Zagadnienia do egzaminu z dr hab. Jerzym Sperk 1. Formowanie si pastwa polskiego w X w.: 1) rda do pocztkw pastwa polskiego: Geograf bawarski pena nazwa to Opis grodw i terytoriw z pnocnej strony Dunaju, jest to opis powstay w poowie IX wieku prawdop. W klasztorze w. Emmerama w Ratyzbonie, zawiera 53 nazwy plemienne wraz z liczba grodw kadego; podzielony jest ten opis na 2 czsci (pierwsza dotyczy 13 - tu nazw plemion sowiaskich jednak nie odnosz si one do pniejszych ziem Polski. W drugiej czci s nazwy ktre powiza mona ju z ziemiami w dorzeczu Wisy i Odry: a) Pyrzyczanie (Prissani), Wolinianie (Velunzani) na Pomorzu; b) lanie (Sleenzane), Dziadoszanie (Dadosene), Opolanie (Opolini), Golszycw (Golenzini) - lsk; c) Wilanie ( Vuislane) maopolska d) Ldzianie prawdop. okolice midzy Przemylem a Lublinem Przemyl by prawd. ich gwnym grodem (98 grodw mieli) e) Goplanie (Glopeani) 400 grodw ! nie potwierdzone archeologicznie, terytorium plemienne nie znane, przypuszczalnie okolice jeziora Gopa. Geograf bawarski nie podaje nazw plemiennych dla Mazowsza, Wielkopolski (prawdop. oprcz Goplan), i Pomorza !

Dokument praski inaczej dokument biskupstwa praskiego wystawiony przez cesarza Henryka IV w 1086 r. (by moe falsyfikat ale dla zagadnie geografii plemiennej nie ma znaczenia), ) w dokumencie tym cesarz potwierdza zasig bp. praskiego, ktre powstao po poczeniu biskupstw praskiego i oomunieckiego; obydwa one powstay w 974 roku wic by moe nazwy plemienne zawarte w dokumencie (znacznie modszym) odpowiadaj stosunkom z lat 70 tych X w. ) dokument podaje nazwy plemion (yjcych na lsku, ktry by w zasigu tego biskupstwa): 1) lanie (Zlasane), na poudnie od Odry (od Lubia a po Ryczyn) 2) Trzebowianie (Trebouane), tereny nad grn Kaczaw (prawdop.) 3) Bobrzanie (Poborane), nad Bobrem ale nie potwierdzone archeol., obecnie przypuszcza si, e w dokumencie tym chodzi o Obrzan (Poborane), na pograniczu Wielkopolski i lska. 4) Dziadoszanie (Dedosize). okolice cinawyKronika Thietmara biskupa mersebusrkiego, powstaa od 1012 do 1018 r. (mier Thietmara). Kronikarz wymienia nazwy Dziadoszan (Diedesisi, diedesi), lzak (Cilensi, Silensi). Pierwsza nazwa w zwizku z przejazdem Ottona III, ktrego Chrobry powita w ziemi Dziadoszan, (w Gogowie, jak podaje Gall Anonim std przyjmuje si ze by ich gwnym grodem), oraz w zwizku z wojn z Henrykiem. Druga nazwa w zwizku z gr l, jak podaje Thietmar ziemia lska nazw sw wzia od tej wanie gry. Kronika Galla Anonima - powstaa w latach 1112 1116 na dworze Bolesawa Krzywoustego. Podaje legendarnych przodkw Mieszka I a take kilka informacji o najwczeniejszym pastwie polan. Dzieje saskie (Res gestae saxonicae sive annalium libri tres) - autorstwa Widukinda mnicha z klasztoru w Korbei, powstay ok. 967 973r. a) Podaje on nazw Licikaviki (nazwa znieksztacona), plemienia poddanego wadzy Mieszka I. Do dzi spory o ich rzeczywist nazw i siedziby. Rnie interpretowano ich nazw (Ldzianie, czycanie, Lestkowice w ten sposb przodek Mieszka mg otrzyma dodatkowe wiadectwo historycznoci), dopuszczano take moliwo, e istniao plemi na Pomorzu Zachodnim Licikowiczw. Obecnie przypuszcza si , e pod t nazw kryj si Lubuszanie.

1

Germania autorstwa krla Anglii, Alfreda (IX w.) przerbka dziea Orozjusza z V w. n.e. podaje nazw Wilan (Visle Lond), plemi to graniczy z Dacj i ley na wschd od Moraw. ywot w. Metodego (Legenda panoska) - (powstaa prawdop. krtko po 885 r.) podaje ze y w Wilech (czyli nad Wis na terytorium Wilan) pogaski ksiz silny wielce ktry szkody wyzadza chrzecijanom i za to niby by ochrzczony na obcej ziemi (w Wielkich Morawach?) O zarzdzaniu cesarstwem autorstwa Konstantyna Porfirogenety podaje nazw Lnzeninoi, plemienia sowian , ktrzy byli trybutariuszami Rusi Czerwonej. Utosamia si z nimi Ldzian. Inne rda: sagi pnocno germaskie (Saga o Jomsborczykach) odnosz si do sawnego i tajemniczego Jomsborga, siedziby wikingw na wyspie Wolin u ujcia rzeki Dziwny (Wolin?)bdcych na subie ksicia Mieszka i Burisleifa (Chrobry?) rda arabskie: relacja Ibrahima ibn Jakuba o pastwie Mieszka powstaa ok. 965 966 Dwa ostatnie rda dotycz ju uformowanego pastwa Polan. 2) Pastwo polskie bierze sw nazw prawdopodobnie od nazwy plemienia Polan, pojawia si ona pno w rdach okoo 1000 roku. Nie mamy adnych informacji o geografii plemiennej wielkopolski. Skupiamy si nad danymi archeologicznymi zatem, i skupiskami osadniczymi Osadnictwo skupione nad jeziorami oraz wzdu doliny rodkowej i dolnej Warty, na wschodzie nie sigao dalej ni jezioro Gopo. W latach 930 - 940 Polanie, plemi nie najliczniejsze, podejmuj udan ekspansj terytorialn, podbijajc okoliczne plemiona. Dane archeologiczne wskazuj, e ekspansja prawdop. wysza z rejonu Giecza , najstarszego jak si obecnie przypuszcza orodka plemiennego pochodzcego z przeomu IX i X wieku (grd ten by wczeniej na jeziorze, skada si z dwch czci, pniej w czci ksicej - pallatium powstaa kaplica czy te koci). Ekspansja pocztkowo na terenach poudniowej (nad Obr) i zachodniej Wielkopolski (okolice Poznania). Ekspansja ta powiadczona jest rdami archeologicznymi wiadcz o niej spalone, mae grody, nie odbudowane nigdy potem. Powstaj w ich miejsce inne grody, wiksze, potniejsze w innych miejscach, wyranie zwizane z now wadz. Ok. 920 940 powstaje Gniezno , opanowane wnet przez Polan z Giecza. By w Gnienie take prawdop. orodek kultu pogaskiego. Wg niektrych autorw(prof. Szczur) za czasw pierwszych Piastw najwaniejszy grd. Zbudowany na wzgrzu ewenement jeli chodzi o Wielkopolsk. Ostrw Lednicki - wczeniej uwaany za najstarszy obok Gniezna grd Polan. By przewidziany jako rezydencja monarsza. Zachowane lady PALLATIUM ju z okresu Mieszka I. Obecnie przyjmuje si, e grd ten powsta ok. 940 r. Pozna , potny grd o wyranie militarnym charakterze, lecy na szlaku handlowym do Magdeburga, powstay w latach 40 tych X w. Wany orodek administracyjny ju za Mieszka I. Te 4 grody uznawane s za najwaniejsze. Chronologia ich powstawania oparta jest na danych dendrochronologicznych. Pierwszy etap ekspansji Polan koczy si ok. 960 r. Druga faza rozwoju najwczeniejszego pastwa polskiego to czasy Mieszka I.

Pniej, wraz z rozwojem terytorialnym pastwa polaskiego, okoo 968 970 powstaj takie grody jak Midzyrzecz, Santok . do tych bowiem rejonw dociera pierwsza faza ekspansji. I tu si chwilowo zatrzymuje .Dochodzi bowiem do konfrontacji z plemionami Wieleckimi prcymi ze swojej strony na wschd, ktre pod wodza Wachmana ok. 963 r. zadali klsk Mieszkowi I. W kierunku zachodnim ekspansja dochodzi do ziemi lubuskiej, dalej s bowiem siedziby plemion serbsko uyckich (za rzek Sprew), ktrzy ju byli podbijani przez Niemcw. Ok. 960 970 ekspansja Mieszka kieruje si na Kujawy , tam powstaje grd Wocawek . Dalej na miejscu spalonego grodu w czycy powstaje nowy zaoony przez Polan. Potem zajto Kalisz , jedyny grd nie zniszczony przez Polan. Dalsza ekspansja prowadzi Polan a pod Sandomierz i Zawichost . W Sandomierzu buduj od podstaw nowy grd wiadczy o tym m.in. nie spotykana nigdzie indziej poza wielkopolsk

2

ceramika. Te dwa grody s wschodnimi rubieami pastwa Polan. Zawichost by na terenach Ldzian, pniej podporzdkowanych w 981 przez Wodzimierza Wielkiego, ksicia kijowskiego. Midzy 960 990 podporzdkowane zostao Mazowsze . Lub nieco wczeniej przed panowaniem Mieszka I. (wiadczy o tym relacja Ibrahima ibn Jakuba ktry informuje ze pastwo mieszka graniczy z Rusi i Prusami.) wobec czego tereny Mazowsza lecego miedzy nimi musiay by wczone do pastwa Polan. Maopolska i lsk byy wtedy pod panowaniem czeskim i zostay wczone do pastwa polan ju pod koniec panowania Mieszka albo dopiero po jego mierci przez Bolesawa Chrobrego. 3) Za druga kolebk pastwowoci polskiej uwaa si take czasem tereny nad grn Wis zajmowane przez plemi Wilan. Gwne ich grody to: Wilica i Krakw. Gwne informacje jakie mamy to dane archeologiczne oraz wymienione wczeniej rda. Nie mona dokadniej okreli gdzie znajdowaa si siedziba owego ksicia pogaskiego silnego wielce. By moe by ni Krakw, duy orodek administracyjno skarbowy. wiadczy o tym moe skarb grzywien siekieropodobnych tam odkryty. Stosunki z pastwem wielkomorawskim: nie mamy za wiele danych, najprawdopodobniej nie byli Wilanie podbici przez Wielkie Morawy , ksita Wilascy zapewne urzdzali wyprawy upiecze na ich tereny, co skutkowao by moe ekspedycjami karnymi. Po upadku pastwa Wielkomorawskiego nie dokonay si zasadnicze jakie zmiany u Wilan, poza tym ze domniemane zwierzchnictwo Morawian zostao zastpione (w tym wypadku mamy pewno) przez wadz czeskich Przemylidw w latach ok. 936 945. Sprawa chrystianizacji Wilan brak ladw archeologicznych domniemanej misji w. Konstantyna i Metodego. Misja ta zapocztkowan przez Rocisawa w 863 miaa powane trudnoci na Morawach, gdzie niby za panowania witopeka w latach 877 879 miano dokona przymusowego chrztu po akcji odwetowej na owym ksiciu Wilan, spacyfikowaniu i wczeniu jego ziem do pastwa wielkomorawskiego. Tak mylano wczeniej, jednake nowsza nauka podwaa to wszystko. Obecnie sdzi si, e najwyej w Ksie mg by ochrzczony na obcej ziemi. Jednak nie byo adnej wadzy zwierzchniej nad Wilanami. 2. Chrzest Mieszka I (pogldy historykw): Henryk owmiaski za porednictwem Niemcy, geron Pozna owmiaski przytacza opis Thietmara, kronikarz podaje wewntrzne czynniki: Mieszka, jego on Dobraw oraz lud, ktry bezporednio po ksiciu zosta ochrzczony, co ma wiadczy e obrzd odby si w kraju w obecnoci Dobrawy, Poza Jordanem Thietmar nie wymienia adnych elementw zewntrznych, nie rozdziela te chrztu ksicia i ludu, co wyklucza ewentualno, aby Mieszko przyj chrzest za granic w miejscowoci niemieckiej. Szczeglne zasugi miay przypa Dobrawie ktra miaa przekona Mieszka do wiary chrzecijaskiej. Obrzdu mia dokona Jordan, ktry ju w 966 mia przebywa w Polsce. Moliwe e odbyo si to w Poznaniu, poniewa tam pniej rezydowa Jordan. owmiaski opowiada si za tez W. Abrahama e chrzest by cile zwizany z ukadem z 964 r. z Geronem. owmiaski pisze e Mieszko mg otrzyma chrzest z rk ksiy czeskich ale w mniej uroczystej formie, ale sam Mieszko wola form chrztu bardziej uroczyst wic czeka na cesarza. Cesarz przyby do Saksonii w II poowie czerwca 965 i pewnie spotka si z Mieszkiem aby potwierdzi ukad o przyjani zawarty z Geronem w 964r. i uzyska przez Mieszka zgod na misj. Mieszko chcia przekona cesarza aby zrezygnowa z roszcze misyjnych na obszarze Polski w zamian za trybut z 1/3 podstawowego terytorium pastwa gnienieskiego. Thietmar uwaa Jordana za jednego z sufraganw arcybiskupstwa magdeburskiego. W latach 966-968 Jordan mia by biskupem misyjnym na terenie Polski Jerzy Dowiat Niemcy lub Czechy bo ba si chrystianizacji Historyk ten uwaa e chrzest mia miejsce na terenie Niemiec. Istotnym faktem by podbj uyc w 963 przez Gerona, wtedy pojawio si zagroenie dla Polski ze strony Niemiec, w zwizku z tym zagroeniem Mieszko sam by zmuszony zainicjowa chrystianizacj. W latach 963-964 nawiza kontakt z pastwem czeskim i polubi Dobraw.

3

Chrztu mg teoretycznie udzieli kady ksidz, ale rozwizanie to byo wtpliwe, gdy tak doniosy krok polityczny wymaga uroczystej ceremonii i rozgosu. Pozycja ksicia wymagaa aby chrztu udzieli mu co najmniej biskup, a ojcem chrzestnym powinien by kts o wysokiej randze, wobec tego chrzest nie mg odby si w Polsce. W gr wchodziy Czechy i Niemcy. Czechy nie posiaday do tej pory wasnego biskupa, lecz wchodziy w skad niemieckiej diecezji w Ratyzbonie. Mieszko utrzymywa bliskie i zaye stosunki z Bawari, co mogoby wskazywa e wanie tam uda si by zosta ochrzczonym. Ojcem chrzestnym prawdopodobnie mia by ksi czeski Bolesaw, mia mie miejsce 14 kwietnia 966 roku Dowiat przypuszcza e Mieszko to zdrobnienie od Michaa, co dawaoby lad udziau biskupa ratyzboskiego Michaa w ceremonii (ale zostao udowodnione e Mieszko to podstawowa forma tego imienia a wic niestety ten argument naszego kolegi jest nienajlepszy) Stanisaw Trawkowski kolonia lub Ratyzbona Trawkowski pisze e Boe Narodzenie w 965r cesarz spdza w Kolonii. Ponadto wg niego chrzestne imi Mieszka miao brzmie Dago, a w Kolonii rozpowszechniony by kult Dagoberta Ojcem chrzestnym pogaskiego wadcy przyjmujcego chrzest bywa zazwyczaj wadca ociennego pastwa chrzecijaskiego. Moliwe wic e wanie w Kolonii przyj wwczas chrzest Mieszko a miaoby to mie miejsce 25 grudnia 965 Trawkowski wystawia rwnie 2 hipotez a mianowicie jako miejsce wymienia rwnie Ratyzbon. Mieszko miaby tam przyj chrzest w drodze do cesarza, ju jako chrzecijanin mg liczy na lepsze przyjcie cesarza Gerard Labuda Rzym Wg relacji rde annalistycznych i narracyjnych doszo do tego w 966r. ale bez podania cilejszej daty. Labuda obala hipotez mwic e Mieszko pozostawa od 963 w trybutarnej zawisoci od cesarza Ottona I i jakoby zaleno ta wywieraa jaki wpyw na plany chrystianizacyjne ksicia polskiego. Uwaa e fakt pacenia daniny na rzecz Niemiec nie mg mie miejsca przed 966r. Z Dziejw saskich Widukina i z relacji Ibrahima Ibn Jakuba dowiedzielimy si e w 965 Mieszko toczy niepomylne boje z Wieletami na zachodnio-pnocnym pograniczu kraju, z drugiej strony w tym wanie czasie datowane jest maestwo Mieszka. Labuda dochodzi do wniosku e nie zamys przyjcia chrztu jest powodem maestwa, ale odwrotnie z maestwa wynik chrzest. Porwnujc relacje Thietmara z Gallem widoczne s pewne rnice: Thietmar opowiada e Dobrawa bawia ju duszy czas na dworze polskim, zanim Mieszko przyj chrzest, to Gall zapewnia nas, e ksiniczka czeska ju przed zawarciem maestwa postawia za warunek lubu zmian wiary. Dalej: u pierwszego jest Dobrawa w roli proszcej, u drugiego w roli nakazujcej. Obu przekazom wsplna jest jedna wiadomo, e Mieszko przyj chrzest dopiero za usiln namow maonki. Bolesaw Srogi, ksi czeski prawdopodobnie godzi si na ten zwizek gdy sojusz z wzrastajcymi w potg Piastowiczami mg by dla podanym czynnikiem o utrzymanie swojego stanowiska wobec Niemiec i pozostaej czci Sowiaszczyzny, gwny powd to z pewnoci podbj uyc przez margrabiego Gerona Dla Mieszka maestwo byo chci poprawienia swego stanowiska w kraju jak i wobec Wieletw, ale najwaniejszym celem maestwa bya ch rozbicia sojuszu czesko wieleckiego przeciw Polsce Nawizanie kontaktu z Niemcami ktrzy rwnie byli ssiadami Wieletw, byo moliwe tylko po przyjciu wiary chrzecijaskiej gdy Niemcy te byy pastwem chrzecijaskim Labuda pisze e w Polsce nie ma najmniejszego ladu penetracji wpyww niemieckich tak ze strony oficjalnego kocioa niemieckiego, jak i ze strony Cesarstwa (a wic chrzest za porednictwem Cesarstwa odpada) Labuda rwnie odrzuca wersj w ktrej Polska miaa przyj chrzest za porednictwem Czech gdy Praga sama nie posiadaa w tym czasie biskupstwa i sama staraa si wzmocni swe stanowisko, a poza tym Czechy paciy trybut z caoci ziem Cesarstwu, a wic teoria w ktrej

4

Polska miaaby przyj chrzest za porednictwem Czech aby unikn ingerencji Niemiec nie ma sensu Labuda pisze e Mieszko mg si zwrci bezporednio do Rzymu, na tej drodze nie byo adnych przeszkd natury politycznej. Poredniczk moga by siostra Dobrawy Mlada-Maria Podsumowanie: Na dzie dzisiejszy najbardziej prawdopodobna jest teoria w ktrej Mieszko przyjmuje chrzest bezporednio od papiea. Du role mieli odegra Czesi. Chrzest bezporednio ze Stolicy Apostolskiej przynosi najwicej korzyci. Du rol mg odegra Strachykwas Chrystian (mnich z diecezji ratyzboskiej) Najprawdopodobniej Mieszko przyj chrzest na terenie wasnego kraju ale niestety nie moemy wskaza gdzie dokadnie, pod uwag naley bra Ostrw Lednicki (palatinum ksice), Pozna (siedziba pierwszego biskupa), Gniezno (Pierwsze arcybiskupstwo) We wszystkich tych miejscach s baptysteria Kwestia daty: - 14 kwietnia przeciw kocz si zapasy - 25 grudnia za zimno - istnieje opcja mwica o 24 czerwca noc witojaska rwnie wito pogaskie (Kupay) - a najlepszy byby wrzesie lub padziernik ( pene spichlerze) Jordan by pierwszym biskupem misyjnym, nie moemy go nazywa biskupem poznaskim bo nie byo biskupstwa poznaskiego. O biskupstwie moemy mwi gdy ma ono cile okrelone granice. Jordan ma tylko siedzib w Poznaniu 3. Stosunki polsko-niemieckie X-XII w.: - Mieszko I: W pocztkowym okresie panowania Mieszka I (lata 60 X w.) stosunki z Cesarstwem byy poprawne, a nawet mogo dochodzi do wsppracy na gruncie walki z plemionami wieleckimi, ktre zagraay tak Mieszkowi, jak i Saksonii. I tak np. w 967 r. Mieszko nazwany by w saskich rdach sprzymierzecem cesarza, a potem, po pokonaniu komesa Wichmana (bratanek ksicia saskiego Hermana wsppracujcy z Obodrytami i Wolinianami), mia zawiadomi cesarza o mierci Wichmana, co wiadczy o tym, e traktowany by na rwni z ksitami niemieckimi. W 972 r. margrabia Marchii uyckiej Hodon zaatakowa Mieszka I i zosta pokonany w bitwie pod Cedyni (Cidini) przez wojska Mieszka i jego brata Czcibora. Wyprawa ta zorganizowana bya bez wiedzy cesarza i ten gdy dowiedzia si o niej zwoa zjazd w Kwedlinburgu (973 r.) na ktrym mieli si stawi Hodon i Mieszko. Walki zostay wwczas zaprzestane. Po mierci Ottona I (973 r.), Mieszko zwiza si z opozycja bawarsk w Niemczech i udzieli poparcia jej kandydatowi do tronu (Henryk Ktnik z rodu Ludolfingw). Otton II opanowa jednak sytuacj, pokona opozycj i uwizi Henryka, wic Mieszko nic nie osign. W 979 lub 980 r. Mieszko polubi Od (crka margrabiego Marchii Pnocnej Teodoryka) przywracajc swj sojusz z Sasami i zwikszajc swj presti (pokrewiestwo z panujcym rodem Ludolfingw). Po mierci Ottona II (983 r.) Mieszko pocztkowo znw opowiedzia si za Henrykiem Ktnikiem, ale do szybko zmieni front i przeszed na stron Ottona III, ktrego wspomaga zbrojnie ju w 985 r. w wojnie na Poabiu. W 986 r. odby si zjazd w Kwedlinburgu, na ktrym spotkali si Mieszko I, Otton III i regentka Teofano (wielbd w darze dla modego cesarza). Zawarto wwczas zapewne sojusz polsko-niemiecki, a Mieszko mia jakoby podporzdkowa si cesarzowi (niepewne, by moe uzna tylko jego (Ottona) tytu krlewski). Niedugo po tym Mieszko podj wsplnie z Niemcami wypraw przeciwko Czechom i zosta za to wynagrodzony przez cesarza krajem Milczan, ktry zosta odebrany Czechom. Dowodem dobrych ukadw Mieszka I z regentk Teofano, moe by take przysanie w 990 r. niemieckich posikw do walki z Czechami.

5

-

Mieszko uczestniczy w zjedzie z cesarzem Ottonem III w Kwedlinburgu w 991 r., a nastpnie bierze udzia wraz z wojskami cesarskim w wyprawie na Poabie przeciwko plemieniu Stodoran (zdobycie Brenny). Bolesaw Chrobry: Bolesaw na pocztku swego panowania mia dobre stosunki z Sasami i z margrabi minieskim Ekkehardem. Crka Bolesawa Reginalda polubia Hermana, syna Ekkeharda, a w 1018 r. Chrobry oeni si Od, crk Ekkeharda, ktry ju wwczas niestety nie y. Nastpc Ekkeharda by jego brat Gucelin, z ktrym Chrobry te mia dobre ukady i jest nazywany jego bratem. W 992 r. Bolesaw posa Ottonowi III posiki wojskowe do walki z Lutykami. W 995 r. Bolesaw osobicie wspiera Ottona III w jego wielkiej wyprawie przeciwko Obodrytom. Po tej nieudanej wyprawie Bolesaw postanowi wykorzysta osabienie cesarza i pozby si z kraju Ody z jej synami (995 r.). Jedyn reakcj Ottona by przywilej dal bp. Minieskiego oddajcy pod jego jurysdykcj lsk i pnocne Czechy, wicej cesarz nie mg w swojej sytuacji zrobi. W 997 r. doszo do ponownego zblienia Ottona z Bolesawem. W roku 1000 odby si zjazd gnienieski. Cesarz Otton III przyby do Gniezna by pomodli si nad relikwiami w. Wojciecha i nawiza bliszy kontakt z Bolesawem Chrobrym. Zawizano wwczas cisy sojusz polsko-niemiecki, rozbudowano organizacj kocieln, wymieniono si darami i by moe cesarz dokona koronacji krlewskiej Bolesawa (dokadniej patrz zag. nr 9 Zjazd w Gnienie i jego znaczenie) W 1002 r. zmar Otton III i jego nastpc zosta ksi bawarski Henryk IV (jako Henryk II). Bolesaw Chrobry wykorzysta czas bezkrlewia w Niemczech i zaj Mini, Milsko i uyce, a nastpnie uda si na zjazd do Merseburga, gdzie uzna wadz Henryka i potwierdzi swoje panowanie w Milsku i uycach (na zasadzie lenna), Mini natomiast musia odda Gucelinowi. Gdy Bolesaw wraca ze zjazdu dokonano nieudanego zamachu na niego, a Chrobry w odpowiedzi na to spali jeden z grodw niemieckich (inicjatorem zamachu mg by Henryk II). Podczas buntu Konrada ze Schweinfurtu przeciwko Henrykowi II, Bolesaw posya posiki Konradowi. Chcc go bardziej wspomaga zada od Guncelina oddania Mini, a poniewa ten si nie zgodzi, Chrobry najecha Minie zdobywajc bogate upy i jecw. Po objciu przez Chrobrego wadzy w Czechach cesarz zada zoenia hodu od Bolesawa, ten jednak si na to nie zgodzi (1003 r.). Potga Bolesawa doprowadzia ostatecznie do starcia z cesarzem. Pod koniec 1003 r. Henryk zorganizowa wypraw do ziemi Milczan, ktra zakoczya si jednak niepowodzeniem wojsk cesarskich. W 1004 r. Henryk II zorganizowa kolejn wypraw, tym razem na Czechy, w efekcie ktrej udao mu si usun Bolesawa z Pragi. Chrobremu udao si jednak zachowa wadz na Morawach. W tym samym roku (1004) Henryk II najecha take Milsko i obleg Budziszyn. Bolesaw nie majc wystarczajcych si podda grd, zapewniwszy zaodze swobodne wyjcie. Rok pniej (w 1005 r.) Henryk II ponownie najecha Polsk i dotar a pod Pozna, gdzie zawarto ukad pokojowy (nie znamy jego warunkw ale mona si domyla, e Bolesaw utraci wwczas Milsko i uyce, rozmowy pokojowe w imieniu Henryka II prowadzi arcybiskup magdeburski Tagino) Ukad ten zosta prawdopodobnie wypowiedziany przez Henryka, w zwizku z czym Bolesaw w 1007 r. najecha ziemie arcybiskupstwa magdeburskiego i odzyska grd w Budziszynie. Chrobry prbowa zdoby jeszcze Mini, ale bez powodzenia. W 1010 r. Henryk poprowadzi wypraw odwetow, ktra zakoczya si niepowodzeniem w zwizku z chorob Henryka i udan obron Bolesawa. Wyprawa Bolesawa na uyce w 1012 r. zakoczya si sukcesem i zdobyciem nowo umocnionego grodu Lubusza. W 1013 r. miay miejsce rozmowy pokojowe (uczestniczy w nich rwnie Mieszko II), ktrych efektem byo zawarcie pokoju i przekazanie ziem spornych w lenno Bolesawowi (Milsko i uyce). Bolesaw z synem zoyli w Merseburgu hod Henrykowi (niewiadomo czy tylko z Milska i uyc, z Moraw, czy z caego pastwa, sporne s tez zasady tego stosunku lennego, np. hod Mieszka)

6

-

-

-

-

w hod Mieszka mg by zwizany z jego maestwem z Rychez, crka palatyna reskiego Ezzona, jednego z najpotniejszych panw w Niemczech. Oznaczao to wejcie do rodziny cesarskiej. Pomimo, e Henryk wypeni swe obowizki jako seniora pomagajc Chrobremu w wyprawie na Ru, Bolesaw nie zamierza pomaga Henrykowi. Nie da mu posikw na wypraw italsk i prbowa zawiza sojusz antyniemiecki z Czechami (bez powodzenia). Henryk dy jednak do pojednania i kilkukrotnie wzywa Chrobrego do siebie. Ten jednak nie przybywa, wic Henryk zada zwrotu Milska i uyc. Bolesaw odmwi twierdzc, e uwaa te ziemie za swoj wasno. W zwizku z oporem Bolesawa, Henryk w 1015 r. zorganizowa kolejn wypraw. Pomimo pomocy ksicia czeskiego i podzielenia armii na dwie grupy, wojska niemieckie zostay powstrzymane na linii Odry i zmuszone do odwrotu, podczas ktrego poniosy dotkliwe straty. Kolejna wyprawa niemiecka odbya si w 1017 r. Henryk sforsowa Odr koo Krosna i omijajc Gogw i Wrocaw obleg Niemcz, ktrej nie udao mu si jednak zdoby. W tym czasie Mieszko przeprowadza dywersyjne ataki z Moraw na Czechy. Wskutek niepowodze Henryk wycofa si przez Czechy do Niemiec. Ostatecznie wojny z cesarzem koczy pokj w Budziszynie zawarty w 1018 roku (30 stycznia). Jego postanowie nie znamy, ale uznaje si, e Bolesaw utrzyma Milsko i uyce na zasadach penej wasnoci. Czci pokoju by te zapewne ukad o maestwie Chrobrego z Od, crk margrabiego Ekkeharda. Mieszko II: Mieszko ju na pocztku swego panowania da si wcign w wojn domow w Niemczech i poparszy opozycj przeciwko cesarzowi Konradowi II w 1028 r. przeprowadzi niszczycielski, lecz spniony, najazd na Saksoni, uprowadzi wielu jecw i zdoby upy, nie pomg jednak opozycji, bowiem walki wewntrzne wwczas ju dogasay. W 1029 r. cesarz zorganizowa wypraw odwetow na Mieszka II i obleg Budziszyn, jednak w zwizku z zagroeniem ze strony Wgrw musia wrci do Saksonii, a wyprawa ta zakoczya si niepowodzeniem. W poowie 1031 r. cesarz Konrad II, zaegnawszy zagroeniu wgierskiemu, zorganizowa kolejn wypraw i skierowa swoje wojska na uyce odnoszc sukces. Mieszko zosta zmuszony do oddania cesarzowi Milska i uyc. Dokadniej patrz zag. nr. 8 (polityka zagraniczna Mieszka II) Kazimierz Odnowiciel: Po przymusowym wyjedzie z Polski (1031 r.) krlowa Rycheza przebywaa prawdopodobnie we Frankonii, gdzie utrzymywaa kontakt ze swoimi brami Hermanem (arcybiskup koloski) i Ottonem (palatyn reski), a potem z bratem stryjecznym Henrykiem. Pniej Rycheza zaja si wspomaganiem klasztoru w Brauweiller, ale utrzymywaa te kontakty z Kazimierzem Odnowicielem, wwczas ju panujcym w Polsce. Kazimierz na pocztku swojego panowania zmuszony ucieka dotar przez Wgry do Niemiec gdzie szuka pomocy cesarza. Konrad II, a potem jego syn Henryk III, postanowili mu jej udzieli i przywrci wadz Kazimierza w Polsce co stanowi miao przeciwwag dla potgi Brzetysawa. Cesarz da Kazimierzowi zbrojna eskort w postaci 500 zbrojnych, by moe przyczyli si do take inni wojowie (polscy, wgierscy). Przy ich pomocy Kazimierz z powodzeniem zacz odzyskiwa kraj (prawdopodobnie popara go te cz monych polskich). Pniej Kazimierz w sojuszu z cesarzem bra udzia w walkach przeciwko Brzetysawowi. Potem cesarz sta si mediatorem w konflikcie pomidzy Brzetysawem i Kazimierzem (przyjmowa jednak najczciej stron Brzetysawa swego lennika) Bolesaw miay: W 1073 r. Bolesaw popar Sasw w ich buncie przeciw Henrykowi IV. Bolesaw nalea do obozu papieskiego i w zwizku z tym Niemcy stay si jego naturalnym przeciwnikiem. Wadysaw Herman: Wadca ten utrzymywa poprawne kontakty z cesarstwem.

7

-

-

-

W 1082 r. wojska polskie uczestniczyy pomagay cesarzowi Henrykowi w zwalczaniu opozycji w Niemczech. W 1088 r. owdowiay Herman polubi Judyt-Mari, wdow po krlu wgierskim Salomonie, crk cesarza Henryka III i rodzon siostr cesarza Henryka IV, co wczao go do rodziny cesarskiej i rwnie wiadczyo o dobrych z nim stosunkach. Bolesaw Krzywousty: Polityka Krzywoustego bya zdecydowanie antycesarska i szuka on porozumienia z opozycj antycesarsk w Niemczech. Natomiast cesarz Henryk IV zwiza si sojuszem z wadc czeskim Borzywojem II. Nastpca Henryka IV Henryk V w 1109 r. zorganizowa wypraw wojenn na Polsk (teoretycznie w obronie praw Zbigniewa). Wojska niemieckie najpierw prboway przeprawi si przez Odr pod Bytomiem, ale nie udao im si to. W kocu armia Henryk V przekroczya Odr w okolicach Gogowa i po nieudanym obleniu grodu skierowaa si w kierunku Wrocawia, gdzie jednak te nic nie osign. Potem Henryk pozorowa jeszcze marsz na Krakw. Bolesaw cay czas nka Niemcw wojn podjazdow unikajc decydujcego starcia i odrzuca dania Henryka. Wyprawa skoczya si zwycisko dla Bolesawa, a wojska niemieckie zostay zmuszone do odwrotu. W 1134 r. odby si zjazd w Merseburgu, w ktrym uczestniczyli m.in. Bolesaw Krzywousty i cesarz Lotar III. Bolesaw bdc w trudnej sytuacji politycznej uzna wadz Beli II na Wgrzech i zoy hod lenny cesarzowi (dotyczy on caej Polski wg. S.Szczura) oraz zdecydowa si paci trybut z Pomorza i Rugii (i spaci go za ostatnie 12 lat). Prawdopodobnie cesarz zosta potem poinformowany o ustawie sukcesyjnej Bolesawa, a jego nastpca Wadysaw mg zoy cesarzowi hod lenny (wwczas ju cesarzem by Konrad III Stauf) Wadysaw Wygnaniec: Po pokonaniu Wadysawa przez modszych braci uda si on do Niemiec gdzie liczy na pomoc krla Konrada III. Wadysaw wzi udzia w zjedzie dworskim w Kaynie, gdzie zabiega o poparcie. Margrabiowie byli przeciwni wyprawie, ale Konrad w kocu zdecydowa si pomc Wadysawowi i zorganizowa w sierpniu 1146 r. ekspedycj do Polski. Restytucja rzdw Wadysawa nie dosza do skutku bowiem Konrad zawar kompromisowe porozumienie z modszymi brami Wadysawa. Zapacili oni zlegy trybut i oddali jako zakadnika najmodszego brata, w zamian za co krl niemiecki wycofa si. Po mierci Konrada Wadysaw zoy hod lenny jego nastpcy Fryderykowi I Barbarossie. W 1157 r. zorganizowa kolejn ekspedycj do Polski, ktra miaa przywrci wadz Wadysawowi. Ekspedycja ta zakoczya si w Krzyszkowie, gdzie w wyniku podjtych rozmw doszo do porozumienia pomidzy cesarzem a Bolesawem Kdzierzawym. Zobowiza si on, e nie wyrzdzi szkody cesarstwu, e w najblisze Boe Narodzenie przybdzie na zjazd dworski do Magdeburga oraz e wemie udzia w wyprawie woskiej cesarza. Ponadto ksita zapacili trybut i oddali jako zakadnika najmodszego brata. W 1159 r. zmar Wadysaw II, a jego syn Bolesaw Wysoki dalej sta po stronie cesarza. Bolesaw Kdzierzawy: W 1157 r. cesarz najecha Polsk, a nastpnie zawar z Bolesawem porozumienie w Krzyszkowie dokadniej: patrz wyej. Bolesaw nie przyjecha jednak na zjazd do Magdeburga, ani nie wzi udzia w wyprawie woskiej, do czego zobowiza si postanowieniami ukadu w Krzyszkowie. W 1161 r. Bolesaw wysa posw na synod cesarski w Lodi, co mogo by znakiem, i ksi ten moe zosta sojusznikiem cesarskim. W 1162 r. Bolesaw rozpocz pertraktacje z cesarzem, ale niewiele osign. Prawdopodobnie zoy cesarzowi przysig wiernoci i zgodzi si na powrt do kraju synw wygnanego seniora. W 1163 r. zawarto kompromisowy pokj pomidzy Bolesawem a cesarzem Fryderykiem. Za cen uznania zwierzchnoci cesarskiej dwaj synowie Wadysawa (Bolesaw Wysoki i Mieszko) wrcili na lsk, ale na warunkach podyktowanych przez Bolesawa. Musieli wyrzec si Krakowa i przekaza seniorowi gwne grody. Na lsku faktyczna wadze przej wwczas sojusznik cesarza Bolesaw Wysoki.

8

Po wypdzeniu Bolesawa Wysokiego, cesarz Fryderyk Barbarossa wstawi si za nim i zorganizowa w 1172 r. wypraw wojenn. Zanim jednak dotar do granic Polski doszo do pertraktacji, ktre prowadzi Mieszko Stary. Ksi wielkopolski przysig cesarzowi wierno i zoy okup w wysokoci 8000 grzywien srebra. Musia si te zgodzi na powrt wygnanego Bolesawa Wysokiego, ktry z kolei zobowiza si paci cesarzowi coroczny trybut z ziem lskich majcych podlega jego wadzy. - Mieszko III Stary: Ok. 1166 r. Mieszko III doprowadzi do wydania swej crki Wierzchosawy za Fryderyka I hrabiego Bitsch (syna ksicia lotaryskiego) i utrzymywa dobre kontakty z ksitami niemieckimi. Kolejna z crek Mieszka Judyta zostaa wydana za Bernarda hrabiego Anhaltu, syna ksicia saskiego Albrechta Niedwiedzia. W 1172 r. Mieszko III zoy cesarzowi przysig wiernoci, a pniej take zajmowa procesarskie stanowisko (np. podczas jednej z wojen z miastami woskimi). - Kazimierz Sprawiedliwy: Za panowania Kazimierza Sprawiedliwego Polska odesza od polityki procesarskiej na rzecz polityki propapieskiej, jednak i tak cesarz prawdopodobnie zaakceptowa nowy porzdek w Polsce. W 1180 r. hod lenny cesarzowi zoy ksi pomorski Bogusaw. W 1184 r. Mieszko III postanowi szuka poparcia u cesarza. Kazimierz chcc go uprzedzi wysa poselstwo do cesarza, ktre ofiarowao mu znaczn sum pienidzy, a ponadto zdoao zawrze z nim ukad. Kazimierz uzna zwierzchno cesarza, a ten prawdopodobnie potwierdzi jego panowanie w Maopolsce. 4. Stosunki polsko-czeskie X-XII w.: - Pocztkowo poudniowe ziemie polskie (lsk i Maopolska) naleay do Czech i razem z nimi przechodziy chrystianizacj rozpoczt w Czechach ju w 930 r. (biskupi Prohor i Prokulf jako poprzednicy Poppona). Wiadomo dotyczce przynalenoci terytorialnej Maopolski do Czech znale mona m.in. u Ibrahima ibn Jakuba (ok. 966-967 rok). - Mieszko I: 965 zawizanie sojuszu polsko-czeskiego, ktrego przypiecztowaniem mia by lub Mieszka z Dobraw, crk Bolesawa I Okrutnego i chrzest Mieszka. Sojusz ten mg mie na celu rozerwanie sojuszu czesko-wieleckiego. 966 chrzest Mieszka I ze strony Czech (wicej patrz zag. nr. 2 Chrzest Mieszka I) 967 Czesi wsparli militarnie wypraw Mieszka przeciwko Wichmanowi. mier Dobrawy (ok. 977 r.) i sytuacja na Poabiu doprowadziy do zerwania sojuszu z Czechami. 984 Maopolska (wczeniej naleca do Czech) prawdopodobnie przesza pod panowanie Bolesawa Chrobrego w zwizku z maestwem Bolesawa z crk margrabiego minieskiego Rygdaga (zawarte z inicjatywy ksicia czeskiego Bolesawa II siostrzeca margrabiego). 985 po mierci margrabiego, jego crka zostaje odprawiona, lecz Bolesawowi udaje si zatrzyma Maopolsk. Ok. roku 986 Mieszko wraz z wojskami cesarskimi wyprawi si na Czechy i w nagrod otrzyma za to od cesarza odebrany Czechom kraj Milczan. Kolejne maestwo Chrobrego rwnie zostao zawarte prawdopodobnie z inspiracji Bolesawa II, co wskazywaoby na bliskie kontakty z Czechami i na to e Bolesaw panowa wwczas w Maopolsce z czeskiego nadania i dopiero po mierci Bolesawa II wczy j do pastwa polskiego. 990 doszo do wojny Mieszka z Czechami. Kampania toczya si na lsku i zakoczya si klsk Czechw. By moe wwczas pastwo Mieszka powikszone zostao o tereny lska. Syn Mieszka, Bolesaw panujcy w Maopolsce z czeskiego nadania, przyj prawdopodobnie neutralne stanowisko wobec konfliktu. - Bolesaw Chrobry: W pocztkowym okresie panowania Bolesawa Chrobrego w Czechach mia miejsce ostry konflikt wewntrzny pomidzy rodami Przemylidw i Sawnikowicw. Bolesaw Chrobry wspiera Sawnikowicw, jednake Ci zostali w 995 r. zgadzeni przez Bolesawa II.

9

-

-

-

-

Niedobitki, w tym Sobiesaw i jego brat biskup praski Wojciech (zgin mczesko z rk Prusw), schronili si na dworze Bolesawa Chrobrego. W 1003 r. zmar ksi czeski Wadywj, ktry wczeniej wygna z Czech Bolesawa III Rudego. Gdy po mierci Wadywoja wadz przej Jaromir (modszy brat Bolesawa Rudego) Chrobry zdecydowa si interweniowa na korzy Bolesawa Rudego i pomg mu odzyska wadz w Czechach. Czesi niezadowoleni z tej zmiany skonili Chrobrego do ponownej interwencji. Chrobry najpierw wic zaprosi Bolesawa Rudego do Krakowa gdzie go olepi, a nastpnie uda si do Pragi i sam obj tam rzdy jako arbiter pomidzy zwanionymi stronami (1003 r.). W 1004 r. Chrobry zosta jednak pokonany przez wojska cesarskie i zmuszony do oddania wadzy w Czechach w rce ksicia Jaromira. Bolesaw zachowa jednak wadz nad Morawami. W roku 1015 posiki czeskie wspomagay cesarza w walkach z Bolesawem, natomiast w 1017 r. Mieszko II przeprowadzi dywersyjny atak na Czechy (podczas najazdu niemieckiego na Polsk). Mieszko II: Trudn sytuacj Mieszka zwizan z wojna z Niemcami wykorzysta ksi czeski Udalryk, ktry w 1029 r. odbi Morawy przyczajc je na stae do Czech. W 1031 r. Mieszko II zosta zmuszony do ucieczki, a jedynym kierunkiem gdzie mg ucieka byy Czechy. Udalryk pojma jednak Mieszka i go wykastrowa w ramach zemsty za olepienie przez Chrobrego Bolesawa III Rudego. Kazimierz Odnowiciel: W 1038 lub w 1039 r. na Polsk najecha czeski ksi Brzetysaw I. Dokona on bardzo duych zniszcze, szczeglnie w Wielkopolsce, m.in. zniszczy katedr gnieniesk, ukrad relikwie w. Wojciecha i Piciu Braci Mczennikw, wywiz skarb ksicy i uprowadzi jecw. Brzetysaw przyczy te wwczas do swego pastwa lsk. W 1040 Kazimierz, wspierany przez Niemcy, dokona najazdu na pozostajcy pod panowaniem czeskim lsk, jednak mimo osignitych sukcesw lsk pozosta przy Czechach, bowiem Brzetysaw pogodzi si z cesarzem i zawar z nim ukad w Ratyzbonie (1041 r.) W nastpnych latach (przed 1046, 1046, 1050) Kazimierz kilka razy wyprawia si na lsk, dochodzio te do mediacji cesarskiej (zjazd w Merseburgu w 1046). Dopiero w 1054 r. Kazimierz odzyska lsk, ale musia z niego paci Czechom trybut. Bolesaw miay: Na pocztku swego panowania Bolesaw miay wyprawi si na Czechy, ale wyprawa ta zakoczya si niepowodzeniem. Na pocztku lat szedziesitych XI w. doszo do poprawy stosunkw z Czechami, a w 1062 r. siostra Bolesawa witosawa, zostaa wydana za ksicia czeskiego Wratysawa II. W 1069 r. Bolesaw jednak ponownie zerwa kontakt z Czechami, przesta paci trybut ze lska i organizowa kolejne wyprawy zbrojne na poudnie, co doprowadzio do interwencji cesarskiej (Henryk IV nakaza zaprzestanie walk). W 1072 r. Bolesaw znw zaatakowa Czechy. Wadysaw Herman: Wadysaw nawiza pokojowe kontakty z ksiciem czeskim Wratysawem II, prawdopodobnie z porednictwem jego ony witosawy, ktra bya siostr Hermana. Sam Herman polubi natomiast Judyt, crk Wratysawa z jego poprzedniego maestwa. Doprowadzio to do unormowania stosunkw z Czechami, przy czym Polska znw musiaa paci Czechom trybut ze lska. Stosunki z Czechami ulegy pogorszeniu dopiero po uzyskaniu przez Wratysawa tytuu krlewskiego. W 1092 r. Herman zaprzesta pacenia Czechom trybutu ze lska. W Czechach gromadzia si wwczas (1093 r.) opozycja przeciwko Hermanowi i palatynowi Sieciechowi, ktra uprowadzia z klasztoru Zbigniewa i chciaa go osadzi na tronie ksicym w Polsce. Opozycja ta doprowadzia do buntu komesa Magnusa na lsku.

10

W tym samym czasie (1093 r.) ksi czeski Brzetysaw II najecha na lsk i opanowa ziemi kodzk. Herman chcc spacyfikowa buntownikw musia zyska neutralno Czech, dlatego te ponownie zacz im paci trybut ze lska i uzna aneksj ziemi kodzkiej, ktra zostaa oddana w lenno maoletniemu Bolesawowi Krzywoustemu. - Bolesaw Krzywousty: Polityka Krzywoustego bya z zaoenia antyczeska, co wizao si z zerwaniem z polityk procesarsk. W 1105 r. Bolesaw Krzywousty wraz z krlem wgierskim Kolomanem I zorganizowali wypraw zbrojn na Czechy. W 1106 r. Bolesaw zawar pokj z czeskim Borzywojem II. Po objciu samodzielnych rzdw Krzywousty przesta paci Czechom trybut ze lska. W 1107 r. tron w Pradze opanowa przyjazdy Polsce ksi witopek, z ktrym Bolesaw pocztkowo utrzymywa poprawne stosunki. Jednak gdy witopek nie chcia odda zgodnie z ukadami grodw na lsku, Krzywousty zacz popiera wygnanego Borzywoja. W 1108 r., gdy Henryk V najecha Wgry, Bolesaw Krzywousty dokona najazdu na Czechy, wypeniajc tym samym zobowizania sojusznicze wobec krla Wgier Kolomana. Krzywousty zamierza wwczas osadzi w Pradze Borzywoja, ale nie udao mu si to ze wzgldu na atak Pomorzan. Bya to jednak udana wyprawa, w ktrej wojska polskie stoczyy toczyy zwyciskie bitwy i zajy wiele czeskich grodw. W roku 1110 Krzywousty podj kolejn interwencj w Czechach w obronie praw Sobiesawa (modszy brat Wadysawa, ktry obj wadze w Czechach po mierci ksicia witopeka). Bolesaw odnis znakomite zwycistwo w bitwie nad rzek Trutin, ale ostatecznie nie doszo do zmiany na tronie praskim. W 1111 r. odbyy si polsko-czeskie rozmowy pokojowe. Wg ich postanowie Zbigniew mia wrci do Polski a Sobiesaw do Czech. Jednak gdy Zbigniew powrci, Bolesaw do pojma, olepi i uwizi. W 1115 r. za porednictwem czeskim Bolesaw oeni si z Salome (crka Henryka, hrabiego Bergu), ktrej siostry polubiy wczeniej ks. czeskiego Wadysawa i jego brata Ottona. Rwnie w 1115 r. Krzywousty wyprawi do Pragi poselstwo z propozycj rozmw pokojowych, ktre odbyy si nad Nys. Ich postanowie jednak nie znamy. Po klsce Bolesawa na Wgrzech (1131 r.), ksi Sobiesaw podj seri wypraw na lsk (1132-1134) i dokona tam wielkich zniszcze. 30 maja 1137 r. doszo do zawarcia porozumienia pomidzy ksiciem czeskim Sobiesawem i Krzywoustym na zjedzie w Kodzku. Koczyo ono wojn o lsk, ktry pozosta przy Polsce, natomiast ziemia kodzka, lsk Opawski i Karniowski przy Czechach. - Bolesaw Kdzierzawy: W 1158 r. krl czeski Wadysaw otrzyma od cesarza prawo do trybutu ze lska. - Mieszko III Stary: Wyda on jedn ze swoich crek za ksicia czeskiego Sobiesawa II. W swojej polityce Mieszko III cile wsppracowa z ksiciem Sobiesawem III, a w 1176 r. wspomg posikami dywersyjn wypraw czesk na Austri. 5. Stosunki polsko-wgierskie X-XII w.: - Kazimierz Odnowiciel: Gdy w Polsce po mierci Mieszka II wybuch bunt, Kazimierz musia ucieka. Chcia Schroni si na Wgrzech, na dworze krla Stefana, ten jednak sprzyja Brzetysawowi (przeciwnikowi Kazimierza) i by moe uwizi ksicia polskiego. Dopiero nastpca Stefana - Piotr Orseolo (Wenecjanin) uwolni Kazimierza i puci go do Niemiec. Pniej Kazimierz utrzymywa dobre stosunki z Wgrami, ktrych potwierdzeniem byo maestwo siostry Kazimierza (nieznana z imienia) z Bel I, pniejszym krlem Wgier. - Bolesaw miay: W 1063 r. zmar sprzyjajcy Polsce krl wgierski Bela I. Po jego mierci na skutek interwencji cesarskiej wadz obj Salomon (syn Andrzeja I, brata Beli I), a synowie Beli I (Gejza I i Wadysaw I) uciekli do Polski. Bolesaw miay uzna jednak wadz Salmona na Wgrzech i skoni go do uposaenia Gejzy I.

11

Gdy przeciwko cesarzowi wybuch bunt, Gejza I przy pomocy Bolesawa miaego wypdzi Salomona i w 1074 r. przej wadz na Wgrzech. Po mierci Gejzy I w 1077 r. Bolesawowi udao si osadzi na tronie jego brata Wadysawa I, co stanowio kolejny jego sukces na Wgrzech. Spr z bp. Stanisawem i bunt w kraju zmusi Bolesawa do ucieczki. Uda si on na Wgry jednak tu okaza pych i pogard wobec krla Wadysawa I (wprowadzi go na tron), przez co nie uzyska pomocy i w niedugim czasie zosta zamordowany. - Wadysaw Herman: Za jego panowania stosunki z Wgrami ukaday si pokojowo. W latach 1085-86 wrci te z Wgier do Polski syn Bolesawa miaego Mieszko. Podczas buntu przeciwko Hermanowi i Sieciechowi (pocz. 1093 r.), wojska Wgierskie Wadysawa I przybyy do Polski by pomc Hermanowi, jednak przed decydujc rozpraw doszo do sporw i Wgrzy odjechali, prbujc przy tym uprowadzi Sieciecha i Bolesawa Krzywoustego. - Bolesaw Krzywousty: Krzywousty wsppracowa z krlem wgierskim Kolomanem I, ktremu pomg obj tron. W 1105 r. wsplnie wyprawili si oni na Czechy, ktr to akcj popary krgi monowadcze z palatynem Skarbimirem na czele. W 1106 r. posiki wgierskie wspomagay Krzywoustego w jego walkach ze Zbigniewem o Mazowsze. W 1108 r. Koloman zawar z Krzywoustym porozumienie skierowane przeciwko Niemcom i Czechom. Gdy Henryk V najecha Wgry, krzywousty zaatakowa Czechy co poprawi sytuacj Kolomana. W 1131 r. zmar krl wgierski Stefan II (syn Kolomana). Doszo wwczas do wojny domowej o koron pomidzy Bel II lepym (mia wielu sojusznikw) a Borysem (domniemany syn Kolomana). Bolesaw postanowi poprze Borysa, ale jego interwencja zbrojna (w 1132 r.) spotkaa si z bardzo silnym oporem, zosta pokonany w bitwie nad rzek Saj (dopyw Cisy) i zmuszony do odwrotu. - Kazimierz Sprawiedliwy: W 1190 r. z polecenia cesarza Fryderyka I Barbarossy Kazimierz wyprawi si na opanowan przez Wgrw (rzdzi tam syn Beli III Andrzej II) Ru halick, co doprowadzio do konfliktu z Wgrami. 6. Stosunki polsko-ruskie X-XII w.: - Pierwsza wyprawa Bolesawa Chrobrego do Kijowa (1013 r.): W 1012 r. Bolesaw Chrobry zawar sojusz z ksiciem ruskim Wodzimierzem. Przypiecztowa go mia lub crki Chrobrego z synem Wodzimierza wiatopekiem. Po zawarciu pokoju merseburskiego (1013 r.) Bolesaw, wspierany przez wojska niemieckie, podj interwencj na Rusi. Przyszed on tu z pomoc swojemu ziciowi wiatopekowi (ksi turowski), ktry znalaz si w konflikcie ze swoim ojcem Wodzimierzem I. Powodem owego buntu moga by zmiana zasad dziedziczenia tronu, wprowadzona pod wpywem Anny, nowej ony Wodzimierza, ktra dya do zapewnienia swoim synom dziedzictwa na Rusi. Moliwe, e bunt ten by inspirowany przez Chrobrego. Przebieg interwencji Bolesawa na Rusi jest nieznany, ale cay bunt zakoczy si niepowodzeniem i uwizieniem wiatopeka i jego ony. Wyprawa zbrojna Chrobrego oznaczaa tez zerwanie sojuszu z Wodzimierzem. - Druga wyprawa Bolesawa Chrobrego do Kijowa (1018 r.): Po zawarciu pokoju w Budziszynie (1018 r.) Bolesaw drugi raz wyprawi si na Ru wspomagany posikami niemieckimi. Po mierci Wodzimierza I wadz obj jego syn wiatopek. Na pocztku swych rzdw zgadzi swych modszych braci Borysa, Gleba i wiatosawa. Pchno to do buntu jeszcze jednego brata Jarosawa Mdrego, ktry zyska poparcie w Kijowie i w 1016 w bitwie pod Lubeczem pokona wiatopeka, zmuszajc go do ucieczki. wiatopek uda si do Brzecia i oczekiwa pomocy Bolesawa. Chrobry przyby w 1018 r. i pokona nad Bugiem wojska Jarosawa Mdrego co otworzyo mu drog do Kijowa. Bolesaw zdoby wwczas bardzo liczne upy i wielu jecw oraz

12

-

-

-

-

-

-

zwiza si z ksiniczk Przedsaw. Po pewnym czasie doszo do sporw z wiatopekiem, ktry chcia obj samodzielne rzdy w Kijowie. Bolesaw wrci do Polski, jednak bez niego wiatopek szybko straci wadz na rzecz Jarosawa, a Chrobry mu ju nie pomg. W drodze powrotnej Bolesaw przyczy do Polski Grody Czerwieskie. Jarosaw prbowa ich broni ale zosta ponownie pokonany nad Bugiem. Mieszko II: W 1030 r. Jarosaw Mdry, wykorzystujc trudn sytuacj Mieszka II, zaj Bez i planowa kolejne uderzenie na Polsk. W 1031 r., w zwizku z dziaaniami Bezpryma, Jarosaw Mdry i jego brat Mcisaw zaatakowali pastwo Mieszka II, chcc doprowadzi do przejcia wadzy przez Bezpryma, a przy okazji podbili Grody Czerwieskie a po San i Wisok. Kazimierz Odnowiciel: Zosta on oeniony z crk Wodzimierza I Dobronieg Mari, co zapewnio mu poparcie Rusi w jego walkach o odzyskanie wadzy. W 1043 r. sojusz polsko-ruski zosta umocniony maestwem Gertrudy (siostra Kazimierza) z Izasawem (syn Jarosawa Mdrego), pniejszym wlk. ks. kijowskim. W 1047 r. Kazimierz uzyska pomoc rusk na wypraw na Mazowsze, ktre udao mu si wwczas odzyska. Bolesaw miay: Po mierci Jarosawa Mdrego wadz na Rusi przejli jego synowie Izasaw, wiatosaw i Wsiewood. Po klsce zadanej wojskom ruskim przez Poowcw (1068 r.) sytuacja na Rusi zdestabilizowaa si i wadz przej bratanek Jarosawa - Wsiesaw. Izasaw uda si wic po pomoc do Bolesawa miaego i dziki polskiej interwencji odzyska w 1069 r. tron. W 1073 r. Izasaw zosta ponownie wygnany, jednak tym razem Bolesaw nie pomg mu i udzieli poparcia opozycji na Rusi. Przy okazji Bolesaw ograbi te Izasawa z jego skarbu. Za Izasawem wstawio si jednak papiestwo (jego syn deklarowa gotowo podporzdkowania si papiestwu) i to prawdopodobnie skonio Bolesawa do udzielenia mu pomocy po raz kolejny. W 1076 doszo do II wyprawy na Ru i ponownego osadzenia tam Izasawa, jednak mia tam bardzo sab pozycj uzalenion od pomocy z Polski. Podczas wojen wewntrznych w 1078 r. Izasaw zgin, a na tronie wielkoksicym zasiad jego brat Wsiewood. Efektem prowadzonej przez Bolesawa polityki ruskiej byo ponowne przyczenie do Polski Grodw Czerwieskich. Bolesaw Krzywousty: Generalnie rzecz biorc Krzywousty dy w swej polityce do dobrych kontaktw z Rusi. W 1103 r. zawar on zwizek maeski z ksiniczk rusk Zbysaw, a pniej wyda za ksicia ruskiego swoj siostr. Posiki ruskie wspomagay Krzywoustego w jego walkach ze Zbigniewem w 1106. W 1137 r. polepszyy si stosunki Krzywoustego z Rusi i wwczas te doprowadzono do lubu Bolesawa Kdzierzawego z Wierzchosaw, crk ksicia ruskiego Wsiewooda Mcisawicza. Wadysaw Wygnaniec: W 1040 r. Wadysaw zawar sojusz z ksiciem kijowskim Wsiewoodem Olegowiczem i udzieli mu pomocy wojskowej w jego walce z Monomachowiczami, druga wpywow lini dynastii Rurykowiczw. Wojska polskie najechay wwczas ksistwo wodzimierskie gdzie panowa Izasaw. Sojusz ten zosta dodatkowo umocniony maestwem Bolesawa (syn Wadysawa II) z Zwinisaw (crka Wsiewooda). Modsi bracia Wadysawa te szukali porozumienia z ksitami ruskimi. Zebrawszy si na wiecu w czycy (1141 r.) postanowili, bez zgody i wiedzy Wadysawa, wyda za m sw siostr Agnieszk za syna krla Rusi (prawdopodobnie chodzio o syna ksicia z linii Monomachowiczw. Plan ten nie powid si jednak ze wzgldu na brak akceptacji ze strony wypdzonych z Kijowa Monomachowiczw. Ksi Wsiewood pomaga Wadysawowi w jego walkach z brami w latach 1142 i 1145, za co by moe otrzyma grd Wizn. Kazimierz Sprawiedliwy:

13

Po opanowaniu Krakowa Kazimierz wyda za m nieznan z imienia crk za ksicia Wsiewooda z rodziny Olegowiczw, wadajcej wwczas Kijowem. Aktywna polityka ruska Kazimierza Sprawiedliwego skupiaa si na Rusi halickowodzimierskiej, stanowicej take obszar zainteresowa wgierskich. W 1180 r. Kazimierz pomylnie interweniowa w sporze pomidzy ksitami z Brzecia i Drohiczyna a ksiciem panujcym w Misku. Wspomaga tym samym Leszka Bolesawowica, rwnie zaangaowanego w walki, w wyniku ktrych Brze znalaz si w rkach Wodzimierza, ksicia miskiego. W Drohiczynie natomiast utrzyma si ksi Wasylko, ktry zapisa go synowi Bolesawa Kdzierzawego. W 1182 r. Kazimierz Sprawiedliwy ponownie interweniowa w Brzeciu. Panowa tam wiatosaw, syn Agnieszki (siostra Kazimierza), ktry zosta wygnany przez poddanych i szuka pomocy w Krakowie. Udana interwencja i zwyciska bitwa pod murami Brzecia przywrciy wiatosawowi panowanie, jednak niebawem go otruto. Wwczas Kazimierz osadzi tam jego brata Romana (wychowa si w Krakowie) rozcigajc swoje wpywy na ksistwo brzesko-wodzimierskie. W 1187 r. po mierci ksicia halickiego Jarosawa Omiomysa miay miejsce walki o sukcesj po zmarym. Tron opanowa Oleg, modszy syn zmarego. Ten jednak zosta otruty i wadz przej jego starszy brat Wodzimierz, ktry popad w konflikt z bojarami. Sytuacj t wykorzysta ksi Roman (popierany przez Kazimierza Sprawiedliwego), ktry wygna Wodzimierza i opanowa tron halicki (1188 r.). Wodzimierz Rocisawic zwrci si o pomoc do krla wgierskiego Beli III, co miao doprowadzi do konfliktu polsko-wgierskiego o Ru. Bela III wkroczy do Halicza i osadzi tam swego syna Andrzeja II jako krla Halicza, a Wodzimierza uwizi na Wgrzech. Usunity z Halicza Roman szuka pomocy u Kazimierza, jednak ten obawiajc si wojny z Wgrami i niezadowolenia wrd rycerstwa maopolskiego nie zdecydowa si na akcj zbrojn. Wodzimierzowi udao si jednak uciec z niewoli wgierskiej. Uda si do cesarza Fryderyka I Barbarossy, uzna jego zwierzchno i obieca trybut. Z cesarskiego polecenia wic Kazimierz Sprawiedliwy podj w 1190 r. interwencj na rzecz ksicia halickiego Wodzimierza (ekspedycj kierowa wojewoda krakowski Mikoaj). Akcja ta jeszcze bardziej pogorszya stosunki z Wgrami i doprowadzi do buntu w Krakowie (z kasztelanem Henrykiem Kietliczem na czele), ktry udao si jednak Kazimierzowi stumi po powrocie z Rusi. 7. Monarchia Mieszka I i Bolesawa Chrobrego: - Pastwo Mieszka I i jego ssiedzi: - Przyjcie chrzecijastwa patrz zagadnienie nr 2 (Chrzest Mieszka I) - Komes Wichman i margrabia Hodo: - W obozie bawarskim: - W sojuszu z Ottonem III: - Maopolska i lsk w granicach Pastwa Gnienieskiego: - Bilans panowania Mieszka I: - Dziedzictwo Mieszka: - Biskup praski Wojciech Sawnikowic: - Spotkanie z cesarzem w Gnienie patrz zagadnienie nr 9 - Prby opanowania Mini: - Panowanie w Czechach: - Konflikt z Henrykiem II o Milsko i uyce: 8. Polityka zagraniczna i wewntrzna Mieszka II: - Polityka zagraniczna: Pocztkowo pastwo Mieszka II obejmowao tereny pastwa gnienieskiego, Morawy, Milsko i uyce. Ju na pocztku swego panowania Mieszko II da si wcign w wojn domow w Niemczech. Zachci go do tego m.in. dar otrzymany od Matyldy szwabskiej, ony ksicia lotaryskiego Fryderyka (ksiga z modlitwami i list dedykacyjny wychwalajcy Mieszka, przysany do Polski w 1027 r.). Mieszko II przyczy si do opozycji przeciwko cesarzowi

14

Konradowi II, ktr stanowili ksi lotaryski Fryderyk, ksi szwabski Ernest II i Konrad (syn Matyldy). Opozycja ta wzniecia bunt, gdy Konrad II uda si na koronacj cesarsk do Italii (102627), jednak po powrocie do Niemiec udao mu si pokona rebeliantw (w VIII 1027 na zjedzie w Ulm Ernest zaniecha oporu i podda si cesarzowi). Mieszko jednak nie do koca orientujc si w aktualnej sytuacji w Niemczech w 1028 r. przeprowadzi niszczycielski najazd na Saksoni, uprowadzi wielu jecw i zdoby upy, nie pomg jednak opozycji, bowiem walki wewntrzne wwczas ju dogasay. W 1029 r. cesarz zorganizowa wypraw odwetow na Mieszka II i obleg Budziszyn, jednak w zwizku z zagroeniem ze strony Wgrw musia wrci do Saksonii, a wyprawa ta zakoczya si niepowodzeniem. Trudn sytuacj Mieszka wykorzysta jednak ksi czeski Udalryk, ktry w 1029 r. odbi Morawy przyczajc je na stae do Czech W 1030 r. Jarosaw Mdry, zaj Bez, gwne uderzenie miao jednak dopiero nadej. W poowie 1031 r. cesarz Konrad II, zaegnawszy zagroeniu wgierskiemu, zorganizowa kolejn wypraw i skierowa swoje wojska na uyce odnoszc sukces. Mieszko zosta zmuszony do oddania cesarzowi Milska i uyc. W ten sposb zdobycze terytorialne Bolesawa Chrobrego zostay utracone. W zwizku z dziaaniami Bezpryma, pastwo Mieszka zostao wwczas zaatakowane rwnie ze wschodu przez wojska Jarosawa Mdrego i jego brata Mcisawa (1031), ktrzy chcieli doprowadzi do przejcia wadzy przez Bezpryma, a przy okazji podbili Grody Czerwieskie a po San i Wisok. Mieszko II musia ucieka do Czech, gdzie zosta uwiziony przez Udalryka i uwolniono go dopiero w 1032 r. W tym samym roku doszo do rozmw z cesarzem i podziau pastwa (dalej patrz polityka wewntrzna) Ok. 1034 r. usamodzielnio si rwnie Pomorze. - Polityka wewntrzna: Zaraz po mierci Bolesawa Chorbrego Mieszko II koronowa si na krla Polski. Swoich braci (Bezpryma i Ottona) Mieszko pozbawi dzielnic i wygna ich z kraju. Otton uda si do Niemiec (mg szuka sojusznikw np. w Saksonii), a Bezprym na Ru. Bezprym uzyska na Rusi pomoc Jarosawa Mdrego, ktry zorganizowa wypraw wojenn na Polsk w 1031 r., ktra doprowadzia do ucieczki Mieszka do Czech. Tam zosta on pojamany i wykastrowany, co miao by zemst za olepienie przez Chrobrego ksicia czeskiego Bolesawa III Rudego. Bezprym objwszy wadz odesa insygnia koronacyjne do cesarza. Pojechaa z nimi do Niemiec krlowa Rycheza, ktra zabraa ze sob dzieci (Kazmierza i Gertrud) i zostaa godnie przyjta przez Cesarza. Bezprym rozpocz te przeladowania zwolennikw Mieszka II, ktrych cz uciekaa ma Mazowsze. Doszo take do reakcji pogaskiej (koci utosamiano z aparatem pastwowym) i buntw przeciwko monym, przy czym obu tym rzeczom Bezprym mg sprzyja. Przyczczyn rewolty mona si tez dopatrywa na podou spoecznoekonomicznym, bowiem panowanie Bolesawa Chrobrego przynioso znaczne zwikszenie obcie wikszoci spoeczestwa. Okruciestwo Bezpryma doprowadzio do jego zamordowania w 1032 r. co zanotowa Rocznik hildesheimski. W tym czasie Udalryk uwolni Mieszka II i pozwoli mu wrci do Polski. Mieszkowi udao si odzyska wadz, ale musia si oprze na cesarzu. W 1032 r. doszo do spotkania w Merseburgu pomidzy cesarzem Konradem II i zainteresowanymi Piastami. Mieszko zrzek si korony krlewskiej, a cesarz dokona podziau Polski na 3 czci. Mieszko otrzyma Maopolsk i Mazowsze, Otton dosta lsk, a Wielkopolska przypada Dytrykowi (syn jednego z braci Bolesawa Chrobrego). W 1033 r. umar Otton i jego dzielnic przej Mieszko, ktry nastpnie wypdzi Dytryka i zjednoczy na powrt pastwo. Rok pniej (maj 1034) zmar jednak gwatown mierci. 9. Zjazd w Gnienie i jego znaczenie (pogldy historykw): - Marek 10. Kryzys monarchii wczesnopiastowskiej w latach 30-tych XI w.:

15

To zagadnie to praktycznie jest cay wykad Sperki, nie ma sensu opracowywa tego wg podrcznika wic oto ten wykad W 1031 roku doszo do jednokrotnego ataku na pastwo Mieszka II ze strony zachodniej i wschodniej (1031 roku Niemcy po raz drugi zaatakowali Luyce i Milsko i je zajli natomiast dwa tygodnie pniej na przeomie wrzenia, padziernika doszo do najazdu ze wschodu te wojska prowadzi Jarosaw Mdry ksi kijowski). W tym samym roku tylko kiika miesicy wczeniej (historycy nie potrafi okreli dokadnej daty) czesi zajli Morawy. W tej sytuacji Mieszko II straci w cigu roku wszystko to, co Bolesaw Chrobry utrzyma przez lat kilkanacie (Milsko i uyce, Morawy, Grody Czerwieskie). Ten kryzys zewntrzny momentalnie przeoy si na kryzys wewntrzny tzn., doszo do buntu monych wadzy w Polsce przeciwko wadzy Mieszka II, bunty, ktry wywoa jego starszy brat Bezprym. Mieszko II obejmujc wadz nie by najstarszym synem Bolesawa Chrobrego. To si zemcio w sytuacji, kiedy Mieszko II dozna straty terytorialnej moni przestali go popiera i wsparli tego, ktrego wygnali. Jeli chodzi o Mieszka II on uciek do Czech. Dlaczego do Czech, a nie na Wgry? Czechy nie przyjy Mieszka II z otwartymi rkami jak podaje Gali Anonim i Mieszko II powinien si spodziewa, e nie zostanie tam dobrze przyjty zreszt tak te si stao. Gall podaje, e Mieszko II zosta tam okaleczony (wykastrowany) jako taka zemsta za to, co Bolesaw Chrobry zrobi ich ksiciu Bolesawowi Rudemu. Jak podaje Gali Mieszkowi II zrobiono to przy pomocy rzemieni. Bezprym przej wadz przy pomocy monych, ale jak si okazuje musia mie spor opozycje we wasnym kraju jak podaj rda niemieckie przede wszystkim hildeschaskie wiosn 32 roku Bezprym zostaje zamordowany spisek zosta zorganizowany przez braci tak podaj wspczesne rda. Nie mniej Bezprym zosta zamordowany wczeniej odesa insygnia koronacyjne Mieszka II z tytuu lenna krlewskiego na rce cesarza Konrada II. W ten sposb zapewne liczy, e zapewni sobie poparcie cesarza w jakie sytuacji kryzysowej i tak chyba to nie wiele pomogo, bo jak wida i tak w kraju spisek uknuto i Bezprym zosta zamordowany. Mieszko w tej sytuacji mg powrci do kraju. Czesi go wypuciii z tego, co wiemy przed poow czerwca wraca do kraju. Zaj si krajem, ale okazao si, e sprawy polsko - niemieckie nie s do koca zaatwione przynajmniej tak uwaa cesarz Konrad II i bardzo szybko pojawiy si informacje, e cesarz zwouje wypraw przeciwko Mieszkowi II. Dlaczego? Trudno powiedzie! Czy by to tylko straszak, aby zmusi Mieszka II do ulegoci, czy rzeczywicie zamierzano t wypraw zorganizowa. Mona powiedzie, po co? No bo, w kraju panowa chaos, Mieszko II straci autorytet, by upokorzony. Mieszko II wreszcie wykorzysta te kontakty niemieckie, ktre dawao mu maestwo z Rychez. Wiemy, e poprzez porednictwo swojej ony, jej rodziny uzyska obietnic cesarsk, e nie wyprawa nie dojdzie do skutku, ale bdzie si musia wstawi na zjazd do Merseburga w 1032 roku. Rzeczywicie w lipcu 1032 roku dokadnie 7 lipca w Merserburgu Mieszko II zjawi si, ale jak podaj wspomniane Roczniki Hildeschaskie oraz Kronika Wippona (kronika, ktra omawia panowanie cesarza Konrada II) Mieszko II przyby tam ubra insygnia wadzy, insygnia krlewskie i tam zoy symbolicznie przed cesarzem rezygnujc z tytuu krla polskiego. To nie wystarczyo cesarzowi, poniewa jak podaj te rda cesarz uczyni Mieszka II cesarskim zwierzchnikiem polski. Polska zostaa podzielona na 3 czci, na jakie tego nie wiemy, ale wiemy, kto uczestniczy w tych podziaach zgodnie z wol cesarsk. Jedn cz uzyska Mieszko II, drug cz uzyska jego modszy brat Otton i kolejn trzeci Dytryk, albo po prostu Teodoryk. Dytryk by wnukiem Mieszka I Wiemy, e w 1033 roku Otto zgin zosta zamordowany przez swojego giermka nie wiadomo, dlaczego i w jakich okolicznociach o tym wspominaj tylko rda niemieckie. Faktem jest, e Mieszko II przed swoj mierci kraj zjednoczy. Na wiosn 1034 roku zmar.

-

-

-

-

-

-

-

16

-

-

-

Od momentu mierci Mieszka II zaczynaj si rnorakie schody a mianowicie rekonstrukcje wydarze, ktre nastpiy po jego mierci. Lata 1034 -1039 s bardzo sabiutko przedstawione w rdach (rda enigmatycznie o tym wspominaj zwaszcza, e czsto si myl, s baamutne) no i w zwizku z tym historycy maj wielki problem z tym eby to odtworzy, co si dziao po mierci Mieszka II. Korzystajc z tego, czym w historiografii dysponujemy cz historykw opowiada si za tez Henryka owiaskiego ( popiera j Sperka!!), dla ktrego podstaw by przekaz Gala Anonima. Uwaano, e to rdo jako rdo rodzime jest wartociowsze od innych rde obce, poniewa jest najbardziej wiarygodne ni to, co opisay rda obce. Kronika, Galla ma jeden podstawowy mankament a mianowicie to, e nie datowa wydarze. Dysponujc innymi rdami, rdami przede wszystkim niemieckimi rocznikami hildeschaskimi, magdeburskimi, kwedlinburskimi mona te informacje podane przez Galia wydatkowa! Tym tropem poszed przede wszystkim Henryk owmiaski, dla ktrego ten przekaz Galia by podstawowym rdem po to by nastpne lata skonstruowa. Wedug owmiaskiego idc za Galem sytuacja miaa wyglda w ten sposb, e po mierci Mieszka II wadz przeja Rycheza po pewnym czasie zostaa wygnana z kraju wadz przej Kazimierz no i ten Kazimierz te wkrtce zosta wygnany. Mona by si zastanawia, czy Rycheza rzeczywicie przeja wadz po mierci swego ma krla Polski skoro Kazimierz w tych czasach by 18letnim modziecem mg bez problemu wadze w kraju przej. Ale poniewa sytuacja w kraju bya na tyle kryzysowa (jak notuj rda), wic Rycheza bdc dowiadczonym politykiem moga rzeczywicie faktyczn wadz sprawowa ochraniajc swego syna i biorc odium wszelkich niepowodze na siebie. Tego typu sytuacje w Europie zdarzaj si bardzo czsto, e zanim obrany nastpca trony osign rzeczywicie ten wiek dojrzay w sensie podejmowania samodzielnych decyzji czsto wadz sprawowaa matka, ktra funkcjonujc w polityce od ilu tam lat przez te pierwsze lata prbowaa rzdzi. Po pewnym czasie jak podaje Gall Rycheza zostaa wygnana. Kiedy to mie mogo miejsce? Mamy przekazy rocznikw niemieckich, ktre sugerowayby, czy byyby podstaw, wydatowania tego wygnania mianowicie wspomniane przeze mnie roczniki hildeschaskie podaj pod kwietniow dat dla roku, 1035 i doszo do zarczyn midzy takim wanym ksiciem bawarskim Ottonem ze Schwainburgu, a crk Bolesawa Chrobrego Matyld. Te same roczniki pod dat roku 1036 wzmiankuj, e do tego maestwa nie doszo, zarczyny zostay zerwane, a tego Ottona oeniono z jak ksiniczk niemieck. Od razu wida patrzc na te zapiski analizujc je, e co si w Polsce musiao sta midzy rokiem 31, a 37. Dlaczego? Skoro w 1035 roku planowano maestwo midzy wanym Ottonem ze Schwainburbu, a przedstawicielk dynastii panujc w Polsce Matyld tzn., e maestwo, ktre oczywicie byo maestwem politycznym, a skoro rok pniej zerwano to maestwo to wynika, e partner w tym wypadku Polska przesta by partnerem, przesta by atrakcyjnym partnerem wtedy to maestwo stracio sens. l tak si te stao! Wizao si to z wygnaniem Rychezy na przeomie 35/36 roku. Wygnanie, ktre nie odbyto si dobrowolnie, nie odbyo si w biaych rkawiczkach tylko byo poprzedzone jakim zamysem kolejnym punktem, ktry zakoczy si klsk Rychezy i jej przegran. Informacje tych rocznikw hildeschaskich o planowanym, ale niedoszym maestwie potwierdzaj rwnie inne rda mianowicie jest taka kronika z klasztoru, Bravager (klasztor ten ley niedaleko Kolonii, zbudowany przez rodzin Rychezy). W tym klasztorze po przybyciu do Niemiec spdzia dugie dalsze lata swojego ycia nie zoya lubw zakonnych, ale tam przebywaa. Ta kronika informuje, e w przedziale czasowym gdzie 35/36/37, e do Niemiec z Polski przybya Rycheza, a cesarz zezwoli jej do koca uywa tytuu krlowej Polski. Te trzy rda ze sob koresponduj naley przyj, e wanie okoo 35/36 roku Rycheza z kraju zostaa wygnana. Gali pisze, e po wygnaniu Rychezy wadz oddano Kazimierzowi, ale po pewnym czasie moni obawiajc si moni, e Kazimierz bdzie mci si za to, co oni zrobili jego matce postanowili go take wygna z kraju. Tak, wic si stao (tego Gall nie podaje), ale podaje bardzo wan informacje.

17

w. Stefan zmar 15 sierpnia 1038 roku to jest bardzo wana data do wydatowania tego wydarzenia zwizanego z wygnaniem Kazimierza. Skoro zmar 15 sierpnia 1038 roku to znaczy, e mamy dat graniczn calimus antegue. Dat graniczn, poza ktr nie moemy wykracza datujc wygnanie Kazimierza (stao si to przed 15 sierpnia 1038 roku). Teraz wystarczy znale t dat pocztkow, od ktrej naley zakada to wygnanie. Z innych rde przede wszystkim ze rde czeskich wiemy, e kiedy czesi, a dokadniej ksi Bratysaw dowiedzia si, e tron w Polsce opustosza i Kazimierz w tedy zosta wygnany ksi Bratysaw postanowi jak podaje Kosmas zorganizowa wypraw i ruszy po relikwie w. Wojciecha. Ta wyprawa jest bardzo dobrze rozpisana wanie w tej rodzimej kronice czeskiej - kronice Kosmasa (opisuje jak tam ruszyli si na Krakw potem do Wielkopolski opisuje zajcie Wieprza, Poznania, Gniezna) i podaje szczegowo datujc, e ta wyprawa 31 sierpnia 1038 roku stana pod murami Kraku. Mamy, wic kolejne informacje, ktre pozwol nam wydatowa wygnanie Kazimierza. Mianowicie, w jaki sposb? Aby z Pragi dotrze do Gniezna i Poznania, czyli do Wielkopolski (600 km w jedn stron) potrzeba dwch miesicy. Armia, ktra chciaa przeby t drog potrzebuje dwa miesice idc, pldrujc, rabujc staczajc jakie tam potyczki no i dochodzc do Wielkopolski, czas potrzebny na spldrowanie tej dzielnicy no i powrt. Obmylono, e ona musiaa wyruszy przynajmniej gdzie na pocztku lipca, a najlepiej, gdzie na pocztku czerwca eby mona byo zdy i eby 31 sierpnia te wojska stany pod Krakw. Wic skoro wyprawa ruszya gdzie kocem czerwca to teraz trzeba obliczy czas potrzebny na zorganizowanie tej wyprawy! Z takiego pastwa jak Czechy wojsko, aby si zebra potrzebowao okoo 6-7 tygodni. Od momentu podjcia decyzji no i zebrania si pod Prag tego rycerstwa, tych wojsk. Jeeli to podliczymy no to znajdziemy si na pocztku maja podjto by decyzje o wyruszeniu by przeciwko Polsce. Biorc jeszcze czas na dotarcie informacji spoza Polski o tym, e Kazimierz zosta wygnany i podjcia caej decyzji, co te si nie stao z dnia na dzie naleaoby przypuszcza, e Kazimierz z Polski w wyniku buntu monych zosta wygnany gdzie w pierwszych miesicach 1038 roku, czyli moe w lutym najpniej w marcu tego roku. Wic tym sposobem nie majc dat, ktrych nie podaje Gali Anonim nie majc innych rde bezporednio obrazujcych to wydarzenie mona wydatowa w tym wypadku wygnanie Kazimierza. Reasumujc! Wedug Henryka Lowiaskiego, ktry opiera si przede wszystkim na kronice Galia Anonima wydarzenie po mierci Mieszka II ukaday si w tak to o to logiczn, chronologiczn cao, e najpierw wadz przeja Rycheza. Ona na przeomie 1035/36 roku zostaa z kraju wygnana, wadz oddano Kazimierzowi, by tego Kazimierza po dwch latach na pocztku roku 1038 z kraju wygna no i Kazimierz znalaz si w niewoli (internowany) na Wgrzech. Natomiast, co si stao pniej? Pniej odby si najazd Brzetysawa, najazd, ktry w kadej literaturze by datowany na rok 1039 - bdnie obecnie jest to udowodnione na rok 1038. Sam najazd jest bardzo ciekawy, bo nie tylko spldrowali cz Polski wywo relikwie w. Wojciecha, ale wiemy ze rde czeskich, e gwn przyczyn, dla ktrej Brzetysawa wyprawi si na Polsk to nie bya prba zajcia jakiego tam terytorium tylko celem byo Gniezno i relikwie w. Wojciecha, ktre byy niezbdne Brzetysawowi do utworzenie arcybiskupstwa w Pradze. Brzetysawa by tym z ksit czeskich, ktry stara si usamodzielni, prowadzi bardzo podzielon polityk w stosunku do cesarstwa. Drog do tego byo utworzenie niezalenego arcybiskupstwa. Do tego momentu Praga podlegaa arcybiskupstwu w Moguncji. Biskupa czeskiego nie nadawa ksi czeski tylko cesarz to powodowao, e biskup praski rzadko, kiedy wsppracowa z swoim ksiciem czeskim tylko raczej by takim narzdziem w rku cesarza. Brzetysawa chcia utworzy arcybiskupstwo, ale do tego oprcz zgody papiea, byy potrzebne relikwie. W tym czasie bardzo cenna bya relikwia w. Wojciecha. W wieku XI nie podrabiano jeszcze relikwie w taki czy inny sposb jak to miao miejsce w wieku XIV, XV. Sama wyprawa jak opisuje Kosmas miaa ruszy najpierw na Krakw (mia on zosta zdobyty) i dopiero potem z Krakowa na Wielkopolsk. Historycy od dawien dawna uwaaj, e ten opis Krakowa jest nie wiarygodny, bo jeeli Kosmas opisuje o opanowaniu Wielkopolski (tam s szczegy, - w jaki sposb zdobywano t cz kraju i miasta) natomiast, jeeli chodzi o Krakw te informacje s bardzo oglne. Zdobycie Krakowa ten opis mona przyporzdkowa kademu innemu grodowi czy miastu w zwizku z -

18

tym nie ma szczegw. Zreszt archeolodzy nie stwierdzili w warstwach Krakowa z XI wieku spalenizny, ktra byaby charakterystyczna i wizaaby si ze zdobyciem tego orodka grodowego. Naley przypuszcza, e Kosmas troch podkoloryzowa ten opis. Pisa w czasach, kiedy Czesi troch ucierpieli troch od Polakw za czasw rzdw Bolesawa Krzywoustego. W zwizku z tym chyba bya to taka odpowied na to, co kiedy Polacy zrobili z Prag (Prag zdobyli) Kosmas przy okazji najazdu Brzetysawa doda do zdobytych Krakw. Opanowanie Wielkopolski jest bardzo wiarygodne i te informacje s bardzo szczegowe to te potwierdzone przez rda archeologiczne. Kosmas podaje, e dotarto Giecza, Giecz podda si bez walki (to jest bardzo ciekawe, bo przecie Giecz by jednym z czterech najwaniejszych grodw Wielkopolski, a tutaj mieszkacy wyszli naprzeciw wojskom Brzetysawa i poprosili go, eby ich nie mordowa i zabra ze sob tylko gdzie tam osiedli w Czechach). No i tak te si stao. Nastpnie czesi doszli do Gniezna, zajli Gniezno te bez walki podobnie stao si w Poznaniu. O czy to wszystko wiadczy? Polska w ty czasie nie bya pastwem, ktra stawia opr, gdzie funkcjonowaa administracja, gdzie kasztelanowie poszczeglnych grodw bronili ich by jaki orodek centralny, ktry koordynowa te dziaania. Czesi wchodzili waciwie bez walki to potwierdza tylko sytuacje, e chyba ci, ktrzy wygnali Kazimierza Odnowiciela w tym okresie wiosennym poprostu wyrnli si midzy sob. To znaczy walki, ktre midzy nimi byy tak intensywne i tak krwawe doprowadzio to do unicestwienia praktycznie wikszoci z nich skoro nikt nie przej wadzy i nie stara si stawia oporu. To, e Kazimierz zosta wygnany wiosn 1038 roku nie byoby wcale dziwne, gdyby Kazimierz mia brata, ktrego by mona byo na tron wynie. Takich przewrotw wczesnej Europie byo wiele Nie byo nic dziwnego, e moni zbuntowali si i ksicia wygnali, ale w sytuacji, w ktrej jest on jedynym, a zarazem ostatnim przedstawicielem dynastii panujcej takiej sytuacji nie byo i to jest zastanawiajce? Postanowiono, czy pokuszono si usun ostatniego z dynastii panujcej nie majc za niego nikogo. To by wiadczyo o jednym, e dynastia piastowska, dynastia panujca a tak wielkich praw do tronu przypisanego krwi nie miaa. Kazimierza wygnano i chyba wszystko wskazuje na to, e ci, ktrzy wygnali go zamierzali ktrego z pord siebie po prostu na tron posadzi, bo innego wytumaczenia nie mamy. Ale widocznie midzy tymi buntownikami do zgody nie doszo. Doszo do intensywnych, krwawych walk skoro dwa miesice pniej czy trzy miesice czesi wschodzili do wielkopolski prawie bez walki. W innym przypadku ten, ktry przej wadz musiaby opr stawi. W tej sytuacji czesi zajli Giecz, Gniezno i zajli Pozna. W Poznaniu take spenetrowali tamtejsz katedr (charakterystyczne w tej katedrze jest to, co mieci si w posadzce kocioa, a mianowicie dwa grobowce Mieszka I i Bolesawa Chrobrego. W tym grobowcu archeolodzy w latach 60tych znaleli monety Brzetysawa, co wiadczyo o jednym, e oni tam byli. Ktry rabowa ten grobowiec, musiaa si mu sakiewka rozsypa nie pozbiera wszystkiego i zostao te dwa pieniki i dopiero po kilku set latach w wyniku bada archeologicznych zostay znalezione). Jedynym grodem, ktry stawi opr Czechom by Ostrw Lednicki. Grad ten by trzecim pod wzgldem wielkoci w Wielkopolsce by przeznaczony tylko dla rodziny panujcej nie mia zaplecza grodowego jak Pozna, czy Gniezno nie rozrs si. Mia znakomite walory obronne, bo pooony na wyspie. Do dnia dzisiejszego te obwaowania s bardzo wysokie 9-10 m. Ostrw Legnicki mia dwa mosty, ktre czyy go z brzegiem, Jeden most mia 1,5 km, drugi prawie 200 czy ponad 200 m. O tym, e Ostrw Lednicki si broni mymy si dowiedzieli (jako historycy) dopiero w latach 8Otych. Kosmas o tym nie napisa!. W latach 60tych prowadzono intensywne badania archeologiczne no i midzy innymi szukano poczenie poprzez way. Szukano, szukano i nie potrafiono niczego znale. Zastanawiano si czy byy mosty czce ten grd z ldem staym. A wreszcie podczas bada archeologicznych przejechali tam amatorzy petwonurkowie, ktrzy zaczli tam nurkowa ukazaa si im tam droga podpita palami drewnianymi (jednego i drugiego)(znaleziono miecze, groty strza, wczni znaleziono nawet caego czecha przywalonego konstrukcj mostu). Grd zosta zniszczony! Zachowao si palatium. Po zajciu Wielkopolski, spldrowaniu jej Brzetysawa wycofa si do Czech. Co do relikwii w. Wojciecha wszystko wskazuje, e wywieziony zosta tylko tuw, czyli korpus natomiast relikwiarz w ktrym spoczywaa gowa witego, gdzie zosta ukryty w katedrze i on zosta dopiero odnaleziony za czasw

19

Bolesawa Krzywoustego jak katedra bya odnawiana. Od tych czasw Bolesawa Krzywoustego zacz si spr, kto te relikwie ma, czy czesi, czy Polacy (ten spr trwa do dnia dzisiejszego). Czesi, mimo, e udao im si wywie korpus, w. Wojciecha nie udao im si zdoby tego arcybiskupstwa Brzetysawa niestety nic nie wskra, poprostu cesarz si nie zgodzi i papie mimo sporych chci zgody na to nie wyda. Arcybiskupstwo w Pradze dopiero powstao za Karola Luksemburga w latach 40tych XIV wieku. W 1929 roku wczesny prymas Polski zwrci si z prob do papiea, aby ten przekaza jakie fragmenty w. Wojciecha, fragmenty, ktre pochodziy z ramienia witego Wojciecha, ktre otrzyma Otton na zjedzie gnienieskim i wywiz je do Rzymu. W tym tez roku papie zgodzi si i tam te fragmenty tego ramienia wrciy do Gniezna. Natomiast Brzetysawa wracajc z tej wyprawy opanowa lsk i przyczy lsk do swego pastwa. Natomiast, co si stao pniej? Wedug Henryka Lowmiaskiego doszo do powstania ludowego, ktre zmioto resztki pastwowoci polski (bunt wybuch tylko w Wielkopolsce). W historiografii polskiej do dnia dzisiejszego toczy si dyskusja jak interpretowa sowa Galia Wedug Gerarda Labudy i jego uczniw inaczej datuj bunt ludowy, ktry wedug Lowmiaskiego mia miejsce w 1038 roku po najedzie, Brzetysawa. Tutaj Labuda prbowa ten bunt ludowy przenie na okres wczeniejszy, a dokadniej na rok 1031/32 i poczy go z panowaniem Bezpryma. Labuda uwaa, e Bezprym przejmujc wadz wrcz przywrci pogastwo w Polsce zgodzi si na to, aby jego onierze, poddani niszczyli te rozwijajce si chrzecijastwo w Polsce i (e wydarzenia opisane przez Galia czy wanie z rokiem 1031/32. Trudno si z tym zgodzi! Tej wizji Labudy przeczy jedna i podstawowa przesanka. A mianowicie jak to si stao, e bunt ludowy mia miejsce 1031/32 ci poddani czy nie wolni mieli niszczy kocioy rabowa i zabija kapanw i biskupw no i miao si to dzia w 1031/32 roku, a potem po kilku latach przybywa do wielkopolski, Brzetysawa w 1038 roku i zastaje kocioy pene w Poznaniu, Gnienie, Ostrowie Lednickim. To jest nie logiczne jest nie do przyjcia. 11. Odbudowa pastwa polskiego przez Kazimierza Odnowiciela: - W wyniku spoecznych niepokojw i opozycji monych syn Mieszka II musia opuci kraj. Upadek wadzy centralnej doprowadzi do cakowitej dezintegracji pastwa. Przestaa istnie administracja oraz struktury wojskowe oparte na druynie ksicia. Nic nie wiadomo o powstaniu jakich lokalnych orodkw wadzy, wyjtkiem moe byo Mazowsze, gdzie Masaw zdoa przechwyci rzdy i sprawowa je siln rk. - Niemieckie koligacje krlowej Rychezy, przebywajcej w swej ojczynie od 1031 r. i powrt z Italii cesarza Konrada II przyczyniy si do zmiany pooenia Kazimierza. mier cesarza nie przeszkodzia wyprawie jaka bya planowana w 1039 na Brzetysawa, gdy jego nastpca Henryk III kontynuowa polityk ojca. - W cesarskich planach mieci si rwnie powrt do Polski wygnanego wadcy, mogcego stanowi znakomit przeciwwag dla rosncego w si ksicia czeskiego. - Cesarska pomoc dla Kazimierza ograniczya si do zbrojnej eskorty, ktr miao stanowi piciuset rycerzy. Gwn grup stanowili cesarscy ministeriaowie, oddani na sub ksiciu polskiemu. - Mona przypuszcza rwnie e Kazimierz otrzyma pomoc ze strony tych, ktrzy czuli si zagroeni brakiem centralnej wadzy. - Wg tradycji Galla Kazimierz rozpocz odzyskiwanie swego pastwa od zdobycia pewnego grodu, kronikarz nie nazwa go ale mona si domyla e chodzio o Krakw gdy najazd Brzetysawa nie poczyni tam takich zniszcze jak w Wielkopolsce Maopolsk rwnie mogy omin wystpienia ludnoci zwizane z reakcj pogask. Rwnie czynniki geopolityczne najpewniej wpyny na decyzj Kazimierza, pooenie Krakowa zapewniao lepszy kontakt z Rusi i Wgrami. Wybr Krakowa na centralny grd wadcy oznacza rwnie przesunicie cikoci odbudowywanego pastwa z zachodu na pd.-wsch. - Maestwo Kazimierza z Mari Dobronieg, crk Wodzimierza I, zapewnio pomoc ze strony ruskiej. Sojusz ten zosta umocniony przez maestwo siostry ksicia, Gertrudy z synem Jarosawa Mdrego, Izasawem (1043) - W 1040 Kazimierz dokona zbrojnego najazdu na pozostajcy pod czeskim panowaniem lsk ( pomoc niemiecka). Brzetysaw wiedzia e musi zmieni sw

20

polityk wzgldem cesarza. Na mocy ukady ratyzboskiego z 1041 Brzetysaw, w zamian za hod i danin, uzyska zezwolenie na dalsze posiadanie spornego terytorium. - W 1046 Kazimierz ponownie zaatakowa lsk co spowodowao kolejn interwencj Henryka III mia zosta zawarty ukad pokojowy w 1046 w Merseburgu - Kazimierz ponowi prb odzyskania lska w 1050 sprawa ponownie u cesarza. Ktry zamierza podj wypraw do Polski w obronie ksicia czeskiego - Dopiero kolejny zjazd z 1054 uregulowa kwesti pastwowej przynalenoci tej prowincji. Zdecydowano e pozostanie ona przy Polsce ale ksi z tytuu jej posiadania bdzie paci wadcy czeskiemu trybut w wysokoci 5000 grzywien srebra i 30 grzywien zota rocznie. - rda przekazuj e rwnoczenie z walk o odzyskanie lska prowadzi on akcje zmierzajce do opanowania Mazowsza, co udao si ostatecznie w 1047 r., dziki pomocy ruskiej udzielonej mu przez ksicia Jarosawa. mier ponis wtedy Miecaw, pooya ona kres separatyzmowi mazowieckiemu. - Prawdopodobnie po pokonaniu Mazowsza Kazimierz rozpocz ekspansj w kierunku Pomorza. Ale nie wiadomo czy wyprawy Kazimierza doprowadziy do rozstrzygnicia polskiej zwierzchnoci nad Pomorzem. - Kazimierz Odnowiciel zmar prawdopodobnie w 1058 r. rwnolege z odzyskiwaniem terytorium prowadzi odbudow struktur kocielnych i administracyjnych. - Za panowania Kazimierza miao miejsce pierwsze nadanie nieruchomoci powiadczone rdowo, pisze o tym Gall. Odznaczony mia by wojownik ktry uratowa ksicia od niechybnej mierci na polu walki z Miecawem w 1047 r wanie na jego czasy datuje si powstanie wasnoci ziemskiej. - Odbudowa organizacji kocielnej jej rdo tkwio albo w Kolonii, gdzie tamtejszy arcybiskup Herman by bratem matki Kazimierza, albo z klasztory benedyktyskiego w Kolonii. Tamtejszy mnich Aron okoo 1046 otrzyma inwestytur na biskupstwo krakowskie. W polskich rdach zwany by arcybiskupem ale nie mamy adnych rde wiadczcych o podniesieniu Krakowa do rangi arcybiskupstwa. Po przybyciu do Krakowa grupa benedyktynw osiada najprawdopodobniej w kociele w. Gerona. Najtrudniejsz sytuacj ksi musia zasta na lsku nic nie wiemy o losach biskupstwa wrocawskiego. Siedzib nowego biskupa lskiego sta si Ryczyn. - Wanie na benedyktynach bazowa Kazimierz przy odbudowie organizacji kocielnej, z dziaalnoci fundacyjn tego wadcy czy si powstanie opactw benedyktyskich w Tycu (niedaleko Krakowa okoo 1046) i Mogilnie (niedaleko Gniezna okoo 1050 12. Polityka zagraniczna i wewntrzna Bolesawa miaego: Bolesaw miay by najstarszym synem Kazimierza Odnowiciela. Jego zwierzchniej wadzy nad pastwem nikt nie kwestionowa (przypuszcza si e Wadysaw Herman z woli brata sprawowa wadz na Mazowszu). W przeciwiestwie do ojca wczy si on czynnie w rodkowoeuropejskie wydarzenia. Polityka zagraniczna: Przypuszcza si e w pocztkach panowania zorganizowa upiecz wypraw na Czechy, wpad jednak w zasadzk i cae przedsiwzicie skoczyo si niepowodzeniem. Ju w pocztkach lat 60 doszo do poprawy stosunkw z Czechami, czego dowodem miao by maestwo jego siostry wiatosawy z Wratysawem II zawarte w 1062r. O stosunkach z Czechami decydowaa sytuacja na Wgrzech i w cesarstwie. W 1060 zmar krl wgierski Andrzej I. Wadz obj zwizany z Polsk jego brat Bela I (oeniony z crka Mieszka II) ale szybko zmar (1063) walka o tron - Wadz obj Salomon (wpyw cesarza) - Przegrani synowie Gejza I i Wadysaw I zbiegli do Polski szukajc pomocy u Bolesawa ten jednak nie zdecydowa si na interwencj i uzna wadz Salomona W 1069r Bolesaw zerwa stosunki z Czechami i zaprzesta pacenia trybutu ze lska, najedzajc na pd. Ssiada. Wobec narastajcego konfliktu Henryk IV wezwa skconych ksit do Mini i nakaza zaprzestanie walk. Niedugo po zjedzie, w 1072 r. Bolesaw

21

ponownie uderzy na Czechy. Cesarz postanowi zorganicowa wypraw odwetow ale nie doszo ona do skutku (problemy z Sasami) Wobec problemw cesarza Gejza I sprzymierzony z Bolesawem pozbawi tronu Salomona ktry liczy na pomoc cesarza. W tym momencie zaprotestowa Grzegorz VII ktry uwaa Wgry za lenno papieskie. Gejza utrzyma si na tronie dziki Bolesawowi. Na Rusi panowali w tym czasie synowie Jarosawa Mdrego: Izasaw, wiatosaw, Wsiewood. Po klsce zadanej przez Poowcw w 1068r do wadzy doszed bratanek Jarosaw. Izasw dziki pomocy miaego w 1069 odzyska tron. W 1073 zosta wygnany przez braci i ponownie szuka pomocy u Bolesawa. Tym razem jednak ksi popiera jego braci. By moe jego dziaania podjte u papiea skoniy Bolesawa do zmiany decyzji i Szczodry wraz z Izasawem znowu zorganizowa wypraw i osadzi go na tronie Rusi (1076r.) W obliczu sporu Henryka IV z Grzegorzem VII o inwestytur Bolesaw miay przystpi do obozu gregoriaskiego ( jego polityka wgierska jak i stosunki z cesarstwem tworzyy go naturalnym jego sojusznikiem). Natomiast Wratysaw II popar Henryka. Bolesaw popar sask rebeli wymierzon w rzdy cesarza, a sam szuka kontaktw z papieem (nastpiy one w 1074r.) Wanym wydarzeniem dla Polski byo wysanie legatw przez papiea ktrzy przebywali u nas w latach 1075-76. Dziaalno papieskich wysannikw przyczynia si nie tylko do odbudowania bazujcej na gnienieskiej metropolii organizacji kocielnej ale i jest moliwe e uczestniczyli w koronacji Bolesawa. Konflikt z biskupem Stanisawem jak i inne wewntrzne kopoty doprowadziy do ucieczki Bolesawa na Wgry. Nie uzyska on spodziewanej pomocy od Wadysawa wgierskiego i nigdy nie powrci do Polski.

Polityka wewntrzna: Prawdopodobnie u progu panowania Bolesaw utraci zwierzchno nad Pomorzem i by moe istnieje zwizek midzy usamodzielnieniem si tej ziemi a niefortunn wypraw na Czechy Konflikt z biskupem Stanisawem ( zagadnienie nr 12) W czasie jego panowania powstaa pierwsza mennica, w ktrej wadca wybija swoj monet ksic Nie ulega wtpliwoci e Bolesaw kontynuowa dzieo ojca. Wspiera materialnie zarwno klasztor tyniecki jak i mogileski. U schyku swych rzdw ufundowa wielkie opactwo w Lubiniu w Wielkopolsce (moliwe e miao to zwizek z koronacj). Opactwo w Lubiniu miao stworzy centrum religijne i osadnicze a nie mona wykluczy jego funkcji obronnych. Gwn jego zasug byo odbudowanie gnienieskiej organizacji kocielnej. Dziea odbudowy organizacji kocielnej dokonali legaci papiescy przy poparciu ksicia. Tworzenie nowych diecezji mogo napotka mogo napotka opory tych biskupw, ktrzy ju funkcjonowali. Nie wiadomo jak zachowa si Stanisaw, ktry po reformach traci sw pozycj w pastwie. Powoano do ycia nowe biskupstwo w Pocku. Nie prbowano odbudowywa biskupstwa koobrzeskiego , poniewa wadza ksica nie sigaa na Pomorze Pozostaje jeszcze kwestia koronacji, miaa ona miejsce w 1076r, prawdopodobnie w Gnienie, gdy Bolesaw wiadomie nawizywa do tradycji Chrobrego. Koronacja w Gnienie, siedzibie arcybiskupa, przywracaa presti metropolity w kraju i oznaczaa ostateczne zlikwidowanie skutkw rewolty z lat trzydziestych Xiw.

13. Konflikt Bolesawa miaego z biskupem Stanisawem (pogldy historykw):

22

(pogldy historykw) Tadeusz Wojciechowski Po pierwsze odrzuca przekaz Kadubka Kadubek pisa 110 lat po fakcie i nie moe by rdem do tego wydarzenia Jedynym rdem jest kronika Galla Anonima Przyczyny konfliktu: Wadysaw Herman ktry sta si wrogiem Bolesawa to on mia sprawc wygnania Bolesawa Gall nie mg dokadnie opisa tego konfliktu gdy pisa na dworze Bolesawa Krzywoustego, spadkobiercy Wadysawa Hermana Kolejn przyczyn jest sytuacja midzynarodowa jaka miaa miejsce w tym czasie: mia miejsce rozam rodkowej Europy na dwa obozy zwolennikw Henryka IV i jego przeciwnikw. Stracajc Bolesawa stawa si wrogiem Wadysawa wgierskiego jak napisa Gall, a wic by stronnikem Henryka IV. Za jak wiemy Bolesaw miay nalea do obozu gregoriaskiego. Wojciechowski wysuwa hipotez jakoby Herman dziaa w porozumieniu z cesarzem gdy sam nie miaby tyle siy aby obali krla (rwnie Wratysaw mia swoj rol w strceniu Bolesawa) Rwnie koronacja miaa znaczenie gdy miaa wywoa zaniepokojenie u naszych zachodnich ssiadw e w Polsce zostao wznowione krlestwo. Wojciechowski przyjmujc Galla jako rdo wiarygodne uwaa opierajc si na Gallu e czyn ( tzn. zdrada o ktrej pisa) Stanisawa nie by natury kocielnej lecz politycznej Stanisaw mia popeni grzech i zdrad bo zama przysig wiernoci, ktr skada Bolesawowi gdy bra od niego inwestytur w 1072 r. Pisze e Stanisaw by ksidzem wieckim kler biay mg by nawet onaty mia by co wiemy z katalogw biskupw krakowskich z rodu Turzyna Wojciechowski dowodzi e imi Zbigniewa najstarszego syna Hermana nie wystpuje w ogle w dynastii Piastw a wic prawdopodobnie mia je z rodu matki. Wojciechowski dowodzi e rd matki Druyna i rd Stanisawa Turzyna byy ze sob zwizane miay to by gazie jednego rodu, a wic on Hermana i Stanisawa czya wsplnota rodowa wic historyk dostrzega wsplne zwizki pomidzy nimi. Wojciechowski rekonstruujc zbrodni na podstawie listu Paschalisa II na podstawie ktrego mia odby si sd na Stanisawem ten sd mia skaza Stanisawa na mier Egzekucja miaa mie miejsce w KOCIELE W. Michaa na Skace co mia opisa autor ywotu w. Stanisawa Wincenty z Kielc Wspczesne badania odrzucaj list Paschalisa II jako rdo traktujce o Bolesawie i Stanisawie. Okazao si e ten list dotyczy podobnej sprawy ale na Wgrzech, nie w Polsce!!

Tadeusz Grudziski Nie odrzuca przekazu Kadubka i uywa zarwno Galla jak i Kadubka

-

-

-

Gall nie wymienia imienia biskupa ani na jakiej stolicy biskupiej on zasiada, najwidoczniej uwaajc e spraw powszechnie znanych nie trzeba zapisywa, natomiast mistrz Wincenty poda wyranie e ofiar krla by Stanisaw, biskup krakowski. Data wydarzenia znana jest z krtkich zapisek rocznikw polskich Rocznik Traski, Rocznik krakowski Gall korzysta jedynie z tradycji dworskiej opisujc przebieg zdarzenia jego gwnym informatorem mia by Micha kanclerz Krzywoustego da do zrozumienia czytelnikom e jego wiedza na temat konfliktu bya znacznie wiksza od tego co mg napisa Grudziski rwnie uwaa e Gall powinien by potraktowany jako gwne rdo opisujce spr Kadubek jak wiemy by biskupem krakowskim a wic by mu bliski Stanisaw Kadubek napisa o cudownym zroniciu si czonkw gdy jak pisa Gall ciao Stanisawa miao zosta powiartowane Grudziski wysuwa hipotez e podczas

23

translacji ciaa biskupa nie stwierdzono ladw obcinania czonkw prawdopodobnie Kadubek po prostu wysun swoj hipotez dlaczego ciao nie byo powiartowane - Grudziski opierajc si na Gallu przytacza opis Bolesawa czowiek nadmiernej pychy, prnoci, ambicji i przewiadczenia o wasnej wyszoci, trudny charakter, prawdopodobnie choleryk - W przekonaniu Galla istnia cisy zwizek przyczynowy pomidzy mierci Stanisawa i wypdzeniem Bolesawa ale ta okoliczno jest przez niego potraktowana jako dodatkowa dla niektrych historykw sankcje cielesne jakie miay dotkn Stanisawa miay by tym powodem gdy mia podobno podlega jedynie sdownictwu kocielnemu, dla wadcy mia by nietykalny ale Grudziski uwaa e w XI wieku wadza sdowa krla obejmowaa cae spoeczestwo - Grudziski uwaa e stwierdzenie Galla jakoby miay mia si mci powinnimy dosownie zinterpretowa Grudziski pisze e zemsta to byo odczucie ludu, gdy prawdopodobnie wyrok na biskupa zapad bardzo szybki wic lud odczu to jako osobist zemst krla na biskupie - W wietle relacji Galla krl osobicie nie bra bezporedniego udziau w cielesnym ukaraniu biskupa. On by tylko tym ktry postanowi i rozkaza wykona. - Grudziski uwaa e argument Wojciechowskiego jakoby biskup by zdrajc nie zasuguje na uznanie gdy sowo traditor moe oznacza zarwno zdrad jak i po prostu bunt przeciw krlowi - Kadubek interpretuje wiadomoci Galla na swj sposb Kadubek szuka motywu moralnego dla wyjanienia genezy sporu, wymyli zatem opowie o zdradach on i buncie niewolnych - wg Kadubka krlem powodoway 2 przesanki odstpienie od niego rycerzy w toku wyprawy ruskiej i samowolne wracanie do kraju wikszo historykw uwaa t opowie za wymys kronikarza - wg Kadubka moemy wysun wniosek e oprcz konfliktu moralnego z Stanisawem krl by rwnie wpltany w konflikt ktry dzieli pastwo na 2 wrogie ugrupowania, jego stronnikw i przeciwnikw. - W adnym ze rde przed Kadubkiem Stanisaw nie by nazywany witym ani te mczennikiem!! A Bolesaw zbrodniarzem czy witokradc!! - Naley zaznaczy e nawet Kadubek nic nie wspomnia o kltwie na Bolesawa, najwidoczniej Wincenty nie mia adnych podstaw do wysnucia takiego wniosku, bo z pewnoci napisaby o oboenie Szczodrego kltw gdyby takie podstawy mia - adne inne rdo nie pozwala stwierdzi e krl dokona osobistego mordu na Stanisawie o czym pisze Kadubek - Przyczyny konfliktu wg Grudziskiego: - Odrzuca informacje o chorobie psychicznej krla za ktr opowiada si m.in. Sawicki - Odrzuca rwnie pogld e Stanisaw by w zmowie z Czechami i Niemcami, uwaa e traditor oznacza buntownika nie zdrajc - Bolesaw dy do odnowienia arcybiskupstwa i erygowania nowych biskupstw co miao spowodowa napicie pomidzy nim a biskupem krakowskim, mona przypuszcza e sam plan odbudowy zniszczonej struktury nie budzi oporw, napicie pojawio si gdy na arcybiskupstwie zasiad kto inny, nie Stanisaw! - Rwnie ch erygowania biskupstwa dla Mazowsza, jak rwnie moliwe plany stworzenia biskupstwa dla Sandomierza budziy napicia gdy biskup nie chcia ogranicza swoich wpyww! - Ostatecznie utworzono tylko biskupstwo w Pocku ale mimo to jego wadza jako biskupa zostaa okrojona - Inn przyczyn byy liczne nadania na rzecz kocioa, diecezja krakowska wobec zachowania Stanisawa najmniej na tym skorzystaa i to te budzio konflikty - Prawdopodobnie ju wczeniej w kraju rozwin si inny konflikt w ktry miay by uwikany naley przyj hipotez o buncie monych - Na bunt monych wpyny rwnie rne czynnik; jak: te nadania na rzecz kocioa, i z pewnoci koronacja w 1076 moni poczuli e krl zdecydowanie stawia si ponad nimi a nie jako pierwszy wrd nich

24

-

-

-

Rwnie wyprawa kijowska ( 1077) ktra miaa zaagodzi antagonizmy (liczyli na due upy) zamiast zahamowa napicie doprowadziy do jej jeszcze wikszego wzrostu Krl musia wykry spisek monych ktry chcia go usun i rozpoczy si ostre represje opowiedzenie si biskupa krakowskiego po stronie politycznych przeciwnikw Bolesawa musiao zosta odczytane jako jawny bunt przeciw krlowi Krl zapewne postanowi ostro go ukara liczc e w ten sposb stumi bunt! z rozkazu krla zosta pojmany i skazany na kar obcicia czonkw (11 IV 1079) Egzekucja odbya si na dziedzicu Wawelu nie byo adnego sdu! Nie zakoczyo to buntu, w maju lub czerwcu oddziay monowadcze ruszyy na Krakw! Opuszczony przez wszystkich krl musia ucieka Teza Wojciechowskiego o kontaktach z Niemcami i Czechami nie ma najmniejszego odbicia w rdach.

Jerzy Powierski

-

-

-

-

wg niego koronacja nic nie zmieniaa, gdy krl nie dostawa adnych dodatkowych prerogatyw a wic ona nie bya zarzewiem sporu Powierski bardzo uwypukli e dziaao prawo inwestytury, krl wybra Stanisawa na biskupstwo krakowskie, ale ich stosunki musiay si bardzo popsu gdy na arcybiskupstwo wybra ju kogo innego Bolesawa zgubia prywata miay zgadzi Stanisawa, ale bunt nie znikn, a wic prawdopodobnie le wybra przywdc buntu! Stanisaw nie by przywdc buntu! Wg Powierskiego tym przywdc mia by Sieciech! O czym ma wiadczy choby to e wybija wasne monety Zwraca rwnie uwag na wyprawy n