Sakir Kocabaş_1

8/14/2019 Sakir Kocaba_1

1/65

SLAMDA GEREKLK KAVRAMI

Kuranda Hakk Kelimesi

akir Kocaba

1


2/65

SLAMDA GEREKLK KAVRAMIKuranda Hakk Kelimesi

akir Kocaba

akir Kocaba (2003)Her hakk mahfuzdur

ISBN

2


3/65

Bismillahirrahmanirrahiym

NSZ

Bu kitap birka safhadan geen sistemli bir alma sonunda ortaya kmtr. Bu safhalar ylesralayabiliriz: 1) Kuranda hakk kelimesinin

getii btn ayetlerin listesinin hazrlanmas. 2) Bukelimeyle yakn bir kavram ilikisi iinde geenkelimelerin tesbit edilmesi. 3) Hakk kelimesinin bu kelimelerle iinde bulunduu kavram yaplarnnemalarnn kartlmas. 4) Hakk kelimesiningetii ayetlerdeki kullanm erevelerine greayetlerin bir n snflandrmasnn yaplmas ve ayetmealleri ve ayetlerin transkriptlerinin bir almadosyas eklinde hazrlanmas. 5) Hazrlanm olandosyann batan sona, bir grup almas iindeayetlerin tek tek Kuranda hangi balam (konteks)iinde ve baka hangi ayetlerle balantl olarak getiinin incelenmesi. 6) Bu inceleme srasndanceden yaplm olan snflandrmaya uymayandurumlarda gerekli dzeltmelerin yaplmas. 7) Buekilde dzeltmeler tamamlandktan sonra dosyannson defa gzden geirilmesi.

SLAMDA GEREKLK KAVRAMI II1

3


4/65

Grld gibi bu kitap bir grup almassonunda ortaya kmtr. Bizim daha nceKurandaki baz kavramlar zerine yaptmzalmalardan edindiimiz tecrbeler bu tr kavramalmalarnn mutlaka farkl bilgi alanlarndayetimi kiilerden meydana gelen en az 4-5 kiilik bir grup halinde yaplmas gerektiinigstermektedir. nk tek insan ne kadar bilgiliolursa olsun kendi kendine bir kavramla ilgili her eit soruyu sorup cevap arayamaz.

Kuranda hakk kelimesi zerinde yaptmz bu almaya Bilim ve Sanat Vakfnda haftasonlarnda aylarca katlp emek harcayan H. Bakan,Y. Ceran, A. Demirer, R. Bal, S. Hasanov ve adnimdi hatrlamadmz teki kiilere deerli ilave veeletirilerinden dolay teekkr bir bor biliyoruz.Allah (c.c.) hepsinden raz olsun.

Son olarak, kullandmz kavramsal aratrmametodunu ilk gelitiren ve bu almaya gr veeletirileriyle batan sona kadar yardmc olan A. H.Kocabaa ve almalar sresince maddi ve maneviyardm ve desteinden dolay Z. (Kocaba) zkulada teekkr bir bor biliyorum.

Bu kitapta vaki btn hatalar ahsmza aittir ve bunlar okuyucu tarafndan grld yerdedzeltilmelidir. Her eyin en dorusunu Allah (c.c.) bilir.

. Kocabastanbul, Ekim 2003

SLAMDA GEREKLK KAVRAMI IV

4


5/65

NDEKLER sayfa

1. Giri 1

1.1 Lisan nedir?1.2 Lisann ifade gc1.3 Gereklii alglama ve ifade seviyeleri1.4 Gereklik ve lisan1.5 Lisann bozulmas1.6 Problem zme ve lisan1.7 Lisan yoluyla bylenme1.8 Lisann hastalktan kurtarlmas1.9 Kurandahakk kelimesinin yeri ve nemi

2. alma Metodu 26

2.1 Seilen konuyla ilgili ayetlerin bulunmas2.2 Bulunan ayetlerin dosyalar halinde snflandrlmas2.3 Seilen dosyann incelenmesi2.4 Yayna hazrlama

3. Kurann zellikleri 29

3.1 Kuran niin indirilmitir?3.2 Kuran nasl bir kitaptr?3.3 Kuran zerine alma nasl yaplr?3.4 Kuran nasl okunur?3.5 Kuran okunurken nasl davranlr?3.6 Kuran anlamayanlar ve inkar edenler

SLAMDA GEREKLK KAVRAMI V

5


6/65

4. Hakk Kelimesinin Anlam ereveleri 60

4.1 Bir topluluk veya kii zerine azabn hakk olmas4.2 Allahn (c.c.) verdii bir szn, vaadin ve kelimeningereklemesi4.3 Allahn (c.c.) kelimeleriyle gerei glendirmesi4.4 Hakk kelimesinin gerektii gibi anlamnda getiiayetler 4.5 Hakk kelimesinin haksz yere ifadesi iinde getiiayetler 4.6 Hakk kelimesinin karlk anlamnda getii ayetler 4.7 Hakk kelimesinin doru anlamnda getii ayetler 4.8 Hakk kelimesinin gerek anlamnda getii ayetler 4.9 Hakk kelimesinin gereklik anlamnda getii ayetler 4.10 Hakk kelimesinin uygulanacak emr anlamnda getiiayetler 4.11 Hakk kelimesinin hak din ifadesi iinde getii ayetler 4.12 Hakk kelimesinin emr hakk olarak kaza edilir ifadesiiinde getii ayetler 4.13 Hakk kelimesinin Allah (c.c.) gerektir anlamndagetii ayetler

5. Kavram Grafikleri 156

Kullanlan Kaynaklar 168

SLAMDA GEREKLK KAVRAMI VI

6


7/65

Kendilerine ilim verilenler grrler ki, Rabbinden sana indirilen gerektir ve aziz ve

hamid [olan Allahn] yoluna iletmektedir.(Sebe suresi 34/6)

1. GR

Hakk kelimesi, slam medeniyetinin en merkezikavramlarndan birini ifade etmektedir. Bu kelime,Kuranda isim, sfat ve fiil hallerinde ok saydaayette ve gerek, gereklik, doru, gerektiigibi eklinde tercme edebileceimiz gramer yaplar iinde gemektedir.

Kuranda hakk kelimesinin grameriniincelemeye gemeden nce lisan ve gereklik arasndaki balanty gz nne almamz gerekiyor.Bu blmde lisan ve gereklik arasndaki alakay birka balk altnda incelemeye alacaz. kinci blmde, bu kitab hazrlamak iin takip ettiimizalma metodunu aklyoruz. nc blmdeKurann zelliklerini, onun nasl bir kitap olduu,niin gnderildii, nasl okunmas ve incelenmesigerektii alarndan tamamen ayetlere dayanarak zetleyen bir dosya sunuyoruz. Drdnc blmde,hakk kelimesinin Kuranda hangi ayetlerde, hangianlam erevelerinde ve nasl getiini balklar altnda inceliyoruz. Beinci blmde ise bualmadan kardmz sonular ve ilerdeyaplmas gereken almalar zetliyoruz.

SLAMDA GEREKLK KAVRAMI 1

7


8/65

1.1 Lisan nedir?

Lisann en nemli iki fonksiyonunu u ekildesralayabiliriz: Birincisi, insanlar arasnda dnceve duygularn iletilmesinde kullanlan bir araolmas; ikincisi, gereklii anlamada ve ifadeetmede kullanlan bir ara olmas.

Mantk ve lisan felsefesinde dnce veduygularn ifadesinde dilin kullanm zerinezellikle yirminci yzylda dil felsefecileritarafndan ok eyler yazlm ve sylenmitir.Ancak gerekliin anlalmasnda ve ifadeedilmesinde lisanlarn durumu zerine bu gnekadar ciddi ve derinlemesine karlatrmal bir felsefi alma yapldn ne yazk kisyleyemiyoruz.

Bu konuya girmeden nce, lisan nedir? sorusunacevap vermemiz gerekiyor. Lisan, kullanm

erevesi belli bir dizi kelimeden (fiil, sfat, zamir,edat, vs.) meydana gelen bir ifade aracdr[1].Lisanda kelimeler, bunlar birbirine belli ekillerde balayan gramer yaplar iinde kullanlr. Fakatlisann gramer yaplar ve kelimeleri hi deimez dedeildir. Aksine, bunlar insanlar tarafndan zamaniinde farknda olmadan ya da bilinli bir ekildedeitirilir. Bir toplumun lisan, o toplumunmilletini, yani onun tabi olduu kltr ve gelenekleriyanstr.[2]----[1] Burada lisan kelimesiyle Trke, Arapa, ngilizce gibitarihi dilleri deil, duygu, dnce ve inanlarn birbirine bal bir btnlk iinde ifade edildii kavram sistemlerinikastediyoruz.[2] Millet kelimesi Kuranda, bu gn kullandmzgelenek, ibadet ekilleri ve kltr kelimelerininanlamlarna yakn bir erevede gemektedir.


8


9/65

Bir toplumda lisann deimesi, toplumun kltr vegeleneklerinin deimesiyle birlikte yrr. Lisan-kltr etkileimi de karlkldr. Fakat kltrnsadece lisanla ifade edilebileceini syleyemeyiz,nk fert veya topluluk halindeki davranlar dakltrn bir tezahrdr.

dnce

lisan < > vedavranlar

ekil 1. Lisanla dnce ve davranlar arasndaki etkileim.

Lisanla gereklik arasnda nasl bir alaka olabilir?Bu soruya cevap vermeden nce unlar gz nnealmamz gerekiyor. Lisan, kazandmz bilgileriifade ettiimiz bir aratr. Burada hemen bilginedir? sorusu karmza kyor. Bilginin neolduunu uzun bir felsefi cmleyle tarif etmek yerine, biz nelere bilgi diyoruz, nelere demiyoruz, bunu hatrlamak daha aydnlatc olacaktr. Mantk bilgisi, matematik bilgisi, fizik bilgisi, tarih bilgisi, corafya bilgisi, hukuk bilgisi, satran bilgisi eklinde snflandrdmz bilgilerikonumuz asndan genel snf altndatoplayabiliriz: Gereklikle ilgili bilgiler, lisanla ilgili bilgiler ve dier bilgiler. Mantk, matematik vefelsefe bilgilerini lisanla ilgili bilgiler; fizik, tarih,corafya bilgilerini gereklikle ilgili bilgiler;

tekileri de dier bilgiler snfnda toplayabiliriz.SLAMDA GEREKLK KAVRAMI 3

9


10/65

gereklikleilgili bilgiler

bilgi lisanla ilgili bilgiler

dier bilgiler

ekil 2. Bilginin genel bir snflandrlmas.

1.2 Lisann ifade gc

Bir lisann ifade gc, aadaki zelliklere baldr:

a) Kavramlarnn kafi derecede zengin olmas. b) Kavram yapsnn, yani lisann kavramlar

arasndaki balarn gereklii ifadeye uygun olmas,elikiler meydana getirmemesi.

c) Lisann gramerinin, yani kullanm biimlerinin, onun kavram yapsn desteklemesi.

Bu zellikler asndan lisanlar incelediimizdeunlar syleyebiliriz: Bir lisann sadece kelimeasndan ok zengin olmas onun ok gl bir lisanolmas iin yeterli deildir. Kavramlar aras balarntutarl olmas daha nemli bir zelliktir. nkkavramlar tutarl olan bir lisann kavram yapsiinde yeni kavramlar tretip bunlar da lisanaeklemek ve onu kelime asndan zenginletirmek

mmkndr. SLAMDA GEREKLK KAVRAMI 4

10


11/65

Lisanlarn karlatrlmasnda en nemlihususlardan biri de, karlatrma iini her lisann entemel kavramlarn ak bir ekilde ortaya koyarak yapmaktr. Aksi takdirde, yaplacak karlatrmalar ok sathi kalacak ve bize esasl bir bilgikazandrmayacaktr. Lisanlarn hayat tarzlarnyansttn gz nne alrsak, bir lisann temelkavramlarnn, bize o lisann ifade ettii hayattarznn temel prensipleri hakknda bilgi vereceinigrrz.

Lisandaki deiimlere bakarak bir medeniyetintarih iinde hangi dnm ve deiimlereuradn inceleyebiliriz. Bu yaklam bize, omedeniyetin tarih iindeki geliim ve deiiminidaha doru bir ekilde anlama ve deerlendirmeimkan kazandracaktr. Yalnz, burada dikkatlerisadece kelimelerin baka kelimelerle zaman iindenasl deitirildii zerinde deil, kelimeler araskavram ilikilerinin deiimi zerinde deyounlatrmamz gerekmektedir.

Bu nemli hususu bir rnekle aklamak iin,millet kavramnn ondokuzuncu yzyl Osmanl veCumhuriyet tahinde byk dnmlere uramolan hayat tarz ve lisan iindeki yerine bakalm.Millet kelimesi Osmanl-slam medeniyetinde, bumedeniyetin kavram yaps iinde bu gn kltrdiyebileceimiz gelenekler / davran biimlerianlamnda kullanlyordu. Hatta bu kelime odnemlerde hazrlanm Fransz ve ngiliz

lugatlerine kltr manasnda milieu olarak girmiti.


11


12/65

Ondokuzuncu yzyl sonlarnda Ziya Gkalp veonun takipileri bu kelimeyi esas kullanmndankarp Fransz htilalinin temel kavramlarndanulus manasnda kullanmaya baladlar. Bu gn dehala millet kelimesi bizzat mslmanlar tarafndan bu bozulmu anlam erevesi iinde kullanlmayadevam etmektedir. Dier bir ifadeyle Kurandakimillet kelimesi bu gn gene Kurandakikavmkelimesi yerine kullanlmaktadr. Bylece, yirminciyzyln balarnda doru bir ifadeyle CemiyetiAkvam (= kavimler topluluu) olarak isimlendirilen topluluk daha sonra BirlemiMilletler olarak isimlendirilir hale gelmitir. Araplkelerinde ise benzer bir kavramsal bozulma ileBirlemi Milletlere memil Mttahide yaniBirlemi mmetler denilmektedir.

Getiimiz yzylda teki siyasi kavramlarda da benzer bir bozulma yaanmtr. Bylecemslmanlar, Kuranda ok nemli siyasikavramlar olan din, millet , mmet ve kavmkelimelerinin meydana getirdii kavram yapsnnlisanlarnda bozulmasn engelleyememi, bukavramlar arasndaki anlam ilikilerinin neminiihmal etmilerdir. [3]

----[3] Bu bozulmu kavram yaps dzeltilmeden yeni bir

medeniyetin siyaset teorileri nasl kurulabilir, dnmek gerekiyor.


12


13/65

Lisan ve hayat tarz arasndaki alaka bizemedeniyetler aras karlatrmalarda ok nemli baz imkanlar salar. Farkl bir medeniyet iindekiinsan ve toplum davranlarn inceleyipdeerlendirirken mutlaka o topluma hakim lisan veonun kavramlarn da incelememiz gerekmektedir,aksi takdirde, onlarn davranlarna mana vermedeyanllklara dmekten kurtulamayz.

Kuran, iindeki kavramlar asndanincelediimiz zaman unlar gryoruz: Kuranda(fiil, sfat ve isim halinde) 20 binden fazla kelime bulunmaktadr. Ayrca birok kelimenin birkafarkl anlamda kullanldn da gryoruz. Meselahakk kelimesi Kuranda bizim tesbitimize gre 13farkl anlamda gemektedir.[4] Kurandaki her kelimenin farkl kullanmlarn da gz nnealdmzda bu gn alk olduumuz kitap sayfasllerine gre 200 sayfalk bir kitapta 100 bineyakn kavram karmza kmaktadr. Ayrca ve dahada nemlisi, Kurandaki kelimelerden birbiriyletutarl daha birok yeni kavramlar tretilebilmek-tedir. Fakat, aada rneklerini greceimiz gibi,gnmzde mslmanlar bu kelimelerin farklanlamlarda nasl kullanldn iyice aratrplisanlarn zenginletirecekleri yerde, aksineKuranda geen farkl kelimeleri bile ou zamantek kelimeye indirgemek suretiyle lisanlarn bsbtn ie yaramaz hale getirmektedirler.---[4] Bir kaynakta bu kelimenin 18 farkl anlamda kullanldifade edilemektedir. Baknz: Trkiye Diyanet Vakfi slamAnsiklopedisi, Cilt 15. s. 137-139.


13


14/65

1.3 Gereklii alglama ve ifadeseviyeleri

Gereklii alglama ve ifade ekilleri ve kullanlangramer asndan drt seviyede inceleyebiliriz:

G1) Dorudan veya vastal olarak alglanabilen

mekan ve zamann dndaki (bunlarn ncesi vesonras ile ilgili) gerekler. [5]G2) Duyularla dorudan alglanabilen mekan ve

zamann, dnya ve yakn evresinin gereklii.G3) Makro mekan-zaman: Astronomik

boyutlardaki mekan ve zamann gereklii.G4) Mikro mekan-zaman: Gzle ve optik aletlerle

grlemeyecek kadar kk mekan ve zamanngereklii.

Burada G1 ve G2nin ifade edildii kavramlar btn kltrlerde o kltre ait lisann temelkavramlarn oluturur. G3 ve G4n ifadesi iingelitirilen lisanlar da ite bu temel kavramlar zerine kurulur.----[5] Bunlar hakkndaki bilgilere ancak gvenilir bir lisanyoluyla sahip olabiliriz.


14


15/65

Varlklar, alglanma seviyelerine gre ylesnflandrabiliriz:

---- Teleskop, Radyo-teleskopla alglanan varlklar ---- Gzle grnen varlklar ---- Optik cihazlarla grnen varlklar ---- Elektron mikroskoplaryla alglanan varlklar ---- Dolayl gzlemlerle kabul edilen varlklar (ntrinolar)---- Kuantum lei iinde kabul edilen varlklar

---- Alglayamadmz boyutlardaki varlklar (cinler,melekler)

Lisan, gerekliin btn seviyelerini tezatsz(tutarl/elikisiz) bir ekilde anlamamza ve ifadeetmemize yarayacak kavramlara sahip olmaldr. Buseviyelerden sadece birini anlamak ve anlatmak iingelitirilmi bir lisan gereklii anlamak iin yeterlideildir.

Bilimde, duyularla dorudan alglanabilen mekan

ve zamandaki olaylar anlamamza yarayan bir lisann kavramlar yapsnn, duyularla dorudanalglanamayan makro ve mikro mekan ve zamandakiolaylar da tutarl (elikisiz) bir ekilde anlamamzave ifade etmemize imkan salamas gerekir. Bilimiin bunu salayan bir lisan, salayamayan bir lisandan daha gldr.[6]---[6] Fakat gl bir lisana sahip olmak yeterli deildir, bilimdesistematik aratrma en az onun kadar nemlidir.


15


16/65

dorudankavramlar alglanamayan

olaylar x

bilim x x xdili x x

dorudanalglanabilen

olaylar

ekil 3. Bilimde kullanlan kavramlarlaolaylarn aklanmas.

Kavramlar ne kadar zengin ve tutarl da olsakullanlmayan bir lisan yaamyor demektir.Gereklik ancak yaayan ve yaatlan bir lisan iindeanlalr ve ifade edilebilir. fade gc yksek veyaayan bir lisan, zayf lisanlar etkisiz hale getirir.

Lisanla kltr arasndaki etkileimin farknda olanilk devir mslman dilbilimciler, lisan almalarna byk nem vermilerdir. Fakat Abbasiler dneminde (M. 750-1254) eski Yunan kltrnneserlerinin Arapaya tercme yoluyla aktarlmasntakip eden dnemde, bu kltrn varlk, cevher,araz gibi baz temel kavramlar mslmanlarnlisanna girmeye balamtr. Bu srele ilgiliayrntlar aada (1.5te) verilmektedir.


16


17/65

1.4 Gereklik ve lisan

Gereklik lisanla (kelimelerle) ifade edilebilir.Gerekliin en karmak yaplar bile lisanda ifadeedilebilir. Bu ifadeler bazan mecazi (metaforik), bazan da meseller eklinde (allegorik) olabilir.(Kuranda bunun rnekleri bulunmaktadr.)

Lisanda gerekliin en doru bir ekilde ifadeedilmesi, sahip olunan kavram sisteminin saladifade imkanlaryla snrldr. Gerekliin lisandakiifadesinde, kullanlan kelimeler arasndaki gramer balantlar nemlidir.

Bir kelimenin lisan iinde kullanm yaplarnakavram diyoruz. Bir lisann zenginlii, iindekikelimelerin okluu ile deil, bu kelimelerin olisanda nasl kullanld ile, yani lisann kavramsal

yapsyla llmelidir.En gl lisan, hem kavramlar ok olan, hem de bu kavramlar arasndaki balantlar gerekliiifadede en uygun olan lisandr. Byle bir lisan,kavramsal yaps iinde elikiler bulunmayan bir lisandr.

Gl bir lisan, en nemli kavramlarn dier btn temel kavramlaryla balantlandran bir lisandr. Buna bir rnek olarak Kurandahakk kelimesinin teki kavramlarla iinde bulunduu balar gsterebiliriz. Bu blmn son ksmnda

hakk kelimesiyle teki kavramlar arasndaki balantlar zerine ayrntl bilgiler verilmektedir.


17


18/65


19/65

1.5 Lisann bozulmas

Yukarda, gereklii en iyi ifade gcne sahip bir lisann temel kavram yapsnda meydana getirilecek btn deiikliklerin o lisann bu zelliini bozacan sylemitik. Lisann bozulmas sadece baka bir lisann temel kavramlarnn o lisanaalanmasyla olmaz. Ayn zamanda, o lisannifadesi olan millete (kltre) tabi olarak yaayaninsanlarn kavram kaydrma ve indirgeme yoluylalisanda meydana getirecekleri basitletirme ve arpk kullanmalaryla da bozulabilir.

slam Medeniyetinin balang safhasndan Hicridrdnc (Miladi onuncu) yzyla kadar, kavramlarKuranda kklerini bulan ve Hz. Peygamber (s.a.v.)tarafndan bizzat retilmi bulunan bir lisan

kullanlmakta ve gelitirilmekteydi. Fakat bulisanda, farknda olmadan yaplan ilk bozulmalar farkl ekilde ortaya kmtr. Bunlardan biri,Abbasiler dneminin (780-1254) nc yzylndaeski Yunan dncesinin baz temel kavramlarnn(varlk, akl, cevher ve araz kavramlar)lisana sokulmasyla olmutur. kincisi, mslman-larn baz temel kavramlar (mesela ilm kavramn)yeniden tarif etmeleriyle olumutur. ncs iseKuranda kullanlm olan birok kelimeninmslmanlar tarafndan dikkatsizce tek kavrama

indirgenmesi (mesela yaratma ile ilgili farklkelimelerin tek kelimeyle ifade edilmesi) ile ortayakmtr.


19


20/65


21/65

Bunlarn hepsinden nemlisi, Kurandahakk kelimesinin, Allah Tealann bir sfat (22/6, 22/62,24/25, 31/30) ve bir ismi (57/16) olarak olarak gemesidir. Bu u anlama gelmektedir: Allah Tealakendisini bu kelimeyle ifade etmektedir. Dolaysyladaha sonra baz kelamclar tarafndan Eski Yunandncesinden lisana sokulan varlk (vcud )kelimesiyle ortaya konan Allah vardr, veyaAllah yoktur, eklindeki ifadelerin tamamenanlamsz olduunu syleyebiliriz. nk varlkkavram belli bir sre iin yaratlm eyler iinkullanlr.[8]

kinci tr bozulmaya rnek olarak ilmkelimesinin gramerinin (kullanmnn) bozulmasngsterebiliriz. Bu kavramn bozulmas kelimeyi dinilmi / dnya ilmi eklinde iki kategoriye ayrmakla balamtr:

din ilmi(ilm-d din)

ilm

dnya ilmi (ilm-d dnya)

ekil 4. lm kavramnn din ilmi / dnya ilmidiye ikiye blnmesi.

---[8] Bunun yerine Allah gerektir (hakkdr) diyebiliriz.

Lisanda bir ifadenin doruluu veya yanll

deerlendirilmeden nce onun anlaml olup olmadn tesbitetmek gerekir. Bir ifade anlamsz ise onun zdd daanlamszdr. Ayn ekilde, anlamsz bir soruya dorudanverilecek btn cevaplar da anlamsz olacaktr.


21


22/65

Halbuki ne Kuranda, ne de alt hadis kitabnda byle bir ayrma bulunmamaktadr. lm kelimesinin bu ekilde iki snfa ayrlmas dnya ilmi snfnaalnan tabiat ilimlerinin zamanla deersiz kabuledilmesine yol am ve mslmanlarn bu alandakialmalarnn yolu daraltlm ve kapatlmtr.

nc tr kavramsal bozulmaya (yani kavramindirgemeciliine) rnek olarak Kuranda yaratllailgili kelimelerin zamanla tek kelimeye indirilmesinigsterebiliriz. Kuranda gklerin ve yerin, canllarnve insanlarn yaratlyla ilgili olarak u kelimeler gemektedir: haleka, fatara, fataka, feleka, ahya, sevva, savvere, bedee, ceale, enee, benea, enbete, zerea, besse, enzele, rafea, elka. Bu kelimelerinherbiri Kuranda belli ekillerde gemektedir vehibiri dierinin yerine kullanlmamaktadr.Bunlarda yaplacak bir indirgeme, yaratlla ilgiliok nemli bilgilerin kaybedilmesine ve dolaysylaKitapla gereklik arasndaki balantnnkaybedilmesine yol aacaktr.[9] Kitapla gereklik arasndaki balantnn kaybedilmesi ise, hem bilgiyeulamann yollarn kaybettirecek, hem de Kitabagveni ve inanc zayflatacak veya onu herhangi bir kitap durumuna sokacaktr. Bu mesele zerinde bukadar hassasiyetle durmamzn sebebi ite budur.---[9] Meallerdehaleka, fatara, ve ceale fiilleri yaratma diye

evrilmektedir. Halbuki haleka kelimesinin kendisi bileKuranda ayr anlam erevesinde kullanlmaktadr.


22


23/65

Gene nc tr bozulmaya rnek olarak Kuranda adl (= adalet) ve kst (=insaf)kelimelerinin birbiri yerine kullanlmasn; gk cisimleriyle ilgilinecm (= yldz) kelimesiylekevkeb(= gezegen) kelimelerinin birbirine kartrlpyldz kelimesine indirgenmesini gsterebiliriz.Gene Kuranda geen zamanla ilgili kelimelerden(hyn, an, vakt, saat, yevm, ehr, sene, asr, dehr,ecel ) bazlarnn meallerde bazlar yerinekullanlmasn gsterebiliriz.

Bir lisanda kavram indirgemeciliinin o lisanda bilgiyi nasl etkileyebileceini klasik mekanik kavramlaryla bir rnek kullanarak aklayabiliriz.Bilindii gibi, klasik mekanikte btn kavramlar veformller temel kavram zerinden tarif edilebilmektedir. Bu temel kavramlar unlardr:Ktle, uzunluk ve zaman. Bunlarn sembolleri desrasylam, l ve t dir. teki fizik kavramlar bunlarnarpm ve blmlerinden elde edilir. Mesela hz(v=l/t ), ivme (a=v/t ), kuvvet ( F=m.a), moment(M=F.l ), momentum (p=m.v), enerji ( E=mv2), g( P=F.l / t ). imdi biri ksa ve g, kuvvet,moment, momentum ve enerji kavramlararasndaki farklar bir kenara brakp bunlarnhepsinin yerine sadece kuvvet kelimesini kullansane olur? Bu ekilde ancak ok basit birka fizik problemini zebilir (mesela hz ve ivmeyle ilgili problemler), birok problemi ise zmek bir yana,anlamas bile mmkn deildir.


23


24/65

Kurann yol gsterici zelliini dnrsek,ondaki kelimeleri gkteki yldzlar gibidnebiliriz. nsanlar yzyllardr denizde vekarada yldz haritalaryla geceleyin yollarn bulmaktadr. Byle bir haritada keyfi olarak yldzlarn yerlerini deitirirsek veya baz yldzlarharitadan silip bunlarn yerini teki yldzlarla orta bir yerde birletirsek o harita ne ie yarar?

Baka bir rnek olarak byk bir ehrin, meselaLondrann metro haritasn gz nne alalm. Buharitada 12 ayr metro hatt bulunmaktadr ve buhatlar birok noktada kesimektedir. Her hatzerinde ortalama 40 istasyon (durak) bulunmaktadr. imdi biri ksa ve: Bu haritada bukadar istasyona gerek yok, harita ok kark grnyor, bunlarn ounu silelim, her hat iinsadece istasyon brakalm, dese, byle bir metroharitas ne ie yarar? Hangi yolcu bu haritayla buehirde hangi istasyondan nereye nasl gidebilir?te, Kuran zerinde yaplan kavramindirgemecilii de bunun gibi, hatta ok daha vahimdurumlar ortaya karmaktadr.

Demek ki, Kuranda geen baz kelimelerin bugn de mslmanlar tarafndan kullanlyor olmas, bunlarn behemahal doru kullanld manasnagelmiyor. Lisan (ve dolaysyla dnce ve inanlar)kendi haline brakldnda bozulmaya urar. Bu bozulma, gnmzde rneklerini ok grdmzekilde baka lisanlarn (dnce ve inanlarn) bilinli faaliyetleri etkisiyle olabilecei gibi, bizzat

lisann kullanclarnn dikkatsizlii ve kaytszlyoluyla da olabilir.SLAMDA GEREKLK KAVRAMI 18

24


25/65

Son olarak, bu tr bozulmalar bozuk lisanlarnetkisiyle olabilecei gibi, lisan kullananlarndavran bozukluklarnn etkisiyle de olabilir.nsanlar, bozuk davranlarn kendi kendilerine ve bakalarna kabul ettirebilmek iin lisanlarndakikelimeleri deitirirler veya lisanlarndan tamamensilerler.

1.6 Problem zme ve lisan

Kullandmz lisanla problem zme arasndakiilikileri yle sralayabiliriz:

Bir problemin zlmesinde en nemli safha problemin doru bir ekilde ifadesidir. Bir problemidoru ifade etmek onu yar yarya (hatta bazan dahafazlasyla) zmek demektir.

Problemi ifade etmek, problemin zm alann,

yani zmn nerelerde aranacan tesbit etmek demektir. Problemi doru ifade etmek, zmdoru yerde ve doru bir ekilde aramamz salar.Doru bir lisan ve yeterli ayrntda bir kavramsistemi problemi doru ifade etmek iin gereklidir.Bazan problemi doru ifade etmek iin yenikavramlar icad etmek gerekebilir.


25


26/65

1.7 Lisan yoluyla bylenme

Lisan yoluyla bylenme, lisann naslkullanldn bilmeyenlerin kolayca iinedebilecei bir durumdur. Lisan yoluyla bycln birka temel teknii vardr. Bunlar arasnda en ok kullanlanlar unlardr: 1) Teorik terimleri temel inanlarn grameri iinde kullanmak,2) Temel inan terimlerini teorik bir gramer iindekullanmak, 3) Temel inan ifadelerini masallarlakartrmak, 4) Temel inan ifadelerini iirlekartrmak.

Birinci tr bycle rnek olarak zelliklegetiimiz yzylda baz bilim teorilerinin veyasenaryolarnn (mesela psikolojide Freudun psikanalizinin, biyolojide Darwinin evrimteorisinin) temel inan ifadeleri eklinedntrlmesini gsterebiliriz. Temel inanlar iin:

Ben yle yle inanyorum, ifadesi anlamlolduu halde: Ben u u teorilere veya hipotezlereinanyorum, demek anlamszdr. Halbuki buteorileri savunanlarn ou, bilmeden bunlarkendileri iin temel inan ekline dntrm-lerdir.[10]---[10] Bu konuda daha ayrntl bilgi ve rnekler iin baknz:Kocaba, . (2002). fadelerin Gramatik Ayrm. stanbul:Kre Yaynlar.


26


27/65

Gnmzde ise bu tr almalar baz doudinlerinin (bazan da hristiyan ve yahudimistisizminin) temel kavramlarnn dilbilim ve grupterapi teknikleriyle birletirilerek takdim edilmesisuretiyle yrtlmektedir.

nc tr byclk ise zellikle son yllardaroman, hikaye ve sinema alannda YzklerinEfendisi ve Harry Potter serisi rneklerindeolduu gibi, temel inan terimlerini masallarlakartrmak eklinde karmza kmaktadr.Masallar elbette insanlarn hayal gcnngelimesinde nemli rol oynamlardr. AlaaddininSihirli Lambas ve Ali Baba ve Krk Haramilergibi dnya klasii olmu btn masallar evvelzaman iinde tekerlemesiyle balar ve anlatlann bir masal olduu en bata belirtilirdi. Halbuki,gnmzdeki yukarda saydmz rneklerdemasalla gerek birbirine kartrlarak okuyucuyaveya seyirciye sunulmaktadr.

Son olarak, temel inan ifadelerinin iirlekartrlmasnn rneklerini maalesef, gnmzdedoru bir lisan bilincine sahip olmayan bazmslman airlerin rnlerinde gryoruz.Bunlarda baz Kuran ayetlerinin mealleri adetaiirin bir malzemesi olarak kullanlmaktadr.Halbuki Kurann bir iir kitab olmad, onunayetlerinin de bir airin sz olmad geneKuranda arpc bir ekilde ifade edilmektedir.


27


28/65

Yukarda sraladmz karklklara dmemek iin lisann her trl kullanmn ok iyi bilmek gerekiyor: Masal, hikaye, roman, iir, bilim (teori,hipotez, tarif), tasvir, tarih, mecaz, mesel, temelinan ifadeleri gibi. Lisanda kullanlan bu ifadetrleriyle ilgili gramer kategorilerini, yani bunlarnnasl snflandrlabileceini de renmek gerekiyor [11].

1.8 Lisann hastalktan kurtarlmas

Lisandaki bozulmalar dzeltmek, yani ona bulatrlm olan hastalklar temizlemek iingvenilir bir kstasa (kritere) ihtiya vardr.Mslmanlar iin bu kstas Kurandr. Kuranndier bir ad, doruyu yanltan, iyiyi ktdenayran manasna gelen Furkandr ve bu kelimeayn isimdeki bir surenin bir ayetinde Kitabn buzelliini ifade iin kullanlmaktadr.

Lisann doru kullanlmas, ancak dorudavranlarla desteklendii srece mmkn olur.nk davranlar ve lisan, kanlmaz olarak birbirini etkiler.

---[11] Lisanda kullanlan ifadelerin birbirindan nasl

ayrlabilecei konusunda baknz: Kocaba, . (2001). fadelerin Gramatik Ayrm. stanbul: Kre Yaynlar.


28


29/65

Kuranda brahim suresindeki u ayetleri lisandasalam kavramlarn nemi asndan ok dikkatekici buluyoruz:

Grmedin mi, Allah nasl bir benzetmeyapmtr: Gzel bir kelime (=kelimetn tayyibe),gzel bir aa gibidir, kk yerde sabit dallarsemada.

[O aa] Rabbinin izniyle her zamanmeyvesini verir; Allah, t almalar iin insanlara byle benzetmeler yapar.

Kt bir kelime (= kelimetn habise) dekt bir aa gibidir; kk yerden koparlm,kararszdr .

Allah, iman edenleri dnya hayatndada, ahirette de salam bir szle salamlatrr(= ysebbitullahe); Allah, zalimleri de [uydurduklarkt szlerle] saptrr; Allah dilediini yapar.(brahim 14/24-27)

Lisann kavram yapsnda ilgisizlik ve ihmallerdendolay meydana gelen bozulmalar bir adan biyokimyada mutasyonlarn DNA kodu zerindemeydana getirdii bozulmalara benzetebiliriz. Budurumda dilbilimcinin grevi srekli genetik kodzerinde dolaan ve bozulan yerlerdeki kodlar tamir eden enzimler gibi, bkp usanmadan lisandakikavramlar zerindeki bozulmalar dzeltmeyealmaktr, diyebiliriz.


29


30/65

1.9 Kuranda hakk kelimesinin yerive nemi

Herhangi bir hayat tarzn yanstan bir lisanniinde kullanlan bir kelimenin yeri ve nemi, olisanda dier kelimelerle meydana getirdii kavramyaplarnn (veya gramer balarnn) zenginlii ve

eitliliine bakarak anlalabilir. Bu adandeerlendirildiinde hakk kelimesi Kuranda ok nemli bir kavram olarak karmza kmaktadr.

Kurandan hakk kelimesi isim, sfat ve fiilhallerinde gemektedir. sim olarak getii ayetlerde bu kelimeye 60dan fazla deiik fiiluygulanmaktadr. Bu fiillerden bazlar unlardr:alime (bilmek), hedeye (yol gstermek), adile(adaletle hkmetmek),reiye (grmek), ehide (ahitolmak), semia (iitmek), arefe (tanmak), amene(inanmak) veekule(sylemek).

Kuranda hakk kelimesi 70den fazla isimle de balantl olarak gemektedir. Bu isimlerden bazlarise unlardr: Kuran (=kuran), kitap (= kitab),gkler ve yer (= semavati vel ard ), peygamberler (=nebiyyin), melekler (=melaike), din (= din), mmet(= mme), sz (= kavl ), ayet (=ayet ), kyamet saati(= saah), emr (= emr ), denge/simetri (=mizan), nur (= nur ) ve cehennem (=cehennem).


30


31/65

Ayrca ve belki de en nemlisi, Allah (c.c.)ayetlerde kendisini O, hakkdr (=huvel hakk )ifadesiyle bu kelime ile isimlendirmektedir. Btn bunlar gz nne aldmzda bu kelimeninKuranda en nemli kavramlardan birini meydanagetirdiini syleyebiliriz.

Lisanlarn hayat tarzlarn yansttn hatrlayacak olursak, her lisanda dnce, o lisann temelkavramlar zerine kurulur. Buradan da hemen unusyleyebiliriz: Kurann temel kavramlar slamdncesinin de temel kavramlar olmaldr. slamdncesinin gelimesi, ancak bu temel kavramlar zerinde gelitirilmesiyle mmkn olacaktr.


31


32/65

2. ALIMA METODUKuranda belli bir konu zerinde yaplacak bir

kavram almasnn ok dikkatli ve sistemli bir ekilde yrtlmesi gerekmektedir. Yaptmzalmann doru bir ekilde deerlendirilebilmesiiin tatbik ettiimiz metodu aklamamz gerekiyor.Bu blmde, almamzda uyguladmz inceleme

metodunu eitli ynleri ve safhalar iindeanlatyoruz.

2.1 Seilen konuyla ilgili ayetlerin bulunmas

Aratrlacak konuyla ilgili ayetlerin karlp bir dosya halinde toplanmas iin, Kuranda geenkelimelerin btn trevleriyle hangi surenin hangiayetlerinde nasl getiini gsteren Mucem veya

sadece sure ve ayet numaralarn veren Kuranszlklerinden faydalanlabilir. Biz, Mucemikullanarak hakk kelimesinin ve trevlerinin getii btn ayetleri tesbit ettik. Sonra kelimenin getiiayetlerin meallerini ve ayetin latin harfleriyletranskriptlerini kaydettik. Baz durumlarda, zelliklearatrlan kavram bir isim ise, ona bir zamirle atf yaplan ayetleri de karabilmek iin Kuran batansona taramak gerekebilir. (Byle bir durum,Kuranda yaratma kavram ile ilgili almamzdaortaya kmt.)


32


33/65

Ayet mealleri hazrlanrken birka meal ve tefsire bakmak gerekiyor, nk farkl kiiler tarafndanyazlm mealler baz kelimelere farkl manalar verebiliyor. Zaten bu yzden, daha sonraki incelemesafhalarnda kolayca grebilmek iin ayetmeallerinin iinde veya altnda ayette geen nemlikelime ve ifadelerin, bazan da ayetin tamamnntranskriptlerini yazdk.

2.2 Bulunan ayetlerin dosyalar halindesnflandrlmas

Yukarda anlatld ekilde ayet meallerinin ilk listesi hazrlandktan sonra bunlarn konulara gresnflandrlmas gerekiyor. Bu snflandrmay,aratrlan ve ayette geen kelimenin anlamerevesine ve balamna gre yaptk. Balangtayaptmz snflandrmada eksiklik ve yanllklar olabileceini dnerek, yaplan snflandrmannnihai olmadn belirterek sonraki almalar iinsadece kaba bir snflandrma olduunu daima gznnde bulundurduk. Daha doru bir snflandrmaya ancak dosyalarn bir gurup almasve incelemesi sonunda ulaabileceimizi belirttik ve bunu ak bir ekilde ifade ettik.


33


34/65


35/65

3. KURANIN ZELLKLERBu blmde, Kuran zerinde neden byle bir

alma yapmaya giritiimizin daha iyi anlalmasiin, nce Kurann nasl bir kitap olduunu, onunayetleri nda zetlemeye alyoruz. nceKurann niin nazil olduunu ifade eden ayetlere bakyoruz. Daha sonra onun nasl bir kitap olduunu

anlatan ayetleri gryoruz. Bu ayetler bize, onuincelemeye nasl balayacamz hususunda ak bilgiler vermektedir.

3.1 Kuran niin indirilmitir?

Bu ksmda incelediimiz ayetlerin ndaKurann indirili hikmetlerini yle zetleyebiliriz:

- Doru yolu gsterici olmas (Bakara 2/185)- Ulat herkesi uyarmas (Enam 6/19)- Kendinden ncekini [ncili] tasdik edici olmas

(Yunus 10/37)- Her eyi aklayc olmas (Nahl 16/89)- Mslmanlara yol gsterici olmas (Nahl 16/89)- En doru yola iletici ve mjdeleyici olmas (sra

17/9)- Mminlere sebat vermesi ve ifa olmas (sra

17/82)- Baz insanlarn ayrla dtkleri hususlar

anlatmas (Neml 27/76)


35


36/65

- Alemlere [alara] t olmas (Tekvir 81/27)- Kendilerine ilim verilenlerin onun gerek

olduunu bilmesi ve ona inanmalar iin (Hac 22/54)

Kurann indiriliinin hikmetleriyle ilgili ayetler unlardr:

Ramazan ay ki, Kuran onda indirilmitir;insanlara doru yolu, ve doru yolda beyyinelerigsterici ve doruyla yanl ayrtedici olarak (=huden linnasi ve beyyinatin minel huda vel furkan) ... (Bakara 2/185)

... De ki: ... buKuran bana vahyolundu ki,onunla sizi ve ulat herkesi uyaraym ...(Enam 6/19)

Allah, mminlerden canlarn ve mallarncennet kendilerinin olmak zere satn almtr; Allahyolunda savarlar, ldrr ve ldrlrler; buAllahn Tevratta, ncilde ve Kuranda[stlendii] gerek vaadidir; kim Allahtan dahafazla ahdine vefa eder? ... (Tevbe 9/111)

Bu Kuran, Allahdan bakas tarafndanuydurulacak [bir ey] deildir; o ancak kendindenncekinin tasdiki ve Kitabn tafsilidir; ondatereddt ifadesi (=rayb) yoktur, o alemlerinRabbindendir. (Yunus 10/37)


36


37/65

Hangi meguliyette bulunsan (= ve matekunu fi enin ), Kurandan ne okusan, ve siz ne iyapsanz (= ve la tamelune min amelin), Biz iinedaldnzda zerinizde ahidiz;ne yerde ne gktezerre arlnca birey (= miskali zerretin)Rabbinin dikkatinden kamaz (= ve ma yazubuan rabbike), ne zerreden daha kk, ne de ondandaha byk (= asgaru min zalike ve la ekbere); bunlarn hepsi apak bir kitaptadr (=illa fi kitabinmbiyn). (Yunus 10/61)

sanabu Kitab, hereyi beyan edici vemslmanlara yol gsterici (= huden), rahmet vemjdeci olarak indirdik (= ve nezzelna aleykel kitabi tibyanen li klli eyin ve hden ve rahmetenve bra lil mslimin). (Nahl 16/89)

Muhakkak ki buKuran en doruya iletir(= yehdi) ve iyi ameller yapan mminlere byk bir ecir olduunu mjdeler. (sra 17/9)

Biz Kurandan mminlere ifa olanindiriyoruz; fakat o, zalimlerin ancak ziyannarttrr. (sra 17/82)


37


38/65


39/65

Biz sana onu byleArapa bir kuranolarak indirdik veonda tehditleri trl biimlereevirip akladk ki korunsunlar, yahut o onlara bir hatrlama yaptrsn. (Ta-Ha 20/113)

Korunsunlar diye przszprzszArapa bir kuran [indirdik], olur ki korunurlar(= kuranen arabiyyen gayra zi vecin leallehm yettekun). (Zmer 39/28)

Hibir beere yakmaz ki (=ma kane libeerin), Allah ona Kitab, hkm ve nebiylik versinde, sonra o da insanlara: Allah brakp banakulluk edin, desin; ancak rettiiniz Kitab vetedris ettiiniz gereince Rabba halis kullarolun. (Al-i mran 3/79)

De ki: Mminlere sebat vermek vemslmanlara yol gsterici ve mjde olmak zere onu Ruh-ul Kuds, Rabbinden gerek olarak indirdi (= kul nezzelehu ruhul kudusi minrabbike bil hakk ). (Nahl 16/102)

Ve kendilerine ilm verilmi olanlardaonun [Kurann], Rabbinden [gelen] gerek olduunu bilsinler de ona inansnlar (= ve li yalemennellezineutul ilme ennehl hakku minrabbike); bylece kalpleri ona sayg duysun; Allah,inananlar mutlaka doru yola iletir (= sratinmustakim). (Hac 22/54)


39


40/65

... sana gsterdiimiz ryay veKurandalanetlenmi aac insanlara snama [arac]yaptk ... (sra 17/60)

Biz, Kuranda [meselleri] tasrif ettik kit alsnlar (= ve lekad sarrafna fi hazal kurani li yezzekkeru); fakat bu sadece onlarn kalarnarttryor. (sra 17/41)

Bir zaman cinlerden bir topluluu (=neferen minel cinni) Kuran dinlemek zere sanayneltmitik; hazr olduklarnda [birbirlerine]:Susun [dinleyin] dediler; [okuma]tamamlanncada uyarclar olarak kavimlerine dndler.(Ahkaf 46/29)

3.2 Kuran nasl bir kitaptr?

Bu ksmda incelediimiz ayetlerin ndaKurann nasl bir kitap olduunu ylezetleyebiliriz:

- Her eyi aklayc bir kitaptr (Nahl 16/89).- Allah (c.c.) Kuranda insanlar iin her eit

misali tasrif etmitir (sra 17/89, Kehf 18/54).- Kuran apak bir kitaptr (Hicr 15/1, Zuhruf

43/2, Maide 5/15, Ya-Sin 36/69).


40


41/65

- Kuran arapa okunan bir kitaptr (Yusuf 12/2,Ta-Ha 20/113, Zmer 39/28, Fussilet 41/3, ura42/7, Zuhruf 43/3).

- Kuran azar azar indirilmitir (nsan 76/23).

- Kuran, iinde phe konusu bulunmayan,mttakler iin yol gsterici bir kitaptr (Bakara 2/2).

- Kuran en doruya iletir (sra 17/9).- Kuran hatrlatma [t] dolu bir kitaptr (Sad

38/1).

- Kuran, Allahdan (c.c.) gelen gerektir (Secde32/3).

- Gereklik olarak (= bil hakk ) indirilmitir (Maide 5/48, sra 17/105) ve gereklik olarak (=bil hakk ) inmitir (sra 17/105).

- Kendisinden ncekini tasdik eden gerektir (Fatr 35/31).

- Kendilerine ilm verilmi olanlar onun gerek olduunu bilirler (Hac 22/54).

- Allah (c.c.) katnda bulunan ana kitaptadr (Zuhruf 43/4).

- Kuran, Allah (c.c.) tarafndan retilmitir (Rahman 55/2).

- Ne nnden ne arkasndan ona batl gelemez(Fussilet 41/42).

- Kuran bir air sz deildir (Haakka 69/41).- Benzeri insanlar ve cinler tarafndan hibir

zaman getirilemeyecek bir kitaptr (sra 17/88).


41


42/65

- Allahdan (c.c.) bir nurdur (Maide 5/15).- Kuran, Allahn (c.c.) emrinden bir ruhdur

(ura 42/52).

- Kuran erefli (=mecid ) bir kitaptr (Kaf 50/1,Bruc 85/21).

- Kuran kymetli (=keriym ) bir kitaptr (Vaka56/77).

- Kuran esiz (=aziyz ) bir kitaptr (Fussilet41/41).

- Kuran yce ve hikmetli (=aliyyun hakiym ) bir kitaptr (Zuhruf 43/4).

- Kuran byk (=aziym ) bir kitaptr (Hicr,15/87), byk (=aziym ) bir haberdir (Sad 38/67).

Grld gibi, son ayetlerde (50/1, 85/21, 56/77,41/41, 43/4, 15/87, 38/67) Allah (c.c.), kendisinitantmak iin kulland mecid , keriym, aziz,aliyyn hakimve aziym sfatlarn Kuran iin dekullanmaktadr. Bu da Kuran hakknda ok dikkatekici bir husustur.

Kurann nasl bir kitap olduuyla ilgili tesbitettiimiz ayetler unlardr:

Elif Lam Ra, bunlar Kitabn ve apak Kurann ayetleridir (= tilke ayatul kitabi vekuranin mubiyn). (Hicr 15/1)

Apak Kitaba andolsun ki (Zuhruf

43/2) SLAMDA GEREKLK KAVRAMI 36

42


43/65


44/65

Sana da bukitab [Kuran]gereklik olarak indirdik (= ve enzelna ileykel kitabe bil hakk ) (Maide 5/48)

Kitaptan sana vahyettiimiz,kendisinden ncekini dorulayangerektir (= hvel hakk u); Allah, kullarndan haberdar olandr,grendir (= innallahe bi ibadihi habiyrun basiyr ).(Fatr 35/31)

Biz onu [Kuran]gerek olarak indirdik ve o, gerek olarak inmitir; seni de ancak bir mjdeleyici ve uyarc olarak gderdik (=ve bil hakki enzelnahu ve bil hakki nezele vema erselnakeilla mbeiran ve neziyra) . (sra 17/105)

Bu ayette Kurann hem gerek olarak indirildii,hem de gerek olarak inmi olduu ifadeedilmektedir ki bu, onun hibir ekilde bozulmayauramadan elimize gemi olduunun gl bir ifadesidir.

Ve kendilerine ilm verilmi olanlardaonun [Kurann], Rabbinden [gelen] gerek olduunu bilsinler de ona inansnlar (=ve li yalemennellezineutul ilme ennehl hakku minrabbike); bylece kalpleri ona sayg duysun; Allah,inananlar mutlaka doru yola iletir (= sratinmustakim). (Hac 22/54)


44


45/65

te sana da byle emrimizden bir ruhvahyettik (= ve kezalike evhayna ileyke ruhan minemrina ); sen Kitap nedir, iman nedir bilmezdin;fakat Biz onu kullarmzdan dilediimizi doru yolailettiimiz bir nur yaptk; muhakkak ki sen doruyola gtryorsun. (ura 42/52)

Bu ayette, vahyedilen Kuran iinruh ve emr kelimeleri gemektedir. Kurann emrden bir ruholmas, onun nemli zelliklerinden biridir,emr bilgi ile yakn alakal bir kavramdr.

Kaf, erefli Kurana andolsun(= kaf vel kuranil mecid ). (Kaf 50/1)

Muhakkak ki Biz sanaKuran azar azar indirdik (= inna nahnu nezzelna aleykel kuranetenzila). (nsan 76/23)

Hayr, o erefli bir Kurandr (= bel hvekuranun mecid ). (Bruc 85/21)

Ta-Sin; bunlar Kurann ve apak bir Kitabn ayetleridir. (Neml 27/1)

Biz, akledesiniz diyeonu arapa bir Kuran yaptk (= inna cealnahu kuranenarabiyyen le allekm taklun). (Zuhruf 43/3)


45


46/65


47/65

Muhakkak ki buKuran en doruya iletir(= yehdi) ve iyi ameller yapan mminlere byk bir ecir olduunu mjdeler. (sra 17/9)

De ki; andolsun, eer insan ve cinlerbuKurann bir benzerini getirmek zeretoplansalar ve [bu i iin] birbirlerine yardmcolsalar, yine onun bir benzerinigetiremeyeceklerdir. (sra 17/88)

Muhakkak bu Kurana sen, hakim ve bilen [Allahn] katndanmuhatap klndn (=tlekka). (Neml 27/6)

KendilerineKitab verdiklerimiz onu zoullarn tandklar gibi tanrlar, ama kendikendi nefslerini husrana uratanlar inanmazlar.(Enam 6/20)

Bu Kuran, srail oullarna ayrladtkleri [eylerin] birounu anlatyor (= yakssu). (Neml 27/76)

Kuran senin zerine farz klanelbetteseni varlacak yere dndrecektir; ... (Neml28/85)

[Rahman olan Allah]Kuran retti.(Rahman 55/2)


47


48/65

Biz sana onu byleArapa bir kuranolarak indirdik ve onda tehditleri trl biimlereevirip akladk ki korunsunlar, yahut o onlara bir hatrlama yaptrsn. (Ta-Ha 20/113)

Korunsunlar diyeprzsz Arapa birkuran [indirdik], olur ki korunurlar (=kuranenarabiyyen gayra zi vecin leallehm yettekun).(Zmer 39/28)

Biz onuArapa bir kuran olarak indirdik ki akledesiniz(= inna enzelnahu kuranen arabiyyenleallekm taklun).( Yusuf 12/2)

te Biz sana byleArapa bir kuranvahyettik ki kentlerin anasn [Mekkeyi] veevresindekileri uyarasn (ura 42/7)

Biz onu Arapa bir kuran yaptk,akledesiniz diye. (Zuhruf 43/3)

Eer Bizonu yabanci dilde bir kuranyapsaydk , derlerdi ki: Ayetleri aklanmal deilmiydi? Araba yabanc sz m? De ki: O, mminler iin bir yol gsterici ve ifadr (Fussilet 41/44)

sanabu Kitab, hereyi beyan edicivemslmanlara yol gsterici, rahmet ve mjdeciolarak indirdik (= ve nezzelna aleykel kitabitibyanen li klli eyin ve hden ve rahmeten vebra lil mslimin). (Nahl 16/89)


48


49/65


50/65

Andolsun onlar kendilerine gelen zikri[Kuran] inkar ettiler; halbukio yle esiz birkitaptr ki (= ve innehu le kitabun aziz) . (Fussilet41/41)

Ne nnden, ne arkasndan batl onagelemez (=la yetihil batilu min beyni yedeyhi ve lamin halfihi); nk o, hkm ve hikmet sahibi ok vlen (= hakim, hamiyd ) [Allah] tarafndanindirilmitir. (Fussilet 41/42)

Biz onlara afakda ve kendi nefislerindeayetlerimizi gstereceiz ki onun[Kurann]hakk olduu iyice belli olsun; Rabbinin hereye ahidolmas yetmez mi? (Fussilet 41/53)

Biz bu Kuran vahyetmekle sanakssalarn en gzelini anlatyoruz; sen daha nce bunlardan habersizdin. (Yusuf 12/3)

Hikmetli Kurana andolsun. (Ya-Sin36/2)

Biz ona iir retmedik ; ona yakmaz da;o sadece bir t ve beyan edici (= mbiyn) birKurandr. (Ya-Sin 36/69)

Sad, ve t dolu (= ziz zikr ) Kuranaandolsun ki. (Sad 38/1)


50


51/65

O [Kuran veya sa], muhakkak Saatin[geleceinin] bir bilgisidir (=ve innehu leilmn lis

saati ); bundan hi kukunuz olmasn (= fe latemterune bi ha), bana uyun, doru yol budur.(Zuhruf 43/61)

Bir zaman cinlerden bir topluluu (=neferen minel cinni) Kuran dinlemek zere sanayneltmitik; hazr olduklarnda [birbirlerine]:Susun [dinleyin] dediler; [okuma] tamamlanncada uyarclar olarak kavimlerine dndler.(Ahkaf 46/29)

Akleden bir ulus iinayetleri aklanmArapa bir kuran (= kitabun fussilet ayatihikuranen arabiyyen li kavmin yaklun). (Fussilet41/3)

De ki: Cinlerden bir topluluun[Kuran] dinleyip yle dedikleri bana vahyedildi:Biz harikulade gzel bir kuran dinledik (= fekaaluu inna semina kuranen aceba) (Cin 72/1)

Onu [senin kalbinde] toplamak ve onunokunmas (= kuranehu) Bize aittir.

O halde onu sana okuduumuzda onunokunmasn (= kuranehu) takib et. (Kyamet75/17-18)


51


52/65

Muhakkak ki o zikri [Kuran] Bizindirdik ve onu muhakkak Biz koruyacaz(= innanahnu nezzelnez zikre ve inna lehu hafizun). (Hicr 15/9)

Bu son ayet (15/9) kesin bir ekilde KurannAllah (c.c.) tarafndan indirilmi olduunu vekyamete kadar korunacan bildirmektedir.

3.3 Kuran zerine inceleme naslyaplr?

Bu ksmda incelediimiz ayetlerin ndaKuran zerine aratrmann nasl yaplabileceiniyle zetleyebiliriz:

- nceki ksmda grdmz ayetlerde (Kaf 50/1, Bruc 85/21, Vaka 56/77, Fussilet 41/41,Zuhruf 43/4, Hicr 15/87, Sad 38/67) Allah (c.c.),Kuranda kendisini tantmak iin kullandmecid ,keriym, aziz, aliyyn hakim, aziymsfatlarn Kuraniin de kullanmaktadr. Bu sfatlar bize Kurann nekadar nemli, gl ve deerli bir kitap olduunuhatrlatmaktadr. Kuran incelerken onun her ayeti,her kelimesi, hatta her harfi zerinde dikkatledurmamz gerekiyor.


52


53/65

- Kuran insanlar tarafndan mutlaka incelenmesigereken bir kitaptr (Mminun 23/68, Sad 38/29, Nisa 4/82, Muhammed 47/24). Kuran, tek kiiolarak incelenebilecei gibi (Mminun 23/68, Sad38/29), ayn zamanda bir aratrma grubu iindekarlkl olarak incelenmesi gereken bir kitaptr (Nisa 4/82, Muhammed 47/24).

- Kuran, her devirde insanlarn sahipolabileceinden daha fazla bilgi ihtiva etmektedir,nk o, gklerde ve yerdeki srlar bilen Allah (c.c.)tarafndan indirilmitir (Furkan 25/6). Kuranincelerken bu hususun da gz nnde tutulmasgerekir.

- Kuran arapa okunan bir kitaptr (Yusuf 12/2,Ta-Ha 20/113, Zmer 39/28, Fussilet 41/3, ura42/7, Zuhruf 43/3); dolaysyla, Kuran incelemek iin Arapann kelime yaplarn ve gramerini bilmek gerekiyor.

- Kuran bir air sz deildir (Ya-Sin 36/69,Haakka 69/41); onu incelerken bu hususun gznne alnmas gerekiyor. iirde, musikiyi korumak gayesiyle ayn mana iin farkl kelimeler kullanlr.Kuranda ise her kelime bir veya daha fazla manayagelebildii halde, ayn mana iin iki farkl tek isimveya fiil kullanlmamtr. (Dilbilim asndanincelediimizde Kuranda mteradif kabul edilenkelimelerin Kitaptaki kullanmlar arasnda nemlifarklar bulunduu grlmektedir.)


53


54/65

- Kuranda bir ayette geen bir kelimenin hangianlama geldii, o kelimenin getii teki ayetler incelenerek anlalabilir. Bu da gene, Kurandakikelimelerin, iirde olduu gibi rasgele deil, ok hassas bir ekilde kullanlm olmasndandr.

- Kuranda her eit rnek insanlar iin tasrif edilmitir (sra 17/89, Kehf 18/54, Rum 30/58); buradaki tasrif etmek fiili, eitli ynleriyleanlatmak manasna geliyor. Bu yzden, Kurandaverilen rnekler zerinde dikkatle durmak, bunlarlailgili ayetleri bir arada incelemek gerekiyor.

- Kuran zerine alrken onda anlamadmz bir konuyla karlamsak, bu mutlaka bizim bilgimizin yetersizliindendir. Bu durumda yledua etmemiz gerekir: Rabbim, benim ilmimi arttr.(TaHa 20/114)

- Kuranda anlatlanlarn gerek olduu ilimsahipleri tarafndan bilinebilir (Hac 22/54). Onuniin Kuranda anlatlan olaylar aratrp incelemek gerekir.

- Kuran, ayn zamanda karlkl hatrlatlmas vet alnmas gereken bir kitaptr (Zmer 39/27, Sad38/29)


54


55/65

- Kuran, t alnmas iin kolaylatrlmtr (Kamer 54/17, Kamer 54/22, Kamer 54/32, Kamer 54/40). Kurann bu zellii, onda anlatlankonularn eitli ynleriyle farkl yerlerde tekrar edilerek anlalmasn kolaylatrmasndangelmektedir.

- Kurann aratrlmasnn ve incelenmesininterkedilmesi, artk ondan renecek bireykalmad sonucuna gtrr ki, bu da Kuranterketmeye yol aar. Kuranda, Peygamberin(s.a.v.) hesap gn bu durumdaki kavminden (yanikendilerinin mslman olduunu iddia edenlerden)ikayeti olaca bir ayette (Furkan 25/30) ak bir ekilde ifade edilmektedir.

Kurann nasl incelenmesi gerektiiyle ilgiligrdmz ayetler unlardr:

Biz onuarapa bir kuran olarak indirdik ki akledesiniz (=inna enzelnahu kuranen arabiyyenleallekm taklun).(Yusuf 12/2)

Biz sana onu byleArapa bir kuranolarak indirdik veonda tehditleri trl biimlereevirip akladk ki korunsunlar, yahut o onlara bir hatrlama yaptrsn. (Ta-Ha 20/113)


55


56/65

Korunsunlar diyeprzsz arapa bir

kuran [indirdik], olur ki korunurlar (=kuranenarabiyyen gayra zi vecin leallehm yettekun).(Zmer 39/28)

Eer Biz onu yabanci dilde bir kuranyapsaydk, derlerdi ki: Ayetleri aklanmal deilmiydi? Araba yabanc sz m? De ki: O, mminler iin bir yol gsterici ve ifadr (Fussilet 41/44)

te Biz sana bylearapa bir kuranvahyettik ki kentlerin anasn [Mekkeyi] veevresindekileri uyarasn (ura 42/7)

Biz, akledesiniz diyeonu arapa bir Kuran yaptk (= inna cealnahu kuranenarabiyyen le allekm taklun). (Zuhruf 43/3)

Yukardaki ayetlerde (42/7, 43/3) Kurannarapa olarak indirilmesi, onun anlalmasndaarapa gramerinin nemini ortaya koymaktadr.Kuran zerine yaplacak incelemelerde bu hususmutlaka gz nne bulundurulmaldr.

O [Kuran] bir air sz deildir; siz ne azinanyorsunuz (=ve ma huve bi kavli airin kaliylenma tuminuun). (Haakka 69/41)

Biz ona iir retmedik ; ona yakmaz da;o sadece bir t ve beyan edici (=mbiyn) bir Kurandr. (Ya-Sin 36/69)


56


57/65

AndolsunBiz bu Kuranda her eitmisali insanlar iin tasrif ettik , ama insanlarnou inkarda direttiler. (sra 17/89)

Bu ayette (17/89) geen sarrafna (= tasrif etmek)kelimesi, eitli ynleriyle anlatmak manasnageliyor.

Biz, bu Kuranda insanlar iin hermisali tasrif ettik (= ve le kad sarrafna); insan ise birok eyde cedelcidir (=ve kanel insanu eksere eyin cedela). (Kehf 18/54)

Andolsun Biz buKuranda insanlara hermisali tasrif ettik ; ... (Rum 30/58)

Gerek hkmdar olan Allah ycedir (= feteal-allahu-l melikl hakk ); Kuran sanavahyedilirken, vahiy bitmeden nce acele etme veRabbim, benim ilmimi arttr de (= ve kul rabbi

zid ni ilma ). (Ta-Ha 20/114)

Ve kendilerine ilm verilmi olanlardaonun [Kurann], Rabbinden [gelen] gerek olduunu bilsinler de ona inansnlar (= ve li yalemenn ellezineutul ilme ennehl hakku minrabbike); bylece kalpleri ona sayg duysun; Allah,inananlar mutlaka doru yola iletir (= sratinmustakim). (Hac 22/54)


57


58/65

Onlar o sz[Kuran]incelemediler mi?(= efe lem yeddebberul kavle) (Mminun23/68)

Sana [bu] mbarek Kitab indirdik,ayetlerini incelesinler(= li yeddebberu ayatihi ) vesaduyu sahipleri t alsnlar (=ve li yezzekkeruulil elbab ). (Sad 38/29)

Ulil elbab kelimesinin getii ayetler unlar:2/179, 2/197, 2/269, 3/7, 3/190, 5/100, 12/111,13/19, 14/52, 38/29, 38/43, 39/9, 39/18, 39/21,40/54, 65/10.

[Bu] Kuran karlkl incelemiyorlarm (= efe la yetedebberunel kuran )? Eer o,Allahdan bakas tarafndan [indirilmi] olsayd,onda ok elikiler bulurlard (=ihtilafen kesiyra ).(Nisa 4/82)

Kurankarlkl incelemiyorlar m?(=efela yetedebberunel kurane ), yoksa kalpler zerinde kilitleri mi var? (=akfaluha) (Muhammed47/24)

Andolsun Biz insanlar iin buKurandaher misali vurguladk , karlkl hatrlatsnlardiye (= ve lekad darabna linnasi fi hazal kuranimin klli meselin leallehm yetezekkerun). (Zmer 39/27)


58


59/65


60/65


61/65


62/65

Ve onu bir kuran olarak insanlaraarar okuman iin okuma paralarna ayrdk ve onuazar azar indirdik. (sra 17/106)

sabahn Kurann da unutma, nksabahn Kuran grlmeye deerdir. (sra17/78)

[Onlarn nesi var ki] kendilerineKuranokunduu vakit secde etmiyorlar? (nikak 84/21)

De ki: Siz ister ona inann, ister inanmayn;o daha nce kendilerine bilgi verilenlereokunduu zaman onlar derhal eneleri stnesecdeye kapanrlar (= yehurrune lil ezkani scceda). (sra 17/107)Rabbimizin an ycedir, gerekten Rabbimizinvaadi mutlaka ifa edilir, derler. (sra 17/108)

Alayarak eneleri stne kapanrlar veo [Kuran] onlarn derin saygsn arttrr. (sra17/109)


62


63/65


64/65


65/65

Sakir Kocabaş_1

Documents

Transcript of Sakir Kocabaş_1