Sëmundjet e arterieve, përmbledhje memosh për studentë

PROF.DR.SC. S. BAJRAKTARI, DR. L. JAHA: S Ë M U N D J E T E A R T E R I E V E 1111

SSËËMMUUNNDDJJEETT EE AARRTTEERRIIEEVVEE

A. HYRJE (ASPEKTE HISTORIKE)

!" PERIUDHA E KIRURGJISË VASKULARE KONVENCIONALE

Kirurgjia vaskulare në kohën antike dhe në mesjetë


John Hunter Alexis Carrel

Rudolph Matas

Maurice Raynaud

Ambroise ParéParéParéParé (shek. 1552) – ligatura e enës së gjakut Hallowel Hallowel Hallowel Hallowel (1759) – sutura e parë e arteries John HunterHunterHunterHunter (1785) – ligatura e aneurizmës Rudolph MatasMatasMatasMatas (1888) – endoaneurizmorafia Alexis CarrelCarrelCarrelCarrel (1910) – teknikat dhe principet themelore të kirurgjisë vaskulare në veprën “Le Technique Opératorie des Anastomoses Vascu-aries et la Transplation desnVisceres” GoyanesGoyanesGoyanesGoyanes (1906), Halsted Halsted Halsted Halsted (1907)– interpozicioni i graftit venoz Lexer Lexer Lexer Lexer (1907), PringlePringlePringlePringle (1913), BernheimBernheimBernheimBernheim (1915) – interpozicionet e graftit venoz McLeanMcLeanMcLeanMcLean (1916) – zbulon heparinën HöpfnerHöpfnerHöpfnerHöpfner, LexerLexerLexerLexer dhe JegerJegerJegerJeger (12) – mbi 100 urë-ime në Gjermaninë e para Luftës së Parë Botërore Egaz MonizMonizMonizMoniz (1927) – arteriografia Reynaldo dos Santosdos Santosdos Santosdos Santos (1929) – aortografia translumbare SeldingerSeldingerSeldingerSeldinger (1953) – kateterizimi arterial perkutan OutdotOutdotOutdotOutdot (1950) – homograftet e segmentit aortoiliake DubostDubostDubostDubost (1951) – homograft i aortës JareckiJareckiJareckiJarecki dhe Blakemore Blakemore Blakemore Blakemore (1953) – proteza sintetike DeBakeyDeBakeyDeBakeyDeBakey and CooleyCooleyCooleyCooley (1951) – ekscizioni i aneurizmës Cid dos Santosdos Santosdos Santosdos Santos (1947) – trombendarterektomia Ernst JaegerJaegerJaegerJaeger (1931), Jean KunlinKunlinKunlinKunlin (1948) – urëzimet DeBakeyDeBakeyDeBakeyDeBakey (1956) – aneurizma disekante Labey Labey Labey Labey (1911) – embolektomia e parë Thomas FogartyFogartyFogartyFogarty (1963) – embolektomia me balon kateter VoorheesVoorheesVoorheesVoorhees (1953) – graftet e para artificiale

Rene Leriche

William Halsted

Thomas Fogarty Cid dos Santos Leo Buerger


!" PERIUDHA E KIRURGJISË VASKULARE BASHKËKOHORE

#"Dotter dhe Judkins (1964, 1969) – Trajtimi transluminal i obstrukcionit arteriosklerotik

#"Gruntzig dhe Hopff (1974) – balon dilatatorë (kateter)

#"Clowes dhe Zarins (1971) – laser terapia për rekanalizim

#"White (1987) – video angjioskopia #"Dotter (1969) – protezat endovaskulare

(stentet ) #"Rousseau dhe Puel (1987) – protezat

endovaskulare vetekspanduese #"Strandness (1993) – përsosje të

mëtutjeshme të protezave endovaskulare #"Pace, Brown,etj. (1992) – simpatektomia

perkutane angioskopike

Charles Dotter


B. ANATOMIA, FIZIOLOGJIA DHE FARMAKOLOGJIA E

SISTEMIT ARTERIAL ENËT E GJAKUT NUK JANË VETËM PËRCJELLËS, POR EDHE KAPACITATORË (DEPO) E RREGULLATORË TË SHKËMBIMIT MOLEKULAR DHE QELIZORË NË MES TË HAPËSIRËS VASKULARE DHE EKSTRAVASKULARE

1. ARTERIET E MËDHA (ELASTIKE) 2. ARTERIET E MESME (MUSKULORE) 3. ARTERIET E VOGLA

TË GJITHA: $"INTIMA $"MEDIA $"ADVENTICIA

ARTERIA ELASTIKE (AORTA)

ARTERIA MUSKULORE


C. DIAGNOSTIFIKIMI I SËMUNDJEVE ARTERIALE

1. HISTORIA E SËMUNDJES (ANAMNEZA) SIPAS FONTAINE (1953):

!" STADI PARË - ASIMPTOMATIK (I KOMPENZUAR) !" STADI I DYTË – I DEKOMPENZUAR NË SFORCIM !" STADI I TRETË – I DEKOMPENZUAR NË QETËSI !" STADI I KATËRT – I NEKROZAVE ISKEMIKE

STADI ASIMPTOMATIK

STADI

SIMTOMATIK

STADI I

NDËRLIKIMEVE

A,A1: DEPOZITE YNDYRORE B,B1: PLLAKA FIBROTIKE

A: PLLAKA FIBROTIKE + KALCIFIM I MEDIAS B: TROMBI a) stenozë asimptomatike b) stenozë simptomatike c) okluzion i plotë

NDËRLIKIMET: A: IM B: ICV C: GANGRENA D: ANEURIZMA


!" STADI I PARË I SËMUNDJES ISKEMIKE (ASIMPTOMATIK)

Okluzion i plotë i aortës nën arteriet renale. Në aortogramin serial në sekondën e 5të dhe të 7të vendoset qarkullimi përmes AMS në AMI, nga kjo në arteriet e komblikut dhe prej këtyre në arterien iliaka eksterna dhe më poshtë (AFC, AFS, AP) SUBJEKTIVISHT: PA ANKESA OBJEKTIVISHT: MUNGESA E PULSACIONEVE EKSTREMITETI EKSTREMITETI EKSTREMITETI EKSTREMITETI MBAHET PËRMES MBAHET PËRMES MBAHET PËRMES MBAHET PËRMES KOLATERALEVE!KOLATERALEVE!KOLATERALEVE!KOLATERALEVE!


!" STADI I DYTË I SËMUNDJES ISKEMIKE (I DEKOMPENZUAR NË SFORCIM)

KLAUDIKACIONET: • DHIMBJE NË SFORCIM • NDËRPRERJA E

DHIMBJES PAS PUSHIMIT • PARAQITJA E SËRISHME

E DHIMBJES PAS VAZHDIMIT TË SFORCIMIT

ME PROGRESIONIN E SËMUNDJES ZVOGËLOHET DISTANCA E TË ECURRIT

GJITHMONË NJË SEGMENT MË POSHTË NGA VENDI I OKLUZIONIT: AORTA: DHIMBJE NË REGJIONET GLUTEALE IMPOTENCA A. ILIACA DHIMBJE NË REGJIONIN FEMORAL A. FEMORALIS DHIMBJE NË PULPA A.POPLITEALIS DHIMBJE NË SHPUTË

SËMUNDJET E ENËVE VISCERALE: Dhimbjet postoprandiale

SËMUNDJA CEREBROVASKULARE Çrregullimet e motorikës Çrregullimet e të parit Kokëdhimbjet Çrregullimet e të folurit

SËMUNDJA E ENËVE KORONARE Angina pectoris


!" STADI I TRETË I SËMUNDJES ISKEMIKE ( I DEKOMPENZUAR NË QETËSI)

SUBJEKTIVISHT:

NDJENJA SIKUR NDJENJA SIKUR NDJENJA SIKUR NDJENJA SIKUR MILINGONAT I ECIN MILINGONAT I ECIN MILINGONAT I ECIN MILINGONAT I ECIN NËPËR KËMBËNËPËR KËMBËNËPËR KËMBËNËPËR KËMBË

TË ECURIT TË ECURIT TË ECURIT TË ECURIT JOSTABIL, SIKUR JOSTABIL, SIKUR JOSTABIL, SIKUR JOSTABIL, SIKUR ECË MBI GURËECË MBI GURËECË MBI GURËECË MBI GURË

TË FTOHTIT, SIKUR TË FTOHTIT, SIKUR TË FTOHTIT, SIKUR TË FTOHTIT, SIKUR ECË MBI AKULLECË MBI AKULLECË MBI AKULLECË MBI AKULL

DHIMBJA NË QETËSIDHIMBJA NË QETËSIDHIMBJA NË QETËSIDHIMBJA NË QETËSI

D. (ZAKONISHT NATËN)

• E ZGJON TË SËMURINE ZGJON TË SËMURINE ZGJON TË SËMURINE ZGJON TË SËMURIN • FILLIMISHT NDJEN FILLIMISHT NDJEN FILLIMISHT NDJEN FILLIMISHT NDJEN

LEHTËSIM KUR MBALEHTËSIM KUR MBALEHTËSIM KUR MBALEHTËSIM KUR MBA----NË KËMBËN VARËNË KËMBËN VARËNË KËMBËN VARËNË KËMBËN VARË

• MË VONË ZHVILLOMË VONË ZHVILLOMË VONË ZHVILLOMË VONË ZHVILLO----HET EDEMA QË EDHE HET EDEMA QË EDHE HET EDEMA QË EDHE HET EDEMA QË EDHE MË TEPËR KEQËSON MË TEPËR KEQËSON MË TEPËR KEQËSON MË TEPËR KEQËSON DHIMBJENDHIMBJENDHIMBJENDHIMBJEN

• NUK QETËSOHET ME NUK QETËSOHET ME NUK QETËSOHET ME NUK QETËSOHET ME BARNABARNABARNABARNA

• I PARAPRINË STADII PARAPRINË STADII PARAPRINË STADII PARAPRINË STADIT T T T FINAL FINAL FINAL FINAL –––– NEKROZAVE NEKROZAVE NEKROZAVE NEKROZAVE ISKEMIKEISKEMIKEISKEMIKEISKEMIKE.


!" STADI I KATËRT I SËMUNDJES ISKEMIKE (I NEKROZËS ISKEMIKE)

Gangrena iskemike dhe Gangrena iskemike dhe Gangrena iskemike dhe Gangrena iskemike dhe ndryshimet trofike në shputë dhe ndryshimet trofike në shputë dhe ndryshimet trofike në shputë dhe ndryshimet trofike në shputë dhe

në shuplakënë shuplakënë shuplakënë shuplakë


2. EKZAMINIMI FIZIKAL

!" INSPEKCIONI

• I sëmuri duket më i vjetër se është • Ekstremiteti është më i zbehtë se i shëndoshi (nuk është rregull te

të rrinjtë) • Muskulatura është atrofike • Lëkura atrofike • Piloziteti i redukuar • Ndryshimet hiperkeratotike të thonjëve • Raga interdigitale (ndonjëherë mikoza) • Kongjestioni (skuqja ose cijanoza) e shputës së ftohtë – shenja të

iskemisë së rëndë. Në fazat e hershme skuqja zhduket nëse ekstremiteti elevohet; më vonë skuqja është e përherëshme.

• Kontraktura e gjurit – për shkak të pozitës “buzë shtratit” • Gishtërinjtë e kaltër


Arteriti temporal. Skleroderma. Aneruizma e a. femoralis para rupturës Hemangioma Flegmone diabetike Traumë


#"PALPACIONI DHE AUSKULTACIONI


3. METODAT PLOTËSUESE

!" TESTET E MBINGARKIMIT • Testi i elevimit të ekstremitetit (Ratschow) • Testi i të ecurrit

!" RTG NATIV !" ULTRAZËRI

• Dopler kontinual • Duplex scan • Triplex scan

Doppler kontinualDoppler kontinualDoppler kontinualDoppler kontinual

Duplex scanDuplex scanDuplex scanDuplex scan

Triplex scanTriplex scanTriplex scanTriplex scan


!" MATJA E PRESIONIT (INDEKSI BRAHIOMALEOLAR)

Matja e ABI (indeksiot brahiomaleolMatja e ABI (indeksiot brahiomaleolMatja e ABI (indeksiot brahiomaleolMatja e ABI (indeksiot brahiomaleolar)ar)ar)ar) Vlerat e ABI në stenoza të ndryshme Vlerat e ABI në stenoza të ndryshme Vlerat e ABI në stenoza të ndryshme Vlerat e ABI në stenoza të ndryshme (normal ABI > 1)(normal ABI > 1)(normal ABI > 1)(normal ABI > 1)

Ultrazëri Ultrazëri Ultrazëri Ultrazëri intravaskularintravaskularintravaskularintravaskular ____________ a) AnAoAb me tromb b) Aneurizma disekante e AoAb

!" PLETIZMOGRAFIA


!" MATJA TRANSKUTANE E OKSIGJENIT !" ANGJIOGRAFIA

Angjiografia konvenAngjiografia konvenAngjiografia konvenAngjiografia konvencionalecionalecionalecionale Angjiografia digjitale Angjiografia digjitale Angjiografia digjitale Angjiografia digjitale

subtrakcionalesubtrakcionalesubtrakcionalesubtrakcionale

Angjiografia me RMNAngjiografia me RMNAngjiografia me RMNAngjiografia me RMN

!" ANGJIOSKOPIA


E. TRAJTIMI I SËMUNDJEVE ARTERIALE

!" TRAJTIMI KONZERVATIV:TRAJTIMI KONZERVATIV:TRAJTIMI KONZERVATIV:TRAJTIMI KONZERVATIV:

• MASAT E PARANDALIMIT

#"NDËRPRERJA E TYMOSJES SË DUHANIT #"RREGULLIMI I HIPERTENSIONIT #"RREGULLIMI I DIABETIT #"ELIMINIMI I STRESIT PSIQIK #"ZVOGËLIMI I PESHËS TRUPORE #"MJEKIMI I HIPERLIPIDEMISË

• MASAT MEDIKAMENTOZE

#"Blokatorët e receptorëve α-adrenergjikë (simpatikolitikët)

Dihidroergokristina (REDERGIN) #"Stimulatorët e receptorëve β-adrenergjikë

Bufenin (DILATOL) #"Vazodilatatorët e drejtpërdrejt

Ksantinol nikotinat (COMPLAMIN) Pentoksifilin (TRENTAL) Benciklan (FLUDILAT) Naftidrofuril (DUSODRIL)

#"Antiaterosklerotikët Klofibrat Probukol

#"Barnat që pengojnë agregimin e trombociteve Acidi acetilsalicilik (ACETISAL, ASPIRIN) Dipiridamol (PERSANTIN)

#"Antikoagulantët Heparina Derivatet e kumarinës (SINTROM, PELENTAN, SYNCOUMAR, MARCOUMAR)

#"Fibrinolitikët Streptokinaza (STREPTASE) Urokinaza, etj.

#"Prostaglandinët PROSTAVASIN, ILOPROST, ILOMIDIN

#"Substancat hemoreologjike (DEXTRAN) • TERAPIA HIPERBARIKE • TERAPIA FIZIKALE


TRAJTIMI KIRURGJIKALTRAJTIMI KIRURGJIKALTRAJTIMI KIRURGJIKALTRAJTIMI KIRURGJIKAL TEKNIKAT E REVASKULARIZIMIT !!"" MMEETTOODDAATT TTËË HHAAPPUURRAA ((KKOONNVVEENNCCIIOONNAALLEE))

##"" DDIIRREEKKTTEE •• SSutura direkte e arteries •• Resekcioni-anastomoza •• Trombendarterektomia •• Urëzimi (by-pass) •• Trombembolektomia me balon kateter

##"" IINNDDIIRREEKKTTEE •• Simpatektomia torakale (D2/D3) •• Simpatektomia lumbale (L2/L3)

SSUUTTUURRAA DDIIRREEKKTTEE EE AARRTTEERRIIEESS

AANNAASSTTOOMMOOZZAA ((CCAARRRREELL)) PPAASS RREESSEEKKCCIIOONNIITT

TTRROOMMBBEENNDDAARRTTEERREEKKTTOOMMIIAA ((KKAARROOTTIIDDAA))


BBYY PPAASSSS AAooBBiiFFeemm

BBYY PPAASSSS AAUUTTOOVVEENNOOSSUUMM ((IINN SSIITTUU))

AA.. VVEENNDDEETT EE IINNCCIIZZIIOONNEEVVEE PPËËRR EEMMBBOOLLEEKKTTOOMMII BB.. EEMMBBOOLLEEKKTTOOMMIIAA EE IILLIIAAKKËËSS


!!"" MMEETTOODDAATT PPEERRKKUUTTAANNEE ((EENNDDOOLLUUMMIINNAALLEE))

##""Angjioplastika perkutane transluminale me balon kateter (PTA) ##""Trombembolektomia perkutane aspirative ##""Angjioplastika me laser ##""Insertimi i protezave endoluminale (stenteve)

Angjioplastika me balon Trombembolia perkutane aspirative

Angjioplastika me laser (ablacion i pllakës)

Stent Man

Wallstent (lloj stenti vetekspandues)


AMPUTIMETAMPUTIMETAMPUTIMETAMPUTIMET

Amputimi

(përshkrim i teknikës nga shekulli i 8të e.s.)


F. KLASIFIKIMI I SËMUNDJEVE ARTERIALE

II.. SSËËMMUUNNDDJJEETT OOKKLLUUZZIIVVEE TTËË AARRTTEERRIIEEVVEE

A. OKLUZIONET AKUTE TË ARTERIEVE

!" EMBOLIA ARTERIALE !" TROMBOZA AKUTE ARTERIALE !" TRAUMA VASKULARE

B. SËMUNDJET OKLUZIVE KRONIKE (OBLITERATIVE)

!" SËMUNDJET OBLITERATIVE ATEROSKLEROTIKE

A. TË EKSTREMITETIT TË POSHTËM $"AORTOILIAKE $"FEMOROPOPLITEALE $"TIBIOPERONEALE

B. TË ARTERIEVE CEREBRALE EKSTRAKRANIALE $"A. CAROTIS $"A. VERTEBROBASILARIS

C. TË ARTERIEVE VISCERALE $"SËMUNDJA RENOVASKULARE $"TRUNCUS CELIACUS DHE ARTERIET E MEZENTERIUMIT

!" SËMUNDJET OBLITERATIVE TË ARTERIEVE TË VOGLA (JOATEROSKLEROTIKE)

A. ÇRREGULLIMET VAZOSPASTIKE

$"SINDROMA RAYNAUD $"ACROCYANOSIS $"LIVEDO RETICULARIS $"MORTHI (ANGL. FROSTBITE)

B. VASKULITET $"VASKULITET E ENËVE TË MËDHA TË GJAKUT

!"Arteriti temporal !"Sëmundja Takayasu !"Lezionet e shkaktuara nga rrezatimi

$"VASKULITET E ENËVE TË MADHËSISË MESATARE !"Polyarteritis nodosa !"Sëmundja Kawasaki !"Arteriti farmakologjik (jatrogjen) !"Sëmundja Behç et !"Syndroma Cogan !"Vaskulitet malinje

$"VASKULITET E ENËVE TË VOGLA TË GJAKUT !"Vaskuliti i hipersenzitivitetit !"Purpura Henoch-Schönlein !"Vaskuliti esencial krioglobulinemik !"Vaskuliti i sëmundjeve të indit lidhorë


C. SËMUNDJA BUERGER D. ARTERIOPATITË HEREDITARE

$"SINDROMA MARFAN $"SINDROMA EHLERS-DANLOS $"NEKROZA CISTIKE E MEDIAS $"PSEUDOXANTHOMA ELASTICUM $"SINDROMA E ARTERIES MAGNA

E. SËMUNDJET KONGJENITALE $"KOARKTACIONI I AORTËS $"ARTERIA ISHIADIKE PERZISTENTE $"SINDROMI ENTRAPMENT I A. POPLITEA

F. DISPLAZIA FIBROMUSKULORE G. SËMUNDJA CISTIKE E ADVENTICIAS H. SINDROMA COMPARTMENT I. SËMUNDJET HEMATOLOGJIKE

$"POLYCYTHEMIA VERA $"CRYOGLOBULINEMIA

II. SËMUNDJET ANEURIZMATIKE

III. SHPUTA DIABETIKE

IV. SINDROMA E APERTURËS SË SIPËRME TË KRAHËRORIT


OKLUZIONET AKUTE TË ARTERIEVE

!" EMBOLIA ARTERIALE

!" TROMBOZA AKUTE ARTERIALE !" LËNDIMI I ARTERIEVE

!" EMBOLIA ARTERIALE EMBOLUS: Materie jo e tretur e bartur në rrymën e gjakut që ngjitet

në murin e enës së gjakut dhe, zakonisht, e mbyll. ETIOLOGJIA:

ZEMRA (90-96%) !" Fibrilacioni i atriumit të majtë !" Ventrikuli i majtë – pas IM !" Sëmundjet koronare iskemike !" Kardiomiopatitë !" Valvula mitrale dhe aortale

#"Artificiale #"Sëmundja reumatike #"Endokarditi

!" Tumorët (Miksoma e atriumit të majtë) ARTERIET !" Embolitë ateromatike (prej aortës ose iliofemorale) !" Aneurizma e a. poplitea ose aortës (të tjerat rrallë) JATROGJENE PARADOKSALE (VENOZE) !" Defektet e septumit interventrikular !" Shantet AV pulmonale TRUPAT E HUAJ !" Projektilet !" Pjesë të kateterave !" Pjesë të tumorit


Embolus nga atriumi i majtë (tromb trombocitarë tipik)

Sistemi aortoiliak ektatik Stenoza e AFS


LOKALIZIMI I EMBOLIVE:

!" EKSTREMITETET !" TRURI DHE SYRI !" ARTERIA MESENTERICA SUPERIOR


PASQYRA KLINIKE: !" “6P”

• PAIN – dhimbje • PALLOR – zbehje • PULSELESSNESS – mungesë e pulseve • PARAESTHESIAE – parestezione • PARALYSIS – paralizë • PERISHING COLD – të ftohtit “e tmerrshëm”

!" + PROSTRACIONI DIAGNOZA DIFERENCIALE:

!" TROMBOZA AKUTE (in situ) !" TROMBOZA E VENAVE TE THELLA

TRAJTIMI:

Këmba e bardhë

dhe me senzibilitet të humbur

Këmba iskemike por vitale

Analgjetikë Heparinë

Pasqyra klinike e embolisë

Emboli? Trombozë?

Urgjent Arteriogramin Në mungese të kushteve

Embolus

Tromb

Terapia trombolitike

Heparina në infuzion

Embolektomia

më vonë Mendo për

antikoagulizim afatgjatë

Angjioplastika ose bypass

!" ISKEMIA E ZBEHTE

– REVERZIBILE !" ISKEMIA E KALTER

(CIANOTIKE) – IREVERZIBILE


HEPARINA: $"bolus 5-10.000 UI i.v. $"infuzion kontinual (nëse trajtimi definitiv duhet të shtyhet) EKSTREMITETI NUK GUXON TE NXEHET! MJEKO GJENDJET SI: FIBRILACIONIN E ATRIUMEVE OSE INSUFICIENCEN AKUTE TE ZEMRES EMBOLEKTOMIA:

KOMPLIKACIOINET E EMBOLE-KTOMISE

$"PERFORACIONI I ARTERIES $"DISEKCIONI I INTIMES $"AVULZIONI I PLLAKES

ATEROMATIKE $"THYERJA E KATETERIT DHE

NGELJA E TIJ NE LUMEN $"SHTYERJA E TROMBIT ME

DISTALISHT $"FISTULA ARTERIOVENOZE

KOHA OPTIMALE PËR EMBOLEKTOMI – VARET NGA GJENDJA E EKSTRE-MITETIT (MË PARË 6-12ORË)!


FIBRINOLIZA Streptokinaza:

#"bolus 100-250 mijë UI #"infuzion iv. 100 mijë UI/orë

Urokinaza:

#"bolus 4400 UI /kg #"infuzion iv. 4400 UI/kg/orë

Aplikimi:

#"intravenoz me intervale kohore 12 – 24 orë në mes të dozave të larta. #"intraarterial (lokal)

Trombozë e AF 22 orë më vonë Pas angjioplastikës

Tromboliza e graftit të trombozuar venoz femoropopliteal

SINDROMA MIONEFROPATIKE-METABOLIKE


TROMBOZA AKUTE ARTERIALE

!" TROMBOZA AKUTE ATEROSKLEROTIKE !" TROMBOZA AKUTE IATROGJENE

!" TROMBOZA AKUTE E ARTERIEVE TË VOGLA TROMBOZA AKUTE ATEROSKLEROTIKE ETIOLOGJIA:

!" PRIMARE (42%): Pllaku i ulceruar asimptomatik !" SEKONDARE (68%): E superponuar në stenozën e mëparëshme

INCIDENCA:

40

60

82

38

5347

5545

37

6370

30

70

30

Horton

Pietri

Dale

Planell

Enjalbert

Koch

Raithel

Emboli (%)Trombozë(%)

LOKALIZIMI:

!" SEGMENTI FEMOROPOPLITEAL !" SEGMENTI AORTOILIAK


Incidenca e trombozave akute sipas

lokalizimit

Okluzion segmental i arteries iliaka të përbashkët

VENDI I TROMBOZËS VARET NGA SHKALLA E LEZIONIT TË MËPAR-SHËM TË ARTERIES DHE PREDISPOZITA E KËTYRE ARTERIEVE PËR TË TRO-MBOZUAR

PASQYRA KLINIKE VARET:

!" NGA LOKALIZIMI DHE PËRMASAT E TROMBOZËS !" NËSE TROMBOZA ËSHTË NË ARTERIE JO TË OKLUDUAR

(PRIMARE) OSE ARTERIE MË PARË TË OKLUDUAR (SEKONDARE)

TROMBOZA PRIMARE – “6P” + PROSTRACIONI TROMBOZA SEKONDARE – MË PAK DRAMATIKE


TRAJTIMI HEPARINA :

!" BOLUS: 5000 UI !" INFUZION IV. KONTINUAL: 1000-2000 ui/orë

TROMBEKTOMIA– !" SEGMENTI AORTOILIAK – REZULTATE TË DYSHIMTA !" SEGMENTI FEMOROPOPLITEAL – E SUKSESHME 53-65% (PALIATIVE)

TROMBENDARTEREKTOMIA !" SEGMENTI AORTOILIAK – NUK KA REZULTATE !" SEGMENTI FEMOROPOPLITEAL – E SUKSESHME NË: - 93%

URËZIMI KIRURGJIK !" SEGMENTI AORTOILIAK – MORTALITETI INTRAOP. 25-33% !" SEGMENTI FEMOROPOPLITEAL – METODË E PREFERUAR NË RASTET E

ZGJEDHURA. TROMBOZA AKUTE IATROGJENE ETIOLOGJIA: KATETERIZIMIT DIAGNOSTIK OSE TERAPEUTIK LOKALIZIMI:

!" TROMBOZA ARTERIALE E A. BRACHIALIS E PAS KATETERIZIMIT !" TROMBOZA E A. RADIALIS E PAS KATETERIZIMIT !" TROMBOZA E A. FEMORALIS E PAS KATETERIZIMIT

TROMBOZA AKUTE E ARTERIEVE TË VOGLA

!" THROMBOANGIITIS OBLITERANS

!" TROMBOZA AKUTE IDIOPATIKE

!" ISKEMIA AKUTE SEKONDARE PËR SHKAK TË SINDROMËS SË RRJEDHËS SË ULËT (LOW-FLOW SYNDROME)

!" FENOMENA RAYNAUD POSTTRAUMATIK

!" NGRIRJA (FROSBITE)


LËNDIMET E ARTERIEVE MOSHA E RE (20-40 VJET) ETIOLOGJIA:

ETIOLOGJIA E LËNDIMEVE TË ARTERIEVE:

!" LËNDIMET ME ARMË ZJARRI !" LËNDIMET ME MJETE TË MPREHTA !" LËNDIMET ME MJETE TË TOPITURA !" LËNDIMET IATROGJENE

Etiologjia e lëndeve arteriale në SHBA (Mattox,1996):

52.6

2.6

14.4

5.4

0

10

20

30

40

50

60

Arme zjarri Mjet i mprehte Mjet i topitur Te tjera


DIAGNOZA:

!" PASQYRA KLINIKE:

!" MUNGESA OSE DOBËSIMI I PULSIT !" GJAKDERDHJA !" HEMATOMA E MADHE (KONSTANTE OSE NË RRITJE) !" HIPOTENSIONI OSE SHOKU !" ZHURMA NË VENDIN E LËNDIMIT OSE MENJËHERË NËN TË !" SHENJAT E LËNDIMIT TË NERVAVE QË KANË SHTRIRJE TË NJEJTË

ANATOMIKE SI ARTERIET !" AFËRSIA E PLAGËS POZITËS ANATOMIKE TË ARTERIES

!" ULTRAZËRI !" ARTERIOGRAFIA

A – ANAMNESIS B – BLEEDING C – COLOUR OF SKIN D – DIAGNOSTIC X RAY E – EXPOSURE


KLASIFIKIMI I LËNDIMEVE ARTERIALE

Llojet e lëndimeve akute dhe kronike të arterieve

LËNDIMET ME MJET TË MPREHTË

LËNDIMET ME MJET TË TOPITUR

SH

KA

LL

A

GJAKDERDHJE E JASHTME

ISKEMI PERIFERIKE

GJAKDERDHJE E JASHTME

ISKEMI PERIFERIKE

I Ø Ø Ø Ø II +++ Ø (+) Ø (+) III ++ +++ Ø OSE + +++


MJEKIMI I LËNDIMEVE ARTERIALE

TEKNIKAT PËR TAJTIMIN E TRAUMËS SË ENËVE TË GJAKUT !" LIGATURA !" URËZIMI !" UNTERPOZICIONI I

PROTEZËS VASKULARE

!" INTERPOZICIONI I VENËS

!" PATCH PLASTIKA !" AMPUTIMI I

EKSTREMITETIT

PA PROBLEM MUND TË LIGOHEN: !" A. CAROTIS EXTERNA !" TRUNCUS CELIAKUS !" A. ILIACA INTERNA !" AFP NË PJESËN

DISTALE !" NJË ARTERIE E

PARAKRAHUT !" DY ARTERIE TË

NËNGJURIT


PARA OPERACIONIT !" RIVENDOS VELLIMIN !" PERCAKTO LOKALI-

ZIMIN E PREDHES !" KA APO NUK KA

DEFICIT NEURO-LOGJIK?

!" PASTRO (KIRURGJI-KISHT) EDHE EKS-TREMITETIN E KUNDERT

!" LAJMERO REPARTIN E RADIOLOGJISE

!" EKSPOZO SHPUTEN

GJATE OPERACIONIT

!" BERE INCIZIONIN ADEKUAT

!" VENDOSE KONTRO-LLIN PROKSIMAL

!" MOBILIZO ENEN E GJAKUT

!" KUJDES TROMBIN DISTAL

!" RUAJ VENAT !" BERE DEBRIDMENTIN !" KONSIDERO NEVOJEN

PER FASCIOTOMI? !" SHIH A KA SUKSES?

NËSE LËNDIMI ËSHTË KOMPLEKS, TRAJTIMI BËHET SIPAS RADHITJES:

!" FRAKTURA !" VENA !" ARTERIA !" NERVI !" MUSKUJT, TENDINAT

DHE LËKURA Shant i përkoshshëm


PASOJAT E LËNDIMEVE ARTERIALE JO TË ZBULUARA ME KOHË

!" PSEUDOANEURIZMA !" FISTULA AV


SINDROMA COMPARTMENT

!" ETIOLOGJIA: #" LENDIMI JO I ZBULUAR ME KOHE I

ARTERIES #" REKONSTRUKCIONI I VONË I VAZAVE #" EMBOLIA #" TROMBOZA AKUTE E ARTERIES #" LENDIMI I MUSKUJVE #" FRAKTURA E KOCKES ME HEMATOME

MASIVE #" LENDIMET E VENAVE TE THELLA TE

NENGJURIT #" FLEBOTROMBOZA AKUTE #"DJEGIET EKSTENZIVE !" NE EKZAMINIM #" HIPOESTEZIONI #" DEMTIMI I MOTORIKES #" DHIMBJA NE RRITJE #" TENDOSJE E PALPUESHME #" PRESIONI KALON MNI 40 mmHg

(NORMAL 10-15) !" FASCIOTOMIA


OKLUZIONET KRONIKE TË ARTERIEVE

!" SËMUNDJET OBLITERATIVE ATEROSKLEROTIKE $"Aortoiliake $"Femoropopliteale $"Tibioperoneale

!" SËMUNDJET OBLITERATIVE TË ARTERIEVE TË VOGLA (JOATEROSKLEROTIKE)

SËMUNDJET OBLITERATIVE ATEROSKLEROTIKE

AORTOILIAK (24%) ILIOFEMORAL (4%) FEMOROPOP-LITEAL (50%) POPLITEAL (5%) TIBIOPERO-NEAL (17%)

ETIOLOGJIA: ATEROSKLEROZA DIAGNOSTIFIKIMI: !" ANAMNEZA !" EKZAMINIMI KLINIK !" ULTRAZËRI !" CT !" RNM !" ANGJIOGRAFIA ANATOMIKISHT: !" SOA E SEGMENTIT AORTOILIAK !" SOA E SEGMENTIT FEMOROPOP-

LITEAL !" SOA E SEGMENTIT TIBIOPERONEAL


SËMUNDJA OBLITERATIVE E SEGMENTIT AORTOILIAK

TIP I: !" DERI 30% !" AORTA DISTALE DHE

ILIAKA PROKSIMALE !" STENOZË !" MOSHA: 35-55 !" TIPI IV I HIPERLIPI-

DEMISË !" GATI GJYSMA FEMRA

(Sindroma e aortës hipoplastike)

!" MBI 90% ASIMPTO-MATIKE

!" POTENCIAL I LARTË PËR KOLATERALIZIM

TIPI II !" DERI 60% !" BIFURKACIONI I

AORTËS DHE ILIAKAT !" STENOZË OSE

OKLUZION !" PERSONA TË

MOSHUAR !" M:F = 6:1 !" ZAKONISHT: + DIA-

BETI, HIPERTENSI-ONI, ATEROSKLE-ROZË TË GJENERALIZUAR

TIPI III !" DERI 10% !" BIFURKACIONI I AORTËS,

ILIAKAT DHE KOLATERALET

!" STENOZË OSE OKLUZION !" PERSONA TË MOSHUAR !" M:F = 6:1 !" ZAKONISHT: + DIABETI,

HIPERTENSIONI, ATERO-SKLEROZË TË GJENERA-LIZUAR

!" ASIMPTOMATIK (90%) TRIADA E LERICHE-IT: !" KLAUDIKACIONE !" RENIE E AFTESIVE

SEKSUALE !" MUNGESA E PULSEVE

NE AF DHE: !" ZHURMË

AUSKULTATORE !" ZBEHJA E EKSTRE-

MITETIT NË ELEVACION

!" TRIADA LERICHE !" ZHURMË AUSKULTATORE !" ZBEHJA E EKSTREMITETIT NË

ELEVACION DHE: !" SKUQJA E EKSTREMITETIT

NË VARRJE !" ATROFIA E LËKURËS !" ULÇERAT ISKEMIKE !" MIKROTROMBEMBOLITË


DIAGNOSTIFIKIMI:

!" ANAMNEZA !" EKZAMINIMI KLINIK !" ULTRAZËRI !" ANGJIOGRAFIA

Okluzioni i AoI i tipit I Kolateralet viscerale (AMI dhe ACS)

TRAJTIMI:

!" KONZERVATIV: O NDËRPRERJA E DUHANIT O ZVOGËLIMI I PESHËS TRUPORE O DIETA ME PAK KALORI DHE YNDYRËRA O HIGJIENA O USHTRIME O MEDIKAMENTOZE

#"MJEKIMI I SËMUNDJEVE SHOQËRUESE #"PENTOKSIFILIN (TRENTAL)

!" KIRURGJIK: O ANGJIOPLASTIKA (PTA) O TROMBENDARTEREKTOMIA O URËZIMI (ANATOMIK DHE EKSTRAANATOMIK) O SIMPATEKTOMIA LUMBALE(?)


INDIKACIONET PËR OPERACION:

!" KLAUDIKACIONET QË PENGOJNË AKTIVITETET NORMALE !" PROGRESIONI I SHPEJTË I SËMUNDJES !" DHIMBJET E FORTA NË QETËSI !" NDRYSHIMET TROFIKE !" MOSHA NUK ËSHTË KUNDËRINDIKACION

ANGJIOPLASTIKA PERKUTANE

BY PASS AoBiFem

TEA E SEGMENTIT AoI


SËMUNDJA OBLITERATIVE E SEGMENTIT FEMOROPOPLITEAL

ETIOLOGJIA: ATEROSKLEROZA EPIDEMIOLOGJIA: !" DEKADA E 6, 7 dhe 8të !" MBI 80% MESHKUJ !" GATI ½ ME DIABET DIAGNOSTIFIKIMI: !" PASQYRA KLINIKE:

o KLAUDIKACIONET o DHIMBJA NË QETËSI o ULCERA OSE GANGRENA

ISKEMIKE o MUNGESA E PULSACIONEVE o NDRYSHIMET TROFIKE o NDRYSHIMET E NDJYRËS

!" TESTET E ELEVACIONIT !" ULTRAZËRI !" ANGJIOGRAFIA KLASIFIKIMI: (SIPAS ANGJIOGRAFISË)

1. AFS DISTALE 2. AFS PROKSIMALE 3. AFS NË TËRËSI 4. AFS DHE AP 5. AFP 6. DIFUZE ME STENOZA MULTIPLE

MJEKIMI: !" KONZERVATIV

o MASAT E PËRGJITHSHME o MEDIKAMENTOZE:

#" PENTOKSIFILIN #" PROSTAGLANDINET #"AC. ACETILSALICILIK #"DEKSTRAN 40.000 #"EVENTUALISHT ANTI-

KOAGULANTËT !" KIRURGJIK:

INDIKACIONET PËR NDËRHYRJE KIRURGJIKE: !" KLAUDIKACIONET QË PENGOJNË

AKTIVITETET E PËRDITSHME !" DHIMBJA NË QETËSI (MESATARE

OSE E FORTË) !" ULCERA OSE GANGRENA

ISKEMIKE


RRUGËT E KOLATERALIZIMIT:

RRUGËT E KOLATERALIZIMIT NË SËMUNDJET OKLUZIVE FEMOROPOPLITEALE: $"RRUGËT ILIOPROFUNDOFEMORALE $"RRUGËT PROFUNDOFEMORALE-GE-

NIKULARE $"RRUGËT TIBIOGENIKULARE $"RRUGËT PROFUNDOFEMORALE –

TIBIOGENIKULARE $"RRUGËT TIOBIOGENIKULARE-

PERONEALE


MJEKIMI KIRURGJIKAL: !" URËZIMI FEMOROPOPLITEAL

o ME GRAFT ARTIFICIAL (PROTEZË) o ME GRAFT AUTOVENOZ (VSM)

#"VENA E RROTULLUAR #"IN SITU

!" URËZIMI FEMOROPOPLITEAL SEKUENCIAL !" ENDARTEREKTOMIA

URËZIMI ME VENË TË RROTULLUAR

BY PASS IN SITU


URËZIM SEKUENCIAL:

TEA:


SËMUNDJET OKLUZIVE TIBIOPERONEALE !" JANË RRALLË TË IZOLUARA DHE ZAKONISHT I PËRCJELLIN SËMUNDJET

OKLUZIVE TË ARTERIEVE MË PROKSIMALE !" PËRPUNIMI DIAGNOSTIK DHE KLINIKA SI TE SËMUNDJET OKLUZIVE TË

TJERA TË EKSTREMITETIT TË POSHTËM !" TRAJTIMI:

• KONZERVATIV • KIRURGJIKAL (SIDOMOS AKTUAL VITEVE TË FUNDIT)

$"ARTERIOGRAFIA $"TEKNIKA MIKROVASKULARE $"KONCEPTI I URËZIMIT ME VSM IN SITU $"KONCEPTI I URËZIMIT ME E VENË TË SHKURTË (DISTALISHT NGA AFC) $"BINDJA SE ÇDO ARTERIE MUND TË JETË RECIPIENT I ANASTOMOZËS

DISTALE !" INDIKACIONET PËR TRAJTIM KIRURGJIKAL:

• INDIKACION I VETËM PËR NDËRHYRJE KIRURGJIKE – ISKEMIA QË KËRCNON PËR HUMBJEN E EKSTREMITETIT

• KLAUDIKACIONET NUK JANË INDIKACION PËR NDËRHYRJE KIRURGJIKE PËR SHKAK TË RREZIKUT TË LARTË NGA DËSHTIMI I OPERACIONIT DHE KOMPROMITIMI I KOLATERALEVE.

• NDËRHYRJA NDËRMERRET VETËM PASI TË KORRIGJOHEN OKLUZIONET MË PROKSIMALE

Alternativat per anastomoze distale ne urizimet femorotibiale. Angjiografia qe deshmon kalueshmerine eurezimit TTP-ATP tre vjet pas operacionit


SËMUNDJET OKLUZIVE TË ARTERIEVE CEREBRALE EKSTRAKRANIALE (SËMUNDJET CEREBROVASKULARE)

EPIDEMIOLOGJIA: !"SËMUNDJET CEREBROVASKULARE

PËRGJEGJËSE PËR >50% TË ICV !"500 MIJË RASTE TË REJA ÇDO VITË NË

SHBA !"15 – 33% ME PËRFUNDIM LETAL !"5-20% PËRSËRITEN NË 5 VITET E PARA

PAS SULMIT TË PARË ETIOLOGJIA: !"ATEROSKLEROZA !"ARTERITI TAKAYASU !"HIPERPLAZIA FIBROMUSKULORE !"DISEKCIONI I INTIMËS !"TRAUMA !"MALFORMACIONET

SUBSTRATI PATOFI-ZIOLOGJIK I SOCV: Tromboza e ACI, propagimi distal i trombozës, embolia, infarkti lakunar, vjedhja e gjakut


PËRPUNIMI DIAGNOSTIK !"ANAMNEZA

PREZENTIMI KLINIK I SËMUNDJEVE CEREBROVASKULARE

A. CAROTIS A. VERTEBRALIS ARCUS AORTAE SUBCLAVIAN STEAL

HEMIPAREZA, MONOPAREZA DISFAZIA,AFAZIA AMUROSIS FUGAX

MARRAMENDJA PAREZAT BILATE-RALE ATAKSIA DIPLOPIA DIZARTRIA RRËNIET PA HUM-BJE TË VETËDIJES

SIMPTOMET NGA BAZENI I KAROTIDES OSE ARTERIES VERTEBRALIS

SIMPTOMET NGA A. BASILARIS + LODHJA E DORËS HUMBJA E PULSEVE GJATË USHTRIMIT

!"EKZAMINIMI KLINIK

o PALPACIONI o MATJA E TENSIONIT ARTERIAL NË TË DY EKSTREMITET o PROVOKIMI I SIMPTOMEVE ME TESTE TË MBINGARKIMIT

!"OFTALMOPLETIZMOGRAFIA !"DOPPLER ULTRAZËRI !"AORTOGRAFIA !"CT FORMAT KLINIKE TË SËMUNDJEVE CEREBROVASKULARE !"FORMA ASIMPTOMATIKE !"ATAQET ISKEMIKE TRANZITORE !"INZULTI CEREBRAL IREVERZIBIL


TRAJTIMI I SËMUNDJEVE OKLUZIVE CEREBROVASKULARE !"MASAT E PËRGJITHSHME !"MASAT MEDIKAMENTOZE

o ASPIRINA o TIKLOPIDINA o DIPIRIDAMOLI o SULFINPIRAZONI o ANTIKOAGULANTËT

!"TRAJTIMI KIRURGJIK o TEA o URËZIMI o RESEKCIONI ME INTERPOZICION TË GRAFTIT

INDIKACIONET PËR OPERACION %"ABSOLUTE

o NJË OSE MË SHUMË TIA NË 6 MUAJT E FUNDIT o INFARKT I INTENSITETIT MESATAR + STENOZA E KAROTIDËS MBI 70%

%"RELATIVE

o NJË OSE MË SHUMË TIA NË 6 MUAJT E FUNDIT + STENOZA E KAROTIDËS 50-69% o INFARKT I INTENSITETIT MESATAR OSE I MODERUAR + STENOZA E KAROTIDËS 50- 69% o TROMBENDARTEREKTOMIA IPSILATERALE ME TIA + STENOZA E KAROTIDËS MBI 70%

%"DISKUTABILE

o NJË OSE MË SHUMË TIA NË 6 MUAJT E FUNDIT + STENOZA E KAROTIDËS MË E VOGËL SE 50% o INFARKT I INTENSITETIT MESATAR + STENOZA E KAROTIDËS MË E VOGËL SE 50% o TROMBOZA AKUTE SIMPTOMATIKE E KAROTIDES


METODA PËR TRAJTIMIN KIRURGJIKAL TE OKLUZIONIT TË KAROTIDËS: %"TROMBENDARTERKTOMIA E A.

CAROTIS (lartë) %"RESEKCIONI I A. SE OKLUDUAR

ME INTERPOZICION TE GRAFTIT VENOZ (poshtë)


SUBCLAVIAN STEAL SYNDROME

TRASNSPOZICIONI I ARTERIES SUBCLAVIA NË ARTERIEN CAROTIS

URËZIMI AKSILO-

AKSILARË

KOMPLIKACIONET PAS TEA SË ARTERIES CAROTIS*

2.1

57

10

16

MORTALITETI

TIA

ICV

REKURENCA

LEZIONET ENERVAVE

* Është prezentuar incidenca maksimale në %

PROF.DR.SC. S. BAJRAKTARI, DR. L. JAHA: S Ë M U N D J E T E A R T E R I E V E

54

EMBOLIA E ARTERIEVE MEZENTERIKE

!" ZAKONISHT PERSONA TË MOSHUAR !" MORTALITETI: 59-93% !" ≥ 50% TË TË GJITHË ISKEMIVE

AKUTE TË MEZENTERIUMIT !" ≈ TË GJITHA PREJ ZEMRËS !" FAKTORËT E RREZIKUT:

#" TYMOSJA E DUHANIT #" ▲ KOLESTEROLI #" ARITMIA #" SËMUNDJA KONGJESTIVE E ZEMRËS #" IM #" HIPOVOLEMIA #" HIPOTENSIONI #" SEPSA

PASQYRA KLINIKE: #" DHIMBJE BARKU #" E MENJËHERSHME #" E FORTË #" NUK PËRPUTHET ME GJENDJEN LOKALE #" MË TEPËR KARAKTER KOLIKASH SE SA

KONSTANTE #" NAUZEA DHE VJELLJA #" DIARREA #" RRALLË HEMORRAGJIKE #" DETERIORIM I SHPEJTË I GJENDJES #" DISTENZIONI I ABDOMENIT #" SHENJAT E SEPSËS

EKZAMINIMI KLINIK: #" ZBEHJE #" DJERSITJE #" TAKIKARDI #" HIPOTENSION (JO

GJITHMONË) #" TAKIPNEA #" PA SHENJA PËR IRITIM TË

PERITONEUMIT #" EKZAMINIMI REKTAL:

EVENTUALISHT - GJAK I ERRËT


55

EKZAMINIMET PLOTËSUESE: LABORATORI: !" LEUKOCITOZË E THEKSUAR !" DEVIJIM I MAJTË I LEUKOCITEVE !" HEMOKONCENTRIM !" ACIDOZË METABOLIKE RENTGENI: !" NATIV I ABDOMENIT: PVP !" EVENTUALISHT: ILEUS ADINAMIK !" CT: NUK OFRON NDIHMË TË

MADHE !" GAZ NË VENËN PORTA !" GAZ NË MURIN E ZORRËS !" TRASHJE TË MUKOZËS !" FLUID INTRAPERITONEAL ARTERIOGRAFIA – KYÇE PËR DIAGNOZË

EMBOLUSI NDALET NË VENDIN E NDARJES SË ACM DISTALISHT NGA DEGA E PARË JEJUNALE MBESIN VITAL: !" SEGMENTI I SHKURTË I

JEJUNUMIT !" KOLONI TRANSVERZ I

MAJTË !" KOLONI DESCENDENT

Embolia e AMS në origjinën e saj nga aorta Embolia e AMS një centimetër nën ndarjen e saj Embolia e a. colica media (koliti iskemik)


56

MJEKIMI: !" RESUSCITIMI !" KORRIGJIMI I ELEKTROLITEVE !" DEXTRAN 40 DY DITË !" HEPARINA 100 UI/KG DITËN E TRETË !" ANTIBIOTIKË TË SPEKTRIT TË GJËRË !" VAZODILATATORËT ISKEMIK TË KONTRAINDIKUAR! PERFUZIONI INTRAARTERIAL ME PAPAVERINË (GJATË ANGJIOGRAFISË)

Embolektomia me Fogarty kateter

!" RESEKCIONI I ZORRËVE TË NEKROTIZUARA


57

TROMBOZA AKUTE E ARTERIEVE MEZENTERIKE !" ≈ 25% TË ISKEMIVE AKUTE TË MEZENTERIUMIT !" ETIOLOGJIA: PROGRESIONI I ATEROSKLEROZËS !" PËR SHKAK TË ZHVILLIMIT MBI SUBSTRATIN STENOTIK E

KARAKTERIZOJNË KOLATERALET E ZHVILLUARA:

ARTERIET VISCERALE DHE RRUGËT E KOLATERALIZIMIT

PASQYRA KLINIKE: DISA JAVË OSE MUAJ PARA AKUTIZIMIT: !" “ANGJINA ABDOMINALE”

(DHIMBJET POSTPRANDIALE) !" FRIGA NGA USHQIMI (SITOFOBIA) !" HUMBJA E PESHËS !" DIARREA


58

EKZAMINIMET KLINIKE: SI TE OKLUZIONI AKUT PËR SHKAK TË EMBOLISË SË AMS ANGJIOGRAFIA:

Aortogram: në projekcionin lateral vërehet okluzion i plotë i AMS (a) dhe stenozë e rëndë e trrungut celiak (b)

KARAKTERISTIKAT ANGJIOGRAFIKE: !" ATEROSKLEROZË

SHOQËRUESE E AORTËS, TRUNGUT CELIAK DHE DEGËVE

!" VENDI I OKLUZIONIT: ORIGJINA E AMS (DALLIMI ME EMBOLINË E AMS)

MJEKIMI: A. KONZERVATIV: !" RESUSCITIMI !" HEPARINA 100UI/KG !" ANTIBIOTIK TË SPEKTRIT TË GJËRË B. KIRURGJIKAL: !" TEA !" URËZIMET AORTOMEZENTERIKE

ANTEROGRADE RETROGRADE


59

!" RESEKCIONI I ZORRËVE

Ndryshimet ne iskemine e zorrëve të shkaktuara nga a) tromboza akute (okluzioni ne origjinën e AMS), b) embolia akute (okluzioni në vendin e ndarjes së ACM) dhe c) embolia periferike (okluzioni

në degë terminale)


60

ISKEMIA JOOKLUZIVE E MEZENTERIUMIT ≈ 20% TË TË GJITHA ISKEMIVE AKUTE TË MEZENTERIUMIT KARAKTERISTIKAT: !" KALUESHMËRIA E ARTERIEVE DHE VENAVE MEZENTERIIKE E

PAKOMPROMITUAR !" ISKEMIA REZULTON NGA: !" NXJERRJA (OUTPUT) I ULËT KARDIAK !" VAZOSPAZMI ARTERIAL KOMPENZATOR KJO NGJANË TE: INFARKTI I MIOKARDIT INSUFICIENCA AKUTE E ZEMRËS HIPOVOLEMIA SEPSA

MEDIKAMENTET: DIGJITALISI, AGONISTËT ALFA ADRENERGJIK

EKZAMINIMI: SI TE FORMAT OKLUZIVE TRAJTIMI: !" RESUSCITIMI !" ARTERIOGRAFIA SELEKTIVE E MEZENTERIUMIT !" NËPËR KATETER APLIKIMI I MEDIKAMENTEVE:

Ngushtim i rëndë dhe mbu-shje e dobët kapilare e zorrëve

Insertim i kateterit Bolus Tolazolin 25mg Papaverina, kontinual (30-60 mg/orë)

Mbushja venoze – indikative për rivendosje të qarkullimit

MJEKIMI ETIOLOGJIK


61

TROMBOZA E VENËS MEZENTERIIKA !" ≈ 5% TË TË GJITHA ISKEMIVE AKUTE TË MEZENTERIUMIT !" PERSONAT E RI !" PA ATEROKSLEROZË TË GJENERALIZUAR !" PA SËMUNDJE SHOQËRUESE !" ♀ > ♂ !" ½ NË ANAMNEZË: TROMBOZË TË VENAVE TË THELLA !" 80% KANË NË BAZË ÇRREGULLIM TË KOAGULIMIT (▼PROTEINA C,

▼PROTEINA S, ▼ANTITROMBINA III)

KLINIKISHT:

!" DHIMBJE DIFUZE E BARKUT PËR DISA JAVË !" ANOREKSIA, DIARREA, NAUZEA, VJELLJA, TEMPERATURA !" GJAKDERDHJE GI (50%) POR STATUS ENDOSKOPIK NORMAL !" ▼I PERISTALTIKËS ► DISTENZION I ABDOMENIT

TESTET DIAGNOSTIKE:

!" CT ME KONTRAST

INTRAVENOZ MË SENZITIV

!" TROMBI PARAQITET I ZI !" NJË UNAZË E ATENU-

IMIT INTENZIV !" ARTERIOGRAFIA E

MEZENTERIKËS ME FAZË VENOZE

TRAJTIMI: !" RESUSCITIMI !" PUSHIM I ZORRËVE !" DEKOMPRESIONI ME SONDË NAZOGASTRIKE !" ANTIBIOTIKË TË SPEKTRIT TË GJËRË !" HEPARINA DISA DITË, PASTAJ VARFARINA (GJITHË JETËN ?) !" PAPAVERINA NË AMS !" NDËRHYRJA KIRURGJIKE: !" EMBOLEKTOMIA ME FOGARTY !" TROMBEKTOMIA VENOZE !" RESEKCIONI I ZORRËVE


62

ISKEMIA KRONIKE E MEZENTERIUMIT ETIOLOGJIA:

!"ATEROSKLEROZA MË RRALLË: !"SINDROMA KOMPRESIVE E TRUNGUT CELIAK !"ISKEMIA POSTOPERATIVE !"DISEKCIONI I AORTËS !"VASKULITET !"HIPERPLAZIA FIBROMUSKULARE

ATEROSKLEROZA ZAKONISHT: DEKADA E 5-7TË E JETËS ♀ : ♂ = 3 : 1 KLINIKISHT: !"ANGJINA INTESTINALE (95%) !"DHIMBJE NË EPIGASTRIUM !"KARAKTER KOLIKASH OSE DJEGIESH !"FILLON 15-30 MINUTA PAS MARRJES SË USHQIMIT !"ZGJATË 1-3 ORË !"HUMBJA E PESHËS (79%) !"FRIGA NGA USHQIMI (SITOFOBIA) !"ÇRREGULLIMET E MOTILITETIT (NAUZEA, VJELLJA, DIARREA OSE

KONSTIPACIONI) (25%) !"ZHURMA EPIGASTRIKE (85%) DIAGNOSTIFIKIMI: AORTOGRAFIA SINDROMA KOMPRESIVE E TRUNGUT CELIAK ETIOLOGJIA: KOMPRESIONI EKSTERN NGA LIGAMENTUM ARCUATUM MEDIANUS I DIAFRAGMËS ♀ : ♂ = 3 : 1 MOSHA MESATARE: 47 VJET


63

KLINIKISHT: !"ANGJINA ABDOMINALE (37%) !"SIMPTOMET VAREN NGA POZITA (1/3 E TË SËMURËVE) !"ÇRREGULLIMET E MOTILITETIT (65%) !"HUMBJA E PESHËS (61%) !"ÇRREGULLIM PSIKIATRIK OSE ALKOOLIZËM (23%) !"OPERACIONET E MËPARËSHME ABDOMINALE !"ZHURMA EPIGASTRIKE (85%) DIAGNOSTIFIKIMI ANGJIOGRAFIA NË EKSPIRIUM (a) DHE INSPIRIUM (b) DËSHMON ZVOGËLIM TË DIAMETRIT PËR MBI 50%

TRAJTIMI I ISKEMIVE KRONIKE: KIRURGJIKAL !"PËRGATITJA PREOPERATIVE: !"OPTIMIZIM KARDIOPULMONAL !"MASA NUTRICIONALE !"ANTIBIOTIKË TË SPEKTRIT TË GJËRË (24 ORË PARA – 48 ORË PAS OPERACIONIT) TEKNIKAT KIRURGJIKE: !"TEA !"URËZIMET AORTOMEZENTERIKE !"DEKOMPRESIONI I TRUNKUT CELIAK


64

Ekspozicioni dhe trajtimi kirurgjikal i sindromës kompresive të trunkut celiak: A) ekspozicioni me përdorim të disektorit me kënd të drejtë, B dhe C) ndarja në vijën e

mesme e fijeve muskulore të krurave diafragmale, d) dilatimi i trunkut celiak nëpër arteriotominë në a. lienalis.


65

SËMUNDJA RENOVASKULARE !"SHKAKTARË TË HIPERTENSIONIT (5-10-20%) !"SUBSTRATI PATOLOGJIK: STENOZA/OKLUZIONI !"ATEROSKLEROZA (60-70%) !"DISPLAZIA FIBROMUSKULARE (20-30%) !"MË RRALLË: KOARKTACIONI I AORTËS ABDOMINALE, AORTITI

TAKAYASU, LEZIONET EMBOLIKE, MALFORMACIONET ARTERIOVENOZE TË PARENKIMËS SË VESHKËS DHE TRAUMA

IMAZHI ANGJIOGRAFIK I DY SHKAQEVE MË TË SHPESHTA TË SËMUNDJES RENOVASKULARE

Stenozë fokale e a. renalis të djathtë dhe e gjeneralizuar e aortës dhe degëve të saj përfshirë okluzionin e a. renalis të djathtë

Lezion tipik fibroplastik i a. renalis. Pjesa proksimale

dëshmohet në rregull

MEKANIZMI:

▼ E PERFUZIONIT TË VESHKËVE → ▲PRODUKSIONI I RENINËS (NDIKIMI NË SISTEMIN RENIN-ANGIOTENZIN-ALDOSTERON)


66

PREZENTIMI KLINIK: !"PERSONAT E MOSHËS SË RE !"HIPERTENSIONI: !"ME VLERA TË PRESIONIT DIASTOLIK > 105 mmHg !"QË NUK MUND TË KONTROLLOHET !"ME ▲TË KREATININËS !"ME DISKREPANCË NË MADHËSINË E VESHKAVE !"QË RREGULLOHET MIRË ME ACE INHIBITORË (KAPTOPRIL)

PËRPUNIMI DIAGNOSTIK: A. TESTET E PËRGJITHSHME: !"HEMOGRAMI !"ELEKTROLITET(KALIUMI) !"ANALIZA E URINËS DHE URINOKULTURA !"KLIRENSI I KREATININËS !"EKG !"RENTGENI I KRAHËRORIT B. EKZAMINIMET FUNKCIONALE !"PIELOGRAFIA INTRAVENOZE !"TESTI ME KAPTOPRIL !"RADIORENOGRAMI C. STUDIMET ANATOMIKE !"RNM !"ULTRASONOGRAFIA !"ARTERIOGRAFIA


67

TRAJTIMI I SËMUNDJES RENOVASKULARE !"KONZERVATIV !"KIRURGJIKAL:

#" URËZIMI AORTORENAL #" ME VSM #" ME A. HIPOGASTRIKA #" ME GRAFT ARTIFICIAL #" ENDARTEREKTOMIA #" TË TJERA (MË PAK TË PREFERUESHME): #" RESEKCIONI SEGMENTAL DHE REANASTOMOZA #" RESEKCIONI SEGMENTAL DHE REIMPLANTIMI NË AORTË #" ANGJIOPLASTIKA #" URËZIMET HEPATORENALE DHE SPLENORENALE

PËRGATITJA PREOPERATIVE !"EVALUIMI I KUJDESSHËM I

SISTEMIT KARDIOVASKULAR #" ATEROSKLEROZA E

GJENERALIZUAR (Sëmundja koronare, SCV, klaudikacionet intermitente, aneurizmat)

!"ANTIHIPERTENZIVËT ZVOGËLO-HEN NË MINIMUMIN E DOMOS-DOSHËM

#" METILDOPA #" NIFEDIPINA #" PROPRANOLOLI #" NITROPRUSID

!"ELEKTROLITET

INDIKACIONET PËR OPERIM: !"HIPERTENSIONI I RËNDË QË NUK

MUND TË KONTROLLO-HET !"TË SËMURËT ME SËMUNDJE

OKLUZIVE EKSTRARENALE QË DO TË PËRMIRËSOHEN ME KO-RRIGJIMIN E SËMUNDJES RE-NOVASKULARE

!"PERSONAT E MOSHËS SË RE ME HIPERTENSION TË MODERUAR PA KOMPLIKACIONE

!"MOSHA, VITET ME HIPERTENSIOIN, SUBSTRATI PATOLOGJIK – NUK JANË KUNDËRINDIKACIONE.


68

QASJA ARTERIEVE RENALE:

TROMBENDARTEREKTOMIA


69

URËZIMET DHE ANGJIOPLASTIKA

AORTORENAL REIMPLANTIMI I A. RENALIS NË AORTË

URËZIMI HEPATORENAL

URËZIMI SPLENORENAL

ANGJIOPLASTIKA E A. RENALIS (DILATIMI INTRAOPERATIV I DEGËS SË A. RENALIS)


70

SËMUNDJET OBLITERATIVE TË ARTERIEVE TË VOGLA (JOATEROSKLEROTIKE)

A. ÇRREGULLIMET VAZOSPASTIKE !"SINDROMA RAYNAUD !"ACROCYANOSIS !"LIVEDO RETICULARIS !"MORTHI (ANGL. FROSTBITE)

B. VASKULITET !"VASKULITET E ENËVE TË MËDHA TË GJAKUT

#"ARTERITI TEMPORAL #"SËMUNDJA TAKAYASU #"LEZIONET E SHKAKTUARA NGA RREZATIMI

!"VASKULITET E ENËVE TË MADHËSISË MESATARE #"POLYARTERITIS NODOSA #"SËMUNDJA KAWASAKI #"ARTERITI FARMAKOLOGJIK (I ABUZIMIT TË BARNAVE) #"SËMUNDJA BEHÇET #"SYNDROMA COGAN #"VASKULITET MALINJE

!"VASKULITET E ENËVE TË VOGLA TË GJAKUT #"VASKULITI I HIPERSENZITIVITETIT #"PURPURA HENOCH-SCHÖNLEIN #"VASKULITI ESENCIAL KRIOGLOBULINEMIK #"VASKULITI I SËMUNDJEVE TË INDIT LIDHORË

C. SËMUNDJA BUERGER D. ARTERIOPATITË HEREDITARE

!"SINDROMA MARFAN !"SINDROMA EHLERS-DANLOS !"NEKROZA CISTIKE E MEDIAS !"PSEUDOXANTHOMA ELASTICUM !"SINDROMA E ARTERIES MAGNA

E. SËMUNDJET KONGJENITALE !"KOARKTACIONI I AORTËS !"ARTERIA ISHIADIKE PERZISTENTE !"SINDROMI ENTRAPMENT I A. POPLITEA

F. DISPLAZIA FIBROMUSKULORE G. SËMUNDJA CISTIKE E ADVENTICIAS H. SINDROMA COMPARTMENT I. SËMUNDJET HEMATOLOGJIKE

!"POLYCYTHEMIA VERA !"CRYOGLOBULINEMIA


71

ÇRREGULLIMET VAZOSPASTIKE

!"SINDROMA RAYNAUD !"ACROCYANOSIS

!"LIVEDO RETICULARIS !"MORTHI (ANGL. FROSTBITE)

SINDROMA RAYNAUD = ISKEMI REVERZIBILE E ARTERIO-LEVE PERIFERIKE SINDROMA: E SHOQËRUAR ME SËMUNDJE AUTOIMUNE SËMUNDJA: JO E SHOQËRUAR ME SËMUNDJE AUTOIMUNE. INCIDENCA: 3-4% (20-25% SKANDI-NAVIA, BRITANIA E MADHE) ♀ : ♂ = 5 : 1 NË 80 – 90% TË RASTEVE PARA MO-SHËS 40 VJEÇARE ETIOLOGJIA: E PAQARTË! #"SËMUNDJET AUTOIMUNE (70-90%):

SKLERODERMA(70%), LES, DERMATOMIO-ZITIS, POLIMIOZITIS, ARTRITI REUMATOID, SINDROMA SJÖGREN, VASKULITET,

#"HEPATITI B DHE C, MIKOPLAZMA #"NEOPLAZMAT: LIMFOMA, LEUKEMIA,

MIELOMA, POLICITEMIA, ADENOKARCI-NOMA E MUSHKËRIVE,

#"FAKTORËT AMBIENTAL: VIBRACIONI, VINIL KLORIDI, TË FTOHTIT, PLUMBI, ARSENI

#"ÇRREGULLIMET METABOLIKE/ENDOKRINE: AKROMEGALIA, MIKSEDEMA, FEOKRO-MOCITOMA, DIABETI,

#"SËMUNDJET HEMATOLOGJIKE: HEMO-GLOBINURIA PAROKSIZMALE

#"BARNAT: KONTRACEPTIVËT ORAL, ERGO-TAMINA, BROMOKRIPTINA, BETABLO-KATORËT ADRENERGJIKË, CIKLSOPORINA, ALFA-INTERFERONI, CISPLATINA, BLEO-MICINA, ETJ.

#"TRIASI KARAKTERISTIK:

1. ZBARDHJE 2. CIANOZË (QIVITOSJE) 3. SKUQJE

#"SË PAKU DY NGJYRA #"SË PAKU DY HERË GJATË

EPIZODËS #"REVERZION I PLOTË (15-20

MINURA PAS NDËRPRERJES SËSTIMULIMIT)

#"DY SHUPLAKAT-SËMUNDJA /NJË SHUPLAKË - FENOMENI

#"STIMULUES: TË FTOHTIT OSEEMOCIONET


72

SINDROMA RAYNAUD (SCLERODERMA) #" LEKURA E FYTYRËS E

SHTRËNGUAR #" DHIMBJE NË SHUPLAKË

SIKUR AJO TË ISHTE SHTRËNGUAR ME TEL

#" SHTRËNGIM I VËSH-TIRËSUAR ME SHU-PLAKË

#" FUQIA MUSKULORE E SHUPLAKËS E ZVO-GËLUAR

#" NDRYSHIME NEKRO-TIKE (AKRONEKROZA)


73

PËRPUNIMI DIAGNOSTIK: #"LABORATORI #"TERMOGRAFIA #"ARTERIOGRAFIA EVENTUALISHT: #"ELEKTROFOREZA E SERUMIT #"BIOPSIA E VESHKËS #"BIOPSIA E MËLÇISË

Angjiografia para dhe pas imerzionit në ujë të ftohët

Termografia para dhe pas imerzionit në ujë të ftohët

LABORATORI DOMOSDO: #"PASQYRA E GJAKUT #"KREATININA,UREA #"PTT #"GLIKEMIA #"HORMONET E TIROIDESË DHE EVENTUALISHT: #"TRUPTHAT ANTINUKLEAR #"FOSFOKINAZA NË SERUM #"FAKTORËT REUMATIK #"MARKERËT E HEPATITIT #"METALET HORMONI I RRITJES, ETJ


74

MJEKIMI MEDIKAMENTOZ MORBUS RAYNAUD: #"NIFEDIPIN (DOZA MË E VOGËL E PREPARATIT RETARD) NË RAST TË MOSTOLERIMIT TË NIFEDIPINËS: #"NIKARDIPIN #"AMLODIPIN #"DILTIAZEM NË FAZËN EKSPERIMENTALE: #"ACE INHIBITORËT #"PROSTAGLANDINET BARNAT ANTITROMBOCITARE – NUK U DËSHMUAN TË DOBISHME ANTIKOAGULANTËT – NUK JANË TË INDIKUAR SINDROMA RAYNAUD

+ #"ELIMINIMI I STIMULANTIT #"MJEKIMI I SËMUNDJES BAZË REGJIMI DIETETAL/FIZIKAL #"VAJI I PESHKUT (OMEGA 3 ACIDET YNDYRORE) #"NDËRPRERJA E DUHANIT #"RUAJTJA NGA TË FTOHTIT #"NDËRPRERJA E BARNAVE QË SHKAKTOJNË VAZOSPAZËM


75

MJEKIMI KIRURGJIKAL SIMPATEKTOMIA CERVIKALE - ? (OFRON RELAKSIM TË PËRKOHSHËM) SIMPATEKTOMIA DIGJITALE

A


76

ACROCYANOSIS

#"♀ > ♂ #"CIANOZË PERZISTENTE, SIMETRIKE,

E PA DHIMBJE E DUARVE, DHE MË RRALLË SHPUTAVE E SHKAKTUAR NGA SPAZMI I ENËVE TË VOGLA TË LËKURËS

#"SUBSTRATI PATOFIZIOLOGJIK –HIPERTONIA E ARTERIOELEVE DHE DILATIMI I KAPILARËVE DHE VENULAVE

#"DUART DJERSITEN NË MËNYRË PROFUZE

#"EVENTUALISHT EDEMA DALLON NGA RAYNAUD: #"NDRYSHIMET PERZISTENTE #"NUK KA TRIAS NGJYRASH #"NUK KA DHIMBJE #"TRAJTIMI

• RUAJTJA NGA EKSPOZICIONI TË FTOHTIT • VAZODILATATORËT • SIMPATEKTOMIA TORAKALE OSE LUMBALE

#"PROGNOZA E MIRË LIVEDO RETICULARIS

#"KRYESISHT ♀ KLINIKISHT: #"ÇRREGULLIM VAZOSPASTIK I

KARKATERIZUAR ME DISKOLORIM TË KALTËRT DHE TË KUQRREMTË

#"ZAKONISHT EKSTREMITETET E POSHTME, POR JO RRALLË EDHE TË SIPËRME DHE PJESA E POSHTME E TRUPIT

#"EKSTREMITETET E FTOHTA #"DHIMBJE E TOPITUR #"ULCERA NEKROTIKE SUBSTRATI PATOFIZIOLOGJIK: #"TROMBOZA E AA. DIGJITALE

◄ PROLIFERIMI I INTIMËS #"DILATIMI I KAPILARËVE DHE

VENULAVE


77

TRAJTIMI: A. KONZERVATIV: #"PENTOKSIFILINA #"ASPIRINA B. KIRURGJIKAL: #"SIMPATEKTOMIA LUMBALE (?) NGRIRJA, MORTHI (FROSBITE)

#"PASOJË E TROMBOZËS SË

ARTERIEVE TË VOGLA TË SHKAKTUAR NGA VAZOKONSTRIKCIONI I VAZHDUESHËM DHE PA RELAKSIM

#"HISTORIKISHT: 1°, 2°, 3°, 4° (SI DJEGIET) #"AKTUALISHT: • SIPËRFAQËSOR • THELLË

TRAJTIMI: #"NGROHJA E EKSTREMITETIT (JO ME FËRKIM DHE JO ME TEMPERATURA TË

LARTA) #"LUFTA KUNDËR SEPSËS #"HEPARINA #"NEKREKTOMIA


78

VASKULITET

E ARTERIEVE TË MËDHA: #"ARTERITI TEMPORAL

(GIANT CELL) #"SËMUNDJA TAKAYASU E ARTERIEVE TË MESME: #"POLIARTERITI NODOZ #"SËMUNDJA KAWASAKI #"FARMAKOLOGJIKE #"SËMUNDJA BEHÇET #"SYNDROMA COGAN #"MALINJE E ARTERIEVE TË VOGLA #"E HIPERSENSITIVITETIT #"PURPURA HENOCH-

SCHÖNLEIN #"KRIOGLOBULINEMIA #"E SËMUNDJEVE TË INDIT

LIDHORË

VASKULITET – INFLAMACIONET E ENË E TË GJAKUT, ZAKONISHT TË PËRCJELLA ME NEKROZË DHE OKLUZION TË TYRE. #"PROCESI PATOFIZIOLOGJIK – PËRGJEGJE AUTOIMUNE #"LIRIMI I MEDIATORËVE TË INFLAMACIONIT (CITOKINEVE,

METABOLITEVE TË ACIDIT ARAHIDONIK), BIOPRODUKTEVE TË FIBRINOLIZËS DHE KOAGULIMIT.


95

ANEURIZMAT ANEURIZMAT: ZGJERIMET LOKALE PERMANENTE, SIMETRIKE APO JOSIMETRIKE TË LUMENIT TË ARTERIES TË SHKAKTUARA NGA DEFORMIMI I MURIT ARTERIAL. !"TË DHËNAT HISTORIKE:

#" PAPIRUSI I EBERSIT: 1550 P.E.S. #" RUFOS DHE EFEZA(100E.S.), ANTYLLUS (SHEK. 2 E.S.), AMBROISE PARÉ

(1510-1590) , LANCISI (1728), HALLOWEL 1761, MATAS (1903), GOYANES (1906), LEXNER (1907, OCHSNER (1944), DUBOST (1951), BAHSON (1953), ETJ.

#" ERA E RE: COOLEY, DEBAKEY, CRAWFORD (1951-1953) – BAZAT E REKONSTRUKCIONIT TË ANEURIZMAVE

!"ETIOLOGJIA:

A. DEGJENERATIVE

#" ATEROSKLEROZA #" MEDIONEKROZA #" FIBRODISPLAZIA #" DILATIMI I ALO-

TRANSPLANTATIT #" INTRAUTERINE

B. INFLAMATORE

#" JOINFEKTIVE (ARTE-RITI)

#" BAKTERIALE (MIKO-TIKE)

#" SIFILITIKE #" VIRALE

C. MEKANIKE

#" TRAUMATIKE #" POSTSTENOTIKE #" ANASTOMOTIKE

Ç. KONGJENITALE #" DEFEKTET KONGJENITALE

TË MURIT TË ARTERIES #" SINDROMA MARFAN #" ANEURIZMAT CEREBRALE #" SY. EHLERSDANLOS #" SY. BEHÇET #" SËMUNDJET KONGJENITA-

LE TË E INDIT LIDHORË


96

LOKALIZIMI

#" TRUNKALE #" PERIFERIKE #" SPLANHIKE #" RENALE #" CEREBRALE

SIPAS MADHËSISË

#" MAKROANEURIZMAT #" MIKROANEURIZMAT

MORFOLOGJIA

#" TË VËRTETA $"SAKULARE $"FUZIFORME $"FUZISAKULARE $"DISEKANTE PSEUDOANEURIZMAT

SIPAS MANIFESTIMITKLINIK:

#" TË RUPTURURARA #" JO TE RUPTURUARA $" EMBOLIA DISTALE $" OKLUZION TRO-

MBOTIK $" ASIMPTOMATIKE $" SIMPTOMET NGA

ORGANET PËRRETH


97

PASQYRA KLINIKE:

!"SIMPTOMET NGA KOMPRESIONI

I INDEVE PËR RRETH !"SIMPTOMET E

KOMPLIKACIONEVE #" EMOBILIZIMI DISTAL #" OKLUZIONI TROMBOTIK #" RUPTURA


98

EKZAMINIMI FIZIKAL: !" TUMOR PULSATIL !" ZHURMA SISTOLIKE !" TRILL

METODAT RADIOGRAFIKE:

#" RTG NATIV #" ANGJIOGRAFIA #" ULTRAZËRI #" TOMOGRAFIA E KOM-

PJUTERIZUAR #" REZONANCA MAGNE-

TIKE NUKLERARE


99

TRAJTIMI I SËMUNDJEVE ANEURIZMATIKE: !"KONZERVATIV

QËLLIMI: NGADALËSIMI I PROGRESIONIT TË ANEURIZMËS DHE ZHVILLIMIT TË KOMPLIKACIONEVE #" BETA BLOKATORËT #" INHIBITORËT E METALOPROTEINAZAVE (EKSPERIMENTAL)

!"KIRURGJIKAL

#" URGJENT-RUPTURA #" ELEKTIV

ALTERANATIVAT KIRURGJIKALE PËR TRAJTIMIN E ANEURIZMAVE ARTERIALE

KOMPLIKACIONET: #" RUPTURA DHE GJAKDERDHJA FATALE #" OKLUZIONI I VAZAVE #" KOMPRESIONI DHE EROZIONI I STRUKTURAVE PËRRETH


100

ANEURIZMA E AORTËS TORAKALE: ETIOLOGJIA: SËMUNDJET DEGJENERATIVE TË MEDIAS, DISEKCIONI, SËMUNDJA AUTOIMUNE (SY.MARFAN, SY.EHLERS-DANLOS,ETJ.), PROCESET MIKOTIKE, SIFILISI, TRAUMA, NDËRHYRJET E MËPARËSHME KIRURGJIKE (PSEUDOANEURIZMA) DHE ATEROSKLEROZA PREZENTIMI KLINIK A. ASIMPTOMATIKE B. SIMPTOMATIKE:

#" DHIMBJE RETROSTERNALE ME PËRHAPJE NGA SHPINA #" SYNDROMA V. CAVAE SUPERIOR #" DISFAGJI (KOMPRESIONI MBI EZOFAGUS) #" STRIDOR (KOMPRESIONI MBI TRAHE) #" DISFONI (KOMPRESIONI MBI N.LARYNGEUS SUP.) #" UZURAT E STERNUMIT, BRINJËVE OSE VERTEBRAVE #" SHENJAT E INSUFICIENCËS SË VALVULËS AORTALE (DILATIMI I UNAZËS) #" ISKEMIA E DORËS (KOMPRESIONI MBI TUFËN NEUROVASKULAR) #" KOLLA DHE DISPNEA (KOMPRESIONI I TRUNKUT TRAHEOBRONHIAL) #" HEMOPTIZA – SHENJË SERIOZE (EROZION I TRAHESË)

DIAGNOSTIFIKIMI:

!"RTG NATIV I TORAKSIT NË DY DREJTIME !"CT !"REZONANCA MAGNETIKE !"ANGJIOGRAFIA KLASIFIKIMI:

!"ANEURIZMAT E AORTËS ASCENDENTE !"ANEURIZMAT E HARKUT TË AORTËS !"ANEURIZMAT E AORTËS DESCENDENTE !"ANEURIZMAT TORAKOABDOMINALE TRAJTIMI:

!"ÇDO ANEURIZËM (EDHE ASIMPTOMATIKE) DUHET TË OPEROHET NË PROGRAM ELEKTIV NËSE NUK KA KUNDËRINDIKACION (Ø>5cm)

!"ANEURIZMAT SIMPTOMATIKE DUHET TË OPEROHEN URGJENTISHT

Aneurizmë e aortës torakale –

zgjerim i mediastinumit


101

!"ANEURIZMAT E AORTËS

ASCENDENTE: ETIOLOGJIA: > 95% DEGJENERIM I

MEDIAS* OSE DISEKCION I AORTËS (I SUPERPONUAR MBI DEGJENERIMIN) SINDROMA MARFAN, SINDROMA EHLERS-DANLOS * DEGJENERIM MUKOID, DEGJENERIM MIKSOMATOZ OSE NEKROZË CISTIKE E MEDIAS

MORFOLOGJIA: KRYESISHT FUZIFORME ( DEGJENERIMI I MEDIAS), POR

KA EDHE SAKULARE (SIFILITIKE) !"ANEURIZMAT E HARKUT TË AORTËS ETIOLOGJIA: ZAKONISHT ATEROSKLEROZA MORFOLOGJIA: FUZIFORME (ATEROSKLERO-TIKE) DHE SAKULARE (LUETIKE) SIMPTOMET: #" OKLUZIONI RELATIV OSE ABSOLUT I

ARTERIEVE QË DALIN NGA HARKU I AORTËS (ANONIMA, SUBCLAVIA, KAROTIDET) – SINDROMA E HARKUT TË AORTËS

#" RUPTURA (ZAKONISHT NË PERIKARD) #" SUBCLAVIAN STEAL SYNDROME #" KOMPRESIONI I N.LARYNGEUS SUPERIOR

DHE RECURENS #" SINDROMA E V.CAVA SUPERIOR JASHTZAKONISHT E VËSHTIRË PËR TU TRAJTUAR: MORTALITETI INTRAOPERATIV 10-15%, DEFICIT NEUROLOGJIK 10%

Aneurizmë e simusit të Valsalvës


102

!"ANEURIZMA E AORTËS

DESCENDENTE: ETIOLOGJIA: ATEROSKLEROZA TRAUMATIKE

SIFILITIKE MORFOLOGJIA: FUZIFORME RUPTUROJNË NË HAPËSIRËN PLEURALE SIMPTOMET: OKLUZIONI DHE EROZIONI I STRUKTURAVE PËR RRETH: #" NGJIZJE E ZËRIT #" DHIMBJE NË KRAHËROR #" DISFAGIA #" KOLLA #" HEMOPTIZA MORTALITETI INTRAOPERATIV < 10% DEFICITET NEUROLOGJIKE < 5% !" ANEURIZMA DISEKANTE E AORTËS TORAKALE

I II IIIa IIIb

ETIOLOGJIA: ATEROSKLE-ROZA, LUESI, INFEKCIONET MIKOTIKE, DEGJENERIMI I MEDIAS SUBSTRATI: SHKATËRIMI I IN-TIMËS DHE MEDIAS ► SHPALI-MI I AORTËS (DISEKCIONI) KLASIFIKIMI I ANEURIZMAVE DISEKANTE TË AORTËS: !" MORFOLOGJIK (DEBAKEY) !" KLINIK (STANFORD)


103

KLASIFIKIMI KLINIK (STANFORD) A: AORTA ASCENDENS, MOSHA E RE, JOHIPERTENZIVËT, MORALITETI I LARTË B: AORTA DISTAKLISHT NGA ASc E MAJTË, TË MOSHUARIT, ME HIPERTENSION DHE ATEROSKLEROZË TË GJENERALIZUAR, JO GJITHMONË I NEVOJSHËM OPERACIONI

FATI I DISEKCIONIT: !" DISEKCIONI PROGRESIV

RETROGRAD OSE ANTEROGRAD: KRIJIMI I LUMENIT TË RREJSHËM

!" RUPTURA E LIRË E ADVENTICIAS

!" REKANALIZIMI !" TROMBOZA DHE BLITERIMI I

KANALIT INTRAMURAL

PASQYRA KLINIKE:

◄ SASIA E EKSTRAVAZATIT HEMORAGJIK EKSPANZIONI I LUMENIT TË RREJSHËM NË VAZAT VISCE-RALE DHE CEREBRO-VASKULARE

RNM i disekcionit të tipit B dëshmon perfuzionin e lumenit të vërtetë dhe të rrejshëm (shigjetat e lakuara), fllapin e disekcionit (shigjeta e hapur) dhe insuficiencën e valvulës aortale (shigjeta e vogël)


104

KOMPLIKACIONET:

TË HERSHME:

TË VONËSHME: A. PROKSIMALE: !" RUPTURA NË PERIKARDIUM !" INSUFICIENCA E VALVULËS

AORTALE !" OKLUZION I ARTERIEVE

KORONARE !" RUPTURA NË ATRIUMIN OSE

VENTRIKULIN E DJATHTË B. DISTALE: !" ICV !" ISKEMIA VISCERALE OSE E

EKSTREMITETEVE !" RUPTURA DISTALE (ZAKONISHT

NË TORAKSIN E MAJTË OSE ABDOMEN)

!" FORMIMI I ANEURIZMËS PËR

SHKAK TË DILATIMIT TË LUME-NIT TË RREJSHËM

!" INSUFICIENCA E VALVULËS AORTALE

!" RUPTURA E LUMENIT FALSO

DIAGNOSTIFIKIMI:

!" PASQYRA KLINIKE !" RTG I KRAHËRORIT !" ULTRAZËRI !" CT !" RNM !" ANGJIOGRAFIA (CT,RNM)

Aneurizmë disekante e aortës tipi III

CT angjiogram i disekcionit të AnAoTA: fllapi i

disekcionit (shigjeta e hapur) ka mbuluar orificet e dy arterieve interkostale(shigjetat e vogla)


105

!" ANEURIZMAT TORAKOABDOMINALE ETIOLOGJIA: SËMUNDJA DEGJENERATIVE ATEROSKLEROTIKE E

MEDIAS (82%) DISEKCIONI I AORTËS (17%)

= 99% TË AnATA SY. MARFAN, SY. EHLERS-DANLOS, ANEURIZMA MIKOTIKE,

SËMUNDJA TAKAYASU FAKTORËT E RREZIKUT:

80

70

35 35

2015

0 0 0

15

5

0

83

19

25

9

0

6 5 4

03

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

JODISEKANTE DISEKANTE

DUHANI

HIPERTENSIONI

SEMUNDJE KORONARE

S.KRONIKE OBSTR. EMUSHKËRIVE

INS.KRONIKE E VESHKËVE

SËM. CEREBROVASKULARE

SY.MARFAN

KONGJESTION I ZEMRËS

INZVULT CV

SVP

DIABET

PREZENTIMI GRAFIK I INCIDENCËS SË RAPORTUAR PËR FAKTORËT E RREZIKUT PËR ZHVILLIMIN E ANEURIZMËS TORAKOABDOMINALE

KLASIFIKIMI: TIPET I – IV (CRAWFORD


106

PREZENTIMI KLINIK: ASIMPTOMATIKE NË 40-45% TË RASTEVE SHENJAT E KOMPRESIONIT NË ORGANET DHE STRUKTURAT PËRRETH !" DHIMBJE SHPINE, GJOKSI, E IJEVE, BARKU !" NGJIZJE ZËRI !" DISPNEA, KOLLA, INFEKCIONET PULMONARE REKURENTE !" DISFAGJIA !" OBSTRUKCION PARCIAL I ZORRËVE TË HOLLA !" PAREZAT DHE PARALIZAT SHENJAT E KOMPLIKACIONEVE !" HEMOPTIZA, HEMATEMEZA, MELANA, HEMATURIA !" INSUFICIENCA E ZEMRËS SË DJATHTË (FISTULIZIMI NË VENËN CAVA) !" HEMORRAGJI LETALE

DISPNEA VJELLJA DHIMBJA ANGJIOZE

DIAGNOSTIFIKIMI RTG PULMO ULTRAZËRI ANGJIOGRAFIA CT REZONANCA MAGNETIKE


107

MJEKIMI I ANEURIZMAVE TORAKOABDOMINALE

!" INCIZIONET PËR QASJE ANEURIZMËS

TORAKOABDOMINALE (A, B,C DHE D- TIPET I DHE II; A DHE B (POSHTË) – TIPI III DHE IV

!" APARATI PËR QARKULLIM EKSTRKORPORAL !" ALTERANTIVAT OPERATIVE


108

ANEURIZMAT E AORTËS ABDOMINALE ANEURIZMA E AORTËS ABDOMINALE ËSHTË ZGJERIM I LOKALIZUAR I AORTËS NËN DIAFRAGMË PËR MË TEPËR SE 50% NGA DIMETRI I PRITUR ETIOLOGJIA: ATEROSKLEROZA ËSHTË KONSIDERUAR KRYESORE (SABISTON

1996- 95%) MIRËPO SOT DIHET SE SËMUNDJA ËSHTË MULTIFAKTORIELE: DEGJENERIM I MEDIAS, NDRYSHIMET HISTOKIMIKE NË MURIN E AORTËS, FAKTORËT MOLEKULARË GJENETIK,INFLAMACIONI

FREKUENCA: 5-7% TË PERSONAVE TË MOSHËS 70-75% ♂ : ♀ : 4:1 LOKALIZIMI: 95 – 96% INFRARENALE; 4-5% JUKSTARENALE DHE

SUPRARENALE

FAKTORËT E RREZIKUT:

!" PËRDORIMI I DUHANIT !" HIPERTENSIONI !" MOSHA MBI 60 VJET] !" GJINIA MASHKULLORE !" HIPERLIPIDEMIA

!" ASIMPTOMATIK (70-75%) !" SIMPTOMET E EFEKTIT TË

MASËS #" DHIMBJE

PREZENTIMI KLINIK:

!" SIMPTOMET E RUPTURËS #" DHIMBJE E FUQISHME E

BARKUT #" SHOK HIPOVOLEMIK #" MASË PULSUESE


109

DIAGNOSTIFIKIMI: RTG NATIV ULTRAZËRI

CT SPIRAL CT

ANGJIOGRAFIA RNM


110

MJEKIMI MERR PARASYSH:

#" RREZIKUN NGA RUPTURA

FAKTORËT E RREZIKUT PËR RUPTURË TË AAA: #" DIAMETRI #" SHTYPJA DIASTOLIKE #" SËM.KRON.OBSTR. E MUSHK. #" TYMOSJA E DUHANIT #" ANAMNEZA FAMILJARE PËR

RUPTURË TË AAA #" SHKALLA E RRITJES SË AAA #" INFLAMACIONI I MURIT #" SIPËRFAQA PA TROMB E QESES

ANEURIZMALE

#" RREZIKUN NGA NDËRHYRJA KIRUR-

GJIKE

MORTALITETI INTRAOPERATIV I RAPORTUAR: !"0.9 DERI 5% PËR NDËRHYRJE ELEKTIVE

(REALISHT ≤1%) !"17-90% PËR NDËRHYRJET EMERGJENTE

(RUPTURA E AAA) MOSHA NUK ËSHTË FAKTOR I RREZIKUT PËR NDËRHYRJE KIRURGJIKE

#" VITET E JETËS PAS REKONSTRU-KCIONIT DHE KUALITETIN E JETËS QË PRITET PAS OPERACIONIT

!"DHJETË VJET MBIJETESË : 49 – 84% TË TË

OPERUARVE (61%) !"SËMUNDJES KOEKZISTENTE

KARCINOMI NË STADIN TERMINAL P.SH. NUK KA NDRYSHIM SINJIFIKANT NË KUALITETIN E JETËS PAS OPERACIONIT POS PËR TË OPERUARIT PËR SHKAK TË RUPTURËS.

TË SËMURËT ME RREZIK TË LARTË PËR RUPTURË TË AAA: !"ME SËMUNDJE KOEKZISTENTE

E ZEMRËS (IM, ANGINA PECTORIS, INSUFICIENCË E ZEMRËS)

!"ME INSUFICIENCË TË VESHKËVE

!"ME SËMUNDJE KOEKZISTENTE KRONIKE OBSTRUKTIVE TË MUSHKËRIVE

!"ME OBEZITET MORBID (>50Kg NGA NORMALJA)

INDIKACIONET PËR OPERACION: !"RUPTURA E ANEURIZMËS !"ANEURIZMA SIMPTOMATIKE

OSE NË RRITJE TË SHPEJTË !"ANEURIZMA Ø>4cm (5,5) OSE

>2Ø TË AORTËS NORMALE !"AAA E KOMPLIKUAR #" EMBOLIA #" TROMBOZA #" FISTULA !"AAA ATIPIKE #" DISEKCIONI #" AAA MIKOTIKE #" AAA SAKULARE #" AAA E ULCERUAR


111

MJEKIMI: !"KONZERVATIV (ZVOGËLIMI I RREZIKUT NGA RUPTURA) !"KIRURGJIK: #" URGJENT #" ELEKTIV REKONSTRUKCIONI KONVENCIONAL:


112

TEKNIKA OPERATIVE PËR TRAJTIMIN E AAA TË RUPTURUAR:


113

!"KOMPLIKACIONET E REKONSTRUKCIONIT KONVENCIONAL TË AAA:

A. E HERSHME

B. E VONSHME:

!"HEMORRAGJIA !"HIPOTENSIONI PAS DEKLEMIMIT !"INSUFICIENCA E VESHKËVE !"LËNDIMI I ZORRËVE !"LËNDIMI I URETERIT !"ILEUS !"ISKEMIA E KOLONIT TË MAJTË DHE

REKTUMIT !"PARAPLEGJIA !"ISKEMIA E EKSTREMITETEVE TË

POSHTME !"INFEKCIONI I GRAFTIT

!"INFEKCIONI I GRAFTIT !"PSEUDOANEURIZMA !"FISTULA AORTOENETERIKE !"OKLUZIONI I GRAFTIT !"ANEURIZMA SEKONDARE !"DISFUNKCIONI SEKSUAL

#" REKONSTRUKCIONI ENDOVASKULAR:

PËRPARËSITË E REKONSTRUKCIONIT ENDOVASKULAR: #" NUK KA NEVOJË PËR INCIZION TË ABDOMENIT #" NUK KA NEVOJË PËR KLEMIM TË AORTËS #" NUK KA DISEKCION TË RETROPERITONEUMIT #" FUNKCIONI RESPIRATOR PERIOPERATIV MË I MIRË #" PËRGJEGJA METABOLIKE NDAJ STRESIT OPERATIV MË E VOGËL #" FUNKCIONI RENAL DHE GASTROINTESTINAL MË TË MIRË #" QËNDRIMI MË I SHKURTË NË SPITAL


114

ANEURIZMAT E ARTERIEVE VISCERALE !" ETIOLOGJIA: E NGJAJSHME ME TË ANEURIZMAVE TË LOKALIZIMIT TJETËR

#" ATEROSKLEROZA #" DEGJENERIMI I MEDIAS #" FAKTORËT GJENETIK #" FAKTORËT IMUNOLOGJIK

!" INCIDENCA: 3500 RASTE TË RAPORTUARA NË TË GJITHË BOTËN (>½NË 30

VITET E FUNDIT) LOKALIZI

MI FREKUENCA

(%) MOSHA (VJET)

RAPORTI M:F

SHKALLA E RUTURËS (%)

MORTALITETI NGA RUPTURA

(%) LIENAL 60 20-60 1:4 3-9 25 20-40 Shtatëzani 95 70* HEPATIK 20 50 2:1 20-30 35 AMS 5.5 50 1:1 0 0 CELIAK 4 50 1:1 13 40 GASTRO-EPIPLOIK

4 60-70 3:1 90 70

INTESTINAL 3 60 1:1 70 20 DUODENAL / PANKREATIK

1.5 50 4:1 50-75 50-75

* Përqindja e referuar ka të bëjë me mortalitetin e nënave. Mortaliteti fetal llogaritet të jetë më i madhë DIAGNOZA: !"PREZENTIMI KLINIK !"METODAT RADIOLOGJIKE:

#" ULTRAZËRI #" CT #" ANGJIOGRAFIA #" RNM


115

ANEURIZMA E ARTERIES LIENALIS:

60% TË TË GJITHA ANEURIZMAVE VISCERALE ♀ : ♂ = 4 : 1 Ø = 1.5 – 2.0 cm TË VEÇANTA (80%) OSE MULTIPLE (20%) ETIOLOGJIA: ATEROSKLEROZA, FIBRODIS-PLAZIA 20% KANË HIPERTENSION PORTAL KOEKZISTENCË SINJIFIKANTE E PANKREATITIT KLINIKISHT: ASIMPTOMATIKE DHIMBJE NË KUADRANTIN E MAJTË TË SIPËRM ME PËRHAPJE NGA SHPATULLA E MAJTË TRAJTIMI OPERATIV: #" TË RINJTË #" SHTATZËNAT

LIGATURA E ARTERIES BRENDA QESES: SPLENEKTOMIA:

ANEURIZMA E ARTERIES HEPATIKA:

EPIDEMIOLOGJIA: 20% TË AN.VISCERALE ♀ : ♂ = 1 : 2 LOKALIZIMI: AHC (63%), AHS (28%) ETIOLOGJIA: ATEROSKLEROZA(32%), TRAUMA(22%), SËMUNDJET DEGJENE-RATIVE, INFLAMACIONET. TRAJTIMI: #" LIGATURA #" RESEKCIONI PA REKONSTRUKCION

(QARKULLIMI KOLATERAL: AGD, AHD)


116

ANEURIZMAT E ARTERIES RENALIS INCIDENCA: 1% TË POPULLATËS QË I NËNSHTROHET AORTOGRAFISË

POUTASSE KLASIFIKIMI I AAR:

ANEURIZMAT SAKULARE (TIPIKE) ANEURIZMAT FUZIFORME

MADHËSIA: Ø ≤ 1.5 CM MOSHA: 50 – 70 VJET ETIOLOGJIA: DEGJENERIMI I MEDIAS

≥ 2 CM - INDIKACION PËR OPERACION

MADHËSIA: Ø ≤ 5 MM MOSHA: E RE (80% KANË HIPERTENSION) ♀ > ♂

ANEURIZMAT DISEKANTE ANEURIZMAT INTRARENALE

SEKONDARE NGA DISEKCIONI I AORTËS OSE PRIMARE NGA DISPLAZIA E MEDIAS URGJENCË KIRURGJIKE

ETIOLOGJIA: TRAUMA, DEFEKTI KONGJEINITAL I MURIT ARTERIAL, SËMUNDJET KOLAGJENE (SIDOMOS PAN)

KLINIKISHT: ASIMPTOMATIKE (SHUMICA) DHIMBJE E IJEVE DHIMBJE E BARKUT KOLIKA RENALE HEMATURIA HIPERTENSION (50-70%)

RUPTURA E AAR ≤ 1%


117

ANEURIZMAT E ARTERIES CAROTIS EPIDEMIOLOGJIA: 0,4 – 4% TË TË GJITHA ANEURIZMAVE NË 14 – 20% TË SHOQËRUARA ME ANEURIZMAT E TJERA LOKALIZIMI: BIFURKACIONI I ACC ETIOLOGJIA: ATEROSKLEROZA, POSTOPERATIVE

DISPLAZIA FIBROMUSKULARE, NEKROZA CISTIKE E MEDIAS, SINDROMA MARFAN, PAN, RREZATIMI ETJ.

MORFOLOGJIA: FUZIFORME

PASQYRA KLINIKE:

!" TINITUS !" DHIMBJE NË QAFË !" SIMPTOMET NEURO-

LOGJIKE (EMBOLIZIMI):

#" AMAUROSIS FUGAX #" TIA #" CVI #" KOKËDHIMBJE #" MARRAMENDJE #" SIMPROMET E

KOMPRESIONIT TË NERVAVE KRANIAL: KOKËDHIMBJE, DHIMBJE TË FYTYRËS, BRADIKARDIA, HEMIATROFIA E GJUHËS, SINDROMA HORNER, NGJIZJA E ZËRRIT

EKZAMINIM KLINIK:

!" MASË PUSLUESE NË QAFË +/- ZHURMA AUSKULTATORE

AnACC

DIAGNOZA RADIOLOGJIKE:

#" ULTRAZËRI #" ANGJIOGRAFIA #" CT #" REZONANCA

MAGNETIKE DIAGNOZA DIFERENCIALE: #" TM I TRUPTHIT

KAROTID #" NYJET LIMFATIKE

TË RRITURA #" KINKING I ARTERIES

CAROTIS

Tumor i trupit të karotides


118

MJEKIMI:

!"KONZERVATIV !"KIRURGJIK: LIGATURA, EMBOLIZIMI OSE REKONSTRUKCIONI

EMBOLIZIMI:

KIRURGJIA KONVENCIONALE:

EKSCIZIONI ME TT ANASTOMOZË EKSCIZIONI DHE TRANSPOZICIONI I ACE

EKSCIZIONI DHE INTERPOZICIONI I VSM EKSCIZIONI ME PATCH PLASTIKË

ENDANEURIZMORRAFIA

KOMPLIKACIONET: NEUROLOGJIKE (10-25%), TROMBOZA, INFEKCIONI, GJEKDERDHJA


119

ANEURIZMAT E ARTERIEVE PERIFERIKE !" ANEURIZMAT E ARTERIEVE TË EKSTREMITETIT TË POSHTËM !" ANEURIZMAT E ARTERIEVE TË EKSTREMITETIT TË SIPËRM ETIOLOGJIA: ATEROSKLEROZA, LEZIONET MIKOTIKE, SIFILISI,

TRAUMA OSE DISEKCIONI ANEURIZMA E ARTERIES FEMORALIS

!" PRIMARE – ATEROSKLEROTIKE DHE FUZIFORME !" LOKALIZIMI: AFC (27%), AFS (26%), ILIOFEMORAL

(14%), FEMOROPOPLITEAL (13%), AFP (1%) #" 1/3 E TË GJITHA ANEURIZMAVE PERIFERIKE #" BILATERALE NË 36 – 47% #" MULTIPLE NË 2/3 TË RASTEVE

!" PASQYRA KLINIKE: #" 1/3 ASIMPTOMATIKE #" 1/3 RRITET DHE RUPTURON #" 1/6 SHKAKTOJNË TROMBOZË AKUTE #" 1/6 SHKAKTOJNË TROMBOZË KRONIKE

!" NDËRHYRJA KIRURGJIKE: #" RESEKCIONI ME

INTERPOZICION TË GRAFTIT #" LIGATURA DHE URËZIMI ME

GRAFT !" PATENCA 5VJEÇARE >85%

ANEURIZMA E ARTERIES POPLITEA

!" MË E SHPESHTË PREJ TË GJITHA AN. PERIFERIKE !" LOKALIZIMI:

#" 1/3 PROKSIMALE : MULTILOBULARE, TË MËDHA, PALPOHET NGA MEDIALISHT DHE NGA PRAPA

#" 1/3 E MESME: RRETH ARTIKULACIONIT PALPOHET VETËM NGA PRAPA

#" 1/3 DISTALE: MË E VOGËL PALPOHET VETËM NGA PRAPA

!" PASQYRA KLINIKE: E MESME DHE DISTALE : ZAKONISHT ASIMPTOMATIKE

PROKSIMALE: TROMBOZË (AKUTE OSE KRONIKE), EMBOLI DISTALE, RUPTURË

!" NDËRHYRJA KIRURGJIKE: #" RESEKCIONI ME

INTERPOZICION TË GRAFTIT #" LIGATURA DHE URËZIMI ME

GRAFT !" PATENCA 5VJEÇARE <80%


120

ANEURIZMA E ARTERIES SUBCLAVIA

!" EPIDEMIOLOGJIA: <250 RASTE TË RAPORTUARA NË GJITHË BOTËN (1996)

!" ETIOLOGJIA: #" POSTSTENOTIKE #" THORACIC OUTLET SYNDROME 74% #" TRAUMA #" ATEROSKLEROZA (15%) #" DISPLAZIA FIBROMUSKULARE (SHUMË RRALLË) !" PASQYRA KLINIKE:

MANIFESTIMET KLINIKE PËRQINDJA Asimptomatike 10 Klaudikacione 5 Dhimbje 18 Paralizë e pleksusit brahial 12 Nekrozë 10 Emboli distale 68

#" ANEURIZMA POSTSTENOTIKE-NUK PALPOHET #" ANEURIZMA ATEROSKLEROTIKE -PALPOHET NË

2/3 E TË SËMURËVE

!" NDËRHYRJA KIRURGJIKE:

#" RESEKCIONI I BRINJËS CERVIKALE #" RESEKCIONI I ARTERIES ME INTERPOZICION TË

GRAFTIT #" LIGATURA DHE URËZIMI ME GRAFT

ANEURIZMA E ARETERIES AKSILLARIS

!" EPIDEMIOLOGJIA: <100 RASTE TË RAPORTUARA NË GJITHË BOTËN (1996)

!" ETIOLOGJIA: TRAUMA (54%), ATEROSKLE-ROZA (20%), DISPLAZIA FIBROMUSKULARE (8%)

!" PASQYRA KLINIKE (SI TE AnASc):

MANIFESTIMET KLINIKE PËRQINDJA Asimptomatike 10 Klaudikacione 5 Dhimbje 18 Paralizë e pleksusit brahial 12 Nekrozë 10 Emboli distale 68

!" NDËRHYRJA KIRURGJIKE:

#" RESEKCIONI I ARTERIES ME INTERPOZICION TË GRAFTIT

#" LIGATURA DHE URËZIMI ME GRAFT


121

SINDROMA E APERTURËS SË SIPËRME TË KRAHËRORIT (THORACIC OUTLET SYNDROME) PËRMBLEDHJE E SIMPTOMEVE TË SHKAKTUARA NGA KOMPRESIONI I TUFËS NEUROVASKULARE NË HAPËSIRËN SUPRAKLAVIKULARE.

TOS – PËRMBLEDH TERMET: SINDROMA E M. SCALENUS ANTICUS, SCALENUS MEDIUS, SINDROMA E BRINJËS CERVIKALE.

ANATOMIA:

ETIOLOGJIA: NGUSHTIMI ANATOMIK I HAPËSIRËS RRETH TUFËS NEUROVASKULARE #" BRINJA CERVIKALE #" BRINJA E PARË E RUDIMENTUAR #" ANOMALITË E M.SCALENUS #" TRASHJA E LIGAMENTEVE DHE FASCIAVE RRETH TUFËS

TRAUMA #" KALLUSI PAS FRAKTURËS #" HIPERKESTENZIONI I NERVIT (NDESHJET E KOMUNIKACIONIT) TUMORËT SINDROMA KLIPPEL-FEIL (QAFA E SHKURTË)

KLASIFIKIMI: TOS NEUROGJEN, TOS ARTERIAL, TOS VENOZ


122

PASQYRA KLINIKE:

TOS NEUROGJEN

!"97% TË TË SËMURËVE ME TOS !"♀ : ♂ : 2 : 1 !"MOSHA: 20 – 40 VJET !"PARESTEZIONE TË DORËS (N.ULNAR DHE

N.MEDIANUS) !"DOBËSIM I FUQISË SË DORËS !"KOKËDHIMBJE OKCIPITALE !"DHIMBJE: QAFË, SHPATULLA, AKSILLË, DORË DHE

PJESËN E PËRPARME TË KRAHËRORIT !"DHIMBJE NË SHPINË DHE MBI TRAPEZIUS (NUK

ËSHTË KARAKTERISTIKE PËR TOS)

SIMPTOMET INTERMITENTE POR NË RASTET E RËNDA MUND TË JENË KONSTANTE

NË EKZAMINIM:

!"NDJESHMËRI NË PALPACIONIN E REGJIONIT SKALENEAL (90% TË TË SËMURËVE)

!"TESTI I SKALENUSIT POZITIV (>90%)

TESTET DIAGNOSTIKE:

!"ELEKTROMIOGRAFIA !"RTG I APERTURËS SË SIPËRME TË

KRAHËRORIT !"CT !"RNM !"BLLOKIMI I MUSKULIT SKALEN

(Tërheqja e simptomeve pas infiltrimit të 4mL Xylocain 1% në m.scalenus anterior)


123

ANATOMIA NORMALE

POZITA PREVENOZE E FRENIKUSIT

VENOGRAM (DORA NË POZITË NEUTRALE)

VENOGRAM (DORA NË ABDUKCION)

TOS VENOZ (TROMBOZA E VENËS SUBCLAVIA) !"3-4 % E TË GJITHË TË SËMURËVE ME TOS !"♀ > ♂ = 1 : 2 !"80% TË RASTEVE – ANA E DJATHTË

#" EKSTREMITET DOMINANT #" ANATOMIA SPECIFIKE E VENËS ANONIMA

NË ANËN E DJATHTË PRIMARE - SYNDROMA PAGET-SCHROTTER #" NGUSHTIMI KONGJENITAL I HAPËSIRËS

KOSTOKLAVIKULARE #" POZITA PREVENOZE E NERVIT FRENIKUS SEKONDARE #" TRAUMA #" KOMPRESIONI NGA TUMORËT (PANCOAST) #" RREZATIMI (DËMTIMI I INTIMËS) PREZENTIMI KLINIK: #" EDEMA #" DHIMBJA #" SIMPTOMET THEKSOHEN NË SFORCIM #" CIANOZA E EKSTREMITETIT #" KOLATERALIZIMI (VENAT E KRAHUT DHE TË

KRAHËRORIT PËRPUNIMI DIAGNOSTIK: #" VENOGRAFIA #" ULTRAZËRI (DUPLEX SCANNING) #" ANGJIOGRAFIA ME RNM #" CT

CT ANGJIOGRAMI NË POZITË NEUTRALE

CT ANGJIOGRAMI NË POZITË TË ABDUKCIONIT


124

ANATOMIA NORMALE

TOS ARTERIAL !"1 – 2 % TË TË GJITHA TOS !"MOSHA: 16 – 66 (SHUMICA: 21 - 50) !"EKSTREMITETI I DJATHTË !"♂ >♀ KOMPRESIONI NË TREKËNDSHIN SKALENIK NGA BRINJA CERVIKALE OSE BRINJA E PARË E RUDIMENTUAR KLINIKISHT: !"ASIMPTOMATIKE !"SIMPTOMATIKE (<10%) #" FAZA PRODROMALE (SY.RAYNAUD) #" FAZA E ISKEMISË FILLESTARE

$"ZAKONISHT UNILATERALE $"GISHTI TREGUES MË I ATAKUAR $"MUNGESË E PULSACIONEVE NË

ARTERIOLET DIGJITALE, A. RADIALIS, A. ULNARIS NDONJËHERË EDHE A. BRACHIALIS

$"SIMPTOMET KEQËSOHEN GJATË SFORCIMIT

#" FAZA E ISKEMISË SË RËNDË $"KEQËSIM I SIMPTOMEVE $"TRILL PALPABIL DHE I

AUSKULTUESHËM $"MUNGESA E PULSACIONEVE

DIAGNOZA: !"MANOVRAT !"RENTGENOGRAMET RUTINORE !"ARTERIOGRAFIA !"CT !"RNM

DORA NË POZITË NEUTRALE

DORA NË ABDUKCION


125

MJEKIMI: LLOJI I TOS ALTERNATIVAT TERAPEUTIKE NEUROGJEN

MJEKIMI KONZERVATIV #" USHTRIMET POSTURALE #" TERAPIA FIZIKALE #" TERAPIA MEDIKAMENTOZE: $" BARNAT ANTIINFLAMATORE $" MIORELAKSANTËT $"ANGALGJETIKËT MJEKIMI KIRURGJIKAL #" INDIKACIONET:

$" DËSHTIMI I TERAPISË KONZERVATIVE $" SIMPTOMET QË PENGOJNË AKTIVITETET E PËRDITSHME $" SIMPTOMET QË ZGJASIN DISA MUAJ $"NDRYSHIMET NEUROLEKTRIKE

#" ALTERNATIVAT $" SKALENEKTOMIA E PËRPARME DHE E MESME $" EKSCIZIONI I BRINJËS CERVIKALE

• ME QASJE SUPRAKLAVIKULARE • ME QASJE TRANSAKSILARE

VENOZ

MJEKIMI KONZERVATIV #" HEPARINA (5-7 DITË) #" PREPARATET ORALE – 3 DERI 6 MUAJ MJEKIMI KIRURGJIKAL

A. LARGIMI I TROMBIT AKUT (NËSE ËSHTË PREZENT) FIBRINOLITIKËT TROMBEKTOMIA

B. LIRIMI NGA PRESIONI EKSTERN RESEKCIONI I BRINJËS SË PARË

C. ELIMINIMI I DEFEKTIT INTERN GRAFTI VENOZ ME PATCH URËZIMI JUGULOSUBCLAVIAN ANGJIOPLASTIKA PERKUTANE ME BALLON

FISTULA E PËRKOHSHME AV A DUHET MJEKUAR ANËN KONTRALATERALE?

ARTERIAL

MJEKIMI KONZERVATIV #" BARNAT ANTIINFLAMATORE #" MIORELAKSANTËT #" ANGALGJETIKËT MJEKIMI KIRURGJIKAL #" DEKOMPRESIONI I A. SUBCLAVIA #" KLAVIKULEKTOMIA #" EKSCIZIONI I BRINJËS CERVIKALE #" SKALENEKTOMIA #" REKONSTRUKCIONI I ARTERIES $" TROMBEKTOMIA $" TROMBENDARTEREKTOMIA #" SIMPATEKTOMIA CERVIKOTORAKALE


126


127

SHPUTA DIABETIKE MANIFESTIMET KLINIKE: !"ARTERIOSKLEROZË OBLITERATIVE !"NEUROPATI PERIFERIKE !"INFEKCION !"LEZIONE TË KOMBINUARRA

NEUROPATIA PERIFERIKE #" LAJMËROHET NË 17 – 62% TË TË

SËMURËVE NGA DIABETI #" KLINIKISHT MANIFESTOHET SI: A. ÇRREGULLIM I SENSITIVITETIT

#" DHIMBJE #" HIPERESTEZIONE #" HIPESTEZIONE #" ANALGJEZION

B. SIMPATEKTOMI #" PARCIALE #" KOMPLETE

C. NDRYSHIME TROFIKE DHE ULÇERA #" GATI EKSKLUZIVISHT NË

PROMINENCAT METATARZO-FALANGEALE

INFEKSIONI

EPIDERMOFITET MACERACIONET FISURAT INTERDIGJITALE BAKTERET PIOGJENE LIMFANGJITI CELULITI ABSCESET E INDEVE TË THELLA OSTEOMIELITI GANGRENA

TRAJTIMI

MASAT PREVENTIVE MASAT KURATIVE

#" PUSHIM #" TRETJE FIZIOLOGJIKE #" POMADAT ME ANTIBIOTIKË #" DEBRIDMANI #" INCIZIONET #" DRENAZHA #" AMPUTIMET

+ ANTIBIOTIKË SIPAS ANTIBIOGRAMIT OSE TË SPEKTRIT TË GJËRË NË FAZËN EKSPERIMENTALE: FAKTORËT E RRITJES (PDGF, VEGF, TGF-beta, KGF-2, ETJ.), IMPLANTET INDORE, SUBSTITUTET DERMALE, KERATINOCITET E KULTIVUARA, TERAPIA ME GJENE, TERAPIA ME QELIZA PREKURSORE

Sëmundjet e arterieve, përmbledhje memosh për studentë

Documents

Transcript of Sëmundjet e arterieve, përmbledhje memosh për studentë