Seyahatname 10

8/4/2019 Seyahatname 10

1/100

SEYAHATNAlUEst H 63binde giinii bu kal'ai Fir-darn harab yebat[ 1] idiib azmi kenan Nil idiibcanibi ~arka on bir saatde buhayrei Feyle kenannda mesk olunduAndan kalkuh vine arka yedi saat gidiib Nil kenannda Kal'ai Me-ev mukacldema rarif olunrnusdur Ciimle askeri bisyar mali ganavim-leri He sahili Nile meks idiib karnil on bir saatlik ver asker sahiliNiH ve hamunu Fevli leb berleb etm isdi Bu tahrr kal'ada ii~ giin teokaild ferman olunub herkes mali ganaimleri ile vataru asliledne mo.teveecih oldular Badehu hakir dahi Hii sevin Kana varub Hamdi Hudaboyle gazayi ekber size nasib olub sal irn iri ve ganimin memlekezinizevasIl olub hasretinize kavursasrruz Ve hamd okorler kim cenabierifiniz sebebile boyle gazada bulunub iki ay edavi hizmet etdikSimden geru bize izin ver in iz kim Foncistan melikine varubnameleri ve emanet hedayalan vastl idelim did igirnizde havl rtesekkiir idiib buyurdular kim Vallahiil azim biz SIZln hiisniitiilfetinizden musahabet zarafetinizden haz idiib size taassuk et-dik Lakin size bir nasihat idevim Kabul evlen Zira sizler kav-mi Rumsuz Ve garibtidd ivarsiz Halen bizim m.iisafirimizsiz Miis-liimanltk oldur kim herkese iyilik ideriz Nasihatim oidur kimsimdi bu iite~perest Mugan vilayetlerin harab yebab idiib hisabmAllah biliir Mali garravirn ve bukadar behayim ve bihad ve bikrvasesiri evayim aldik Bakrvvet iis sevf olan Mugan ve aresperesran hane-berdus olub Foncistan ve Berberistan tariklerine crkub kutauttarikoldular Ve sair etrafrrnrzda olan dusmenlerimiz dahi ayag iizredirBiz size bu mahaide icazet vermeziz Insaallahu taala vilavetirnize va-rub anda sizinle iki ay safa idiib badehu Foncisrarun mevsim gemileriile sizi goriderelim Ciimle 'atlarrrnz ve develeriniz bizde kalsrn deyubu gune vafir nasihat etdi Amma bu pend (e) asIa rr z a vermeyi.ibmugber hatrr olur eklin gosteriib tekrar reca evledigirnizde sabr idiibInsaallah iiniz asan olur derken bir sadeli beli zilli eli hrstli basiclgah bir zagl adem geliib seraperde altmda pertab iderek HiiseyinKamn orriirrde secde idiib Ya su ltanrm Berberistan meliki geliyordevince Gelsiin didiler Hemen otak kapusun acub an vle otakdan iceribukadar serbiirehne kavmi Berberi He geliib Karun van mda melikoturub opiisiib gori.i~diikdensonra an lara dahi edayi hizmet etdikSimdcngerti vilaverirnize gidelim Zira belki diismen bize musallat oIaBizi hatirdan crkarrnrvub hini m.ahalde imdadrrmza vetisesiz de vureca idiib izin taleb etdi Hiiseyin Kan Alerre's deyiib hakire hitabetdiler kim i~in Allah asan etdi Iste Foncistan meliki viiz bin askerlevilfivetirie gider Anlar ile Berberistana gidiib hakiri Berberistan me-

[1] Yildrz niishasi (yebab)


2/100

EVL1YA (:ELEBIlikine gosrer iib Bunlara izaz ikr am iderek Fonc melikine gorideresizGayet memnun oluruz didikde Berber meliki Alerre'si.i velayn deyiibverinden kalkub elin opmek murad idindi Men evledim Meger bun-larm de'bi kadimleri pek nruhabbet idiib tazim idecekleri m iisafir inelin oprnek sart imi Hamdi Lemyezel r efikr azim buldum devu sadgiz iikri.i Huda et dirn Hemen Berber Zemin meliki hakire hitab idiibal essabah vakti taravda azmi tarik ideriz deyu Hiiseyin Kan ile veda-lasub gitdi Hakir h avmeme varub bir saat istirahat idi.ib ani gor diimKan gelivor Derhal kan ve can basrma sicravub istikbale


3/100

SEYAHATNAMESi 865.tabir olunmaz Hedaya bu diyarlarda bezdir Andan aziz bir sev vok-dur 01 dahi Saidi Aliden ve Misrrdan gelir Bu divarrn kavmi zaif venahif olduklanndan ziraat idici kavrn dejiill erdtr Yohsa Nil keriarta-rrnda bembe ve keten ve bersemi sim ve simsim ful ve erz ve adesekseler alrun nebir[ 1] Arnrna bir alay behayim makulesi kuru kadidve anld ve abld kavmdirler Andan alcssabah bu kal'a kavimruekarmolan ipure [2] bes viiz askerile bize ravin etdiler Zira 01 gice iki zengiateperest keferemiz firar etdi Biri filban idi Andan vine Nil ken armcacanibi cenuba on saat

Emcla'hr Kal'ai At'ku ( )~;I)Bir cezirei vasi icirrde tobdan mebni sekli murabba bir kal'ai

vasidir Canibi sarka karibdir Tas irer bir cezirededir Icind e ademiazdrr Ceziresi serapa abnus orman lar-drr Bunun dahi ha.kinli hedava-sjle Berbere ha kirnin e buluub vine cenuba 9 saat

Menzili kal'ai Betni (,jl_.) [3]Berber Zemin hiikmiinde bu dahi bir cezirede carkuse tula bina

bir kal'ai ra'riadir imam Malik hazretleri aletni seyyahatlerinde bu di-yara geliib halki islam He miiserref idiib maliki mezheb olduklanndansonra imam Malik! kufi hat vardrr Ve bu kal'iye imam Malik haz-retlerinin gelmesinin ash oldur k im Kutbiilaktab ee')h izzeddin h az-retler ihavatda idi Anlar He miiserref olub gamyabl cihan veganeizeman feridi devran oidu Hala eyh izzeddin hazretleri kal'a icindemedfundur Bu azizin havfinden ciimle ehB kal'a tasr-ada sakinlerdirDerunu kal'ada asIa bir ademi zad vokdur Zivar et in e varanlar kal'akapusmdan icer idahil olunca pay hiireh ne varrrIar Kal'ada degil bukal'a bina ohrndujiu cezirede bir kimesne tebevviil tegayyuz[ 4] etmegekadir degillerdir Tekazavr haceti gelirse de ii~ giin ve bes gii riotur sa dakabrz durur Ta ki Nil ken arrna varrnavrnca def'i hacet idemez Bu hakiamberpakde koyundan ve at ve deveden gayd hayvan besliyemezlerZira necasetleri necaseti galiz adir Ta bu merreb e ulu sultandir kilnbu cezirede bir kimesne fiili ~eni idemez Ve harami: ve zalitn giremezVe kimse teselsiil idemez Mesb uru afak kutbu alehtlak mutasarrifindenulu sultandtr Ve halk! mii'min ve miivahhidin Berber] kavmidir Has-

[1] Yildiz niishasi (biter)[2] ~ (Epsuvei)[3] :t (Benni)[4 ] ;; (tegavvut)

Evliya


4/100

866

tal art ve masumlarr def'i hacet erdiikde micverlere ider Badehu taNile doker-ler Bu derdi elim idaima ceker ler Bunu zivaret idiib vineccnuba N il ~itince sekiz saat gidiih

Der medri [1] kal'ai intida [2]Nilin canibi garhisinde sckl imurabha Camii dahi ciimle tobdur

Hak imi Giirce zengidir Bunun dahi hakimi ve ehli kal'asi Berberistanhakimine h cdavalar ile geliib bulusdular Andan on saat Nil kenarmcaiddeti hfirda gidiib

Der srf'atr kal'a{i) ireti[3]Kal'asi ve carnii tobdur Bin askeri ve elli bin zagl reavasi var

imaristan yerdir Hak irni Fcrcun Berbcri:dir Bunun dahi carsuv bazar iyokdur Andan besirici saatde

Kal'c..i CebriyyeBir tas kava bir kal'ai ru'rradrr Icirrde i i e : ; yuz mikdarr karmsdan

evleri ve bir tobdan mebni rrrinaresiz camii var Bes viiz Beraberekavmi sakinlerdir Amma bu kal'a haricinde sahrarrigin olan kavmineKahaili Cebriyye derler Ciimlesi mezhebi Cebrrdir Maliki degillerdirAmma vine taat ibadarlari yerinde bes vakti asia kazay[ 4] kornazlar vebes vakti bir ezan He krlar lar Ve ezanlart birer k atdrr Amma bizim)(....IJ~-r ve iki c..)


5/100

SEYAHATN~"ESt 867hicin ve filsiivar ve cidabaz kavm yokdur 5eyhlerinin ismi Sevh Asabibni melik Kakaridrr Amma kal'a hakimi Hiisevin Forrci Berber!melikine geliib hedava getirdi Andan yedi saat

Fash Kal'a(i) HandekCanibi garbda camii ile ciirn le tobdan bir altun tob misal bir

kal'ai sagiredir Bu kal'a haricinde mutahassm olrnagivciiri bir kat dahika'rr zemine errnis hendegi oldujiundan kal'ai Hendek derler Bazrver ler i rrhtrm dolma binadir Kal'a icinde iki viiz mikdan kamisdanBerberi evleri varclrr Cebri kavmini kal'iye komazlar Anlarrn saclariiki vanmdadrr Almlanndan enselerine dek trras iderler Ve sahran isinkavmdir Bu kal'a hakimi Hiiseyin viiz tulum boza Berberi h akirrrinepiskej getiriib kavmi Berberi Idi Edha etdiler Andan on iki saat

Kal'ai KuliNilin kurbinde tob bina ve camili ve U


6/100

868 EVLtyA cm.smEbvatr rnazruunu iizre bu divan gurbetde iltiyam idiib tevazu

iderdim Ertesi alessabah ciimle asakiri Berber! pak l ibaslarrn giviibalat! silahlar ilc iktidarlarma gore kendiilerin tczvin idtib meliki Bcrbe-ristan dahi asakiri sahib nanlarm vemin ve yesara cenacin [1] var tertibidiib bihisab [2] malt hlth esbsii var ve hicinsiivar askerin dahi taliaidi.ib dahi ileri bihisab kara nehre[3] benzer siir ii ve siir fii ) pivade eliharbah ve beli krrbah kavmlerin herbiri gfmagun lehcei mahsuslartHe tegan ni iderek azrni rah iderlerdi Ve melik dahi kcndii tevabileriHe yiiz altrms boy bevlcri ve kal'a kanlar i kusi! gebergelcrin calar akavazei tablu diihk ve kusii mtkrcfe sadasi evce peyvestc olurdu Buhal iizre Nil kenannca canibi cenuba yedi saat gidiib

Evsafr biladl Sudan :'jehri azim ve tahh kadimkal'ai Donkolai Berberistan

Bikavli Tevarihi Kibtrvan ihtida ~ehri iruar eden Donko! ibniHusam Nuh alevh isselamdrr Nuh nebi bin sene omrii az izi icr e Tu-fandansonra bir cayi selamet bulmajia kestiigiizar idcrck bu divarl ar-da nice sene tevattun etdi Badehu oglu Harna bir krz veriib 01 krz-dan bir cigerku~e tevelhi d idiib Iisaru arabca ismine Donkol didilerMiir uru evvam ile bu Harnrn evladr ve taal.luk att cok olub bir gunHazreti Nuh ned ve nebi cernii kavm kabilesile bu Harm zivar et et-mcge geliib mihman oldu Hikmeti Huda N uh [4] istirahat idiib ca-nib al ud iken Nuh nebin in avret yeri acilur Bu oglu Ham gelUbbabasi Nuh nebinin avret yeri a~lldlgm gor iiricck kahkaha He giile-rek [5] senlik [6] volka [7] gidiib gayri biraderler kij Sam ve Yafesdiranlara dahi goster ir Anlar dahi ermende olub hicablarmdan ga"volub bir ihram He pederlerin setridcrlcrken N uh nebi habdan bidarolunea vine 01 Harm napuhte hande iderek avreti vanrna gider Haz-reti Nuh anrn tebessii miirtden siial ider Sam ve Yafes kesfi avret 0 1 - -dugun nakiderler Hemen Nuh nebi il5hi sen padisahdan dilerim kibu SaiDI muammer idub ruvi zeminde cemii padisahlarr bunun ziir ..r ivvet inden idiib inkrrariiddcvran nesilleri miirrkarrz olrmvub dii cihan-

[I] YIIdlz nilshasrfcenaheyn)[21" (bilthisab)[3]) (bahre)[4] (Nuh ) yak[51 (Nuh)[6] (;;enlink)[7] (oynlyarak]


7/100

SEYAHATNAMESt 369da serfiraz olalar deyu duasr m iistecab olub cernii mtiluk sclarinlerana rniintehidir Ve cemii Arab ve Acern ve ce rrriirniirscl ve gayrimiirsel peygamberan Sarna miintehidir Ve bu oglunl Harm hiisam(t)dahi bu sidderi harh diyadarda m uarnrner idiib Cezirei Misrrd a ev-lad ve ensabrn cok evle Ve havvanarlar m dahi bihisab evl e Lakin senpadisahr pervrdigardan dilerimki ben im avret ver irn rneksuf olub set-reylemeyiib giildiigiy~iln kendinin ve evladrru n avret ver leri ve vii-curlarr uryan olub biiryan gezeler Ve da im a birbirlerinin rnah ivvet in egiileler Ve ilahi di.inyada kendi.isi ve e vlarlarr in krr aziidd evr an vii zler ikara olub ahiretde viiz akhgl ver deyu Hama az im yavi duvalar idiibbie mr+Ila hi taalf bu Ham avreti varun da vc oglu Donkol yamndaoturub babasirun avret veri acrldijim nakl id iib gii lii stirkcn der aniiciirriin de viizii kar a oldu v-' ii~ii dahi hicablanndan daiHara col lereve desti hamuna dii sriiler Ciimle kara Arablarrn nesli Hama miin-tehidir Hazreti Nuh dahi gayri evladlar ile Misrra geldiler Mezku rHam bu Hartt istiiva taraflannda kalub nice yiiz bin evladlarr olubEbiilesved oldu Badehu Harm Esvcd m er hu m olub devlet evladi Don-kolaya nakl idiib zern aru hiikfrmerirrde bu kal'ai Donkolai bina erd i-givciin bu kal'ava Donkola ve vilfivet] Esvedan dirler Tahfifi kelamolmagivciin Esvedarun hemzei evvelin hazf idiib Sudan dirler Zernarnkadimde ovle bit ~chri muazzam irniskim hal a asan binalanndan bi-had bikrvas esasr imaretler zahirdir. Bu [1] dahi Ebrehe lain harabetm isdir Hala imar olan kda ve burivarlarr evvelki irnaretirrin bir rna-hallesinden ciiz'i_i kalmisdrr Amma k al'asi Nil ken arrru n canibi arki-sinde kari kadim ktrrmzr tuladan mebni ekli murabbadan tu lan ihen-deksiz bir kaI'ai atikdir Ve 3 bab [2] Biri Nile nazrrdrr Kal'a i,t_;indeciimle altrviiz clli pismemis tugladan ker pic bina Berberi evleridirYedi carnj ive dokuz mescidi ve altr mekteb vat Ve bunlardan gavriimaret yokdur Ve bir valcm kay a iizere vaki olrnusdur Ve melik sa-ray [3] dahi kal'a icinde robda ndrr Ve bizim konaglmlz dahi rob-tandir Bu sehr icre bundan rn arn ur evler yokdur Amm a buIrisarm haricinde canibi ~arkda ii~ bin mikdan Berabere haneleri var ..dir Kimi ham topdarrdrr Kirni kamisdan ve kirni calasdan yani bag

. kiilbeleri gibi calrdan evl Sr drr [4] Bir rnikd arr tula bina cam ilerrndeibtida Foncistan padisahr n amrn a andan A l i Osmana dua ideler kim.h adirnirl harernevrrii s ~crifeyndir Gayet rnusalli malikiyyiilmezheb kavrn i

[t ] Yildiz niishasi (Bunu)[2J {var}P} (saraYI)[4] (evlerdir)


8/100

870 EVLtYA CELEBtvardrr Asia gizbii gavbet ve suizan mesavi bilmezler Gaver milstakrvmadernler oldugtvciin ehri hama [1] Mrsrrda ciimle tiiccar ve ehli su-kun huddamlan kavrni Beraberedir Berabere reavasma derler Berber iaskerisine derler Ciimle taifei askeri altrrus bin olur Amma Berabe ..resi ii~ kerre yiiz bin adem olur Ve bu var usda binden miitecaviz eel ..lab e yani Sudan ve istiivan ve Foncistan baairgarrlari sakin olurlar VeBeraberesi ticaret ve ziraat ile mukayyed olub ~air ve diirre yani dartekiib hiciib grdalarr arpa ve dan ekrnegi ve loihml tabri eeme1 eti vesiidiidiir Ve bozasi gayet memduhdur Ve ke d'i eti vemek rn iib ahclrrCesedi kudda vani leziz kedi deviib vakti zaruretde verler Ve Nil zii..lali rius iderler Bir kabilesi dahi sahralarda ziiraka [2] ve pit ve ger ..gerdan ve cevran savdii ikar idiib trrnaklarr cataldrr deyu tenaviiliderler

Der vasfi hayvant ziiraka yani zerkepa [3]Hatta hanemiz sahibinin huddamlarr b ir ziirafe pece savd idiib

kebab etdiler Amma olkadar semiz idikim tabir olunmaz Hakire tek ..lif etdiler Tenaviil itdik In saa llah he laldir Kitabda mahallin gorme dikEkalde ve cesedde at kadardrr Postu stihr derisi gibi ve deve gerda ..nrndan diraz boynu var Bal keci bast gibi Amma dahi biiviikdiir El ..rna gozlii ve deve kulakli Boynuzlart gerdeninden bir siyah hat zah ..rindan ta diimmiine varrnca ~ekilmidir Kuvr-ugu Slglr kuyrugu gibi ..dir On ayaklart gayet alidir Ku; avaklarr gavet alcakdir Ve gerdenidir az ile m iriare kaddi dirahtlere vetigiib filizlerin ver ler Ve zemindegfmagfm givahati ranaviil id iib l2irin havvandrr Amma at ve slihnVC srdir lahrrrin den lezizdir Amma puta pa urmada hakka ki zorunapavdrr [4] Ahuyi Bagdad gibi segirdir Berberi kavmi hile ile ikariderler Bu divarrn Iahmi kfisfendin misk gibi ravihasi vardrr Zira ab,ca nb ahgm m letafetinden kuralarrnda gfrn agiirt nebatat givah atlarvar dir kim asia bir diyar alefine miisabeheti yokdur Ve h avasrruriletafeti yi.iziinden mahbub ve mahbubesi olkadar rrriikah h al meraligazal igozlii esmeriil1evn ve ahmeriilvech giilfahi [5] ref tar giiftan la ..tif ve zadf mabublart olur kim tabir olunrnazdrr Hakka ki nesli Nuhnebi ederler Amma Iibaslarr yokdur Birer ihram ve birer peste rn al

I J ] Y I J d l Z niishasi (hama) kelimesi yok[2] (ziirafe)[3] (zorlepa)[4] (payd ar )[5] (gulfern)


9/100

SEYAHATNAMESI 871hiir iinm iigler Kevsularm ormiisler Siddeti hardan gfiva nan eahimegirmisler Ve yiiziiniin diiriib vanrmslar kadid ademlerdir Aroma ga-yet cerive eci ve bahadrr lar ve gayetiilgaye cernma ve tarnrria kavrn-dir Ve hisser ve denayetlerinden [1] sebii ruz cihan gezeler Miift taambuiuriar ise verler Boyle papiirelrne kavmdir Hak.im ler irefik rmrz olanMehmed ibni Hiisevin melikdir Hala Fone padisahrna tabidir Arunfermanile bizimle ate~perest sefer in de idi Amma vilaverleri gayer ern-nii emandir Bir adem divarlarrnda kutauttarik 018a 01 an katliderlerBu diyarda dahi altun ve guru~ yokdur Carsuv bazar ve han ve ham-mam ve imar et sebil ve medrese ve bag ve bahce yokdur Maymuncokdur Ve meyve yokdur Postanlarrnda kavunu ve karpuzu cok durVe minare dahi yokdur Bozahaneleri ve kahve var drr Ve Cum'a gii n-leri nice ccnasi haserat cern olub tasra varusda bir mevdaru azimvarrlrr Anda hazar olub her kes m etarn beyiii ~ira ider Ve cabeca h ur-rna aga~lart vardir Bu seh irden hilad; N ube canibi imale seksenkonak ver gerii kaldr Ve bu seh ir iklimi evveldir Ve bu ehrin gar-bmda

~ehri Zegavedahi iklimi evvelde sehrt azim irnis] Aruma gorrnedim Bu ehriDonkolda ii~ giin melik ile sohbeti has idi.ih hak irn Hafir rneliki KorHfisevin Kanrn mali ganayimden alub Foncistan padisahrna gonder~diigii hedayalan Berberistan meliki hazrr etdi Ve kendi malindendahi bin re.'s cemel ve vetrn is fit ve bin slglr ve alri bin koyun vebesviiz ateperest ve Mogan esirleri ve gayri ganayimden dahi gfma-gun elyalan hanr etrnege rrrubaser et etrnejie basladi Hakir 01 rna ha l-de asla gortinrneviib ~ehrin canibi erbaasrrida olan zi),aretlere gitdikEvvela kurafede Eeyh ibni ibni isa Kubbesi iizerine bazr leyleiCum'ada nur yagan Andan alim Eueyh ihni Ebubekr Andan aUntEbiilkasrm hazletleri dahi bir kubbede asudedir Andan vine Kur afe-de Eeyh Belil Andan E~eyh Gulfimu llah Himmetleri hazrr ola Bun-lari ziyaret Idiib hanemize geldiikte Berbedstan meliki hanemize ge-IUb miiserref idiib on iki deve He fiIi siyah dii bela viikii" envar za-hire we on heccan iizre yirmi siyah cerde gilman ve alti aded nisvanve on tavusi hicin ve bir sun em'dan ve bir hokkai kiibra iere sevlanguya la'ii Becleh saridrr Huddamlarrrmaa dahi iit; hicindeve vardi veozur diledi Ve bir kal'a Karim bir asked He ta Fancistana varrncabizim hifz(ii) hirsetimiz iciin tayin evleviib saravma gidecek mahalde

(1) Yildiz uiishasi (denaederinden)


10/100

872 EVL1YA (:ELEllihuzuruna bir tob sof ve ikiviicudi[ 1] destar ve bir leyn[2] k alemkfirve ik irnikreme (i) h alkar verdijiiruizde derunu dilden hazidi.ib safasmdanraks etdi Zira anlar bu gfm e Rum metain gormcmi~lardir Bunl arr ka-bul idiib saravma gicliib dersaat bes aded bin amz karnil nasiikufte vesir in giifre krzlar ve iki hicin viikii filclisi ve iki hicin yiikii kakuleikebir gonderdi Ve Fone pad isa hrnrn hedayasma ve kendii canibindengideeek hedayalara seh ir kadrsi Hamdullah ibni Celab hazretlerin onbin adem He Fonea gitrn ege memur cvledi Alessabah melik He veda-lasu b azrn i rah ev1eyiib eanibi cenuba Nil kenannca sekiz saat gid iib

Nil icinde bir cczire icre garba karib tula ile mebni bir kaI'aikebirdir Banisin siial etdim Asla bilmediler Bunun dahi Donkolagibi i.i~ kapusu vardrr Amma Donkola gibl kava iizre degildir Tiirabiizre mebni ~ekli murabba bir kal'ai azimdir Foricistan hiiktniindedirKal'a icinrle hane Berberi vardrr Tasra varusu ve carni leri ve boza-haneleri var-drr Gayri imaret yokdur Hakirni ii~ bin askere yedi binBerabere r eavasma malikdir Cogu bizimle Firdaniye seferinde idilerBu kal'a eeziresinde cok timsah olur Her bar koyun ve slgtr ve devekapar Suva gark idiib yavrularma ncfeka ider Asvan t irnsahrridanmel'un timsahr var drr Herbirinin kaddi .krrk ar ve elltser zira geliirAndan vine Nil kenarrnca say agael orrnant icre sekiz saat gidiib

Vadiyiil AfaritBir sahrayi b ipavanrn canibi garb. nihayetinde meks olunubTarifi ekali ifrite caduy Minelacayib ve minelgara-yib ternasadrr

Evve lfi bu ekali garibe bu piiste i alinin ta zirvesinde bir vasimeydamn eanibi erbaasrnda gunagun sengi hadJardan saridalvalararaste olrnus bir mevdanrn garbisi nihayetinde yedi amudu miintehaysomaki bercem idiib birbirine muttasrl dik misler Bu yedi siitununzirvei illisinde bir haceri vekpare vaz{ u ) nasb evlernisler Yedi amudusetridiib amudlara bar olub amudlar arurila berkarar olur Bu hrrmencirmi vaz olunan sengi hara iizre tucdan bir karicrk div timsali etrn-misler kim adem gorfince zehresi cak olur Basi eflake sercekrnis

[11 Yildiz niisha sr [cudi][2)>> (balini)


11/100

I

\SEYAHATNAMEst 873

Kevsuler in fitile fiti le per isan etrnis Gozler afitabl ate~taba karst rues-al gibi ~ule ver ir Ve kucajimda vine tucdan bir oiHun dizi iistiirieoturdub guva deragus idiib sag memesile slid verir sek lirrde bir rna-huf ve mehib ucube t imsal dir Ve memeleri k usiiBagdad kadar var-drr Sag elini kaldurub Nifin canibi cenubdan tarafa geldiigi [1] ko-lun uzadub bir par majiile gosterir cklinde durur Ve iki avaklari 01mil minarelerin iisrtinden apih amudlann terne lirrde ol an sengi hfi..ralara kadem ba~ml durur Arnrn a ovle rnusavk a l ve miicefla tue sur et-dir kim guva zehbi halisdir Ve ayai.h oriundc bir havzu azim var kimsengi haradan ovulrnus Ir';_ . . . . . . ! " havzu kebirdir kinde bir ki~i ina ..verlik etse mii mki ndir Aruma bu rernasada taacciib idecek oldur kimbu amudlar iizre karardade olan d ivii miiermesin iki gozlerinden karihya iki dizleri irzer-irre eereyan idLib andan aagl incikleri rnesabesiyerinden niizul idiib iki bas parrn ak trr n ak lar r iizre bu kadar bin vil-dan beru cer evan ide ide gfiva mizab gibi ver evlemis Andan bu krr-mrzr karrhkj Z] ya havzu azime dahil oldujiu demde 01 d ern didei nemabl rakik bevaz ma isafi olur Ve da irna bu havz leb ber leb dururMai [3] Temmuzde bu mai nem yemi Kulziirn gibi saruya m avilolub ceruii sahibi maraz olanlar bun dan bir kerre n us idti b virrniamel idiib cernii ahlatr fasidei tahtani siir iib nu~ idenin r erigi ru vinehumret verir Ve vine mahr Ternrnuzdan sonra kelevvel 01 abl hayatakar kur [4] Amma bizimle giden idelnler iddeti hirda ii~i.ib ovle nusetdiler havzu bos etdiler Hakir dahi sifa niyyetine birfincan riusetdim Hakka ki mai ziit.lldir Ekseriya Nilin cenub tarafrndan yahudHabes divarrrun Zeyla sehci benderinden Portakal kiiffarlart hedayavirerek bu abl nabdan kalav ve kur surrlu cerre makulesi nice binkum kumalan doldurub Hindistana ve Frengistana goriir iir ler kimciizarn zah metirie ve frenk zahmetine mubrela olanlara ic ir iib diirriibeyza donerlermis Gaver nafidir Amrna iru'am n azar ile gor iilse buamudu aIHer bir sahrada in sa olunrnuslar Bu siitunlardan bala birkuh u bihernta yok kiln iistad benna 01 kfih lar dan bir san'at He fev ..vare misal bu cadu timsalinin derununa gir iib didelerinden dembe ..clem dem cereyan idiib havzda mai zi.ilal 01 AsIa aklrrn ihata etmediVe bu meyillerde Eflarun ve Bukrat Sokrat Batlimos hukemalannve gayri etrbbalarrn gayri ve Siir van i Yunani ve Timani vilavetirrihatlarrm satrr satrr vazrlrms ibretniima harlarr ve stltt kimya dahi

[1] Yildiz niishasi [rnahalle][2] (kanh)[3] (Mahl)[4] (olur)


12/100

874 EVLIYA CELEBtvazrlrrus kazrlrms durur Amma cenub tarafmda olan slitunu zenburli.izre krblernize trazrr Ebu Ali Sinanm ketebesile amud iizre kiln hatHe bu Ayet tahrir olurimusdur

l i~ -) . ;. .. . . :il l. \. .. , ~>~.kitabet olunrnu s Dahi alrmda sene terkrvm etrnisler Vacibiissevr terna-~agah yerdir Hakir[ 1 1 rrur ukarn trlsrrnarurn ile bu mahalle geldigimizalamerin tahrir eyledim Andan alessabah vine sedd irahl kilslerineturralar urtlub Nil kenarxnca cenuba on bir saat gidlib sidderi har~dan kebab olub

Tavsifi Hiaarr KeniseNiHn garbrnda bir seddi ve'cuc var bir kal'ai iisttivardrr Sahili

Nilde kal'ai ibrimden sonra memduhu ali [2] kal'a budur BanisiAzrak cadudur Gerci ta~ kal'a deiHldir Serapa kart kadim tula ilemebnidir Amma gayet metin ve miistahkemdir Kapusu var Birigarba bir canibe biri Nile acrlrr Sekli murabba bir kal'ai rrrusarrna'dir Ve i~inde iki viiz mikdart tula bina biiyiitlar vacdir Ve bir camiivar Arnrn a kal'a haricinde bin m ikdarr tob ve cim vc calasdan evlerive yedi camii ve zaviyesi var Ve kirk aded bozasr [3] var Ve kapu-larrrun tahta kanatlarr iizre tirnsah der-ilerimrhhdrr Ve ciimle halkresmeriillevn mahbub Berber i kavmidir Ve bu kal'iy e kenisetesmiye olunrnasmrn ash oldur kim bu kal'anm canibi garbmdakam il ii~ saat baid verde bir ferah feza ve hos hava verde CamiiHazreti Siileyman ale).hisseldm kenise srfat bina olunub mih-rabi canibi vrldiz ri.izgarma ve Kudusii Serife dogru in sa olurrdugrvciinKenise derler Bu kal'a dahi 01 ismile miisemmadir

Der slfal) Camii kadimBu cami cenbinde bir buharyei leziz var dir kim miirde cism iizre

ilka evleseler belki havat bulurdu Hazreti Siilevman ins {ii) cin vuhuh)utuyur ile tahtt Siileyman ile tayyi mekan idiib berheva tayran iderkenbu buhayrei gorub veziri Asaf Ber hrvava ve ban musahib ecinne vediv ve perilerden Bu bukayriye ne derler deyu siial ider Anlar dahiYa Siileyman Buna ,)L..,))jl .lI_j .~~~) derler Yani Cennet kapusundan ge..Iir buhayre demekdir derler Ve :ibu havasm rarif ve tavsif iderler

[I] Yildrz nushasi (dahi)[2] (litem)[3])} "(bozahanesi)


13/100

SEYAHATNAMESi 875Derhal Eminullah r iizgara ernrldiib cemii mahlUku Huda bile rriizulidiib bu vadide meks idiib canibi erbaaasrn kest (i.i) giizar iderek bu.hayrenin abl nabmdan nu!} idi.ib taze can bulur Tit ciimle div veperilere ernridiib Bu menzilde benim iciin bir kaht ali ve bir camiisiibhani bina idin deyiib bu caroii bina iderler kim meddahlar m id-hatinde aciz ve tahririnde kalernler lilldir Badelhicre bu divar hal kiislam ile m iiserref olub Kudiisden Mekkeye vel v olundukda imalcanibine dahi bir rrrihr abr azirn ihdas cvlcrrrislcr H'ulasai ke larn devr-den velvotu nrnus boyle bir camii ziba yokdur Guya canibi erbaasrnrnder (ii) divar lari ve amuclu gunagunlarr yedi kudret He irrsa olun mus-dur islambolda Avasofva kubbesinden iki kat a l i alt. aded kubbeiserrrigundur Ve orrasrrida ciirn le kubbeleri [1] havale bir kubbei m i-nasr var imi Hazreti Risalet tevelliid itdikleri gice inevn gicesi TakrKesra ve KIZII Elrna ve kubbei ali miinhedim olmusdur Zira bir ze-maru Kaffah nebidi bu cami put hane idi Ve nice bin-duvelden gerukalrms binayi kadirndir Ve canibi erbaasrnda nice bin suhuf nazilolrnus nebilerin savmaalar mda gayri [2] hatlart He alarnet lerivar Vebu camiin enderun birununda ciirnle bin vediviiz aded somakii ah ..mergun var kim herbiri asmana sercekmis hemvar ve musavk alve miicella amudu ra'rialardrr Hakka ki la'li Bedahsan gibi kirrnrzrcevahirlerdir Birinin bir yerinde rahnedar veri yokdur Bu amudlaramanend ne Kudiisde ve ne Samda ve ne Misrrda nazirleri yokdurAroma Iskenderivvede ve islambolda ve Atinada ve Ayasulukda veAvdmcikda cokdur Zira bu Aydrncrk sehri dahi Siilevrnan nebi Be l-kis iciin bina idiib hala harabistanrnda nice viiz amudu seramedlerpaymali rimal olub yatarlar Ve bu Cami tulen ve arzen karnil beservii: germe adrmdir Bu hisab iizre Mekkenin Mine bazarrnda olanCam iiilhavf ve Cebeli Arafatda olan Camii ibrahim ve Arafat veMine bazarr bevnehiimasmda Cebeli Ferah dibinde Camii Miizdelifeyani Mes'arufharam ve Mrsrrda Camii Amr ibniil As ve Samda CamiiUmmevve ve Kastantaniyyede Avsofva bu zikrolunan cevamii kebirinciimlesinden bu Sudan vilavetinde olan Camii Hazreti Si.iIeyman bii..vtikdiir Zira kuvveti mucize He ve hidmeti ins ve peri ile bina olun ..musdur Ve ilmi hendese ve ilmi mimariden haberdar olan berh ur-dar olmus bir adem bu camii azirni gorse hakka ki SUleyman nebiiistadl kamil olub rnucizesin izhar evlernisdir Bu hakir edimi arzdakirk sekiz sene cihanbin olub on yedi pabisahlrk verde mamur a b a ~dan olan memaliki mahr uselercle boyle bir carnii nebiyyiillah gorrne-

[1 J YIldlz niishasi (kubbelere)[2] (iberi)


14/100

876 EvLlYA CELEBidim Ve enderun birununda rnebsut olan ruhanu zenbur i ile guyaHind sadefk ar isi dosenmisdir Ve alettahkik fersinde incu ve sadef veakik ve yemeni ve laei verd ve vesim ve pir uze makulesi zikrvmetha cer lcr doenmidir Bir tasma vazived iden tasdan kavi ta olur Vecamiin canibi erbaasmda olan divarrn yiizleri ta vedi kubbei azimindevvarelerine varmca ser apa glInagun naksi bukalemun ebri ve mev ..vac surr'u Huda zikrvruet taslar kaphdlr Herbiri k aplr olan tahtarnisai taslarrn kadleri tulen ve arzan onar zirfidrr Ostadl kamil hak ..kaki ami! bu taslarr oyle b icm isk im gu va Hatayi ldglddlr Kat ol uri-dukdansonra iki tasr yanyana vaz idiib ebrilerinden gunaglll1 eskallerve elvan iikufe ve kitabeler niimayan oluriur Ve bu sengi m evvac-lar oIkadar rniice lladrr kim guya ayinei iskenderdir Bu ulu cami iereibadet iden musallinin r uku siicudlarr ve kivarn kuudlari saf saf safimiicella hacerlerde n iirn avan drr Ve rni hr abrn tarafeyninde Zebur Aver ..leri vardrr Ketebcsi

U'"'\.;";'" j \ ;'3 ) 0' . \ l : : ~ J . U . . . ; > Ivazar A.b. hayat hatlardtr kim merrner ler iizre tahrir olurimusdur Vebu camiin alti kubbesinin icleri ciirnle mutalla elvan elvan sircataslar ire miiriakkasdrr Amma minberi ii~ kademe He urue olunurkiirsi misal bir minberdir Ve minberi ve minaresi yokdur Ezaru damiizre okurlar Ve bu camiin tasr asi etrafmda olan taslarrn herbiri krr-kar ve ell iser zid.l melkidir [1] ilmi cerri eskal He bu sengi sakilleribid bid iizre komak makduru beni Adem degildir Hakka ki karldivdir Amma bu Cami eger bir abadan -diyarda olavdi ~ift olurduLakin cernaari yok bir carrri idi.irrii yetimdir Arnrn a buhayresi iciiriytlda bir kerre giiz evvamlarrnda cezirei Misrrda nice kerre yi.iz bincan insan ve gayri hayvan cern olub bu cami kinde ve nernan mdave buhayrenin etrafmda nice kerre yiiz bin hayme ve hargah bu k a-dar m ah luk u Huda meks idiib krrk gice baz arr germagerm olur kimtabir olunmaz Ve bu buhayrei azim dairen madar on bir merhaleyerdir iki tarafmda bu kadar m ah luk niizul idiib Hazreti Siileymanic:;digi sudur deyu teberriiken ve teyemmiinen nu~ idiib hastalari veernr azt muhtelifeye m iibte lalarr iciib biemr ilitlah iffa bulub krrkrncrgun bazarm infidadi giirrii oldukda .1.:..~.11 b iha vela had fil ve devehimarlara bu buhayrei mai canbahsm abl ho~gi.ivarlndan yiiklediibrulum tulu~ ve eerre cerre cemii Kafiristan ve Arabistan divarfarrnagotiirdiiklerinde bu on yedi merhale yer ihata iden buhayrede bir katra

[ 1 1 Yildiz niishast (mekkidir)


15/100

SEYAHATNAMESt 8 7 7su kalrmvub biemrilillah senei atiyye gelince leb ber leb olur A zirnternasadir Ve az im camiiinnurdur Icinde huddamlan ve ulemalankrrk aded sarr pir in c teneke He biniyya olunrnus k ap ularrn papayubilme mesgul olurlar Ciiml e h alkr malikiilmezheblerdir Amma kavrniadem degildir Bunu tern asa idiib ve ibadet idiib vine rlgar ile kal'a(i)Keniseve geliib andan alessabah Nilin garb! ken arrnca

Ziyareti e!jeyh Diilibam ubur idub on sekiz saatde sidd eti har cckerek ikiverde :ibnusve sindyan agacla:n ormanlarmda araru id iib emsi cihan tab zeva!erriizul etdikde

Mecihi hasini AbkurNilin sarkmda sek li murabba bir tob kal'acikdir i~inde iki vu zhanei calas ve bir cam ii balas vardrr Hakirni Foncistan tarafmdan

Giirce narn bir hurnamdrr Ve kat' anrn iki kap usu var Dukkarrlarr, ve hammam vekalesi ve bai.h yokdur Ve halkrrun viirejiirrde y a i : byokdur Kavmi vine Beraberdir Esmeri.illevn ve ahmeriilvech ademler~dir Andan kalkub 4 saat canihi illlale

Beledi ArklKal'asi yok evleri cok Cami (i) var Aruma gav ct dar cnmid ir

Halki dahi dart yerler Anda Ziyareti Eeyh KuramullahitrrikiLbi veana karib Ee:yh hacl Macid ve anrn cenbinde Eeyh han ,:\fahmudkurbinde E~e:)'h hac! 'Nelcui: Bunlar birer tobdan kubbei sag ir-elcricinde asudelerdir Birer fatiha ile er vahr eriflerin sad id iib vine Nilkeriarrnca yedi viran kal'a ubur idiib ~otde filsiz ve rnavrnuri ve ger-gerdan zurafesiz vol lar He on bir saatde

Evaafr r ebatr DeffareNilin sarkmda tula bina sekli bademi bir kal'ai cedid m islihadid-

dir Sene tarihinde Mrsrr pa disah larrn.dan Elmelik Avbejiiit-tur man ig [1] Foncistan rneliki reavasiridan tezalliim. idiib Aybeg dahidostluga binaan[2] Fone rnelj ki rrrurah assm olsun deyu bu kal'ai binaetdirir Dayiren madar cirmi iki bin adirndrr Ve icinde tobdan camiiii~yiiz aded Berberi be vtler i v a r d r r ~imale rizr r agae k . a p us r uzre

[1] Yildiz sushasi [Aybegiittilrkmani][2] (binaen)


16/100

878 EVLiYA CELEBitirnsahr bicenah postlarr rrrrh hclrr Kapu iizre tarihi sene zikrolunanimaretden bir sev yokdur Andan on aln saat gidiib

Ekali leal'ai Melik idrisNiHn arklnda bit musattah vasi sahra kenarmda sekli muhammestobdan mebni bir kal'ai sagiredir i~inde bir cami ve yedi viiz hanesi vesarka nazir bir kapusu Ciimle halki esmeriillevnli Berber. kavmidirMunmin [1] ve muvahhid malikiyyiilmezhebler ve mahbub ve mahbu-besi miirntaz seramedlerdir Ahalisi gayet beleh ve abid kimesnelerdirCemii zemanda anlardan isvan ve tugyan kizb ve hertak sekillt bitzelle anlardan sadrr olmannsdrr Mrsrra ve gayri ~ehir1ere varub hizmetiderIer Gavet mu'temed kavmdir Btl fclgadan [2] rihlet idiib dokuzsaatde

Kal'ai GlrriNilin arkisinde topdan ~ek1i miideyver bir kii~iik viran kal'acik-

drr h rni [3] bin adrmdir Ve bir eamii Gayri imart yokdur Andanalessabah altr saat Nik [4] kenarmca mahsuldar sahalar [5] icregiderek

~ehri azimi kala] HalfahiBu dahi NiHn arklnda topdan cvlerdir Bir camii var Gayri ima-

retden n isan yokdur Ciimle halk i Zengilika kavmi Muhayi bibekaiitiirIeb Berber [6] bunlar [7] gayri Muh kavrni derler Sedid veeebbar ve ayyar ve tarrar rne'ale gozlii adernlerdir Andan dahi hare-ket iderek on sekiz saatde

Evsufr mahmiyyei ehri azimi Ilgunu DonkolaZernam Kadimde bu seb ir Berberis, an meliki h iikrnii nd e irnis

Badehu sultaru Fone istila idiib hila rrrutasarmflarchr Aruma tahti[1] Yrldiz n iis ha sr (m u'm in )[2] (kaladan :[3 J (cirrni][4] 1> (Nil)[5] (sahralar)[6] (Bet berilerdir)[71 (bunlara)


17/100

SEYAHATNAMESi 879Berberistan olmagile ciim le birialarr Berberi karrdrr Gayet ~irin bir [1]sehirdir Kal'asm Fone [2] itdiikde eabeca miinhedim etmis HalaDonkolanm Berberistan kavmi Ah Ilgun deyu ah cekiib Ilgun Ce n-neti bizim olsa ahiret Cenncti istemezdik derler Ta bu mertebe buiddeti har diyarda Sami Cermetrnesam misal sehr iirernzat drr Zernarnkadimde olan irnaratrrun kubbeleri ve kaa ve esvak larr ve kasrr haver-naklarirun esaslarrna adem nazar etdiikde hayran olub engiist berdihenidiib dembeste kahr Ve bun dan [3] olan alavim at ve acavib at vegarayibatlar mejier Asvanda ola Ve bunun :'ib (u) havasi letafetindenbagr (4) ve bag~esinin Iimoriu turuncu ve hurmast ve gfm ag un feva-kihin abdarl bunda mevcuddur Ha lkr ger


18/100

880 EVLty A CELEutDer sitayii e-hri azimi Koteray [1]

Bu dahi Fonci hi.ikmiinde Nilin sark tarafmda bir sebr i azimirrris Ha.la a s a binalart ciharu dutrnus Evvel imaretden ancak yediviiz mikdan haneler ve bir carni ve yedi viiz hane ve i.i~ aded asihurma agac] var Gayri irnar eti harab drr Andan on bir saatde

~ehri IdeyFane hiikm iindedir Bu mahalde gemilere biniib ~arkdan garha

ubur idiib ~ehri rernasa evl ed ik A''sarr kadimde bu [2] dahi ehriaz irn imis Hala eseri imardan alavimat Seddadivandan kubbe (i)m iihrakr tumturak rcvaldar varkim gu va desti milhendimden [3]henuz ~Ikml~ ibret n iimalar ve mureaddid hocr eli saravla arasteehri m iizevvcn irn is Hala irnar ol an bii vurrlar r [4] iki bin mikdarmiifid muhtasar Berber! haneleridir Eu kavrnin kinde malik imezhebhak ile cebr i mezheb nahak Berabere ademleri muhtelitdir Fanemeliki irnar ermis bir alay ki.istah kavmdir Bunlarrn eyhleri eyhSaidi Cebridir KIrk bin k ad ar cebri ve cebbar ikavme malikdir Ammacurnlesi gayet attr ve fettan kavmdir Sehr iNiiin garbmda yedi m ih-rablr ve bir kac calas diikkan ve gayri imaret ve han yokdur Vebunda bag ve bag~e ve burma ve tersim [5] olmaz Halkm m mek u-latlarr dan ve timsah ve kedi ve tilki ve misk kedisi ve Mik [6 Jbabgl verl er Tirnsah eti tenavi.il etdiklerinden ecaat sahibi olubgah ice Bcrberistan ile cenk idiib mansur olurlar Budndan [7] dahihareket idiib Nil kenarm ca sek iz saatde

Kal'ai Cilletiilmik (8]Sark canibinde basebden kal'ai ve bir cami ve alt. yiiz karnisdan

ve tobdan b iivutlar drr Ani uhur idi.ih bes saatdeKal'ai Noci

Haddi Foncdur Kal'as! ci..imle azim santa agaclanndandlT h;i[1 ] Y r l d r z niishasi (Koseray)[2] " " (bu) yokl3] ,. " [miihend isden][4 } " " (bi.iyutlan)[5 ] " (bersim)[6] " " (Nil)[7 ] " ,. (bundan)(8) " " (Hilletiilrnelik]


19/100

SEYAHA TNAMESt 881rrhtrm dolma cimfi toprakdrr Bir kapusu ve bir camii ve iki vuz

, kiilbei ahzanh bi.iyutlan var Bundan alessabah on saatdeEvsafi ,ehri azim ve karl lcadirn kal'ai ArbaciNil 0) in canibi sark rncla bir vasi fezada ve nehatat alefzarh dar

(Ii) diyarda bina olunrnus bir irin ehirdir Kalasr (d)i rahti rn iirrte ha-lardandrr Birhirlerine vine hasebler He bend idiib icin camur ve dansaprvle ve ~im He rrh trm idiib dolma divarh tuladan metI:n kal'aidir[1] Zira bu diyarda binalar icinde iki bin ii


20/100

882 EVLtYA CELEBtbu civ ademler nedir [1] An lar dahl MISIr vezirinden karmdasrmzsulta [2] Fonca giderler didi Ya bunlar boyle akdir Yiizlerinin derisinyiizenlerden ikayete mi geldi [3] Burrlarr boyle bevaz civ ideninhakkrridan geliib burrlarrn hakkr hak olsun dedi deyu tercemanhakire bu kelimati ebIehiyyeti naklidince hakir alemi hayretde kalubHavfa ve dirig Basrma tiirabi rik kim on sekiz pad isah'hk ve krrall ikyerleri kest giizar iderek bu diyara diisurcliiri Ve boyle kelimatlaristima etdim Amma vine kendii talehimle oldu deyu hamd idiibkelimata agaz etdim Tercemana etdim Biz Mekke ve Medine au'lrarnmevlana miilukiilarabr velacem Kostantanivve Kavser isultan Mehem-rned Hamn kullarmdaniz Ve arnn hiikmiindeki tiirabda sakiniz Biem-r illahi taala 01 diyarlarda adetullah bunun iistiine caridir 01divar la-rrn kavmi bizim gibi beyaz ola Ve bu sizin Foncistan ve Ber(her)istanve Sudan ye Begangistan velhastl bu cezirei Mtsr icinde olan halkHazreti Nuh ogiu Ham evladlar mdandir Ciimle sizin gibi viirlerigozleri ve sozleribile boyle karadir Allahii Rabblilalemin sizi boylesiyah bizi boyle beyaz halk etdi Yohsa bizim viiziirniiz derisin kimseyiiziimedi Oyle olsa ve yiiziimiizden kan cereyan ederdi Yohsa bizikayete gelmedik Yiiziimiiz diicihanda ak iden Hakdrr Hakdan hakkrkim alrvirrnege kadirdir deyu valzane boyle kelimatlar idiib tercemanbir bir Kan cercisi nacinse bir bir takrir idince ~ ' : / 1 ~ ' : / 1 deyu havretdekaluh taacciib iderek yantmda olan bir alay rag] ve dagi ademJe.rine hitab idiib Siz bunlarm gibi hismemis [4] civ ademler gordurnizmii deyu su al etdi Hele anda Mrsira ve Gazziye(dek) [5] seyyahat ermisBerber iademi var idi Hemen 01 fethi kelarn idiib .!l.l . . ! J I ~h\; ya KanCercis Ben Misir kavmin boyle pismemis ~iy kavm gordtim Zira01 diyarda boyle siddeti harh ems oImaz Aruriciin clv kahrlar deyincehakirin akh basmdan gitdi Slmdi bu divane kendi bizim ciirnlernizuryan idiib bizim giin ese kon Bir kac giinde pissin derse CIZbIZ ke-babr gihi piser i ilahi sana slglnlrlm deviib tenuziiler [6] ve Ya Hafivzesmalanna miidavemet etdim Hamdi Huda olgfme bed hareket itmedi.Amma birinden [7] kalkub hakire dogru gelince bu fakir dahi kiva-rna geliib tabit [8] kadem durdum Aroma gozleeim huddamlarrmdadrr

[1] Yrldrz niishasi (did i)[2] (sultam)[3] (geldiler)[4] bu kelime fazla[5]" (zagl)r 6] (neuziiler)[7} ~ (yerinden)[8] (sabit)


21/100

SEYAHATNAMESI 883Anlar dahi alatl silahlarmdadrr Derhal vamrna musahiblerile geliibGorelim ne gune tart titre esvab giyer deyu kuaglm ~ozdiirmege ibramilhah idiib gore lim viicudun dahi boyle yiiziin gibi ~iy midir Gorelirndidi Hemen bu vehharm hakirin dibelek akh perisan olub iki kollarrmmiiraftklanma dek acub gosterdim Yine amnla kanaat etmeyiib Elbetteku~agln ~oz esba [1] viicudun ~orelim deyu teklifi malavutaklar et-tiikce can bajrma srcravu (b] hiddete geliib hakir gazaballid olurdumAk.h kasrra bu hutur iderdikim Elbette bun lar bizi urvan id iib giines-de pi~irirler deyu havf iderdim Ve Bire meded hay deyu feryadiderdim (Der)hal bizimle Donkoleden Ha besl icibirti ademleri Ya KanCercis Bunlar Rum kavmidir Bunlar boyle kelimatlarr ve boyle evtaetvar teklifleri gorrnernialer ve iitmemi~lerdir Bunlara Siz kua~bnlz~oz Esbablarrmz alub sizi uryan idiib ciimle mal menaliniz garetidelim derler devu zan iderler ite bu [2] silah tevabileri bellerindeircer dorder bunduklan var Sirudi Arbaci sehrinde bir krlrc bazarrolur Sonra karrndasrn melik Kakana ne cevab verirsin didi.ikde varubverine durubj S'[tebessiim iderek biz(i) vanrna kaglrdl Hakir sehl istignaetdim Yiiz bin reca ile zanu bezanu meks idiib ban kelimatlar etdi.Ve Qzur dileviib miiddeti medidi ornr icre bu di varda shin gibi civadem gordiigiim yokdur Amnciin Gore lim deyu reca eyledik Yohsahaa .ve kelIa bizim size kasdrrniz ola deyu yerinden kalkub destimizpus etmek ister Amma basrmzda alnlz yani sanihnlz bozun gore limdidi Bildim ki bu ademde ciirurn alam eti vardir Deli ile hem eel is vehem enis olmak divanelikdendir deviib Biz im basrrmzda destarrmrzboyle diraz oldujiurrun ash biz miicahidi fisebilu'llaluz Sehid oldugu~muzda bununla sarub Jefniderler Alarneti Muhammedidir Verrzfu) vakarr ahmedidir Bunu ademin basmdan bozan rrzrn bozrna k-dir Hala basrmizda boyle alamerdir deyu destarrmrz boarruvub boylecevab verdim Hal [4] mesin vasdrgr ardmda altr emame beyaz ambercrkarub ihsan etdi Ve bir tobra odi.i maverdi ve iki tobr (a) akivkve yemeni ve mercan cevzr bevva kadar iri habbeleri verdi Ve iki siyahbakire kizlar ve sekiz esmeriilvech gulamlar verdi Hakir dahi anabart aeim def'Ivciin bir kil [5] verdim Gayet memnun oldu Ammahakir andan ziyade mesrur oldum Zira krllar [6] her giin viizer deve

[1] Yildiz niishasi (esbabi][2] (pur)[3] (oturu b)[4] (derhal)[5] (fil)[6] (filler)


22/100

884 EVLtYA CELEBtyiikii alef yerlerdi Ve sahrr yenlin [1] guya nrsfrn nu~ iderlerdi An ..dan u


23/100

SEYAHATNAMESl 885iki zarif zinde tiivana ve [1] alkanl havra [2] karsudan rriimavanolub yakin oldukca sura reha buldurub makarm muasserde zemzeme ... ler idiib ferah surlarrn calarak varurna geliib bade hiisselam [3] siivaroldugu dabbelerden niizul idiib birbirlerimiz He opiii.ib Iicarm dab ..besi ellerinde iken oturdular Hemen hakir Bire gularnlar Su a~lklarlnellerinden havvarilarm alub gezdirdin Anlar idindi [4] Havir Bu hay ..vanlar zirtrh kismmdan cant ve kant cikrrus havvan eti tenaviil idenademin vamna varmazlar Ve ovle ademler dahi geliimezler [5] devucevab etdi Ya deyu taacciib etdim Birinin bir mehib gergeral [6] (i) di

Der beyanl slfatl gergerdanYanlaemda Rurnda viizeralarrn dabbetiilarz misal divan at larr var kimgayetiilgaye Hihml ahml yerinde cesim ve semin atlar vardrr Guyaovle bit esbi kebirder Cildi slgln muvludur Lakin k ulajh dibindenve zahrrndan diimmiine dek bir siyah radde seramed muvlarr vardrrBa1 vine at bal gibidir Gozler ielma gibi tasrada Miidevver ve rnii ..kahhal gozler! vardrr Ve at gibi iki kulaklart var Amma kameti mev ..zun guu huslardrr Ve alnrnda bir karru vardrr Dibi gavet kalrndir Veucu sehl miidevverdir Kaddi bes karrsdrr Goaler irrin vanlarrnda prnaryerinden ta burnundan giriib cikan riizgar mahalli baskadrr [7] bu ..rundur Ve [8] Kulaklan vasidir Disler iat gi (bi) dir Amma iki diibirer vanmda birer karrs uzun Yerlerinden tasra cikrmsdir U clarr rrm-hu sinandan riisan verir Gerdeni gayet kasirdir Amma omuziyle ve diJ.-iyle beraber yek pare bir gerdeni kutehdir Yelesi ta verde siir iirriirBiikHim biiklam [9] fitile fitiIe olrnuslar Percem yerinde bir ~ahavar Percemi yokdur Ve ~ikemi husrevani: kiip kadardrr Ve ciissesinivite [10] at gibi Ve carpasr muyu azim parleri gibi [11] Amudvar krsave kahn ve catal trrnakh avaklardrr Ve kuvrugu dahi lie; at kuvrugugibi kahn biikliim biikliim mergule ve mergulesar rlrms rakrvk muylu

[1] Yrldiz niishasi (arifan)[2] (Huda)(3] ,. (badesselam}[4] ,. (itdi)[5] ,. (gelemezler)[6],. (gergerdan)[7] ,. (Burnu sommaki)[8] FazIa[9] Ylldlz niishasi (biikli.im bi.ikli.im)[10],. ,. (hussateym yine)[11],. (gibidir)


24/100

886 EVLIYA (:ELEBtI

dummi.i nazifdir Ve olkadar tiivfinfidrr kim vile [1] sahasile[2] urubboynunda kalrrmrs Zira boynuzu havava riazrr miinharifdir Taakkulidiib Iaei fiIi cikararmvub ahir fil yaih gozlerin ama idiib ekseriva se-bebi mevteleri oldiir [3] Ne kuvveti gerden ve [4] giiclii [5] var-drr k im bit fiIi eesimi gerdeni iizre sahasmda gezdirir Ve verlninjo]dahi merkebi boyle havvan idi

Tarifi dabbei kazlk boynuzLisam arabda bagali berr iderier Kanrdan ,asIa farkr yokdu tu s

kulaklan dibinde bogum bogum iki sivah inee bovnualari var Uclaeinisterden rrisan verir Ve trrrraklarr cataldrr Mezahibi erbaada verril-mesi helaldrr Ve gayet eiist capiikdiir Guya cevraridrr Ve iki serredebir vae'r haml idermis Garib temasadir Bu alklar burrlarr kendiileremiisahhar idiib Iicamlar iiziib [7] zahrlanna palanlar urub binerler-di Bu havvanlarr ternasa idiib bu canlar ile busanda [8] can soh-betleri idiib canrrniz taze can buldu Ve mahazar deve etirniz ve tavu-gumuz bulunub ~~ r~bl\~ deviib teklif etdik Anlar dahi HaYIr biz:bu canh krsmmdan yedi senedir kim farigiz deyu biiga etdiler Sebebiaslin siial idiib [9] Hindistan gemileri ile adem karrndas Hind (d}enCese (Habese) giderken Portakal kuffarlarr gemilerimiz alub iiciirniiziidahi esir evlediler Ve gemi ademler [10] anbarr icre bizi haps etdilerBir kar-rndasrrruz merhum olub na'sr [11] kebab idiib bize yedirdilerKamil bir avda 01 biraderimizi iki kii tenaviil etdik Bir avdansonrahikmeti Huda bu Bahri Okyunusda gezerken bir telatrurnu derva bidbir kenara atub kesitmiz [12] pare pare olub biz bir cebeli alive firaridiib bir :lb1 revanda gusl idiib ikier rik'at salan siik'iir' krlub zieuhkrsrm tenaviil etrnege tovbe etdik Sebebi oldur devu aiHadllar Veers; [13] giin bu hayvanlar bize geliib inaii irlfet etdiler Lisam hal ile

[1] Ylldlz niishasi (pile)[2])} (;;ahasile)[3}" (oldur)[4] (ne)[5] (payleri)[6] "(birinin)[7] ,,(urub)[8 ]) '" (bostanda)[9) Yrldiz niishasi (itdim itdiler)[10] Fazla[11] Ylld]z niishasi (na';nn)[12]" )} [kestirniz][13] (ertesi)


25/100

\SEYAHA TNAMESt 887

be(ge)ndiler Rala yedi vrldan beru bu hayvanlar ile serseri gezerir[ 1]Bir selamere crkmadik Kara Zengiler icinde k a[drk " (Meger)[4]:0 :0 (risvay)[5]" [iderlermis)[6] :> (camiinde){7] " (refiklige)[8]:> (~lkaram)[9] ,,(kal'asmda)[10] ' l) (Carul lah)[11]:0 :0 (ibil)[12]:0 (e vv eli.ir r efik siimrnettarjyk]


26/100

888 EVLtYA CELEBtKal'ai Bakis

On saatde Nilin canibi garbmda hasebden ka ladrr Ve evleri dahi ha-ebdir Bir camii muhtasan var Andan kaIkub menazil kat iderekvakti zuhurda ve ot [1] siddeti harda ve yedinci saatde

Kal'ai Hilletiir RikabiNifin 1larkinda k al'ast hasebdir Ve camii ve gayri imareti dahi

yokdur Andan dokuz saatde Nil kenarmdan baid gidiib

Hisara Hilletli) Ciindi SevrHakimine Ciindi Sevr derier Hflkrmi ismile miisemma bir kal'ai

haseb dir Ve eanibi gar'bdadrr Kal'ai [2] icinde bin aded hascbdcn vetobdan ve kamrsdan Berberi evieri vardrr Bir cami var Aruma hur-masr olrn az Zemini gayet suredir Bu kal'adan ileri Fone padisahrnami.ijdeciler ve bizim ademlerimiz kendi [3] Oniince eemii lredavalarr-rmz ve mektublar ve namelerimiz hazrr idiib alessabah azmi rahrSennar etdik Valii Murrsrr]'4] olan efendimiz Keth iida ibrahim Pasa-nrn Foncistan melikine verdigi bir sade velkeridiiz att bir guhlmlmlzvedegine verdim Ye bir ari strrnalr katife eger ve divan han [5] vepalan rismesile ve srrrnah miirrakkas Mardin abavisi ile bit gulamimmvedegine verdim Ve on aded serbet kaselerin bir kah ve tepsisi iere zevnetdim Ve ii~ deste kemik gezli ve miizehheb gezli ve kiicugen oklarmdestesin birer harir mikremive sarub huddamlarrma verdim Ve ii~ per-vane vavlarrn dahi birer harir mikreme1ere sarub birer huddamimaverdim Ve cemii huddamlanm pak Iibaslarr He tezvin idii (b) ilerive heceanlan kezalik miizeyyen evleviib her ademim atbasi beraberolub name ve mekatibleri atlas kise icincle bir m iinakkas bog\;e icreonumiizce bir ademimizde olub el iizre gotiirerek Nil kenannca altisaat gidiib ani gorcliik ileriden bir gubarr sivah evci sernava pevvesteolub gelmede iki saatden ant gordiik Nice bin atsiivar ve pi:1siivarve hicin ve himar sjivar ademler istikbale ~lkub geldiler Ci.imledengeru Fonc melikinin Kanfini bir bevaz fili mahmudive siivar olub

[1] Yrldiz niishast (01)[2] :> (kal' aSI)[3] :> (gitdi)[4] , . (Mrsir)[5] [rahti )


27/100

SEYAHATNAMEst 889anlar fil iizrehakir hussan iizre badess elam hal h atrr sorusub azmirah iderek bir saat dahi gidiib sah ill NUde vetm is seksen haymehargah niimayan olub mutallfi toplari ~a'aaslndan didebinalar hire'lenirdi Veairi, etdi Bizzat sultan size istikbale cikdr Anda cen abr-mza muritazrrlardrr devirice asia tertibimize hale! vermeviib vakrnvardrkda ciimle hedavalarr geri koyub Berberistan kadisr ile atb asrberaber otaglna varub anda ta namusiyye altmda n iiz.u] idiib a.dabiizre iki destimiz sinede varrrken hemen yerinden pertab idiib hakirekaru geliib hemen hakir tevazu rneskenet ile Esse lamii alevk iim yas'ultarn Sudan Ve alevkjirn selam va huddarm A l i Osman deyiibdestime vaprsub el ele olub obiiserek ve giiluscrek makanunda kaimolub hakiri dahi vanrnd a zanu bezanu etdirdi l :l JI J " sU I). ,,! me vdaru muhab-bete surnatr Muhammed geliib a.yi:ni Fone iizre taamlarrn tenaviilidiib ellerimiz ligen ibrik sabun He gusl idiib badehu bir cerde gulambir hokka ile sultarnn huzuruna bir iey' getirdi Sultan iciriden alubeller ine siir iib yiizi.ine ve goziine siir'd iigii an otagm i~i rayihai itrrCermet ile muattar olub cana safa verdi Isaret idiib gul Sm hokkaimuvaceheme getiriib hakir dahi ovle evledim Bir ...gubarr ebvaz Ammaolkadar miiessir ravihasi varkim misk amber ve anber (a) run vanm-da k.Hur degildir Hakir taacciib etdiikde der an tercernam Foncistam~aglrub Tabur rtrr derIer deyu cevab etdi Andan veziri Kanfin geli.ibmelik kula gina bir cevab didi Sultan dahi tercernana 01 dahi bizereddi cevab idiib gerird igin iz hedayalar tevabiiniz ile on iimiiz sirakesinler [1] didi (....~'JI deyu cevab etdik Hemen saat canibi erbaadankoslere turralar urdub vine alavlarrmrz tertib iizre Sultan Dnli suagidiib benim atrm yedek idiib biz Sultan He bir file bindik kim gfivadabbetiilarzdrr Kasrrnda yedi kii idik Filbandan maada yirmi ikigtlman dahi var idi Bu hal jizr e alav giiruhu enbuh misal asker~ekiliib ii~ saatde Sennare sehri karib oldukda tarikr ammln canibev-ninde kat enderkat adem dervasi Sultaru gorduklerrnde ta secde mer-tebesin iderlerdi Btl hal iizre Sennare niimayan olunca kal'adantoblar atrlub sadavi Allah Allah evce pevveste oldu Ve kaI'aya dahilolunca kfis ve mikrefe ve kudiim diibelekler calmub divam azim olubciimle avant Fone hazrr olub Sultan rahtrnda berkarar iken kanuntizre varub ibtida name ve mektublarl veriib berram yani divanefendisi arabi mekrublarrmre krraat idiib bizi hadden efzun tarif vetavsif etdiikde tahundan kalkub e1im eline alub taht iizre teklif etdiHakir haddim dejiildir didim Ve name ve mektublan bus idiib kov-nuna kodu Andan gayri hedavalari birer hirer hakir huzuruna koyub

[1] Ylldlz uiishasi (gelsinler)


28/100

89 0 EVLIYA CEI . .EBiok lar ve vavlardan ve kaselerden zivade haz idiib safasrndan her okabirer birer nazar idiib taacci.ib iderdi Buyurdular kim Boyle zikrvmet~eyi adem diism ene atar nu didi Hakir reddi cevab idiib Padisahlarmalit! dahi ahane gerekdir Hini gazada bas halas ider Bu cevabdan. .sehl hissetine haml etdim Badehu velkendiiz ati getirdim Andandahi cihan kadar haz etdi Andan pak ve nazif besarivle koca surmavidoru gebt isei [1] getirdim iki taraftndan huddamlar kcsan berkesancekrib bukadar zagi askeri gor iib bir veda sahili avaz etdikim goren-ler havran kaldi Canibi erbaasindan kagan arslan gibi nigeran etdiikdegorenlertn zehreleri cak oldu Aruma hakir Iisam halin anlrvub dilimdilim olub ahir isim hak oldu Bu atr Sultan bu kadd (ii) kamet Heve bukadar ziklymet besat ile gortince karnil ikisaat bakdr Ve kendiezanlan okundu Andan divandan crkdt Ve bize saravm m bir kose-sinde Nil kenarrnda limon turunelu bagl irem misal bir konak veriibciirnle huddarnlarrmrz He anda bin seksen ii~ Sa'baniil muazaammrnvirruinci gun Sennareye clahil olduk

Evafr viiayeti Sudan ve tahtl FoncistanKal'ai Sennare

Ertesi alessabah vine divan olub hakir melike Kor Hiiseyin Kanmgaza malinden gondercliigii hedavalarr ciimle teslim etdiler Badedde-van [2] melik ile iilfet idiib taam tenaviil etdik ibtida taamlarisiirmet iizre arpa ekmegi ile za'teri Halildir Andan nimeti celildirkim evvel koyun kebabr ve ceyran ve deve eti ve deve siidii He danverier Vesselam Gayri taamlari asla bilmezler Pirince [3] ve ades fulgelirse Misrrdarr ve Circeden gelir Amma Rarnazan girince pirincpilavr kabak kurkas ve karnebit piirdiler Yevmiyye bin tekne taarmmebzul idi Huzuruna bes gurre taam ve iki viiz Sudan tabak larr iletaam gelir Huddamlarrmrea elli ulbe taam tayin idiib dort vjiz danekmejii ve iki yiiz rubudarr atlarrrruz iciin beher vevm vastl idi An-dan kendileri bir lralfrku halvelkelam ~eyhi ab ~eklinde esmeriillevnve bir vecihiilmanzar kaddi vasati ve basmda bevaz destara kezalikbevaz asdar givub daima ibadete mesguldiir Amma divan giinleri agzlnve burnun baiHar Ve huzuruna gelen ,akiler karrn iizre yani yiiziikovu yatub dava ider Miiddea alevh dahi varrma geliib oldahi yuzu

[1] Yildrz niishasi (gebi~ei)[2] (badeddivan)[3] [pirinc)


29/100

SEYAHA TNAMESt 891iizre vatub melik vanrnda kadilarr dava dinler Amma gayet fazllulemavi malikidir Zira Berheristan Sudan divarlarr ciimle malikiyyiilmezhehdir Kaddar ismi Sefiuddin Sultanlarr Melik Kakan Vezir [1]Kafindir [2] Ve defterdari Dabir Kandir Katibi Berrani Ka bmdir-Sehir hakimi Sirdimdir Bebbavlarr Hacibdir Askeri tavifesi felam ..dir kim ciimle ii~ kerre yiiz bin kara zagi Urbana malikdir Lllufeler-iyokdur [3] Ve reaya ve beravasrnrn Irisabrn Cenabi Bari biliir Zirabu diinyada nekadar esbab giver adem var ise bu MISlr ceziresindebin giz okadar uryan ve biiryan ve dan mah luku Huda vardrr Emrazrmuhtelife nedir bilmeyiih muammer olurIar Ve ehrinde ii~ eyhiilis~laml vardir Safii ve Maliki ve Hanbeli muktedileridir Amma HaneHmiiftisi yokdur Ve nak ibulesraflarr vardrr Zira sadan kiramlancabeca vardrr Bunlar daima divam melikde hazu-lardrr Darat aza-metleri ve evketleri vokdur Ve esbabr ihtisamdan harir makulesigivrnezler Ciimle ayan beyaz gomlek ve beyaz destar ve pavleriridecimcime Vasatiilhal olanlarr pay biirehne ve serbi.irehne gezerler Birademe kad icab etse ciimle ayan eraf rnesvcr cti le ya kad ve yahudnefvi beled iderler Ve nisvan tavifesi divana gelse melikin kaasmamuttasil bir hocre vardrr Amn kamrs oriilmu kafesi ardmdan arzrhal ider Yohsa bu diyarda avret tasra namahrem huzurunda gezmekmemnuatdandir Ve yedi sekiz avlrk verden gelen akiler icii n bask amiisafirhaneleri vardrr Mekillat ve rne srub atlaran melik tarafmdanverirler Miisafiri:ne gayet ikram iderler Ve vilavetl er-i vasiatiil aktardrrAlti viiz krrk bes ehir ve bin bes yiiz kal'a ve kirk [4] tih ve vermiscibali kebir ve ii~Viiz sahra ve kirk buhayre (i) hulii ve eHi buhayre (i)maliha malikdir Ve divarrnda krrk elvan maadini haslara malikdirkim bir padisah malik olmarmsdir Ciimleden ziyade ~ol ve colista-nrnda altun tibri payimali rimaldir Aruma su'ban misal miiekkillerivardrr Semi helah ili ile ademi heldk ider Yine boyle iken vakti seherdeciirnle vrlan ve crvanlarr nimecal L5] iken altun tibrin cern idiibfirar iderler Ve giirnii madeni ve baku ve demir ve kursum ve neftve katran ve gubarr cam biHur ve alci tal ve siir h ve kelarrnerrirririnazifi ve kiikiirdiin dane dane latifi bir diyarda yokdur Bunun emsalinice maadinler ve rnutalsamath defavin kiinuzlar vardrr kim ciirnle

. :.'ravegandir Aroma bir alay u g U % ve ugursuz tayife icirrde olmak He[1] Yl)drz nushasi {veziri][2]" :t (Kanfindir][3]" " (yok)[4]" " (bin)[5] (bimecal)


30/100

892 EVLtYA CELEB!i a t i h racrn a kadir d e j i i ll e rd i r Ve behayim makulesi bikar bekar hovardakavmi vacdrr Ve bu tayifenin ahvalfiti ve ev'Za etvarlarrn tahrir etsektatvili kelam olur Zaderi gibi ahvalatlari cokdur ki tahrir olurimaz

Der beyanl haddi SudanSimal canibi krrk merhale baid Habes He miisa'dir Ve sark

canibi on merhale yer Dumbiyye sultanile miisadir Ve cenub tara-frna iki avlrk yol Krrrnarika meIiki He rnii a'drr kim NiH Mubare-kin re'si tu lu u bu Krrm anrka [1] diyartnda CebeliiIkamerden ~lkarVe garb rarafi ii~ avlrk rah Beganske meliki He miisadrr Yrldiz taraftaln merhale yer Berbcristan meliki He hem hudud Ve cemii reavalarrHe Berabere rea vast mahlUtdur Ve Nilin canibi ~arld rarafrndavrldrz riizgarl iizre Alevi meliki He hem hududdur Bu vasiii laktardiyarda olan acayibatdan temasagahlarr var kim diller He tabir vekilki cevahir nisar ile tahrir olunmaz Amrna mahallerinde alakade-r iittak a terkrvrn ideriz Ve boyle asude muazzam diyarda yahudive nasrani ve krbti ve rum ve ermeni ve firenk ve kizrlbas veHind ve Sind ve kavmi ervam yokdur Aruma bunyan kavmi var-drr Ate peresderdir Habesd (en) ticaret He geliib giderlcr Ve vilavetiFirdan ki arun fethinde hazrr olduk Anda Mugan kavmi vardrr kimbu Sudan hiikmiindedir Ve ciimlesi kadidi mahzdrr Bir tahmtsahm sahibi adem gorrnedim Capiik ve cemma' ve siddeti hara mii ..tehammil ademlerdir Kanaat idiib ciimle uryan ve biiryan gezerlerVe bu divarda asIa cuka ve kumas ve katife ve kemha ve hara vegayri harir makulesi yokdur Ve altun gurus yokdur Ve muhtac degil.lerdir Aba ve ecdadlanndan boyle gorrniislerdir Tiiccarlarm getirdik-led metal cleve koyun ve Slgtr ve camus ve dendam fiI ve sah ai ger-gerdan keler dll ve fil kalkanian ve ziibat ve kakulei kebir ve sadiciFond ve saka (n ) kuru berr! ve tuti ve abnu~ [2] ve pelasarrta ve sacagaclarl makulesi tahrir olunan mal menal He tiiccarlarrn metarn de-gi~ dok us iderler Asla bevi siralarrnda altun ve gurus \ yokdur Vetibrleri gayet cokclur Amma kal idiib altun sikkeli etmejii bilmedik-lcrinden sikkeleri yokdur Amma hutbe1eri '.;okdur Arabi lisan lineCurn'a gun hatibleri minberde va're iderken badetrarzrve ve taslive(;{_,1' ,)\.;; ~pl ~I .Jt .; ~r , . - y , ; _ IJ. ' . JL ' .)U,WI .)\..Il~1:"J .)bJ-"J ; . ': . \~ll - : - .. . . . . . . ) Badehu(.lI';J.il' J>I.;~IJI l.';:kL. '& 1 . . I : ' , J .r ~ . . . . . .\ ,:,,~t .. deyiib ...C)( ..J .JI Ayetin til ave tidi.ibmi.iezzinler kamet idiib iki~er rik'at salatr Cum'ai eda idiib camiden~lkarlar Zahn ahiri ve siinnerleri asla krlmazlar De'bi kadimieri

[J ] Yildiz niishasi (Krrmanka][2] )) (iibnus)


31/100

SEYAHA TNAMESt 8 93budur Ve bir avreti menk6halige aldikda ta melik huzur uridabilmuvacehe nikah olrnavmca olmaz Cemii bi'ladlarda me lik derrizin gider Meliklerine peygamber kadar itibar iderler Carnie ~ikaregiderken melikin yolunda durub secdive vakrn tazim iderler Boyleiken melikleri cam ive pivacle giderler Ve rra'Irnrn kendi elile alurOlkadar tevazu sahibi ademlerdir

Evsafr kaf'a] fahfr Sudan ehri Siinnare[l]Nilin canibi garbrnda vil avet! Sudan hakinde bir V3-sifezada kal'ai

azim ve ~ehri kadimdir ibtida bani [2] Halha Kan melik binasrdirCiimle rob ile mebni ekli murabbadan tu lan] kal'ai metindir Ammahendegi yokdur Ve tasradan bir kat dahi h asebrlen mebni azim sii-tunu dirahtler ile citacrt biribirlerine bagityub ici rrhtrm dolma hasebkal'adtr Bu mertebe tarif ve tavsif olunmadan murad oldur kim ib-rim vilaverinden beru Nil kenarrnda pare sagir ve kehir kal'aternasa etdik Bu ciimleden biiyukdiir Ve mamur ve miizevvendirZira tahti Forrcistarrdrr Dayiren madar tula bina k al'asr iic bin adim-dir Ve iic; kapusu ve kal'a icrude topdan Kakan idris Camii Minaresivardir Ekseriya ubur etdijiimiz kal'alarrn camilerinde minareleri vok-dur Ve melik saray (1) ve vezirleri ve erbabi divan ve ayan harre-leri tobdan ve Nil trvn ile srvanrms kamis ve calasdan miifid muhra-sar iki bin bagslz ve bagcesiz evlerdir Amma ciimleden melik saray (I)Nile n azrr havadar saravdrr Bir harnrnarru ve Nil kenarmda limonve turunc ve hurmah ve revhan gtilistanlr miizevven saravdrr Bukal'a icinde asia carsuv bazar yokdur Lakin kal'arun garbmda olanvarusu azirn alti bin aded top ve haseb ve kamrs ve calas ve hasrr-dan evlerdir Ciimle tarivkr amlarl pak rimaldir Ve ekseriya bu diva-rrn nice kerre viiz bin kavmi karalar kara obalar ile konub gocer lerSahrarrisin ademleri cokdur Tasr a varus kal'asm tamir termim muradidindiklerinde bu 'kavme ferman idiib Nil cezire1erinde hasrl olrnusilgm ve santa ve sacrr [3] agaclarln develeri He getiriib kal'ai marmrretmege mernuclardrr Yohsa Rum kal'asr gibi dizdarl ve neferatlartyokdur Amma sehl cebehane ve barudu sivah i ve eHi aded ahi tob ..Ian ve ban tiife nk endazlan vardir Amma atmaga olkadar ciiret ide ..mezler Gayet vehham ve mii deik ve ihtimalci kavmdir Ve kal'a ka ..pulari lizre fiIi kebir inciklerinden demir bendler sarrlmis toblarr

[1 ] Y ,ld lz n iish asi (Sennare)[2] (banisi)[3J (sac)


32/100

89 4 EVLtYA CELEIJIvardrr Havlr giilbank verir Bir sefer seriyyeye gitmisler Bu fil iistu-h aru toblann develere viikl ediib gociir iir ler Ve yevmi Idde ve bizimRamazan hilalinde hakire ragmen ciimle toblari endaht idiib kus vel ..velesi ve neft ve katran ciragam ci haru zeyn etdi Ve ta sabahadekbir hay huv yelvele etdiler kim guya suru hiimayundur Ve Habeszengilerl ve Mendehiyye zengileri bu sehr i nehb [ii] garete geldikle ..rinde habet idiib imdad iderler Berber bu Men debivve kaymindengayet havf uzredir ler Anlar muslim degilferdir Hasriinesr! Inkar ider-ler Ve bu aagl varusda yedi cami tobdan ve kirk mesacid calasdanve u~yiiz diikkan halasdan rniifid ve muhtasardrr Ve kahvehaneleri vebozahaneleri bihisabdrr Beni Adelu cok olrnasi yiiziinden mamurdurYohsa Rum ve Arab ve Acero ve Haleb binasi gibi binavi azimlercihetinden mamur dejiildfr Ve kargir binah han ve hammam ve be-zazistan ve imaret ve sebil mekteb ve medaris roisilli binalar yokdurZira bu seh irde bakla kadar ta dahi yokdur Haki paki olkadar latH ..dir kim fagfuru Cin misal kase ve gozeler vaprlsa miirnkiridir Ve ga-vet mahsuldardir Bir kite darrdan bes yiiz kite mahsuI alir Ve arpave bugday kezalik layuad hasll olur bir haki tutyaya malik diyardrrAbu havasmrn letafetinden sahib tabiat DIan melikler eabeca bagcel erinsa etmisl er Limonu ve turuncu vardrr Amrna baglannda ruh vok ..dur Amma bostanlarr gavet ~okdur Siyah cerde mahbub ve mahbu-belerine nihayet vokdur Yani esmeriiIlevn olrna cihetinden iitiirlebve abusiilvech zengi sifat ola Havir ovle degildir Oyle nerm rammahbubu gillfam ref tart giiftarr iveJc


33/100

SEYAHATNAMESi 895dir Div ser ve ~iitiirleb ve pil pay ve gut end am deiHllerdir Gayetmevzun ve irin ruy ve irin kelam ve nigindan [1] ve hokkadihanve esmeriillevn gerdan ve gabgabi ~ar[2] z:enehdanh ve hurma burundiirdihan siyah vech He giilfam dudaklar arasrnda ovle berrak vepak ve hemvar dizilmi diirdane beyaz disleri var kim gu va herbiribirer diirrii h iirrniiadur Sanii Barive malumdur kim bunlarda olannergis ve merali kudret vesmesile miikahhal cesmi gazaller var kimherbir nigehi bir nigehde bir nigah; ainayi ile n igah agah isaret iderkim viicudu alk agah olur Amma esvab eskal (le}rinde hafifiilhalhiisiinde piirkemaldirler En agniyaslnln belinde birer ceyran derisive koyun sahtivaru baglar Kenarlarmda gunagun boncuklar He zeyniderler Boncuk dahi bunda gavet makbuldur Ve eiHnlerinde birerMisir pestemah ve birer Iskenderivve ihrami vardir Ol dahi siddetiita mahallindedir Gayri zernan uryan ve girvandir Ve zenaneleri SaidiA l i ihramlari ve miinakkas kutnu carsaflar biiriiniib avaklarrna vekollarrna virrniser ve otuzar srrcadan Haliliirrahman halhalleri ge \" -' J ~ ~diin vada varrm !S~y~ [3 ]dese 0 yarim ~ : - I i.JI.?ben aru sevdimenim 0 var19~ ...rr')

Gonliimii verdimi. J ' :h; _.!}

alkl oidum~ i$l.l . ...

koca zemam0 3'''1 ~ ~

kiifiir mii etdim[1 } YlldlZ nilshasi (nilktedan][2] "(r;ahl)[3] ( J J J U )


34/100

89 6 EVLtYA CELEBtMisraTerceme~\:H .j;1.i.iNice

( _ \ . . . . .,);~01 ola kurban

.,/'1':' . J w t?4- ~Kakan sultan kul oldu her an

~I:'~'evleve sukran

~ .1. .'0~. ~ _ , . . .camnadrr can

Makarm bavanmda [1] beste olunub okunur Ve bu sehrln irfan-Ian ve nisvanIan gfmagun feracete [2] okuvub def ve diibelek mikrefeve kabaklar icine cakil taslari doldurub zifaf siirur gece ve giinlericalub bozay (1) ve sogan ve sarrrusajii viviib varsagrlar ve feraceteyani murabhalar okurlar kiln tabir olunmaz Ve sitare zohreye mensubolduklarrndan ciirnle !2uh ve ~engiil ademlerdir Ricallerinin isimleribu gunedir

A

Ermai beni Ademi FoncistanEvvela idris ve Cercis ve Hamd isimleri gayet makbuldiir Ve

NaSIr ve Fonku ve Apsurnba yani agadlr Ve Firma ve Adlan yaniaskeridir Ve Sirhac ve Besir ve DaniyaI [3] ve Ced elhi [4] ve Siinbiiliyani Siileyman Ve Abderi vani Abdurrahman Ve Fisban yani hocade.rnelcdir

Esmai nisvam Foncis (t)anDaglite ve Haccici ve Kavra ve Havza yani Hafaza Ve Nuraha

ve Eraba ve Huse ve Gan ivve ve Halime ve Makni ve Ameni veNefie ve Semame ve Mesika ve Aiye Sebika ve Hacce ve Bare veSuv ve Care yani Carive Ve Hitte ve Medine ve Asani ve Hanifeve Serna Malftmurnuz oldujiu mertebe valide ve hemsirelerirniainisimleri bu vech iizredir Amma bu avretlerin icirrde gayet fakirelerivar drr Bu avretler avret verlerin koyun ve ceyran ve keci derisilesetr idiib rnezkfir derinin ucun dilim idiib herbir piiskiiliine bone ukile zevn iderIer Gayri vucudlar1 urvaridrr Ve iddeti hardan esbabgiyemezler Ve esvablarr dahi yokd~r Aba ve ecdadlarrndan Nuh nebibedduasile ovle goregelm iglerd ir Amma hayvanlan gayet cokdurAmma kanr yokdur Ve mesrubatlarr abl Nil ve dan bozasi icerlerAmma Kirrm bozasrrrdan ziyade sekir verir Mekuldtlarr dan ve

[ I J[2][3][4]

YIldlZ niishasi (bayatide)Ii (kiraheta)) ) (Miidellil) (Hadella]


35/100

SEYAHATNAMESI 89 7a (r) pa ekmegi ve koyun ked ve camus ve bakar ve cerriel ve filve gergerdan ve zorenpa ve ceyran ve dcvek uyu vurnurrasr ve kedive cleve kusu ve kazrk boynuz ve arslan ve k aplarrlarr heslevirb ver lerve lezzetin gayet medh idcrIer Ve bu tenaviil etdikleri hayvanatlartnpostlar m evler inc doser-ler Ve ceyran ve kuzu derisinden vasdrk iderlerVe avretleri hanelerin deve kusu viinleri He ve nice bin yumurtasilebovunlarrn zevn idiib bes alt. giin liik sekir verir deve siid iin nusidiib cilvelenirier Deve siidii bozadan zivade sekir ver ir Arak gibisek ir ver ir 'Bag ve baikelerinde iiziimi.i olmamagile sarabr ve araki vole-dur Boza ve sudden gayri bir miikevvif ile altIde dejiillerdir Ve devesiidii bu mertebe sekir verrnesirrin ash haIfa kokii riarrurrda bir neba-tatm kokiln ti koyub arabdan ziyade sekir verir Hatta suva kosalar01 sudan rrus iden serhos olur Amma bu d ivarrn siddeti hararetinebu miikevvifatlar rrruvafrk drr Ve ahalii vi lavet e biernr ill ah siddeti h:htesir etrncz Hamdi Huda hakirc dahi tesir etmeyiib Arafatda ihramdaoldugumuz. gibi pabiirehne ve serbiirehne geziib ehli Ponca tebaiyyetetrnisdik Bir gun tevabilerimizle ikest~ hatrr olmadrk Zira badelasrta sabahadek badi saba esiib ademe hay at verir Ve ab. Nil bumahalde abt zi.iliildir Zira tulu mahalli cenuba bir avlrk yoldurSure yerlere ve neft ve katran ve kiikiird ve hadid ve rih m aa-dinlerine ugramadan gelir Ve nice yiiz bin tur'alar icinde vrlan vecrvan ve mu r mar ve kepce kuvruk naru zehirnak hayvanlar garkolmus tur'alara ugramadan h erneri tulu idiib bu Foncistana gelirAnrniciin bu divarda Nil abl h avatdrr Amma gayet 151 cereyanider Amma cevran tulum larm a dofduruelar kesbi hava idi.ib buzparesi olur Amma iridal iizr e DIan sudan icm ek makuldiir Zirapek barid su oldiyarda iddeti har kavmine ziyade h arar er verdikcekesret i.izre rrus etdi.ikce ishal ernr azrn a ugrar Ve bu diyard (a) pir eve tahta biti olrnaz Zira ciiml e h alkr Say vajiile yaglanub gun esdeve carrrus gibi yatarlar Kehle ve pire ve tahta biti ise diihniyyat DIanyerlerde olmaz Ve bu diyarda hile ve gavga ve gaybet mesavi iftirave zuliim ve kizb ve zina ve livata ve gammaz ve nemmamlik hil-mezler Ve emrazr muhteli ..lerden ve zatiilcenb taun ve felc ve r a'seiviicud ve ciizarn ve sil ve irpence ve ekele ve beras ve kuba vehumma velhasrl taun dahi nedir bilmezler Hemen eceli miisernrnalarigeldiikde agn hastelrg] misal bir maraza m iibtela olub evvelden dahizaif bir kac gun ekl (ii) iirb etmediigi gibi ala miisafiri deyiib defniderler Tatar ve Anabud kavmi gibi hasta ve mevtadan kacmaz larVe bir ademin oldiigiine ahii figan ve giryeii n alan etmezler Belkihande iderler Hakir siial idiib Niciin biiga evlem easiz didirn Biz dahi

Evliya Celebi : 10 - 57


36/100

89 8 EVL!YA (:ELEBtolsek gerek Niciin agIar(lz) Bir avrb ~ey degildir Kanundur Ciirnlemizoliir deyu cevab etdiler Hulasai kelam tevekkiiI babrna yapl~ml~ biralay kavmdir kim [1] \.!.al\.::J:l va milk [2] degil lerd ir Hemen bulursatenaviil ider Bulmazsa cian geziib ahir Nilden balik savd idiib def'ieu evler Neticei lcelam bu Sudan d'ivar rnrn ah.valfitrna vaklfl esraro ldugurrruz mertebe tarif ve tavsif idiib tahrir evlesek bir miidevvenolur

IImi heyet ve ilmi iisturlib ve rub'u dayire He Irfifarnalub arzl beledin ve tul (ii) ne.harrn ve iklimin

beyan iderEvvela Hartt Istiiva ikIimi evvelde bulun musdur kim Berberistan

ve Alevistan ve Dumbistan vilayetlerine ugrayub giee ve giindiizberaber olan yerlere Hatti istiiva derler kim iklimi evveldir Ammabu vila yeti Sudan Hattl istiivadan icerj cenuba otuz bir merhakde [3]vardrk kim Medari Cedi hiikmi:indedir Bu medara hakim Batlimosiklimi evvel demisler Hatti istiiva ik lirni sanidedir derrrisler AmmaFoncistan ve gice ve giindiiz beraber oldujiu diyarlardan otuz konakcenuba gidiib irtifa ile veravi Istiivavr ubur idiib on alt. derece veyirmi bes dakika bulduk vessel.am Ve derbari Asvan Medan Cedininta vasatrrrdadrr Medardan iled hukemayi kudema tahrir ermemlslerdiZira 01 asir larea iddeti hardan ve tesiri seretandan imar olmad rgrn-dan iklim tahr ir etrnemialerdi Bala Misrr ceziresinin cenubu nihayetiburnunda Portakal kiiffarr istila idiib Bahri Muhit kenarrrida kal'alaryapub sehirl er biinyad idiib Nil basrridaki kavm He bevii ira idiibMedarr Cediden ileri bir ik lirni vasa t kadar vilavet buldular Ammaiklim deyu tahrir etmege liyakati yokdur Misrr ceziresi budunu [4]iki tarafi Bahri Umrnandrr Gayri t iirab yokdur kim biitiin bir iklimtahrir oluna Bahri Muhit verasmda cenuba bes bin mil baid bir arzrhalive gorUniirmii~ Amrn a hala Ievlek kuslari anm iistiinden taver anidiib ubur etdiigiin gormiisler Camurdan beni Adem varamamrslardrrZira varmajia Bahri U mman ve Bahri Okvurius manidir

[1] Yrl drz niishasi ( 1 . . ! .. 1 1 ~ l~)1 2 ] " " (malik)[3] " " {merhalede}[4] " " (burnunun)


37/100

SEYAHATNA.MESI 89 9Zikri iklimi evvel

Oldur kim edayini [1] arz iizre ulemay ve hukemayi kudemaarkdan garha hir radde ~ekmilerdir Alelittifak ana ikllmi evveldemiler Amma bu dahi min indrllahdir Hazreti idrise ve HazretiDaniyale ver diigii ilm ile tul diraz orniirlerm alemi seyyahatde geci-rub ciharn tulen ve arzan sarkan ve garban kest giizar ide ide ala~ullaha vakif olarak ibtida iklimi evvel tarh etdiler Bu iklim iiresarkdan garba gidiih arzrn on iki dereee ve kirk dakika bulub anaiklimi evvel didiler Bir dereee ve dakika noksan dejiilclir imdi budahi Cenabi Barinin ran [2] ezlisi He hHz! kiin ile boyle halk olubhukema vaklfl esrar olub iklimi evvel ve sani ve salis ve rabi vehamis ve sadis ve sabi didiler An m verasi iddeti itadan siiknaolmadujn ecilden iklimi ahar tahrir etmeyiib ikIimi sabi 'd e kal diAmma bu Foncistan tarafrnda Hattl istiivanln ortasm da dahi v ilavet iAmran ve vila yeti Zene ve divan Habese karib ehirler vardrr Bunlandahi iddeti hard an beni Adem sakin o'lrrra vu b iklim tarh etrnemislerAmma Viiz vrldan beru vila yeti Amran ve ehri Zene mamur olrnusInsaallah mahallinde arzt beledi ve tul ( i ) neharile tahrir iderizAmma bikavli Bukrat ve Sokrat iklimi evvelin vasati bu ubur etdigi-miz Berberistan vilavetidir Arz! 16 derece 37 dakika olub atvelineharr 13 saat idi Bu ve bu iklimi evvelin tuli sarkdan garba biniki viiz elli fersah verdir Ve arzr viiz krrk fersahdir Ve bin paresehirleri var dir Ellisi sevadi muazzarnlardrr EvveIa Cez:ire (i) Serendibve Hindu ve San'ane ve Togar ve Habet ve Ferahabad ve Ahmedabadve Divabad ve Dohten ve Cezirei Habesde Zevla ve ~ehri Mukdisu veehri Zene ve Sudan ve Berberistan ve Magr ib ve Fes ve Ferangu[3]ve Tanca ve Sebte bagazlnda karar bulur Verasi Bahri OkvurrusdurVe bu iklimi evvelde bikavli Padra ve Kolon virrn ieebeli azim kizirvesi eflake sercekmis daglarchr Ve otuz nehri azirn vardrr Ciimlenehirlerinden NiH Mubareki azirudir Ve iki iklimden giizer idiibiklimi sani ahirinde Dimvat ve Resid ehirleri dibinde Sahri Rumamunsab olur vesselarn

Ziyaretgahl tahtl Foncistan ehri SennareEvvela m erarisanrnda [4] Eeyh Isa ve E~~eyh Biliil ve Hael

Kandan ve EJeyh Sitvan ve Haci Meliibe ve Eeyh Ali ve Hacr.[1] Ylld lZ niishasi (edimi)(2)" ,,(iradetJ)[3]" ,,(Meranku~)[4]" ,,(mezaristanmda)


38/100

9 00 EVLlvA CELEB!idris ve E~~eyh Ferec ve Hazreti Asrrn ve Hazreti Ali Kerremiid-dini Adn ive E~eyh Hadi ibni Kakan ve ciimle kakanlardtr Bir rna-halde medfunlardrr Amma kubbeleri olkadar miizevven degillerdi [1]Ancak Selef Melik Kakanlarrmrzdrr deyu ziyaret iderler Herbirinziyaret etdfikce birer fatiha ile yad idub selamerle Ruma crkmarmzahimmetlerin reca iderdim Hamdi Huda duamrz hayyizi kabulde vakiolub bu ~ehri Foncanda [2] kirk g~n meks idiib seksen i i I , ; Rama-zarn ~erifin temamen Melik Kakan ile zevku safa idiib bir uryanbiirvan idi etmisdir kim esvab giysek kibar [3] oluruz Aklbet akaleksere tabidir deyu hakirde tebaiyyeten deli crplakdan id idiib hakireMelik canibinden idiyye bir kat beyaz suzeni lip aceler ve elli Hatavibiirme bog-asl ve elli Gecer ab [4] kutnu ve bir fagfurl bohurdanve bir torva trrnak od ve bir giihlbdan ve iki Habese carive gon-derdi Hakir dahi hedayay (1) getiren a.demin huzurunda memluklarr-rmza ve bize Kal'ai Irsanda refik olan Dervis Seyyid Nimetullah veDilri~ Seyyid Carullah (a) birer gocer at ve birer hiiriic bezler ver iibgelen ademe bir bogea don gornlek verdigim gibi aklr gitdi MelikKakana bela vi azirn olan iki fil ve bir at ve iki cift bogca al alavkamiys serail [5] ve iki tob sof ve bir donluk al Iondirine ve bit-deste ferh dirham [61 destarr ve ii~ zerduz mikreme Bunlarr hakirkendii ademlerim He Melike gonderiib ademlerimize be, kutnu birerboynuz rubat [7] verub sadman geldiler Anlarm akabince Melikhanernize geliib taarni bizde tenaviil etdi Zira Hudav ahamd olsun ikimemlukumuz gayet iistadi kfimil a~bar [8] idi Her Ievlei Ramazandabizden onar elvan taam geliib tenaviil etdiikee safa iderdi Ve tabbahgularularrma ihsan iderdi Ziyadesile borekden ve baklavadan ve ten-cerede pi~mi sogarrl ~i kebabrridan haz iderdi Badettaam bir alayHabes tii ccar larr ve verriceri cibirtileri geliib Habese gitmege izinisteviib imdad ve refik asker taleb etdiler Alerre's deyiib bin ath vebin' hicinli iki bin piyade eli harbeli ademler verdi Hemen hakirfirsat ganimetdir deyiib izin isteyiib refik [sted ik Alerre's Biz sizinlerefikrz Beni Misrr vezirine gotiir Kulu kurbam olavrm Ve senin vanm ..dan bir an miinfek olmavrm Zira seninle gayetiilgaye hiisnii iilfet etdik

[1] YlldlZ niishasr (degillerdir)[2] " " (Foncistanda)[3] ., (kebab)[4] " " (Gociirat)[5] " " (sera vii)[6] ,. ,. (Ferhad hani]Pl " " (zubat)[8] " " (asbaz]


39/100

SEYlHATNAMEst 901Allah senden r azr ola Hiisrrii hulkun ve halk[ 1] kelarnm bizi size a~lketdi Insaallab bu askeri u~ gun ahkoruz Andan sizinle vi lavetirrriainibretniima olan yerlerin kest (ii) giizar iderek sizi gonderegideriz deyuvaade evledi Ertesi giin rah h edavalarr viir iidii Evvela yirmi deve viik iiarpa ve dan He miilemma beksamar misilli pekce pi~mi ckrnek veelli sindvan zerigi rmzrak ve fil kalkam ve virrni ~ift fil dii ve on~ift gergerdan sahasr ve bir izar keler derisi ve bid iaar alaca miskkedisi derisi ve on krz ve on oglan habesi ellerinde birer kutu Hegeldiler Her kutuda amber ve misk ve seylan ve akivk ve zebercedve kallemisk ve panzehir ve ayniissemek makulesi taslar He malamalve bir tavu si naka getirdiler kim guya bir hud idi Lah rm ~ahmlverinde guya burakr refref idi Ve tahtr h iiku metin de olan ktM' hak im-ledne riisumlar verdi Bu kadar ihsanlarr alub kabul etdik InsaallahMrsrr veziri efendimiz iciin dahi hedayalar hazrr ideriz deyu hedava-Ian getiren bas ademine bir alaca sam abasi ve bir sank ve bir bog~edon gomlek ve gavri adelnlerine on kisive varmca birer mikremeverdik Safa etdiler Ertesi giin pasanrn hedayalan geldi Yiiz tavusihicini miizevven iizre eUi siyah mcmlfrk ve ellisi sivah cerde pakizekrzlar ve eUi cleve yiikii defterile fil disleri ve gergerdan boynuzlanve iki viiz fil k alkarn ve bin cift ka rgr ve viiz kaplan postu ve yiiz~ift bebr postu ve bir yiik keler derisi ve be viik misk kedisi postuvc on viik abnu ve on viik sindvan agacl ve iki viik tibr ve birdenk zubat ve bit denk zimran ve bir kutu misk ve altrms aded serna-me anber ve bir kutu hanneban bir gune sivah nebatatdrr Ademindrmajhn ra vib asr muattar ider Ve bir kutuvi kebir karcidan Bu dahibir ot kokii diir Ravihasi bencfseden rniiessir dir Ve bir kutu sakan-kuru berri ve bir kutu diihni sekseban ve bir kokka diihni kibrit vealn kutuyi kebir kakule (i) sagir veriib bu ciimlc makbuzumuz olubnameler icinde tahrir olundu Ve ertesi giin pasa kerb iidasma vekapucrlar ketlriidasma ve hazinedart ve m iih iir dara ve eyhiilaziz Bekrizade hazretlerine dahi mezkururiun hedayalan Anlart melik bir ade~mine teslim etdi Hakir tavabtatlarrrruz ile mesveret idiib bu kadarbars sakilin ruzmerre yiikledi.ib indiriib bindirmesi [2] ve bize pavbendolmasin miilahaza idiib rnel ik He rniij avere dahi idiib anlar dahiEger murad iderseniz bu ciimle hedayalan bizim vilayetirniz gemilerinekovalim Ta Sellal vilavetirie varrnca emn ernan uzre varrr lar Andaga vri gemilere korsuz Siz karadan anlar gemivle vine her menzilde

[1] Yrldiz niishasi (hak)[2] [bindirmesin]


40/100

9 02 EVLly A CELEB!gorii~iirsiiz Ve siz ve [1] biz mu'temed ademlerimiz kovalim deyu bure'vi tedbiri ahsen goriib ertesi iki v iiz pare Nil gemileri geliib ciirrrlememalikleri ve gayri yiikleri gemilere mek Glat mesrubarlarr ile adem-leri doldurub miitevekkil [2] alallah deviib kal'ai ibrimde bize mun-tazrr o lrnajia gitdiler Ve pasava ve hakire verilen hedaya cemeller veheccanlart dahi ciirnlesi melik ademleri He ve bizim tarafrrmzdan ii~Berberi ademlerimiz He birden bir gun muhaddem gidiib gotiirmedegiranbeha ve hafifiilbar olan esvalar-r varnrmsda alikovub elli u~adem He melik vanrnda kaldrk Ertesi gun seksen bin atlt on binheccanlt askeri derya misal He bizzat melik bizi alatarikussavdi veni.kar Foncistandan cikdik

Elfeliissani ve Seb'inBin seksen" ii~ RamazanUlmubarek idinin heinci gun tahbFoncistan olan ehri Sennareden bizzat melik He viliiyetiRemletiilhamal ehrini seyr(fi) ternasa : iderek gordUgiimiizucubei dehrden ibret niimalarl beyan ider

Evvela ciimle Habes karbam halkrna haber olub anlarrn cibirtikavmleri tiifenkler atarak giilbank cekerek nice bin zikrvmet metalarrdeve ve filler iizre tahmil olunub bizim (ala) alavlarrrmzdan mukad-dem anlar yirmi bin asker ile alay idilb ehirden ~lkub canibi ~imalegitdiler Bed tarafda melik dahi askeri bipavan He filler iizre kusiikakanbanlart dogerek mikrefe ve geberkelerin dogerek Sennare eh.rinden ~lkub vine Nil kenarrnca cenub tarafma azimet olundu Hakirmelikden siial etdim ki Sultarum Bizim Rum tarafr yolu imal cani-binedir Biz hod vine cenub tarafrna gideriz Ne hikmetdir didimBizim Sudan vilavetinin mamur abadan ver lerive vacibiisseyr aresmutalsamati garineleri [3] bu taraf lardadrr Anrn iciin bu canibe giderizVe Foncistandan icre cenuba on merhale yer gidiib vilaverler-irnizdahi sevretmis 01 deviib kat"r menazH iderek dokuz saatde

Binayi Kadim Kal'ai ApsukaZeman I evvelde ehri azim imis Asart esaslari rriirnava ndrr Amma

kal'ast NiLin garb canibinde sindyan ve pelasanta ve sac agaclndandolmadir hrtrm [4] kal'ai kavidir Cirrni ii~ bin adrmdir Ve sekli mu-

1 1 1 YIld lZ niishasi (size) . .[2] (miitevekkilen)[3] (garibeleri)[4 J :> (dolma rihtim]


41/100

. .SEYAHATNAlUESl 9 03

rabbadan rulanice vaki olrrrusdur Bu kal'anrn eenbinde sahili Nilinbir cemeuzar yerinde hayme ve hargah lar ile meks olundu Ve olgii nmelik divamnda seyr(ii) ternasa etdijiimiz acavibatr rbevan ider

Evaafr ibret niimayi acibeEvvela melik hakiri haymesine davet idiib Hind seyirleri [1] iizre

meks etdik Ani gordiik Mevdaru muhabbete nice bilk [2] adem cernolub serapesde orriirrde kat enderkat ademler zanu bezanu olub otur-dular Ve ortada bir mevdam azim kaldi Ani gorduk ibtida on adedhanende ve sazendeler gfrriagfm sazlan ile melik seraperdesi orriirideleheci ruahsusalarr ile rehavi fasrllarr idiih hengame dayirelerinevelvele veriib altr aded rakkas gularnaru mahl taban bid esmeriillevnHindi pece biri kakiilleri per isan Frenk pece biri ahrneriilvech Sudanipece bid bir perizade Bu dort aded ademi zad zerduz orrltik ler ilehuzuru melikde cer h urub ovle cevelan raks etdiler kim gfiva cerh ifelek gibi deveran idiib gunagun lUubdebazhklar ve diIniivazhklarevlediler Amma ellerinde Arab ve Aeem ve Rum tarzr ~alparlarI[3]yok idi Fil diinden kagld gihi inee inee bicmisler Bes on danesi birverde kmn ab ile bagh calpare verin e anlar He ellerinde srkirdadubraks iderler kim makduru beser degildir Hasrh kelam ciimle evza'Iarrnbir bir tahrir etsek tatvi'li kelam olur Anlar fasrllarrn ternam idincekarsudan bir arrk kara kuru kadidi mahz adem zahir olub pabiirehneve serbiirehne Amma vine sivah deriden avret veririe bir kisbet giv-mis ovle daracik kelbeden ile vaprjrlruaz vadest kernig ine benzer birkadid ciistii ~alak ve rinde Amma ayyarhk alarneti yiiziinden pehlivanhkkelamlarr soriindcn sadrr olub hir gu ne ref tar iderek mevdaru ma're-kive geldi kim guva ayaih altmda karrnca vardrr Hemen ki huzurumelike geldikde Ya Hay deviib havava pertab urub bes adem kaddiguva tayeran idiib zemine indikde adabl pehlivan var im elike varubzemin pus idiib melike ve hakire havh dua etdi Ve geri geri gidiibkarar idiib etdi Ya sultam Sudan Divarr Hittdistandan diyan Porta-kala geldim Andan hamdi ram ram olsun kim rnubarek cemalingordiim Amma garibiiddivarrm Ve hal a uryan piiryan ve giryannalintm Hila imdi vakti seherdir Gayet iiiidiim Su meyanda birazim ares vaksrnlar Def'i sita idiib rsrnavim deyu reca idince meger

[I] YlldlZ niishasi [ser irlerj ][2 1 (bin)[3] (o;alpareleri)


42/100

9 04 EVLIY A ';{' Hak ber ekat versin Ates ile ismdrmAmrn a karrum acdrr 5u mahalle bir serniz deve getiriib bogazlaslnlarBu atesde kebab idiib huzurunda bir devevi tenaviil deyu [1] idevimdeyu davavi merd. etdi Derakab melik ademleri bir sernin ve cesimcemel getirdiler kim gu va dabbetiilarz idi Derhal ares kenarmda ikiverden bogaziIyub cereyan iden kanrn pehlivan ciimle riu~ etdi Vederakab devenin cildin soyub deveyi pare pare idiib cildi iizre lahrninbaska ve uzuvlann ve kelle ve pacasm baska ve irdeni ve baJ!;lrsaglve viiregi ve cigeri ve sikenbesin baska ve batnrnda olan miizahrefattnbaska Ylgddar Ve devei bogazhvan zebbahlar alarkrva gitdiler Hemenkadid adem melik huzuruna geliib Destur ya sultan deviib devedenbir parca lahmi semin kesiib arese blragub piirmege basladi Arnmapare pare pisince k ararr kalmayub derhal deve etin ceke ceke vernegebashvub anl vahidde deve etinden bir pare lahmi zaid kalrnadrAndan ciger ve viiregine miibaser et etdi Ve andan kemiklerini baltalarHe krrub kiitiir k iit iir cigneyiib tenaviil iderdi Hemen agzlna koyuncahirenc ve biiria loru kusu gibi vutardr Melikin bazr ademleri cemelinkelle ve pacalarrn krrub herife verdiler Deran anlart dahi har gecirdiVe bajitraakl arr ve iskenbesine baslrvub arrlari dahi pir pak etdiAncak iskenberrin miizahrefatt k aldr Derakab ana dahi m iibaseretidiib havh necaset yedi Amrna melik teeddiib idiib men etdi Andanherif kalkub ref tar giiftar idiib sima iderken Vay karrn m Yay karrnrndiyerek melik varrm a geliib Ya sultan karru m dovrn adr Ve


43/100

SEYAHATNAl\IESl 905l :. :. .II ~i- (~ .. ..1 .: .) 1 deyiib 01 hfir vilavetde nar yerken iki ellerin gahice ikibagalleri yani koltuklan altrna siiriib andan yuzune ve gozune vecemii uzvuna siirerdi Ve 01 mahalde kendii viicudundan ban dart [1]siyah alev zahir olurdu Badehu atesden tasra cikub melik huzurundazemin pus eyledikde arka m iistajirak olmus Bu hal iizre hakir saatdutdum Bir saatde bir devei ve bukadar atei Nemrudu tenaviil idi.ibendami iislubu ke1evvel rakik ve nahif ve zaif yani sahib sikemolrnamrs Akhm perisan olub dembeste ve hayran kaldim Andan pehli-van alameleirin as icre dal kiri[2] olub mevdaru ma'rekede baki kalanares iizre sepe sepe isedik im ciirnle ternasacrvan sevli sidige gark olayazub alarkiva karar etdiler Derhal peh livaru sabih hal ehli malzehana geliib Ev melik Omriin mezid ve diismcnin yezid olsun Verikabrnda kelleleri pedcal [3] olsun Bana bir at ve bes deve viik iifildisi ve kakulei kebir ve bes memllikii sagir ihsan evl e Yohsa imdibu ~ehri Apsukai sidigim sevl in e gark iderim didi.ikde melik recasm rkabul idi.ib vezirine tenbih evlcviib vezir dahi Alerresii velayn devincegayri sev isternez oidu Ve pehlivana mevdanda buubdebazhkIar iderekbardahlart def ve dayire kudiimler turralar He darblar ucur-Iar dr Vesidik iIe soncn ares iizre on .fili menkiirusu harrrli teabh odun getii-rub narr taze1eyiih nur etdiler Bu mabeynde pehlivan melik huzurunavarub itdi Ev hasihi.innesib evladi Nuh nebi alevb isselam Yed igim atevuregim vakdr Ve ciim le halk bana bakdr kim atein buhan dibirndencrkdr Viicuduma gayet hararet miistevli oidu Sehidanl desti Kerb elaervahlart sad ola Bana NiH Mubarekeden on tulum su getirsinlerdidiikde der an getirdiler i~mege m iibaseret etmeden hemen deryamisal sevrancrlar bir cesim ve sem in adem geIiib fervad iderek tu-lumlar ile sularr alub kahz cvledi

Diger ve minelaci be ve garibeHemen herifi semin melik huzuruna varu h Ev su ltam Sudan

Adalet evle Bu on tulum Nil suyunun besin ana ve besin bana verkim yedi giindiir saim ve yedi gicedir kaim bir katra su icmcdimdeyu yemin erdi Perhiz rivaaan bu mertebeye getirdim didiikde melikEv imdi sana birsev getirsinler if tar idiib sana bu sudan bes tulumvereyim didiikde 01 et yiven ile bu yeni gelen aderl1. meydana [4]ma'rekede melik huzurunda cenk cidale agaze idiih birbirlerine ovle

[1] YlldlZ nu'shasl (dudii)[2] ( diraz )[3])} [perical}[4] [rneydam]


44/100

9 06 EvLlYA CELEB!fil siki ~ekdiler kim ikisinin dahi endamlarmdan kan cereyan itdi01 et yiyen kara ve kadidi mahz kant olkadar cikmadr Amma buyeni gelen adem serniz olrnagile kam ve cam cikavazdi Amma ikisi de~apiik birbirlerin katIe azimet etdiler Melik bu hali gorub mabevn-lerine piirsilah ademler giriib avrrdrlar Andan melik beser tulum suverrnegi hiikmetdi Amma sonra gelen adem Arnan padisahrm Benimhararet ateim cokdur Bu on tulum su sondiirmez Gor atesirninniirnunesin dcviib bir kerre bir na're idiib mevdam muhabbetdc ikiellerin beline koyub mevlevi vat sima iclerek agZlndan n irn saatatcsler alev per [1] alev olub crkar Parca par ca erareler ternasacrva-run iizerine nisar olunur Isre ya melik Benim yedi giin saim olmam-da bukadar ate pevda etdim Arun iciiri on tulumu ana hiikmeylendidi Derhal bu ad [2] ma'kuldiir deyu ibtidadan deve eti viviib ateviven pehlivana Sen dahi arzr marifet evle didiler Derhal pehlivan01 rnevdaru muhabbetde iki ellerin basr iizre koyub gfirragfi n lfiu-bedbazhk iderek sima idiib ciimle yediigi deve etlerin krzrl karilarrile agZlndan par ca parca ~lkarub halk online baska baska YlgardlVe melik huzuruna geliih and a dahi virmi vasla lahrm cemel kayetdi Ve mabeynde bir kac kcrre ate dahi kay etdi Amma cok cika-ram ad 1 Hatta hakirin bir gu larm kendi elite pe hlivamn agZlndan birparca deve eti crkardr Amma ate cok cikmadi Bu et yiyen herifinbu gfirie marifetin obiir ate kusan hedf goriib Ya su [tarn Fonc Be-nim ateim mi galib yohsa anrn et kusmasi hareketi mi galibdir devuferyad idince melik Kakan ve ciirnl e huzzar ternasacrvan kar ahacrvanSu ate kusan gerekdir deyu reca etdiler Melik dahi ovle hiikmetcliVe ate kusan on kirba suyu alub kabz idiib mukaddema bogaela-nan devenin iisriiharilarrndan ve postundan ve rniizah refatrrrdanbakavavi ciimle necsile bile tenaviil idi.ib bes krrba suyu beklemedenbila cur'a nu etdi Et kusan pehlivan evvel feryad idiib Bire 01atei kusdu Harareti teskin oldu Amma benim hararetim cleveeti kusmak ile teskin olrmvub ate h arar eri bende bakidir didiikdeYa sen de ate~ini kay etsene didiler Pe hfivarn evvel ider ibtidageliib su iciin benimle cenk iderken viicuduma bilmern ne siirdii vene efsun etdi Arun iciin atei crkaramadrm didi Ve bana krvmanHelak olurum deyu feryad figanlar id iib asudehal bit kosede miiteellimolub sogiib oturdu Ve bit kimesne haline merhamet idfib bir katrasu vermediler Beri tarafda sonra gelen pehlivan evve1ki peh l'ivan mkarsusuria vatub sultanln ihsan etdigi bes tulum suyu arkasr iizre vatub

[1] Yddlz niishasi (ber)[2] (re

Seyahatname 10

Documents

Transcript of Seyahatname 10