Skripta-radno Pravo (3)

7/29/2019 Skripta-radno Pravo (3)

1/30

1

1. 1 1Pojam radnog prava (radno pravo u uem i u irem smislu);predmet radnog prava; znaaj radnog prava

Radnopravo obuhvata propise koji se odnose na zapoljavanje i radne odnoseRadni odnosi obuhvataju: stalne poslove sa neprekidnim trajanjem, poslove sa izvjesnim

sezonskim ili periodinim prekidima i poslove na odreeno vrijemePropisi koji utvruju prava i obaveze u pogledu zapoljavanja imaju za predmet radneodnose, ali i druge forme zapoljavanja (npr. povremen ili privremen rad) za koje se nezasniva radni odnos

Radni odnos pretpostavlja postojanje socijalnog osiguranja, meutim nepostojanjesocijalnog osiguranja nije indikator nepostojanja radnog odnosa

Predmet radnog prava u irem smislu,jesu:radni odnosi i prava po osnovu zapoljavanja, naela i instituti vezani za njih, kao iprava iz socijalnog osiguranja

Predmet radnog prava u uem smislusu prava i obaveze iz radnog odnosa

Radno pravo kao pozitivna pravna disciplina predstavlja granu prava kojaobuhvata dravne i autonomne propise o meusobnim odnosima radnika, kao ipropise o radnim odnosima kod poslodavaca, ono predstavlja spoj javnog i

privatnog prava I regulie radne odnose i drutveni poloaj radnika.

Radno pravo kao izraz drutveno-ekonomskih odnosa utie na razvoj ukupnih drutvenihodnosa, a ti odnosi po principu povratne sprege ostvaruju znaajan uticaj i na radno pravo

Sloboda rada se ispoljavakao sloboda izbora posla, zaposlenja i poslodavca, ali i kaosloboda rada u toku trajanja radnog odnosa.


2/30

2

2. Odnos radnog prava sa drugim granama prava

ODNOS RADNOG I USTAVNOG PRAVA

Ono je to je za radno pravo ranije znailo graansko pravo danas to ini ustavno pravo

Ustavni principi vezani za rad, radne odnose, kao i socijalno (zdravstveno, invalidskoi penziono) osiguranje se detaljno prouavaju u radnompravu

Pravo na rad, pravo rada drutvenim sredstvima je princip univerzalnog karakterai detaljno se prouava u radnom pravu; pravo na organieno radno vrijeme, pravo nahumane uslove za rad, pravo na godinji odmor, pravo na trajk, zabrana prinudnog rada,zatita lica sa invaliditetom, zatita u vrijeme nezaposlenostipredstavljaju korpusprava koji su u ustavnom pravu postavljeni kao opti principi, a u radnom pravukao osnovna naela

ODNOS RADNOG PRAVA I GRADJANSKOG PRAVA

Radno pravo je nastalo u okvirima graanskog prava, a zatim se izdvojilo i osamostalilo;u svom zaetku sastojalo se iz ugovora o radu, ugovora o djelu i drugih ugovornih oblika,kao i imperativnih normi koje su se odnosile na zatitu na radu

ODNOS RADNOG PRAVA I UPRAVNOG PRAVA

Radno pravo i upravno pravo imaju vie dodirnih i graninih instituta, a ta veza jeformirana intervencijom drave u radne odnose

Preplitanje izmeu ove dvije grane prava poinje uvoenjem tzv. slubenikih radnihodnosa koji su bili regulisani posebnim propisima. Prava iz socijalnog osiguranja, pravila

upravnog postupka i upravnog spora predstavljaju most izmeu upravnog i radnog pravajer se neka pravila upravnog postupka primjenjuju i u radnim odnosima

Veza izmeu radnog i upravnog prava postoji i kroz regulisanje i rad inspekcijskognadzora koji je veoma znaajan za zatitu prava radnika.

U Crnoj Gori je 2008. donijet Zakon o dravnim slubenicima i namjetenicimakojim se ureuju pitanja poloaja slubenika/namjetenika koja se odnose nazasnivanje i prestanak radnog odnosa, zvanja, odgovornost, prava i obaveze iz

radnog odnosa, zatitu njihovih prava i druga pitanja

ODNOS RADNOG PRAVA SA SUDSKIM PRAVOM

Pod sudskim pravom se podrazumijevaju: parnini, vanparnini, izvrni i krivinipostupak


3/30

3

ODNOS RADNOG PRAVA I PRIVREDNOG PRAVA

Zapoljavanje i radni odnos se velikim dijelom ostvaruju u privrednim organizacijama Radno pravo regulie unutranje, personalne, ekonomske i socijalne odnose u

preduzeima.ODNOS RADNOG PRAVA I KRIVICNOG PRAVAZakonske norme i pravila autonomnog prava, u radnom pravu, imaju drugaiju prirodu u odnosuna zakonske norme sadrane u krivinom pravu; ove dvije vrste normi se nalaze na suprotnim iudaljenim stranama

Iz radnih odnosa iskljuena je svaka represija u odnosima radnik poslodavac i odnosdrave prema njima; to je meutim tako kao i u svakodnevnom ivotu dok ne doe dotekih povreda zakona, odnosno izvrenja krivinog djela kada se otvara pitanje krivineodgovornosti u vezi sa radnim odnosom ili od znaaja za radne odnose

Krivina odgovornost i krivine sankcije se pojavljuju u radnim odnosima, prije svega dabi zatitili prava iz radnog odnosa i socijalnog osiguranja (v. Krivina djela protiv

radnih odnosa)

Prema sadanjim propisima radniku e radni odnos prestati ako, zbog izdravanja kazne zatvoramora biti odsutan sa rada due od 6 mjeseci danom zapoinjanja izdravanja kazne zatvora

U svim sluajevima krivine odgovornosti koje su vezane za radni odnos, krivinaodgovornost moe imati posledice u pogledu radnog odnosa


4/30

4

3. MOR (nastanak, razvoj, organi MOR-a) Medjunarodno regulisanje odnosa Oktobarskom revolucijom (1917)dolo je do znaajnih promjena u radnim odnosima u

itavom svijetu koje su vodile likvidaciji svakog vida eksploatacije radnika

Nakon II Svjetskog rata u rascjepu izmeu dva bloka (kapitalistikog i

socijalistikog) dolo je do izgradnje koncepta socijalne drave, tj. drave blagostanjaputem OUN-a i MOR-a

Poetak meunarodnog regulisanja radnih odnosainspirisali suekonomski interesiposlodavaca za ujednaavanjem minimalnih uslova rada, konkurentnosti roba,ekonomskih i socijalnih poloaja radnika, migracija radnika razvijanjem meunarodnogtrita roba i rada, zahtjevi radnikog i sindikalnog pokreta, kao i djelatnost pojedin aca

Na putu ostvarenja tih ciljeva odrano je vie meunarodnih radnikihkonferencija, a 1906. god. usvojene dvije znaajne konvencije:Konvencija o zabraniupotrebe bijelog fosfora u proizvodnji ibica (smatra se oruzjem) i Konvencija o

zabrani nonog rada ena

Meunarodno regulisanje radnih odnosa podrazumijevadjelatnost MOR-a, OUN-ai Savjeta Evrope u vezi radnih odnosa

Meunarodna organizacijaradaosnovana je Versajskim ugovorom o miru 1919.god. u Parizu.

Iako je predstavljala sastavni dio Drutva naroda, MOR je donoenjem Filadelfijskedeklaracije nastavila svoju djelatnost i nakon II Svjetskog rata

MOR regulie radne odnose putem svoje zakonodavne djelatnosti, tj. putemkonvencija i preporuka

Za MOR je karakteristian tripartizam, po kojem se delegacija svake zemlje lanicesastoji od: dva predstavnika vlade, jednog predstavnika radnika i jednog

predstavnika poslodavacaVano

Sastav MOR-a :

Opta konferencija (donosi konvencije i preporuke, odluuje o prijemu u lanstvo,budetu i dr.);

Administrativni savjet (izvrni organ MOR-a koji rukovodi poslovimaMeunarodnog biroa rada i imenuje njegovog Generalnog sekretara, utvrujednevni red Opte konferencije, priprema prijedloge i dr.)Meunarodni biro rada (administrativni organ MOR-a kojim rukovodi Generalnisekretar, a iji je rad kontrolisan Administrativnim savjetom)

Generalni sekretar meunarodnog biroa rada


5/30

5

4. Izvori radnog prava meunarodnog porijeklaBROJNOST I SLOZENOST IZVORA MEDJUNARODNOG PORIJEKLA

Najznaajniji izvori radnog prava meunarodnog porijekla su 1konvencije i preporuke MOR-a, 2bilateralni meunarodni ugovori, kao i 3akti regionalnih organizacija

U radnom pravu vai naelo supremacije normi meunarodnog porijekla u sluaju njihovekolizije sa normama domaeg porijeklaKao neka vrsta izvora pravamogu se javiti i paktovi, deklaracije I ugovori meunarodnihorganizacija, njihove odluke, pa i odluke donijete na znaajnim meunarodnim skupovimaKao sekundarni izvori(i polazna taka za odreene norme) se mogu javiti paktovi i o tehnikoj,kulturnoj i prosvjetnoj saradnji

KONVENCIJE I PREPORUKE MOR-a

Zakonodavnu djelatnost MOR-a ine konvencije i preporuke, koje donosi Optakonferencija MOR-a, dvotreinskomveinom glasova

Konvencije i preporuke MOR-a se meusobno razlikuju po sadrini, postupku i formiukljuivanja u nacionalno zakonodavstvo

Konvencije MOR-a su viestrani ugovori sui generis ijom se ratifikacijom zemlje laniceobavezuju na njihovu primjenu (donijeti na osnovu prethodno prouenog stanja iprijedloga Administrativnog savjeta)

Drava koja usvoji konvencijumora je ratifikovati u tekstu koji je identian sa tekstom kojije donijela MOR,pri emu nisu mogue nikakve izmjene i dopune

Ratifikacijamoe biti izvrenadjelimino, uslovno ili sa rezervom, a drave su dune daratifikovane konvencije uvedu u pravni sistem svoje zemlje, obezbijede uslove za njihovu

primjenu i dostavljaju izvjetaje ekspertskoj komisiji MOR-a

U pogledu uvoenja ratifikovanih konvencijau nacionalno zakonodavstvo, postojedva sistema:1.dualistiki(po kojem ratifikovana konvencija mora biti sprovedena posebnim zakonom)i2.monistiki, koji vai kod nas (po kojem ratifikovana konvencija postaje obavezna inomratifikacije);Konvencijesadre opta pravilakoja za drave ratifikacijom postaju obavezna,Najznaajnije konvencije koje je Crna Gora ratifikovala su: Konvencija o politicizapoljavanja, Konvencija o slubi za zapoljavanje, Konvencija o diskriminaciji prizapoljavanju, Konvencija o davanjima za sluajnezaposlenosti

za razliku od konvencija, preporuke MOR-ane podlijeu ratifikaciji ve posebnom postupku

prihvatanja, koji nema pravne posljedice kao akt ratifikacijePreporuke mogu bitisamostalne (kada se bavi pitanjima koja nisu mogla biti regulisana

konvencijom) ili prate konvenciju (pri emu je dopunjuju i objanjavaju)Preporuke sadreideje o tome kako regulisati odreena pitanja u nacionalnimzakonodavstvima


6/30

6

DVOSTRANI MEDJUNARODNI UGOVORI

U smislu izvora radnog prava, dvostrani (bilateralni) meunarodni ugovori susporazumi koje Crna Gora zakljuuje sa nekom drugom dravom,radi regulisanjaprava i obaveza na radu i u vezi sa radom, kao i prava iz socijalnog osiguranja

Dvostrani ugovori su nastali iz potrebe regulisanja radnopravnih pitanja migrirane radne snage,

Prvi takav ugovor zakljuen je izmeu Italije i Francuske 14. aprila 1904. god., a danas jezakljuivanje bilateralnih ugovora uestala pojava u zakonodavnoj aktivnosti svih drava

ODLUKE I DJELATNOSTIi OUN-a U OBLASTI RADA I SOCIJALNOG

OSIGURANJA

Prema povelji OUN-a, ova organizacija (osnovana u San Francisku 1945. god.) sebavi rjeavanjem krupnih ekonomskih i socijalnih problema u svijetu

Organi OUN-a su: Generalna skuptina, Savjet bezbjednosti, Ekonomski i socijalnisavjet, Starateljski savjet, Meunarodni sud pravde i Sekretarijat

Za radno pravo je od znaaja ukupna djelatnost OUN-a i njenih organa (kao to je Ekonomski i

socijalni savjet, ija je nadlenost da prati stanje, daje preporuke i usklauje rad specijalizovanihorganizacija)

Najznaajniji akti koje je OUN usvojila su:Univerzalna deklaracija o pravima ovjeka *ne predstavlja formalan izvor prava*(1948.) 1govori o pravima na: socijalno obezbjeenje,zatitu od nezaposlenosti, slobodu rada,pravo na jednaku zaradu za jednak rad, zadovoljavajue uslove rada,Meunarodni pakt o ekonomskosocijalnim i kulturnim pravima ovjeka (1966.) 2Pakt sadri odredbe o: pravu na rad, pravu svakog napravine uslove rada, pravu na udruivanjeu sindikate i sindikalne slobode, pravu na socijalno osiguranje, pravu na obrazovanje itd.

Ratifikacijom Pakta, drave se obavezuju da sva prava formulisana tim Paktom, ostvare bezikakve diskriminacije zasnovane po bilo kom osnovu (rasa, pol, jezik, politiko miljenje i dr.)

Postoje organizacije koje zamjenjujudrave(npr. Evropska unija) koje se bavepitanjima socijalnih prava i socijalnih odnosa (time i radnog prava), i iji aktipredstavljaju izvore radnog prava

Najznaajnija institucija EU je Savjet Evrope, a njegove osnovne nadlenosti u oblastiradnog prava vezane su za organizaciju slobodnog kretanja radnika, pribliavanjezakonodavstva o radu, I razradu socijalne politike,

Najznaajniji akti koje je usvojio Savjet Evrope su: Evropska konvencijaza zatitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (koja se bavi

ukupnim korpusom ljudskih prava i sloboda, pri emu kao naroitoznaajne treba istai:

zabranu prinudnog rada, slobodu sindikalnog okupljanja i udruivanja i zabranudiskriminacije po bilo kom statusnom osnovu) o ijoj primjeni se stara Evropskisud za ljudska prava;

Evropska socijalna povelja (kojautvrujereim obaveza, sistem nadzora i katalog prava;katalogom prava se propisuju standardi prezentovani u vidu deklaracije

- Evropska konvencija o socijalnom osiguranju. -

Najznaajnijisocijalni partneriEU su: 1.organizacija BUSINESSEUROPE (na straniposlodavaca) i 2.Evropska konfederacija sindikata ( radnikoudruenje)


7/30

7

5. Heteronomni izvori radnog prava5 su unutranji izvori radnog prava

Ove izvore utvruje drava.Najznaajniji heteronomni (kongentni) izvori r.p su

Ustav,ZakonZakonik o radu i podzakonski opti akti(pravilnik, uredbe, odluke)

Uredbe usvaja Vlada, a pravilnici su ee u upotrebi kao vrsta podzakonskih akatadrave.

Malo opsirnije:

Zakoni koji reguliu pravni odnos:Regulisanje iskljuivo radnog odnosa i Zakoni kojiimaju za osnov regulisanje neke druge odnose, ali dopunski reguliu i radne odnose.

Zakoni koji reguliu radni odnos su:opti (regulisu opti reim radnog odnosa i odnose se na poslodavce i zaposlene)

i posebni (djelatnost dravnih organa, javne slube, lokalnih samouprava itd).Zakon o radu je matini Zakon radnih odnosa i njime se ureuju sistem radnih odnosa .Podzakonski akti:donose ih odreeni dravni organina osnovu izriitih ovaenja u Zakonu( oradu, o zatiti na radu, o zapoljavanju, o mirnom reavanju sporova, otrajku, ozdravstvenom osiguranju, o penzijsko invalidskom osiguranju).

Razlika je u tome to podzakonske akte donosi drava,a kolektivne ugovore socijalnipartneri.

OVO JE EKSTREMNO VAZNO


8/30

8

6. Autonomni izvori radnog prava

Autonomni izvori radnog prava su kolektivni ugovori i ugovori o radu(pitanje14)

U savremenom radnom pravu, autonomni akti imaju egzistencijalni znaajbudui da senjima ureuju prava i obaveze iz radnog odnosa od znaaja za sve poslodavce i zaposlene

Jedna od karakteristika radnog prava je to i autonomni akti (u prvom redu, kolektivni ugovori)predstavljaju izvor radnog pravaZa vrijeme vaenja Zakona o udruenom radu, dominantni autonomni izvori radnog prava su bili u formi raznih vrstasamoupravnih optih akata, a primjena kolektivnih ugovora je bila ograniena na radne odnose u privatnom sektoru *

KOLEKTIVNI UGOVORI

Kao autonomni izvori radnog prava, kolektivni ugovori o radu, nastali su prije vieod stotinu godina i ostali efikasno sredstvo ureivanja odnosa izmeu poslodavaca,radnika i drave u oblasti rada

U naem pravu kolektivni ugovori kao instrument regulisanja radnih odnosa su prviput predvieni Uredbom o zasnivanju i prestanku radnog odnosa (1948.)

Kolektivni ugovori se zakljuuju izmeu sindikalne organizacije i udruenjaposlodavaca radi neposrednog ureivanja odnosa izmeu radnika i poslodavaca.

Kolektivni ugovor ne moe sadratiodredbe kojima se zaposlenima daje manje prava iliutvruju nepovoljniji usloviod prava i uslova predvienih Zakonom o radu; VAZNO

Vrste kolektivnih ugovora su:

Optizakljuuje se za teritoriju Crne Gore i primjenjuje na sve zaposlene i poslodavce;i utvruje obim prava i obaveza rada u skladu sa Zakonom . Njime se utvrujeminimalna zarada, elementi za utvrivanje osnovne zarade, naknada zarade, ostalaprimanja zaposlenih

Granskizakljuuje se za odreene grane, grupe i podgrupe djelatnosti; njime seutvruje minimalna zarada (u grani djelatnosti), elementi za utvrivanje osnovne zarade,naknade zarada i druga primanja zaposlenih i ureuje obim prava i obaveza u skladu sazakonom *

Kolektivni ugovor kod poslodavcaprimjenjuje se na sve zaposlene kod tog

poslodavca; njime se utvruje minimalna zarada, elementi za utvrivanje osnovnezarade, naknade zarade i druga primanja zaposlenih


9/30

9

7. Pravo na rad (pojam, elementi, karakteristike)DEFINICIJA PRAVA NA RAD.

Definicija:Pravo na radje sloeno socijalno pravo koje podrazumijevajednako pravo nazapoljavanje, ostvarivanje prava iz radnog odnosa pod jednakim uslovima, bezdiskriminacije, to zaposlenomi lanovima njegove porodice obezbjeuje uslove za ivotkoji odgovaraju ekonomskom, kulturnom i drutvenom sistemu

Elementi prava na rad:

Jednako pravo na zaposlenje (jednako pravo pod jednakim uslovima, a nejednako

pravo pod nejednakim uslovima)

Pravo na zaposlenje koje odgovara strunim i radnim sposobnostima radnika Sloboda rada (pravo radnika da slobodno odluuje o zasnivanju i prestanku radnog

odnosa) Obezbjeenje sredstava za egzistenciju radnika Stalnost i stabilnost zaposlenja

Pravo na kolovanje i strunousavravanje Pravo na ouvanje i zatitu zdravlja Prava za vrijeme nezaposlenosti

Karakteristike:

Prinudni rad je zabranjeni kao sredstvodiskriminacije - rasne, nacionalne, socijalne i

religijske, a i kao disciplinska mjera zbog uea u (nezakonitom) trajku.Pod prinudnim radom podrazumeva se svaki oblik rada koji se nalae odreenom licuprotiv ili nezavisno od njegove volje, pod prijetnjom izricanja sankcija

1IZUZETAK JE DA DOK TRAJE RATNO STANJE PRUNUDNI RAD U ODREDJENIM

GRANICAMA JE DOZVOLJEN!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

+ 2Doputenim se smatra i prinudni rad zatvorenika uz njegovu saglasnost, ali samo naosnovu pravnosnane sudske odluke.

Radno pravo kao pozitivna pravna disciplina predstavljagranu prava koja obuhvata dravne i autonomnepropise o meusobnim odnosima radnika, kao i propise o radnim odnosima kod poslodavacaPredmet radnog prava u irem smislu, zajedno sa socijalnim osiguranjem, jesu: prava po osnovu zapoljavanja,naela i instituti vezani za njih, kao i prava iz socijalnog osiguranjaPredmet radnog prava u uem smislusu prava i obaveze iz radnog odnosa


10/30

10

8. Zabrana diskriminacije u radnom odnosu Grko-latinskog porijeklai znai (nedozvoljeno) razlikovanje (grkog: dis; latinskog:

crimen)

Pojam: Zabranjeno jesvako pravljenje razlike, kojim se postie ugroavanje ili

onemoguavanje ostvarenja socijalnih prava. Po osnovu uroenog ili steenogsvojstva, statusa, opredjeljenja ili uvjerenja Neposredna diskriminacija: kada se jedna osoba tretira na nepovoljniji nain u

odnosu na drugu osobu u uporedivoj situaciji zbog nekog uroenog ili steenogsvojstva, statusa, opredjeljenje ili uvjerenja. = X1

Indirektna diskriminacija: kada na prvi pogled neutralna odredba, uslov ili praksa,

dovode osobu sa odreenim X1 u nepovoljnu situaciju u poreenju sa drugimlicima, osim ako takve odredbe, uslovi ili posebna svojstva nijesu objektivno opravdana

legitimnim ciljevima, i ako su sredstva zapostizanje tog cilja primjerena i nuna.Osnovi diskriminacije:

pol, jezik, rasa, vjera, boja koe,invalidnost, nacionalnost, , seksualno

opredjeljenje, lanstvo u politikim i sindikalnim organizacijama ili neko drugolino svojstvo *starost, trudnoa, zdravstveno stanje, odnosno brani status, porodineobaveze politiko ili drugo uvjerenje, socijalno porijeklo, imovno stanje,

Pozitivna Diskriminacija pravljenje razlike, iskljuenje ili davanjeprvenstva u odnosu na odredjeni posao

kada je priroda posla takvada karakteristike povezane sa nekim od osnova

diskriminacije predstavljajustvarni i odluujui uslov obavljanja posla i da je svrhakoja se time eli postii opravdana.

Odredbe zakona, kolektivnog ugovora i ugovora o radu koje se odnose na posebnuzatitu i pomo odredjenim kategorijama zaposlenih, a posebno one o zatiti lica sainvaliditetom, ena za vrijeme trudnoe i porodiljskog odsustva i odsustva sa rada

radi njege djeteta, odnosnoposebne njege djeteta, kao i odredbe koje se odnose naposebna prava roditelja, usvojitelja, staratelja i hranitelja.

Savez sindikata i inspekcija rada na celu sa Ombudsmanom se u borbi sa diskriminacijom

i mobingom koriste snagom zakona (u materijalnom smislu), autoritetom institucija,

kulturom prava i afirmacijom morala.


11/30

11

9. Naelo tripartizma TRIPARTIZAM/socijalnu (industrijsku) demokratiju inikomplementarnom politikoj demokratiji

Tripartizam je osnovni princip regulisanja i uspostavljanja odnosa izmeusocijalnih partnera1sindikata( kao profesionalna organizacija zaposlenih sa,zatitinom i participativnom funkcijom), 2udruenja poslodavaca i 3drave (tj.

lokalne vlasti)( kao ravnopravnog subjekta sa socijalnim partnerima)

Do usklaivanja razliitih interesa izmeu partnerskih stranasubjekti tripartizma dolazeputem kompromisnog tripartitnog dijaloga(kao osnovnog preduslova za obezbjeivanjesocijalne pravde, socijalnog mira i uspjenog poslovanja),Tripartitni odnosi su direktno regulisani u pogledu zakljuivanja optih kolektivnih ugovora.U Crnoj Gori jos uvek je zadrzan tripartitni Opsti kolektivni ugovor, ime se uspostavljatripartitni kolektivni radni odnos izmeu 1drave (vlade), /2reprezentativnog saveza sindikatai /3reprezentativnog udruzenja poslodavaca na nivou Republike. Iako je to retkost u

danasnjem radnom pravu

Znaaj tripartizma se ogleda u: uspjenom projektovanju i ostvarivanju ciljeva uoblasti ekonomske, razvojne i socijalne politike, kao i politike zapoljavanja i radnihodnosa;obezbjeivanjuravnotee izmeu ciljeva ekonomskog razvoja i socijalnepravde; stvaranju preduslova za trajnije ouvanje socijalnog mira i izgradnju pravednihodnosa meu ljudima radi opte socijalne sigurnosti.

Tripartizam ne poiva na sankcijama, ve na visokom stepenu socijalne kulture, socijalnogdijaloga, odgovornosti i filozofiji kompromisa.


12/30

12

10.Naelo in favorem laboratoris - NAELO POVLjNOSTI ZA ZAPOSLENEjeste nacelo opteg znaaja u radnom pravu, a tice se granica slobode kolektivnog iindividualnog ugovaranja,odnosno apsolutnog i relativnog socijalnog javnog poretka.

Odnos zakona i kolektivnih ugovorao radu uredjuje se shodno nacelu vece

povoljnosti za zaposlenein melius.Kolektivni ugovori o radu ne mogu prekoraitidomen radnog prava i urediti pitanja koja su u iskljuivoj nadlenosti zakonodavca(zakona).

Naime, propisi drave se nameu ugovornim stranama na jedan apsolutan nain,tako da ne mogu biti izmenjeni kolektivnim ugovorom o radu ne samo ako bi to bilo

nepovoljnije - in peius1,ve ni kad bi to bilo povoljnije za radnike in melius.

Meusobni odnos kolektivnih ugovora o radurazlicitog nivoau nasem pravuzakonom je ureen shodno nacelu vee povoljnosti za zaposlene, tako da kolektivniugovor nieg nivoamoe predvideti povoljnije odredbe u odnosu na kolektivniugovor vieg nivoa(npr. u pogledu visine zarada, trajanja radnog vremena, godinjih

odmora).U pogledu medjusobnog odnosa kolektivnih ugovora o radu razliitog nivoa,sloboda ugovaranja socijalnih partnera doputa da se socijalni partneri na niemnivou organizovanja sporazumeju da kolektivni ugovor o radu nieg nivoa predvidii klauzule koje bi bile nepovoljnije za zaposlene u odnosu na kolektivni ugovor viegnivoaderogacija in peius. Do toga u praksi dolazi kad poslodavac nudi sigurnostzaposlenja (odustaje od kolektivnog otpustanja) za neto manje povoljne usloverada (npr. u pogledu zarada u odnosu na granski kolektivni ugovor o radu), to sepo pravilu ograniava vremenski (npr. za sest meseci ili godinu dana), a saglasnostza derogaciju nepovoljnijim klauzulama daje sindikat.

Odnos individualnog i kolektivnog ugovora o radu , ureuje se shodno naelu veepovoljnosti za radnika. Drugim reima, naelo in favorem laboratorisomoguava da iugovor o radu sadri povoljnije klauzule za zaposlenog u odnosu na kolektivniugovor (i/li zakon), kao i automatsku nitavost nepovoljnije klauzule ugovora oradu, odnosno neposrednu primenu povoljnije odredbe kolektivnog ugovora i/li

zakona.

ZORCG: ako pojedine odredbe ugovora o radu utvrdjuju nepovoljnije uslove rada

od uslova utvrdjenih zakonom i kolektivnim ugovorom nistave su.


13/30

13

11.Pojam radnog odnosa

Rad se, kao proces, ostvaruje kroz povezanu djelatnost pojedinaca

Rad pojedinca je dio drutvenog rada i dio rada kao drutvenog procesa,Svakozaposlenjenije radni odnos, ve samo ono koje sadri bitno obiljeje radnog odnosa!Radni odnos podrazumijeva rad, koji predstavlja uspostavljanje odnosa izmeu radnika iposlodavca u skladu sa zakonom, kolektivnim ugovorom i drugim aktima

radni odnosje dobrovoljna, lina, radnopravna i funkcionalnavezaradnika uorganizaciji, odnosno kod poslodavca,na osnovu koje se radnikpod odreenim

uslovima i na odreen nain ukljuuje u organizovan rad u organizaciji(kod

poslodavca) zauzimajui jedno odreenoradno mjesto, na kome obavlja odreen posao

(rad), odnosno funkciju i razmjenjuje svoj rad za lini dohodak (platu ili zaradu)prema uloenom radu

Bitni elementi pojma radnog odnosa: DOBROVOLjNOST(Dobrovoljno stupanje na rad) LINO OBAVLjANjE RADAza koji je na osnovu ugovora o radu, uspostavio radni odnos PLAENOST RADA (ZARADA) UKLjUIVANjE U ORGANIZACIJU

Nebitni elementi pojma radnog odnosa:

subordinacija trajanje radnog odnosa radno vrijeme

12.Uslovi za zasnivanje radnog odnosa OPTI: 15. godina ivota opta zdrastvena sposobnost POSEBNI: struna sprema- radno iskustvo poznavanje rada na raunaru, znanje stranih jezika i sl.

i SMETNJE za zasnivanje radnog odnosa

Neposredne:strancima je zabranjen rad u dravnim organima Posredne: zabrana obavljanja odreenih poslova Zaposleni mlai od 18. godina za rad na odreenim poslovima Srodstvo kao smetnja za zasnivanje radnog odnosarelativna smetnja (poslovi kune

pomonice i njegovateljice)


14/30

14

13.Postupak zasnivanja radnog odnosa1. Akt o sistematizaciji radnih mjesta (sadri pregledsvih radnih mjesta kod

poslodavcasa potrebnim uslovima za rad koje potencijalni zaposleni morajuispuiti )

2. Donoenje odluke o potrebi za novim radnicimaod strane poslodavca3. Prijavljivanje slobodnih radnih mjesta-interno oglaavanje4. Prijavljivanje na oglas (konkurs):

uesnici oglasa (sva lica koja se blagovremeno prijave, bez obzira da liispunjavaju predviene uslove)

kandidati(lica koja ispunjavaju sve predviene uslove) uesnici oglasa koji mogu doi u status kandidata (lica koja ne ispunjavaju

sve, ali ispunjavaju bitne uslove, ukoliko se na oglas ne prijave kandidati)

kandidati koji mogu doi u status uesnika oglasa (lica koja ne zadovoljeprovjeru radnih sposobnosti gube svojstvo kandidata)

5. Prethodna provjera radnih sposobnosti ****** *PROBNI RAD (DO 6 MJESECI)

6. Donoenje odluke o izboru kandidata7. Zakljuivanje ogovora o radu I8. Stupanje na rad FIN

*Prijavljivanje na obavezno socijalno osiguranje od strane poslodavca (zdravstveno,

penzisko-invalidsko, osiguranje za sluaj neuaposlenosti)Radni odnos se zasniva:1.Potpisivanjem ugovora o radu, 2Stupanjem na rad VAZNO

14.Ugovor o radu (karakteristike, sadrina, vrste)Prvobitno,radni odnos je bio izjednaavan sa ugovorom o radu do stepena njihovesinonimizacije, Intervencijomdrave u radne odnose, jaanjem sindikata i pojavom kolektivnihugovora, mjesto, znaaj i sadrina ugovora o radu su se promijenili.Danasje ugovor o raduinstrument zasnivanja i regulisanja individualnih radnih odnosaU trinim privredama, radni odnosi su u osnovi ugovorni odnosi koji se realizuju krozkolektivne ugovore i ugovore o radu

Ugovor o radu je obavezan akt i pravni osnov u postupku zasnivanja radnog odnosa kao i

akt proirenja prava utvrenih zakonom.Sadrina ugovora o radu je odreena Zakonom o radu, prema kojem ugovor o radu sadri

Podatke o poslodavcu (naziv i sjedite) Podatke o zaposlenome (ime, prezime, struna sprema, prebivalite, boravite) Jedinstveni matini broj zaposlenog Datum stupanja na rad Radno mjesto na koje zaposleni stupa (opis posla), mjesto rada, duina i raspored

radnog vremena

Podaci o zaradi, novanim naknadama i drugim primanjima zaposlenog na osnovurada

Nain korienja odmora(u toku rada, dnevni, nedjeljni, godinji, za vrijemepraznika) i drugih odsustava sa rada

Trajanje ugovora o radu RADNU KNjIICU


15/30

15

VRSTE UGOVORA O RADU

Ugovor o radu direktora Ugovor o raduza obavljanje poslova sa poveanim rizikom Ugovor o radu sa nepunim radnim vremenom

Ugovor o raduza obavljanje poslova kod kue Ugovor o radu sa strancem Ugovor o raduza obavljanje poslova u domainstvu

POSEBNE VRSTE UGOVORA O RADU:

Privremeni i povremeni poslovi - (ne obavljaju se kao stalan i neprekidan proces,nezahtijevaju posebno znanje i strunost , do 120 radnih dana)

Obavljanje poslova van prostorija poslodavca - izrada predmeta domae radinosti,prodaja knjiga, broura, novina, pruanja usluga na raunaru, skupljanjesekundarnih sirovina, i sl.

Volonterski rad - (sa nezaposlenim licem, sa licem koje eli da stekne posebnaznanja u nekoj oblasti).Volonterski rad je dobrovoljno i besplatno ulaganje

vremena, znanja i vjetina kojima se obavljaju usluge ili aktivnosti u korist drugoglica ili za optu dobrobit drutva. Volonterski rad se obavlja bez prava na zaradu zaobavljeni rad. Naravno volonter e za svoj rad dobiti naknadu u vidu plaenogprevoza, smjetaja

UGOVOR O DJELU Poslovi van djelatnosti poslodavca Zakljuuje se po propisima autorskog prava Predmet: samostalna izrada ili opravka odreene stvari ili samostalno izvrenje

odreenog fizikog ili intelektualnog rada

Ugovor koji nije precizirao vremesmatra se na neodreeno.VAZNO

15.Radni odnos na odreeno vrijememoe se zakljuitina odreeno vrijeme, radi obavljanja poslova ije je trajanje izobjektivnih razloga unaprijed odreeno ili je uslovljeno nastupanjem okolnosti ilidogaaja koji se nijesu mogli predvidjeti

Poslodavac, sa istim zaposlenim, ne moe zakljuiti jedan ili vie ugovora o radu ukoliko je njihovo trajanje, neprekidno ili sa prekidima, due od 24 mjeseca(prekid krai od 60 dana ne smatra se prekidom)

Izuzetak: ako je to potrebno zbog zamjene privremeno odsutnog zaposlenog, obavljanjasezonskih poslova ili rada na odreenom projektu do okonanja tog projekta, u skladu sazakonom i kolektivnim ugovorom.


16/30

16

16.Rasporeivanje zaposlenih Osnovno pravilo u pogledu rasporeivanja:1. Da postoji potreba procesa rada2. Da se rasporeivanje vri na odgovarajuim poslovima i zadacima (koji odgovaraju

stepenu strune spreme zaposlenog)Izuzeci od osnovnog pravila: Sluajevi kada zaposleni imaju pravo na rasporeivanje (u sluaju umanjenja

radne sposobnosti; strunog usavravanja) 1NAPREDOVANJE Rasporeivanje kao sankcija (ako zaposleni ne obavlja poslove radnog mjesta sa

uspjehom ili ne ostvaruje predviene rezultate rada; u sluaju zabrane obavljanjaposlova radnog mjesta na kome je zaposleni rasporeen) 2NAZADOVANJE

Rasporeivanje kod drugog poslodavca:- Prestanak potrebe za radom zaposlenog;- Preuzimanje zaposlenih:

USLOVI:- saglasnost zaposlenog i sporazum poslodavaca

STATUSNE PROMJENE I PROMJENA POSLODAVCA

Rasporeivanje u drugo mjesto rada:- Djelatnost poslodavca se obavlja u drugom mjestu- Udaljenost do 60 km- Organizovani prevoz- Naknada trokova prevoza

ZABRANA RASPOREIVANjA- Zaposlena ena za vrijeme trudnoe;- Zaposlena ena koja ima dijete do 5 godina ivota;- Samohrani roditelj koji ima dijete mlae od 7 godina ivota;- Zaposleni roditelj koji ima dijete sa teim smetnjama u razvoju;- Zaposleni mlai od 18 godina ivota;- Zaposleno lice sa invaliditetom.

Agencija za privremeno ustupanje zaposlenih

Uslovi za Agenciju:

Svojstvo pravnog lica Obavljenje poslova ustupanja kao jedine djelatnosti Dozvola za rad

USTUPANJE:

1. Sporazum: Agencija-poslodavac korisnik 2. Ugovor o radu za privremeno obavljanje poslova: Agencija-zaposleni


17/30

17

Sporazum o ustupanjuSADRINA: broj zaposlenih koji se ustupaju korisniku; vremenski period na koji se zaposleni ustupa ; mjesto rada; poslove koje e zaposleni obavljati; primijenjenost mjera zatite na radu na radnom mjestu na kojem e zaposleni da

obavlja poslove;

nain i vrijeme u kojem je korisnik duan da dostavi Agenciji obraun za isplatuzarada, kao i propise koji se kod korisnika primjenjuju na utvrivanje zarada;

odgovornost Agencije ako zaposleni koji je upuen na rad ne ispunjava obaveze

Ne moe se zakljuiti radi: zamjene zaposlenih koji su u trajku, u skladu sa zakonom, kod korisnika kod kojeg

se sprovodi trajk; ustupanja zaposlenog za obavljanje poslova za koje je korisnik u prethodnom

periodu od 12 mjeseci otkazao ugovore o radu zbog tehnolokog vika; obavljanja poslova iz djelatnosti Agencije, i obavljanja poslova u drugim sluajevima utvrenim kolektivnim ugovorom koji

obavezuje korisnika.

Ugovor o radu za privremeno obavljanje poslova

Na odreeno ili na neodreeno vrijeme U pogledu ostvarivanja prava poslodavac je Agencijaizuzetak:propisi kojima se

ureuje zatita zdravlja, zatita na radu i posebna zatita odreenih kategorijazaposlenih.

Zatita povrijeenih prava: kod Agencije

17.Radno vrijeme(puno, nepuno i skraeno) Vrste radnog vremena:- Puno radno vrijeme(40 h sedmino)- Nepuno radno vrijeme (do 1/4 punog radnog vremena) imaju pravo da rade i drugi

posao

- Skraeno radno vrijeme(naroito teki, opasni i za zdravlje tetni poslovi), do 36hImaju beneficiran radni sta + nema pravo da radi kod drugog poslodavca

- Prekovremeni rad Manifestacioni oblici radnog vremena:- Rad nou i u toku dana- Jednokratno i dvokratno radno vrijeme- Rad u jednoj smjeni i rad u smjenama

= Preraspodjela radnog vremena


18/30

18

- Dopunski rad

18.Prekovremeni rad.

Obaveza uvodjenja prekovremenog radalan 50

(1) Zaposleni je duan da radi due od punog radnog vremena u sluaju:

1) prevencije neposrednog nastupanja opasnosti po bezbjednost i zdravlje ljudi ili veematerijalne tete koji neposredno predstoje;

2) elementarne nepogode (zemljotres, poplave i dr.);3) poara, eksplozije, jonizujuih zraenja i veih iznenadnih kvarova na objektima,

uredjajima i postrojenjima;4) epidemije ili zaraze koje dovode u opasnost ivot ili zdravlje ljudi, ugroavaju stoni ili biljni

fond i druga materijalna dobra;5) zagaivanja vode, namirnica i drugih predmeta za ljudsku i stonu ishranu u veem obimu; 6) saobraajnog ili drugog udesa kojim su ugroeni ivoti ili zdravlje ljudi ili materijalna dobra

veeg obima;7) potrebe da se bez odlaganja prui hitna medicinska pomo ili druga neodlona med icinska

usluga;8) potrebe da se izvri neodlona veterinarska intervencija;9) u drugim sluajevima utvrdjenim kolektivnim ugovorom.

(2) Izuzetno, od lana 49 stav 2 ovog zakona, prekovremeni rad iz stava 1 ovog lana moe trajati dokse otklone uzroci zbog kojih je uveden.

Prekovremeni rad (deurstvo u oblasti zdravstva)lan 51

Zdravstvena ustanova moe da uvede rad dui od punog radnog vremena (deurstvo), ako novimzapoljavanjem, uvodjenjem rada u smjenama ili preraspodjelom radnog vremena ne moe da obezbijedineprekidnu bolniku i vanbolniku zdravstvenu zatitu.

19.Pravo zaposlenih na odmore Vrste odmora: ada zbog psihofizickog stanja radnika, ako me pita.- odmor u toku rada (30 minuta);- odmor u toku dana (12 sati);- sedmini odmor (24 sata);- Godinji odmor (minimum 20 radnih dana, omladina: 24 radna dana; posebni uslovi rada:

30 radnih dana): 1/12 godinjeg odmora za svaki navreni mjesec dana rada kodposlodavca ako u toj kalendarskoj godini zasniva radni odnos ili mu prestaje radni odnos

kod poslodavca.


19/30

19

20.Pravo zaposlenih na odsustva Plaeno odsustvo u sluaju: stupanja u braka, roenja djeteta,tee bolesti lana ue

porodice, polaganja strunog ispita i u drugim sluajevima utvrenim kolektivnimugovorom i ugovorom o radu. 7 dana: zbog smrti lana ue porodice -brani drug, djeca (brana, vanbrana, usvojena i

pastorad), braa, sestre, roditelji, usvojilac i staratelj. Neplaeno odsustvo: za vrijeme i u sluajevima utvrenim kolektivnim ugovorom i

ugovorom o radu.

Odsustvo sa rada zbog dravnih i vjerskih praznika Odsustvo sa rada iz zdravstvenih razloga (bolest, povreda na radu; davanje krvi, organa i

tkiva)

21.Mirovanje prava i obaveza iz radnog odnosa. Upuivane na rad u inostranstvo u okviru meunarodno-tehnike ili kulturno-prosvjetnesaradnje, u diplomatska , konzularna i druga predstavnitva, kao i na strunousavravanje ili obrazovanje, uz saglasnost poslodavca.

Izbor, odnosno imenovanje na funkciju u dravnom organu ili drugu javnu funkciju ijevrenje zahtijeva da privremeno prestane da radi kod poslodavca, do isteka jednogmandata.

Izdravanje kazne zatvora, mjere bezbjednosti, vaspitne ili zatitne mjere, u trajanju do 6mjeseci.

Brani drug zaposlenog koji je upuen na rad u inostranstvo u gore pomenutimsluajevima.

22.Struno osposobljavanje zaposlenih

Struno usavravanje-vri se kada to zahtjeva proces rada zbog uvoenja novog nainaorganizacije rada, a posebno kada doe do usvajanja i primjene novih metoda u organizaciji itehnologiji rada.Zaposleni se moe struno usavravati u zemlji i inostranstvu Zaposlenom koji se upuuje na struno usavravanje pripada pravo na:- Plaeno odsustvo u skladu sa Kolektivnim ugovorom;- Trokove usluge strunog usavravanja;- Putne trokove,- Trokove smjetaja, ukoliko se struno usavrava van mjesta prebivalita.

Ostvaruje se putem sledeih oblika:

A. Obrazovanje I struno osposobljavanje zaposlenih (Prekvalifikacija, dokvalifikacija,specijalizacija)

B. Struno usavravanje( kursevi, seminari, predavanja, struna literature ) C. Ostali oblici obrazovanja, tipa, strucna praksa, samoobrazovanje itd


20/30

20

Znam da je kratko ali sta mogu, svi drugi tekstovi na koje sam naiao, sadrali su gotovo istuinformaciju samo u razliitom kontekstu.

23.PripravniciPostoje zanimanja za koja je posle zavrene kole, da bi mogao samostalno da radi,propisima predvieno da prethodno mora da radi odreeno vreme pod nadzorom nekogiskusnijeg i posle toga poloi poseban ispit. Takav je sluaj sa advokaturom, lekarskomprofesijom, nastavnicima, socijalnim radnicima, dravnim slubenicima Radni stakoji mora da obavi da bi mogao da polae ispit i potom samostalno radi zove sepripravniki sta, a ti si za to vreme pripravnik.Kako moe da obavi pripravniki sta?Za osobe koje su se kolovale za zanimanja za koja je neophodno obaviti pripravnikista najvanije je da dobiju priliku da to urade. Zato je zakonom ureeno da, pored togato pripravniki sta moe da obavi kao zaposleni, dakle, da dobija platu i ima svaprava izradnog odnosa, moe s poslodavcem da zakljui i poseban ugovor,ugovor ostrunom osposobljavanju i usavravanju, kada praktino radi besplatno ili zasimbolinu naknadu.Visina pripravnike plateKao pripravnik ima pravo nazaradunajmanje u visini od 80% zarade koju inae dobijazaposleni na tom radnom mestu. Kad je re o ostalim primanjima koja pripadajuzaposlenima, njih dobija u punom iznosu.Trajanje pripravnikog staaObino propis koji je predvideo obavezu obavljanja pripravnikog staa odreuje injegovo trajanje. Tako, na primer, Zakon o pravosudnom ispitu kae da diplomiranipravnici moraju da obave pripravniki sta u trajanju od dve godine u pravosuu ili kodadvokata, tri godine u dravnom organu ili etiri godine u privredi, kako bi mogli dapolau pravosudni ispit i posle toga postanu advokati, sudije ili tuioci. Ako trajanje staaza neku delatnost nije ureeno propisom, smatra se da moe da traje najvie godinu dana.

24.Klauzula zabrane konkurencije VEOMA BITNOSlino obavezi lojalnosti, obaveza izbegavanja konfliktnosti interesa, odnosno nekonkurisanjasvom poslodvacu, ima svoj duboki etiki, a ne samo pravni osnov (antikonkurentska klauzula*). U crnogorskom radnom pravu, takodje, predviena je zabrana konkurencije zaposlenog,tako to se ugovorom o radu mogu predvideti poslovi koje zaposleni ne moe raditi u svojeime i za svoj raun, kao i u ime i za raun drugog poslodavca ( do dvije godine po prestankuradnog odnosa), bez saglasnosti poslodavca kod koga je u radnom odnosu. Ako zaposleni

prekrsi zabranu konkurencije, poslodavac ima pravo da otkae ugovor o radu i odzaposlenog zahtijeva naknadu tete. Kao odredjena kompenzacija za ograniavanjeslobode rada tokom vaenja nekonkurentske klauzule i po prestanku radnog odnosa,

ZRCG predvidja obavezu poslodavca da zaposlenom isplati novanu naknadu (uugovorenoj visini).
http://upravusi.rs/posao/zasnivanje-radnog-odnosa/ugovor-o-radu/http://upravusi.rs/posao/zasnivanje-radnog-odnosa/ugovor-o-radu/http://upravusi.rs/posao/zasnivanje-radnog-odnosa/ugovor-o-radu/http://upravusi.rs/posao/rad-van-radnog-odnosa/ugovor-o-strucnom-osposobljavanju-i-usavrsavanju/http://upravusi.rs/posao/rad-van-radnog-odnosa/ugovor-o-strucnom-osposobljavanju-i-usavrsavanju/http://upravusi.rs/posao/rad-van-radnog-odnosa/ugovor-o-strucnom-osposobljavanju-i-usavrsavanju/http://upravusi.rs/posao/rad-van-radnog-odnosa/ugovor-o-strucnom-osposobljavanju-i-usavrsavanju/http://upravusi.rs/posao/zarada/zarada-opste-informacije/http://upravusi.rs/posao/zarada/zarada-opste-informacije/http://upravusi.rs/posao/zarada/zarada-opste-informacije/http://upravusi.rs/posao/zarada/zarada-opste-informacije/http://upravusi.rs/posao/rad-van-radnog-odnosa/ugovor-o-strucnom-osposobljavanju-i-usavrsavanju/http://upravusi.rs/posao/rad-van-radnog-odnosa/ugovor-o-strucnom-osposobljavanju-i-usavrsavanju/http://upravusi.rs/posao/zasnivanje-radnog-odnosa/ugovor-o-radu/


21/30

21

25.Pravo na zaraduElementi:

cijena rada radni uinak vrijeme provedeno na radu PRINCIP RADNE RAVNOPRAVNOSTI:

jednaka zarada za isti rad ili rad iste vrijednosti (rad za koji se zahtijeva isti stepen

strune spreme, odnosno kvalifikacije nivoa obrazovanja, ili strune kvalifikacije,odgovornost, vjetine, uslovi rada i rezultati rada)

BRUTO zarada: zarada koju je zaposleni ostvario za obavljeni rad i vrijeme provedenona radu, naknada zarade i druga primanja utvrena kolektivnim ugovorom i ugovorom oradu

Zarada za obavljeni rad i vrijeme provedeno na radu sastoji se od:osnovne zarade,dijela zarade za radni uinak i uveane zarade, u skladu sa kolektivnim ugovorom i

ugovorom o radu Ugovorena zarada: utvrdjuje se ugovorom o radu i ne moe biti nia od minimalnezarade

Minimalna zaradane moe biti nia od 30% prosjene zarade u Crnoj Gori u prethodnom polugoditu

prema zvaninom podatku koji utvruje organ uprave nadlean za poslove statistikeIZNOS:utvruje Vlada Crne Gore na predlog Socijalnog savjeta Crne Gore, napolugodinjem nivou

Uveanje zarade rad dui od punog radnog vremena (prekovremeni rad i deurstvo) 40% noni rad40% za rad nou (izmeu 22 sata i 6 sati narednog dana); rad u dane dravnih i vjerskih praznika 150%

minuli rad : do 10 godina - 0,5%, od 10-20 godina -0,75%, preko 20 godina - 1,00 %, dr. sluajevi

utvreni k. ugovorom i ugovorom o radu.26.Naknada zarade i druga primanja zaposlenih

Zaposleni ima pravo na naknadu zarade u visini utvrdjenoj kolektivnim ugovorom i

ugovorom o radu za vrijeme:

dravni i vjerski praznici; koricenje godinjeg odmora; placeno odsustvo; odazivanje na poziv dravnih organa; strucno usavravanje i osposobljavanje po zahtjevu poslodavca ucece u radu organa

poslodavca, sindikata, dravnih i dr. organa; privremena nesposobnost za rad; odbijanje radnih obaveza zbog nepostojanj zatite na radu i dr.Mogu ostvariti pravo:

- Pomo zaposlenima


22/30

22

- Isplate po osnovu zajma- Sredstva za rekreaciju i prevenciju

27.Pravo zatite na radu (pojam, mjere zatite, prava, obaveze i odgovornosti)

Pojam:pravo na adekvatne i obavezne uslove rada koji se obezbjeuju primjenompravnih, pravo-tehnikih propisa i njihovog izvravanja kroz: tehnike, zdrastvene i drugemjere.

DF: zatita prava radnika - zatita na radu- Opta i posebna zatita na radu

VRSTE MJERA ZATITE NA RADU:- Prethodne (ugrauju se u zgrade, prostorije, maine)- Opte(primjenjuju se u svim djelatnostima i njima se neposredno obezbjeuje sigurnost

radnika na radu)

- Posebne (odreuju se za posebne vrste tehnolokog procesa; za odreenu djelatnost,

orue za rad, ako se zbog specifinosti i opasnosti ne mogu obezbijediti optim mjerama,a naroito za radove: pod vodom, pod zemljom, na otvorenom prostoru, eksploatacijemineralnih sirovina, pri tehnolokim procesima i sl.)

Ovlaenja i odgovornosti poslodavca u pogledu zatite na radu:- Organizovanje poslova zatite na radu (smanjivanje rizika u procesu rada od mehanikih

povreivanja, opasnih materija i sl.;da prilagoava rad radniku; da zamijeni opasnekomponente na radu bezopasnim ili manje opasnim; i td.);

- Osposobljavanje radnika za bezbjedan rad;- Obezbjeivanje prve pomoi i spasavanje radnika;- Voenje evidencija u vezi zatite na radu (o radnicima: osposobljenim za rad na

bezbjedan nain, rasporeenim na radnim mjestima sa posebnim uslovima rada,izvrenim pregledima i ispitivanjima radne sredine, o povredama na radu iprofesionalnim boljenjima, invalidima rada),

- Obaveze prema inspekciji rada

Obaveze i prava zaposlenih u pogledu zatite na radu: Upoznavanje sa propisima i mjerama zatite na radu; Rad sa punom panjom, radi bezbjednosti svog ivota i zdravlja, kao i ivota i zdravlja

ostalih radnika; Pridravanje utvrenih mjera zatite na radu, pravilno rukovanje oruima za rad i

opasnim materijama;

Korienje sredstava i opreme line zatite i njihovo odravanje u ispravnom stanju; Obavjetavanje odgovornog lica o kvarovima ili drugim nedostacima koji bi mogli

ugroziti bezbjednost na radu;

Obavezni prethodni i periodini ljekarski pregledi za radnike koji rade na posebnimuslovima rada

Pravo:da odbije rasporeivanje na radno mjesto na kome nijesu obezbijeena propisanasredstva zatite na radu, zbog ega postoji opasnost po ivot i zdravlje.


23/30

23

28.Radna mjesta sa posebnim uslovima rada Odreuju se da bi se, u smislu zatite na radu mogli odrediti uslovi koje mora da

ispunjava radnik koji se rasporeuje na ova radna mjesta:

- Radna mjesta na kojima postoji poveani rizik od povreivanja, nastankaprofesionalnih bolesti i oteenja (rad pod zemljom, pod vodom, na visokoj i niskojtemperaturi, pod uticajem hemijskih, fiziolokih i biolokih tetnosti);

- U specifinim fiziolokim procesima u kojima ne postoji mogunost primjenepojedinih propisanih mjera zatite na radu;

- Specifini zahtjevi radnog mjesta koji, u cilju bezbjednog rada uslovljavajuposebne zdrastvene, fizike i psihofizike sposobnosti radnika za rad.


24/30

24

29.Posebna zatita ena na raduAfirmativna akcija:

Zbog

- Fizikih osobina ene- Trudnoa, odnosno funkcija materinstva 12h)Obuhvata:

prilagoavanje uslova rada fizikim osobinama ene; pomirenje profesionalnih i porodinih obaveza; zatitu ene u pogledu otkazivanja ugovora o radu.

Zatita ena s obzirom na fizike osobine: Radna mjesta sa posebnim uslovima rada noni rad (u industriji i graevinarstvu)

Zatita s obzirom na funkciju materinstva:U postupku zasnivanja radnog odnosa

Zabrana dostavljanja podataka o porodinom, odnosno branom statusu iplaniranju porodice i drugih dokaza koji nijesu vani za obavljanje posla; Izuzetak: poslovi na kojima postoji rizik za zdravlje ene i djeteta

U toku trajanja radnog odnosa

Pravo na porodiljsko / roditeljsko odsustvo Zabrana nonog i prekovremenog rada Zabrana rasporeivanja u drugo mjesto rada Zabrana otkazivanja ugovora o radu

Zatita ene u pogledu prestanka radnog odnosa Nema tetnih posljedica u sluaju prijavljivanja, odnosno svjedoenja zbog

uznemiravanja i seksualnog uznemiravanja na radu i u vezi sa radom

Zabrana otkazivanja ugovora o radu zbog trudnoe ili ako ena koristi porodiljskoodsustvo.Zatita u toku trudnoe

Pravo na dodatnu zatitu u toku trudnoe Porodiljsko odsustvo: 45-28 dana prije poroaja U sluaju mrtvoroenog djeteta: 45 dana Naknada zarade: u toku odravanja trudnoe i porodiljskog odsustva Novana naknada po osnovu roenja djeteta

RODITELJSKO ODSUSTVO

365 dana od dana roenja djeteta. Ako jedan roditelj prekine korienje r.odsustva-drugi ima pravo da nastavi

korienje Povratak na isto ili odgovarajue radno mjesto Zabrana prestanka radnog odnosa

MAJKA:

Prekid-ne prije 45 dana od poroaja za majku djeteta Produavanje ugovora o radu na odreeno vrijeme do isteka porodiljskog odsustva


25/30

25

30.Posebna zatita omladine na radu ZATITA OMLADINE- Kod zasnivanja radnog odnosa;

- Kod rasporeivanja zaposlenih (naroito teki, opasni i za zdravlje tetni poslovi);- Kod radnog vremena (zabrana nonog i prekovremenog rada)- Kod godinjeg odmora (najmanje 24 radna dana)

31.Mobing (Pojam, def)...

Je specifian oblik ponaanja na radnom mjestu kojim jedna ili vie osoba sistematskipsihikizlostavlja i poniava drugu osobu, ugroava njen ugled, ljudsko dostojanstvo iintegritet, sa ciljem eliminacije sa radnog mjesta

Ispoljava se u vidu psihikog zlostavljanja i poniavanja neke osobe na radnom mjestu,

od strane jedne ili vie osoba Vri se u kontinuitetu i u duem vremenskom periodu Dovodi do povrede dostojanstva zaposlenog i stvaranja neprijateljskog radnog okruenja Ima za cilj prestanak radnog odnosa (na inicijativu ili krivicom zaposlenog)

Manifestovanje mobinga

Neprijateljska i neetika komunikacija (komuniciranje povienim tonom i vikom,ogovaranje, ismijavanje, irenje traeva, kleveta i uvreda...)

Ignorisanje (uskraivanje prava na sopstveno miljenje, skrivanje vanih informacija...) Davanje poniavajuih poslova i poslova koji su tetni po zdravlje zaposlenog Neargumetovana kritika rada (optuivanje za propuste koji se nijesu dogodili ili koji su

namjeteni) Neosnovana pojaana kontrola izvravanja radnih obaveza Uskraivanje indivindualnih prava iz r.o. Verbalni seksualni nasrtaji i uvrede Fizike prijetnje

Mobing i sline pojave: Diskriminacija Seksualno uznemiravanje Bullying

UZROCI mobinga:

Lini konflikti na radu Neodgovarajua organizacija rada Netransparentnost u radu Ukazivanja na propuste u radu Procesi priblizvanja sistemu trinog privreivanja

SUBJEKTI MOBINGA:

Mober(i), rtva, Grupa za podrku


26/30

26

VRSTE MOBINGA

VERTIKALNI mobing

Subordinacija izmeu mobera i rtve

1.Bossing: moberposlodavac (ili predstavnici menamenta) rtva: zaposleni koji uoavaju probleme i reaguju na njih Grupa za podrku: zaposleni

- strateki mobing2. Obrnuti mobing moberi - zaposleni rtva - poslodavac

HORIZONTALNI mobing: Odsustvo subordinacije izmeu mobera i rtve Mober(i) -jedan ili vie zaposlenih

rtve: ambiciozni, kreativni i sposobni radnici Uzrok: profesionalna konkurencija koja je praena zaviu i ljubomorom od stranemobera

POSLEDICE mobinga:

Po zaposlenog: Uticaj na zdravlje(produeni stres ubrzan rad srca, povien krvni pritisak, glavobolja,

depresija, smanjen ili povean apetit, fizika napetost i sl; bolesti srca i krvotoka;poremeaji metabolizma; maligne bolesti; seksualne disfunkcije i ginekolokaoboljenja...)

Uticaj na psihiko stanje: osjeaj frustriranosti, nesposobnost koncentracije,bespomonost, gubitak samopotovanja...

Uticaj na materijalni poloaj i porodine odnose Uticaj na drutveni poloaj

Po poslodavca:

Poremeeni meuljudski odnosi;burn-out sindrompad produktivnosti rada Po drutvo: pad sistema vrijednosti Po nacionalnu ekonomiju: dodatna izdvajanja iz fondova, poveanje stope

nezaposlenosti, rast broja korisnika prava po osnovu invalidnosti

ZATITA od mobinga:Meunarodni propisi: ILO: uvredljivo ponaanje koje se manifestuje kao osvetoljubivi, surovi,

zlonamjerni ili poniavajui pokuaji da se sabotira jedan ili grupa zaposlenih Rezolucija Evropskog parlamenta No 2001/2339 Okvirni kolektivni ugovor EU, o zlostavljanju i nasilju na radu (2006. god.)

Uporedno zakonodavstvo:

Zatita u okviru odredbi krivinog i graanskog prava Zatita u okviru posebnih propisa: vedska, Belgija, Francuska i Holandija


27/30

27

Mehanizmi zatite: Normiranje obaveza za poslodavace:- sprovoenje analizerizika od mobinga na radu

- donoenje plana prevencije mobinga- sprovoenje internog disciplinskog postupka protiv mobera;- odreivanje povjerenika za zatitu od mobinga Postupak medijacije duvai u pitaljke Zatita od strane upravne inspekcije Zatita pred sudom - teret dokazivanja na poslodavcu

PREVENCIJA mobinga:

Normativno regulisanje u okviru posebnih zakona Normativno regulisanje u okviru kolektivnih ugovora (tripartizam) Programi za borbu protiv mobinga

Kodeksi ponaanja kod poslodavca Saradnja poslodavaca i predstavnika zaposlenih (informisanje, konsultovanje) Edukovanje menadmenta po pitanju mobinga Odreivanje kvalifikovanog lica ili tijela za prevenciju mobinga kod poslodavca Edukovanje sindikalnog lanstva Razvijanje mree podrke Uvoenje SOS telefona za prijavljivanje nezakonitosti u radu i korupcije...

32.Aneks ugovora o radu

Aneks (dopuna/izmjena) ugovora o radu mora biti zakljuen u pismenom obliku i potpisan

od strane zaposlenog i poslodavca. Da bi aneks ugovora o radu bio zakljuen, poslodavacmora zaposlenom da dostavi ponudu za zakljuenje aneksa. Tek ukoliko zaposleni prihvatiovu ponudu, moe se zakljuiti aneks ugovora o radu.Ako zaposleni odbije da zakljui aneks ugovora o radu, poslodavac ima pravo da mu daotkaz. To znai da zaposleni mora da prihvati aneks da bi zadrao radno mesto. Meutim,zakon je zaposlenom ostavio pravo da, iako je prihvatio aneks ugovora o radu, pred

nadlenim sudom ospori zakonitost tog aneksa.

Dopuna ili izmjena ugovora se vri: radi rasporeivanja na drugi odgovarajui posao, zbog potreba procesa i organizacije

rada;

radi rasporeivanja na drugo mjesto kod istog poslodavca, ako je djelatnost poslodavcatakve prirode da se rad obavlja u mjestima van sjedita poslodavca, odnosno njegovogorganizacionog dijela;

koji se odnosi na utvrivanje zarade u drugim sluajevima utvrdjenim kolektivnim ugovorom, odnosno ugovorom o radu


28/30

28

33.Prava nezaposlenih lica Informisanje; Besplatno korienje usluga; Individualni plan zapoljavanja; Uestvovanje u programima i mjerama APZ; Novana pomo (za obrazovanje, osposobljvanje i PR tee zapoljivih lica); Jednokratna novana pomo, ako zasnuje r.o. van mjesta prebivalita; Mogunost stipendiranja

NEZAPOSLENOST: pojava da radno sposobni lanovi jednog drutva koji ele dase zaposle to ne uspijevaju, bez obzira na to da li su prije toga bili zaposleni ili prvi

put trae zaposlenje. STOPA NEZAPOSLENOSTI: odnos izmeu broja nezaposlenih i aktivnih

stanovnika u jednoj zemlji.

VRSTE NEZAPOSLENOSTI:- Tekua (privremena)

- Latentna (prikrivena)- Dobrovoljna- Stagnatna

Nezaposleno lice:DA: lice od 15 do 65 godina ivota koje je crnogorski dravljanin i

stranac sa linom radnom dozvolom, koje se nalazi na evidenciji Zavoda zazapoljavanje Crne Gore (u daljem tekstu: Zavod), sposobno ili djelimino sposobno zarad, koje nije zasnovalo radni odnos i koje aktivno trai zaposlenje.NE: redovan uenik, student,

zaposleni kojem miruju prava iz radnog odnosa, penzioner i poljoprivrednik upisan u

registar poljoprivrednika kod nadlenog organaNovana naknada za vrijeme nezaposlenosti (40% min. zarade - OKU) Uslovi:- sta osiguranja 12 mjeseci neprekidno ili sa prekidima u poslednjih 18 mjeseci;- da je r.o. prestao bez saglasnosti ili krivice;- Da je podnijet zahtjev u roku od 30 dana od prestanka r.o.

Obaveze nezaposlenog lica:

Aktivno traenje zaposlenja; Izvravanje obaveza utvrenih individualnim planom; Uestvovanje u mjerama aktivne politike zapoljavanja; Prihvatanje odgovarajueg zaposlenja; Lino javljanje Zavodu (1;3 mjeseca); Obavjetavanje Zavoda o promjenama koje utiu na ostavrivanje prava; dr. obaveze u skladu sa zakonom, aktima Zavoda i individualnim planom.


29/30

29

Zakon o zapoljavanju i ostvarivanju prava po osnovu nezaposlenostiPolje primjene: primjenjuje se na:

nezaposleno lice, zaposleno lice koje trai promjenu zaposlenja, poslodavca i druga lica koja trae informacije i savjete o uslovima i mogunostima

zapoljavanjaOsiguranje od nezaposlenosti:uee zaposlenog lica i poslodavca, kroz plaanje doprinosa, u obezbjeivanju sredstavaza ostvarivanje prava po osnovu nezaposlenosti.

34.Funkcije slube za zapoljavanje

Istraivanje odreenih pojava na tritu radne snage i drugim podrujima kojaneposredno ili posredno utiu na zapoljavanje i zaposlenost;

Posredovanje u zapoljavanju i radnom angaovanju Savjetovanje i informisanje poslodavaca i nezaposlenih lica o mogunostima

zapoljavanja; Organizovanja osposobljavanja i obrazovanja nezaposlenih lica; Organizovanje zapoljavanja i zapoljavanje lica sa invaliditetom; Profesionalno usmjeravanje, informisanje i savjetovanje strunih kadrova i razvoj

metoda za profesionalno usmjeravanje;

Izrada programa zapoljavanja pojedinih kategorija nezaposlenih lica (lica sainvaliditetom i lica koja due ekaju na zaposlenje)- Evidencija nezaposlenih lica i onih koji su proglaeni za tehnoloki viak

Agencija za zapoljavanjeMinistarstvo: Izdaje dozvole za rad; Propisuje uslove u pogledu prostora, kadra i opreme za rad; Vodi registrar izdatih dozvola

ZZZP CG:- Zakljuuje ugovor sa Agencijom;- vodi registar zakljuenih ugovora

Poslovi Agencije: Informisanje: Posredovanje u zaposljavanju; Profesionalna orjentacija i savjetovanje; Obrazovanje i osposobljavanje odraslih; Profesionalna rehabilitacija tee zapoljivih lica;


30/30

Javni radovi; dr. mjere aktivne pol. zapoljavanja

Znaenje pojedinih pojmova

1) poslodavac je domae ili strano, odnosno dio stranog pravnog lica ili fiziko lice, koje sazaposlenim zakljuuje ugovor o radu;

2) zaposleni je fiziko lice koje radi kod poslodavca i ima prava i obaveze iz radnog odnosa naosnovu ugovora o radu;

3) kolektivni ugovor podrazumijeva: opti, granski kolektivni ugovor i kolektivni ugovor kodposlodavca;

4) radnim mjestom se smatra skup poslova predvidjenih aktom o sistematizaciji;5) radno iskustvopodrazumijeva vrijeme provedeno u radnom odnosu u odreenom stepenu strune

spreme, odnosno nivou obrazovanja i zanimanja;

6) akt o sistematizaciji je akt kojim se utvrdjuju radna mjesta, opis poslova radnog mjesta, vjetine iradno iskustvo,vrsta i stepen strune spreme, odnosno nivoa obrazovanja i zanimanja.

Poseban ugovor

Ugovor o djelu

lan 165

(1) Poslodavac moe sa odredjenim licem da zakljui ugovor o djelu, radi obavljanjaposlova koji su van djelatnosti poslodavca, a koji imaju za predmet samostalnu

izradu i opravku odredjene stvari, samostalno izvrenje odredjenog fizikog iliintelektualnog posla.

Za razliku od Radnog prava iji je predmet prije svega radni odnos

ML

Skripta-radno Pravo (3)

Documents

Transcript of Skripta-radno Pravo (3)