran ingkang eaklng gunung mluah tlngalan saklng svarga.Narayana Ian Pragota kadharruhan padoo patah putri sakenbsran, sandLka

gya pa"ult bldh&L. Katungka sovanJ.pun Raden Rulrnarata, natrr blIlh uonten -tarnbatran pundhr.rtan salclng Mandarala, lngglh punlka patah putr! /+O caca.hi-pun. Kakrasana sagah, hrknarata nunton parnit nangoul. .

IV.tlA}.IA KREND.qAl.lAlIANA. ,

I

Radyan P,renadl llfnng panakauan Senar GarenglPetruk. Bg4blg : - Sang -Baguo arsa sovan urlng Mandura th"gfng llngeen. Senar nrayogekaken nboten

perlu isin, sabab takslh kadang plyanbalc. EE&3119_SEA& : - Bala buta Glrl-kadhasar nbegal Dyan Prenadl, dados pancakarse Para Raseksa sani peJah:

Saelma^ning va{ya rasekoa, Prenadl so}ran nrlng Ka}ryuangan Dtundhangng

ngorel plna4gglh Wuang Batharl Durga. Sang Bagus ngaturaken kepengln so-wan nring Mandura nanglng pekeuedr gya dinandosan da{ya putrlr nana ENDAI{G

I,JERDININCSIH, dene Senar na.ma NIAI MEIJK, CARINC nana NYAI PETF, PETRUK -narua NIAI GAPIOK. Sadaya kLnen tunuJu urrlng Mandura. Sendlka gya bldha-l.

Lanpahlpun lJerdLnlngslh plnangglh patlh Pragota, tlnantun dados patah

natur sandlka, gya kakanthi sovan nrtng Nagrl Mandura.

V. NA . (Kaputren).

KangJ ong Ratu Dewi Setyar.ratl (PuJ awati) myang para putra Denl- har.ratiSurtikantht myang BanuvatL. Rembag : - ngGenya arsa palakrana Devl Eravatiklayan Prabu Anom Kakrasanal rlnubeda tlngkahnya Prabu Kurupatl lan Kurava

-39-

Katungka praptanlra Prabu Kurandhayalcsa lngkang nenba Prabul Satyae -rlyldra Doui havatl. Mulat Raden Ruloaratar gya mlreanl lng pandhapt kati-ngal kang raDa takelh lelenggahano Pranila gya nututl duratrnaka, dados !e-tangr Kata.nan J empartng, nali.ng badhar Yalceendra Kurand}ayaksae tnrs oncad,

sanrl nbekta Erauatl. Raden Rulclarata nturten natur kang rana b1l1h kang -mbakyu bavatl kacidra RaJ a Dltya. Sang Nata gya utusan patlh I\.rbayata ki-nen nasrahaten. babagan punika dhateng Prabu Anon Kakrasana. San$ka, nun--ten pa:rgkat.

v. NAGARI I't A-N-D-U- n-A. .

Prabu Anon Kakraoanel na.npi souanipun patlh Pragota ngatura.ken Srdarrg

llerdtnlngalh eagah dados patah. Nunten kapaerahaken kang rayl Rara lrengr-klnen nulangr Bya kabekta nring Kaputren winulang nyongket. i{anglng nalahlangkung plnter katt-nbang Rara Irengl w&B&rIB Rara Ireng numet, kraos sayah

uundhut dlpun petegi. I'lerdlnlngslh netegl sulruntStun Rara Ireng ngantos sB:

rer badhar Prenadl laJong ngungruxo. Kadadalc Rara Ireng tangl, nJerlt luna-

J ar vadrl nrlng kang ralca Kakragana. Nenglng dupL uninga blllh punlka Pre-nadl1 sadaya nboten duka, nalah nrtraoa bfngah. Tdeng eani nusul nrJ.ng Ka-

satrlyan BanJarpatonan (Kasatrlyanlpun Narayana). '

CAI'ID-HAI(AN t - lng BanJarpatonanr Reden Narayana nenbe goJeg kq]lyan Jenba-

vatlr earul ngalron-ar,nn nrJutlipun Kakrasana,, Wasana dlpun getak sa-klng vlngldng denlng Kakraeana. Temah sanl geguj engan.

Katungke souanlpun patlh Srhayata, natur bab slrnanLng Deul Erauati -kapasrahaJcen dhateng Prabu Anon Mandura. PremadL gya nosat gegana, nututi6a]{ng agunao Plnanggth duratrnaka dados perang, Prabu Kurandhayaksa teIuk,Eravatl kasouanaken nrd.ng Mandura.

;

ffvang Narada rarnrhr' ngasta, tlngalan slrarga sarta uldodarl 4,0 nlnang-ka tanbahan patahr tusin parlng busana kaprabon dhateng Prabu Anom Kakresgn8o WluLt dlnten punlka plnaringan JeJuluk Prabtr Baladova. Nunten dlpun -arak nrlng Mand,araka.

i

UI. TAGARI MANDARAKS

Prabu Salya, Prabu Puntoderlo, Bratasena, Prabu Kunrpati. Kqtungka ra-mrhnya {yuang Narada ngarak penganton Nata Mandura Prabu Baladewpr malah -salupun sarlnblt klayan Deut hasatl. Gya kadhaupalcen.

Prabu Kurupatl kallngoemanr'rrulya nga.nuk. Dlpun emutaken Brataeena -nboten nggega nalah sangsaya rourlngr Eya slneblak lesus denlng Bratasena.

Kunrpatl sa-Kurewane kanprung wangsul mrlng Astlna.

TANCEB - KAYON.U Junl 1983.

-l+O-

100.

nnmn nrmmuunnmmmurnn

nnnm nm nmrD nt!IDIDIDN Mm mmID trM

nlDmm nmnn nmun ID nmnm nnnn n[mnm nm n n mn n nm mn mItl mm m n nm n nn nn mrruDmn rutnn IDIDII IIlIluDm r[ nmI0ID mnnn mnmntn nn D nm n nn n m!l nD r[ nunnnm mn n n

mnnmn Fnnnn trn trn pBrlnn mmnm Emmmm nnnn nn mm nm mn nm mn nn mn hn iiltl mmnn nn nm nm nm nn nn nn mn mm nm Bm nllnm nm unmnu nn nm mmulmm mmnmmn mm hrn mmnm mn mnm nn nn mm mm nm mm mm mmmn mm nm&n nn pm nm mm mm nm nm nmulrnnnm nn mBD IilDItm trm nn nm mmmnn nut

NAGARI ASTINA

Prabu Kumpatl, Bgw. Drrlral patlh Salglunlr myang Kuraua. .@bgg : -Sary Nata ne{ya ndhaupaken Bgw. Durna plkantuk putrl Parrcala Dewi Dnrpadl

nanglng Raden Ganrlarnana ngauontenaken sayenbara. prang. Nunton DJrsasana -lan Jayadrata klnen malclli nempuh eayenbara. Sandtka gya parlgkat.

If..

Prabm Dmpada Eyang arl Raden Gand,a.nana. Renbpg : - ngGenya Gandana-

na nadeg sa,yeubara prang, 1ng pangangkah ngularl Jatukrarnanlpun kang pu-tra Dewi Dntpadi ingkang eattrhu satrlya luburlng b'ud1 brwln sembada kaseltenlpun.

Kafungka oouanlpun RosL Drnyal natrrr kautue Begauan Abyasa ngatura-ken nauala rninah sunbul. itlawala tlnupl-ksa, suraoB ngla.nar kang putra Dewt

Drupadll dene sunbul blntrlca igl Juuamlt. Duka Prabu Drr:pada ruJraos dlpunsepeleka-ken, nlla Juvavut olnebar, Jebul nalth dados lnten Junenrt anbyar

ing Jra,nbah. Raden Gandanana nurlng dhateng Dr,uya, sarui ngandlka bilih -ugayunaken Doul Drrpadl klnen Dupu sayenbara prang, Resi Drnya panit DUn-

du.r.

Kasanr Drsaeana Jayadrata saua{va souan ne(ya nupu sayenbara nLnang

ka vak{ llpun h}yang D"ura. Gya kl.en nedaL lng gelanggang denlng pandarng

n&r Tenah dados PERA}{G GAGAT lng blabar kalrat Janget clnencangl uasana Kg

raua koplayu.

III.NAGARI MANDURA.

Prabu Baladeua myang arl kakalLh Raden Narayana lan Dewi BratqJaya.

Renba.e : - Raden Narayan& arsa kadhaupalcen klayan Delrl Dmpadi, tng saka-

vlt datan purun labet urangertoB yen eanes pesttrl Jodho. Nanglng Baladeua

parlpaksa, gya buaane kasatriyan sanya bldhal mupu oayenbara prang mrlng

nagari Pancala.IV. NAGAEL dX A R T A

Pratrtr Puntodevo, Begawan Ablaoal Brataoenap Premadl, Kembar, gsp&r. -

Gareng lan Petmk. Eg4lgg : - Ssry t,flkLr aroa malakra.uataken Puntodevo lcla-yan Dewl Dnrpadl. Katungka oovanlpun Resl Drmya natur bab r.langoulanipun fuden Gandanana. Srl Abyaea esnu tan karenan, gya nganthi para wayah nrlng -Pancala ne{ya nupu sayembara, Bratasena lngkang klnarya Bauung.,

PERAIIG SE(AR : - l,lonten ing nargl, Prenadl kgbegal. bala bruta oaking -

r.

-41 -

nagarL Tanjungpura lalarr{pun Prabu Pulagra tngkang Wt ngayunaken Deul @padl nanglng sanpun kaeoran dening Raden Gandarna:ra. $rlayanlng renbag da.-doo pancakara, vekaean para raseksa salul pejatt dening Sang ArJuna.

CAIIDHAKAN : - Ing alun-alun Pancala, Prabu Baladeya nupu oayembara prang-

lauan karg panan Ganda.nana. Katanan pusaka dlbya, Balader.la bntaL te-blh, dhanah kaceplt sela gilang tan saged ebah. Narayana tunull ne--dosi Premadl. I

Drpl sanpun plnarrggih, Prenadl slnanbat ngluvard. kang ralca Mandtrra. -Sela jinenpartlg denlng Premadt, temah aJur. Pralnr Baladewa luuar sakl-ag -parrandhang gya oadaya ndherek Sang Abyaoa mrlng Pancala.

I

V. NAM.

Prabu Dnrpada nanpi rawuhnya Begauan Abyasal dhamrh lamun jnedya nupu

oayembara kurgge ndhaupatcon hrntodevo, nanging *putt walclli Br{tasena.

Wrggaling kandha, Bratasena uus tandhlng lan Ganda[ana. Deut Drupadi lan

karrg rayl Deul Srlkandhl nlrsanl vonten lng panggunga:lr mbote4 sawatevls

da.ngu Srtkandtrl nyauat sos lan sekar dhateng Prenadl. Prenadl nanpl ka-le-

yan negen.

Kacarlta, Bratasena dlpun pltldng Gandarnana neh pedlot napasipun. Nalging

kadadak aeta rlyengkah dhadha, lcuku modot nJoJoh pulungatlr Gandanana ku-thah ludira nu].l rebatr. Bratasena glIa nunten lunaj ar. Narayana nuntgi ing

kang panan Gandarnana, nulya kadhamhan nlnba]i para Pandhaua.

Sareng Pandhaua salopun sowan, Bratasena plnaringan : 1. AII BAIIUJNG -BAl,lDAtlASA. 2. ITNCKAL BEIER. 3. PANCAI,ITEB-ANTB. 4. PAIIGNPAI'ICFAMPNG.

denlng Raden }Iarya Gandrrnana.

Premadl plnarlngan : 1. AII PAIIGGAI{DA}I. 2. LtI PNGASIHAN.

l,lusnya purna naringaken aJl Jaya, Raden Gandanana seda. Praha Puntodg

vo nunten kadhaupa.ken plkantuk Dewl Dmpadll deue Prenadl lngkarrg dados pg

ngarlh. Sareng durnugl lng Kaputren, Puntodewo mboten saged ngungrun keng -ga.rua, rnlla ndadak mundhut rulang dhateng kang rayl Prenadl.

Kasanl parrganuklpun Kurava nyang RqJa TanJungpura Prabrr Pulagra ne{ya

ngrebat Deul Dnrpadl. Tj.nandtdngan Raden Bratasena nyaxg Prenadl, Kurava -slneblak barat temah ka.urpnrng. Prabn Pulagra kasoran rya Dung!ill.

TANCEB -. ILAY-ON.-U Junl L983.

j

{

-l+2-

l0l.

I. NACARI ASTINA.

Prabu Kunrpati, Begauan Dtrna, patih Sangluni lan para Kuraua. Rembqg

Sang Nata arsa ndhaupaken Pandhlta Drrrra klayan putri Krurtilna atnal aning -kang panan Prabu Bienaka nana Derl hrkrnl.nl. Nanglng Sang Der.ri darbe panyu-

nrn I/EDIIARINC TI$'IBUNO SAIATIMNG LNANG tAI'l SAIA1TNING t,lAmN. Sang trliku sg

gah, gya budhaL d:ipun erak nring Kurnblna.

II.NAGARI DI.TARAllATT. .

RaJa Dltya Prabu Gcrakresna myang enban Kenyadeul darah patlh Godrag-

sE. Rembas : - Sang Nata kasnaran Dewi Ru}culnlr Bya nglurug nempuh prang -nrlng Kurablna. gg&ANg-gAGAt : - P,aseksa Dwarawetl. plttanggih bala Astina, -sulayarring rembag dados bandayuda. Denawa kaseeor gya manjing uana.

Irr. KASATRIYAII- B A N J A R_P A T 0_M dN

Raden Narayana nyang rayl Rara Ireng dalah Bagus Udar.ra. Renlae t -Raden Narayana palrlt area j agong mrlng Kunblna. Rara Ireng badhe nd.herekr-

sabab rnangertoe bi1lh kang raka ne{ra remen klayan Deui Rukrninl. l.lasana [gra Ireng dlpun embsn kang raka Narayana ean l kal.ela-lela1 wekasan Sang qg

wl sare kepatl. ,

Narayarra nedal, Udawa nututl garvl mlrantl anpilan, Sang Kusuma duka,

Udava uangsul nengga Rara Ireng.

IV. PERTAPA}I S A P T A A R C A

Bgu. Abyasa nampl souanipun kang uayah Raden Premadi dalah tSemar Ga-r€ng Petmk. Rembqg : - Sarrg l.lilu dhamrh mring Premadi klnen nusul para kg

Cang jagong nrlng Kumblna, sabab badhe uonten wigatos. Prenadl sandika gya

panit budhar sapanakauane. PEBANQJ]EKAR 3 - Wa{ya raseksa harauati mbegail

tlndaklra Sang Baguol da{ya panca.kara. Denava kasoran kathah lngkang pejah

V. NAGARI KUMBINA

Prabu Blsnaka nampi prapt'anlra karg rayi Prabu Setyqiid lng Lesenpura

Prabu hrntodeuor Raden Bratasenal Kembar. Katungka dhatenglpun Prabu Kunt-

pati ingkarg nglrid sovanlpun Pandhlta Durna, natur bilih sagqh nltunttl -panyumrntpun Dewt Rukxntni, nedtraraken tembung sajatinlng lanang lan saJat!nlng vadon. Raden Ru}uara gya kadharuhan ndherekakon Datyang Drrna manJ lngjronlng pura. Sandika gya parlnblt mlebet Kaputren.

- lr3'

CAIIDHAKAN : - Ing lhputren Kunbina, Deul Ruknlnl papasitran klayan Raden Ng

rayana. Renbes : - Pandhita Dlrrra uus prapta lng Kumblnalt Narayana ql11 eeolngidan. Katungka sorra.nlpun Raden hrlmara ngaturaken Datrya4g -Dlrna dhateng ka4 nbatryrr Rtllcnlnl.

Begawan hrrna lal eng medhar uerdlnlng tembung sal atlnlng lanalg l-an -sqiatlnlng vadon, nanglng gesoh klayan kang kinarsalcalcen lhlsntnt, tenah dg

dos sulaya. Deui hrlsntnl arsa kapondhong denlng Dlrna, Sarrg Derl luneJar.Kadadalc vonten Brahala naltbanlpun Narayana ngayor,ri Rukminl, tenahan Dmagila nunton lunaJar wadul nrlng Sr! Kunrpati, blIlh Prabu Blsmaka nglngu -gendnruo rasoksa ageng.

Prabu Kuntpati gya dhalruh mrlng Kurawa kinen baris lng alun-alwr Ier'dene Prabu Punto plnasrahan barls lng alun-alun lcldul. Brahala nral ang ba-

rlsan Kurava lng alun-alun ler tema} namtt. Dupt Brahala dumugl alwr-alunkldul, Prabu hrnto dhamrh dhateng para wa{ya Anarta lclnon ngerena}cen netraeedhakep I oarui ngucapaken nantra IIAIU }IAIU RAIIA{U. PrabawurS.ng nantra, :-Brahala ndheprok luluh tan saged ngglauat. Kadadalc Bratasena Jumangkah nag

da.ngt Brahals, dadoo perang ra.ne. Brahala nglca3. rnalJlng tanan. PlnarrggllrPrabu Punto lngkarrg tansah nuJ I dhlklr mantra HAW IIAIU RAIIAYU, Brahala bg

dhar Raden Narayana nanglng trus oncad.

Drrrra unlnga saklebatan kadadosan vau, nulya ndalnra billh nallngipun

Jebul Prenadl. Radon Naku1a Sadeva gya bldhal ngupaya kang ralca PrenadL, -Bratasena nututi. Drggallng kandha Kembar lan Bratasena sampun plnangglh -Prenadl gya kaaturaken katg paJnatt Kunbina. Premadl nunten plnasrahan nye-peng duratnaka. Premadi xoanj 1ng Kaputren pinanggih Narayana sarinblt k1a--yan Rulcnlnl gya dadoe porang. Adu kasekten, nalih r.rarni-2. Wekasan Naraya-

na kaplkut. Jronlng kaplkut, Narqyana nantang Prernadlr y€rr ora klalton dha-

up klayan RublnJ., Prenad,L ora bakal antuk kang rayl Rara lreng. Ing roril,nr

Prenadl blngung. Faden Narayana'laJeng parlng lampah prayogl, inggih puni-ka nuJa suurplng sekar (kenbang) aados Narayan. I'larayana palsu kaaturna Prg

bu Bj-snaka. Deno Raden Narayana keeah pados kanuktgn, pinanggih Rqia Dltya

fuarallati Prabu Gora.kresrna, sulayanlng rembag dados perang. Corakresne pe-

J ah. Busana rqseksa den t1gen, Narayana memba Gorakresna nglumg nrlng Kun-

bina.CAI,IDHAKAII : - Ir€ Kurnbinal Prabu. Blsnaka J.an para tanu, nnmpl sowanlpun !gd.en Prenadl ngaturaken Narayana nallhan, kaaturalcon billh punika naIlngi.-pun. Nar4yana palsu laJ"tig kaukurn peJah dlpun obong lng alun-a1un.

Katungka praptanlra Rara Ireng kadherekalcen Udaua miwah ugi Prabu Ba-

ladowal sa.url gugat bab poJahlpun Nara,yana. Rara lreng nyuwn supados fulm!nl tngglh kedah kaukun pej ah sabab kallh-kalitr.lpun kalepatan. Prabu Bisna-

ka bingung tan saged javab.

Kadadak dhatepglpun Gorakresrla ngalruk nyuwun Delrl lhr}raninl. Promadl mg

pagaken sarwl ngatura^ken fhrlsnlnl. 0orakresna badtrar Raden ]iarayane, nrrnten

solran nrlng pandhapl Kurnblnal lal eng kadhaupaken.

-U+-

Prabr'r l(urupatl nboten trlnah badhe ngarnuk, nanglng dipun senggxang Baladg

tJBr Kunrpatl dalah Kuraua kasor prabawa klayan Nata Mandurar gya esni -d.vangoul nglenthrng. Slsa bala raseksa D'rarawati kabibaralcen denlng Radyan

Bratasene ninangka tayungan.

TAI{CEB KAYONLZ Jud 1983.

r02nuDmmn nn

mnululmrul

IDTDnn mmulnnn

nnmmnnnnnmnmn rul

nnnm

mnrnnlnm mnnn nmuutt nmnn nmnn nnmnnm

a

nn .mn nnnrqn nn nn nm[uD lunnnmm nmuu nnmn nnnmnn nnnn mnnn nmnn nm nm nmmnmmmn mmmn nnnu nnmm nnmn nm nm mnmnnmmm mnnm mn nmmnm nn nm mmmnmm mn nn n n nn mn nmnn nm mmn mmnn mn mm nn mn nmn nm mID llltlnm nn nmnm nn nn Drrn mm mn nnm nn nm nnrunx0n nn mnnm mm nn nm mn u[ nm nnnn

HH'H.H'HH mHilHm H$ ilil HH--HH mH':ffimm nuu nm nm mm nn run mn mm mm mmBm [un mm mn nnl[IDnm nn mn InID rlnnn

I.}IAGART ASTINAPrebu Kuntpatll Drrrnae Sangl$rnl. nyang Kurava. Sg4,bgg I - SaJng Nata qX,

sa dhaup klayan putrl Manderaka atnal anlng Prehr Salya veuangi Delrl Surtl-kanttd. Gya tata-tata ngarak penganten mring Mand.araka.

II. .

RaJa Dltya Prabu Karnauasega (Karnananara), enban Yalcsi; patlh Kala -. Garba. Ie&gg : - Sang Nata kesmaran Deul Surtlkanthl. Gya budhal kerlg -lanplt ngrabaoa Mandaraka. EE&A}!9-GIQ3! : - Wadya raseksa Awarrgga kapapag

bala Astlna, sulayanlng rembag dados pra:rg. Denawa kasoranr Byarmanjlng vg

rl8.

IIT. NACART PASTHAPRATAYA. '

Prabu Radya (eairata), nyarlg kang putra tetlga Raden SuryatuaJa, Sur-

yasena nyang Der.ri Suryawati. Rembas : - Sang Nata ndangu kang putra Suryaj,

nal a d.ene rnre watawls drurgu datan nate sowan seba, uinangsulan yen nenbe -sengsem langon slh klayrm Deul Surtikanthi. Dipun penggak kang ralnar mb-ten nggega nalah keeah tanpa panlt. Dewl Suryawatd- narrgls, nunten Suryase-

na klnen nututl.Drpl mre katuhrtan, $rryatrnaJa klnen r.rangsul Cening kang rayl mboten

puruntenahdadosperang,Suryasenakasoran'gyatrimahnundtrr.

IV. PE.RTAPAN SAPTA ARGA.

Begauan Abyaoa nunpl

Gareng Petnrk. Rembag ! -oovanipun kang uayah Raden Prenadi myang Senar -Sang l'llku dhamrh mring Premad.l kinen nusul para

_l+5_

kadalg Jagong nrlng !,landaraka sabab badhe uonten darnel. Prenadl ,sandika -IaJ eng parult pangkat sapanakav&no. PERAI'IG SIKAR : - !,lonten lng wana Sang -Kusuna kabegal ua{ya raseksa saklng Awangga, dados pancakar&r Denava sarlya

peJ ah.

Sasknanlng denaual Raden Ruloarata putra Mandaraka sowan ngarsanlng -Sang Pana{ya Farui natur kautug kang nbakyu Dewi Banuwati btlth Sang Bagus

engga-l katuran souan mrlng Mandaraka, eaperlu badhe ngluuarl punagl. Premg

ei sandlka gya sarlnblt nrlng Mandaraka. i

V"NAGARI MANDARAKA

Pratnr Salya na"mpl sowanlpun seng nantu Nata Mandura Sri Baladeua ,lalah

Nata Anarta Sri Darualnrsuna, Bralason4 nyang Kembar. Rem.bag : -1 Badhe dha-

upipun tenanten Prabu Kurupati klayan Dewl $lrttkanthL. Kasaru bouantpun -Raden fr,rlcnarata ngaturaken kang rayl Prenadl tngkang tlnlnbalan Dewl Banu-

uat1, nunten kalllan nanJlng Kaputren. :CAIIDHAKAII. s - Kaputren Mandarakal Dewt BanuwatL nanpl oouanlpun kang rayl

Prernadl rya rinangkul earwl nangls, rdgatos Banuuati ndalsa bllih Prg

nadl remen klayan $rtlkanthl. Nadyan Prenadl mafur kathah-kathah na-

nging Banuwati tetep ndakwl l sabab asrlng ngantninganl Sang Pana{ya -nanJ lng palerenanlng Surtlkantld.

Kasar:u uonten popeteqg oalclng }Vuurg Surya, nyarengl naling aguna mar{ lngpaleremanlng Dewl Surtlltanthl. PremadL nggarJlta, gya ngraga sulpna, ring-gah nrJ-ng Kahyvangan Kaca Ngerang souan l$wang Surya nyumm katrangan bab

pepeteng lngkary nyalavadl punika. tVwang S\rrya prasal a blllh ngal.lngl -htnlndaktng SrryatnaJa. Prenadl gya hrmunrn nanJlng raga, nunten psfu13

-dhateng kang nba\nr Banuvatl bitth uonten nallng aguna lngkang nyi.dra regml Devi $rrtlkanthl, narna pun $rryaputra.

Devl Banuwatl gya dlrarnrh mring kang rayl Ru}oarata kinen matur nringkang rana. bllth Kaputren rpnten duratnaka. Sandika gya bidhal.CAIIDHAKAN : - Pandhapi l'{andaraka, Prabu Sa1ya myang para ta.nu, na.rnpl i-

vanlpun Prabu Kuntpa.tl sakadang Kuraua, nyumrn enggal kadhaupalcen ka-

layan D€lrl Surtikanthl.Kasaru souanipun Rukrnarata, matur bllth Kaputren uonten duratmaka nyl

dra rognl Deul $rrtlkanthi. Gugtrp Prabu Kunrpatlr Bya dhamrh mrlng Prema-

di klnen nyepeng nallng. Sandlka gya manJi-rg pura.

CANDI{AKA}I : - Ing Palereruanlpun Dewl Surtllcanthl nembe langen sih klayan

Raden Suryafunaja. Katungka dhatongipun Prenadi, dados perarg. Kada-dak $rrttkanttd wadul Baladeua, b1llh Prerna*i tindak rodapalcsa badhe

renen dhateng Sang Dewll sakala Balad,eua nuri.ng, Premadi dlpun pa1a.

Gentos Banuwatl wadul Bratasena yen Prenadl mboten dosa plnuJ.asara de-

nlng Baladeuar sanallka Bratasena ngarnuk, BaLadewa dipun labrag. Dados

perang ra,ne, wasana kaplsah donlng para raJa. Nunten dlpun urus, ir€ -mriku Barruyatl nguman-uman melebmelebaken Surtikanthi ngantos virang.

-l+6-

Putusing renbag, Premadl plnasrahan nyopeng mallng. Santika gya budhalr pInangglh mallh klayan Suryaputra dados prang. Suryaoena. prang lauan Balade-

tl&e Matlng kela'l lh oncad uangsul mrlng Pasthapralaya, nanging Prenadi ng4lnlyinl.

w..Prabu Radya 1an kang putra $rryawati. Ihturgka sovanlpun Prenadl rga-

ken Suryatrnal a nyunm Deul Suryawatl kangge patalr penganten. Iebet citrane

Prenad! nlrlp Suryatnqia, pranLle Dewl Suryawati kaparlngaken tarpa sangga

nrnggl. Prernadi lan Sr:ryauatl mundur, SuryataqJa lan Suryasena, Bolr&r; da-hat kaget Prabu Ra{ya sabeb nenbe kenauon nbekta Srryauati teka sanpun so-

wan nallh. Ing nrila.r $rryatmqja lnangertos bi1lh kacolong lanpah denirg Prg

madi, gya tlnututan. fupl mro plnangglhr dados perang. Prernadi ngasta cur!ga nyrenpet mestakanlng Suryaputra tenah tatttr dados gare-gara $trang llarg

da trrnurrrn parlng dhar,nrh mring Preuradi bitlh Suryatrnaj a punika takslh ka-dang tunggll Lbu. Gya oeni raranglnrlan, IVwang lfurada mlsik Prenedi klnen

ndhaupaken kang raka Strryaputra. Prenadl sandika gya sasarengan sowan dha-teng Mandaraka.

yII. NAGARI M,dN D A R .A K A .

Prabtr Salya tuwtn para ral ar nanrpl sowanipun Prenadl matur blllh flq-rafunakanlpun lngkalg rala plyanbak Raden Suryatmal a, sarwi nyumrn dhateng

kang uva nugl kadhaupna plkantuk Dewl Surtlkanthi. Kuntpatl nurlng, sarwl

nyuuun supados Suryatmd a plnatrapan ukun pati.Kaea.ru panganuldpun RaJ a Dl,tya Karnauaseea nyuwun Surtlkanthl. Ing -

nrlku Prabu $a1ya ngauontenaken sayonbara, sixten ingkang eaged nyfunaka-ken mengsah Karnavasesa, lngglh punlka lngkang kaganjar Surtikanttrl. Gl[sPrabu Kunrpatl nagut pupuh tandtrlng prang lawan Prabu Karnawasgsar narrging

Kunrpatl kauon. Gentos Raden SuryatoaJa naJeng lng palagan, nglepasaken -sar\iata Kunta, Raja Dltya Awangga peJah. Nagarl Auangga dados lrukupanipun

Raden Suryafunal a gya Juureneng nata J eJultrk Pra\ Karna Basusena.

Nunten kalarnpahan Prabu Karna Basusena (Srryatrn"j") dhaup klayan Devi

SrrrtlkanthL. ,P-rabu Kunrpatl ngatr*r prayltna patlh T\rhayata gyat natur dha-

teng Srl Kunrpatl, billh lng tembe putra putrl Mandara.tca ingkalg uekasan -kemauon kapacangaken. Prabr,r Kunrpati rena lng panggalih, gya kundur nring

Astlna ga-Kuravane. i

TANCEB - KAYONLl+ Junl 1983.

t0E,

mnmn nn nnm mmINIDMM Mm nnn m ntnnm

n nnnmnnnnmrnm mnnmMIDMnmmn m m

nllutn!0mnmnnnnnnnm

-47-

mnmnmBmm [nmnmn

I(

mnnrm mIIlInm mnmm n nn mm mm nmnnm mm mm mmnnnuurullm mmmu nnmm n nmul rntD rn nn nm nm n nn n

nnm' nmmmnn mmHfiIrm Hn HH rf,ntffir Hfrttfrr ril*oHr f,frtm trmm rHttmmm nn mnnm nm nm nm nm nE lrm nut nn nn nm nn n n nn mn HfrllllDnnnE EEnnn ElIl D!ll_ - un uEnlonn mnnnn nn nn nn n m mn nrulDmmIil[ tDl[ FIll mnnm nm nn nm urn nm nn mn mnm nm mn nmnm Dm nm mn mm nn rDn nm nm mm mn nm nnm mm mm Dnn[tnn nnnnnn nn nm nm nn rDmrlmn mnnn nm mn nn nul

I.NAGARI LESANPURA.

Prabu SetyaJid narpl rawuhnya kang raka Prabu Blsnaka. Rembas 3 - Ba-

dhe dhauplpun Dewi Setyebona pikantuk Pandhtta Drrna. Kasa::tr sor.ranlpr:n Udg,

va ingkang nyandtnng eai'va seta, natur billh Raden Narayana gerah sangetr-nyuwun dtpun ttruenl rayl kakallh Dewl Setyaboma lan Setyeki. Sang Nata gya

parlng palllah Setyabona lan Setyaki tlllk mring Mandura. Patih Leoarrpura

Artlbasa lan patlh Kunblna ArttJ aya nguntabaken.

II. NAGARI D-I,I A R A II A T I

RaJa Dltya Prabu Goralcresna myang enban Prata.nader.rl, patlh Si-ndhung -Garba. Reurbas : - Sang Nata kasmaraix Dewl Setyabona, gya tedhak plyanbalc ng

{ya kacidra. Patih savadya raseksa nJ anpangl. EEMN9-9A9.AL : - Wa{ya rasek-

sa Duarauatl kapapag barloan Leoanpura Ian Kunblnal sulayanlng rembag dados

bandayuda. Denana kasoran gya nanJlng nana.

III. ,

Raden Prenad.l myang Somar Gareng Petnrk. Xg4!gg, : - Ne(ya tuul gerahe

karrg raka Narayana lng Man,Jura. 3jB4N9-9E[![ s - Bala buta harauati mbegal

tjnda-klra qyan ArJuna, dados porang. Denawa sarnl peJah. I

IV. NXCARI' M A N D-U ,R A . (Kasatrtyan BanJar Patog'' '

an)'

Prabr.r Bala.deua danrh nring kang rayl Narayana pnen kenulan isarg J.:rg -kanthtl sabab ms ninball Devl Setyabona lan Setyalcl. Narayana gya nanJ fhg

pura r€ua-r€ua ,saklt, kemul karnpuh rlnubuttg para garwe Jembawati, fulcmird -tusln kang rayl BrataJaya.

Katungka souanlpun Deui Setyabona kadhorekaken Raden Setyaki lan Udawa

nunten Setyabona kadhanrl:an uranJ ing pura tllik I'larayana. Dene Setyaki kan-tun ing pandhaFi sapeJagong klayan kang raka Prabu BaJ.adewa.

CAIIDIHI(AII t - IDg kanthtl, Raden lfarayana sare kmbut tinenggan para putri,katurqgka sovanlpun Dewl Setyaboura, pare putri sani zuningklr. Nunten -Narayana praoqja blllh naxnul1g ethok-ethok lara, dene vigatlne nedya p!nangglh Sang Dewl arsa tlnantun kapundlut garua. Setyaboma sand:ika1 4g

11 kapondhong.

Kacarlta, lngkang vonten parrdhapl, Setyaki dipun sugata unjukan ngantos uu-

ru r h.rngun-pungun nJ.reng rarao oanlpun Prabu Baladeue bll:ih Devi Setyabona -

1

1

i

i

I

iIt

i

fl

I

-4'B-I

arsa kegarua denlng Raden Narayanar sana1:lka Setyakl nuntap kanppsone Ia-J eng nganuk dados prang lan BaLadowa. Kadadalc Narayana prapta rnrs sarlnbitkalcanthen asta kaltyan Deul Setyaboma, Setyalcl ltllh. Nulya Setyakl k4dha-mrhan ngadega.ken sayembara prangr Setyalcl sandlka gTa ndherekalcen kang nbekytr Setyabona kundur nrlng Lesanpura.

I

Katungka souanipun Prenadl, kadhamrhan d,ening kang raka Narayana klnenmakill nupu sayenbaranlpun Setyaki. Prenadl sandlka gya parnlt pingkat, na--Inung Gareng hgka4g kapurih nllar sabab Gareng darbe daya maraka-ke bend,ara-

ne wan! na:ran\g Hong wadon ( .Ja ngantl Prenadi lal't yen nung wakll, leroun -nenang tandtrlng lauan Sotyaklr aJa ngantJ. ngarepaken Delri.Setyabona). Nala-Gareng nunten klnunrng sonlk.

v. NAGARI LESANPURA

Prahr SetyaJld nanpt eouanLpun kang putra Anarta Prabu Puntoderor Bra-

tasena, Kenbar. Renbas : - ngGenya Sang Nata ""si ndhaupaken Setyaboma pi--kantuk Pandtr-lta Drrna, nanglng sanangke nenbe tuwl gerahlpun Narayana.

Katungka Setyalcl lan Dewl Setyabona Bolran uangsul saking Mandura, ,Se-

tya.kl nahrr b1lth ne{ya ngauontenaken sayembara prang. Surg Nata sarujuk.nBoten dangu Prabru Kunrpatl ngld.d Dahyang Drrna'nyulrun d.haup klayan Der.ri -Setyabona, ulnarrgoulan ltedalr nupu sayenbararuipun Setyalci. furna laj eng nya-raya Brataoena, nunten rnedal lng golanggarlg.

Setyatcl preng lan Bratesena, nanglng natnung sanudana, mbotgn +"9u Se-

ne kasoran gya nundur dhlngklang. Kasusul praptanlra Premadl Selar 1an Pe-trlk, nedya luupu sayembara. Prenadl mblslkl Setyalcl yen anung dhapur sralcllikary raka Narayana, nrutten perang Balrudana, uekasan Setyaki ethok-ethok ka-

Hon Dundur earul gloyoran. Petnrk kadharrutran ngaturl karrg raka Narayanal

enggallng kandha Prabu Baladewa pyang Narayana lrus prapta lng Lesarrpura, &ne Gareng dlpun gendhong Udaua. Nunten Narayana kadhaupaken klayan Dewi Se-

tyabona. SanaHka Prabu Kunrpatl uurlngr sabab kagalih sayenbara danel-da-mel. Dereng nga.ntos pazulayane kaoam Prabu Gorakresna nyldra Desi Setyabo-

na tenah geger jm Kadhaton. Prab'r.r SetyaJld ngar.rontenalcen sayembara, sintenlngkang sembada ngunduraken Devl Setyabornar lngglh punika ingkang kadhaupa-

ken. Narayana gya mesat nututl nrallng. Drmugl DwarauatJ. Narayana prang 1en

Rqia Dltyal katanan sanjata Calcra, Corakresna peJah. Narayana gya ngagem bg

sananlng Prahr Gorakresna nrJud RaJa Dltya Jejulttk Prabtt l(resna PuJanggar -Deni Setyabona kalebetaken lng Besupe. Kresna PuJangga ngluntg nrlng Lesan-

pura.

Drnugl Lesanpura, canpuh pranb Kresna Pujangga lawan Prabu Kunrpatl, -nanglng Kunrpatt kagetak lcanpmng dalah Kuraua ugl manrt. Raj a Ditya nulya

badtrar Radon Narayana ingkeng wus Jumeneng Nata ing Dwarawati Jejuluk Sri-Prabu Bathara Kresnal garwa tetlga Jornbawatl, R.rknlni lan Setyabona.

. ( 14 juni 19S3)

i

1

J

"c

-l+9-

104.luDmm nmnn nmnnm u[ nn nm mmnn mm nn mmnn nnn nmnnlull mnnn mn nn nm mmnm nn mm nm Dm nnluuru! nm nn DIUltn

mnuun mmuEm ntnnulnm nm mn rul nn mnnn mm mn nn mmmmnnmm mmnBIIt nnmnnmmn mmn nn nmltn nn mntmn nrD nmItrBBtr ltn Unn mn nm

run nm mnmmnnmm nm mmnm mm mnnn mn mmmm mm mnmn mn mmINMIDM IIIM

mn nn mnmmnnnm mm nmr0n nn mmmn nm mulnm nn mmNM MID INIInnmm nn

nutu'D Inn nmnm nm nn mmmn nm nm mnmmnunnn mnnmmmmm nm mm mnmn nn nm rulnn nn nn mo

ruil0muu! nntntnrom mmrnm mmnn nnnu mmnm nn

nnnmnmn nnnn rulnmmmmmmnmnn

mnmnnmm nnmn nnmnmnnnmnmmm

nn nn nurnn nnnm nn runnm nluDllnnmm nn mn-nn nm nnnn mn mn

mnn[uD tumrun ntnmn nn mmmmmnm mmDnm mmmnmn mnnn nnn nn

I

I

Prahr Kunrpatl, Dlrnal Sanglonl nyang Kurawa. Sgbeg : - Sang Nata

arsa dhaup klayan Devl Banuwatl putrl ing Mandara,ka atrnaj anlng Prabru Saf-ya nanglng kapundhutan bebana GaJah Putlh Sratl PutrL, prarnJ.la patih S4gktrnl kautus urring Anarta nundtnrt sunbangan gaJah putlh lan sratl putrl.Sanglrunl sandlka nulya panlt bldhalr Kurar,ra ndherekaken.

rr. NAGARI Tr y BUI rA HUN AN .

RaJ a Dltya Prahr Ilagnlyara nyang enban Pratignya, patlh Kala Degsura

Rqtrbae 3 - Sang Nata eerlk d,one tlnanplk putrl Tasl}oadu atnal aning Prabu

Karsendra nana Deut Murdanlngsih. Swargl kang rana Prabu Kala SanboJ a dnk

rikala Janan pecaho brungkus, lnggih tlnamplk putrl Tasllmadu. Pranlla gye

kerlg larnplt nodya tlnenpuh prang Nagarl TasLlrnadu. PERAIIG GAGAL : - lJa-dya rasekea llnbul Tatnnan kapapag barlsan Astina, sulayarring relbag dadl

bandayuda. Donava kasoran temah nylnpang narga marrJlng uana,

III. .I

Prabu Puntodewo sakadang, Brstas€na, Prernadi-, Kenbar, dalah Senar -Oareng Petnrk. Rembas z - t"g Nita nedya J agong mrlng l'landaraka. Kasaru

sowanlpun patlh Sangkunl, natur kautue Sri Kun:patl nyur,run biyantu beba-

na GaJah Putih Sratl Putrl. Solg Nata dhamrh nrlng Premadl klnen nyenba-

danl. Pronadl sandika gya pa.mlt pangkat sapanakawaJxe.

Kaearlta, duutugl ing narga Prenadl ptnangglh putra TasiJoadu Raden Da:mg

murclta, natrrr nyuuun biyantu nylrnakalcen mengsah RaJ a Dltya Tlrnbul Ta-hunan. Manar.rt sembada, Sang Bagus arsa kagar\j ar llal a Putrl TasLlmadu De-

ui Murdanlngolh fur gadhah kalangenan Gaj ah Putth nama Murdanlnglhrng.

Prenadl oegah gya nenpuh prug nral ang barlsanlng raseksa Tj.nbu1 --Tahunarr dados PERAI{G SE(AR. Prahu Hagnlyara katanan Jernparing Sarutana -peJ ah.

IV.NAGARI TASIKMADU^

Prabu Karsendra myang ganra karyJ eng ratu sa.nbungan Dewi Clekuttrana

dalah putra geuan Dewi Retna Juuita tuuln putra bektanlprrn Sang Nata na-nL Deul MurdanlnggLh. Katungka sowarrLpun Raden Daluanurcite nyov{naken -Raden Prenadl lngkang sanpun senbada nylrnaka.ken nengsah Raj a Dttya.

- 50-

Raden Prenadl, nunten kadhaupaken klayan Devl Murdaningsih, manJing pura -langen slh. Unlnga lalanpehan maketen uau, Dewt Clelnrttrana mbotsn rena, -dene lngkang putra Dewl Retna Juulta kar.pn kabegJ an klayan Murdanlngslh.PranlLa nunten da:ne1 re.cadayal ngllnpe Sang Parna{ya, Murdaningolh dipun -praJa}ar kuandha kacenplrrngalcen lng sulnur matl. Kacaritpr gajah putlh ka-langenanira Deul Murdaningkung unlnga blllh nomonganlpun manggLh bilahilgya nedhot saklng uantllan, nadosl Prernadi. lfusnya plnangglh Prenadi ka-boyong nrlng sumur matlr kvandba kaentas eaking sunur, nulya kaboyong kgtur Prahr Karsendra. fumugl ngarsaning Sang Nater Murdaningsth kagesangg

ken denlng Prenadi, nunten kadangu natur blIlh pinarJ aya dening kang lbuDewl Clekuthana. Sanallka Pratnr Karsendra duke saruri ngIlga pusaka aroanraj aya kang garua. Nanglng etpt eanpun plnangglh, Deui Clekuthana matek

aJ 1 pengaoltran, Prabu Karsendra 1111h dukanipun nunten wangzul mrtng pa4

dhapl nnalih.

Ing nrlkrr Semar Oareng Petnrk fumandang mapalaken Clekuthana. Mulat .

tandhing kang bobot, Clelnrttrana ngwrdang setane kanttd mantra THDIIA- --THE{0, Topeng Reges lan Klenttdng MungiL nodal nggeglro panakawan. Ki TU

rah Petnrk ngundang lngon-lngono badan altu nani KU'lDHl tamng klayan sg

tane Clekutha:ra. Topeng Reges lan Klenthlng Mungll kasoran leb'rlr dadi --a!tu. Clekuttrana peJah donlng Kl Ilrah Senar krana kadanu senbur adag.

Radyan Premadl gya panlt trundur nring Aetlne nitih gaj ah putlh eB-rfuublt klayan kang garwa Deui Murdaningsj.h.

V.NAGARI ASTINA

Prabu Kuntpati sakadaqg Kurawa, nanpl sowanipun Premadi ngaturalcen

Gdah Putlh Sratl Putrl. !tuonya tlnanpl gya ngatalc penganten nrlng Man--

d,arakal Prenadl urlnangka pateh sokallyan kang mbalcyu Dewi Drrsilawatir-nitlh kreta. Dene Prabu Kurupatl nltlh GaJah Putlh tinuntun De$rl Murda-nlngslhr ,

Uninga pacarganlpun lenggah sakreta klayan Premadl makaten wau, Ra-

den Jayadrata rnuring, Pronadl dlpun laralc saklng kreta gya kapulasara,

dados perang. 'Kadenangan Prabu Ku:rrpatlr Jayadrata dipun dukanlr malah -kadhawutran wangaul mrLng Banalcellng, mboten kapareng ndherek ngarak pe--

nganten dhaterrg llandaraka. Jayadrata wangsul wLrandhurgan lingsen.

w..Prabru Salya myang para ral ar nanpi penganten kakung

gya kadbaupalcen plkanfuk Dewl Banuvatl, nanglng Banuwatl

kedah tungguk kenlt ing Kaputren. Prenadl sandika nunten

Rara Ireng lan Dewi Srlkandhl.Kacarltar ealobetlpun sare, Banuuati enget prasetyanlpun dhateng Prenadi.

Pra.lolla Sang Deui gya lon-lonan tl1ar pasareyan medal manggihi Premadir-

prasetya ne{ra dados garua batln klayan Sang Baguo.

j

Sri Kurupati -nyuwun Pronadl

kenlt kallyan

r rr-

Prabu Kurupatl mm€u sare madosl kang garwa, plnanggih nodheng le-ngen slh klayan Premadl, tenah duka, nunten wadul. nrlng kang raka Sr1 Bg

ladeva. Katgada Prabu Baladewa gya mulaeara Prenadll uES&Il& kaceguraken

lng bengauan. Banuwatl lunaJar nuhrtl nggeby.ur bengawan, tinadhatran der-nlng Prennadl kanthl ucap nanggih sarah lclntlr. Prabu Kurupatl lan Baladg

wa mundhut varrgsul Dewl Banuwatl, Prenadl mboten plkantuk eabab ujupe ng

nu sarah klntlr lng var1h. Prebu Salya ramh mundhut Dewi Banuuatl, Pre-

nadl tetsp nboten ngulungaken. i

Wasana Rara Ireng lan Srlku:dhl prapta nglsln-lsj.n Premadl; dene ana

eatrlya teka ora prawira lng budl, trfuoa ngopenl sarah klntlr. SanallkaPrenadl enut Jtva kasatrlyano, Banuwati kaaturaken rnrlng kang uva Prabtr

Salya, dene Sang Bagus gya nJ ar.rll panakawan kesah tanpa panlt.I

TANC.EB - K.AYOI'i.V Junl 1983.

105.

mnmnn mnmn mnnnnmn mn nm nn nn nnmm nn mm mm mm mmmmmnm nnnDmm nnnuulmmm nn nm nm IDnrDlnmn mm nm mm rulnm nnn nn nm nnnnn

mn nm IDm nmnnnnmru[ nn mnIln mmnmmm mnnn mm rulm mmmruD

mm nm mm nnnn nn mm nmmn mn nn nmnnmm

nnxnnmnnmnnnnr0 mm

nmnn

Raden Premadl dalah Semar Gareng

rlkala dhauplpun karrg nbalqru Bantrvatl

nmnnn nmnnm wnnn nmmnnn mlnrDmmn nn nm mm nm nm mn mn mnnn nm nm mm nm mn nm nm runrun mm mmnmm .nmnmmm mn nmnnmmmn mm nmm mm nm mm nn mmrun mn mrunn mn mn mn mm mmnmorun nm nnn mm mm mn mm nm

mm nu nnnmnn mn nm nmnm nm mn nmIDm mru mmmnmmmnmn nn nmnn nn mmnrm mm mm

I. NAGARI ASTINA.Pratu Drrtrrudana, Drrrra, Sanglilnl nyang Kurawa. Renbqg : - Skranlng

karrg rayl nata Dovl Drrsllauatl, marrgka a.rsa kadhaupalcon plkantuk Raden -Jayadrata. Patlh Qaryl,ilnf kautus ngupaya olrnanlng Sang Devl, sandika gya

budhat nganthl Kurawa.

NAGARI GUl.lA I'IAYA SEIU--UAN.

RaJ a Dltya Prabu Kala tlerdatl (putra Prabu l{agniyara) , myang eurban -Kenya Wandu, patlh Kala Krldhagoa. BgEbgg ! - Sang Nata Dg&re&-&rsa utus-

aD CaJ ah Dslrocana, klnen nyldra llawi D,rrsllavatl ongga mangke dereng l,on-

ten uangsul. Sarrg Nata gya utusan patlh Krldhagsa ldnen ngilungiNagani Ag

tina. Sand,lka gya pa.mlt pangket sawa{ya raseksa. 8pzug-94q4! : - Wadya -raseksa Guua Maya Selunan kapapag barlsan Astlna da{ya pancalcarA, denawa

kasoran, wekasan manj lng vana.

III. I./A}TA TR.IB.ASARA

II.

Petmk. Rembag

plkantuk Prabu

: - Sang Bagus LslnKumpatl, d,ene d.l -j

I

J

,ag

52-

l

pun eralrg-erang Rara Ireng nggenya kumapunrn ngekahi Dewt Banuwati ktntirlng bengauan. PERANC SE$IB : - Bala btrta saklng Guwa Maya Selumapr mbegal

S..:ogBagus,teurahdadospancakara.Denawakasorarrsa[1pejah.

Baltda bandayuda Sang Kusurna sare sangandhaping wreksa gung. Kadadak

lanpahlra GaJah Dwl-nocana lngkarlg nyldra Dewt Drellawat1, 1lvat sacake!lng Wan Pa.na{ya kang nenbe sare. Dlrsilawatl nJ o:rit, Prernadt rrungu sa-klng nendra gye ngoyak GaJah D,rlmcana, kasembadan Der.rl D,rrsilavatl kare-bat, dados perang. GaJah kasoran nunten lunaJar.

Kasaxtl praptanlra patth Sangkunl Ian Kurawa, ndalcui Prenadt kang ny!dra Devl Drrsllauatl, sabab kabukten sesandhingsrl klayan Sang D€ri. La--Jeng poraJrg, nalglng [an ArJuna uutut, nunten kabande kasovanaken mrlng

Astlna. Dene panakawan lumaj ar nrlng Arnarta ne{ya vadul dhateng para pe-pundhen Pandhawa.

IV.T.AqW..Pratu Pr,rntodewo, Dyan Bratasena lan Kernbat. Kasanr sowanipun panaka-

wan rnatur yen Prenadl kadakvl nyldra Devl Dlrsllawatl, sanangke kararlgket

kabekta Kurawa nrlng Aetlna. Sanallka Bratasena gugup gTa nusul mring Na-

garl Astlna.CAIIDHAKAN : - Ing Guva Maya Selunan, Prabu Kala l,lerdatl nanpl aturipun Gg

Jah Drlmcana billh Deui Drrsilavatl salnpun kadhustha, nangtng Ba--pangko karebat denlng Wan Premadl. Seng Nata nuringr gya tedhak pi-yanbak no{ya ngrebat Drrsllauati..

NAGARI ASTINAPrabu hryudana nanpl oovanlpun patlh Sangkuni ngaturaken bpbandan -

Prenadl sabab kabukten nyldra trl D"rrsllawatL. Premad,l nunten kalxlnJ &r&r

Kedadalc Bratasena dhateng pltaken lupute Premad.i; wlnangsulan yen manjlng

rnallng nyldra Drrellawatl. Dereng ngantos tutug nggenya lnba1 wabana, ka-

saru Dlrsllawatl lcal kacldra duratmaka Prabu Kala. l,lerdatl. Nulya Preuradl

kayedalaken saklng palrulJ aran, plnasrahan nututl d,rratrnaka plnarlngan kag

thi Jayadrata.

v.

Sapengkerlpun Premadl, Bratasena

tos !rum. LaJ eng kabonglcok oyod-,cyodan

ing S.rnur Jalahrndha.Drrsllawatl gentos karebat de-CAIIDHAKAN : - Ing Guwa Maya Solunan, Dewl

nlng Premadl. Prabr"r Kala Werdatl muring, dados perang. KaJ-a l,lerdatl kata-man pusakanlpun Jayadrata nana l{arastra Pamungkas, teroah pejah. Gaiah Dd

rocana peJ ah denlng pusalcanlpun Premadl J omparing Sanrtarna.

Prapta tng Nagrl, Astina, Jayadrata kadhaupaicen klayan Dewi Drrsilawg

tl. Dene Prabu Puntodewo dupt midhanget kang rayl Sena pejah tanpa kwanda

gya menba kamla alit sur.rita nrl4g Astlna, ngupaya sisik mel1k dununging

kang rayl Bratasena. . ( 1/+ iunl 1983)

dlpun ajak minum denlng Kuraua ngag

dipun bandhull se1a, kaceguraken -

53-

frH"f;n ufill$u H$::"'Hfi" ufflHu fiHil$n ffi nH"m'ffiUm mm mmmmm4 nirirDr,tll IpE m-EnmEE ilpnniii- iiiiil ffiiimnmn fiiffimu xnm qn rnm nn uqt uu Etr nnn_'- ifrin "'-'-'-i[fr iiiifimn__Exr EU DB trE rnm UE n-A grnhn iiiiii nn iilfr nffillnnmn nrn rum rrm mm nn mm mm-Nnm EiE -lfrmnifi- mifl

mnmmnmH*n

nnmnnnut

H*tHrtnmnmmn

ililH mxnH''D

H"fl ffi ,P H'iHlT*fl H m"fi H'; ff"HH*H m m SH fi'H H

H''H H Hmmmn m mnnnnnnUI TNBtr

ruu

Hnmn

NDINM ID

Hr*Hnnnnl[n

nnluD nmnnn mm nn nm nmmnn nnnm!u[mmnn m mn mn m

Noner urut a Nanl loupatrarr :

mtmnnmmnmmmHm

.1rHd m t* tt- rHr**Hr$*rt

Kaca ?

mmnID

Httnmn

91.

92.

83.84,.

85.

96.

87.

88,

89.

90.

91.

92.93.

9lr,

95.

96.97.98.

99'100.

101.

102.

103.

10/*.

105.

Rabine Sucltra .

Lahlre Bung}us t

Iahlro Kuntpatllehire Puntodewo

Lahlre Prenadl

Pecahe Bungkus

Gondomono luueng (sunur) . . . . . .

Pandhu papa

Lenga TaIa . .

Bale Segala-gala

Adon-adon RaJ arnala

Babad alas Mertanl

Kepyakan Puntodor.ro

Kumbayana rrge-.Iawa

Iahlre Srlkandhl

aaaaaaaa

Lahlre Setyakl

Semar nbarang JanturRablneKa"krasa.na ...Alap-alapan Dr[padi .

Kreenokeurbang ... r

$rryatnoJo nallng . .

Alap-alapan SetYaborna .

Gajah Putlh Srati PutriRabtne Jayadrata ! .

u16

1

2

5

7

IIO

12

IB

2L

23

25

27

n3t33

35

37

l+O

42

l+l+

4.7

lr9

5\

aaa

aaa

aaaaaaa

a.aataa

aaaaaaa

taaaaaa

aaaaaaa

aaataaa

aaraaaa

aoaaaaa

aaaaaaa

tnnmrDmmmmmmmmmmmmmnmmmnmmnnnnnonnnmlunnmrruDmmmmmnmlDlllnrnlDlilDn

H Kalaiengaken Serat Pusta.ka_fuJq Purua illld Vr lsl t[i 25 ta'paharl, wirllt saklng BONDHN ngantoe durnugi - A

E GA}IDAWARDAYA. H

HnnnnmmmmnmnmnrnDmnnmm murnlnmrnmmmnnmmmmmnmmnmmmmmnmmmmmnmmiii

Purna irrg dlnten Se.Lasa Legt, tgl. !, Junt 1983.

J

NDIUDMlllHrtEurulnIlutn

Etrm

Hnmmnnm

H"HH Hmt'HH m HH'o'HH"HH HHmrHmm'mHH*Hn n mmm mmmnm mn m nnrD rnnmm m nm nnnmn m nn m m