Senza sangue: Án blóðs° Senza sangue... · Lokaverkefni til B.A.-prófs í ítölsku B.A. Senza...
Transcript of Senza sangue: Án blóðs° Senza sangue... · Lokaverkefni til B.A.-prófs í ítölsku B.A. Senza...
Lokaverkefni til B.A.-prófs í ítölsku
B.A.
Senza sangue: Án blóðs
Traduzione in islandese con analisi di un brano tratto dal romanzo di
Alessandro Baricco
Bryndís Björk Kristiansen
Leiðbeinandi: Edoardo Mastantuoni Febrúar 2020
Hugvísindasvið
Senza sangue: Án blóðs
Traduzione in islandese con analisi di un brano tratto dal
romanzo di Alessandro Baricco
Ritgerð til B.A.-prófs í ítölsku
Bryndís Björk Kristiansen
Febrúar 2020
Háskóli Íslands
Hugvísindasvið
Ítalska
Senza sangue: Án blóðs
Traduzione in islandese con analisi di un brano tratto dal
romanzo di Alessandro Baricco
Ritgerð til B.A.-prófs í ítölsku
Bryndís Björk Kristiansen
Kt.: 221048–4749
Leiðbeinandi: Edoardo Mastantuoni
Febrúar 2020
Sommario
Questa tesi è una traduzione dal romanzo Senza sangue di Alessandro Baricco in lingua
islandese con analisi. Nella prima parte della tesi introduco il romanzo. Provo a discutere le
traduzioni e la teoria della traduzione in generale facendo riferimento a degli specialisti della
traduzione (come Ástráð Eysteinsson, Roman Jakobsson, Heimi Pálsson, Höskuld Þráinsson,
ecc.). Mi occupo in particolare dei problemi che trovo nel processo della traduzione. Mi
focalizzo inoltre sulla spiegazione delle scelte di alcune parole o frasi nella tesi. Durante la
traduzione, ho incontrato svariati problemi da risolvere: e per quanto riguarda la diversità di
vocabolario tra le lingue, e la differenza di cultura e d’espressione linguistica e grammaticale.
Spero di poter presentare nella tesi le soluzioni più adatte.
Nell’ ultima parte, presento la mia traduzione di un brano tratto dal romanzo Senza sangue
di Alessandro Baracco. Spero che chi legga questa traduzione sia soddisfatto, perché non ci
sono molte traduzioni di Baricco in islandese.
Þessi ritgerð er þýðing úr skáldsögunni “Senza sangue” eftir Alessandro Baricco á íslensku
með greiningu. Í fyrri hluta ritgerðarinnar er skáldsagan kynnt. Fjallað verður um þýðingar og
kenningar almennt og leitað til sérfræðinga í þýðingum þegar upp koma vandamál. (s.s. Ástráð
Eysteinsson, André Lefevere, Heimi Pálsson og Höskuld Þráinsson o.fl.). Tekið verður á
vandamálum sem upp kom í þýðingarferlinu, útskýrt verður val nokkurra orða eða
orðasambanda og leitað verður lausna milli tungumálanna og skoðaðir mismunandi
menningarþættir. Vonandi tekst að finna réttu lausnirnar.
Í síðasta hlutanum er kynnt þýðing á hluta af skáldsögunni Án blóðs eftir Alessandro
Baracco. Vonandi verða þeir sáttir sem lesa þessa þýðingu, því það eru ekki til margar þýðingar
frá Baricco á íslensku.
INDICE
Prefazione .................................................................................................................................... 1
1. Alessandro Baricco e il romanzo Senza sangue .............................................................. 2
2. Note riguardanti la traduzione in generale ...................................................................... 5
2.1. Heimir Pálsson e Höskuldur Þráinsson ....................................................................... 5
2.2. J.C. Catford e Edoardo Mastantuoni ........................................................................... 6
2.3. Roman Jakobsson ........................................................................................................ 7
3. Problemi di traduzione .................................................................................................... 9
3.1. Stile .............................................................................................................................. 9
3.2. Interpretazione ........................................................................................................... 12
3.2.1. Metafora ............................................................................................................ 15
3.3. Punteggiatura ............................................................................................................. 15
3.3.1. Gli scrittori ........................................................................................................ 18
3.4. Problemi di grammatica ............................................................................................ 20
3.4.1. Articolare i determinativi ....................................................................................... 20
3.4.2. Pronomi.................................................................................................................. 22
3.4.3. Avverbi e Aggettivi ................................................................................................... 24
3.4.4. Congiuntivo ............................................................................................................... 25
3.4.5. Verbi ...................................................................................................................... 25
3.5. Problemi culturali. ......................................................................................................... 26
3.5.1. Parole del mondo agricolo. .................................................................................. 27
3.5.2. Parole per definire i colori. .................................................................................. 27
3.5.3. Parole volgari .............................................................................................................. 28
4. Conclusioni .................................................................................................................... 29
Bibliografia ................................................................................................................................ 30
Traduzione pag. 32
1
Prefazione
Nella prima parte della tesi introduco l’autore Alessandro Baricco, la sua vita e le sue
opere, la critica ufficiale e le sue pubblicazioni giornalistiche. Esplicherò, inoltre, perché
ho scelto questo romanzo.
Nella seconda parte della tesi discuto lo studio delle traduzioni in generale,
avendo come supporto vari specialisti di traduzione, utili da consultare nel momento in
cui incontro dei problemi (ad esempio Ástráður Eysteinsson (Tvímæli), André Lefevere
(Þýðingar, endurritun og hagræðing bókmenntaarfsins), Heimir Pálsson e Höskuldur
Þráinsson (Um þýðingar), Roman Jakobsson, ecc.). Mi concentro soprattutto sui problemi
che incontro nel processo della traduzione, giustificando la scelta di alcune parole o frasi
nella tesi in islandese.
Nella terza parte, durante la traduzione, incontrerò problemi per risolvere la
diversità di vocabolario tra le lingue, la differenza di cultura, l’espressione linguistica e
grammaticale.
La quarta parte include la bibliografia e con la conclusione della traduzione.
2
1. Alessandro Baricco e il romanzo Senza sangue
Alessandro Baricco è nato a Torino nel 1958. Ha frequentato il Liceo Classico e si è
laureato in Filosofia all‘Università degli Studi di Torino con una tesi in Estetica
e Storia dell’arte. Baricco ha studiato contemporaneamente al Conservatorio dove ha
ottenuto il diploma in pianoforte. Ha cominciato a lavorare come critico musicale per
alcuni giornali, ad esempio Repubblica e La Stampa ed è stato uno dei primi conduttori
su Radio Tre Suite e Rai radio Tre. Ha pubblicato alcuni saggi di critica musicale come
Il genio in fuga, Il Melangolo e L’anima Hegel e le mucche del Wisconsin (1992). I
nomi delle pubblicazioni possono sembrare bizzarri poiché accennano a titoli letterari
pur essendo critiche musicali. Nel 1994, Baricco ha fondato la Scuola Holden a Torino,
una scuola di storytelling e arti performative basate sulla scrittura creativa.
Baricco ha pubblicato alcuni romanzi di grande successo e tradotti in tutto il
mondo, come Castelli di rabbia (1991), Oceano mare (1993), Seta (1996) e Senza sangue
(2002). Novecento (1994) che è un racconto o monologo da cui sono stati tratti uno
spettacolo teatrale e un film. Inoltre, l’autore ha pubblicato due raccolte di articoli, Barum
(1995) e Barum 2 (1998). Nel 1996, ha scritto Davila Roa, un testo teatrale messo in scena
da Luca Ronconi. In aggiunta, ha pubblicato un’interpretazione moderna dell’Iliade di
Omero (2004).
La lista dei suoi lavori e pubblicazioni è lunga; mi soffermerò tutta via sulle parti salienti
della sua opera.
Come ho menzionato precedentemente nella tesi, Baricco è tra i fondatori della
Scuola Holden e Holden Academy di Torino1 e ha insegnato l’arte di narrare storie per
molti anni ormai. Durante la mia ricerca, ho visto alcuni video delle sue lezioni mi sembra
un valido professore.
“Alla Scuola Holden insegniamo a narrare. Siamo convinti che un
romanziere, uno sceneggiatore, un giornalista o un inventore di videogiochi
siano, prima di tutto, narratori. E lo stesso vale per un autore di teatro o un
disegnatore di fumetti. Vengono tutti dalla stessa terra: la terra della
narrazione. Così cerchiamo di insegnare ai giovani a conoscere quella terra.”2
Apprezzo particolarmente questa citazione di Alessandro Baricco, dal romanzo
Novecento:
“Ora tu pensa: un pianoforte.
I tasti iniziano. I tasti finiscono
1 https://scuolaholden.it/ 2 http://alessandrobaricco.feltrinellieditore.it/scuola-holden/ prendo 3011.2019
3
Tu sai che sono 88, su questo nessuno può fregarti.
Non sono infiniti, loro.
E dentro quei tasti infinita è la musica che puoi fare.
Loro sono 88, tu sei infinito.”3
Baricco è inoltre un grande divulgatore, ma non è amato da tutti:
“La critica ufficiale non ama Baricco, che è stato attaccato come ‘scrittore-
intrattenitore’, interessato a divertire il lettore di media cultura con la sua
scrittura perfetta, spiritosa, con frasi ad effetto. È visto come un grandissimo
divulgatore quando spiega al grande pubblico l’Iliade o le opere liriche, ma
privo di spessore personale, di riflessione sulla vita e sul mondo. Un grande,
professionista della scrittura, in altre parole, e non un grande scrittore. Forse il
giudizio della critica è troppo servo, perchéé parte dall’idea che un letterato debba essere un filosofo o un sociologo che esprime il suo pensiero attraverso storie. Ma se considerato lo scrittore come colui che scrive storie e mostra un
mondo, senza commenti filosofici e sociologici espliciti, allora Baricco merita
di essere citato tra gli scrittori a cavallo tra i due secoli.” (Pag. 222)4
Trama del romanzo Senza Sangue
Il romanzo si compone di due parti, chiamate “Uno” e “Due”. Il tempo nel romanzo
“Uno” è diverso dal romanzo “Due”, così come i luoghi. “Uno” è ambientato in campagna
mentre “Due” è ambientato in città. La protagonista è Nina, la figlia di Mato Rujo.
La prima parte comincia quando una vecchia auto Mercedes, con a bordo quattro
uomini, raggiunge una fattoria isolata di un imprecisato Paese ispanico. Quando, alla sera,
l’auto arriva alla meta, qualcosa di terribile scombussolerà la quiete della fattoria. Mato
Rujo, l’uomo che vive in quel luogo, corre a nascondere la propria figlia in una botola,
mentre il figlio va a prendere i fucili. Insieme, attendono l'arrivo dei quattro uomini. È
appena finita la guerra civile nel Paese dove Rujo lavorava come medico. Egli ha ancora
sulla coscienza il dolore che ha inflitto ai deboli di un tempo. Sa benissimo perché lo
stanno cercando e quello che vogliono fargli. I quattro uomini, una volta alla fattoria,
senza esitare uccidono l'uomo e il figlio. Nina, nascosta in una botola al momento
dell’assassinio, è ancora una bambina e ignara di ciò che le accade attorno. Dunque ella
sopravvive, rannicchiandosi nella botola, ma riesce a vedere uno degli assassini, un
ragazzo di nome Tito, e ha ascoltato le loro voci.
La seconda parte del romanzo, “Due”, si svolge molti anni dopo. Nina è ormai
una donna dai capelli bianchi, ma né il tempo né la vita difficili che ha vissuto hanno
3 https://liosite.com/citazioni/alessandro-baricco-ora-tu-pensa-un-pianoforte/ prendo 3011.2019 4 Balboni Paolo E, 2019. Letteratura italiana per stranieri
4
lenito la violenza che ha segnato la sua infanzia. Nina ha un solo scopo: ritrovare l'uomo
che l’ha risparmiata, ma ha ucciso il padre e il fratello al fine di chiedergli il perché.
Quando Pedro Cantos, questo è il nome di quel giovane assassino, ormai vecchio
anch’egli, trova Nina davanti casa, capisce che il passato è tornato a bussare alla porta. Si
aspetta che la violenza di un tempo sia ripagata con la stessa moneta, ma succederà
qualcosa di imprevedibile; un accordo, una sorta di liberazione o riscatto tra stanche e
vecchie persone.
La scelta del romanzo
Uno dei motivi per cui ho scelto Senza sangue è perché lo reputo facile da leggere.
L’azione non tarda a cominciare ed è descritta con frasi brevi e secche. Immediatamente
e inesorabilmente, immagini forti e crudeli sono evocate. Le vite dei personaggi sono
inquadrate in immagini come in una sceneggiatura. Oggi, 6 novembre 2019. ho letto su
internet che il libro sarà pubblicato il 14 novembre 2019 come una storia narrata a fumetti
da Tito Faraci e Francesco Ripoli5 e mi sembra un formato ben adatto per questo romanzo.
Oltretutto, personalità internazionali hanno dimostrato interesse per il romanzo, come
Angelina Jolie che ha comprato i diritti cinematografici di Senza sangue nel 2017.6
Un altro motivo per cui ho scelto questo libro è perché apprezzo molto l’autore,
in quanto ho letto svariati suoi romanzi che mi hanno spronato ad approfondire la lettura
delle opere di Baricco. Tra le opere lette vi sono Novecento- Un monologo (2015), del
quale ho letto il libro e ascoltato l’audiolibro (2011) e ho visto inoltre il film La leggenda
del pianista sull’oceano (1998) di Giuseppe Tornatore basato proprio sulla storia
raccontata in Novecento di Baricco. Senza sangue è il terzo romanzo di Alessandro
Baricco che sbarca al cinema.
5 https://www.lafeltrinelli.it/libri/alessandro-baricco/senza-sangue/9788807550393 prendo 30.11. 2019 6 http://www.today.it/media/cinema/baricco-senza-sangue-film-angelina-jolie.html
5
2. Note riguardanti la traduzione in generale
2.1. Heimir Pálsson e Höskuldur Þráinsson
È stimato che le lingue del mondo siano tra le cinque e le seimila. Molte di esse sono
ancora parlate da piccoli gruppi di persone che stanno man mano perdendo la loro
lingua e modi di vita tradizionali. Con la crescente globalizzazione si può prevedere che
circa tremila lingue saranno estinte nel prossimo secolo7. Ciò significa che se le piccole
nazioni vogliono preservare la loro cultura, devono avere molti e ottimi traduttori in
grado di tradurre tutto il necessario per mantenere la cultura delle piccole nazioni attiva
e senza restrizioni. Noi islandesi siamo circa 350.000 e abbiamo sempre bisogno di più
traduttori perché la comunicazione tra le nazioni è in costante aumento e il mondo
diventa sempre più multiculturale. Ogni giorno veniamo abbiamo bisogno di nuovi tipi
di traduzioni; per esempio relative a telefono, radio, giornali, televisione, libri, regole,
ecc. Una traduzione inesatta o sbagliata può avere gravi conseguenze, ad esempio nel
caso della medicina. Inoltre, una cattiva traduzione può danneggiare il contenuto di un
buon libro. (pag.10)8 Pertanto l'importanza delle traduzioni non è da sottovalutare.
“La traduzione è molto importante per comunicare e comunicare idee a persone di
culture diverse. Sta diventando sempre più importante poiché la maggior parte delle
aziende del mondo è diventata molto più multiculturale di prima.”9 10
Quando si traduce da una lingua all'altra, è essenziale trovare le giuste soluzioni e,
inoltre, sono richiesti requisiti minimi per i traduttori come quelli che seguono:
(1) La competenza dalla lingua tradotta. (Ísl Kunnátta)
(2) La conoscenza dell’argomento in discussione. (Ísl. Þekking)
(3) L’abilità di scrivere in modo bello e chiaro nella propria lingua. (Ísl.Hæfni) (pag.11)11
In effetti, molti dei nostri traduttori islandesi non hanno sempre avuto molta
conoscenza della lingua tradotta, ma spesso le abilità sono migliorate grazie ai loro
7 https://www.visindavefur.is/svar.php?id=442 prendo 13.11.2009 8 Heimir Pálsson, Höskuldur Þráinsson. Um þýðingar. Iðunn 1988 9 Mastantuoni Edoardo.Guðlausir menn: Uomini senza Dio. Þýðing á ítölsku á ljóðabók Ingunnar Snædal. BA ritgerð,
Háskóli Íslands 2014,.5 10 Tilvitnun þýdd af Erlu Guðnýju Pálsdóttur, La Mosca 2 1. Intro. (pag.7) 11 Heimir Pálsson, Höskuldur Þráinsson. Um þýðingar. Iðunn 1988.
6
talenti artistici. Possiamo pensare ai traduttori Magnus Ásgeirsson e Helgi
Hálfdánarson, che entrambi hanno tradotto da numerose lingue.
La traduzione è la soluzione per le nazioni quando hanno una o più lingue. Oggi in
Islanda ci sono due o addirittura tre lingue maggioritarie: islandese, inglese e
polacco. Poiché l’umanità intera non parla o non capisce la stessa lingua, possiamo
dire che, direttamente o indirettamente, dipende in un modo o nell’altro dalla
traduzione.
2.2. J.C. Catford e Edoardo Mastantuoni
La domanda che si pone è: cos'è la traduzione? È come un movimento, una parola
trasferita da una lingua all’altra. In che modo? Il testo in lingua originale è
rimpiazzato dal testo "uguale" a quello di origine della lingua di intento. Ecco una
breve descrizione del processo di traduzione:
Il processo di traduzione è una destinazione per descrivere il divario tra la lingua
originale e la lingua di intento. La traduzione non ha solo una dimensione letterale,
perché ha anche dimensioni temporali e culturali da considerare12 13
In Islanda sono sempre stati tradotti, riscritti e interpretati testi diversi.
Quando ci riferiamo alle saghe islandesi, sappiamo che ogni traduzione o versione
ha non solo una dimensione letterale, ma anche altre dimensioni temporali e
culturali. La semantica è cambiata e anche l’ortografia. Dall’anno 1200 d.C. ci
sono stati molti cambiamenti culturali nelle religioni e nelle forme del governo.
Le saghe islandesi medioevali (1200 – 1400 d.C.) hanno avuto molte
interpretazioni, attraverso ad esempio le parafrasi. Ci sono state anche delle
versioni delle stesse saghe con ortografia modificata. Tutte le versioni sono
tuttavia importanti nella stessa maniera e necessitano di ottime traduzioni.
J.C. Catfords dice che nella traduzione il testo è cambiato in un testo equivalente
in un'altra lingua; ‘the replacement of textual material in one language (SL) by
12 Mastantuoni Edoardo.Guðlausir menn: Uomini senza Dio. Þýðing á ítölsku á ljóðabók Ingunnar Snædal. BA ritgerð,
Háskóli Íslands 2014,.5 13Tilvitnun þýdd af Erlu Guðnýju Pálsdóttur, La Mosca 2.1. Intro. (pag.7)
7
equivalant textual mterial in another language (TL)’, dove ‘SL’ è l’abbreviazione
di ‘source language’, o lingua originale, e ‘TL’ sta per ‘target language’, la lingua
della traduzione. (pag 26) 14
Ecco una definizione breve che non descrive, tuttavia, l’intero processo
della traduzione. Trovare una parola equivalente dalla lingua originale alla lingua
di intento non è infatti facile, né un processo che può essere al cento per cento
esatto ed equivalente.
Credo che le traduzioni in islandese siano raramente equivalenti.
2.3. Roman Jakobsson
Oggi le parole traduzione e tradurre hanno molti sinonimi come: “interpretare”,
“spiegare”, “esporre”, “esprimere “, “rendere”, “versione”, “parafrasi”, “resa”.
Roman Jakobsson è del parere che il significato della parola ,,Tradurre“ è
alquanto limitato, nel suo saggio. ,On Linguistic Aspect of Translation (1959)”15
dove fa riferimento alle traduzioni in una prospettiva più ampia, e individua in tre
tipologie di traduzione. Queste tre tipologie sono le seguenti in islandese:
1. Þýðing innan tungumálsins eða umorðun. þ.e. túlkun máltákna með
öðrum orðum táknum innan sama tungumáls.
2. Þýðing milli tungumála eða eiginleg þýðing er túlkun máltákna með
táknum úr öðru tungumáli.
3. Þýðing milli táknkerfa eða umhvefing er túlkun máltákna með
táknum úr ómállegu táknkerfi. (174)16 María Vigdís Kristjásdóttir þýðir.
La prima significa che un testo è riscritto e adattato a situazioni nuove usando la
stessa lingua. Questa tipologia è tutt’oggi molto usata. Il sistema educativo deve
per esempio riscrivere il programma di studio in tutti livelli. I vecchi libri delle
generazioni passate sono riscritti per le generazioni future. Spesso i libri, gli
articoli e i regolamenti sono riscritti anche a causa delle regole ortografiche che
14 Ástráður Eysteinsson. 1996. Tvímæli (pag 26), 15 Jakobson, Roman. ,,On Linguistic Aspects of Translation.” Sjá Reuben A. Brower, ritstj., On Translation, s 232-239. 16 Lefevere André.1992. Þýðingar, endurritun og hagræðing bókmenntaarfsins. Ritstj. Þröstur Helgason. Reykjavík 2013. (pag 11)
8
cambiano. I testi delle opere teatrali sono ugualmente spesso riscritti quando vanno
fatte nuove messe in scena al passo con il tempo.
La seconda tipologia si riferisce ad una traduzione tra due lingue quando
l’interpretazione oscilla nel significato da una lingua all’altra. Una storia o un
libro è tradotto da una lingua all’altra. Le lingue possono avere un alfabeto e
grammatiche diverse, come anche una struttura linguistica e sintattica differenti
(giapponese, cinese, russo, ecc.).
La terza tipologia è la traduzione tra i sistemi dei segni, dove il significato è
trasferito con i simboli in un linguaggio simbolico. Un esempio è il modo di
raccontare una storia con il linguaggio mimico senza alcuni suoni. Le persone
sorde usano il linguaggio mimico (lingua dei segni). Il cinema è anche un esempio
di traduzione simbolica. In ambito cinematografico è tuttavia un po’ più
complicato dal momento che la lingua è utilizzata assieme alle arti visive e
musicali.17
17 Ástráður Eysteinsson. 1996. Tvímæli (pag 27-28.
9
3. Problemi di traduzione
3.1. Stile
Il titolo Senza sangue rimanda ad un romanzo giallo o poliziesco. Nella traduzione
islandese il titolo diventa Án blóðs. Un titolo breve; esatto e uguale a quello
originale. Il luogo dove si svolge l’azione è l’Italia dopo la seconda guerra
mondiale o un imprecisato paese ispanico.
Al mio primo approccio con questo libro ho notato che il romanzo
comprende due parti chiamate rispettivamente “Uno” e “Due”. La parte “Uno”
comincia fuori città, nella campagna, su una pianura con campi di mais, una fila di
querce e una vecchia fattoria. La parte “Due” è ambientata in una città con
marciapiedi, ristoranti, taxi e un hotel. Cinquanta o sessant’anni passano tra i fatti
della prima e della seconda parte. Nina e Tito, i personaggi principali, sono giovani
nella prima parte ma vecchi nella seconda parte.
Un romanzo cruento all'inizio della prima parte è in contrasto con un'immagine
dolcissima nella parte finale. Cosí il romanzo non finisce come ha cominciato ed
è necessario risolvere i conti in sospeso del passato.
“…con l'unico desiderio di ritornare all'inferno che ci ha generati, e di abitarvi
al fianco di chi, una volta, da quell’inferno ci ha salvato”. - Solo pensando che
chi ci ha salvati una volta lo possa poi fare per sempre. (pag.80)
með löngunina eina til að snúa aftur til þess helvítis sem skapaði okkur og búa við hlið þess
sem einu sinni bjargaði okkur frá helvíti.. - Bara að hugsa um að sá sem bjargaði okkur einu
sinni geti það að eilífu.(pag80)
Lo stile è leggero e veloce e si avvicina a quello di un giallo o di un romanzo
criminale. Le frasi sono brevi, le descrizioni chiare e concise e le scene cambiano
rapidamente.
La scena all'inizio della storia è prorompente e attira l’attenzione del
lettore. Sullo sfondo della seconda guerra mondiale, la stabilità della società è
ancora lontana.
Nella campagna, la vecchia fattoria di Mato Rujo dimorava cieca, scolpita
in nero contro la luce della sera. L’unica macchia nel profilo svuotato della
pianura.
10
I quattro uomini arrivarono su una vecchia Mercedes. La strada era scavata
e secca - strada povera di campagna. Dalla fattoria, Manuel Roca li vide. (pag.9)
Nelle prime frasi sono queste parole che formano lo stile: / vecchia /
dimorava cieca / scolpita in nero / la luce della sera / nel profilo svuotato nella
pianura / una vecchia Mercedes / La strada era scavata e secca – strada povera di
campagna / – Tutte le parole sono cupe e ci si aspetta che qualcosa accada. Troviamo
unicamente cinque frasi brevi e la storia inizia quasi immediatamente, senza nessuna
speculazione, spiegazione o interpretazione.
Anche le conversazioni non hanno delle spiegazioni dettagliate, i dialoghi
sono infatti veloci e illustrano i sentimenti in maniera fugace.
– …
– Non aver paura, Nina. Non ti può succedere nulla. Va bene?
– Si.
– Dammi un bacio.
La bambina appoggiò le labbra sulla fronte del padre. Il padre
le passò una mano tra i capelli.
– Andrà tutto bene, Nina.
Poi rimase lì, come se qualcosa ancora si dovesse dire, o fare.
– Non era questo che volevo.
Disse.
– Ricordati sempre che non era questo che volevo. (pag. 11-12)
Questa è la prima descrizione caratteriale che hanno alcune frasi. Nella seguente
descrizione possiamo individuare un personaggio che sembra uscito dal film “Per
un pugno di dollari “, un uomo lercio con una sigaretta o un sigaro spento tre le
labbra.
…El Gurre continuava a ghignare. Teneva il piccolo mitragliatore con la destra, e con la sinistra cercava una sigaretta, portava nel taschino. Non
sembrava avere fretta. Era piccolo e magro, portava in testa cappello lercio e
ai piedi due scarpe, enormi. Guardo Salinas. Trovò la sigaretta. Se mise tra le
labbra. Tutti lo chiamavano el Gurre. Si alzò, e si mise a sparare… (pag. 14-15)
C’è un’altra breve descrizione in questo passaggio: “- L’altro uomo seduto
davanti aveva un vestito di color panna. Stirato. Fumava una sigaretta francese.”
(pag. 10) Questa descrizione è molto breve.
Ecco un’altra descrizione che rispecchia i pensieri di Nina chiusa nella botola.
11
E sentiva il proprio corpo raccolto, rigirato su sé stesso come una conchiglia –
questo le piaceva – era guscio e animale, riparo di sé stessa, era tutto, era per
sé stessa tutto, nulla avrebbe potuto farle dal fino a quando fosse rimasta in
quella posizione – riaprì gli occhi, e penso Non muoverti, sei felice. (pag.14)
Questa prima descrizione in prima persona è attribuita a Nina in quanto la
protagonista del romanzo.
Durante la traduzione, ho potuto notare che gli aggettivi non sono
posizionati in maniera totalmente logica (ovvero non seguono sempre il sostantivo
ai quali sono attribuiti) per coloro che non parlano italiano come prima lingua. Per
esempio nella frase “Nella campagna, la vecchia fattoria di Mato Rujo dimorava
cieca “il lettore non madrelingua potrebbe chiedersi se sia Mato ad essere cieco o
la fattoria.
Nina usa parole ricercate quando pensa, “L’esattezza ti salverà. (pag.17)” nella
botola, ma non parla con delle entità superiori come Dio o Maria Immacolata.
Anche questa è una frase che fornisce due interpretazioni diverse. La mia
interpretazione è che L’esattezza si tramuta in uno dei personaggi figurati del
romanzo, alla quale Nina fa riferimento svariate volte.
Nella punteggiatura della traduzione, le mie prime difficoltà si sono presentate
nella costruzione delle frasi. In lingua italiana la costruzione delle frasi e l’ordine
delle parole sono molto diverse da quelle dalla lingua islandese. Le prime pagine
di Baricco sono state piuttosto semplici e chiare da tradurre.
È necessario mantenere lo stile del testo originale il più possibile nonostante ci
siano alcune difficoltà:
Da un punto di vista estetico, mantenere lo stile del testo originale è stata la
mia principale difficoltà, poiché il modo di scrivere italiano è molto diverso
da quello islandese, per esempio l’uso della punteggiatura e la costruzione
delle frasi. La lingua italiana è infatti più enfatica dell’islandese, che può
sicuramente essere enfatico, ma è normalmente più semplice e chiaro;
l’italiano, per molti secoli, è stato quasi esclusivamente il linguaggio letterario
di un’élite istruita, che si era arricchita di vocabolario alto e frasi lunghe e
ricercate. Solo recentemente, negli ultimi trent’anni, gli autori italiani hanno
12
cercato di trovare un linguaggio più naturale e comune che rifletta
principalmente il linguaggio della gente comune. (pag. 9-11) 18 (pag. 11) 19
Senza sangue è stato scritto nel 2002, dunque negli ultimi trent’anni, con un linguaggio più naturale e fluido che riflette principalmente il linguaggio della gente
comune.
3.2. Interpretazione
(1) Il gioco di parole vuoto e svuoto e è una cosa completamente
assurda, come se qualcosa che è vuoto possa svuotarsi.
L’unica macchia nel profilo svuotato della pianura. (pag.9) /Eini bletturinn sem
skar sig út úr á eyðilegri sléttunni./
svuotare (pag. 9)
tæma (1a vers.) → tóm, tóm slétta, (2a vers.) → auðn, eyðilegur (nel profilo
svuotato della pianura), (3a vers.)
svuotare (1a vers.) → ‘essere vuoto’, ‘una vuota pianura’, (2a vers ) → ‘deserto’,
‘devastato’ (nel profilo svuotato della pianura) (3a vers.)
In islandese non è possibile usare /tóm slétta/ usiamo /eyði-legur/ o /auðn/
quando non si scorge niente di fisico.
(2) La strada era scavata e secca – strada povera di campagna.
strada povera di campagna (pag. 9) → sveitavegur (1a vers.)
Ci sono molte strade povere di campagna in Islanda, dunque /sveitavegur/ è la
traduzione corretta.
(3) Oggi usiamo /vélarhljóð/ anzichè /mótorhljóð./ nella campagna.
Il rumore del motore (pag. 9)
18 Mastantuoni, Guðlausir menn: Uomini senza Dio. Þýðing á ítölsku á ljóðabók Ingunnar Snædal (bls. 9 – 10).
https://skemman.is/handle/1946/17643;
https://skemman.is/bitstream/1946/17643/2/Ritger%c3%b0.pdf
19 Tilvitnun þýdd af Erlu Guðnýju Pálsdóttur, La Mosca 3.1 Stile (pag.11).
https://skemman.is/handle/1946/32240;
https://skemman.is/bitstream/1946/32240/1/La%20tesi%20%20La%20Mosca%20Flugan.pdf; Gat ekki opnað þennan
straum
13
vélarhljóð (1a vers.) → mótorhjól (2a vers.)
‘Il rumore della macchina’ (1a vers.) → Il rumore del motore’ (2a vers.)
(4) In Islandese si usa l’espressione hér slóðir quando ci si riferisce alla campagna
da quella parte (pag. 9)
hér um slóðir. (1a vers.) →í þessari sveit (2a vers.) → í þessu héraði (3a vers.)
‘da quella parte’ (1a vers.) →‘in questa provincia’ (2a vers.) →‘in questa regione
(3a vers.)
(5) Vide la Mercedes birtast da lontano.
spuntare (pag. 9)
koma upp (1a vers.) → koma fram (2a vers.) → birtast (3a vers.)
spuntare ~ ‘del sole’ koma upp (1a vers.) → ‘trovarsi’(2a vers.)→‘apparire’ (3a vers.)
(6) verso Alvarez, til að villa um fyrir hvert væri haldið di allontanarsi
fingendo di allontanarsi (pag. 10)
þykist vera að fjarlægast (1a vers.) →til að blekkja þann sem fylgist með (2a vers.)
→ til að villa um fyrir hvert væri haldið (3a vers.)
fingere di allontanarsi (1a vers.) → ‘simulare di allontanarsi’ (2a vers.) →
‘inventare di allontanarsi’ (3a vers.)
(7) Questa volta devo scegliere una traduzione corretta o un raggiramento delle
parole e scelgo una frase idiomatica (orðatiltæki) che non è un proverbio.
(málsháttur)
Chi credono di fregare? (pag. 10)
,,Hvern halda þeir að þeir séu að blekkja?”(1a vers.) ,,Hver trúir þessum
látalátum?” (2a vers.) → til að villa um fyrir hvert væri haldið (3a vers.)
Chi credono di fregare? (1a vers.) → ‘gabbare, bluffare’ (2a vers.)→ ‘ingannare’
(3a vers.)
La prima versione: il pronome Chi /Hvern-Hverja/, - credono di / halda -þeir /
að þeir / due volte, - / þeir séu - in congiuntivo/ di gabbare; la frase risulta
14
criptica e poco fluida, dunque non la scelgo come traduzione finale. Scelgo,
/,,Hver trúir þessum látalátum?”/ La parola / látalæti / è adatta per dichiarare
le frodi. /svik/.
(8) A questo punto sono in difficoltà, non posso tradurre il testo da parola
a parola.
In italiano / quiete incurabile / → in islandese / ólæknandi kyrrð /.
Una parola esatta, in questo contesto, non è possibile da trovare in italiano o in
islandese.
Da questo accostamento di parole, si avverte una duplice sensazione: la quiete
della campagna contrasta con l’inesorabilità di una malattia. Questo ossimoro
si inscrive nello stile di Baricco, dove le frasi continuano a risultare brevi e
leggere.
Ho scelto / ógnvænleg kyrrð / per tradurre ciò.
La campagna sembrava inghiottita da una quiete incurabile. → /Sveitin virtist
gleypt af ógnvænlegri kyrrð./ Una quiete minacciosa e incurabile risiede nella
campagna.
una quiete incurabile (pag. 10)
ólæknandi (eitthvað ógnvænlegt er í aðsigi ekki verður aftur snúið) kyrrð (1a vers.) →
ógnvekjandi kyrrð (2a vers.) → dauðakyrrð (3a vers.)
‘una quiete incurabile’ (1a vers.) → ‘silenzio profondo’ (2a vers.) → ‘silenzio
assoluto’ (3a vers.)
(9) In questo punto si può scovare qualcosa tra le righe che non è esplicitamente
detto.
Non si sa con precisione cosa sia successo, ma può essere interpretato.
Ho scelto / hann er búin að fá nóg /.
Ne ha piene le palle di scappare. /Hann hefur fengið nóg af að flýja./
ne ha piene le palle20 (pag. 10) → ‘ had enough’ (1a vers.) → ‘He’s sick of it’
(2a vers.) → þreyttur á því (3a vers.)
20 https://context.reverso.net/traduzione/italiano-inglese/E+ne+ho+le+palle+piene+di
15
ne ha piene le palle (1a vers.) → ‘molto stanco’, ‘avere le tasche piene di q-sa’
(2a vers.)→ ‘molto stanco’ (3a vers.)
(10) Quando qualcuno guarda in giù o in basso dobbiamo usare / niðri /
anziché /inni/ in islandese.
Ho scelto / niðri /. Non è del tutto corretto, ma è adatto in questo caso.
dentro (pag. 11)
inni (inni í) (1a vers.) → niðri (niðri í) dvöl á lágum stað 21(2a vers.)
‘dentro’ (1a vers.)
3.2.1. Metafora
Le immagini evocate nel romanzo sono così forti che durante la lettura ci sembra
di vedere un film. I colori, le ombre, una fattoria senza le luci immersa nella quiete
e quattro sconosciuti che si avvicinano nel crepuscolo della sera; un’atmosfera da
film western.
Nella campagna, la vecchia fattoria di Mato Rujo dimorava cieca, scolpita
in nero contro la luce della sera. L’unica macchia nel profilo svuotato della pianura.
(pag.9)
(1) dimora cieca (pag. 9)
vera blindur (1a vers.) → vera óupplýstur (2a vers.) → vera ljóslaus (3a vers.)
‘essere cieco’ (1a vers.) → ‘essere disinformato’ (2a vers.) → ‘essere senza luce’ (3a
vers.)
L’accostamento di parole dimora cieca è una metafora perché Manuel Roca non
vuole essere visto, vuole nascondersi.
3.3. Punteggiatura
Le mie prime difficoltà sono rappresentate dall’uso della punteggiatura e la costruzione
delle frasi. In lingua italiana la costruzione delle frasi e l’ordine delle parole non sono
21 Dvöl á lágum stað Íslensk orðabók ( bls. 467)
16
molto diverse da quelle islandesi. L’ordine è: soggetto, verbo e oggetto. - Leggo il libro./
Ég les bókina/ dove il soggetto è combinato col verbo. - Manuel Roca li vide. /Manuel
Roca sá hann./ Questa frase è molto simile a quella islandese. Nel testo le frasi brevi sono
molto comuni. Ecco tre frasi brevi che possono facilmente essere inserite in una sola lunga
frase.22
(1) Aveva una pistola in mano. Era solo un ragazzo. Lo chiamavano Tito. (pag. 10)
Hann var aðeins unglingur, hélt á skammbyssu og hét Tito (1a vers.) →
Hann var aðeins unglingur með skammbyssu í hendinni og hét Tito. (2a vers.)
Era solo un ragazzo, che aveva una pistola in mano e si chiamava Tito (1a vers.) →
Era solo un ragazzo con una pistola in mano e si chiamava Tito (2a vers.)
La prima versione ha una virgola e una congiunzione, mentre la seconda ha due
congiunzioni. Oggi noi islandesi non usiamo le virgole come un tempo. Le frasi sono
invece lunghe e con molteplici congiunzioni come /og, með,…./ eccetera.23
(2) Dopo il punto interrogativo / ?, / c´è una virgola / , / In Islandese non usiamo la
virgola dopo il punto interrogativo. Nel testo ho trovato / ?, / tante volte. La stessa
osservazione vale per la virgola dopo il punto esclamativo / !, /. (Queste regole sono in
Ísl. rétt. H. H.24(pag. 6))
(3) Chi credono di fregare?, pensò. (pag. 10) Discorso diretto.
→ Hver trúir þessum látalátum? - hugsaði hann. (1a vers.) (punteggiatura italiana)
→,,Hver trúir þessum látalátum?” hugsaði hann. (2a vers.) (punteggiatura islandese)
Ho qualche difficoltà quando trovo due discorsi diretti (beinar ræður) uno dopo l‘altro
come mostro qui:
(4) – mi hai sentito?, vattene via da lì (pag. 13)
→ – heyrðir þú hvað ég sagði? – farðu þangað. (1a vers.) Maiuscola (hástafur) no!
(punteggiatura italiana)
22 Queste frasi suonano meglio in islandese una volta combinate. 23 https://notendur.hi.is/eirikur/greinreg.htm
u24 Íslensk réttritun Halldór Halldórsson
17
→ heyrðir þú hvað ég sagði?” ,,Farðu þangað.” (2a vers.) (punteggiatura islandese)
Ci deve essere una F nella parola /farðu/ qui sopra, come conviene la punteggiatura
islandese.
Un’altra cosa che non si fa nella lingua islandese rispetto a quella italiana,
mettere la / E / congiunzione come prima parola nella frase. Nel testo ho trovato molti
esempi. Ecco e una frase con /E/ come prima parola e dove troviamo anche la forme
aferetica (dauð-úrelt)? Dell’aggettivo dimostrativo “questo”.
(5) E fa’ tacere ‘sto inferno, (pag. 10) 25
Og slökktu á þessu helvíti. (1a vers.) → og slökktu á helvítinu. (2a vers.) → Slökktu á
helvítinu. (3a vers.)
‘E fa’ tacere ‘sto inferno.’ (1a vers.) → ‘E fa’ tacere l’inferno.’ (2a vers.) → ‘Fa’ tacere
l’inferno ‘(3a vers.)
'Sto, 'sta, 'sti e 'ste -> sono dette forme aferetiche degli aggettivi dimostrativi questo/a/e/i.
Nella lingua islandese non è corretto a usare / E / congiunzione come prima parola nella
frase. Elimino dunque / E/→
(6) Nella lingua islandese non è corretto usare virgole davanti “, e” “, o” “, ma”.
Mostro alcuni esempi che ho trovato nelle pagine 11 e 12 dove elimino la virgola.
‘Chiuse gli occhi, e li riaprì’ (pag. 12) → Lokaði augunum26 og opnaði þau aftur.
‘La terra era dura, e secca.’ (pag. 12) → jörðin var hörð27 og þurr.
‘Poi sentì uno sparo, e il rumore di una finestra…’ → Þá heyrði hún skot og28 hljóð
eins og þegar gluggi...
‘dovesse dire, o fare .’ (pag. 12) → sem ætti (vh) að segja eða gera.
‘-Vattene, o ti uccido io.’ (pag. 12) → Farðu eða ég drep þig
25 https://forum.wordreference.com/threads/sto-sta-sono-abbreviazioni-nazionali.783046/
26 Virgola, e 27 Virgola, e 28 Virgola, e
18
‘Aveva preso il suo fucile, ma lo teneva abbassato’ (pag. 13) → Hann hafði tekið rifilinn
en hélt honum lágt.29
(7) Dopo la dieresi: Metto la maiuscola come conviene la punteggiatura islandese (pag. 13)
‘Poi disse: Adesso…’ → Síðan sagði hann: Nú……
(8) Lettere maiuscole e lettere corsive.
Quando trovo delle parole o frasi scritte in maiuscolo o corsivo le trascrivo
ugualmente in maiuscolo o corsivo nella traduzione.
,,ÞETTA ER TITO.“ ,,ÉG HEF NÁÐ HONUM.“,,
- SONO TITO, L’HO PRESO. (pag.18)
3.3.1. Gli scrittori
Ho deciso di analizzare le traduzioni di alcuni libri in lingua islandese e italiano.
Tra essi vi sono Hotel Silence di Auður Ava Ólafsdóttir, traduzione di Stefano
Rosatti in italiano, Io non ho paura di Niccolò Ammaniti e traduzione di Paolo
Turchi in islandese e Storia del nuovo cognome di Elena Ferrante traduzione di
Brynja Cortes Andrésdóttir in islandese. Ho deciso di comparare alcune frasi e la
loro punteggiatura.
Nella traduzione di Brynja troviamo una punteggiatura islandese, con le
virgolette islandesi /,,”/. Le frasi sono tuttavia simili, ma la virgola e il punto sono
dentro le virgolette.
,,Hlustaðu á mig,” sagði hann rólega, ,,það eru góðar ástæður fyrir því sem
gerðist.” (bls. 29.)
<<Ora stammi a sentire >> disse piano, << ci sono ragioni serie per quello che è
successo >>. (pag. 32)
Nella frase di Brynja c’è una virgola dentro le virgolette che non è presente nel
libro in italiano.
,, Við höfum haft rangt fyrir okkur um allt,” tuldraði hún.
29 Virgola, ma
19
<<Abbiamo sbagliato tutto>> mormorò lei. (pag. 33)
,,Biddu,” sagði ég. (bls. 24.)
<<Aspetta>> dissi. (pag. 26)
Brynja usa i trattini nello stesso modo che Ferrante nel libro.
… – mér fannst allt í einu – að… (bls. 19.)
… – mi sembrò all’improvviso – … (pag. 21)
Turchi non usa i trattini, ma la punteggiatura islandese.
Rosatti e Auður Ava usano entrambi i trattini, mentre Auður usa anche la virgola.
Entrambi usano /E/ /Og/ come prima parola nella frase.
– Vatnalilja, segi ég hiklaust. (bls.17)
– Una ninfea, – replico senza esitazione. (bls.11)
– Og bara einn litur? (bls.17)
– E… di un colore solo? (bls.11)
– Og engin skilaboð? (bls.17)
– E niente scritte? (bls.11)
Nell’esempio Rosatti non traduce le parole / bæti ég við/:
– Já, bara einn litur, hvítur. Enginn skuggi, bæti ég við. (bls.17)
– Sì, un colore solo, bianco. Niente ombreggiature. (bls.11)
Qui vediamo che Auði usa /Og/ e le frasi si presentano chiaramente distinte. Rosatti
non usa /E/, ma usa i trattini due volte e la frase sembra un tutt’uno:
– Og hvar viltu fa hana?
Hann gerir sig líklegan til að dýfa bleknálinni í hvítan vökvann. (bls.17)
– Dove lo vuole? – domanda preparandosi a intingere l’ago nel liquido bianco.
(bls.11)
Considerare queste problematiche, mi ha aiutato nella traduzione del testo in
dall’italiano all’islandese.
Ecco alcuni esempi;
20
– … Due frasi diventano una:
– Non aver paura, Nina. Non ti può succedere nulla. Va bene?
„Ekki vera hrædd, Nína, það kemur ekkert fyrir þig.“ „Allt í lagi?“
– Si.
,,Já.”
– Dammi un bacio.
,,Kysstu mig30.”
– Non era questo che volevo.
Disse.
– Ricordati sempre che non era questo che volevo. (pag. 11-12)
,,Þetta er ekki það sem ég vildi” sagði hann. ,,Mundu alltaf að þetta var ekki
það sem ég vildi.31” (pag. 11-12)
La bambina appoggiò le labbra sulla fronte del padre. Il padre le passò una
mano tra i capelli.
Litla stúlkan32 lagði varirnar á enni föðurins. Faðirinn strauk henni um hárið
með hendinni.33
– Andrà tutto bene, Nina.
,,Allt mun fara vel, Nina.”
Omissione delle virgole:
Poi rimase lì, come se qualcosa ancora si dovesse dire, o fare.
Hann stóð þarna áfram eins og það væri ennþá eitthvað sem ætti að segja
eða gera.
3.4. Problemi di grammatica
3.4.1. Articolare i determinativi
Gli articoli determinativi e indeterminativi sono usati in modo differente in
islandese e in italiano. Gli articoli in italiano sono sempre usati prima del nome
mentre in islandese sono aggiunti al nome. Nella lingua italiana gli articoli sono
usati più spesso che in islandese Gli articoli determinativi e indeterminativi
possono essere di genere sia maschile che femminile e sono al plurale e singolare.
30 Kysstu mig. Gefðu mér einn koss 31 Hér yrðu setningar tengdar ef íslensk greina merkjasetning er notuð 32 La bambina litla skúlkan, barnið 33 Faðirinn strauk henni um hárið (með hendinni).33
21
Il genere neutro non si trova in italiano, ma è presente in islandese. Siccome gli
articoli determinativi sono più usati in italiano che in islandese, ho deciso di
eliminarli qualche volta nel corso della traduzione.
Alcuni esempi:
(1) la mano sulla testa della figlia (pag.9)
lagði hendina á höfuð dótturinnar
‘su testa’
(2) spense la sigaretta sul cruscotto della Mercedes (pag.10)
slökkti í sígarréttunni á mælaborði Mercedesins
‘sul cruscotto’
(3) sollevò il coperchio nascosto di una botola (pag.10)
Hann lyfti loki sem faldi hlera.
‘sollevò un coperchio’
Ecco che devo usare /hendinni/ con l’articolo determinativo dal momento che
l’uso indeterminativo in questo caso è obsoleto.
(4) … in mano. Era solo un ragazzo. Lo chiamavano Tito. (pag.10)
Hann var aðeins unglingur með skammbyssu í hendinni og hét Tito
‘nella mano’
(5) Il padre le passò una mano tra i capelli,
Faðirinn strauk henni um hárið með hendinni.34 (1a vers.)
Faðirinn strauk henni um hárið (með hendinni). (2a vers.)
34 Faðirinn strauk henni um hárið (með hendinni).34
22
Nella seconda versione elimino /með hendinni/ perché mi sembra che queste
parole non siano necessarie, ma scelgo comunque di seguire il testo.
Ho tradotto “le munizioni” in islandese svariate volte, a volte con l’articolo e altre
senza.
(6) Le munizioni. (pag 15)
Skotfæri (1a vers.) skotfærin (2a vers.)
Le munizioni. Skotfæri. (1a vers.) Prima le munizioni, Fyrst skotfærin, (2a vers.)
L’articolo partitivo è usato in italiano per definire una parte di qualcosa o una
quantità indefinita ed è composto dalla preposizione “di” unita agli articoli
determinativi. L’articolo partivo non si trova in islandese.
(7) Della gente (pag.11) (di +1a)
Fólk (með deiligreini einhver fjöldi eða eitthvað magn.) (la gente/i)
3.4.2. Pronomi
Baricco è un autore di poche parole (stuttorður in islandese). Ho scelto alcune
frasi, incontrate nelle prime pagine, che contengono i pronomi personali e
interrogativi.
Pronomi personali
(1) Manuel Roca li vide. (pag. 9)
Manuel Roca sá þá (mennina). (1a vers.) →
Manuel Roca sá (þá) mennina. (2a vers.)
23
Aggiungo un pronome neutro (það, hvk. et. þf. andlag) nella frase per indicare
chiaramente quale sia l’oggetto (andlag). Manuel Roca è invece il soggetto
(frumlag).
(2) Manuel Roca lo sapeva. (pag. 9)
Manuel Roca vissi það. (1a vers.) → Það vissi Manuel Roca. (2a vers.)
Ecco che troviamo l’imperativo: alza(ti) è il verbo in 2. persona singolare di
alzare. L’oggetto è il pronome femminile singolare /le/. Manuel Roca è il soggetto
(frumlag).
(3) Alzati, le disse (pag. 9)
Statt þú upp,sagði hann við hana. (1a vers.) → Stattu upp, sagði hann við
hana (2a vers.)
Un altro esempio di imperativo: posa(li) è il verbo in 2. persona singolare di
posare. L’oggetto è il pronome maschile /li/ al plurale. Manuel Roca è il soggetto
(frumlag).
(4) Posali lì, disse. (pag. 9)
Látt þú þá þarna (1a vers.) → Láttu þá þarna. (2a vers.)
Pronome partitivo
Qui troviamo il verbo stare (startene star- te- ne).
Devi è un verbo (dovere) declinato alla 2. persona singolare, ovvero con il soggetto
e il pronome “tu”,
Stare è all’infinito e la “e” finale viene troncata (star).
Te /Þú 2. p. et. / è il pronome personale alla 2. persona singolare ed è l’oggetto. Ne
è il pronome partitivo che si riferisce ad un luogo, in questo caso una botola.
(1) devi solo startene (pag. 9)
þú verður að vera inni (í bælinu). (1a vers.) → þú verður að vera inni (í
bælinu). (2a vers.)
24
Pronomi interrogativi
Le frasi con un pronome interrogativo sono state problematiche da tradurre. Chi è
un pronome interrogativo maschile/femminile singolare/plurale. In islandese
sarebbe /Kk Hvern?/ Hverja?/ /Kvk Hverja?/ Hverjar?/ Hk Hvert, hvað?/ Hver?).
Credono /Halda þeir/Halda þær/Halda þau/ è il verbo.
(1) Chi credono di fregare? (pag. 10)
Il pronome /Hvern / halda -þeir / að þeir / .(1a vers.)
Il pronome /Hverja / halda -þeir / að þeir /.(2a vers.)
Il pronome /Hvað / halda -þeir / að þeir /.(3a vers.)
Siccome questo pronome è difficile, scelgo di tradurla in questo modo: ,,Hver trúir
þessum látalátum?”.
3.4.3. Avverbi e Aggettivi
Avverbi interrogativi quanto? dove? perché? Ecc.;
Qui va bene cominciare una frase con una particella interrogativa. Ho diviso una
lunga frase in tre frasi corte.
Adesso me ne devo andare via da qui, se solo quello la smettesse un attimo, dove
l’avrà preso un mitragliatore, hanno una macchina e un mitragliatore. (pag.16)
(1) Núna verð ég að fara héðan, bara ef ég fengi smá hlé . Hvar hefur hann
fengið hríðskotabyssu? Þeir hafa bíl og hríðskotabyssu. (1a vers.) (Modo islandese)
(2) Núna verð ég að fara héðan, bara ef ég fengi smá hlé. Hann hefur náð sér í
hríðskotabyssu. Þeir hafa bíl og hríðskotabyssu. (2a vers.) (modo Baricco)
In questa frase l’autore si permette di eliminare il punto interrogativo per
motivi letterari (skáldaleyfi).
Ho scelto di tradurre questa frase in modo che il risultato sia molto simile alla
struttura linguistica italiana, piuttosto che implementare la struttura islandese.
25
3.4.4. Congiuntivo
Queste frasi sono simili in islandese e in italiano quando si esaminano i verbi e i
tempi. Dopo voglio che e migliore che in italiano si usa il congiuntivo come in
islandese.
(1) non voglio (indicativo) che ti veda (congiuntivo). (pag. 11)
→ - sem ég vil ekki að sjái (congiuntivo) þig. (1a vers.)
(2) la cosa migliore è che ti nascondi (indicativo) qui dentro e aspetti
(congiuntivo)che se ne vadano (congiuntivo) (pag. 11)
→ - það allra besta væri (congiuntivo) að þú feldir (congiuntivo) þig hérna
niðri og biðir (congiuntivo) þangað til þeir fari (congiuntivo). (1a vers.)
Tutti i verbi sono al congiuntivo in islandese.
3.4.5. Verbi
(1) Lo scrittore parla qui con il lettore nella seconda persona singolare:
Ricontrollò la simmetria delle scarpe, (...) , mai di taglio avresti (congiuntivo)
detto sdraiate per stanchezza. (pag 15)
Endurskoðaði samhverfa skóna, ... ,en á skósólaröndinni, 35 hefðir
þú36(congiuntivo) sagt þá ónýta vegna slits.
(2) Quando esamino i verbi e i tempi, riesco ad individuare due possibilità:
Ma non sparano, da quella parte. Se ci fossero, sparerebbero.(pag.16)
En þeir skjóta ekki þaðan 37 og ef þeir væri þar, /mundu þeir skjóta /skytu þeir.
fossero(congiuntivo), sparerebbero (congiuntivo). (pag. 16)
→ - mundu þeir skjóta (congiuntivo). (1a vers.)
→ - skytu þeir (congiuntivo). (2a vers.)
35 Di taglio, á röndinni 36 Tu avresti è condizionale presente 37 Da quella parte
26
(3) Poi disse che il ragazzo era sveglio e ce l‘avrebbe fatta. (pag.15)
Sagði síðan að strákurinn væri klókur og hann /mundi gera /gæti gert/ það.
l‘avrebbe (passato condizionale), fatta. (pag. 16)
→ - mundi gera . (1a vers.)
→ - gæti gert (2a vers.)
3.5. Problemi culturali.
Ho incontrato qualche difficoltà nel tradurre questa frase in modo adeguato dal
momento che è traducibile in diversi modi in islandese. Tuttavia, la seconda
traduzione rispecchi il modo più comune ed usato. Reputo l’ultimo esempio (á
landsbyggðinni) il più adatto alla situazione, poiché indica un luogo lontano ed
isolato.
(1) campagna (pag. 9)
hérað, sveit. (1a vers.)
Nella campagna → úti á landi eða uppi í sveit. (2a vers.)
→ á landsbyggðinni (3a vers.)
La fattoria in questione coltiva il mais e le frutta e non è molto grande. In questo
caso devo scegliere l’ultimo esempio per farla somigliare ad una piccola fattoria in
Islanda.
(2) fattoria (pag. 9)
búgarður. (1a vers.) → bóndabýli, býli (2a vers.)
→ (sveita)bær (casa colonica) (3a vers.)
27
3.5.1. Parole del mondo agricolo.
Se non riesco a trovare una traduzione nel dizionario, approfondisco la ricerca su
internet. Per esempio, in questo testo, incontro delle difficoltà con delle parole di
origine agricola.
(1) querce (pag. 9)
eik
(2) mais (pag. 9)
maísakur (1a vers.) → kornakur (2a vers.) → akur (3a vers.)
(3) trana di un animale (pag11)
dýrabæli (1a vers.) → greni (2a vers.)
(4) un ramo di frassino (pag18)
Grein úr aski (1a vers.) → askargrein (2a vers.)
3.5.2. Parole per definire i colori.
Ho trovato una certa traduzione nel dizionario, ma ho dovuto cercare su Internet
per trovare traduzioni che funzionavano nel contesto. L’uomo elegante (pag 10),
aveva un vestito color panna.
(1) di colore panna (pag. 10) 38
→ cremaður litur (1a vers.) → rjómagulur (2a vers.) → drapplitur (2a vers.)
Si dice di colore bianco tendente al beige (Il Garzantini italiano /panna/ (pag.954)
Il colore beige è usato in islandese come / drapplitur /. Inglese /offwhite/.
(2) sul bitume del mare nero (pag. 13)
Il bitume è di solito di colore nero come il catrame, che è un elemento organico. È
una materia sporca /óhreinn, soralegur/ e nera.
→ svartur (1a vers.) → bik er tjara svört (2a vers.) → biksvartur(3a vers.)
→ ‘nero’ (1a vers.) → ‘il catrame è nero’ (2a vers.) → ‘’bitume nero’ (3a vers.)
38 http://www.garzantilinguistica.it/ricerca/?q=panna%201#
28
3.5.3. Parole volgari
Le parolacce sono parole ed espressioni difficili da tradurre e per le quali è duro
trovare un senso corretto. Quando i personaggi dicono una parolaccia, traduco
spesso “islandesizzando” la parola corrispondente in inglese.
(1) ‘sto bastardo (pag. 14)
Þessi bastaður (1a vers.) → Þetta helvíti (2a vers.)
(2) ‘sta puttana (pag. 14)
Þessi hóra (1a vers.) → þessi skepna (2a vers.) → þetta helvíti (3a vers.)
(3) Vacci tu, bastardo (pag14)
Farðu, bastaður (1a vers.) → Farðu helvítið (2a vers.)
(4) vaffanculo (pag.14)
FARÐU TIL FJANDANS (1a vers.) → fuck off (2a vers.)
(5) Vai a farti fottere (pag18 e 22)
fuck off (1a vers.) → farðu til fjandans (2a vers.)
(6) Ce l’ha fatta, cazzo (pag18)
‘Hann náði því sjálfur, andskotinn’ (1a vers.) → ‘Hann náði því sjálfur,
tippið’ (2a vers.) → skítur/shit(3a vers.) → helvítis (3a vers.)
29
4. Conclusioni
La tesi inizia illustrando la vita dello scrittore Alessandro Baricco e vengono citate
alcune sue opere. È citata anche la scuola di scrittura creativa che ha fondato a
Torino e in cui lavora oggi. Una volta esplicata in generale la necessità della
“buona traduzione” nel mondo di oggi, nomino alcuni specialisti della traduzione.
Lo stile del romanzo può essere definito moderno, veloce, quasi come una
sceneggiatura per un film. A questo punto, mi soffermo sulla parte più tecnica
relativa alla traduzione: la punteggiatura.
Ogni traduzione è un adattamento di parole, frasi, punteggiatura,
grammatica e significato. Per combinare tutto ciò armoniosamente, il traduttore
deve essere capace di analizzare il testo, capirne il carattere e scegliere la forma
giusta. È il testo un'opera letteraria, una guida testuale, un'opera teatrale o una
poesia? Inoltre, è un'opera nuova o vecchia? Lo stesso metodo di traduzione non
si applica infatti a tutti i testi. A volte il testo può essere abbreviato (per un
passaggio tra le due lingue non troppo brusco), mentre altre volte è necessario
tradurre parola per parola. Anzitutto, la parola deve essere tradotta.
Successivamente, bisogna attuare la comprensione del testo, individuando il tono
corretto e l'atmosfera giusta nella quale esso è inscritto. I tempi e i luoghi devono
sempre essere tenuti in considerazione ed è importante decidere se la traduzione è
localizzata nel paese di origine del traduttore o dell'autore.
Le regole della lingua madre devono essere rispettate, ma spesso sorge
una domanda: È necessario seguire le regole di punteggiatura della lingua d’origine
o della lingua di traduzione? Queste sono le difficoltà che ho cercato di sormontare
nella mia traduzione. È stato stimolante per me tradurre questo estratto ed avere il
modo di conoscere meglio Alessandro Baricco e le sue opere.
30
Bibliografia
Auður Ava Ólafsdóttir. 2017. Ör. Benedikt, Reykjavík 2013.
Auður Ava Ólafsdóttir. 2017. Hotel Silence. Einaudi, Torino 2018.
Auglýsing um greinarmerkjasetningu nr. 133/1974, með innfelldum breytingum 184/
1974.
Ástráður Eysteinsson. 1996. Tvímæli: þýðingar og bókmenntir. Bókmenntafræðistofnun,
Reykjavík.
Balboni, Paolo E, e co. 2019. Letteratura italiana per stranieri. Edilingua, Roma 2019.
Baricco, Alessandro. 2002. Senza sangue. Feltrinelli, 2008.
Erla Guðný Pálsdóttir. La Mosca: Flugan. Þýðing á íslensku á smásögu eftir Pirandello
Luigi. BA ritgerð, Háskóli Íslands 2019. https://skemman.is/handle/1946/32240;
Ferrante, Elena. 2012. Storia del nuovo cognome. Roma 2016.
Ferrante, Elena. 2015. Saga af nýju ættarnafni. Bjartur. Reykjavík 2015.
Garzanti i garzantini Italiano Il Garzantino di Italiano – Edizione aggiornata. Dir.
Giuseppe Papota. 2007
Heimir Pálsson, Höskuldur Þráinsson. Um þýðingar. Iðunn 1988.
Íslensk orðabók handa skólum og almenningi. 1963. Ritstj. Árni Böðvarson. Bókaútgáfa
Menningarsjóðs, Reykjavík.
Íslensk réttritun. 1974. Halldór Halldórsson. Ríkisútgáfa námsbóka. Edda, Reykjavík.
Jakobson, Roman. ,,On Linguistic Aspects of Translation.(1959).“ Sjá Reuben A. Brower,
ritstj., On Translation, s 232-239. Einnig birt í Theoris of Translation, ritstj. R.
Schulte og J, Biguenet. s. 144-151.
Lefevere, André.1992. Þýðingar, endurritun og hagræðing bókmenntaarfsins. Ritstj.
Þröstur Helgason. Þýðingasetur Háskóla Íslands Reykjavík 2013.
Mastantuoni, Edoardo. Guðlausir menn: Uomini senza Dio. Þýðing á ítölsku á
ljóðabók Ingunnar Snædal. BA ritgerð, Háskóli Íslands 2014.
https://skemman.is/handle/1946/17643;
https://skemman.is/bitstream/1946/17643/2/Ritger%c3%b0.pdf
Niccolò, Ammaniti. 2001. Io non ho paura. Einaudi, Torino 2001.
Niccolò, Ammaniti. 2001. Ég er ekki hræddur. Bjartur, Reykjavík 2004.
31
Garzanti i garzantini Italiano Il Garzantino di Italiano – Edizione aggiornata. Dir.
Giuseppe Papota. 2007
Turchi, Paolo M. Íslensk- ítölsk orðabók Iðunn, Reykjavík 1994. Snara. https://snara.is/
Sitografia:
https://scuolaholden.it/ Consultato 30.11.2019 http://alessandrobaricco.feltrinellieditore.it/scuola-holden/ Consultato 30.11.2019
https://liosite.com/citazioni/alessandro-baricco-ora-tu-pensa-un-pianoforte/ Consultato30.11.2019
https://www.lafeltrinelli.it/libri/alessandro-baricco/senza-sangue/9788807550393 Consultato 30.11.2019
Consultato 30.11. 2019
http://www.today.it/media/cinema/baricco-senza-sangue-film-angelina-jolie.html Consultato 30.11.2019
https://www.visindavefur.is/svar.php?id=442 Consultato 30.11.2019
WordReference.com. https://www.wordreference.com/
https://context.reverso.net/traduzione/italiano-inglese/E+ne+ho+le+palle+piene+di
Consultato 30.11.2019
https://forum.wordreference.com/threads/sto-sta-sono-abbreviazioni-nazionali.783046/
Consultato 30.11.2019
https://notendur.hi.is/eirikur/greinreg.htm
http://www.garzantilinguistica.it/ricerca/?q=panna%201#
Consultato 30.11.2019
https://context.reverso.net/traduzione/italiano-inglese/giro+su+se+stesso
Consultato 5.12.2019
https://context.reverso.net/traduzione/italiano-inglese/il+tempo+verr%C3%A0
Consultato 5.12.2019
https://context.reverso.net/traduzione/italiano-inglese/camice+da+aguzzo Consultato 6.12.2019
32
La seconda parte Traduzione
Án blóðs
1
Úti á landsbyggðinni39 stóð gamli bærinn hans40 Mato Ruju, engin ljós41, svartar
útlínur hans báru við kvöldhimininn. Eini bletturinn sem skar sig úr á eyðilegri42 sléttunni.
Mennirnir fjórir komu í gömlum Mercedes bíl. Vegurinn var holóttur og þurr –
sveitavegur43. Manuel Roca sá bílinn frá bænum.
Hann nálgaðist gluggann. Fyrst sá hann ryksúluna lyfta sér yfir útlínur akursins.
Síðan heyrði hann í bílnum44. Hér um slóðir45 átti enginn lengur bíl. Það vissi Manuel
Roca. Hann sá bílinn birtast í fjaska46 og hverfa síðan á bak við röð eikartrjáa. Síðan sást
hann ekki meir.
Hann snéri sér að borðinu og lagði hendina á höfuð dótturinnar. Stattu upp, sagði
hann. Hann tók lykil úr töskunni, lagði hann á borðið og kinkaði kolli til sonarins. Fljótt,
sagði hann við soninn. Þetta voru börn aðeins tvö börn.
[bls.9]
Þar sem vegurinn lá yfir ána, fór gamli Mercedesinn af götunni sem lá til bæjarins og
hélt í áttina til Alvarez til villa fyrir um hvert væri haldið47. Mennirnir fjórir ferðuðust í
þögn. Sá sem keyrði klæddist einkennisbúningi. Hinn sem var frammi var í drapplitum48
jakkafötum, straujuðum. Hann reykti franska sígarettu, hægðu á bílnum, sagði hann.
Manuel Roca heyrði mótorhljóðið fjarlægast í áttina til Alvarez. Hver trúir þessum
látalátum?49 hugsaði hann. Hann sá soninn koma aftur inn í herbergið með riffil í hendinni
og annan undir handleggnum. Settu þá þarna, sagði hann. Síðan sneri hann sér að
dótturinni. Komdu, Nína og vertu ekki hrædd. Komdu hingað.
39 Nella campagna, uppi í sveit, úti á landsbyggðinni 40 Fattoria, sveitabær, bær 41 Cieca blinder, vel engin ljós eða óupplýstur 42 Svuotare tæma, vel auðn eða eyðilegur 43 Strata povera di campagna, sveitavegur hentar fyrir island 44 Il rumore del motore, við segjum, í bílnum, nútímalegra 45 da quelle parte, í sveitinni hér um slóðir 46 Spuntare, birtast, koma fram 47 Fingendo di allontarsi, til villa um hvert væri haldið 48 Panna, rjómagulur 49 Þýða orðrétt eða túlka. Önnur þýðing
33
Vel klæddi maðurinn slökkti í sígarettunni á mælaborði bílsins og sagði þeim sem keyrði
að stöðva bílinn. Það er gott hér, sagði hann og50 slökktu á helvítis vélinni51. Þeim fannst hljóðið
í handbremsunni líkt og þegar keðja fellur niður í brunn. Síðan ekkert. Sveitin virtist gleypt af
ógnvænlegri kyrrð52.
Það hefði verið betra að fara beint að honum, sagði annar þeirra tveggja sem sátu aftur í.
Nú mun hann hafa tíma til að flýja, bætti hann við. Þetta var aðeins unglingur sem var með
skammbyssu í hendinni og hét Tito.53
Hann flýr ekki. sagði sá vel klæddi. Hann hefur fengið meira en nóg54 af að flýja. Förum.
Manuel Roca færði til fullar ávaxtakörfurnar, hallaði sér fram og lyfti loki sem faldi hlera55
og leit augnablik niður. Þetta var varla meira en stór rauf skafin í jörðina. Virtist vera dýrabæli.
[bls.10]
,, Hlustaðu, Nína.“ ,,Nú kemur fólk sem ég vil ekki að sjái þig“ ,,Þú verður fela þig hérna
niðri56, það allra besta væri að þú feldir þig hérna niðri og biðir þangað til að það fari57.“ ,, Hefur
þú skilið mig?“
,, Já.“
,, Þú þarft aðeins að vera róleg þarna niðri.“
–…
,, Hvað sem skeður, þá máttu ekki fara út, mátt ekki hreyfa þig, átt aðeins að vera þarna
róleg og bíða.“
–…
„Allt fer vel.“
„Já“
50 Tengi hér, í íslenskri réttritun er reynt að byrja setningu ekki á og. 51 E fa’ tacere ‘sto inferno- fai tacare questo inferno, slökktu á helvítis vélinni 52 incurabil/e (inguaribile), ólæknandi (eitthvað ógnvænlegt), dauðakyrrð, 53 Færi til setningarnar í bili. Baricco notar stuttar og hraðar setningar. 54 Ne ha piene le palle, had enough 55 In mano í hendinni. 56 Dentro - inni, vel að nota niðri 57 È meglio che, il congiuntivo held viðtengingarhætti í íslenskuþýðingunni feldir , biðir, fari
34
,,Hlustaðu á mig, það getur gerst að ég verði að fara burt með þessum mönnum.“ ,,Þú ferð
ekki58 út fyrr en bróðir þinn kemur að sækja þig, skilur þú það?“ „ Eða þegar þú heyrir að það
er ekki lengur neinn og öllu er lokið.“
„Já“
„Þú verður að bíða þar til ekki er neinn eftir.“
– …
„Ekki vera hrædd, Nína, það kemur ekkert fyrir þig.“ „Allt í lagi?“
,,Já.”
,,Kysstu mig59.”
Litla stúlkan60 lagði varirnar á enni föðurins. Faðirinn strauk henni um hárið. 61
,,Allt mun fara vel, Nina.”
[bls.11]
Hann stóð þarna áfram eins og það væri ennþá eitthvað sem ætti að segja eða gera.
,,Þetta er ekki það sem ég vildi” sagði hann. ,,Mundu alltaf að þetta var ekki það sem ég
vildi,62”
Barnið leitaði ósjálfrátt í augum föðurins að einhverju sem hjálpaði henni að skilja. En sá
ekki neitt. Faðirinn hallaði sér að henni og kyssti hana á varirnar.
,,Nú fer ég , Nína.” ,,Gerðu það, farðu þarna niður.”
Barnið lét sig falla niður í myrkrið. Jörðin var hörð63 og þurr. Hún lagðist fyrir.
,,Bíddu, taktu þetta.”
Faðirinn rétti henni teppi. Hún breiddi64 það á jörðina, lagðist aftur fyrir.
Hún heyrði faðir sinn segja eitthvað við hana og hún sá lokhlerann síga. Hún lokaði augunum65
og opnaði þau aftur. Ljósgeislar66 bárust í gegnum rifurnar á gólffjölunumar. Hún heyrði rödd
föðurins sem hélt áðram að tala við hana og heyrði 67 þegar körfurnar voru dregnar til á gólfinu.
Það dimmdi meir þarna niðri. Faðir hennar spurði hana um eitthvað. Hún svaraði og lagðist68 á
58 Non non tvisvar neitun 59 Kysstu mig. Gefðu mér einn koss 60 La bambina litla skúlkan, barnið 61 Faðirinn strauk henni um hárið (með hendinni).61 62 Hér yrðu setningar tengdar ef íslensk greina merkjasetning er notuð 63 Virgola og e 64 Distendere, distese breiða, fletja 65 Virgola, e 66 Túlkun lame di luce , lama, sverð 67 Trascinare, draga 68 Tengja setningar hér í íslensku þýðingunni.
35
hliðina. Hún hafði beygt fæturna og69 þarna lá hún,70 hnipruð saman, eins hún væri í rúminu
sínu og71 ekki annað eftir en að fara að sofa og dreyma. Heyrði pabba sinn segja eitthvað meira,
blíðlega, hallandi sér í átt að gólfinu. Þá heyrði hún skot og72 hljóð eins og þegar gluggi fer í
þúsund mola.
,,ROCA!”.... ,,KOMDU ÚT, ROCA”…. ,,EKKI GERA NEINA VITLEYSU 73 OG
KOMDU ÚT.”
[12]
Manuel leit á son sinn. Mjakaði74 sér í áttina til hans og gæti þess að vera ekki á opnu
svæði. Teygði sig eftir rifilinum 75 á borðinu.
,,Farðu héðan, í guðanna bænum76.” ,,Farðu og feldu þig í viðargeymslunni.77” ,, Þú ferð
ekki út, ekki eitt einasta hljóð frá þér og þú gerir ekki neitt.” ,,Taktu byssuna á bak við og hafðu
hana hlaðna.”
Drengurinn starði á hann án þess að hreyfa sig.
,,Áfram með þig.” ,,Gerðu78 eins og ég segi.”
En drengurinn tók skref í áttina til hans.
Nína heyrði skothríð feykjast um húsið, fyrir ofan hana. Púður og glerbrot runnu niður
á milli rifanna á fjölunum. Hún hreyfði sig ekki. Hún heyrði að einhvern hrópaði úti.
,,JÆJA, ROCA.” ,, VERÐUM VIÐ AÐ KOMA OG SÆKJA ÞIG?”… ,,ÉG ER AÐ
TALA VIÐ ÞIG, ROCA.” ,,VERÐ ÉG AÐ KOMA OG SÆKJA ÞIG?”
Drengurinn stóð þarna fyrir opnum gluggum. Hann hafði tekið rifilinn sinn, en hélt
honum lágt.79 Hélt á honum í einni hendi og lét hann sveiflast fram og til baka.
,,Farðu burt,” sagði pabbi hans við hann. ,,Heyrirðu hvað ég segi?80 “
,,Farðu þangað.”
Drengurinn nálgaðist hann. Hann hafði hugsað sér að krjúpa á hné81 og fá faðmlag frá
pabba sínum. Hann ímyndaði sér eitthvað þess háttar.
69 Virola, e 70 Rannicchiare hnipra sig saman 71 Virgola. e 72 Virgola, e 73 Fesserie, vitleysa 74 strisciare 75 Fucile (lungo) riffill, fucile (pistolone) byssa 76 cristo 77 Legnaia (f-ie) viðargeymsla 78 Imperative- boðháttur (tu) fai fa' 79 Virgola , ma 80 ?, 81 Inginocchiarsi, knékrjúpa
36
Faðirinn beindi rifflinum að honum. Talaði lágt en með heift.
,,Farðu burt eða ég drep þig”
Nína heyrði aftur kallað.
,,SÍÐASTA TÆKIFÆRI, ROCA.”
Skothrina82 sveiflaði,83 húsinu fram og til baka, eins og pendull, það virtist sem þessu
[13]
lyki aldrei, fram og aftur eins og ljósgeisli frá þolinmóðum vita yfir biksvastan84 sjóinn.
Nína lokaði augunum. Hún þrýsti 85 að sér teppinu og hnipraði sig betur samnan og dró
hnén86 upp að brjóstinu. Henni leið vel þannig. Fann fyrir ferskri moldinni undir hliðinni sem
verndaði hana – hún mundi aldrei svíkja hana. Fann líkamann sinn í hnipri, hringaðan saman
eins og í skel – henni féll þetta – var skel og dýr, í skjóli sjálfs sín. Hún var allt, var allt fyrir sig
og ekkert gæti gert henni mein á meðan hún væri í þessari stellingu – opnaði augun aftur og
hugsaði. Ekki hreyfa þig og vertu hamingjusöm.
Manuel Roca sá son sinn hverfa á bak við dyrnar. Þá reisti hann sig rétt nógu hátt til að
líta snöggt út um gluggann. Gott, hugsaði hann, færði sig til, reis upp, miðaði snöggt og skaut.
Maðurinn í drapplituðu fötunum blótaði og kastaði sér til jarðar. Sjáðu þennan skíthæl,
sagði hann. Hristi hausinn. Sjáðu þessa skepnu. Síðan heyrði hann tvö skot koma frá bænum.
Síðan heyrði hann rödd Roca,
,,FARÐU TIL FJANDANS87, SALINAS.“
Maðurinn í drapplituðu fötunum skyrpti. Farðu þangað sjálfur 88 skíhæll. Hann leit
snöggt til vinstri og sá El Gurre glotta, þétt upp við viðarhlaða. Hann sendi honum merki um
að skjóta en El Gurre89 hélt áfram að glotta. Hann hélt á lítilli hríðskotabyssu í hægri hönd og
með vinstri leitaði hann að sígarettu í vasanum. Hann virtist ekkert vera að flýta sér. Hann var
[14]
lítill og magur, bar á höfðinu skítuga húfu og á fótum hafði hann í firnastóra fjallaskó. Hann
horfði á Salinas, fann sígarettuna og kom henni fyrir á milli varanna. Allir kölluðu hann El
Gurre. Hann reisti sig upp byrjaði að skjóta.
82 Rafficadi vento. Hrina, roka, hryðja, hviða 83 Sventagliare, eng wave 84 Bitume, asfalto malbik, sul bitume del mare nero
85 appiattirsi: ~irsi al muro þrýsta sér upp að veggnum ~irsi a terra leggjast flatur á jörðina 86 ginocch/io m (-i; fpl -ia) 87 https://context.reverso.net/translation/italian-english/vaffanculo#fuck+off 88 https://context.reverso.net/traduzione/italiano-inglese/Vacci+tu 89 El Gurro, el Gurro
37
Nína heyrði skothríðina feykjast um um húsið ofan við sig. Síðan þögn og stuttu á eftir
aðra skothríð, mjög langa. Hún hafði augun opin og horfði í gegnum rifurnar á gólfinu. Horfði
í birtuna og á rykið sem kom ofan frá. Af og til sá hún skugga fara yfir og það var skuggi föður
hennar.
Salinas mjakaði sér að hlið El Gurre, á bak við viðarhlaðann.
,,Hvað langan tíma tekur fyrir Tito að fara inn?“
El Gurre yppti öxlum og hélt áfram að glotta. Salinas leit augnablik á bæinn.
,,Við hérna komumst aldrei þangað inn nema hann geri það annars erum við í djúpum
skít.“
El Gurre kveikti í sígarettunni. Sagði síðan að strákurinn væri klókur og hann gæti gert
það. Hann sagði hann mjaka sér eins og slanga og það þyrfti að treysta honum.
Síðan sagði hann: ,,Nú höfum við hátt.“90
Manuel Roca sjá El Gurre birtast þarna á bak við viðarhlaðann og fleygði sér til jarðar.
Skothríðin kom nákvæm og löng. Verð að fara þangað 91 , hugsaði hann. Skotfæri. Fyrst
skotfærin, mjaka sér síðan að eldhúsinu og þaðan út á tún. Hafa þeir látið einhvern á bak við
hús? El Gurre er ekki vitlaus hann mun hafa sett einhvern þar líka. En þeir skjóta ekki
[15]
þaðan 92 og ef þeir væru þar, skytu þeir. Ef til vill er stjórnandinn ekki El Gurro. Ef til vill er
það þessi hugleysingi Salinas. Ef það er Salinas þá get ég gert það. Salinas skilur ekkert. Salinas
haltu þig bara á bakvið skrifborðið það er það eina sem þú kannt að gera, farðu til fjandans93.
Fyrst skotfærin.
El Gurre skaut.
Skotfærin og peningarnir. Mér þætti betra ef mér takist að taka peningana með mér. Ég
hefði átt flýja strax, það er það sem ég hefði átt að gera. Þvílíkur hálfviti. Núna verð ég að fara
héðan, bara ef ég fengi smá hlé. Hvar hefur hann94 náð sér í hríðskotabyssu. Þeir hafa bíl og
hríðskotabyssu. Fjandans lukka95,Salinas.
Skotfærin. Nú peningarnir.
El Gurra skaut.
90 gerum við hávaða 91 Akur, tún, flöt og engi, prato m, prateria f, campo m, pascolo m 92 Da quella parte 93 Vai a farti fottere! fuck off! 94 Vediamo 3.4.3 Dove* 95 Troppa grazia. Mikil náð/hamingja
38
Nina heyrði brothljóð undan skotum hríðskotabyssunnar. Síðan lamandi þögnina frá
einni skothríð til annarrar. Í þögninni mjakaðist skuggi pabbi hennar96 frá einum glugga til
annars. Með einni hönd hagræddi hún pilsinu. Hún líktist bónda sem ætlaði að ljúka verki sínu
vel. Hún hnipraði sig saman á hliðinni og byrjaði að eyða ónákvæmum stellingum hverri á eftir
annarri. Færði til fæturna þangað til hún fann þá nákvæmlega saman, mjúk lærin, hnén eins og
tveir bollar reistir upp á rönd97, öklarnir án bils. Endurskoðaði samhverfa skóna, fastir saman
eins og í búðarglugga, en á skósólaröndinni,98 þú hefðir99 talið þá ónýta vegna slits. Henni
líkaði þetta skipulag, ef þú ert í skel, er skipulag mikilvægt. Ef þú ert skeldýr, verður allt að
vera fullkomið. Nákvæmnin bjargar þér.
[16]
Hún heyrði hávaðan100 af mjög langri skothríð ljúka. Og rétt á eftir rödd stráksins.
,, Sleppu rifflinum Roca.“
Manuel Roco snéri sé við. Sá Tito, standandi nokkur skref frá honum. Hann beindi byssu
að honum.
,,Ekki hreyfa þig og legðu frá þér riffilinn.“
Úti byrjaði önnur skothríð. En strákurinn hreyfði sig ekki, stóð þarna og miðaði
byssuna. Skotunum rigndi yfir þá og þeir tveir voru hreyfingarlausir og störðu hver á annan
eins og dýr sem er hætt að anda. Manual Roca hálfliggjandi á gólfinu og starði í augu stráksins
sem stóð yfir opnum tjöldum. Reyndi að greina hvort hann væri barn eða hermaður, eða hvort
þetta væri í þúsundasta skipti eða það fyrsta og hvort það væri heili tengdur þessari byssu eða
aðeins blind eðlishvöt. Sá byssuhlaupið skjálfa varla merkjanlega, eins og hann væri að krassa
101 í loftið.
,, Rólegur, drengur“ - sagði hann.
Rólega lagði hann riffilinn á niður og lét hann renna í átt að miðju herbergisins með einu
sparki.
,,Allt fer vel, drengur“ – sagði hann.
Tito hætti ekki að stara á hann.
,,Stattu kyrr, Roca og ekki hreyfa þig.“
96 L’ombra di suo padre - il 97 reisa e-ð upp á rönd mettere q-sa in bilico. 98 Di taglio, á röndinni 99 Tu avresti condizionale presente 100 þeyt/a. v ( acc/dat ) (-ti, -t) A. ( acc ). sbattere, frustare, frullare, montare, ~~ lúður. soffiare un 101 Scarabocchio teikna, hanna, krot,
39
Það kom önnur skothríð. El Gurre vann kerfisbundið. Strákurinn beið þess að henni lyki
án þess að lækka byssuna né minnka einbeitinguna. Þegar aftur kom þögn, leit hann snöggt í
áttina til gluggans
[17]
,,SALINAS!“ ,,ÉG HEF NÁÐ HONUM.“ ,, HÆTTIÐI ÞESSU.“ ,,ÉG HEF NÁÐ
HONUM.“
Og eftir augnablik:
,,ÞETTA ER TITO.“ ,,ÉG HEF NÁÐ HONUM.“,,
,,Hann hefur gert það“, helvítis asninn“ – sagði Salinas.
El Gurre glotti lítilsháttar, án þess að snúa sér við. Hann var að skoða byssuskaftið á
hríðskotabyssunni eins og hann hefði skorið það út úr aspargrein í frístundum (sínum).
Tito leitaði að honum í birtunni sem barst frá glugganum.
Manuel Roca reisti sig hægt upp, nægilega til að halla bakinu upp að múrveggnum.
Hugsaði um byssuna sem hann fann fyrir á síðunni og reyndi að muna hvort hún væri hlaðin og
snerti hana með annarri hendinni. Strákurinn varð ekki var við neitt.
Förum, sagði Salinas. Þeir fóru hringinn í kringum viðarhlaðann og héldu beint að
bænum. Salinas gékk svolítið boginn, eins og hann hafði séð gert í kvikmyndum. Var bjánalegur
eins allir menn sem berjast:102 Án þess að skilja hvað það er. Þeir voru að fara yfir hlaðið þegar
þeir heyrðu skammbyssuskot að innan.
El Gurre fór að hlaupa, náði fram að dyrunum, og opnaði þær með sparki. Með sparki
hafði hann þrem árum fyrr brotið hurðina á fjósinu farið inn og fundið eiginkonu sína hangandi
neðan úr loftinu og dætur sínar tvær snoðaðar, með lærin óhrein af blóði.
Hann opnaði hurðina með sparki, fór inn og sá Tito standandi með byssuna miðandi í
átt að horni herbergisins.
[18]
,,Ég varð að gera það.“ ,, Hann hafði byssu“ - sagði strákurinn.
El Gurre leit út í hornið. Roca lá á bakinu og það blæddi úr öðrum handleggnum.
,,Ég held hann hafi byssu“ – sagði hann enn. ,,Hún er falin einhvers staðar,“ bætti hann
við.
El Gurre nálgaðist Manual Roca.
Skoðaði sárið á handleggnum, síðan leit hann í andlit mannsins.
,,Sæll Roca“ – sagði hann.
102 : senza rendersene Stór stafur á eftir tvípunkti á íslensku
40
Hann steig á særða handlegginn og þrýsti. Roca öskraði af sársauka og snéri sér103 og
byssan rann úr vasanum. El Guerre beygði sig og tók hana upp.
,, Þú ert 104 klár“ – sagði hann. Tító kinkaði kolli og áttaði sig á því að hann hafði
handlegginn enn í skotstellingu, byssuna í hendinni og miðaði á Roca. Hann lækkaði hana,
fann fingurna slaka á í kringum byssuskeftið og var með verk í hendinni eins og hann hefði
lamið í steinvegg. Róaðu þig, hugsaði hann.
Nínu kom í hug dægurlag sem byrjaði þannig: Teldu skýin, tíminn líður. 105 Eitthvað
var talað um örn og því lauk svo með öllum tölunum frá einum upp í tíu. Auk þess var hægt að
telja upp í hundrað eða þúsund. Hún hafði einu sinni talið upp í tvö hundruð fjörtíu106 og þrjá.
Hún hugsaði með sér að nú yrði hún að rísa upp og fara að sjá hverjir þessir menn væru og hvað
þeir vildu. Hún lyki öllu laginu og síðan stæði hún upp. Ef henni tækist ekki að opna hlerann,
ætlaði hún að öskra
[19]
og pabbi hennar kæmi að ná í hana. En samt lá hún þarna á hliðinni. Hnén krepp að upp að
bringunni og skórnir þétt saman á skósólarönndinni, fann á vanganum fyrir svalri moldinni í
gegnum grófa ullarteppið. Hún byrjað að syngja lagið lágt. Teldu skýin, tíminn líður.
,,Við hittumst aftur, læknir“ – sagði Salinas.
Manuel horfði á hann án þess að svara. Hann hélt tusku að sárinu. Þeir höfðu látið hann
setjast á trékassa í miðjuherberginu. El Gurre stóð einhvers staðar á bak við hann, með
hríðskotabyssuna í hendinni.. Strákinn höfðu þeir sett við dyrnar: Til að gæta þess að enginn
kæmi að utan, af og til snéri hann sér við til að sjá hvað var að gerast í herberginu. Salinas gékk
fram og aftur, með logandi franska sígarettu.
,,Veistu hvað ég hef eytt miklum tíma í þig?“ – sagði hann.
Manuel Roca leit upp og á hann.
,, Þú ert brjálaður Salinas.“
,, Þrjú hundruð kílómetrar hafa farið í að þefa þig uppi hérna niður frá.“ ,,Það er heil
mikið.“
,, Segðu mér hvað þú vilt og farðu svo.“
,,Hvað ég vil?“
103 Snúast https://context.reverso.net/traduzione/italiano-inglese/giro+su+se+stesso 104 essere in gamba 1) vera duglegur 2) vera hress, vera sprækur 105 Tíminn líður https://context.reverso.net/traduzione/italiano-inglese/il+tempo+verr%C3%A0 106 fjör·tíu. STAFS. ® fjörutíu
41
,, Hvað viltu Salinas.“
Salinas hló.
,,Ég vil þig læknir.“
Þú ert brjálaður.“ ,, Stríðinu er lokið.“
[20]
,,Hvað sagðirðu?“
,, Stríðinu er lokið.“
Salinas hallaði sér yfir Manuel Roca.
,, Sigurvegarinn ákveður hvenær stríðinu lýkur.“
Manuel Roca hristi höfuðið.
,, Salinas, þú lest of margar skáldsögur.“ ,,Stríðinu er lokið, þannig er það, skilurðu
það.“
,,Nei ekki þínu. Ekki mínu, læknir.“
Nú byrjaði Manuel Roca að öskra um að þeir ættu ekki að snerta hann, þeir mundu allir
enda í fangelsi, þeir mundu nást og það sem eftir væri ævinnar mundu þeir eyða rotnandi í
fangelsi. Hann öskraði að stráknum hvort honum líkaði sú hugmynd að verða gamall á bakvið
rimla og telja klukkutímana og hafa að félögum nokkra viðbjóðslega morðingja. Strákurinn
horfði á hann án þess að svara. Nú æpti Manuel Roca að hann væri fábjáni, sem þeir hefðu að
fífli og þeir fái hann til að gefa skít í lífið. En strákurinn sagði ekki neitt. Salinas hló. Horfði á
El Gurre og hló. Hann virtist skemmta sér. Að lokum varð hann alvarlegur, staðnæmdist fyrir
fram Manuel Roca og sagði honum að þegja, í eitt skipti fyrir öll. Brá hendinni inn undir jakkann
og dró fram skammbyssu. Sagði síðan við Roca að hann þyrfti ekki að hafa áhyggjur af þeim
þar sem enginn muni nokkurn tíma vita neitt.
,,Þú munt hverfa og enginn mun minnast þín, vinir þínir hafa yfirgefið þig, Roca“ ,,Mínir
vinir eru önnum kafnir og þeim er greiði gerður með því að drepa þig“,, Þú ert í djúpum skít,
læknir.“
,,Þið eruð brjálaðir.“
42
[21]
,,Hvað segirðu?“
,,Þið eruð brjálaðir.“
,,Segðu það aftur læknir, mér líkar að heyra þig tala um brjálæði.“
,, Farðu til fjandans, Salinas.“
Salinas tók öryggið af skammbyssunni.
,, Nú hlustaðu læknir. Veistu hve oft ég hef skotið á þessum fjórum stríðsárum?“ ,,Tvisvar,
mér fellur ekki að skjóta, mér líkar ekki við vopn, hef aldrei viljað bera þau, nýt þess ekki
að drepa, mitt stríð var við skrifborðið, ég er rottan Salinas , manstu eftir því?“ ,, Þetta
kölluðu vinir þínir mig , ég lék á þá einn af öðrum, leysti dulmálsskeyti þeirra og njósnarar
mínir réðust á hálfvitana, þeir fyrirlitu mig en ég lék á þá, þetta gékk svona í fjögur ár, en
sannleikurinn er sá að ég hef aðeins skotið tvisvar sinnum, einu sinni að nóttu, skaut út í
myrkrið ekki á neinn, hitt skiptið var síðasta dag stríðsins, ég skaut bróður minn
hlustaðu vel á mig,
við fórum inn í spítalann áður en herinn kom, vildum fara inn til að drepa ykkur alla, en
við fundum ykkur ekki, þið voruð flúnir ekki satt?“ ,,Þið höfðuð fundið lykt af hættunni,
afklæddust skurðstofusloppunum107 og þið voruð farnir, allt var eftir, eins og það var, rúm
alls staðar, líka á göngunum, veikir menn alls staðar, ég man það vel ég heyrði ekki stunu,
ekki hljóð, ekkert, þessu get ég ekki gleymt algjör þögn, allar nætur lífs míns finn ég
[22]
þessa yfirþyrmandi þögn, sem stafaði frá vinum okkar, þarna í rúmunum, og við vorum
að koma og frelsa þá, við vorum að bjarga þeim, en þegar við komum tóku þeir á móti
okkur í þögn, og þetta er vegna þess að þeir höfðu varla krafta til að til að stynja, eða rétt
væri að segja þeir höfðu ekki vilja til að lifa, vildu ekki láta bjarga sér, þetta er
107 Camice da aguzzini https://context.reverso.net/traduzione/italiano-inglese/camice+da+aguzzo
43
sannleikurinn, þið höfðuð misþyrmt þeim á þann hátt að þeir vildu aðeins deyja, eins fljótt
og mögulegt væri, vildu ekki láta bjarga sér vildu láta drepa sig
ég fann bróður minn í rúmi…