sessie 39 ppt superdiversiteit
-
Upload
vereniging-vlaamse-jeugddiensten -
Category
Education
-
view
169 -
download
0
description
Transcript of sessie 39 ppt superdiversiteit
Superdiversiteit als uitdaging voor de samenleving en voor jeugdwerk
Dirk Geldof Socioloog & Lector
Faculteit Ontwerpwetenschappen UA Sociaal Werk Karel de Grote-Hogeschool
& Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen
Vereniging Vlaamse Jeugddiensten 13 maart 2014
1
Waarom spreken we vandaag van superdiversiteit
• Op amper een halve eeuw van een samenleving met beperkte etnisch-culturele diversiteit naar een migratiesamenleving
• Superdiversiteit als nieuwe fase – Term Steven Vertovec (2007)
– Zie ook Jan Blommaert, Maurice Crul
• Om vandaag te begrijpen, moeten we de geschiedenis van deze migraties kennen
2
Onze migratiegeschiedenis in een notedop
• 1945: aantrekken contingenten Polen en Italianen voor de heropbouw
• 1956-1969: golden sixties, tekort aan arbeidskrachten – Actief aantrekken gastarbeiders
• Italië, Spanje & Griekenland in jaren ‘50
• Marokko & Turkije in jaren ’60
3
De eerste economische crisis in de jaren ’70 & de migratiestop
• 1973: olie- & economische crisis
• 1974: ‘immigratiestop’ – poort voor arbeidsmigratie van
buiten EU (deels) gesloten
– Verschuiving naar
• Gezinshereniging
• asiel
• Jaren ’70-80: ondanks de ‘tijdelijkheidsgedachte’ worden vele gastarbeiders migranten – Maar geen écht beleid…
4
De jaren 1990: Scharnier-moment naar superdiversiteit
• Sterke stijging instroom in jaren ’90
• én groeiende diversiteit van landen van oorsprong:
– Verdere gezinshereniging
– Globalisering
– asielaanvragen
• Crisissen Bosnië en Kosovo,
• eerste Golfoorlog (Irak/Koeweit)
– En vooral 1989: Val IJzeren Gordijn
• migratie uit Oost-Europa
• Uitbreiding EU met nieuwe lidstaten
5
Na-oorlogse migratiegeschiedenis: immigratie én emigratie
6
De superdiversiteit van de 21ste eeuw
• resultaat van deze opeen-volgende migratiegolven is een veel complexere sociale realiteit, zeker in onze steden.
• Superdiversiteit wijst op kwantitatieve en kwalitatieve verschillen tegenover de migratie in de 20ste eeuw
7
Superdiversiteit vooral – maar niet alleen – in de grote steden
8
Een kwantitieve breuk: majority-minority cities
• ‘majority-minority cities’:
– steden waar de meerderheid van de bewoners uit een brede waaier van minderheden bestaat.
• Wereldsteden als New York, Sao Paolo, Toronto of Sydney
• Vandaag ook Brussel, Rotterdam & Amsterdam
• morgen ook Antwerpen
• Overmorgen in Gent, Leuven, …
9
Kinderen kleuren de steden Antwerpen, aandeel allochtonen
per leeftijdsgroep 2013
• 42% bewoners van allochtone origine
> 50% bij -40-ers
> 60% bij kinderen • herkomst ouders
inbegrepen
=> Ook zonder nieuwe migratie wordt Antwerpen een majority-minority-city
10
Personen van vreemde herkomst in het Vlaamse Gewest (links), per urbanisatiegraad (midden) en per centrumstad (rechts), in %
van de bevolking, 2011. Bron: Lodewijckx, 2013, p. 21, op basis van Rijksregister 2011, SVR-bewerking.
- p.11
0
10
20
30
40
50
VG GS SB CS KP SS OG GR PL RS An Gt Gk M L T S H O K Aa B R
% personen v
an
vreem
de herkom
st
niet-westerse herkomst westerse herkomst
Superdiversiteit: een kwalitatieve breuk
• basispatroon van migratie veranderde – van mensen uit een klein
aantal landen van herkomst naar een klein aantal gastlanden
– naar mensen uit een zeer groot aantal landen van herkomst naar zeer groot aantal gastlanden
=> diversiteit in de diversiteit
12
Diversiteit in de diversiteit: wat betekent dat?
• een enorme hybriditeit in de achtergronden van migranten Meer nationaliteiten
Meertaligheid
Religieuze diversiteit groeit
Diversiteit in migratiemotieven
Diversiteit in verblijfsstatuten
Diversiteit in sociaal-economische posities
Diversiteit in & tussen gemeenschappen
Meer transnationalisme
13
Superdiversiteit instroom 2009 naar landen van herkomst
14
De superdiverse realiteit als uitdaging
• Onze samenleving verandert sneller dan onze manier van kijken & denken
• Zoeken naar actuele denk- en beleidskaders
• Boek vertrekt vanuit realiteit en nuance
• Nu als prikkel 9 uitdagingen hyperkort in beeld
15
1. Geraken we eindelijk voorbij het wij-zij-denken?
• We blijven met zijn allen denken in wij-en-zij termen
• ‘wij’ zowel als ‘zij’…
• daardoor (h)erkennen we de complexe realiteit onvoldoende
• nood aan een andere manier van kijken om superdiversiteit te begrijpen
– voorbij dominante nationale blik
– Met een kosmopolitische blik
16
17
Een kosmopolitische blik: van of/of naar en/en-denken
• Voorbij het wij-zij-denken:
– Naar een ‘wij zowel als zij’
• Van of/of-denken
– Of Belg of migrant
• naar en/en-denken
– Oog voor meer mengvormen en meervoudige identiteiten
– Afnemende bruikbaarheid van nationaliteit
– aandacht voor ambivalentie
18
De kosmopolitische realiteit: meervoudige & gelaagde identiteiten
• Tussen wij-en-zij groeit de werkelijkheid
• Steeds meer landgenoten zijn Belg én hebben een migratie-achtergrond – Zoals Fatima, Meyrem, Imade,
Mohammed, Karim, Pjotr, …
– Zoals Vincent Kompany, Stromae, …
– Ze combineren posities & identiteiten
• Klassieke assimilatietheorie verwerpt dubbele etnische identiteit
• Nochtans zien we toename van meervoudige en gelaagde identiteiten
2. Erken toenemend belang van transnationale realiteiten
• Migratie vandaag is fundamenteel veranderd door de ontwikkeling van – Communicatietechnologie
• Gsm, internet, skype, satelliettelevisie
– Snelle en relatief goedkope mobiliteitsmogelijkheden
• Van (bijna) definitief afscheid naar blijvend contact
• Van enkele reis naar pendelmigratie – Fysiek en/of mentaal
• transnationaliteit als basiskenmerk van superdiversiteit in tijden van globalisering
19
2. Erken toenemend belang van transnationale realiteiten
• steeds meer mensen leven over grenzen
• Transnationaliteit is
– leven in één land én tegelijk ook elders
– Waarbij mensen
• intense contacten over grenzen heen onderhouden
• Verschillende leefwerelden & culturen combineren
• Indien mogelijk heen en weer reizen
– Fysiek en/of mentaal.
• Groei van wereldfamilies en transmigratie
– Wat betekent het om in verschillende werelden over grenzen heen te leven?
– Jongeren in en uit verschillende werelden
20
3. Durf de gekleurde armoede (eindelijk) benoemen
• Pas het laatste decennium harde cijfers
– 12% autochtone Belgen onder armoedegrens
– 52% bij Marokkaanse gezinnen
– > 1/3 bij Turkse & Oost-Europese gezinnen
– Ongekwalificeerde uitstroom en jeugdwerkloosheid
• Amper maatschappelijke reactie.
• nood aan diversiteitspact
– Armoede-, onderwijs-, arbeidsmarktbeleid, …
– interculturalisering van armenorganisaties
– Dit vereist een sterker stedenbeleid
21
4. Maak van integratie opnieuw een positief burgerschap-verhaal
• Integratie in majority-minority-cities krijgt een ander karakter – Is er nog een meerderheidscultuur?
– Diversiteit als basiskenmerk van stedelijkheid
• Stop het open/verdoken assimilatie-beleid – Kan je integratie van bovenaf opleggen?
– Is het niet vruchtbaarder positief te appeleren aan de dynamiek bij vele migranten?
– Vertrek van en erken de pluriformiteit
22
5. Stimuleer Nederlands vanuit erkenning van meertaligheid
• We leven de facto in meertalige steden
• Brussel: Van 72 talen in 2000 naar 104 in 2011 – Frans best gekend (89%) – Dan Engels (30%), Nederlands (23%)
en Arabisch (18%)
• Toename taalgemengde gezinnen – Ééntalig Franstalig of Nederlandstalig al
minder dan 40% van de Brusselaars – Één op drie groeide op in gezin waar
géén Nederlands of Frans werd gesproken
– Een meertalig en-en-verhaal
23
Overgang naar meertalige steden: Antwerpen
• Geen taalbarometer
• 37% van de kinderen in het lager onderwijs in Antwerpen sprak in 2011 thuis een andere taal dan het Nederlands
• Meertaligheid noodzakelijk in sociaal werk, OCMW, …
• Politiek zeer gevoelig…
www.dirkgeldof.be
Stimuleer Nederlands vanuit erkenning van meertaligheid
• In plaats van meertaligheid te koesteren & vanuit de erkenning ervan Nederlands aan te leren, kiezen we te vaak voor een scenario dat mensen wil dwingen
– Wachtlijsten, te schoolse settings, verschuiving naar resultaatsverbintenissen
– Taal steeds vaker een excuus voor uitsluiting i.p.v. een hefboom voor emancipatie
25
6. Werk aan herverdeling én erkenning
• Te vaak plaatsen we herverdeling en erkenning tegenover elkaar – Herverdeling = versterking sociaal-
economische positie, vanuit een benadering van de andere als (potentieel) gelijk
– Erkenning = waardering van verschil in (etnisch-) culturele posities, erkenning van fundamentele verschillen • Vb. holebirechten, hoofddoek, …
• Omgaan met superdiversiteit is een en/en-verhaal
26
27
7. Zet in op structuur én cultuur
• Werken aan structuur – bestrijden van structurele achterstelling
• armoede, arbeidsmarkt, onderwijs, racisme
• én werken aan cultuur – Zonder te culturaliseren
• Geen cultureel schuldmodel • Niet alles vanuit cultuur te ‘verklaren’ • Maar ook geen taboe rond cultuur
– erken etnisch-culturele elementen • Als kracht, maar ook als drempel
• Krachtgericht werken aan structurele achterstelling, met aandacht voor cultuur en leefwereld van mensen van andere etnisch-culturele origine – Van cultuur-sensitief naar divers-
sensitief
8. Interculturaliseer jeugdwerk
• Sociaal werk in de 21ste eeuw is meer dan ooit werken in en met diversiteit
• Nood aan (verdere) interculturalisering – Van interculturele communicatie tot
intercultureel maatwerk & interculturalisering van opleidingen
– Empowerend & divers-sensitief werken
• Niet alleen jeugdwerk of sociaal werk, maar alle maatschappelijke sectoren – onderwijs, gezondheidszorg,
arbeidsmarkt, beleid, …
28
9. Superdiversiteit. Welke toekomstscenario’s?
• Superdiversiteit is – een feitelijke ontwikkeling – Op zichzelf niet goed of slecht – hangt er van af hoe we er mee
omgaan – Wel een scharniermoment
• wat nieuwe vragen oproept • Of oude vragen over migratie en
integratie in een nieuw context plaatst
• Maurice Crul e.a. schetsen twee toekomstscenarios
29
Een scenario van angst en vernedering?
• Waarin wij-zij-denken wederzijds dominant blijft
• Met groeiende gekleurde armoede, werkloosheid en ongelijkheid – sociaal kapitaal van 2de en 3de
generatie gaat deels verloren
• Met wederzijdse polarisering – Rond symbooldossiers als het
hoofddoekenverbod – Waarbij men racisme ‘relatief’ noemt – Van eigen volk tot eigen
fundamentalisme eerst
• Superdiversiteit als sociale tijdbom
30
Of een scenario van hoop en empowerment
• Waar superdiversiteit uitgroeit tot een evidente realiteit
• Met ruimte voor en erkenning van meervoudige identiteiten
• Met ruimte voor emancipatie & sociale stijging
– Een beleid dat hierop inzet
– Dat emancipatie binnen gemeen-schappen ondersteunt & stimuleert
– vanuit een beleid van herverdeling én erkenning
– En vanuit een actief pluralisme
31
Besluit: Naar een scenario van hoop & empowerment…
Want de toekomst van onze steden
ligt niet in (verdere)
polarisatie,
maar in de mobilisatie van de
superdiversiteit van alle bewoners.
32
Tijd voor vragen & debat
Boek verkrijgbaar na de lezing aan 15 euro
(i.p.v. 22 euro)
Reacties ook welkom op [email protected]
Zie ook www.dirkgeldof.be
33