Сайншанд аж үйлдвэрийн цогцолбор

Танилцуулга

2010 оны 1 дүгээр сар

Энэхүү аж үйлдвэрийн төслийг Монгол Улсын Ерөнхий сайдын 2009 оны 7 сарын 8-ны өдрийн 68 дугаар захирамж болон Монгол Улсын Засгийн газрын 2008 оны 1 сарын 31-ний өдрийн 12 дугаар захирамжаар батлагдсан Үндэсний хөгжлийн цогц бодлогын хүрээнд Зам, Тээвэр, Барилга, Хот Байгуулалтын Яамнаас бэлтгэв.

Зам, Тээвэр, Барилга, Хот Байгуулалтын Яам

Агуулга

М М У й

Т БА

ЙГУ

УЛАЛ

ТЫН

ЯАМ Монгол Улсын зээлийн үнэлгээ

Монгол улсын үндэсний хөгжлийн цогц бодлого / ҮХЦБ /

Стратегийн орд газрууд

ТЭЭВЭ

Р, Б

АРИЛГ

А, Х

ОТ Стратегийн орд газрууд

Дэд бүтцийн хөгжил

Аж үйлдвэрийн цогцолбор

МОНГО

Л УЛ

СЫН

ЗАМ

, Т

ү д р ц ц р

Аж үйлдвэрийн цогцолборын эдийн засагт үзүүлэх нөлөө

М

22

Монгол Улсын зээлийн үнэлгээОлон улсын “Стандарт & Пүүрс” (S&P) байгууллага

М

Зээлийн үнэлгээ хийхэд харгалзах гол хүчин зүйлүүд (1)

Давуу талууд Сул талууд

• Уул уурхайн салбарын хөгжилд тулгуурласан • Түүхий эдэд суурилсан жижиг бөгөөд бага

Т БА

ЙГУ

УЛАЛ

ТЫН

ЯАМ

S&P үнэлгээ (2008 оны 12 сарын 19-ний байдлаар) (1)

Монгол Улс

• Уул уурхайн салбарын хөгжилд тулгуурласан эдийн засгийн өсөлтийн нааштай төлөв

• Олон талын болон хоёр талын хандивлагчдын тууштай дэмжлэг

• Үнэлгээийн ангилал дотроо улс төрийн харьцангуй тогтвортой орчинг бүрдүүлсэн байдал

• Түүхий эдэд суурилсан, жижиг бөгөөд бага орлоготой эдийн засагтай

• Зээлийн байнгын өсөлт, хугацаа хэтэрсэн зээлийн харьцангуй өндөр түвшин болон банкны хяналтыг сайжруулах шаардлага зэрэгтэй холбогдсон санхүүгийн салбарын тулгамдсан асуудлуудтай

ТЭЭВЭ

Р, Б

АРИЛГ

А, Х

ОТ

Улсын зээлийн үнэлгээ BB-/Тогтвортой/B

Монгол Улсын зээлийн үнэлгээний байдал2007.12.24 BB-/Тогтвортой/B 2006.12.22 B+/Эерэг/B 2005.12.28 B/Эерэг/B

Эдийн засгийн хэтийн төлөв• Түүхий эдийн экспортод хэт тулгуурласан нөхцөл, сул дорой дэд бүтэц болон хэрэглээний

Нэг хүнд ногдох жинхэнэ ҮНБ-ний өсөлтийн харьцуулалт (%)

12%

МОНГО

Л УЛ

СЫН

ЗАМ

, Т

Монгол Улсын статистикийн зарим үзүүлэлтүүд (1)дэд бүтэц, болон хэрэглээний цахилгааны өндөр үнэ зэрэг нь тогтвортой өсөлтийг хязгаарлах талтай

• Эрдэс баялагт оруулах хөрөнгө оруулалтын хэлцэл нь удаашралтай байгаа нь

6%

8%

10%‘BB’

Медиан2007 2007

Нэг хүнд ногдох орлого (ам. дол) ҮНБ-ний жинхэнэ өсөлт(% өөрч.) Нэг хүнд ногдох жинхэнэ ҮНБ (% өөрч )

2,931.0 1,588.06.2 9.05 1 8 2М бэрхшээлүүдийг авчирч болох

юм

• Эрдэс баялагийн үнийн өсөлт, зэс болон нүүрсний их нөөц, аялал жуулчлалын салбарын хөгжил зэрэг нь эдийн засгийн хэтийн төлөвийг нааштайгаар 5 жилийн дундаж:2002-2006 2007 оны байдлаар

0%

2%

4%

Монгол "BB" Медиан

Украйн Филиппин Индонез Нигер Венесуэл

Нэг хүнд ногдох жинхэнэ ҮНБ (% өөрч.) Төсвийн ерөнхий баланс (ҮНБ-ний %) Төсвийн нийт ерөнхий авлага (ҮНБ-ний % ) Төсвийн нийт цэвэр авлага (ҮНБ-ний %) Төсвийн ни.ер. зардал/Төсвийн ни. ер. орлого (%) Хувийн хэвшилд олгох зээл ба ББТБ* (ҮНБ-ний %) Хэрэглээний үнийн өөрчлөлт (голч % өөрч.)

5.1 8.2(1.2) (0.7)38.4 36.331.8 22.3

8.6 1.4na 35.3

6.2 7.5

У- Урьдчилсан байдлаар

3

(1) Standard & Poor-ын судалгаа: Монгол Улс, 2008 оны 12 сарын 19

ртодорхойлж байна.

* Банк бус төрийн байгууллагууд

Монгол Улсын Mянганы хөгжлийн зорилтууд дээр тулгуурласан Үндэсний хөгжлийн цогц бодлого

М

Монгол Улсын үндэсний хөгжлийн цогц бодлого (ҮХЦБ)*

Т БА

ЙГУ

УЛАЛ

ТЫН

ЯАМ

м зор

илго

ц ц д ( Ц )

Монгол Улс нь баялаг, бахархам түүхтэй, итгэл найдвар дүүрэн,

й й

Бидний монголчууд түүх, соёлоо эрхэмлэн хүндэлж, үндэснийбахархалтай, өндөр боловсролтой, өөрсдөдөө итгэлтэй байж, хүсэл

Монгол Улсын хөгжил бол аюулгүйбайдал, тусгаар тогтнолын баталгаа мөн. Хөгжлийн үндэс нь үндэсний эв

ТЭЭВЭ

Р, Б

АРИЛГ

А, Х

ОТ

Эрхэм ирээдүйн зол жаргалтай орон мөн. тэмүүлэлдээ хүрч, эх орондоо тав

тухтай, чинээлэг, сэтгэл хангалуун аж төрнө.

мөн. Хөгжлийн үндэс нь үндэсний эв нэгдэл юм.

2007 - 2015 2016 – 2021 онд2007 - 2015 онд

МОНГО

Л УЛ

СЫН

ЗАМ

, Т

Стратеги • ҮХЦБ-той ЭЗӨХЯБС**-тэй зэрэгцүүлэн хөгжүүлэх

• Ажил эрхлэлтийг нэмэгдүүлэх (ажилгүйдлийн түвшинг 3%-иас хэтрүүлэхгүй байх)

• Үндэсний хэмжээний мэдээллийн бааз бий болгох• Ажлын байр бий болгох орчныг бүрдүүлэх

• Ядуурлыг бууруулахад чиглэсэн ажлын зохицуулалтыг сайжруулах

• Эх орны хишиг санг (sovereign wealth fund) бий болгох• Ядуурлыг бууруулах

М

М й й й й й б

Зори

лго

ДНБ-ний өсөлт: 14%Нэг хүнд ногдох ДНБ: $5,000

ДНБ-ний өсөлт : 12%Нэг хүнд ногдох ДНБ : $12,000

44

Монгол улс эдийн засгийн хөгжлийн эрхэм зорилгоо амжилттай тодорхойлсон бөгөөд одоо энэхүү зорилгодоо хэрхэн хүрэх арга зам бий болгохоор ажиллаж байна.

* 2008 оны 1 сарын 31-ний өдрийн УИХ-ын 12-р тогтоолоор батлагдсан Үндэсний хөгжлийн цогц бодлогод тулгуурлав.**Эдийн засгийн өсөлтийг хангах, ядуурлыг бууруулах стратеги

Монгол Улсын үндэсний хөгжлийн цогц бодлогыг Азийн зарим хөгжиж буй болон хөгжингүй орнуудын бодлогуудтай харьцуулах нь

М

35,000

$40,000

Т БА

ЙГУ

УЛАЛ

ТЫН

ЯАМ

25,000

30,000

ТЭЭВЭ

Р, Б

АРИЛГ

А, Х

ОТ

10 000

15,000

20,000

2021 оны зорилт: Нэг хүнд ногдох ДНБ = $12,000

МОНГО

Л УЛ

СЫН

ЗАМ

, Т

н л р р ш ж с н м л т н а л н з у а а д в и д з ь с г й р

0

5,000

10,000

2015 оны зорилт: Нэг хүнд ногдох ДНБ = $5,000

нМ

Афганистан

Непал

Мяанм

ар

Зүүн

Тим

ор

Бангладеш

Камбож

Лаос

Энэтхэг

Пакистан

Вьетнам

Солом

оны

арал

Шинэ Папуа

Гин

Кирибит

Филиппин

Шри

Ланка

Монгол

Бутан

Индонез

Вануату

Тонга

Сам

оа

Хятад

Малдив

фиж

и

Тайланд

Малайз

Тайвань

Солонгос

Хонг К

онг

Бруней

Сингапур

Ү й й б й М б й й

Япон

55

Үндэсний хөгжлийн цогц бодлогыг амжилттай хэрэгжүүлснээр Монгол улс бүс нутгийнхаа эдийн засгийн гол ач холбогдолтой орнуудын нэг болно.

* Олон улсын вальютын сан, Дэлхийн эдийн зсагийн чиг хандлагын датабааз, 2009 оны 10 сар

Дэлхийн хамгийн том ашиглагдаагүй нөөцүүдийн зарим нь Монгол улсад байна – хэтийн өсөлтийг хангах харьцангуй давуу тал юм

МТ БА

ЙГУ

УЛАЛ

ТЫН

ЯАМ

Уурхай Ашигт малтмалНөөц

(‘000 тонн)Таван толгой Коксжих нүүрс 6,420,000.0Нарийн сухайт Нүүрс 125,500.0Багануур Хүрэн нүүрс 600,000.0

ТЭЭВЭ

Р, Б

АРИЛГ

А, Х

ОТ уур үр үүр ,

Шивээ овоо Хүрэн нүүрс 646.2Мардай Уран 924.6Дорнод Уран 16,467.0Гурван булаг Уран 10,560.0Төмөртэй Төмрийн хүдэр 229,300.0Оюу толгой Зэс 2,300,000.0

МОНГО

Л УЛ

СЫН

ЗАМ

, Т Цагаан суврага Зэс 10,640.0Молибден 240,100.0

Эрдэнэт ЗэсМолибден

1,200,000.0

Бүрэнхаан Фосфор 192,240.0Бороо Алт 24.5Т й Хар тугалга 7 689 4М Төмөртэйн овоо Хар тугалга 7,689.4Асгат Мөнгө 6,402.6

6Эх сурвалж: Бостон Консалтинг Групп, Эрдэнэс МГЛ, http://erdenesmgl.com/2/index.php?module=menu&cmd=content&menu_id=31

Хятад улс нь Монгол улсын хувьд хамгийн гол зах зээл мөн ч, Япон, Солонгос, Энэтхэг зэрэг альтернатив зах зээлүүд оршдог

МТ БА

ЙГУ

УЛАЛ

ТЫН

ЯАМ

ТЭЭВЭ

Р, Б

АРИЛГ

А, Х

ОТ

МОНГО

Л УЛ

СЫН

ЗАМ

, ТМ

7Эх сурвалж: Бостон Консалтинг Групп

Шинээр төмөр зам барих ба одооны байгаа ТЗ-ыг өөрчлөн шинэчлэх нь үндэсний хөгжлийн стратегийн зорилтуудыг биелүүлэх гол хүчин зүйл болно

М

ү д р р ууд үү ү ү

Т БА

ЙГУ

УЛАЛ

ТЫН

ЯАМ

ТЭЭВЭ

Р, Б

АРИЛГ

А, Х

ОТ

МОНГО

Л УЛ

СЫН

ЗАМ

, ТМ

8

Төмөр замыг өргөтгөн сайжруулах, шинээр шугам нэмж барих нь ҮХЦБ-ын зорилтуудыг биелүүлэх нөхцлийг бүрдүүлнэ

МТ БА

ЙГУ

УЛАЛ

ТЫН

ЯАМ

ТЭЭВЭ

Р, Б

АРИЛГ

А, Х

ОТ

МОНГО

Л УЛ

СЫН

ЗАМ

, ТМ

9

ОХУ-ын боомтоор дамжин Хятадаас бусад зах зээлүүдэд экспортлох боломж үүснэ

МТ БА

ЙГУ

УЛАЛ

ТЫН

ЯАМ

Москва

Ванино

ТЭЭВЭ

Р, Б

АРИЛГ

А, Х

ОТ

23 0 6

Владивосток

МОНГО

Л УЛ

СЫН

ЗАМ

, Т

30 3.868 1.3

23 0.6

М

10

2015 оны таамаглал (сая тн)Нүүрсний импортЗэсийн импорт

“Стратегийн зөвлөх” нь аж үйлдвэржсэн эдийн засгийг бий болгох зорилго бүхий мастер төлөвлөгөөг боловсруулахад оршино

М

Зорилтууд Хэрхэн яаж? = Мастер төлөвлөгөө: Үр дүн

Т БА

ЙГУ

УЛАЛ

ТЫН

ЯАМ

Бүс нутгийн хэмжээнд хүчтэй эдийн засагтай орнуудын нэг болох

Үндэсний хөгжлийнцогц бодлого 2007-2021

Олборлолтын эдийн засаг

Үйлдвэрлэлийн эдийн засаг

эсвэл

ТЭЭВЭ

Р, Б

АРИЛГ

А, Х

ОТ

Засгийн газрын холбогдох тогтоол, захирамжууд. Үүнд:

МОНГО

Л УЛ

СЫН

ЗАМ

, Т

р ууд ү д

З#68 – Аж үйлдвэрийн цогцолборыг барьж байгуулахын тулд байгалийн баялгийн ирээдүйн нийлүүлэлтийн гэрээг боловсруулах нь

М

М У й й

T#52 – Аж үйлдвэрийн цогцолборыг Сайншанд эсвэл Чойрт байгуулах нь

11

Монгол Улсын сонгосон хөгжлийн зам нь ихээхэн хэмжээний хөрөнгө оруулалтыг шаардаж байгаа тул сайтар боловсруулсан хөрөнгө оруулалтын Мастер төлөвлөгөө зайлшгүй хэрэгтэй.

Бостон Консалтинг Групп (БКГ) нь 4 үндсэн аж үйлдвэржих зарчим болон боломжит байршлыг харгалзан судалж, Сайншандыг хамгийн оновчтой

М

байршил гэж дүгнэсэн байна

Т БА

ЙГУ

УЛАЛ

ТЫН

ЯАМ

ТЭЭВЭ

Р, Б

АРИЛГ

А, Х

ОТ

МОНГО

Л УЛ

СЫН

ЗАМ

, ТМ

12Эх сурвалж: Бостон Консалтинг Групп, Монгол Улсын төмөр замын дэд бүтцийг хөгжүүлэх стратеги, 2009 оны 10-р сарын 16

Аж үйлдвэрийн цогцолбор нь Монгол улсын эдийн засгийн бүтцийг төрөлжүүлэх суурийг тавьж өгнө

МТ БА

ЙГУ

УЛАЛ

ТЫН

ЯАМ

ТЭЭВЭ

Р, Б

АРИЛГ

А, Х

ОТ

МОНГО

Л УЛ

СЫН

ЗАМ

, ТМ

13Эх үүсвэр: Бостон Консалтинг Групп, Монгол Улсын төмөр замын дэд бүтцийг хөгжүүлэх стратеги, 2009 оны 10-р сарын 16

Уурхай болон аж үйлдвэрийн цогцолборт тус тусад нь эрчим хүчний станцууд байх шаардлагатай

М

Нэг төв станцНэг төв станц Хоёр эсвэл гурван станцуудХоёр эсвэл гурван станцууд

Санал болгож буй хувилбар

Т БА

ЙГУ

УЛАЛ

ТЫН

ЯАМ

Таван толгой

Сайншанд ~150 км

~100 км

~230 км

Таван толгой

Сайншанд

ТЭЭВЭ

Р, Б

АРИЛГ

А, Х

ОТ

• Өндөр хүчдэлийн шугам татах жишиг зардал километр тутамд 500 – 700 мянган ам.доллар

Оюу толгой

• Нүүрсний тээвэрлэлтийн өсөн нэмэгдэх зардал нь хамаагүй бага ~ $9,3 тн/км (шугам татах болон

Оюу толгой

МОНГО

Л УЛ

СЫН

ЗАМ

, Т

километр тутамд 500 700 мянган ам.доллар байдаг

• Оновчтой байрлалыг сонгосон ч, шугамуудыг татах нийт зардал ~240 – 336 сая ам.доллар болно

хамаагүй бага $9,3 тн/км (шугам татах болон засварын зардалтай харьцуулахад)

• Усны нөөцийн хомсдолын эрсдэлийг өөр өөр газруудад хувиарлана

М • Монгол Улсын цахилгаан түгээх дундаж алдагдал маш өндөр учир (17.4%), цахилгаан түгээлтийн боломжит эдийн засгийн үр ашиг нь маш бага байна

• Системийн ерөнхий тогтворжилт тааруу байна

• Зохион байгуулалт талаасаа хялбар: уурхайн хөрөнгө оруулагч нар өөр өөрийн станцтай байх учир ээдрээтэй хамтарсан компани байгуулах шаардлаггүй

• Ирээдүйд эдгээр станцууд нь Монгол Улсын эрчим• Ирээдүйд эдгээр станцууд нь Монгол Улсын эрчим хүчний төв системд холбогдож цахилгаан түгээх боломжтой

Эх сурвалж: Дэлхийн банк, мэргэжилтнүүдийн ярилцлага, БКГ-ын шинжилгээ

Монгол Улсад нийт 14 тэр бум ам.долларын хөрөнгө оруулалт шаардлагатай ба үүний 8.3 тэр бум ам.доллар нь Сайншанд аж үйлдвэрийн

М

цогцолборт оногдож байна

Т БА

ЙГУ

УЛАЛ

ТЫН

ЯАМ

ТЭЭВЭ

Р, Б

АРИЛГ

А, Х

ОТ

МОНГО

Л УЛ

СЫН

ЗАМ

, ТМ

15Эх үүсвэр: Бостон Консалтинг Групп, Монгол Улсын төмөр замын дэд бүтцийг хөгжүүлэх стратеги, 2009 оны 10-р сарын 16

БКГ нь Таван толгой-Сайншандын шугам болон Сайншандын аж үйлдвэрийн цогцолборын нийгэм, эдийн засгийн нөлөөг тооцсон байна

М

1 3

Т БА

ЙГУ

УЛАЛ

ТЫН

ЯАМ

ТЭЭВЭ

Р, Б

АРИЛГ

А, Х

ОТ

МОНГО

Л УЛ

СЫН

ЗАМ

, Т

2 4

М

16Эх үүсвэр: Бостон Консалтинг Групп, Монгол Улсын төмөр замын дэд бүтцийг хөгжүүлэх стратеги, 2009 оны 10-р сарын 16

БКГ – ийн тооцоолсноор аж үйлдвэржсэн эдийн засгийг сонгосноор 2010 – 2021 оны хооронд ДНБ 41 тэр бум ам.доллараар нэмэгдэхээр

М

байна

Т БА

ЙГУ

УЛАЛ

ТЫН

ЯАМ

ТЭЭВЭ

Р, Б

АРИЛГ

А, Х

ОТ

МОНГО

Л УЛ

СЫН

ЗАМ

, ТМ

17Эх үүсвэр: Бостон Консалтинг Групп, Монгол Улсын төмөр замын дэд бүтцийг хөгжүүлэх стратеги, 2009 оны 10-р сарын 16

МТ БА

ЙГУ

УЛАЛ

ТЫН

ЯАМ

ТЭЭВЭ

Р, Б

АРИЛГ

А, Х

ОТ

Холбогдох хаяг, утас:

Зам, тээвэр, барилга, хот байгуулалтын яамХөрөнгө оруулалтын ажлын хэсэгЗасгийн газрын XII байр

МОНГО

Л УЛ

СЫН

ЗАМ

, Т Засгийн газрын XII байрБарилгачдын талбайУлаанбаатар, МонголУтас: 976-51-263319Факс: 976-11-329190

М

18

Зам, Тээвэр, Барилга, Хот, Байгуулалтын Яам