SPORT IN BEWEGING10 Trends en ontwikkelingen in Sport en bewegen “Sport heeft een belangrijke...

SPORT IN!

De arbeidsmarkt Sport en bewegen 2011

BEWEGING

Redactie: Aefke ten Hagen, Sabine Terheggen en Henk van Ooijen

Eindredactie: Rimke de Groot

Fotografie: ANP Photo, Dreamstime.com, HC Nuth, Shutterstock

Ontwerp en opmaak: Ivo Koschak

Drukwerk: PreVision, Eindhoven

Sport in Beweging! is de korte versie van de Arbeidsmarkt-monitor Sport 2011; een onderzoek uitgevoerd door KBA in opdracht van ALODO, NOC*NSF en Calibris en Sport in bewe-ging? Beweging in Sport!; kwalitatief onderzoek naar de sub-sectoren en overige sectoren van Sport en bewegen binnen het mbo; een kwalitatief onderzoek uitgevoerd door Calibris, maart 2011.

Contactpersoon: Sabine Terheggen

Postbus 131 3980 CC Bunnik Tel: 030 7507000

© 2012 Calibris/Arko Sports Media

Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag, zonder schriftelijke toestemming van de rechthebbende(n) op het auteursrecht, c.q. de uitgever van deze uitgave door de rechthebbende(n) gemachtigd namens hem (hen) op te treden, niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op de gehele of gedeeltelijke bewerking.

De uitgever is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschul-digde vergoedingen voor kopiëren, als bedoeld in art. 17 lid 2. Auteurswet 1912 en in het KB van 20 juni 1974 (Stb. 351) ex artikel 16b., te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden.

colofon

De arbeidsmarkt Sport en bewegen is in ontwikkeling. Hoewel

sport een lange historie kent, staan de laatste jaren dynamiek

en verschuivingen centraal. Pure sportbeleving blijft, maar daar-

naast zal Sport en bewegen steeds meer als preventief middel

ingezet worden. Deze ontwikkelingen vragen om professiona-

lisering van de werknemers binnen de sector. Hoewel iedere

branche zijn eigen dynamiek en behoeften kent, vormen de

volgende kernbegrippen de rode draad: ingaan op behoef-

ten van diverse doelgroepen, ondernemingszin, kennisdeling

van succesvolle interventies, functiedifferentiatie en samen-

werking met diverse partijen. Deze veranderingen vormen een

uitdaging voor opleidingen in de brede zin van het woord!

Inzicht geven in de arbeidsmarkt, professionalisering en func-

tiedifferentiatie vormen het fundament voor de samenwer-

king tussen de opdrachtgevers van de Arbeidsmarktmonitor

Sport 2011. Wij zijn blij met deze samenwerking en zullen deze

in de toekomst ook voortzetten om zo een bijdrage te kun-

nen leveren aan het professionaliseren van de arbeidsmarkt.

Ten slotte willen wij de volgende organisaties bedanken die een

bijdrage hebben geleverd aan de totstandkoming van de Ar-

beidsmarktmonitor Sport 2011 en de publieksversie: KBA, de

Branchecommissie Sport en bewegen (MBO Raad), de WOS,

FNV Sport, NPZ*NRZ, Fit!vak, VeBON en VSG.

Tjeerd de Jong Voorzitter ALODO

Erik Lenselink Manager Sportontwikkeling NOC*NSF

Rob van den Bosch Directeur Calibris, kenniscentrum Zorg, Welzijn en Sport

Nelson Mandela: ”Sport has the power to

change the world.”

voorwoord

Voorwoord 3

Inleiding ................................................................................................... 7

1 Trends en ontwikkelingen in Sport en bewegen .......................... 9

2 Vraag en aanbod op de arbeidsmarkt Sport en bewegen ........ 13

3 De arbeidsmarkt Sport en bewegen in ontwikkeling ................. 17

4 Ontwikkelingen binnen sporteigen branches ............................. 23

4.1 De fitnessbranche en overige commerciële sportaanbieders .. 25

4.2 Lokale en regionale overheden ................................................... 25

4.3 Sportverenigingen ......................................................................... 26

4.4 Zwembranche ................................................................................ 26

4.5 Outdoor......................................................................................... 27

4.6 Sportbonden en sportondersteuning .......................................... 27

5 Sport in de verschillende sectoren .............................................. 29

5.1 Sport en de welzijnssector ............................................................ 31

5.2 Sport in de gezondheidszorg ....................................................... 33

5.3 Sport in overige sectoren ............................................................. 34

SPECIALS:

Combinatiefunctionarissen/buurtsportcoaches................................. 39

Sportfuncties op mbo-niveau 4 ........................................................... 40

inhoudsopgave

Inhoudsopgave 5

Veranderingen in de samenleving. Maatschappelijke en economi-

sche functies. Het mag geen verrassing zijn dat de sport niet alleen

meer een doel is, maar ook een middel. Demografische, economi-

sche en maatschappelijke ontwikkelingen hebben invloed op de sec-

tor Sport en bewegen. De politieke ambitie is om sport als preventief

middel in te zetten als onderdeel van een gezonde levensstijl. Dit om

op deze wijze de kosten voor (gezondheids)zorg en welbevinden in

de hand te houden. Daarnaast is sport een middel om veiligheid,

integratie, sociale cohesie en samenhang in de wijk te bevorderen.

Voorbeelden hiervan zijn de ontwikkeling van programma’s voor spe-

cifieke doelgroepen, buurtsportwerk of Krajicek-velden. Bovenstaan-

de stelt eisen aan de werknemers binnen de sector Sport en bewe-

gen. Professionalisering en samenwerking zijn daarom het motto.

Centraal in deze Sport in Beweging! staat de vraag naar de aan-

sluiting tussen de opleidingen Sport en bewegen en de behoefte

aan gediplomeerden van die opleidingen op de arbeidsmarkt. In

deze korte rapportage vindt u onder andere het antwoord op deze

kwestie. Verder gaan we in op de trends en ontwikkelingen rondom

de arbeidsmarkt Sport en beantwoorden we een aantal deelvragen.

Hoe is de werkgelegenheid verdeeld binnen deze sectoren? Hoe

ontwikkelt de arbeidsmarkt voor Sport en bewegen zich in de pe-

riode 2010-2015 in algemene zin en op het niveau van de diverse

sectoren? Waar komen mensen met een diploma Sport en bewegen

terecht? Studeren er wel voldoende studenten af die de arbeids-

markt nodig heeft? Welke ontwikkelingen in de samenleving beïn-

vloeden de sportarbeidsmarkt? Zijn er aanpassingen nodig binnen

de opleidingen Sport en bewegen om beter op de arbeidsmarkt te

kunnen inspelen?

inleiding

Persbericht Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling, Utrecht juli 2011

Inwoners van Overvecht gebruiken minder dure zorg en bewegen meer. Dit blijkt uit de eerste resultaten van de aanpak ‘Gezonde Wijk Overvecht’. De cijfers laten in de periode 2006-2010 een vermindering van zorgkosten zien van 4%. Het percentage Overvechters van 19 jaar en ouder dat de beweegnorm haalt is in deze periode gestegen van 54% naar 65%. Dat betekent voor Over-vecht een aanzienlijke verbetering ten opzichte van de voorgaande jaren. Daar-bij wordt intensief samengewerkt op het gebied van eerstelijnszorg, welzijn en preventie. De Utrechter kan zo in zijn ei-gen omgeving rekenen op goed bereik-bare, toegankelijke en laagdrempelige zorg. Gezonde wijk is onderdeel van het convenant Utrecht gezond! Gemeente Utrecht en Agis Zorgverzekeringen wer-ken samen aan een betere gezondheid voor Utrechters.

ar·beid de; m 1 moeite, inspanning van geestelijke of lichamelijke aard; beroepsbezigheid:

aan de ~ gaan 2 (nat) de uitwerking ve kracht.

CBS: De inzet van menselijke capaciteit voor het produceren van goederen en diensten,

zoals gedefinieerd in de Nationale rekeningen van het CBS.

Inleiding 7

Trends en ontwikkelingen in Sport en bewegen 9

trends en ontwikkelingenin sport en bewegen

1

Maatschappelijke veranderingen hebben invloed op de be-

tekenis en beleving van sport en daarmee ook op de rol van

medewerkers in de sport. De grenzen tussen sport en gezond-

heidszorg en sport en welzijn vervagen, waardoor andere com-

petenties worden gevraagd. Combinatiefuncties, die nu de be-

naming buurtsportcoaches hebben gekregen, worden steeds

belangrijker. De nadruk komt meer te liggen op interventies

gericht op doelgroepen die zich niet als vanzelf Sport en bewe-

gen als levensstijl eigen hebben gemaakt, het ontwikkelen van

nieuw sporten beweegaanbod, klantgerichtheid, het richten op

diverse doelgroepen, samenwerking met diverse partijen en on-

dernemerschap. Voorbeelden hiervan zie je onder andere in de

buitenschoolse opvang, sporten voor speciale doelgroepen en

verruiming van het aanbod van sportverenigingen. Bij commerci-

ele sport zie je een flexibel aanbod en wordt er veel ingespeeld

op trends, maar ook daar krijgt de maatschappelijke waarde van

sport meer betekenis. Voor zowel het commerciële sportaanbod

als de georganiseerde sport zijn kwaliteit en professionalisering

van de beroepsbeoefenaars leidende principes.

Sport krijgt een steeds prominentere plek in onze samenleving.

In het regeerakkoord van 2010 is een paragraaf over sport op-

genomen:

Veranderingen in de samenleving hebben een duidelijke invloed

op de sportdeelname:

• vergrijzing en veranderingen in etniciteit zijn demografische

ontwikkelingen die consequenties hebben voor de sportbe-

oefening. Allochtone jongeren hebben weinig traditie met het

fenomeen van de sportvereniging. De oudere generatie van

nu heeft, relatief gezien, voldoende geld om aan sport te be-

steden. Door in te zetten op preventieve activiteiten kunnen

kosten bespaard worden voor het substantieel grote aandeel

ouderen;

• uitbreiding van het onderwijs, arbeidsdeelname en welvaart

zijn sociaaleconomische ontwikkelingen die positief uitpakken

voor de sport. In het algemeen heeft de Nederlandse welva-

rende bevolking meer geld te besteden aan vrijetijdsbeste-

ding en sportbeoefening, maar deze moet dan wel als maat-

werk worden aangeboden;

• door verandering in het vullen van vrije tijd hebben mensen

minder behoefte aan sporten in het traditionele verenigings-

verband, maar juist meer aan individuele, maatwerkgerichte

sportbeoefening;

• het sportbeleid van het ministerie van VWS heeft als speer-

punten bewegen, meedoen, presteren en uitblinken. De poli-

tiek hecht veel waarde aan Sport en bewegen als basis voor

een actieve levensstijl. Combinatiefuncties/buurtsportcoa-

ches hebben een centrale rol in het bevorderen van sport in

de buurt;

• in het Olympisch Plan 2028 komen onder andere de top-

sportambities van Nederland tot uiting. Deze worden als een

stimulans voor de sportbeoefening gezien. Het streven is om

de sportparticipatie te verhogen naar 75 procent;

Trends en ontwikkelingen in Sport en bewegen10

“Sport heeft een belangrijke functie in de maatschappij en de economie. Kinderen en jongeren kunnen zich dankzij sport gezonder en socialer ontwikkelen. Volwassenen en ouderen die sporten blijven fitter en gezonder. Het zijn vooral scholen, sportverenigingen en sportclubs, het liefst zo dicht mogelijk bij mensen in de buurt, die deze positieve impuls mogelijk maken.”

• de recessie kan gevolgen hebben voor ouders van sportende

kinderen, en met name voor mensen in een sociaal zwakkere

positie. Zij kunnen de steeds hogere eigen bijdragen voor

sport niet meer opbrengen, terwijl juist bij deze doelgroep

Sport en bewegen gestimuleerd moet worden. Bezuinigingen

bij de gemeenten door de recessie zetten spanning op de po-

litieke sportieve ambities.

De concrete uitwerking van bovenstaande maatschappelijke ver-

anderingen:

• de arbeidsmarkt Sport en bewegen is sterk in ontwikkeling.

Alle betrokken partijen hebben professionalisering hoog in

het vaandel staan. Functiedifferentiatie is daar een logisch

gevolg van;

• de inzet van sport als middel en de groei van het commer-

ciële sportaanbod stellen andere eisen aan kennis, houding

en vaardigheden van de werknemers in de sector Sport en

bewegen;

• de politieke ambities om sport in de buurt te centreren en de

sportparticipatie te vergroten vragen om landelijke en lokale

samenwerking met verschillende partijen: gemeenten, com-

mercieel sportaanbod, sportverenigingen en -bonden, brede

scholen (inclusief BSO), welzijnsorganisaties, gezondheids-

zorg, zorgverzekeraars en kennisinstituten;

• de ondersteuningsstructuur om de sportparticipatie te verho-

gen wordt geboden door de VSG, NOC*NSF en NISB. Op-

leidingen hebben een rol om de kwaliteit van de betrokken

beroepsbeoefenaars te borgen;

• mede ingegeven door economische ontwikkelingen zullen

sportaccommodaties in de buurt gebruikt gaan worden door

diverse doelgroepen en is er een groei van multifunctionele

sportaccommodaties en omniverenigingen;

• kennismanagement voor succesvolle interventies om meer

mensen te laten deelnemen aan het sporten beweegaanbod

is de aankomende jaren van belang;

• sportbonden en sportverenigingen nemen een spilfunctie in

binnen hun eigen sport. Toegankelijk aanbod ontwikkelen,

ook voor niet-leden van verenigingen, is een speerpunt: naast

het richten op jeugd ook aanbod ontwikkelen voor andere

doelgroepen, verruimen van openingstijden, de activiteiten

naar de buurt brengen en maatwerk met betrekking tot sport-

programma’s;

• het commerciële sportaanbod als fitness werkt samen met

zorgverzekeraars en VWS om hun maatschappelijk aandeel te

verstevigen;

• veranderingen met betrekking tot waarden als individualise-

ring, informatisering, intensivering, internationalisering en in-

formalisering dragen ertoe bij dat sport meer op individuele

wijze, passend bij het eigen levensritme, gemeten aan top-

sport (marathon van New York, beklimming van de Mont Ven-

toux) in losse verbanden beoefend wordt.

Trends en ontwikkelingen in Sport en bewegen 11

“De ambitie is dat voor iedere Nederlander die dat wil een passend sporten beweegaanbod in de buurt aanwezig is, dat bovendien veilig en toegankelijk is.” Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

Vraag en aanbod op de arbeidsmarkt Sport en bewegen 13

2vraag en aanbod op de arbeidsmarkt sport en bewegen

In 2010 waren er bijna 45.000 fte’s voor Sport en bewegen. Naar

schatting gaat het daarbij om zo’n 64.000 banen. Het betreft hier

zowel mbo- als hbo-gediplomeerden. De totale arbeidsmarkt

omvatte 76.000 fte’s. Dit is inclusief wetenschappelijk onderwijs

en brancheopleidingen.

Zijn vraag en aanbod in evenwicht?

Bijna tachtig procent van de sportorganisaties had de afgelopen

vijf jaar één of meer vacatures. Redenen voor deze vacatures wa-

ren uitbreiding en/of vervanging van medewerkers. De meeste

organisaties hadden geen moeite die vacatures te vervullen. Bo-

vendien geeft ruim zestig procent van de organisaties aan dat

de vacature die ze hadden geschikt was voor schoolverlaters

met een opleiding op het gebied van Sport en bewegen. Als

organisaties moeite hebben met het invullen van een vacature,

blijkt dat relatief vaak te liggen aan het aantal uren. Het contract

is te klein om aantrekkelijk te zijn voor een sollicitant. Andere

knelpunten zijn de onregelmatige werktijden en dat de organi-

satie niet het salaris kan betalen dat de sollicitant vraagt. In de

sport-eigen sector wijst een klein deel van de organisaties ook

op het opleidingsniveau waardoor personeel niet geschikt is. De

conclusie is dat er in algemene zin momenteel geen sprake is

van aansluitingsproblemen tussen onderwijs en arbeidsmarkt.

In figuur 2.1 zien we dat overheidsdiensten en het onderwijs het

grootste aandeel hebben in de arbeidsmarkt Sport en bewegen.

Tussen 2008 en 2010 is de arbeidsmarkt voor Sport en bewegen

licht gekrompen, met iets meer dan duizend fte’s. De werkgele-

genheid in Nederland liep in diezelfde periode terug met één

procent. Vergeleken met de totale economie is de arbeidsmarkt

voor Sport en bewegen minder sterk afgenomen.

In figuur 2.2 zien we de uitkomsten van de AMMS 2008. Deze

geeft de werkgelegenheid aan per subsector. Deze figuur ver-

gelijken we daar waar mogelijk met figuur 2.1 (Werkgelegenheid

2011). We zien dat de afname van de werkgelegenheid vooral

bij de overige sectoren plaatsvindt. De werkgelegenheid in de

sporteigen sector is juist toegenomen. Vooral de overheidsdien-

sten zijn sterk gegroeid op het gebied van Sport en bewegen.

Het zou kunnen dat daardoor de daling bij welzijn is afgenomen.

Vraag en aanbod op de arbeidsmarkt Sport en bewegen 15

23%

Sportverenigingen

Fitness

Zwembranche

Sportbonden en sportondersteuning

Outdoor

Overheidsdiensten mbt sport

Overige commerciële organisaties

Toerisme en recreatie

Onderwijs

Gezondheidszorg

Welzijn

Veiligheid

7%

5%

11%

1%1%

5%7%

22%

5%

2%

11%

Figuur 2.1 Werkgelegenheid Sport en bewegen 2011.

16% Sportverenigingen*

Sportscholen en fitnesscentra

Voortgezet onderwijs

Welzijn

Overheidsdiensten**

Toerisme & recreatie

Zorg

Veiligheid***

Overige****

16%

7%

9%

9%

12%

10% 10%

11%

Figuur 2.2 Werkgelegenheid in de Sport 2008.

* Sportverenigingen zijn strikt genomen weliswaar geen subsector, maar zijn in de

AMMS 2008 niet verder opgesplitst omdat de respons niet voor alle sportdiscipli-

nes voldoende was om representatieve conclusies aan te verbinden.

** Overheidsdiensten: gemeenten en provinciale sportraden.

*** Veiligheid: justitie, politie, defensie, brandweer.

****Overige: alle subsectoren die individueel voor minder dan 5 procent bijdragen

aan de totale betaalde aanpalende sectoren. Specifiek gaat het hierbij om: buiten-

sportorganisaties, primair onderwijs, zwembaden, mbo, sportbonden en hbo.

De arbeidsmarkt Sport en bewegen in ontwikkeling 17

3de arbeidsmarkt sport en bewegen in ontwikkeling

Tot 2015 verwachten we een toename van vraag naar arbeid van

ruim 10.000 fte’s op de arbeidsmarkt Sport en bewegen. Hier-

van komen bijna 6.000 fte’s voor rekening van uitbreiding van

de vraag. De overige 4.000 fte’s zijn te verklaren door de vervan-

gingsvraag, zoals door pensioen en verlof.

Welke ontwikkelingen in de samenleving doen zich voor op de sportarbeidsmarkt en in het bijzonder in de aansluiting tussen vraag en aanbod?

Ontwikkelingen die voor de sportarbeidsmarkt van belang zijn,

zijn in het onderzoek onder werkgevers op een aantal momen-

ten aan de orde geweest: bij de redenen waarom organisaties

combinatiefunctionarissen/buurtsportcoaches in dienst hebben,

bij de oorzaken van de verwachte toe- of afname van het aantal

Sport en bewegen-functies en bij de vraag naar ontwikkelingen

waarmee organisaties te maken hebben. Dat levert het volgende

beeld op:

• de belangrijkste redenen voor het aanstellen van combinatie-

functionarissen/buurtsportcoaches zijn een toenemend ge-

bruik van Sport en bewegen voor gezondheid (preventie) en

maatschappelijke en sociale doelen (zoals participatie, samen-

hang en maatschappelijke stages) en meer samenwerking met

andere sectoren en niet-commerciële aanbieders van Sport en

bewegen;

• oorzaken van de toename van het aantal Sport en bewegen-

functies zijn een groei van het aantal leden of studenten, het

aanbieden van nieuwe activiteiten, (verdergaande) profes-

sionalisering van de organisatie en (in de sporteigen sector)

het aanboren van nieuwe doelgroepen. Oorzaken van een

verwachte afname van het aantal functies zijn het wegvallen

van subsidiestromen en (in het onderwijs) de daling van de

studentenaantallen;

• bijna de helft van de organisaties geeft aan dat de financiële

middelen de afgelopen jaren zijn afgenomen. Andere ontwik-

kelingen waarmee relatief veel organisaties in beide sectoren

te maken hebben, zijn samenwerking met andere sectoren en

een toenemend gebruik van Sport en bewegen voor gezond-

heid. In de sporteigen sector wijzen werkgevers ook op de

toegenomen concurrentie van commerciële aanbieders van

Sport en bewegen, de uitbreiding van de samenwerking met

andere niet-commerciële aanbieders van Sport en bewegen

en het meer klantgericht gaan werken.


De markt van Sport en bewegen verbreedt zich: andere en nieu-

we activiteiten, nieuwe doelgroepen en een toename van de

vraag naar Sport en bewegen in branches als welzijn en gezond-

heidszorg. Als we kijken naar de verwachte uitbreidingsvraag

voor de komende vijf jaar, mogen we ervan uitgaan dat die ver-

breding van de arbeidsmarkt tot een beperkte stijging (4%) leidt.

Zijn er aanpassingen nodig binnen de mbo- en hbo-opleidingen voor Sport en bewegen?

Op het gebied van de aansluiting van de opleidingen op de

arbeidsmarkt zijn er nu geen problemen. Deze kunnen op ter-

mijn wel ontstaan. Als de verbreding van de arbeidsmarkt on-

voldoende bijdraagt aan het op peil houden van de vraag naar

SB-gediplomeerden, zijn er eventueel aanpassingen nodig in

het onderwijs. Daarnaast is het zo dat een groei van het aantal

studenten Sport en bewegen niet gewenst is. De arbeidsmarkt

is op dit moment in balans en heeft niet nog meer gediplomeer-

den Sport en bewegen nodig.

Ruim zestig procent van de werkgevers vindt hun vacatures ge-

schikt voor gediplomeerden Sport en bewegen en zegt dat in

de helft van die gevallen ook daadwerkelijk een gediplomeerde

wordt aangenomen. Terugredenerend betekent dit dus ook dat

gediplomeerden Sport en bewegen geschikte kandidaten zijn

om vacatures te vervullen. Bovendien geeft slechts een enkele

werkgever aan dat als vacatures niet worden vervuld, dat ligt aan

het opleidingsniveau en de opleidingsrichting van de kandidaat.

Deze uitkomsten geven geen aanleiding om te concluderen dat

de opleidingen op het gebied van Sport en bewegen niet aan-

sluiten op de eisen die op de arbeidsmarkt aan gediplomeerden

worden gesteld. De vraag is wel of dat zo blijft, gezien ontwik-

kelingen zoals de toenemende aandacht voor Sport en bewegen

voor gezondheidsdoelen, klantgericht werken en meer samen-

werking. Elke gediplomeerde kan daarmee te maken krijgen.

Dat geldt ook voor de constatering dat de arbeidsmarkt Sport

en bewegen zich lijkt te verbreden, waardoor (ook) gediplomeer-

den te maken kunnen krijgen met nieuwe activiteiten en nieuwe

doelgroepen. Het is zaak om in de opleidingen op het gebied

van Sport en bewegen de studenten en werkgevers hierop voor

te bereiden.

De arbeidsmarkt Sport en bewegen in ontwikkeling20

Mbo studentenSport en bewegen

Studeren door: 65% Gaan werken: 55%

Doorstudeerders Arbeidsmarktpersoneel

Sportgerelateerd: 40% Anders: 60% Sportgerelateerd: 55% Anders: 45%

Figuur 3.1 Loopbaan mbo-gediplomeerden.

Hoe ziet de loopbaan van gediplomeerden van mbo- en hbo-opleidingen Sport en bewegen eruit?

Mbo

In welke mate kiezen gediplomeerden Sport en bewegen ervoor

om verder te leren of te gaan werken? Vinden zij een baan in de

sportsector? En in welke mate kiezen zij voor sportgerelateerde

vervolgopleidingen?

Twee derde van de mbo-gediplomeerden met een opleiding op

het gebied van Sport en bewegen start direct na de opleiding

of na enige tijd met een vervolgopleiding. Een derde stroomt

rechtstreeks uit naar de arbeidsmarkt. Veertig procent van dege-

nen die een vervolgopleiding doen, heeft daarnaast een sport-

gerelateerde functie. In totaal is ongeveer de helft van de gedi-

plomeerden actief op de arbeidsmarkt Sport en bewegen (en

volgt al dan niet daarnaast een opleiding) en de helft niet. Drie

kwart van hen heeft minstens één baan waarin het gaat om een

sportgerelateerde functie (zie figuur 3.1).

Hbo

Van de hbo-gediplomeerden stroomt ruim zestig procent di-

rect naar de arbeidsmarkt en start de rest direct of na verloop

van tijd met een vervolgopleiding. Van de hbo’ers die aan een

vervolgopleiding deelnemen, heeft bijna de helft een baan. Dat

maakt dat in totaal twee derde van de gediplomeerden actief is

op de arbeidsmarkt Sport en bewegen (eventueel in combinatie

met een opleiding) en een derde niet. Meer dan tachtig procent

heeft minstens één baan in de sportsector (zie figuur 3.2).


Hbo studentenSport en bewegen

Studeren door: 40% Gaan werken: 60%

Doorstudeerders Arbeidsmarktpersoneel

Sportgerelateerd: 60% Anders: 40% Sportgerelateerd: 70% Anders: 30%

Figuur 3.2 Loopbaan hbo-gediplomeerden.

Ontwikkelingen binnen sporteigen branches 23

4ontwikkelingen binnen sporteigen branches


4.1 de fitnessbranche en overige commerciële sportaanbieders

De brancheorganisatie van de fitnesscentra is Fit!vak. Zij bevor-

dert de ontwikkeling, de kwaliteit, de maatschappelijke positie

en het succes van de fitnesscentra (en

recent ook multifunctionele commerci-

ele sportaccommodaties). De branche-

organisatie is essentieel voor een le-

venslang verantwoord bewegen van

individuen en maatschappelijke groe-

peringen. Samen met andere lokale

partners levert zij een bijdrage aan het

verhogen van de sportparticipatie. De

fitnessbranche werkt samen met de

eerstelijns gezondheidszorg en zorgverzekeraars in het kader van

preventieve en curatieve activiteiten met betrekking tot diabetici,

mensen met obesitas en doelgroepen met hart- en vaatziekten.

De Beweegkuur is hier een voorbeeld van. Kennis en vaardig-

heden op het gebied van ondernemend handelen, gezondheid

en gedrag, ziektebeelden, verantwoord bewegen en een klant-

gerichte houding ten aanzien van diverse doelgroepen zijn voor

deze groep werknemers van belang. Ook in de functiedifferen-

tiatie, bijvoorbeeld de assistent-fysiotherapie die ingezet wordt

bij fitnesscentra en de fitnesstrainer B die zich richt op specifieke

doelgroepen, komt het accent op de gezondheidszorg tot uiting.

Overige commerciële sportaanbieders

Deze groep is zeer heterogeen van samenstelling. Te denken

valt aan zeil-, judo- en skischolen, evenementenbureaus, advies-

bureaus en organisaties die een makelaarsfunctie hebben in het

realiseren van lokale politieke doelen voor diverse doelgroepen.

Voorbeelden hiervan zijn organisaties die ervoor zorgen dat er

binnen de BSO’s sporten beweegactiviteiten worden uitge-

voerd.

4.2 lokale en regionale overheden

Beleid voor Sport en bewegen wordt gemaakt en uitgevoerd on-

der verantwoordelijkheid van de gemeenten. Veel gemeenten

(85%) zijn aangesloten bij de Vereniging Sport en Gemeenten

(VSG), de beleids- en vakinhoudelijke belangenbehartiger van

Nederlandse gemeenten op sportgebied. De lokale overheid

speelt een actieve rol bij de aanpak van maatschappelijke pro-

blemen op regionaal niveau, samen met andere organisaties,

zoals welzijnsorganisaties en sportverenigingen. Het lokale

sportbeleid heeft als uitgangspunt dat iedereen in de gelegen-

heid wordt gesteld op een passende manier te sporten en te

bewegen. Het stimuleert een actieve leefstijl van de inwoners,

door het sporten beweegbeleid te richten op het stimuleren

van de sportdeelname, het voldoen aan de nationale beweeg-

norm en het realiseren van sterke sportverenigingen met een

breed aanbod.

De VSG ondersteunt de Academie

Sport en Beleid, expertise- en trainings-

centrum voor (lokale) overheden. Deze

Academie biedt opleidingen en trai-

ningen aan voor mensen die werkzaam

zijn in de gemeentelijke wereld van

Sport en bewegen. Het cursusaanbod

kent vier aandachtsgebieden: visie en

strategie, sporten beweegbeleid, be-

leidsuitvoering, en beheer en exploitatie. De Academie wil een

bijdrage leveren aan de professionalisering en ontwikkeling van

het beleidsveld ‘Sport en bewegen’.

De cijfers van fitness en overig commercieel (AMMS 2011)

• 6.840 sportgerelateerde fte’s in Nederland;

• fitness (11%) en overige commerciële organisaties (5%) maken samen zestien procent uit van het totaal binnen de werkgelegen-heid in de Sport.

De cijfers van de overheid (AMMS 2011)

• 10.160 betaalde sportgere-lateerde fte’s in Nederland;

• 23 procent van de mbo- en hbo-afgestudeerden Sport en bewegen is werkzaam bij de overheid binnen de sector Sport.

4.3 sportverenigingen

Sportverenigingen hadden traditioneel als doel het aanbieden

van breedtesport (amateursport) en het bieden van een kweek-

vijver voor topsport. Ingegeven door het Olympisch Plan, het

politieke en eigen streven om de sportparticipatie te verhogen

tot 75 procent, richten sportverenigingen zich meer op een toe-

gankelijk aanbod, ook voor niet-leden van verenigingen. Zo kun-

nen zij het ledenaantal op peil houden en een invulling geven

aan hun maatschappelijke rol.

Naast jeugd richten zij zich dus op andere doelgroepen, ver-

ruimde openingstijden, het ontwikkelen van maatwerk voor

sporten beweegaanbod, activiteiten voor de buurt en het ook

ter beschikking stellen van accommodaties voor andere doel-

groepen. Samenwerking is nodig met andere partijen, zoals de

gemeente, brede scholen en welzijn. De combinatiefunctiona-

ris/buurtsportcoach speelt hierin een

cruciale rol en biedt een kans om ver-

enigingen, waarin ook vrijwilligers een

onmisbare rol spelen, te versterken.

Het professionaliseren van het kader

binnen de verenigingen, om zich naast

sporttechniek en -tactiek ook te richten

op de maatschappelijke rol, is belang-

rijk. Ook het gebruikmaken van mbo-

en hbo-SB-gediplomeerden (functiedif-

ferentiatie) is wenselijk om invulling te

geven aan ‘een leven lang sporten’.

Sportverenigingen vallen onder een

sportbond. De sportbonden zijn aangesloten bij hun belangen-

vertegenwoordiging NOC*NSF.

4.4 zwembranche

Binnen de zwembranche speelt een aantal branche- en belan-

genorganisaties een rol: de VSG, de RECRON en de NPZ*NRZ.

Ook binnen de zwembranche worden er nieuwe keuzes gemaakt

om de kwaliteit van het zwem- en be-

weegaanbod, de deskundigheid van

de medewerkers, de kwaliteit van le-

ren en sporten in de praktijk en de

veiligheid van de accommodaties te

vergroten. Doelgroepenbeleid en het

verkrijgen van voldoende opgeleide

zwembadmedewerkers zijn naast (so-

ciale) veiligheid de aankomende jaren als speerpunt meegeno-

men binnen het strategisch beleid.

• uniek in de hele wereld is het Nederlandse zwemonderwijs.

De ontwikkelde concepten worden daarom nu wereldwijd ver-

spreid. Tegelijkertijd willen gemeenten niet langer een deel

van de zwemlessen aan jonge kinderen vergoeden;

• zwembaden worden steeds duurder in onderhoud en exploi-

tatie. Strengere wet- en regelgeving en hygiëne-, veiligheids-

en milieueisen dragen daar sterk aan bij;

• door het terugtrekken van financiering door de gemeenten

worden er zwembaden geprivatiseerd, maar verdwijnen er ook

zwembaden. Dit proces is in volle gang;

• binnen de zwembranche vindt onder de medewerkers een

vergrijzing plaats. Op dit moment is nog onduidelijk of er vol-

doende wordt opgeleid om aan de vervangingsvraag te kun-

nen voldoen.

Ontwikkelingen binnen sporteigen branches26

De cijfers van de sportvereni-gingen (AMMS 2011)

• 4,7 miljoen georganiseerde sporters;

• 27.000 verenigingen;

• 73 sportbonden;

• 3.255 betaalde sportgerela-teerde fte’s in Nederland;

• sportverenigingen maken zeven procent uit van het totaal binnen de werkgele-genheid in de Sport.

De cijfers van de zwembran-che (AMMS 2011)


• de zwembranche maakt vijf procent uit van het totaal binnen de werkgelegen-heid in de Sport.

4.5 outdoor

Actief bezig zijn en uitdagingen zoeken is één van de trends van

sportbeleving. Mensen vullen hun vrije

tijd anders in en outdoororganisaties

hebben belang bij andere bestedings-

patronen van mensen boven de 55 jaar.

De vijf outdooractiviteiten zijn: moun-

tainbiken, kajakken/kanoën, indoor

top-rope klimmen, oriëntatie/navigatie

en hike/nordic walking en hand- en

kruisboogschieten.

VeBON is de brancheorganisatie van de outdoororganisaties

en richt zich op deskundigheid van medewerkers, veiligheid en

materiaalgebruik en verantwoord omgaan met natuur en milieu.

Hiernaast is er binnen de outdoorsporten de afgelopen jaren

een sterke ontwikkeling geweest naar groeps- en teambuildings-

activiteiten.

De branchevereniging richt zich sterk op het inrichten van een

digitale leeromgeving.


De cijfers van de outdoorbran-che (AMMS 2011)

• 412 sportgerelateerde fte’s in Nederland;

• de branche outdoor maakt één procent uit van het totaal binnen de werkgele-genheid in de Sport.

4.6 sportbonden en sportondersteuning

De kerntaak van de sportbonden is het ontwikkelen van beleid

voor de specifieke sportbeoefening en de deskundigheidsbe-

vordering van medewerkers en vrijwilligers. De koepelorgani-

satie van de sportbonden is NOC*NSF. Samen met de sport-

bonden wordt hier het beleid uitgezet voor de ontwikkeling van

sportverenigingen. Verder ontwikkelt NOC*NSF kwalificatiepro-

fielen en beroepscompetentieprofielen en geeft het (mede) op-

dracht tot arbeidsmarkt- en verenigingsonderzoek (bijvoorbeeld

de Arbeidsmarktmonitor Sport). NOC*NSF streeft ernaar dat

alle sportverenigingen een professioneel kader hebben. Daar-

om is de Academie voor Sportkader (ASK) opgericht. Dit is een

samenwerkingsverband tussen zeven-

tien sportbonden. De Academie voor

Sportkader ondersteunt sportbonden

door bundeling van innovatie, ontwik-

keling van opleidingen, het verzorgen

van (bij)scholingen en (internationale)

kennisuitwisseling.

Sportservicebureaus ondersteunen

sportverenigingen op het gebied van

de bedrijfsvoering en helpen gemeenten bij de uitvoering van

het sportbeleid. De werkgeversorganisatie van de sportbonden

en de sportondersteuning is de Werkgeversorganisatie in de

Sport (WOS).

De cijfers van de sportbonden en sportondersteuning (AMMS 2011)


• sportbonden en sporton-dersteuning maken één procent uit van het totaal binnen de werkgelegen-heid in de Sport.

“Elke wedstrijd een competente scheidsrechter en elke sporter een competente trainer of coach.”

De cijfers van de zwembranche (AMMS 2011)


• de zwembranche maakt vijf procent uit van het totaal binnen de werkgelegenheid in de Sport.

Sport in de verschillende sectoren 29

5sport in de verschillende sectoren

5.1 sport en de welzijnssector

Sport is een middel geworden om maatschappelijke doelen te

bereiken. Sport bevordert de sociale veiligheid en leefbaarheid,

integratie en maatschappelijke cohesie en kan preventief wer-

ken om (geestelijke) gezondheidspro-

blemen en overgewicht te voorkomen.

De decentralisatie van de centrale

overheid geeft ruimte voor een buurt-

gerichte integrale aanpak van Sport en

bewegen met de invalshoeken welzijn,

gezondheidszorg en bijvoorbeeld bui-

tenschoolse opvang. De uitdaging is

om interventies in te zetten die succesvol zijn om doelgroepen

blijvend gebruik te laten maken van het sporten beweegaan-

bod in de buurt. Van de werknemers vraagt dit naast kennis van

sporten beweegaanbod ook agogische kwaliteiten en kennis

van succesvolle interventies om duurzame sportparticipatie te

bevorderen.

Waar kom je sport tegen in de welzijnssector?

• welzijnsorganisaties: maatschappelijk werk, sociaal-cultureel

werk (club- en buurthuis-, jongeren-, speeltuin- of vrouwen-

werk of een bepaalde wijk), kinderopvang/BSO en peuter-

speelplaatsen, maatschappelijke dienstverlening en maat-

schappelijke opvang;

• sport-zorgtrajecten in de jeugdzorg: deze trajecten bieden

sport aan voor jongeren met problemen. Doel daarbij is door

sport een bijdrage te leveren aan de aanpak van problemen

van jongeren. Dit kan uitval van deze jongeren uit de samen-

leving voorkomen en stimuleert hen tot meedoen in de ge-

meenschap;

• buurtwerk betrekt en ondersteunt bewoners bij het leven en

samenleven in de directe leefomgeving. Het werkt stimule-

rend in een buurt waar multifunctionele (sport)voorzieningen

kunnen worden gebruikt door buurtbewoners, scholen, BSO

en bewoners van zorginstellingen;

• voor de jeugd zijn er dagarrangementen: onderwijs, vrije tijd

en voorzieningen in de buurt (brede school). De sport-BSO is

hier een voorbeeld van;

• sportverenigingen in een samenwerkingsverband.


De cijfers binnen de sector welzijn (AMMS 2011)


• de sector welzijn maakt twee procent uit van het totaal binnen de werkgele-genheid in de Sport.

Sport in de verschillende sectoren34

5.2 sport in de gezondheidszorg

Voor de gezondheidszorg geldt, net als in de welzijnssector,

dat sport een middel is om verschillende doelen te bereiken.

Sport stimuleert mensen meer te be-

wegen, en sport bevordert een actieve

en gezondere leefstijl om zo preventief

de kosten van de gezondheidszorg te

drukken. Verder richt sport in de ge-

zondheidszorg zich op specifieke doel-

groepen: mensen met diabetes, obesi-

tas en andere chronische ziekten.

De cijfers binnen de sector ge-zondheidszorg (AMMS 2011)


• de sector gezondheidszorg maakt vijf procent uit van het totaal binnen de werk-gelegenheid in de Sport.

Vormen van sport binnen de gezondheidszorg

• BeweegKuur: samenwerkingsverband dat bestaat uit één of

meerdere huisartsenpraktijken (inclusief leefstijladviseurs),

fysiotherapiepraktijken en diëtistenpraktijken. Vanuit dit sa-

menwerkingsverband worden deelnemers met diabetes,

hartfalen, overgewicht of obesitas, of risico op de genoemde

aandoeningen, zo veel mogelijk dicht bij huis begeleid naar

een actieve en gezonde leefstijl. Beweging en voeding zijn

hierin heel belangrijk, net zoals de structurele verandering in

gedrag;

• diverse (lokale) stimuleringscampagnes en -projecten van

samenwerkingspartners gericht op het verbeteren van de

gezondheid van de bevolking (jeugd en ouderen) en het ver-

groten van de leefbaarheid van de wijken;

• samenwerkingsverbanden tussen fitnesscentra, fysiothera-

peuten en zorgverzekeraars, gericht op preventie en revali-

datie;

• van oudsher waren er ook SB-opgeleiden werkzaam in zorg-

instellingen. Aan de ene kant wordt hierop bezuinigd, aan de

andere kant wordt er gestimuleerd om de accommodaties

ook open te stellen voor doelgroepen in de buurt.

Zorgverzekeraars zetten hoog in op preventie en preventieve

maatregelen om in de toekomst ziekten zo veel mogelijk te

voorkomen. Denk hierbij aan campagnes over ‘stoppen met ro-

ken’ en ‘stimuleren tot bewegen’.


5.3 sport in overige sectoren

In de sector veiligheid zijn er meer dan

3.500 sportgerelateerde fte’s in Neder-

land. De sector veiligheid verdelen we

in defensie, justitie, politie en brand-

weer. Hier werken vooral sportinstruc-

teurs.

In het onderwijs zijn er specifieke trends

en ontwikkelingen zichtbaar. Zo heeft

Nederland steeds meer brede scholen.

In deze vorm van onderwijs wordt de

combinatie gemaakt met opvang, zorg,

welzijn, sport en cultuur. De gemeente-

lijke bezuinigingen hebben waarschijn-

lijk consequenties voor de sport-BSO’s

en brede scholen.

Binnen recreatie en toerisme zijn alle

activiteiten erop gericht om gasten op

een aangename, klantvriendelijke wijze

sporten beweegactiviteiten aan te

bieden.

De cijfers in de overige secto-ren (AMMS 2011)

Veiligheid

• 4.968 sport gerelateerde fte in Nederland.

• de sector veiligheid maakt elf procent uit van het totaal binnen de werkgele-genheid in de Sport.

Onderwijs


• de sector onderwijs maakt 22 procent uit van het totaal binnen de werkgele-genheid in de Sport.

Recreatie en toerisme


• de sector recreatie en toe-risme maakt zeven procent uit van het totaal binnen de werkgelegenheid in de Sport.

Sport in de verschillende sectoren34

De cijfers van de zwembranche (AMMS 2011)


• de zwembranche maakt vijf procent uit van het totaal binnen de werkgelegenheid in de Sport.

Specials 37

specials

combinatiefunctionaris/buurtsportcoach

Gezien de huidige ontwikkelingen binnen de arbeidsmarkt is

er in het onderzoek extra aandacht geweest voor de combina-

tiefunctionaris/buurtsportcoach. Werkgevers zijn op een aantal

punten specifiek bevraagd.

Een combinatiefunctionaris/buurtsportcoach is in dienst bij één

werkgever, maar is werkzaam op twee of meer terreinen. Op het

uitvoerende vlak stellen gemeenten vaak combinatiefunctiona-

rissen/buurtsportcoaches aan met als focus in hun werk: sport,

buurt en onderwijs. Combinatiefunctionarissen/buurtsportcoa-

ches zijn het vaakst in dienst bij een overheidsdienst op het ge-

bied van sport. Per organisatie gaat het in die sector gemiddeld

om zes fte’s.

De belangrijkste redenen voor het aanstellen van combinatie-

functionarissen/buurtsportcoaches zijn:

• een toenemend gebruik van Sport en bewegen voor gezond-

heid (preventie);

• maatschappelijke en sociale doelen (zoals participatie, cohe-

sie en maatschappelijke stages);

• meer samenwerking met andere sectoren;

• niet-commerciële aanbieders van Sport en bewegen.

Specials 39

sportfuncties op mbo-niveau 4Binnen het mbo Sport en bewegen niveau 4 zijn er vier uit-

stroomrichtingen. Deze uitstroomrichtingen leiden op tot ver-

schillende functies in diverse branches. In tabel 1 is schematisch

weergegeven welke uitstroomrichtingen leiden tot de meest

voorkomende functies in de diverse branches.

7%

7%

7%

10%

20%

49%District Zuidwest

District Middenwest

District Noordwest

District Noord

District Zuidoost

District Oost

Figuur 1 Verdeling gediplomeerden over de CWI-districten.Tabel 1 Uitstroomrichtingen en de meest voorkomende functies in de diverse branches.

Uitstroomrichting Bewegingsagoog Trainer/Coach Buurt, Onderwijs en Sport (BOS)-medewerker Operationeel manager

Functie Trainer/Coach, Sportinstructeur, Sportgerelateerde docent Trainer/Coach, Sportinstructeur (LO)BOS-medewerker, Combina-tiefunctionaris/buurtsportcoach, Zwembadinstructeur, Sport-bouwwerker en Sportinstructeur Manager Sport en Bewegen

Branches Justitiële inrichtingen Gezondheidszorg Fitness Sportverenigingen Fitness Welzijn Onderwijs Gemeente Zwembad Sportverenigingen Fitness Sportbonden

Van de vier richtingen is de opleiding tot BOS-medewerker het

minst populair, hoewel daar wel goede perspectieven voor zijn.

Opvallend binnen de sport is dat vooral in de districten Zuidwest

en Middenwest de meeste afgestudeerden werkzaam zijn. De

functie van trainer/coach heeft een betere spreiding over de re-

gio’s. Dit kan te maken hebben met de bonds- en brancheoplei-

dingen. Een verklaring hiervoor kan zijn dat de vier grote steden

meer investeren in sport als preventief middel (zie figuur 1).

Specials40

SPORT IN BEWEGING10 Trends en ontwikkelingen in Sport en bewegen “Sport heeft een belangrijke...

Documents

Transcript of SPORT IN BEWEGING10 Trends en ontwikkelingen in Sport en bewegen “Sport heeft een belangrijke...