SAINT – SAVIN – SUR – GARTEMPE, VIENNE

- Saint – Savin – sur – Gartempe je romanička opatijska crkva u francuskoj pokrajini Poitou –

Charentes

- Gradnju je započeo opat Odon Eudes II. sredinom 11. st., sagrađena je kao dio

benediktinskog samostana osnovanog u 9.st.

- U samoj crkvi se nalaze jako dobro očuvane zidne slike koje su umjetnički i ikonografski

najznačajnije romaničke zidne slike u

Francuskoj (od 1983. je crkva zbog toga

uvrštena na UNESCOv popis svjetske baštine u Europi)

- Na tlocrtu uočavamo da je crkva u obliku upisanog latinskog križa, glavni brod završava

apsidom s deambulatorijem

- Svetište je uzdignuto jer se ispod njega nalazi kripta u kojoj također nalazimo zidne slike s

motivima iz života svetog Savina i svetog Ciprijana

- Postoji i oltarski kor koji je zatvoren s deset stupova

- Između brodova i apside je transept; južni, kraći dio transepta veže se na klaustar

samostana

- svod središnje lađe je bačvasti, dok bočni brodovi imaju križne svodove

- zidne slike se sastoje od četiri različita dijela koja su odvojena svojim položajem,

ikonografijom i stilom

- u transeptu i koru je izvorno bilo više slika, ali one nisu sačuvane, osim nekoliko

fragmenata

- prva restauracija je provedena između 1841.-1852.g

- o samoj gradnji pa tako i dekoraciji crkve nema dokumentiranih dokaza

- gradnja crkve se smješta u 11.st. tako što se uspoređuje s drugim sličnim crkvama, a zidne

slike u 12.i13.st., uspoređuje ih se s minijaturama i drugim freskama

1

ZAPADNA GALERIJA

- nad ulaznom dvoranom u prizemlju zapadnog tornja nalazi se galerija koja se otvara prema

lađi

- freske su dobro očuvane i nisu narušene preslikavanjem

- ovaj dio je vjerojatno najstariji dio zidnih slika, stilski su bliske onima iz Saint Hilaire

- glavna tema je Pasija i Uskrsnuće

- nad zapadnim prozorom je scena Skidanje s križa

- na svodu i na užem dijelu zida pojavljuju se figure svetaca

- zbog uskog prostora iz optičkih razloga figure na vrhu su veće od onih dolje

- na bordurama i na podnožju je raskošna ornamentacija

LAĐA

- dekoracija stupova je najvećim dijelom

preslikana

- bačvasti svod je prekriven ciklusom iz

Starog zavjeta, od Stvaranja do ciklusa o

Mojsiju

- zapadni kraj svoda podijeljen je

dijagonalnim lukovima – prva tri su

zidana, a četvrti samo naslikan (svi su

dekorirani ornamentima i medaljonima), istočni kraj nije podijeljen

- raspored scena je neobičan vjerojatno zato što istočni kraj još nije bio dovršen kad je

počelo oslikavanje (zato ciklus stvaranja nije u ravnoj liniji od zapada prema istoku)

- prve scene stvaranja su jako oštećene – kao početak naslućuje se stvaranje vegetacije,

sunca i mjeseca i možda Eve, uvođenje Adama i Eve u Eden (izgleda kao da oboje imaju

bradu, to je možda zbog pentimenta) i iznad kušanje Eve, sa zmijom

- ciklus se nastavlja desno izgonom iz raja i kako se oni muče nakon što više nisu u Edenu

(sačuvana je samo figura Eve kako prede)

- zatim slijedi prikaz Kainove i Abelove žrtve Bogu

- zatim scena Abelova ubojstva i Prokletstvo Kainovo

- zatim ide figura Boga koji se okreće od Abelova tijela (Božja lijeva ruka je upravljena

prema Kainu)

- sljedeća scena je Enohovo uzdizanje na nebo (ima obje uzdignute ruke koje dohvaćaju

nebesku dugu, draperija je nemirna i uskovitlana)

2

- zatim kreće CIKLUS O NOI – Bog zapovijeda Noi gradnju arke (Bog je kao i u svakoj

sceni na tu temu nagnut a Noa u poniznom stavu poslušnosti)

- iza toga je scena potopa (naslikana je arka s figurama na palubi između čijih glava jedva

ima mjesta pa se smatra da je djelo drugog slikara)

- sljedeća scena je prikaz Noe s obitelji kako napuštaju arku i sklapaju savez s Bogom (ova

figura Boga je jedna od najprofinjenijih u ciklusu i jedna od najuspjelijih u romaničkoj

monumentalnoj umjetnosti)

- sljedeće slike prikazuju Noino pijanstvo (Noa u vinogradu, Nagost i Hamovo prokletstvo)

– Noa je smješten u arhitektonskom okviru, s predsobljem i unutrašnjom sobom. Sama

figura kao da lebdi, tako i svi likovi daju dojam kao da klize ili plešu

- sljedeći prizor je GRADNJA BABILONSKOG TORNJA , Bog je kao i kod prizora s

Kainom prikazan kako se okreće od zla

- PRIPOVIJEST O ABRAHAMU – Bog ga poziva, rastanak Abrahama i Lota,

spašavanje Lota (dvije grupe ratnika). Gornji je red slika dovršen na zapadu svoda

Abrahamovim susretom s Melkisedekom i Abrahamovo gostoprimstvo s tri anđela.

Izakova žrtva, Abrahamova vizija potomaka, Abrahamov ukop

- PRIPOVIJEST O JOSIPU – prodaja Josipa, Josipa kupuje Potiphar, Potipharova žena,

tumačenje faraonova sna, Josipova nagrada i trijumf

- MOJSIJEV CIKLUS – prva scena je gotovo izbrisana, predstavlja Mojsija pred faraonom,

prijelaz preko Crvenog mora, predaja Zakon na brdu Sinaj

- Starozavjetni ciklus je slikalo više majstora (vjerojatno tri radionice), no unatoč tomu

prizori su uniformni po sadržaju i po stilu

3

- svi motivi su prilično uniformni, ali ciklus s ne može povezati s niti jednom drugom

verzijom

- međuprostori između lukova arkada sadrže fragmente figura proroka

- čini se da je u apsidi bio prikaz KRISTOVA VELIČANSTVA, u transeptu

KRISTOLOŠKI CIKLUS, a u koru figure pojedinačnih svetaca

- na zapadnim vratima je prikaz BOGORODICE NA PRIJESTOLJU (naslikana je kasnije)

KRIPTA

- nalazi se ispod oltara, bačvasti svod je bez prekida do poda

- na istočnom zidu je KRIST NA PRIJESTOLJU s kružnom aureolom i simbolima

evanđelista

- na svakoj strani su po tri sveca pod arkadama

- najbolje su očuvane scene iz legendi o sv. Savinu i sv. Ciprijanu

- slike su podijeljene po dva rede sa svake strane svoda, a odvaja ih ornamentalna bordura

- dva gornja reda su dobro sačuvana, a donja dva su dosta oštećena vlagom

- prvi prizor prikazuje kako se sveci suočavaju s rimskim prokonzulom Ladiciusom

- drugi prizor pokazuje kako su mučeni klještima

- treći prizor je rasprava s Ladiciusom

- četvrti prizor – privedeni su pred prokonzula Maksimusa (osuđuje ih na mučenje na

kotaču, onda ih baca divljim zvijerima u cirkusu, ali bez uspjeha)

- u donjim redovima su prikazana čuda svetaca, ali neke od fresaka su nečitljive

- freske u kripti imaju puno toga zajedničkog s freskama u lađi (iako su koloristički i

tehnički u kontrastu) i vjerojatno su naslikane nedugo nakon njih (u 12.st.)

4

PORTIK

- dekoriran je apokaliptičnim scenama

- nad vratima je KRIST NA PRIJSTOLJU (carski raširene ruke, podržavaju ga anđeli koji

nose instrumente njegove Muke)

- bačvasti svod podijeljen je na tri dijela tako što su naslikani lukovi

- istočni travej ima DVANAEST APOSTOLA prikazani su po trojica s naginjućim anđelima

- središnji travej sadrži ŠEST PRIZORA IZ OTKRIVENJA –

na prvom dijelu jedna je scena uništena, druga prikazuje Rat između dobrih i

loših anđela, sljedeća je Oslobođenje triju anđela iz Eufrata

na drugom dijelu su Skakavci (prizor iz Otkrivenja), Zmaj koji prijeti ženi i

Trijumf Nebeskog Jeruzalema

slijed se dalje nastavlja ali je sačuvano samo nekoliko fragmenata

mogu se prepoznati možda kao smrt dvaju svjedoka i sedam anđela s trubama i

čašama

ikonografski izvor ovih slika je vjerojatno neki od anglo – normanskih apokaliptičnih

prikaza, model je vjerojatno bio apokaliptični prikaz iz crkve Saint – Benoit – sur –

Loire ali on je izgubljen

5

freske portika također se datiraju u 12.st., ali malo kasnije nego druge (to se vidi po

glatkim i oblim formama)

- freske na zidovima i svodovima u Saint – Savinu djelo su više majstora ili radionica s

podudarnim stilovima

- nastale su u relativno kratkom vremenu, krajem 11. i početkom 12.st. prema nekim

autorima

- Saint – Savin pokazuje bliskosti s umjetnošću Poitiersa i sa sitnoslikarstvom (Via de sainte

Radegonde može se povezati s freskama u kripti)

- Može se povezati s fragmentima crkava Notre Dame la Grande, Saint Hilaire i Saint Jean

- Objašnjavanje stila u Saint – Savinu je otežano jer su različiti dijelovi dekoracije u crkvi

različiti po vrsti i stilu

- Svaki dio je bio povjeren različitom majstoru

- Na najvećem dijelu, na svodu radilo je možda čak četiri majstora

- Svod kripte djelo su minijatora iz skriptorija Sainte – Radegonde u Poitiersu

- Lađa i galerija pokazuju karakteristike sva tri umjetnička centra u Francuskoj – Tours,

Poitiers i Angers

6

- Stilske razlike između ova tri dijela neki su pokušali objasniti time da se oslikavalo kroz

čak cijelo jedno stoljeće (ali zapravo imaju previše sličnosti za tako dugo vremensko

datiranje oslikavanja)

- Red oslikavanja možda je bio -> galerija, svod lađe, transept i kor, kripta pa portik

- SLIČNOSTI – ornamentacija, oblik slova, podloga pod nogama, arhitektonski elementi,

artikulacija tijela, odjeća (obično sužena u koljenima, poput pješčanog sata, širi se kao

lepeza)

- Slične su gestikulacije, figure su slične marionetama koje vise s labavim koljenima i

zaobljenim leđima, kao da posrću (kad se radi o običnim ljudima dok su Bog i Božji

poslanici prikazani dostojanstveno)

- Različiti timovi uposleni u Saint – Savinu nisu bili orijentirani prema umjetnosti Italije ni

Istoka -> u osnovi je umjetnost zapadnjačka

7

MINIJATURNO SLIKARSTVO SAINTE RADEGOND