1

Il-Milied kien qorob sewwa u FatherChristmas kien qed i˙ejji biex, b˙al ma kienjag˙mel kull sena, jo˙ro© idur iqassam ir-rigali. Imma din is-sena donnhom inqalg˙ul-problemi kollha... Erba’ mill-qaddejjaçkejkna tieg˙u kienu mardu, u dawk lisuppost kienu ˙admu l-©ugarelli donnhomkienu g˙amlu strajk, daqskemm kienubaqg˙u lura fil-produzzjoni.

Imbag˙ad il-mara tieg˙u ©iet tg˙idlu liommha kienet ©ejja d-dar tarahom. Dankien ifisser tensjoni u kumplikazzjonijiet lixejn ma kellu aptithom f’dak il-mumentkruçjali.

Biex tag˙qad meta mar biex jorbot iç-çriev mas-slitta sab li wa˙da minnhomkienet tqila u waslet biex twelled u tnejno˙ra kienu qabΩu r-rixtellu u Allam’g˙amilhom. It-tensjoni issa bdiet tiela’©mielha.

Minkejja kollox beda jg˙abbi s-slitta.Imma l-qieg˙ tag˙ha çeda f’xi Ωew©tibnadi. It-twavel kienu tmermru usfrundaw. F’dag˙dig˙a da˙al id-dar biexjie˙u ftit kafe’ b’daqsxejn ta’ grokk biexalmenu jis˙on ftit. Imma veru sa˙an, mhuxbil-grokk imma bit-tmas˙in tar-rabja metasab li l-flixkun tax-xorb kien g˙eb mill-armarju u fil-fixla qaleb l-istanjata tal-kafe’,li nkisret f’elf biçça. Anqas temmen li metafittex l-ixkupa biex jiknes il-frak, isibhamgerrma mill-©rieden u ma kienet tajbag˙al xejn.

Propju dak il-˙in, meta l-povru FatherChristmas kien tilef l-a˙˙ar uqija ta’

paçenzja li kien fadallu, çemplet il-qanpienatal-bieb. Kollu mberg˙en mar jifta˙. ‘DinΩgur xi diΩgrazzja o˙ra’, tenna f’qalbu l-povru. Imma, malli feta˙ il-bieb, flokdiΩgrazzja ra quddiemu an©lu çejken il-©miel tieg˙u. Kien qed iqandel Si©ra tal-Milied kbira kbira. Kienet ferm ikbar minnu,imma minkejja ç-çokon ta’ l-an©lu seta’j©orrha sa fuq l-g˙atba ta’ l-FatherChristmas.

‘Il-Milied it-tajjeb!’ sellem bi tbissima ta’an©lu li kien. ‘Kemm hu jum sabi˙ illum.Ara ©ibtlek din is-si©ra. Kemm hi sbej˙a,hux! Fejn tridni nqeg˙edhielek?’

Bilkemm tah Ωmien iwie©eb li l-an©luma kienx di©a’ da˙˙al is-si©ra fl-intrata ubeda jixxabbat u jiΩfen mal-frieg˙i tag˙hawaqt li bdiet ˙ier©a mis-si©ra g˙anja tal-©enna. Iç-çriev ©ew jittawlu mit-twieqi,omm il-mara ta’ Father Christmas ˙ar©etminn ©ol-kçina msa˙˙ra minn dik id-dehra.F’idejha kellha bieqja kafe’ s˙un lest g˙alih.Kienet sajritulu meta ratu hekk im˙abbat unkwetat. Sadanittant il-lavranti tieg˙u kienusewwew is-slitta u g˙abbewhielu bil-©ugarelli kollha.

L-an©lu çkejken baqa’ jiΩfen u jitlieg˙ebmal-frieg˙i ˙odor tas-si©ra g˙annejja. Óru©il-g˙a©eb, minn kull fejn kien jg˙addi,saqajh çkejknin kienu j˙allu serbut kwiekebtal-fidda li bdew iΩejnu s-si©ra bi xniexelileqqu. Sa fl-a˙˙ar l-an©lu wasal fil-quççatatas-si©ra u fuq sieq wa˙da beda jdur ujiΩfen u jxejjer fl-ajru kewkba tixg˙el b’dawltas-sema.

Hekk bdiet id-drawwa li fuq kull si©ratal-Milied inqieg˙du an©lu jew stilla tleqq.Ifakkruna li t-ta˙bit u l-kuntrarju tal-˙ajjahuma biss tur©ien biex a˙na nistg˙unitilg˙u fuq il-quççata tal-paçi biex indawlulil dawk li jkunu mag˙kusin jew imnikktinmadwarna. G˙ax int min int, imqar jekktkun Father Christmas, trid titg˙allemteg˙leb il-kuntrarju tal-˙ajja bi tbissima.

Dak l-an©lu çkejken mhux si©ra ©ablu lilFather Christmas, imma r-rigal tal-paçi.

Il-Milied it-Tajjeb!

2

Kien beda jbexbex f’Kansas, l-IstatiUniti, meta l-karozza tal-linja waqfet fil-venda. Bdejt ng˙arrex biex nara tifel ta’tnax-il sena li l-awtoritajiet kienu bag˙tuma’ din il-karozza minn St Louis. Kieng˙amel vja©© ta’ 500 mil. Lejl s˙i˙.Wa˙du.

Rajt tifel mag˙mul Ωg˙ir, iΩg˙ar millikont qed nistenna.

“Jerry!” g˙ajjattlu u xejjirtlu.B’bagalja tal-plastik f’idejh u b’mixja ta’kiesa˙ resaq lejja filwaqt li b’g˙ajnejndeher jiΩinni. Kien liebes jeans antik uflokk ma˙mu©.

“Mer˙ba f’Kansas, Jerry!” g˙idtlufilwaqt li ˙ri©t idi biex no˙odlu b’idu.

Ta daqqa b’rasu u injora g˙al kolloxlil idi.

Óadt nifs ‘il ©ewwa u bdejt nit˙assebbejni u bejn ru˙i jekk kontx d˙alt f’xibasla! Qbadt il-bagalja tieg˙u u bdejtmiexi lejn il-karozza filwaqt li bdejtna˙seb fuq dak li kont naf dwar Jerry.Missier ma kellux. Ommu kienettabbuΩah. Di©a’ kellu kondottama˙mu©a. Fi sptar psikjatriku f’St Louiskienu rawh 10 psikjatri li kollha qalu likien tifel li ‘ma tistax issib tarfu u kellubrain damage.’

Kontra qalbi kont aççettajt li nag˙tihçans fil-Cunningham Youth Ranch, post lifih jien u marti Ruth konna nilqg˙utfajliet u ©uvintur bla dar. Di©a’ kelli 50sena, imma sfida b˙al din qatt ma stajtnirreΩistiha.

X’˙in wasalna fil-karozza, po©©ejt

il-bagalja ta’ Jerry fuq is-seat ta’ warafilwaqt li hu qag˙ad ˙dejja, quddiem.

“Ommok x’minnha, Jerry?” staqsejtuhekk kif bdejna mexjin.

“Dik il-......”, b˙al sploda bir-rabja,“g˙ax qed tistaqsini g˙aliha?”

“Eh,” wissejtu jien, “hekk titkellimx!”“Dik .............”, b˙al beΩaq dik il-

kelma xejn sabi˙a. Imbag˙ad komplajg˙idli li ommu kienet wa˙da li qatt massettiljat. Kienet g˙exet ma’ xi sitt ir©ielu hu l-anqas biss kien jaf min humissieru.

Bdejt nistaqsi lili nnifsi kif qatt stajtnasal biex ng˙in lil dan it-tifel. Biss fihb˙al bdejt nara xi ˙a©a li fakkritni fijannifsi meta kont daqsu.

Dak li nag˙mlu a˙na fir-ranch tista’

Il-©errej le©©endarju Glenn Cunningham kellu diversi suççessi fl-Olimpjadi fis-snin ta’qabel it-Tieni Gwerra Dinjija. Ftit jafu iΩda bil-missjoni tieg˙u m’aktar minn 9500Ωag˙Ωug˙ bi problema. Dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙ kien jilqag˙hom fid-dar li kellu li kienetmag˙rufa b˙ala “Glenn Cunningham Youth Ranch”.

3

tispjegah f’Ωew© kelmiet: dixxiplina um˙abba. B˙al ˙assejt li dat-tifel l-iktar likellu bΩonn kien li xi ˙add adult jittrattahb’mod ©ust. Kellu bΩonn li jie˙u kastigmeta jag˙mel xi ˙a©a ˙aΩina; kellubΩonn li xi ˙add jg˙annqu u j˙obbumeta j˙ossu wa˙du; ried li jitg˙allemjag˙raf it-tajjeb mill-˙aΩin; kellu bΩonn lijkollu sfida. Kien metodu li s’issa kienrnexxa ma’ mijiet ta’ Ωg˙aΩag˙ li kienu,f’xi ˙in jew ie˙or, g˙exu fir-ranch tag˙namill-1947 ‘l hawn.

Kif wasalna r-ranch, Ruth ˙ar©et mill-kçina biex issellmilna. Jerry bilkemmsellem. Tlajna fuq biex nurih fejn sejorqod.

“Hawnhekk g˙andna xiregolamenti,” g˙idtlu. “M’hemmxtipjip, drogi, gideb, relazzjonijiet bejntfajliet u ©uvintur......”

“Mela x’nistg˙u nag˙mlu?” staqsieni.“Nie˙du ˙afna gost - wara li

nag˙mlu xog˙olna.”“Xog˙olna?”“Nitimg˙u l-annimali, insewwu

g˙odod, affarijiet b˙al dawn...”“ U jekk ma nag˙mel xejn minn

dan?”“Nispera li tag˙mel xog˙lok, ibni,

g˙ax jaqbel lilek u lili!”Iktar ma beda jg˙addi Ω-Ωmien aktar

bdejna ninkwitaw fuq Jerry. Kien dejjemwiççu mqarras u ma jikkopera f’xejn,kien dejjem wa˙du u ma kienx iniΩΩel lils˙abu. Min-na˙a l-o˙ra, s˙abu b˙altilfu l-interess fih.

Kont nag˙ti Ωiemel lil kull Ωag˙Ωug˙ likien ji©i r-ranch. Kont ng˙allimhom kif

jirkbu Ωiemel. Kont ng˙idilhom li issadak iΩ-Ωiemel kien tag˙hom u tag˙hombiss. Huma kellhom jie˙du ˙siebu ukienu responsabbli g˙alih. Lil Jerry,naturalment, g˙idtlu l-istess.

“Jien ma rridx ikolli x’naqsamm’annimali,” ˙atafni Jerry. “Jien man˙obbhomx u huma ma j˙obbunix.”

Kienet di©a’ r-rebbieg˙a, u g˙alhekkiddeçidejna li lil Jerry nibag˙tuh l-iskolafil-˙arifa. Mill-ewwel qalli li ma jsaddatxiktar minn ©img˙a fl-iskola.

IΩ-Ωmien kien g˙addej imma kienetovvja li ma kienx qed jirnexxili nasal ma’Jerry. Ippruvajt minn kollox: ng˙allmukif jitfa’ lasso, kif jispara, kif jittratta ma’ l-g˙o©iela... Ma ried jaf b’xejn u xog˙lukien jag˙mlu ta’ bilfors.

Darba g˙idtlu, “Issa s-sajf kwaΩig˙adda, dalwaqt tibda tmur l-iskola.”

“G˙aliex?”“G˙ax hekk tg˙id il-Li©i, sa 16-il sena

trid tmur l-iskola.”“Jien ma nitg˙allem xejn. Mela nsejt

li g˙andi brain damage?”“Na˙seb li tmur tajjeb.”“Mhux jien imma!”“Tibda fi Grade 7. Ikun kul˙add ta’ l-

eta’ tieg˙ek.”G˙ajnejh riedu jinfduni. “G˙ax se

tibqa’ sejjer hekk? Taf li jien qattm’g˙addejt minn eΩami.”

“Wasal iΩ-Ωmien li l-affarijiet jinbidlu.Jien u Ruth it-tnejn g˙alliema, nistg˙unibdew na˙dmu mieg˙ek.”

Jerry xengel rasu bir-rabja u telaq ‘lhemm.

Is-sajf, sta©un li fih ikollna ˙afna

xog˙ol fuq ir-ranch. Ikun Ωmien it-tkabbir tal-˙xejjex. Ir-ranch kbira ˙afnau x-xog˙ol irridu nag˙mluh fis-s˙ana ufit-trab. Kellna tliet muturi tal-˙artflimkien ma’ makkinarju ie˙or.

L-aktar li kienet tajba g˙al mal-muturi tal-˙art kienet Vinny, tifla ta’12-il sena li kienet ©ejja mill-ghetto ta’New York City. Din Vinny kellha tkunimportanti ˙afna fl-edukazzjoni ta’Jerry.

Biçça sew mill-art kienet mog˙tijag˙at-tkabbir tal-alfalfa; din ˙axixa litikber selva©©a imma li minnha nie˙dutiben li hu tajjeb ˙afna g˙all-annimalitag˙na. Annimali kellna kemm trid:kellna baqar, Ωwiemel, llamas, xadini uanke buflu ta’ l-ilma. Waqt l-ikel g˙idtlit-tfal: “G˙ada na˙sdu t-tiben.”

Wara l-ikel ©ie Jerry fuqi u staqsienijistax i˙addem il-mutur hu. Bqajtskantat; din kienet l-ewwel darba likien ivvolontarja g˙al xi biçça xog˙ol.Staqsejtu kienx çert u assigurani li kien.

“Ftakar”, g˙idtlu jien, “li r-radiatortrid dejjem t˙allih mimli bl-ilma. It-temperatura tista’ titla’ sa 40 grad!”

Jerry we©ibni li dan kien jafu. Jienkomplejt g˙idtlu li Vinny kienet b˙as-soltu se t˙addem it-tractor u kont seng˙idilha biex lilu t˙allieh jg˙inha.

L-g˙ada filg˙odu kienet ©urnatasabi˙a, bla s˙ab u s˙una. It-tractorbeda j˙alli warajh s˙ab ta’ trabkannella. Kul˙add kellu wiççu miksitrab u g˙araq.

Ftit qabel l-ikel wie˙ed mis-subien©ie ji©ri fil-pickup u qalli li wie˙ed mit-

4

tractors kien waqaf g˙ax kien sa˙aniΩΩejjed.

Qalli li kien dak ta’ Vinny. Bdejtninkwieta li kien xi bearing, ˙sara li ti©itiswa ˙afna flus. Imma kif wasalna ˙dejnit-tractor, Vinny ppuntat subg˙ajha lejnJerry u s˙una, s˙una, akkuΩatu li kienkollu tort tieg˙u. Qalet li kien gidbilhameta qalilha li kien hemm ilma fir-radiator.

Jerry g˙ajjat li dan ma kienx minnu.Vinny re©g˙et sostniet li kien tort tieg˙u.Jerry ˙ares lejja, qalli li Vinny kienet qedissuq u issa riedet titfa’ l-˙tija fuqu.

G˙al dal-kliem, Vinny qabΩet fuqJerry u tag˙tu daqqa kif imiss fuq l-istonku tieg˙u tant li Jerry deher jog˙tor.F’kemm ilni ng˙idlek Vinny tag˙tudaqqa o˙ra b’irkobbtejha fuq geddumu!Vinny kienet imdorrija ti©©ieled fit-toroqta’ New York - u Jerry waqa’ fl-art bid-demm ˙iere© minn xufftejh.

Jien ˙taft lil Vinny ta˙t idejja x’˙inrajtha sejra tkompli tag˙ti lil Jerry li kienmix˙ut minn tulu fl-art. Fl-a˙˙arikkalmat u jien ordnajtilha tberred it-tractor - b’˙arsitha riedet tinfidni! Qbadtlil Jerry li kien qed jokrob bl-u©ig˙ utellajtlu fil-pickup.

Ruth daret b’Jerry u po©©ietuf’soddtu. Ilsienu kien intefa˙lu ubilkemm seta’ jitkellem. Minninvestigazzjonijiet li g˙amilna wara,irriΩulta li Jerry veru kien gideb. Kontqed nistenniha. Lil Vinny qatt ma kontqbadtha f’gidba.

B’sorpriΩa g˙al kul˙add, l-im©ieba ta’Jerry g˙amlet kambjament g˙all-a˙jarwara din il-©rajja. Vinny kienet g˙amlet

xi ˙a©a li kien ilu ˙afna jin˙ass il-bΩonntag˙ha. Qabdet lil Jerry f’gidba u kelluj˙allas g˙aliha.

Pass ie˙or importanti biex l-im©iebata’ Jerry ©iet g˙all-a˙jar kellu x’jaqsamdirettament mieg˙i. Kont ilni nipprovaninkora©©ih biex jie˙u sehem ujikkompeti fil-©iri. Ìismu kien mibni b˙altieg˙i meta kont l-eta’ tieg˙u - kienmag˙mul Ωg˙ir, imma sod u ˙afif. MetaJerry induna li kien jeg˙leb lil s˙abu fl-isprint u anke f’ti©rijiet itwal li konnanag˙mlu fir-ranch, beda juri interess.Wara li kien ilesti xog˙lu, kien ji©i ˙dejnafuq triq raffa li fuqha konna mmarkajnaxi distanzi.

Sadattant, Jerry beda, xi kultant,jg˙ajjatli “Missier” kif kienu jg˙ajtulis˙abu. Jien ˙adt gost b’dan g˙ax kontna˙seb li min jg˙ajjatli hekk ikun qedjurini rispett u m˙abba. Darba minnhomsirt naf li se ssir kompetizzjoni nazzjonalif’Wichita. G˙idt lil Jerry: “Nixtieqek tie˙usehem fit-ti©rija tal-mil.”

Jerry in˙asad u staqsieni, “Ta˙seb lig˙andi çans?”

“DaΩgur”, we©ibt jien, “ng˙inek unittrenjak jien.”

Beda jonqsu l-kura©© u qalli li makienx kapaçi biΩΩejjed u l-biçça ma kinitxse tirnexxi. Imma jien we©ibtu li jienkont li kelli niddeçiedi kienx tajjeb jew le.Hu kellu biss ikompli u ma jaqtax qalbu.Jerry ma tantx kien konvint u staqsieni kifinkun naf jekk hux tajjeb jew le. Jienwe©ibt li kont ©rejt xi ©irja meta kontiΩg˙ar u g˙alhekk kelli l-esperjenza.

Óares lejja b’mod xettiku u staqsienifejn kont ©rejt. Irrealizzajt li kien jidher li

sinçerament Jerry ma kien qatt sema’bija. Kien tant maqtug˙ g˙alih wa˙du lima kinitx ©ietu kurΩita’ jfittexinformazzjoni fuqna. Ma kienx jaf b’dakli kont g˙addejt minnu f’Ωg˙oΩiti meta˙sibt li ma kontx se nimxi iktar, meta©©ilidt ma’ l-u©ig˙ u mad-disperazzjoniu meta minkejja kollox kont er©ajttg˙allimt ni©ri u rba˙t it-ti©rijiet tal-milmad-dinja kollha.

“Óadt sehem f’˙afna ti©rijiet Jerry,”g˙idtlu, “u xi darba noqg˙odnirrakkontalek fuqhom.”

“Ta˙seb li hemm possibilta’ linirba˙?” re©a’ Jerry.

“Iva, g˙andi fiduçja s˙i˙a fik, ibni.Ma kontx in©ag˙lek tag˙mel dan ix-xog˙ol kollu kieku ma kellix fiduçja s˙i˙afik,” g˙idtlu jien.

Jerry baqa’ g˙addej bit-ta˙ri© immastajt ninduna li ©o fih kellu gwerra s˙i˙a- gwerra bejn Jerry li kien ja˙seb li hukien bniedem li ma jiswa xejn, bniedemtellief f’kollox u Jerry li kien beda jiskoprali kien hemm affarijiet tajbin fih. Bis-sabar kollu, jien inkora©©ejtu. Kontinwissih kull darba li kont ninduna libeda jiddg˙ajjef jew li beda b˙al imurlura g˙all-im©ieba ta’ qabel.

Fil-jum li fih kellha ssir it-ti©rija, Jerry©ie ˙dejja jΩomm l-istonku tieg˙u u qallili kien qed i˙ossu ma jifla˙x u li ma kienxse ji©ri. Jien g˙idltu li ma tantx kienjidher marid! Hu sostna li kien. Jiensostnejt li dan kollu kien ©ej mill-biΩa’ likellu li se jkun hemm min ikun a˙jarminnu. Jerry re©a’ talabni bil-˙nienabiex ma ji©rix, g˙ax, qal, l-istonku tieg˙ukien qed ju©g˙u wisq. Jien urejtu li kont

5

qed nifhmu imma kont çert li kien sejg˙addilu. Baqa’ jsostni li ma setax ji©ri.Jien po©©ejt idejja fuq spallejh, ub’˙arsti f’g˙ajnejh, g˙idtlu: “Meta kontΩg˙ir jien tg˙allimt xi ˙a©a li a˙na qednippruvaw ng˙allmuhielkom hawn fir-ranch: qatt taqta’ qalbek. Qattm’g˙andek taqta’ qalbek. Meta maççedix, iddawwar id-dinja favur tieg˙ek.Mintix se ççedilha din il-©irja, Jerry.”

A˙na u sejrin lejn l-istadium fejnkienet se ssir it-ti©rija, Jerry komplajΩomm idejh fuq l-istonku tieg˙u. Marma’ s˙abu ming˙ajr wisq ˙e©©a. Dawkli kienu qed jikkompetu mieg˙u kollhakienu ikbar minnu. Hekk kif bdiet it-ti©rija, Jerry mill-ewwel mar fuqquddiem u baqa’ fuq quddiem.

Lili qabadni eççitament kbir. Mort˙dejn il-linja biex ninkora©©ih. G˙idtluli kien sejjer tajjeb imma kellu j˙alli l-a˙jar g˙all-a˙˙ar. Kien hemm Ωew©subien o˙ra li bdew jersqu lejn ir-reb˙ahuma wkoll. Imma mbag˙ad jieng˙idtlu biex dak il-˙in jag˙mel l-a˙jar liseta’. U da˙al hu l-ewwel. U reba˙,reb˙a çara.

Ìrejt lejh. U rajtu jie˙u b’idejndawk li kienu kkompetew mieg˙u hekkkif kont g˙allimtu jien. Óaddantumieg˙i u hu beda jg˙annaqni u t-tnejnflimkien bdejna nid˙ku b’eççitamentkbir. Tellajtu fuq spallejja u morna fejnil-©urija.

Wie˙ed mill-judges qalilna: “G˙alftit ˙in bdejna na˙sbu li se ner©g˙unaraw ir-rebbie˙ ta’ l-Olimpjadi jer©a’jtellaq. Tg˙id kont tirba˙lu, eh?” staqsalil Jerry. Jerry deher li kien qed i˙ossu

imbarazzat u dar lejja. Jien ukoll˙assejtni imbarazzat u telg˙etli g˙oqla figriΩmejja.

Fi triqitna lura lejn id-dar, Jerry ˙areslejja u qalli, “X’kull wa˙da! Ma kontx nafli int ©rejt fl-Olimpjadi.”

B’˙arsti ffissata fuq it-triq we©ibtu,“Kemm ilu, ibni!”

Wara ftit ˙in ta’ silenzju, qalli: “Óa©awa˙da naf: jien qatt mhu se nag˙melxejn tajjeb.”

Óarist lejn dak it-tifel çkejken li kienjidher daqstant ˙osbien u staqsejtu:“X’ji©ifieri? Xi trid tg˙id biha? Kul˙addg˙andu çans. Mhux dejjem hekkg˙idtilkom?”

“Mhux xi ˙add li g˙andu braindamage!”qal minn ta˙t l-ilsien.

Qabditni b˙al tensjoni - kont insejtx’kienu qalu l-psikjatri fuq Jerry: li kienbrain damaged u li kien bniedem li ˙addma seta’ jsib tarfu. Óassejt rabja kbira.G˙aliex kienu qalulu dad-diskors? Immajien ma kontx nemminha din. Kont sirtnaf lil Jerry tajjeb u kont çert li mo˙˙ukien tajjeb daqs ta’ ˙addie˙or. KellubΩonn biss li jibda jemmen fih innifsu!

“Taf x’qed ng˙id, Jerry?” g˙idtlu,“qed tfakkarni f’tifel ie˙or li meta kiendaqsek kienu jg˙idulu li kien damaged.”

U fit-triq lura lejn ir-ranch bdejtnirrakkontalu l-©lieda tieg˙i kontra l-biΩa’, l-qtig˙ il-qalb u l-u©ig˙. G˙idtlukif, meta kelli tmien snin, kont inqbadtf’nar fl-iskola, kif it-tobba kienu qaluli liqatt ma kont se ner©a’ nimxi, imma xi˙a©a ©o fija kienet ©ag˙litni na˙lef li jienkont se nimxi u anke ni©ri. G˙idtlu kifkont wa˙˙alt f’mo˙˙i li kont se nimxi,

kont se nikkompeti, kont se nirba˙.Kont nitlob kull filg˙axija biex il-Mulejjg˙inni ˙a ner©a’ nimxi. G˙addew sittxhur qabel stajt biss noqg˙odbilwieqfa. Imma bqajt dejjemnipprova neg˙leb l-u©ig˙, u bqajtdejjem nag˙mel l-eΩerçizzji li kienhemm bΩonn. Kont anke noqg˙odnimxi wara l-pony li kont inΩommuminn denbu. Bil-ftit il-ftit bdejt ni©riftit.

Stajt ninduna li Jerry kien attent˙afna g˙al dak li kont qed ng˙id.Komplejt ng˙idlu li meta kont ta’ l-eta’tieg˙u, iddeçidejt li nie˙u sehemf’ti©rija fil-fiera li kien se jkun hemm.G˙idtlu kif ˙add ma basar li jien senirba˙, kif kien hemm min g˙ajjarni likelli saqajja kollha ©rie˙i.

Jerry staqsieni: “Kont irba˙t?”Bi tbissima g˙idtlu: “Qatt ma kont

©rejt dik it-ti©rija tal-mil. Bqajt skantatnara lill-o˙rajn ji©ru bi Ωraben speçjali,bit-tappini....”

“Imma rba˙t?” staqsa Jerry.“Iva, rba˙t. Irba˙t dakinhar u

irba˙t ti©rijiet o˙ra,” g˙idtlu filwaqt limellistlu xag˙ru.

“Anke midalja Olimpika rba˙t!”Ωied jg˙idli ˙osbien. “Mela la int irba˙tfuq saqajn li kont ˙raqt, jien g˙andiçans ukoll.”

Ma tkellimt xejn. Ma kellixg˙alfejn. Kien hemm it-tama f’le˙nu ud-dawl f’g˙ajnejh. Kont naf li Jerry issakien fi triqtu biex jirba˙ it-ti©rija l-iktarimportanti.

Glenn Cunningham

6

Kull filg˙axija konna nkunudejjem aktar eççitati nistennewbiex naraw liema biçça konna senirçievu. Kull pastur kien il-©mieltieg˙u. It-tfal kienu jippruvawjaraw jaqbdux lil minn kienqieg˙ed i©ibhom waqt li bil-modil-mod konna qeg˙din nibnu x-xena ta’ madwar il-maxtura unibdew niffukaw fuq it-twelid ta’Kristu.

Lejlet il-Milied, il-biççiet kollhakienu f’posthom, kollha ˙lief il-Bambin! Ibni ta’ 12 il-sena tassewxtaq jaqbad lill-benefatturitag˙na u beda ja˙seb kif seta’jag˙mel dan. Mar jiekol fil-van,i˙ares u jistenna iΩda ˙add ma©ie. Fl-a˙˙ar, g˙ajjatnilu biexniççelebraw id-drawwiet tal-familja f’lejlet il-Milied. IΩdaqabel ma t-tfal telg˙u jorqdu,ççekkjajna l-g˙atba - l-BambinÌesù ma kienx hemm!

Bdejna ninkwetaw li t-tifelkien gerrixhom. Ir-ra©el qal liforsi kien inkissrilhom u li konna

se nibqg˙u ming˙ajru. Óassejna likien hemm xi ˙a©a nieqsa daklejlet il-Milied - xi ˙a©a makienetx kompluta.

It-tfal kienu marru jorqdu uqabel ma mort norqod jien ukoller©ajt ˙arist biex nara jekk kienxwasal il-Bambin Ìesù... Le, l-g˙atba kienet vojta.

Fil-familja tag˙na, t-tfaljistg˙u jift˙u l-kalzetta tal-Miliedmeta jixtiequ imma biex jift˙u r-rigali jridu jistennew li jqummissierhom. Wie˙ed wara l-ie˙or qamu kmieni ˙afna u jienukoll qomt biex narahom. Qabelma fet˙u l-kalzetta, kull wie˙edminnhom mar jiççekkja biex jarajekk forsi kienx wasal il-BambinÌesù matul il-lejl.

Il-fatt li dik il-biçça tas-settkienet nieqsa kien ˙alaq effettstramb. G˙allinqas jien kontinbdilt. Kont naf li ta˙t is-si©ratal-Milied kien hemm xi rigalig˙alija, u kont qeg˙da n˙ossnieççitata n˙ares lejn uliedi jift˙u

r-rigali tag˙hom, iΩda l-˙siebewlieni f’mo˙˙i kien l-istennijag˙all-Bambin taç-çeramika.

Konna fta˙na kwaΩi r-rigalikollha meta wie˙ed minn uliedisab rigal ie˙or g˙alija, mo˙bi sewta˙t is-si©ra.

G˙addieli l-pakkett Ωg˙ir likienet tatni wa˙da soru li kienetg˙amlet xi Ωmien tg˙allemmieg˙i. Kont indunajt biΩ-Ωmien lifil-komunità tag˙ha ma tantxkienu jΩommu ˙wejje© g˙alihomg˙all-Milied g˙ax kienujikkonçentraw fuq il-bΩonnijiettat-tfal. Kien jidher biç-çar li din˙abibti ma tantx kien ikollharigali x’tifta˙, g˙alhekk kontdejjem nag˙tiha xi pakkett Ωg˙ir -xi srievet jew xi ktieb - mhuxaffarijiet kbar, iΩda xi ˙a©a biextkun tista’ tifta˙a.

Apprezzajt u qabΩitli xidemg˙a wkoll, meta fil-knisjaf’lejlet il-Milied giet hi biextag˙tini dan Il-pakkett çkejken uqaltli li kien biss turija ta’ l-

Lejla wa˙da f’nofs Diçembru hekk kif konna qeg˙din nag˙mlu l-affarijiet tas-soltu,nstemg˙at ta˙bita fuq il-bieb. Fta˙na u sibna pakkett Ωg˙ir li kien fi˙ ˙aruf taç-çeramika,mill-isba˙. Óarisna lejn il- kalendarju w intba˙na li kienu bdew it-tnax il-jum ta’ qabel il-Milied! L-g˙ada stennejna bil-˙erqa s-sorpriΩa u hekk kif sibna rag˙aj taç-çeramika wkoll.Intba˙na li l-˙aruf u r-rag˙aj kienu parti minn sett pasturi fini tal-presepju.

7

im˙abba u l-apprezzament tag˙ha.Hekk kif kont qeg˙da nift˙u

ftakart fil-˙biberija tag˙na wimtlejt b’gratitudni talli kontnafha u g˙at-tjubija w is-sagrifiççjutag˙˙a biex tag˙tni dak ir-rigal.IΩda kif ne˙˙ejt il-karta bdejtnirtog˙od u nibki. Hemm, f’kaxxakannella çkejkna kien hemm il-Bambin Ìesù - kien wasal!

F’dak il-jum tal-Milied, intba˙t li

Kristu jid˙ol f’˙ajjitna b’modi li mankunux nistennew. L-Ispirtu tal-Milied jid˙ol f’qalbna meta nservulill- xulxin. Konna stennejna l-wasla tieg˙u b’mod drammatiku -”it-ta˙bita fuq il-bieb u l-passimg˙a©©la”. IΩda hu ©ie f’pakkettçkejken u sempliçi li kienjirrappreΩenta s-servizz, il-˙biberija, l-gratitudni u l-im˙abba.

Dan il-Milied qed ner©a’ n˙oss

il-fer˙ li Ìesù jinsab f’darna. Irridniffoka fuq li n˙obb u nservi.Kemm nixtieq li qalbi kienetpakket çkejken b’Bambin sbejja˙©o fih.

Kemm hu sabi˙ li min jiltaqa’mieg˙i i˙ossu qisu g˙aqqad ‘is-sett’ f’˙ajtu!

minn Gaye Willis

8

U waqt li minn ˙in g˙al ˙inkienu jag˙tu daqqa t’g˙ajn lin-ng˙a©, ir-rg˙ajja kienu jintilfujg˙idu l-istejjer ta’ l-img˙oddi biexjiksru ftit il-monotonija tal-lejl.

Qalb il-˙sejjes kwieti tal-werΩiqu tan-ng˙a©, fuq g˙olja ftitimwarrba kien hemm Ωew©t itfal;wie˙ed ta’ seba’ snin u l-ie˙or ta’g˙axar snin. IΩ-Ωew©t a˙wa, it-tnejn b’xag˙arhom dehbien, kienumimdudin b’daharhom fl-art ub’idejhom wara rashom, i˙arsu lejn

is-smewwiet.“Il-qamar g˙adu ma tfaççax?”

qal Benjamin, iΩ-Ωg˙ir minnhom it-tnejn.

“Le Benjamin,” wie©bu ˙uhDanjel “Imma llum hawn dawlie˙or fis-sema. Fuq l-g˙erienhemm stilla kbira.”

B˙al kull lejl, iΩ-Ωew©t a˙wakienu barra fl-g˙oljiet jie˙du ˙siebin-ng˙a©. Missierhom kien ilumejjet xi sentejn u biex huma,o˙thom u ommhom setg˙u

jibqg˙u jg˙ixu, kienu g˙adhomjie˙du ˙sieb in-ng˙a©. G˙alhekk,kull fil-g˙axija, Danjel kien jo˙ro©jirg˙a n-ng˙a© u mieg˙u, biexjag˙millu kumpanija kien imur˙uh iΩ-Ωg˙ir. Imma Benjamin ftitseta’ jg˙inu lil ˙uh; Benjaminkien g˙ama mit-twelid! U g˙ad liDanjel kien iΩommlu jdejh metajimxu, Benjamin ma kienx ikunjaf x’qed jag˙mlu n-ng˙a©.Madankollu, f’kull lejla, Benjaminkien imur ma’ ˙uh. U ˙uh Danjelxejn ma kien jiddejjaq. Lil ˙uhkien i˙obbu ˙afna u wara kollox,a˙jar ma’ ˙uh milli wa˙du. Óafnadrabi kienu jintefg˙u fuq biççatas-suf u joqog˙du mimdudinhemm, fejn ta’ spiss, Danjel kienjoqg˙od jiddiskrivilu l-in˙awi tal-qrib.

Il-lejl kien da˙al ©mielu u fl-g˙oljiet, il-kes˙a fina kienet donnhatin˙ass aktar. Il-qamar kien g˙adu ma fe©©x minn wara x-xefaqimbieg˙ed, imma l-lejla ma kinitx mudlama g˙al kollox; is-smewwietkienu mΩejnin bi kwiekeb iteptpu u qalb l-g˙oljiet tal-madwar konttilma˙ xi ˙u©©ie©a ‘l hemm u ‘l hawn fejn madwarhom kienu jin©abrur-rg˙ajja biex jistkennu mir-reΩ˙a tal-lejl.

9

“Illum hawn stilla differentimis-soltu,” kompla jispjega Danjellil ˙uh. “Mhix kbira ˙afna immaqieg˙da tarmi ˙afna aktar dawlmill-o˙rajn.”

“Min jaf kemm hi sabi˙a!” qalBenjamin b’ton iddispjaçut.

“Sabi˙a Ben, sabi˙a ˙afna”,qallu ˙uh waqt li ˙ares lejnBenjamin, li kien qieg˙edjixxennaq biex jara kemm kienetsabi˙a s-sema dakinhar; g˙axg˙alkemm kienet kes˙a mhux˙aΩin, is-sema kienet ming˙ajr l-ebda ˙jiel ta’ s˙aba. Kif Benjaminbeda jong˙os, Danjel ˙ares lejh,tbissem u qam inkiss inkiss biexjiççekkja li n-ng˙a© kienu kollhasew. Wara li g˙add in-ng˙a©,Danjel serra˙ dahru ma’ ˙arrubau b’˙arsa mnikkta ˙ares lejn ˙uhu qalbu ng˙afset. G˙alkemm kieng˙ad kellu seba’ snin, Benjaminkien i˙ossha ˙afna li ma jistaxjara.

F’˙in minnhom, Danjel sema’kant ©ej mill-bog˙od u hekk kifittawwal lejn ‘l isfel ta’ l-g˙oljalema˙ ˙amest itfal rg˙ajja ji©ru.Benjamin li kien sema’ d-da˙k u l-kant, kien stenba˙ u ming˙ajr mastenna lil ˙add, idu kienet ©asabet il-qasba li dejjem kien i©orrmieg˙u u qam bil-wieqfa. Il-˙ames rg˙ajja ©ew ji©ru ˙dejhomu bla nifs wara dik il-©irjaqalulhom “Danjel! L-anqastemmen! Fl-g˙erien hemm fuq,

twieldet tarbija!”“U xi ©miel ta’ tarbija!”

kompliet tg˙id tifla ta’ mparDanjel “Kemm xtaqt erfajtha!”

“Konna qeg˙din nilag˙budawk in-na˙at”, qal wie˙edminnhom lil Danjel u lil Benjamin“U kif konna g˙addejjin ni©ruminn quddiem l-g˙ar, ilma˙na liltfajla Ωag˙Ωug˙a u r-ra©el tag˙hajistkennu mis-sirda ta’ l-g˙ar. Kifd˙alna ndunajna li warajhom,f’maxtura kien hemm tarbija!”

“Issa se mmorru ni©ru d-darbiex ne˙dulhom xi ˙a©a”,qaltilhom tifla minnhom.

“Stennewna ˙a ni©umag˙kom”, qalilhom Benjaminb’le˙en ˙erqan.

“Kif jista’ jkun?” we©bitu t-tifla“Min˙abba li ma tarax, timxi bil-mod u sakemm naslu jkun le˙aqseba˙!”

Benjamin ma tkellem xejn,imma kif telqu s˙abhom qal lil˙uh “Danjel, ejja mmorru... Ejjammorru narawha din it-tarbija!”

Danjel li ma xtaqx jiç˙adluxewqtu da˙˙al ji©ri n-ng˙a© fil-maqjel u b’idejh f’idejn ˙uhbdew, b’pass meqjus u bil-modneΩlin in-niΩla. Kif niΩlu n-niΩla,Benjamin ried jg˙addi sad-dar;Danjel qallu li jekk jag˙mlu hekkse jdumu ˙afna imma Benjaminkien webbes rasu li mhux se jmurjara t-tarbija b’idu vojta. Da˙lu d-dar bil-kwiet biex ma jqajmu lil

˙add u Benjamin b’idejh miftu˙aquddiemu wasal sas-soddatieg˙u, ©ibed gverta tas-suf likienet g˙adha kemm g˙amlitluo˙tu l-©img˙a ta’ qabel ubewwe© ‘l barra ming˙ajr kelmawa˙da.

L-g˙erien kienu ftit imbieg˙dau mid-dar tag˙hom sa l-g˙erienkien hemm mixja mhux ˙aΩin.Imma min˙abba li Benjamin makienx jara, ma setax ji©ri ug˙alhekk kellhom jigwidawh ˙uhu l-qasba tal-mixi. Kemm-il darbaBenjamin ipprova jg˙a©©el il-passu f’mument minnhom g˙al naqrama waqax. Kieku ma kienx ˙uhDanjel li Ωammu f’dawn il-waqtietkieku Ωgur kien jitkaxkar fl-art.Imma xejn ma qatag˙lu qalbu uming˙ajr l-ebda tgergira komplamiexi, pass wara pass bil-gvertatas-suf tkaxkar warajh.

Kif waslu fl-g˙erien, lem˙udawl f’wie˙ed minnhom u da˙lufih. G˙alkemm kien hemm˙u©©ie©a Ωg˙ira u l-art kienetmiksija bit-tiben, il-kes˙a li kienhemm kienet tid˙ollokf’g˙admek. Hekk kif Danjel,b’paçenzja liema b˙alha, g˙en lil˙uh jid˙ol bil-mod fl-g˙ar, ir-ra©el li kien qieg˙ed i˙ares lejn it-tarbija, qajjem lit-tfajla b’xag˙ariswed u twil li kienet rieqda˙dejh.

It-tfajla, g˙alkemm kienettidher g˙ajjiena, tbissmet u

10

Danjel tbissmilha lura. Ma’ l-artkien hemm zkuk g˙an-nar uanke’ ˙aruf; s˙abhom ir-rg˙ajjakien waslu qabilhom u telqu.

Danjel beda jmexxi lil ˙uh lejnit-tfajla. Benjamin kellu tbissimafuq xufftejh u beda miexi g˙al˙dejn ÌuΩeppi u Marija, g˙axhekk kien jisimhom ir-ra©el u l-mara. Hu u miexi, tfixkel fl-istessgverta li kien ©ab mieg˙u umn’alla laqg˙u ÌuΩeppi g˙axkieku Ωgur kien iwe©©a’. ÌuΩeppirefg˙u f’idejh u b’Danjel jimxiwarajh, ˙a lil Benjamin ˙dejnMarija.

“Hawnhekk... ©ibnielkomgverta... gverta tas-suf li ˙admeto˙ti Debora g˙alina”, laqlaqBenjamin hekk kif ÌuΩeppi niΩΩellil Benjamin ˙dejn Marija.“Xtaqna n©ibulkom xi ˙a©asabi˙a imma a˙na fqar u kull makellna jien u ˙ija kienet din il-gverta... imma na˙seb lig˙alikom tajba. Xejn xejnt˙ariskom mill-kes˙a ta’ l-g˙ar.”

Marija kellha demg˙a nieΩlama’ ˙addejha u kif aççettat il-gverta minn idu, demg˙a niΩletukoll ma’ wiçç Benjamin; kienfer˙an se jtir, fer˙an g˙ax taminn dak li kellu ... Sa˙ansittraanke’ ÌuΩeppi kellu g˙ajnejhileqqu hekk kif ra l-qalb tajba taΩ-

Ωew© rg˙ajja çkejknin.“Danjel”, qal imbag˙ad

Benjamin b’le˙en imrieg˙ed“Sabi˙a xejn it-tarbija? X’˙asrahux, ©ibtilha rigal u ma nistaxnaraha.”

“Sabi˙a Ben, sabi˙a ˙afna”,wie©bu b’dieqa ˙uh. “G˙andhamnie˙er çkejken bil-kemm jidheru l-ftit xag˙ar li g˙andha t-tarbija,dehbien b˙al tag˙na...”Imbag˙ad waqaf. Marija kienetqed tpo©©i lil binha f’˙o©orBenjamin!

Benjamin kif ˙ass it-tarbijaf’idu, waqaf zopptu, tbissem ug˙adda subajh ma’ wiçç it-tarbija. Óass imnie˙er t-tarbija,imbag˙ad qal “Min jaf kemm hu˙elu. Anke’ billi g˙addejt idi minnfuq wiççu naf li gustuΩ. A˙seb uara tarah veru.” Imbag˙ad ˙assit-tarbija tistejqer u tiççaqlaq fi˙danu u minn ta˙t l-ilsien qalilha“G˙aΩiΩ çkejken... ©ibtlek gvertabiex ma t˙ossx bard... Ippruvajtng˙a©©el imma ma rnexxilixnasal malajr u ©ejt l-a˙˙arwie˙ed... biss xorta ma nistaxnarak. Kemm nixtieq li narak,g˙aΩiΩ çkejken u nara g˙ajnejki˙arsu f’tieg˙i... Imma na˙seb lindunajt li... jien ma narax.”

Marija kellha wiççha mxarrabbid-dmug˙ u ÌuΩeppi kellu jdejh

fuq spallitha. Danjel ukoll kelluqalbu maqsuma... kien se jo˙ro©barra imma f’daqqa wa˙da ra lilBenjamin jieqaf dritt bit-tarbijaf’idejh. Benjamin kien qed i˙ossit-tarbija tiççaqlaq fi ˙danu...imma mhux hekk biss...g˙ajnejh bdew ja˙arquh, tant lig˙alaqhom flimkien. Hekk kifre©a’ feta˙hom ra xi ˙a©amΩell©a... u f’dak is-skiet, wiçç it-tarbija beda jiççara quddiemusakemm g˙ajnejh iltaqg˙u ma’l-g˙ajnejn çkejknin tat-tarbija!

“Qed nara!” lissen bistag˙©ib Benjamin hekk kif ˙areslejn ˙uh g˙all-ewwel darba ub’le˙en imrieg˙ed u fer˙ang˙ajjat “Qed nara, Danjel...QED NARA!”

Marija u ÌuΩeppi ˙arsu lejnxulxin ming˙ajr kliem. Benjamin˙ares lejhom u imbag˙ad lejnit-tarbija “G˙aΩiΩ çkejken... qednara... qed nara. Kemm intisabi˙! Int bilfors xi ˙addspeçjali... Int g˙amiltni nara”, ufil-pront bies lit-tarbija fuqmo˙˙u. Imbag˙ad dar fuqDanjel u wara li tg˙annqu qallu:“Kont ming˙alija se nag˙tihrigal u minflok tani rigal hu!”

CLIVE PISCOPO

11

“Marti xtratha meta mornaNew York g˙all-ewwel darba, xi 8jew 9 snin ilu. Qatt ma libsitha.Kienet qieg˙da ΩΩommha g˙al xiokkaΩΩjoni speçjali. Mela na˙sebdin hi l-okkaΩΩjoni”.

Resaq lejn is-sodda u po©©a l-kaxxa ˙dejn il-˙wejjeg l-o˙ra likien sejjer jie˙u l-isptar. Il-maratieg˙u kienet g˙adha kif mietet.Dar lejja u qalli:

“Qatt terfa’ xi ˙a©a g˙al xiokkaΩΩjoni speçjali. Kull jum ta’˙ajtek hija okkaΩΩjoni speçjali!”.

Dawk il-kelmiet bidluli ˙ajti:Illum naqra aktar u nnaddaf

anqas. Noqg˙od bil-qieg˙daming˙ajr ma ninkwieta fuq xejn.Ng˙addi aktar ˙in mal-familja uanqas fuq ix-xog˙ol.

Nifhem li l-˙ajja g˙andha tkung˙ajn ta’ esperjenzi li tridtg˙ixhom mhux i©©arrabhombiss.

M’g˙adni n©emma’ xejn. It-tazzi tal-kristall nuΩahom kuljum.Jekk ikolli aptit, nilbes ˙wejje©©odda biex immur is-supermarket.

Ma nerfax il-fwie˙a favoritag˙all-okkaΩΩjonijiet speçjali.

NuΩaha meta rrid.Il-kliem “xi darba” qieg˙ed

jg˙ib mid-dizzjunarju tieg˙i. Jekkxi ˙a©a hi ta’ min jaraha,jismag˙ha, jew jag˙milha, irridnaraha, nismag˙ha jewnag˙milha issa. Ma nafx x’kienettag˙mel mart il-˙abib tieg˙ikieku kienet taf li l-g˙adafilg˙odu ma kinitx se tkun ˙ajja.Óadd ma jista’ jg˙id. Forsi kienetiççempel lil qrabatha u l-˙bieb l-aktar g˙eΩieΩ tag˙ha. Forsikienet iççempel lil xi ˙bieb antikibiex tag˙mel paçi mag˙hommin˙abba xi argumenti tal-passat.

Jien nie˙u gost nist˙ajjilhatmur tiekol ikla ¬iniΩa, l-ikelfavorit tag˙ha. Huma dawn l-affarijiet Ωg˙ir li kontjiddispjaçini li m’g˙amiltx kiekukont naf li wasal it-tmiem ta’˙ajti. Kien jiddispjaçini g˙ax makontx se ner©a’ nara lil ˙biebantiki,

nag˙mel ˙bieb ©odda, jewnikteb l-ittri li xtaqt nikteb.

Kien jiddispjaçini u kontin˙ossni mdejqa g˙ax ma g˙edtx

Il-˙abib tieg˙i feta˙ il-kexxun tal-gradenza ta’ martu u ˙are©pakkett imgeΩwer f’karti sbie˙. Dan, qal bejnu u bejn ru˙u,mhux pakkett ordinarju. Feta˙ il-kaxxa u baqa’ j˙ares lejha.

biΩΩejjed drabi lil ˙uti, lill-uliedi,kemm in˙obbhom.

Illum il-©urnata, nipprova mandewwimx, nipposponi, jewinΩomm g˙alija xi ˙a©a li tista’©©ib da˙k u fer˙ fil-˙ajja tag˙na.U kull fil-g˙odu, ng˙id lili nnifsili din tista’ tkun ©urnata speçjali.Kuljum, kull ˙in, kull minuta hispeçjali.

12

L-istorja vera ta’ Rudolph

Lejla wa˙da daqsxejn ta’ tifla marrettit˙addan ma’ missierha waqt li staqsietumistoqsija. Kienet mistoqsija sempliçib’kurΩita’ tat-tfal imma li ˙alliet dieqakbira f’qalb missierha, Robert May.

‘Papa, g˙alfejn il-mami mhix b˙all-mamajiet l-o˙ra?’

Bob May ˙ares lejn fejn kienetmix˙uta martu li kienet marida bil-kançer. Kien ilha sentejn tbati minn dinil-marda, mix˙uta fis-sodda fid-daqsxejnt’appartament li kellhom. Il-kura li kienuppruvaw kienet swiethom kwaΩi ©idhomkollu u kienu spiççaw b’˙afna dejn.

Din it-trawma kienet di©a’ swiet lilBob May u lil martu ˙afna niket urrealizza li l-fer˙ tat-tifla çkejkna tieg˙uBarbara seta’ façilment ji©i mimsus bl-istess niket li kien qed ja˙kem lilhom.Waqt li beda jmellsilha xag˙arha, ipprovaja˙seb f’xi risposta li setg˙et tissodisfaha.Iddeçieda li jg˙idilha din l-istorja...

“Darba minnhom kien hemm çervjismu Rudolph, l-uniku çerv li kellumnie˙ru a˙mar. Rudolph kien jist˙i˙afna g˙ax kellu mnie˙ru kbir, tond ua˙mar. Iç-çriev l-o˙ra kienu kollha jid˙kubih u l-familja tieg˙u kienu jist˙umin˙abba fih.

‘G˙alfejn ©ejt hekk?’ kien jg˙id.

Lejlet il-Milied Santa Klaws ˙are© iç-çriev tieg˙u biex imur iqassam ir-rigali.Kienu çriev sbie˙ u kbar imma waqt likienu se jitilqu fost l-g˙ajjat u ç-çapçipta’ kul˙add, waqa’ çpar kbir illi ˙add maseta’ jara xejn. Santa Klaws induna lib’dak iç-çpar kollu ma kienx se jaraçumnija wa˙da biex jinΩel jag˙ti r-rigali!Dak il-˙in deher Rudolph b’ imnie˙rujixg˙el fid-dlam u Santa rrealizza li l-problema kienet solvuta. B’dak l-imnie˙er jixg˙el façilment setg˙u jarawminn ©oç-çpar ir-rotta li xtaqu jie˙du.G˙alhekk fil-pront tefg˙u lil Rudolph fuqquddiem u r˙ewlha g˙all-vja©© tag˙hombiex Santa jqassam ir-rigali.

Rudolph sar l-aktar çerv famuΩ uma˙bub miç-çriev kollha g˙ax kieng˙amel dik il-©urnata suççess. Dak likien imwarrab g˙ax kien differenti issakien sar eroj. Kien wera t-triq liç-çriev l-o˙ra biex waslu fejn kellhom imorru.Imnie˙ru kien sar l-g˙ira ta’ kull çerv uRudolph baqa’ jg˙ix kuntent g˙al ˙afnasnin wara.’

Barbara tg˙idx kemm fer˙et bl-istorja. Kull filg˙axija kienet titlob lilmissierha jirrepetihielha sakemm sa fl-a˙˙ar Bob kien kapaçi jirrakuntaha fl-irqad! Allura ddeçieda li b˙ala rigal tal-Milied jikteb din l-istroja f’forma ta’poeΩija u jag˙mel ukoll xi tpin©ijiet fiktieb li kien bi ˙siebu jag˙ti liç-çkejkna

Barbara b˙ala rigal.

Lejl wara lejl Bob ˙adem fuq dan il-ktejjeb g˙ax ried li tassew jag˙mel rigalsabi˙ liç-çkejkna bintu. Meta kien kwaΩilesta mietet martu u Bob b’dieqa kbirafuqu u bid-dmug˙ f’g˙ajnejh komplaja˙dem fuq dan il-ktejjeb sakemm lestiehu tah lil bintu. Dan se˙˙ fl-1938. Sa l-1947 l-istorja ta’ Rudolph kienet ©ietippubblikata u nbieg˙u 6 miljun kopjaminbarra li issa Rudolph kien sarle©©enda marbuta mal-Milied.

13

14

F’˙in minnhom, Simone, il-˙abiba ta’ Marisa, qaltilha li senaqabel kienet marret g˙and is-sa˙˙ara u tg˙arrfitilha l-esperjenzatag˙ha waqt dawn il-visti.

Qaltilha li issa t˙ossha ˙afnaa˙jar u peress li tkun taf il-futurminn qabel, tkun tista’ t˙abbelmo˙˙ha minn qabel dwar dakli jkun se ji©ri. Lil Marisag˙o©bitha din il-˙a©a. L-anqas biss ˙asbet li Simone

kienet qed therri ˙ajjithabil-˙sibijiet g˙ax kienet

dejjem thewden ut˙ammem dwar il-

futur. Ftehmu li l-g˙ada kellhom

jer©g˙ujiltaqg˙u biex

flimkienimorru

g˙and is-sa˙˙ara.X’˙inwaslu uda˙lu©ewwa

Marisa kienet mara mimlija b’fidi f’Ìesu’. Kienet dejjem ferri˙ija, bitbissima fuq fommha u kienet tg˙in lil kul˙add. Kienet ˙abiba sinçiera litaf tisma’ u t˙enn. Fil-fatt kienet ©ara mfittxija ˙afna. Darba fost l-o˙rajn, telg˙et il-Belt tixtri u ltaqg˙et ma’ ˙abiba antika tag˙ha. Kienilhom ma jaraw lil xulxin u da˙lu jie˙du kafe’ flimkien biex joqog˙dujitkellmu fuq l-img˙oddi tag˙hom u wisq iktar dwar il-familja tag˙hom.

raw kamra mimlija statwi u santital-qaddisin u s-sa˙˙ara stednithomipo©©u. Staqsiethom fuq xiex xtaqujkunu jafu u Marisa qaltilha li xtaqettkun taf xi affarijiet fuq il-familjatag˙ha. G˙as-sa˙˙ara din kienet l-iktar ˙a©a façli. Óafna nies kienujmorru g˙andha biex isiru jafu l-futur tal-familja tag˙hom u dwar ir-relazzjonijiet tag˙hom l-aktar ma’Ωwie©hom, marthom u uliedhom.Qabdet il-mazz karti li kellhaquddiemha u wara li qalet xi erba’kelmiet fuqhom li la Simone u l-anqas Marisa ma fehmu, daret fuqMarisa, qarrset tnejn wiççha uqaltilha li Ωew©ha kien ©a’ ilusentejn jaqlibhielha ma’ mara o˙ra likienet iΩg˙ar minnha u aktar ˙elwa.

X’˙in semg˙et dan, Marisa ˙assetil-kamra ddur biha. Ma setg˙etxtniΩΩilha kif qatt ma ndunat b’xejn,kif Ωew©ha kien baqa’ juriham˙abba u rispett. ‘Mela Ωew©ig˙andu wiçç b’ie˙or. Imbasta ˙afnakarezzi. U Ωgur, x’jaqbillu biex manindunax u jg˙ix komdu mat-tnejn’,˙asbet indannata ©o fiha.Imbag˙ad daret fuq is-sa˙˙ara ustaqsietha, ‘X’se nag˙mel? Kif sen©ib ru˙i mieg˙u?’ Is-sa˙˙aradonnha kienet qed tistenna dawn il-mistoqsijiet g˙ax fil-pront we©bitha,‘G˙alissa turih b’xejn, taparsi ma tafb’xejn iΩda ibda qislu l-passi u qis il-kliem li jg˙id u l-karezzi’.

Marisa, im˙awda b˙al qatt qabel,

15

telqet lejn id-dar. Kienet qisha rasmaqtug˙a. Ippruvat turi ru˙hab˙as-soltu iΩda l-im©ieba tag˙hakienet ferm differenti minn tas-soltu. Ma baqg˙etx tilqa’ lilΩew©ha b˙al qabel wara li ji©imix-xog˙ol u kull kelma li jg˙id ukull mossa li jag˙mel kienuokkaΩΩjoni tajba biex taqla’©lieda. Spiççat ir-relazzjoni tajbama’ Ìesu’, spiççat it-tbissima fuqfommha, spiçça l-fer˙, spiççakollox. Baqa’ biss ©lied ma’Ωew©ha, ©lied u kastigi m’uliedhau disperazzjoni qawwija. Minfloktmur il-quddies, issa bdiet tkisserl-g˙atba tas-sa˙˙ara.

Darba fost l-o˙rajn, hekk kifkienet ˙ier©a mifxula ming˙andis-sa˙˙ara, da˙let ©o ra©el. Kientwil u gustuΩ. Dan x’˙in rahahekk mifxula u tibki staqsiehax’kien ©ralha. In©ibdet lejh ma’ l-ewwel daqqa t’g˙ajn u bdiettirrakkontalu l-istorja tag˙ha. Is-soltu ma kienet tag˙ti wiçç ukunfidenza lil ˙add imma ˙assithakomda ma’ dal-bniedem u fuqkollox kellha bΩonn tifta˙ qalbhama’ xi ˙add iΩda ma riditx turi bl-inkwiet li kellha lil tal-familja. Ubejnietna, ˙asset li kellha tibdativvendika ru˙ha minn Ωew©ha.Hu bidilha u kien jidher kuntent,mela g˙aliex ma kellhiextpattihielu? G˙aliex ma kellhiextitfa’ ˙arsitha lejn ˙addie˙or?Hekk kien ˙aqqu u xejn a˙jar.Dawn il-˙sibijiet kollhag˙addewlha b˙al sajjetta minnmo˙˙ha f’daqqa wa˙da.

Bil-paçenzja u l-kalma kollha,dan ir-ra©el qag˙ad jismag˙ha uwara li spiççat staqsieha, ‘U int,mara b˙alek, temmen dak kollu liqaltlek is-sa˙˙ara?’

Marisa, pronta, pronta,we©bitu, ‘DaΩgur u g˙aliex le. Hima kellhiex g˙alfejn tigdibli uwara kollox qalet li hi kellha danid-don mibg˙ut minn Alla biextara l-˙ajja mo˙bija tan-nies utg˙inhom. Ara kemm temmen,sinjur. Tg˙id li qabel tibda, titlob‘l Alla b’lingwa li ma fhimthiexbiex Alla jg˙inha u l-kamramdawra b’affarijiet reli©juΩi’.

Ir-ra©el we©ibha, ‘Jiddispjaçini,imma mhux kull min jg˙id lijsejja˙ lil Alla u g˙andu dawn l-affarijiet reli©juΩi, huwa ©ej minnAlla. Hawn nies li jinqdew bl-affarijiet sagri biex jingannaw lin-nies u jaqilg˙u l-flus. ALLA HUWAMÓABBA, ALLA HUWA PA¬I, ALLAHUWA GÓAQDA. Wara li mortg˙and is-sa˙˙ara, kellek iktaresperjenza ta’ m˙abba, paçi ug˙aqda?’

Marisa bdiet tit˙awwad g˙axfil-fatt minn mindu rifset l-g˙atbatas-sa˙˙ara ˙asset biss mibeg˙da,vendetta, qilla, g˙ira: kollox l-oppost.

Ir-ra©el kompla jg˙idilha, ‘Ux’jaqblilha tg˙idlek is-sa˙˙ara:kemm g˙andek familja mag˙qudajew tikxiflek pjanta ta’ problemi?Huma jag˙mlu minn kollox biexint ter©a’ tmur g˙andhom ˙ajkunu jistg˙u jisol˙u. Kieku kienkollox sew, ma kinitx se ter©a’

tarak, mhux hekk? Ftakar li minveru ja˙dem m’Alla ma jkissirx uma jitfg˙ekx fl-abbissi ta’ l-infern’.

G˙al dal-kliem, Marisa iktart˙awdet. Qatt, f’dawk l-a˙˙arxhur li kienet ilha tmur g˙and is-sa˙˙ara m’g˙addewlha dawn il-˙sibijiet. Dejjem emmnet kollox.G˙alhekk Marisa daret lejh uqaltlu, ‘U int min int biex tkunΩgur li dak li qaltli s-sa˙˙ara mhuxminnu?’

‘Jien ˙abib li rridlek il-©id’.‘Mela, kif se nkun çerta li dak li

qaltli kien kollu gideb?’‘Mur. Mur bis-sliem u kif tasal

id-dar ikollok it-twe©iba’, u r-ra©elkompla triqtu.

Marisa ˙affet lejn id-dar. X’˙inwaslet, sabet lil Ωew©ha u liluliedha jistennewha quddiem il-mejda m˙ejjija g˙all-ikel. X’˙in ratdan, niΩlet g˙arkobbtejha titlobma˙fra lil Alla u wara lill-familjatag˙ha ta’ kemm kienet belha liemmnet il-˙merijiet tas-sa˙˙ara,˙merijiet li kien g˙oddhomirrovinawlha ˙ajjitha u l-familja.Talbet ma˙fra lil Ωew©ha talliddubitat minn im˙abbtu. Hu˙afrilha u qalilha li qatt ma xtaqmara o˙ra g˙ax lilha kien i˙obb ulilha jibqa’ j˙obb.

U int f’min tafda: f’Ìesu’ lij˙obbok tant li xerred demmug˙alik jew f’sa˙˙ara li trid bisstisol˙ok, tiddominalek ˙ajtek utag˙mlek skjav tag˙ha? Óabib, l-g˙aΩla f’idejk!

Charmaine Saliba

16

Kultant kien jiççaqlaq naqrag˙ax kien qed i˙ossu skomdu uanzjuΩ. G˙ax minflok mijiet ta’nag˙a© li tant kien i˙ossukomdu mag˙hom, fuq dik l-g˙olja kien hemm eluf ta’ niesjisimg˙u l-Img˙allem. Setg˙ujisimg˙uh tajjeb ˙lief meta xibuffura ri˙ kienet tisraq kliemu.

Tobija kien ©ie jisma’ wkoll.

Kien sema’ ˙afna fuq ir-Rabbi uxtaq jaqta’ xewqtu li jarah. Il-mer˙la kienet f’idejn tajbin - it-tfal tieg˙u - li kienu kibru u sarurg˙ajja b˙al missierhom. IssaTobija kien issummat jisma’ lilÌesu’ ta’ Nazzaret. Mhuxdejjem kien jifhem kollox. Illumkien qed jitkellem fuq is-salvazzjoni, kif Alla ried isalva l-

bnedmin mid-dnub u ji©borhommieg˙u. Imbag˙ad Ìesu’ bedajxebbah lil Alla mar-rag˙aj it-tajjeb. Tobija beda jifhem aktarg˙ax fuq in-nag˙a© ma kontxtilg˙ablu.

‘Ir-rag˙aj it-tajjeb,’ kien qedjg˙id Ìesu’, ‘jag˙ti ˙ajtu g˙an-nag˙a© tieg˙u. Il-merçenarju lil-mer˙la mhix tieg˙u ja˙rabmeta jara l-lupu ©ej, imma mhuxir-rag˙aj ta’ veru...’ Dan il-kliemlil Tobija fakkru f’lejl partikolarimeta kien qed jirg˙a n-nag˙a©fl-g˙oljiet fis-sirda, meta f’daqqawa˙da lema˙ dell riesaq ta’annimal li ma kienx nag˙©a.Dak li kien im˙allas biex jg˙inu

Il-kes˙a ta’ erbg˙in xitwa kienu ˙allew linji ta’ tikmix f’wiççir-rag˙aj xwejja˙. Kellu erbg˙in sena imma l-fatt li kienqatta’ ˙ajtu kollha jirg˙a n-nag˙a© fuq l-g˙oljiet ta’ Betlemkien ˙alla l-effett tieg˙u. Fuq l-g˙olja fejn kien qieg˙eddakinhar, kien hemm Ωiffa kies˙a sew, u g˙alhekk ipprovajitkebbeb aktar fil-mantell tieg˙u.

17

kien dabbar rasu malli ra li seta’ji©i f’xi saram imma Tobija kienbaqa’ hemm biex jiddefendi l-mer˙la inkluΩi l-˙rief Ωg˙ar libilkemm kien g˙adhom jafujimxu sew. Dakinhar, b’xi Ωew©tibsaten, kien irnexxielu jgerrxu ‘lhemm.....

‘Li kieku jkollok mitt nag˙©au wa˙da minnhom tintilefx’tag˙mel?’ kompla Ìesu’.‘Mhux t˙alli d-disg˙a u disg˙inl-o˙ra f’post kenni u tmur tfittexdik il-wa˙da li ntilfet? U metassibha ti©borha, terfag˙ha fuqspallejk u tmur biha ˙dejn l-o˙rajn u tifra˙ ma’ s˙abek li dikin-nag˙©a li kienet mitlufa issakont sibtha?’

‘Missierkom li qieg˙ed fis-sema hekk jag˙mel. Meta titilfutriqtkom jibda jara kif se jag˙melbiex isibkom, jew inkella li intomissibuh.’

Tobija fehem eΩatt x’kien qedjing˙ad. Hu stess min jaf kemm-il darba kien fittex fuq li fittexnag˙a© mitlufa. Kien jaf il-fer˙ likien i˙oss meta kien isib xinag˙©a mitlufa u jsalvaha.Kien jaf ukoll kif hu kien i˙ossumeta kien i˙ossu mitluf u

m˙awwad, ma jafx x’se jag˙melu fejn sejjer. G˙alhekk kien ©iejisma’ l-img˙allem illum bit-tama li jer©a’ j˙oss dik il-fidi likellu meta kien naqra ta’ tifel ta’g˙axar snin.

Mo˙˙u mar lura lejn lejlao˙ra, din id-darba ilha mhux˙aΩin, meta kien g˙adu kemmg˙alaq g˙axar snin. Kienqieg˙ed ma’ missieru u z-zijiettieg˙u fuq l-g˙oljiet jirg˙a n-nag˙a©. Kienet lejla sabi˙a bl-istilel qishom fanali Ωg˙arjilmg˙u fis-sema. Kienet ukoll il-kes˙a, u s-sirda tal-lejl kienet qedi©©eg˙elhom jitgeddsu flimkien.F’daqqa wa˙da, l-post fejn kienukien iddawwal u beda ©ej ˙afnakant mis-sema, u il˙na bdewjg˙idulhom biex imorru jfittxug˙orfa tal-bhejjem. Imbag˙ad,meta marru jfittxu, kienusabuha. Kienet g˙orfa Ωg˙irafejn ˙abib tag˙hom kellu Ωew©bhejjem u fejn huma stess ©ielikienu jistkennu mill-maltemp.Fiha kienu sabu daqsxejn ta’tarbija il-©miel tag˙ha mimdudafil-maxtura tal-bhejjem. Mag˙hakien hemm ommha u missierhali kienu dehru tassew g˙ajjenin,

speΩjalment il-mara li kienetg˙adha Ωg˙ira ˙afna. Dik il-lejlakienu ©raw affarijiet mhux tas-soltu li kienu baqg˙u f’qalbTobija. Dik it-tarbija bilforskienet speçjali. Kien intqal ˙afnafuqha dik il-lejla u anke fil-©ranetta’ wara. Affarijiet li Tobija ftitkien fehem minnhom. ‘X’sarminnha tg˙id dik it-tarbija?’beda jg˙id Tobija bejnu u bejnru˙u.

Dak il-˙in Ìesu’ kien qedjg˙id li Hu kien ir-rag˙aj it-tajjebu b’ton u b’˙arsa li tmiss il-qlubkien qed jistieden lil kul˙addbiex jekk kienu qed i˙ossuhommitlufin, imorru g˙andu.

‘Min jaf?’ beda ja˙seb Tobijawaqt li ˙ass id-dmug˙ nieΩelminn g˙ajnejh. ‘Min jaf jekk dikit-tarbija hix dan ir-ra©el g˙aref liillum ©ejt nisma’? L-eta’ tajbag˙ax jidher g˙andu xi 30 sena...u dan mhux bniedem komuni..u l-anqas dik it-tarbija ma kienetkomuni..’ Dak il-˙in Tobijag˙araf li Ìesu’ kien sejja˙lu, likien messlu qalbu u ˙ajru jmurg˙andu u ma jibqax mitluf aktar.Induna li Ìesu’ kien tassew ir-rag˙aj it-tajjeb.

18

G˙aΩiΩ Ìesù,Il-MuΩew qag˙du jg˙idulnax’inhu xog˙lok. Nista’ nkunnaf min jag˙mel dax-xog˙olmeta int tkun bil-vaganzi? -Jane

G˙aΩiΩ Ìesù,kultant na˙seb fik, ankemeta ma nkunx qed nitlob.-Elliot

G˙aΩiΩ Ìesù,Kont na˙seb li l-orange majmurx mal-vjola. Imma metarajt nΩul ix-xemx li g˙amilt

Int it-Tlieta li g˙addew, re©a’bdieli. Tal-©enn man!- Eugene

G˙aΩiΩ Ìesù,Kont qed naqra l-Bibbja. Xitfisser “nissel”? Óadd ma jridjg˙idli. - Allison

G˙aΩiΩ Ìesù,Inti veru inviΩibbli jew inkella xitrikk? - Lucy

G˙aΩiΩ Ìesù,Kien fil-pjan tieg˙ek li l-©iraffijidhru kif jidhru? Jew kienx’inçident? - Norma

G˙aΩiΩ Ìesù,Flok ma t˙alli n-nies imutu utoqg˙od tag˙mel o˙rajn,g˙alfejn ma taqbadx u ΩΩommli g˙andek issa? - Cindy

G˙aΩiΩ Ìesù,In-nies il-˙Ωiena iddie˙kub’Noe’. Qalulu, “G˙amilt arkag˙al fuq art niexfa?! JaNjorant”. Imma Noe’ g˙amelkif g˙edtlu int. Kieku jien b˙alNoe’ nag˙mel. - Edward

G˙aΩiΩ Ìesù,Mort tie© u l-g˙arajjes bdewjitbewsu ©ol-knisja. Tajjebjag˙mlu hekk? - Neil

G˙aΩiΩ Ìesù,Xi tfisser li int Alla g˙ajjur? Jienkont na˙seb li kellek kollox sew uma kellekx difetti. - Robert

G˙aΩiΩ Ìesù,Thank you tal-baby l-©did lig˙andna. Imma jien kelb Ωg˙irtlabtek. - Joyce

Wa˙dag˙alliematalbet lit-tfaltal-klassi jiktbudak li jixtiequjg˙idu lil Ìesu’.Fost ˙afna˙wejje© kitbuhekk:

19

U ˙a©a ta’ l-g˙a©eb, dan iΩ-Ωiemel reba˙ it-ti©rija. Bubba kieninteressat ˙afna li jara x’kien sejjerjag˙mel il-qassis fit-ti©rija li jmiss.U tabil˙aqq, re©a’ nnota lill-qassisjersaq lejn iΩ-Ωwiemel li kienu lestig˙all-˙ames ti©rija, u jbierek lilwie˙ed miΩ-Ωwiemel fuq mo˙˙u.

Bubba mar u lag˙ab somma flusΩg˙ira fuq dak iΩ-Ωiemel.

G˙al darb’o˙ra Ω-Ωiemel li kienbierek il-qassis, g˙alkemm makienx jidher li kien wie˙ed mit-tajbin, reba˙ it-ti©rija. Bubba mar©abar il-flus li kien reba˙, u stennabil-˙erqa biex jara liema Ωiemelkien sejjer ibierek il-qassis. Danbierek Ωiemel ie˙or, Bubba lag˙abfuqu, u reba˙. Bubba ried itir bil-fer˙.

Il-©urnata baqg˙et g˙addejjahekk - il-qassis baqa’ jbierek

wie˙ed miΩ-Ωwiemel u dan kiendejjem ji©i l-ewwel.

Bubba beda jirba˙ mhux ˙aΩin,u sakemm waslet l-a˙˙ar ti©rijakien jaf li kien sejjer iwettaq il-˙olm tieg˙u. Ìibed somma flus©mielha u stenna biex jara lil liemaΩiemel kien sejjer ibierek il-qassis.U b˙al qabel il-qassis niΩel fuq il-korsa u din id-darba g˙amel salibfuq mo˙˙, g˙ajnejn, widnejn, uri©lejn wie˙ed miΩ-Ωwiemel.

Bubba lag˙ab kull ma kellu fuqdak iΩ-Ωiemel, u baqa’ mbellahmeta ra Ω-Ωiemel tieg˙u ji©i l-a˙˙arfit-ti©rija.

Bil-kemm fela˙ jitkellem, resaqlejn il-korsa u meta sab lil qassis,staqsieh: “X’©ara, Father? G˙amilt©urnata s˙iha tbierek iΩ-Ωwiemel udawn jirb˙u. Issa fl-a˙˙ar ti©rijaberikt Ωiemel u tilef. Min˙abba fik

Bubba kien i˙obb imur jara t-ti©rijiettaΩ-Ωwiemel u jilg˙ab flus kbar fuqhom.Darba kien qieg˙ed jilg˙ab u jitlef sewmeta lema˙ qassis jersaq lejn il-korsa ujbierek lil wie˙ed miΩ-Ωwiemel li kienlest g˙ar-raba’ ti©rija.

tlift kull ma kelli!”Il-qassis xengel rasu u qallu:

“Dik hi l-problema ta’ min ma jafxid-duttrina sew. Ibni, ma kontxkapaçi tinduna li dak li g˙amiltma’ l-a˙˙ar Ωiemel ma kinitxsempliçi barka, b˙al ma kontg˙amilt maΩ-Ωwiemel ta’qablu. Dikkienet il-griΩma tal-morda!”

Tag˙lima:Tapprofittax ru˙ek mill-barka ta’˙addie˙or. Tissogra titlef il-qaleb u l-©bejn! Jekk trid tirba˙ fil-˙ajja mhixil-barka ma©ika li se trebb˙ek, immal-g˙aqal u x-xog˙ol tieg˙ek.

20

Óarist lejh g˙al darb’o˙ra biex forsi nsiblu xi ˙a©a f’wiççu jew fil-mossi tieg˙u biex stajt inxebbhu mieg˙i iΩda kont naf li kont qednid˙ak bija nnifsi. G˙ajnejh suwed b˙al t’ommu, xag˙ru m©ieg˙ediswed b˙al t’ommu, il-qag˙da ta’ nannuh, le˙nu mhux b˙al tieg˙iΩgur u l-anqas g˙ajnejh. Kevin ma seta qatt ikun ibni naturaliallavolja kont in˙obbu daqs id-dawl t’g˙ajnejja.

“Pa’, gralek xi ˙a©a, x’inti kwiet?”staqsieni x’˙in rani ˙osbien.

“Le xejn ibni, tlaqna ˙a mmorru narawdak il-film!” we©ibtu, u b’idi fuq spalltu,tlaqna lejn iç-çinema.

Sittax-il sena ilu, kellna lil Kevin warasentejn Ωwie© feliçi. Jien kont fer˙an serintir bih u ommu kienet tg˙ajjarni ffissatfuqu biex tiççajta mieg˙i. Kellha ra©ung˙aliex Kevin il-mimmi t’g˙ajnejja u ta’ 34sena, ma kellix ˙liefu. Bg˙atnieh fl-a˙jarskejjel, g˙allimnieh kull ma ried jitg˙allemu sifirnieh mag˙na kull fejn morna. Óajtima baqg˙etx daqshekk sabi˙a g˙aliexwara 12-il sena Ωwie©, marti xtaqettissepara g˙aliex dehrilha li konna qeg˙dinni©©ieldu spiss. Aççettajt ir-rieda tag˙habil-kundizzjoni li stajt immur nara u nie˙ulit-tifel kull meta ridt u hekk ©ara. Qatt mamlietu kontrija jew ‘a˙˙dituli. G˙all-©idtat-tifel, tlaqt mid-dar iΩda bqajt ingawdih˙afna lil Kevin.

“Ma bqajniex naqblu, dejjem ni©©ielduu ommok ˙asbet li ma kontx nafdaha,g˙alhekk kien a˙jar li nitlaq, anki g˙all-gidtieg˙ek Kevin”, kont ng˙idlu meta kienjistaqsini g˙aliex kont tlaqt mid-dar. Ma

ridtx ng˙awwieh kontriha iΩda l-anqas ridtnie˙u t-tort kollu jien.

Sentejn wara li sseparajna, iltqajt ma’mara g˙axar snin iΩg˙ar minni u bdejnarelazzjoni. Kont tassew naqbel mag˙ha uta’ 45 sena, sirt naf x’inhi l-vera im˙abba.Laqqajtha ma’ Kevin li qabel mag˙ha ukoll.

“Il-mama’ qed to˙ro© ma’ wie˙ed ukollimma ma ©©ibux id-dar, l-anqas biss tridtlaqqag˙ni mieg˙u g˙alissa”, qalli darba uma komplejtx nistaqsieh fuqha la darba makinitx g˙adha affari tieg˙i x’tag˙mel hi.Meta saret taf li kelli mara o˙ra toqg˙odmieg˙i, xorta qatt ma ça˙˙ditni milli naralil Kevin. T˙assartu dakinhar li qalli liommu ma riditx tinvolvih fir-relazzjonitag˙ha ma’ ra©el ie˙or. Ta’ tifel li kien, kienjipprova jifhimna iΩda a˙na iktar le milli ivama konniex nifhmu lilu.

Meta jien u Martha bdejna insiefruspiss, omm Kevin ma kinitx t˙allina ne˙duhmag˙na g˙aliex kienet tibΩa’ li ne˙duhulhadarba g˙al dejjem. Martha xtaqet tarbija ubdejna nippruvaw biex ikollna. G˙alkemmjien kelli di©a’ 48 sena, ma qtajtx qalbi liner©a’ nibda inrabbi g˙ax kont nafda ˙afnalil Martha u ridt nikkuntenta. G˙addew

sena u nofs u bqajna bla tfal. Mornanag˙mlu xi testijiet l-iktar g˙aliex MarthabeΩg˙et li ma setax ikollha tfal. IrriΩulta liMartha kienet b’sa˙˙itha ˙afna u li kienettifla˙ g˙al tarbija allavolja kellha di©a’ 38sena, g˙alhekk it-tabib issu©©erieli biexnag˙mel jien ukoll l-istess eΩamijiet.

“Jiddispjaçini William imma irriΩultalna lil-problema qieg˙da fik! Mintix fertili kifkonna ming˙alina”, qalli it-tabib u n˙sadna.

“Dott, taf li di©a’ g˙andi tifel, mela kifjista’ jkun li miniex fertili”, g˙edtlu bid-da˙katant kemm rajtu riΩultat ridikolu.

“William, it-testijiet g˙amilnihomlok g˙aldarbtejn, tlieta u irriΩulta l-istess... inti sterili,qatt ma jista’ jkollok tfal”, re©a’ qalli u kelliaptit naqbad nibki u nixher. Komplajfehemni g˙aliex u kif kont sterili u kellinaççetta li qalli.

“U Kevin mela! Mela allura Kevin mhuxtieg˙i?!” komplejt ninsisti. It-tabib issu©©erilili immur nitlob spjegazzjoni lil ex-marti uhekk g˙amilt.

“Qaluli li jien infertili, li qatt ma seta’jkolli tfal. X’tg˙idli issa?” g˙ajjatt mag˙ha.Wiççha sfar bil-biΩa’ u bdiet tg˙idli .

“William... ftit wara li ΩΩewwi©na, er©ajtiltqajt ma’ ˙abib antik tieg˙i u sirnanin˙abbu. Mieg˙ek dejjem sibt xorti iΩdalilu kont in˙obb. Meta nqbadt tqila b’Kevin,m’g˙addilix minn mo˙˙i li stajt ma kontxinti missieru. Waqqaft ir-relazzjoni mal-ma˙bub tieg˙i mill-ewwel iΩda erba’ snin iluergajt iltqajt mieg˙u u komplejna fejn˙allejna snin ilu,” stqarret b’˙afna tbatija.

21

“Ji©ifieri inti gdibtli g˙al dawn is-sninkollha, ittradejtni u qatt ma kellek suspett liKevin ma kienx tieg˙i iΩda tal-˙abibtieg˙ek?” staqsejtha.

“Issa li beda jikber, bdejt nara xi xebhma’ missieru proprju, iΩda bΩajt nitkellem ...Kevin ibnek u ta’ ˙add iΩjed William!” qaltlihi u tibki. Hekk ˙allsitni ta’ kemm kontin˙obbha u talli qatt ma ˙allejtha nieqsaminn xejn anki wara li sseparajna.

“Nitolbok, tg˙idlu b’xejn lil Kevin g˙axiktar tgerfxu. B˙alissa g˙andu l-eΩamijiet udin ikun jonqsu ... u lilek jaf b’missieru,tkissirx lilu biex tpattiha lili, nitolbok. Missieruproprja se jibqa’ ma jafx li g˙andu tifel g˙axmhuwiex ra©el tajjeb u bil-g˙aqal daqsek”.Talbitni u bqajt lura milli nikxef il-verita’ lilKevin. G˙all-©id tieg˙u, Ωammejt ˙alqimag˙luq allavolja kont qed nitherra minn©ewwa.

Ìeg˙elt lil Martha titlaqni billi bdilthama’ mara o˙ra. Ma ridthiex issofri l-infertilita’ tieg˙i mieg˙i, ridtha tibda ˙ajjao˙ra ma’ ˙addiehor li seta’ jag˙tiha t-tarbijali xtaqet.

Kont ili xi xahar ma nara lil Kevin, l-iktarg˙aliex ma ridtx nara lilha, u ridt nil˙aq nidrau na“etta l-verita’.

“Ilek ma ti©i g˙alija papa’! Ma nag˙tikxtort tafx. Il-mama’ qaltli b’kollox. Nista’nibqa’ ng˙ajjatlek papa’?” qalli meta mortg˙alih u ˙adtu sal-Belt. Óasadni bi kliemu ut˙assartu g˙ax b’tant innoçenza, aççetta l-iΩball t’ommu, is-suppervja tieg˙i u l-verita’kollha kemm hi.

“Ma setax ikolli missier a˙jar minnek pa’.Mhux id-demm biss li jag˙mlek missier iΩdal-mod kif trabbi u t˙obb lil minn trabbi. Lilekirrid b˙ala missieri pa’” , qalli bid-dmug˙f’g˙ajnejh. G˙annaqtu mieg˙i emozzjonatg˙aliex f’dak il-˙in ˙assejtni tassew missieru,tant kemm kien i˙obbni u jadurani.

“Anki jien ibni in˙obbok ... ©ara x’©ara,int tibqa’ ibni!” weg˙edtu u Ωammejtkelmti. Bqajt nittrattah ta’ ibni, anki wara liltqajt ma’ mara o˙ra, armla b’Ωew©t itfalΩg˙ar xi trabbi u bdejt inrabbihommag˙ha.

Kevin la˙aq tabib u wara li ΩΩewwe©IngliΩa, g˙amilni nannu ta’ tewmin ukoll.Sadanittant, ˙adt l-annullament minn ma’omm Kevin u ΩΩewwi©t lil Amy. Ta’ 60sena, in˙ossni ra©el ixxurtjat talli g˙andimara bil-g˙aqal mieg˙i u talli Alla g˙o©bujag˙tini tlitt itfal x’nie˙u ˙siebdaqs li kieku kienutassew demmi.

Jeanette Falzon

22

ESPERJENZI u NOVELLI 2005Ikteb xi ESPERJENZA li inti jewxi˙add li taf g˙adda minnha.• L-Esperjenza trid turi xi valur poΩittiv jew

uman biex twassal messa©© ta’ fara©,appo©©, u kura©© li min jaqraha.

• Flok issemmi l-ismijiet veri ta’ persuni jewpostijiet, uΩa ismijiet o˙ra.

Is-su©©ett tan-NOVELLA jista’jintg˙aΩel minn wie˙ed minndawn l-oqsma:• Il-paçi tal-qalb • Il-ma˙fra• Il-vokazzjoni • Il-volontarjat• It-tfal • Il-˙elsien mid-drogi jew xi vizzju• L-ambjent• Ir-relazzjonijiet bejn il-©enituri u l-ulied •Ix-xju˙ija • Rispett lejn persuni ta’ reli©jonjew nazzjonalità differenti• Xi tag˙lima kbira li ˙adt mill-˙ajja • Kiftg˙ix it-tbatija b’mod poΩittiv • Xi valurpoΩittiv ie˙or

Il-Perspettiva tan-Novella trid tkun wa˙da litag˙ti kura©© u ispirazzjoni u li tirrifletti l-valurital-Van©elu.

It-TUL ta’ l-Esperjenza jew tan-Novellag˙andu jkun ta’ bejn id-900 u l-1,000 kelma umhux iktar.

Kondizzjonijiet biex tie˙u sehem1. L-Esperjenza jew in-Novella trid tkun

ori©inali u ma tkunx dehret f’rivista o˙raf’Malta u G˙awdex

2. Dak li tikteb g˙andu jintbag˙at, jewittajpjat. jew preferibbilment fuq diskett.

3. Isem il-kittieb/a m’g˙andu jidher imkienma’ l-Esperjenza jew in-Novella, iΩdag˙andu jing˙ata biss nom-de-plume.

4. In-numru tal-kliem g˙andu jidher fit-tmienl-Esperjenza jew in-Novella.

KONKORS5. Indirizza l-kitba u / jew id-diskett tieg˙ek

lil:Konkors Esperjenzi u Novelli 2005Regina et Mater56, Triq l-Iljun, Floriana VLT16

6. F’envelop ie˙or ibg˙at:• In-nom-de-plume• Ismek u kunjomok• L-indirizz bil-kodiçi postali

7. Kull Esperjenza jew Novella li tintbag˙atg˙all-Konkors tibqa’ proprjetà ta’ LilÓbiebna u tista’ ti©i ppublikata.

8. L-Esperjenzi jew in-Novelli ji©u eΩaminatiminn bord li d-deçiΩjoni tieg˙u titqiesfinali.

9. Wie˙ed jew iktar mill-premjijiet jistg˙u majing˙atawx jekk l-Esperjenzi jew in-Novellima jil˙qux il-livell mixtieq.

10. Id-data tal-g˙eluq biex jaslu l-Esperjenzijew in-Novelli hi t-30 ta’ Novembru, 2004

Premjijiet L-Ewwel: Lm25It-Tieni: Lm15It-Tielet Lm10

Il-Premjijiet ikunu book tokens li jistg˙ujissarfu fil-Librerija Preca, il-Blata l-Bajda.

23

MALTAATTARD 2141 8028

2141 8031BALZAN 2149 2288BAÓRIJA 2145 9135BIRKIRKARA 2149 2578BIRÛEBBUGIA 2165 4518BURMARRAD 2158 1122BUSKETT 2145 6227DINGLI 2145 2859FGURA 2180 2021FLORIANA 2124 2230GÓARGÓUR 2148 1177GÓAXAQ 2189 8052

2189 2005GUDJA 2169 6336GÛIRA 2133 5231KIRKOP 2164 2144M’SCALA 2163 7881MANIKATA 2157 6769MANIKATA 2157 6769MELLIEÓA 2157 3317MÌARR 2157 4658MOSTA 2143 3250

2143 37692143 3835

MQABBA 2168 3070MSIDA 2123 8804NAXXAR 2141 1859PAOLA 2166 4606QORMI 2148 7282

2149 4097RABAT 2145 6824

Tista’ tabbona fil-magazine RM2000 billi

sempliçiment iççempel in-numru tat-telefon lijg˙odd g˙al-lokalità fejn toqg˙od u tiftiehem ma’

l-a©ent/a tag˙na biex ti©bor il-˙las tieg˙ek minndarek stess. Jag˙tuk id-dettalji meta ççempel.

SAFI 2167 6824SENGLEA 2169 0019SIÌÌIEWI 2146 1377

2146 4804SLIEMA 2133 2375STA LUÇIJA 2189 6093ST. JULIAN’S 2133 6914ST PAUL’S BAY 2157 1854TARXIEN 2189 7312XGÓAJRA 2169 0769ÛABBAR 2166 6267ÛEBBIEGÓ 2157 5652ÛEBBUÌ 2146 7453

2164 0651ÛEJTUN 2167 5009ÛURRIEQ 2164 9680

2168 2143

GÓAWDEXGÓASRI 2155 2613GÓAJNSIELEM 2155 5518KERCEM 2156 4253MUNXAR 2155 4621NADUR 2155 2206QALA 2156 4206SAN LAWRENZ 2155 6355SANNAT 2155 4088VICTORIA 2155 4088

2155 6487XAGÓRA 2155 3477XEWKIJA 2155 1329ÛEBBUÌ 2155 1135

ABBONA BIT-TELEFON

Meta tid˙ak tirriskja li tidher iblah.

Meta tibki tirriskja li tidher bniedemdg˙ajjef u sentimentali.

Meta tg˙in lil xi ˙add tirriskja li tid˙olf’xi basla bla ˙sieb.

Meta turi dak li t˙oss tirriskja li turi il-verita’ ta’dak li int.

Meta tesprimi l-ideat, it-twemmin u l-˙olmtieg˙ek quddiem l-o˙rajn tirriskja li ma jifhmukx.

Meta t˙obb tirriskja li m˙abbtekma jag˙tuhilekx lura.

Meta tittama tirriskja li l-affarijiet ma ji©uxeΩatt skond dak li ttamajt.

Meta tibqa’ tistinka tirriskja li ma tirnexxix.

Imma l-akbar riskju fil-˙ajja huwa li wie˙ed majirriskja xejn. Biex tg˙ix trid tirriskja li tmut.

Min ma jirriskjax imut qabel iΩ-Ωmien, jinxef ujidbiel qabel ma jixxettel, jitlef dak li jkun qattma reba˙, iduq il-vojt ta’ dak li ma jkunx kapaçijimla.

Min ma jirriskja xejn, jibda b’xejn u jispiççab’xejn! Miskin, ikun g˙ex g˙alxejn!

JEKK TIRRISKJA...TGÓIX!

24

TISLIBA NOVEMBRU(‘ie’ u ‘g˙’ jie˙du kaxxa wa˙da)

Ca

rpe

t Z

ON

E ©

en

tilm

en

t jo

ffri

Dir

t C

on

tro

lle

r b

˙a

la r

iga

l g

˙a

r-re

bb

ie˙

/a t

al-

Cro

ssw

ord

Pu

zzle

Dis

inn

• O

utlo

ok C

oo

p

Riç

etta

off

ruta

mil

l-kti

eb D

ieta

tad

-Deh

eb t

a’ A

nth

ony

Mic

alle

f

24

Ingredjenti g˙al 4 persuni

♥ 4 tuffi˙at imdaqqsa, im˙affrin u lesti g˙all-mili

♥ 50gr (5 mg˙aref) Ωbib (currants)♥ Kuççarina bastun kannella (cinnamon)♥ Kuççarina spajs im˙allat (mixed spice) mit˙un♥ 2 mg˙aref oat flakes♥ Nofs kikkra (125ml) ilma

♥ Kuççarina fructose

Metodu: Óu skutella, fiha ag˙mel iΩ-Ωbib, il-kannella, l-ispajsu l-oat flakes u allat sewwa kollox flimkien. Imbag˙ad imla it-tuffie˙ b’din it-ta˙lita u po©©ih ©o borma ta’ 2 litri. Wara Ωid l-

ilma u l-fructose, g˙atti, ifta˙ il-borma tag˙li fuq nar medju,baxxi n-nar u tektek g˙al 10 minuti. Imbag˙ad i©bor it-tuffie˙,po©©ih ©o platt fil-©enb u ˙allih jibred. Sadanittant komplitektek il-meraq ta’ ©ol-borma mikxuf, stenna sa ma jin©ibed,

itfi n-nar u erfg˙u biex isservih fuq it-tuffie˙.

Nota: Jekk dan it-tuffie˙ ma tkunx ser isservih lil min hudiabetiku jekk trid minflok fructose tista’ tuΩa zokkor normali.

Tuffie˙ Mimli

L-Editur flimkien mal-voluntierikollha li jg˙inu biex isir dan

il-Magazin jixtiequMilied Qaddis u Sena Ìdida

Mimlija b’kull Barkatas-Sema

lill-qarrejja kollhau l-familji tag˙hom.