SERAP ÇALIŞKAN AKDENİZ ÜNİVERSİTESİTÜRKÇE ÖĞRETMENLİĞİ

İlköğretim 8. Sınıf Türkçe DersiFiillerde Çatı (Etken-edilgen Fiiller)

Türkçe öğreniyorum

27.12.2012

2

Fiillerde çatı şema gösterimi

Öznelerine Göre Fiiller

Etken edilgen fiiller

Dönüşlü işteş fiiller

Nesnelerine Göre Fiiller

Geçişli geçişsiz

fiiller

Ettirgen oldurgan

fiiller

27.12.2012

3

FİİLDE ÇATI

Fiillerin özne ve nesneye bağlı olarak kazandığıanlama ve girdiği biçime “çatı” denir.

Çatı, sadece fiil cümlelerinde aranan bir özelliktir.

Fiil çatılarının oluşmasında hem fiilin anlamı hem

de aldığı yapım eki önemlidir.

27.12.2012

4

Çatılarına göre fiiller;

Öznelerine Göre Etken edilgen fiiller Dönüşlü işteş fiiller Nesnelerine Göre Geçişli geçişsiz fiiller Ettirgen oldurgan fiiller

27.12.2012

5

Öznelerine Göre Fiil Çatıları

Bu başlık altındaki fiillerde özne ve fiil arasındaki

ilişki göz önüne alınır : Özne fiilde anlatılan işi kendisi yapabilir. Başkasının yaptığı işten etkilenebilir. İşi kendisi yapıp yine kendisi etkilenebilir. İşi başkalarıyla birlikte ya da karşılıklı

yapabilir.

27.12.2012

6

Etken Fiiller

Etken fiilin belirttiği işi, oluşu,hareketi, durumu ve kılışı yapan öznenin kendisidir.

Özne gerçek öznedir. Dilimizde tüm fiiller kök halinde iken

etkendir. Bu fiiller geçişli de olabilir geçişsiz de.

27.12.2012

7

Örnekler ; Tren saat dokuzda istasyona geldi. gelme işini yapan: tren Okulun bahçesinde toplandık.toplanma işini gerçekleştiren : biz Açıklama :Bu örneklerde gerçek özne belli

olduğu için ‘gelmek ve toplanmak’ fiilleri etken

çatılıdır.

27.12.2012

8

Edilgen Fiiller

Gerçek öznesi söylenmeyen veya bilinmeyen fiillerdir.

Bu tür fiillerin öznesi sözde öznedir. Yüklemde bildirilen işten etkilenen varlık

özne gibi kullanılır. Asıl özne söylenmez.

27.12.2012

9

Örnekler; Kapı açıldı.açma işini yapan belli değil Araba yıkandı.yıkama işini yapan belli değilAçıklama :İşi yapan(özne) belli olmadığı içinedilgendir.

27.12.2012

10

Önemli Ayrıntı

Etken fiil ile edilgen fiil arasındaki fark kısaca

şöyle özetlenebilir:Etken fiilde gerçek özne vardır.Edilgen fiilde sözde özne vardır.Etken fiilde işten yine işi yapan etkilenir.Edilgen fiilde işi yapan belli değildir.

27.12.2012

11

Kaynakça

http://www.turkceciler.com/fiiller/fiillerde_cati.htmlhttp://www.edebiyatogretmeni.net/fiilde_cati.htmhttp://www.vitaminegitim.com/ilkogretim/edilgen-catili-fiillerde-sozde-ozneyi-belirleme?i=VTRT080402OKU09LYS Türkçe Edebiyat Konu Anlatımlı Kitap, 2009,bry Matbaacılık, İstanbul.

27.12.2012

12