ERCiYES ÜNiVERSiTESi

ll A ı;: Rll •

ILAHIYAT FAKULTESI • •

DERGISI

SAYI: 10

KAYSERİ - 1998

YAYlN KOMİI'YONU Prof.Dr. Cihat TUNÇ Prof.Dr. Celal KIRCA Prof.Dr. Harun GÜNGÖR

SAHİBİ

Prof.Dr. Ali TOKSARI

MESUL MÜDÜRÜ

Prof.Dr. Celal KIRCA

NOT: E.Ü. İliihiyat Fakültesi Dergisi yayın kuralı gereği, dergide yer alan yazılar, te'li r, tercüme ve kitap tanıtımı sıralamasına ve bu sıralamanın her birinde ünvanlar esas alınarak yazarların soyadiarına göre dizilmiştir.

Makalelerin ilmi Sorumluluğu Yazariarına Aittir.

Erciyes Üniversitesi Matbaası

KAYSERİ- 1998

.. · .... : ~ ... •,.

.. ~- . -~-·: ı

. . ·.:· . ' .. ·,

~: :·

. : ~ ··:::: . '

: · ... : :·. ·: . . _: · ••. ·!

. : .. ·. : .. :·. ~·· .

"-: ··.: ·•

, .. ~

• . _. .. !

•·. ......

··.-· .. ·.

···.·' ;i_

~ . ·, . .. . . . . .

·.;·.:;·'

.;: ··-- ..

: ·''· ·.·.

-~ .

. . ~ . . . . -. :~ .

'':

.. :: ..

..· .... .. .:.·

. .... . . .. .

·· İTÜ(ADLA İLGİLİ: BAZI GÖRÜŞLERiN · ·. ~ · ·· DEGERLENDİRİ~1YJESt,_ · .. . ·

·. ·.:

: .. ··

·_ ...

: .... · ..

.. ·,

;. · ~-· :P:~~(:ti~.-~.cuiat :TUNç* .·. . '·

•... · .. ·· İsl.am Diql; jns~nfa~n-:,aıc·ıi· düŞünceli~~ini,'-";i~i~ri·b"i,t·cıavi~~ışlarını/ . ··:konpşmalanni ve J:dilble:r.hi.i ::t~rı;iizleyip ·antara:!Ç ~nlan . .'yuceltmeJ.i, adeta. .

. ··:·: '·!nelekieştirerd~ önce bu .Quqy~~a:;nıuıiu baijtiytıf ·ve: sevece·n_._piref, kişi .li~ıii~e ... '.

; .

.;-:

. · .. : ·:getitriıek, d ah?: ·son:fa' daAhiretteki-kurtuluŞa -v~· s~adete :ulaŞP,Tınak gayesiyle ·,. · . · ··gönderilmiŞ bir di'9d.ir:J3u·açıklaniad~n·da &nhışıl~cı:ıgı._yz~r~.insanıann herp . :. '; · ·: '

~endilerine hem d~ ba_Şk~laiiı:ia f~yd.alı.}:f.iayırlı~ aplakbJ~irer.:kj§i olmaları için .-:, .. ak11 d;Uşi:inceleriıii, yani ,kendi. 'h ür akıl ve irad(;leijrii kullapı,ar';ik ürettikl~ri . · .... ··

·.··.·. ·. ~;fikirle-ririi,: ·görüşlerin1:-·hei ;:türlü .peŞin 'fikirle.t,deti' veya' Öriyatgılardiın:

·.temizleyip. aritma1ar.i· ge:reicinektedir. Böylece ne· k~ndikriiıe. nede baŞkalruı.na ' ·. hiçbir faydası dokunmayan.hayal gücü ürünli zararlı düşünce ve görüşlerden

. .• · . vazgeçmeleri gerekir.ki, ·ürettikleri fikirl.erin, yorumların'herkese bir faydası . olsüri ve hiç· kimseye de·zar~rı dokımma~ın. Aynı .Şekilde-.ldşiler işleri yle,

:· davranıŞlanyla ve konuşriıalarıylauiı faydalı've zararli olabilir) et. .· , -~.. · . . · · . . . . . . •' . .. . .

. Öyleyse i n sanı n' işledi}in, ·, d~vranıŞI~nnm, ve. kon uŞ_riıalarinın. veya, ·· • sözlerip:iiJ. de _bir' sJizgeçıen geÇerek ten:ıizleni p arınd:ı:,nlması gereki:tıekted:ii. Bu ....

,:: hareketi;de insan, kalbfyle;:vibôan.ıyla fıis:veya duygıilarjyl& da fayqalıveya ·. · za:ı;arlı bir kişi olabilir: Nefsin · hastalıklan diy~ de·· bilen en; )ccıskançlık, . . çekemen1ezlik, ihtiras; iftira,· koğüculuk, nefret vb. gib~· insanlan. yiyip , ·. · tüketen, hem kend1ne hem'de başkasına zarar veren bu çeşit.duygulardan, . ·

. . :· öiıyargıh o lmaktan. ins'iı.nların. temizlenip • anndirılmasi, gerekmektedir.· . . . . . . . . . . . . .. ...

·. İşt~' insanlar kötü.,' ·ıararlı, kii:ı ve nefret doli:r bi~er Jcişi olup hem kendilerine, hem birlikte· yaşamak zorunda oldukları aile fertlerine; çalışma arkadaŞlan na her :bakımda_.n zararlı olabilecekleri ·. düşi:lncelerd~n, ·

· davranışlardan, sözlerden ve duygt.~lardan. iemizlenip iırındınld:iklan takdirde; , . onlaıi'n yüceJip yükselecekleri ·adeta, insanlara faydalı olmaktan başka bir hi.:imetleri. olmayan melekler gibi olacaklannda da hiç şüphe yoktur. Zira insanın kainii· akli ·.ve iradesi, şehvetine, · ihtirashi:nna; · sıriirsız arzu ve·

. istekleri nı:! ~istün geli,r,.onlatı' hükmü altına alıp yüce Allah'ın emrettiği ve Hz ..... ·: Peygamberiri göst~rdiği g~,bi,_.k~tıdisini yonlendirirse; ·cı :iiı$an meleklerden . >

.. ..

. . * · Erciycs Üniversitesi İI;ihiy~t Fakültesi öğretim·üycsi.

;; :

} .· ; ·: ! . ! • • . •

!.

i ~-

)_ '

··..:

•.' ·. ~·-

..... '• ..

::·.·· ;,,

:.· . . ·. .. .·~ . ·; :·. .:·~- ~ ~ ·.·

. .. :. : -~·. . .. · .. · .-; :-. ::· -~.

...... ~ . :' . · .. ·

. ... ·' ~ . ·:. ,; '. ··-·· .. : ... n .

:;-···"! :o: . ,. '":

. : . ' ~ . ·:: . . . . . .

·,:bile tistfr~ .bir I(iŞiii~~ ·~~hip··_oliır.BByle kiŞiİer.d~n- meydana·; ~eı~n ail~ıercte; · · .. '· .. . · 'tppl.i.ırntarda~,-;köy; kasaba; §ehi{ ve '.üikelerde de dirlik~düzei,ılik, bati,ş,.

:- kaı;ŞJlıklı_ güvertme, ş~vgi,,saygı, hqşgörü ve -benze:fi 'büt~n gti:z;~Hikler oluşur. · ; B tirruh sonucu olarak dq. insanlaf rahat; huzur, ~ıhhat;· bol1u1c, .. bef:eket~ .adalet ' · içeıisinde:hayatıtı.nna 'de"aİı'ı ederler. Dünyalan bu güzellikler içe.tlsinde olan . · insaı:llann,' Ahiretleri'de her· tür1ü azab-ve cezadan · uı~ak; Cennet nimetleri yle : · . beZe~rpj·ş ~utl~ v·efJ;ıu.zutlu·:ibedl·bir tıayat Olpr. -. ···. ·. ~ .. ·. . . : : . . . ,. . ' ; . ~ ..

.... ·. ' '

.· .. _: 1ştt.-yüce Aıiaıi,:bu gayeyi, hu .amacr gerçekıeştinhek_için: dini. hükünlıei-' .:- . " göp.9ehtıiŞtir ki, ,bu hükümleıi'i.iç.'ana grub.ta ele alm'ak-riıü~üiıdi:!f~ ' · . -:. :- · .. · .. . ,. . . . . : ' : ,, ··:-·

· ./·: .i.~--itil~adi HÜkü~ıeı:;~ ttikad:<+~~ek~·.kişiniil .uıbini,.:t;~q~lÜn~ v~y_a· . ·, ·· zihnüıi bir şeye. veya tirr;:hatier~ ,Sağlam ve küşkustiz l).ir ş~kilde bağlaması· .

.. . ·· .. demektir.: i It1kad' hükümleri ;kesin .ve kat'idir, . bu. hükümler czamanla · . . ·. değişme~ler~ ·tt~kaq1 hüküinkr·:s~yıÜtbif~cek ıdıdar. az b.ıma:ıa.r.l· s·ebebiyıe,;' ..

· · · · .bı.İillarin herbir~r.leri.Için k~siii ve ka.t'ibürhanlaf.; deliller: ve h~cCetl~r bı.;ılmak:.~ .. . . · veg_eri:rtnek:ıtıünık:iin_dür.: Oriıek:: ."Allah vardır ve. bittektir ll hükriıü_itikac11 bit .... : .·· · hlikliinç:Ii.rr, _bu.hliknıüiı:~doğfuluğı.ı.ıitf akl! ve nakli deiil getirer~k isbat;etmek .· . :ve· ilıne•gyakıri:' olaralC bilerek kabUl. ~trriek>müinkündiir: İşte böyk' bir.:' . hükmü n doğru,.gerçek olduğunu kçtbul ve tasdik etmeye;, bu hükümhakkınP-a .: : .ertuf8khir Şüphe;tereddüt,.dı,ıymanıaya.itikad etmek d.enir:.ki; bi:ı hükmün

· gerçekliğine insan, gönlüyle; kalbiyle, zihniyle sımsıhbir .Şekilde, Çözülmez, . kopmaz bir tar:z;dabağlanrriiŞ de.mekdr~ Zira itikadda şüpheler~:acaba·bö.Yk.

midir? şqyle· midir?· gibi- 'sorular,: şöyle~ de olur muydu? böyle de olması mü.mküiı müd Ur? gibi iddialar ye .ihtimali er bulunriüı.z·. Bu, t(.iflü şüphelerj: ..

· · :ye.ndikten,:-·.-sorulara ·-kesin ye·. kat'i cevaplar bu lduktan: ve 'İdd1aların·ı ·. k6,sinleştirip·bq· konu.da: aÇık; s~çik,· kat'i bilgilere ulaş~ıktaı:i·. sonra· itik,ad, .. . ~· · -: diğer·pir tabirle·tasdik':yarii bir hükİnuri.qoğtuluğuna açık Ve kçsiri bir şekilqe· .;··.ı.üı.tilım, 1ştirak'gerçekle'ŞihiŞ_ oluc·~u konUyu biraz sç)·nra·"İm~n:-A.mel"

_.ilişktsinde';geriişçe eie alacağız. ·.,· ;' .· . . . . . . ,. ~. . . . . . . . . ..

·.-2- .Ameli Huid.inüe·r.:: Bu·· hükürÜİeii. 'de. İBAÖETLER'' ve. . . ·-: · MU:AMELAT adıyla iki böl~imde eie .aiı:i:ı~daha hygun olur; · · : · . . .

.· a) İBADETLER: D~grudan doğr~ya Yüce- All~h'a ka~şı y~p~ak durumunda olduğumuz kulluk, insanlık borc~mlizu yerine getirrrieye ibadet · .deriz. Başka biı: üı.vsifte ibadet, ·mükellefin nefsüün arzularin:;ı. uymadan .

· · Rabpin i büyükle~esi' işidir, diye açi:kla~niışur. **·. Diğ~r bird~yişle 1badet, . _ .. Allah'ı Teala'yi büyüklemenin; O:na harridedip. şükretfrıeninve O'na kulluk . · · ·etrhenin eri güzel ve en yüce·şeklidir. Ubuc!iyet diye de bilirıen.Allah'a-kulluk.

·etmek, sözüne _sadık _olmak,: hak :ve, hukuku nmhafaza etm.ek~ sahib .. : . : ~'

** C~rcilnı, Ta'riffıt: s. 146 .·· ·

.:so

·· ..

. ;-:i

i·'· • ~ · .. .::. .· •·. :::- ..

. : . . :···. . j ;· •

. ~· . : . ... ,. ' ... :·.~ . : .:···: ı .: ••··• 1 ' ·.,

··: ·: .. ·. ·. :· .·.

·. old~kıanndan memnrr~1 ~lup,' ri~~·göste~;ic v~: ~~ybbttikıerine ct~.s~bır edip~. . ' tehamrr:ıül:'gösterm<tk demekih:: H.ukuk'uUal!, diye de bilineı}: ib_adet1er sadece· · .: Allai:ı'aAlHıh·olduğı(iÇiı;ı;-Anah:nıiı başka ibadetedilmeye layıkbiç J::>ir. varlık ..

· olrriadiğ(için, sırf Allah'Teata'mti:.:p.zasiiıı kazanniak için .ihlasl'a,_samimiyetle · ycı.pilır: Ibadethükümleri de einir ve yaşaklar şeklinde iki çeşittir, Me~ela; ·. • '"Namazı dosdoğru kılmıi?"; ·" Alİalı Teala'ya eŞ~.oita.k, yardirncı ve benzerler

· koşı:rıayınızi Allah i! e kendi .a:ra;nrzi. s}:Zi o~na ·yakıaştrrsı:rilar diye ca:nh veya . . .... · .. c~s~z aracılar koyni.a)'ımz!"gibi. . . . :: . . . . . . . . . .. , . . . . . . :. ~- . . . . . :i:

· .. :_' : · .• ·b) MU AA;! ELAT:· :i~~~~ıari(insarila~ia .~Ian lş'ıeı:incte,· davi~iuŞıarrilcİ~,. · . . ·ar.Jqı.daşhklannda; yeme ve ~çrrı:eıe;nrtd~, sevg'i; saygı ve Yardıml:;:ıŞm.;:ılannO,a.· .. ·.:gözönündetutmalaiı..:gen:~ken hük:Umlerdii,. · . .- · . · :· -~ ,_,·:· · : :: · · ·: .

:·. '·:·.>... . :· /_:· .. G,örtÜdüğii:;gibi ·.m.~ariı~ı~tla;yani irisaı)iarrn::b!;~i~leriyle .. Jia~. tutu.m ve·:; .. .. . .· dayrariışlarıy la. ilgili '~ükilniier ::pek çokt~r;.' iş'te 1iü.tiükGmlerin asıllannda değil.',,.

· .;, .:· .-qe-:--~yrı·n_tılar~nq-~ çieğiş:iK~i~J~T .. Y·cij:nla-~i.I_i~?-~lciyas. V.i::~iCtih~ad. yapila!fDc :· .. .. . · gU~~Umü-z:ün · · problemlerine >Ç:özümleı-.' g~-tirilebiliL: _Yiıi~ konulan ..... . · gi:jı:ıc~lleŞtirnıel(suretiyle i~sanlarıfı iç ice olc;luldarı sôrünlara,;:m6seHi trafi.lç .. ·. sot.uri4, Çek-seı}et son:inu~·dolmüş-taksf sôruiiu; terör s(ırurni ·ve bynzedeıl· . ·gib~ problemlere çöz'ümler, ·yoı;umlal' üı:etiiebilir .. :Mu~melat hükümleri

. . dediğimiz :bukürallar d~ emi.der ve yasakla:fşekildeiki çeşiçtir. · .· .. · ' . ·

Errifrler: iı.A~a: ~e· baba ya: hürmet edi.niz! ll. ins~\iırir . .trasind~· .. ~diİ. olunuz!", "Birbirinizi sevip yardımlaşuiız!", "Ölç_üyti ye ·tartıyi doğru yçıpınız'1"Y. b. ·

~ . ·.

. . · • .Y asakİat:. "BÜe bile;.,keyfl.olanik inşah <:ildürn:ıe:yiniz\ Y.~thnin ·rh~lıİri '<: · · · ._- y~meyihizf"·, . "Tef~cilik · ~yap,iıayınız! "; '.'Zina· d:tineyiı:i~z-t", ,;Hı:r:sizlık .... · · ·.. .: _yapma)'.ınıZ! '~; "H~anfyem~Yıri~! ır; _uy·a.ıa:n s1Syl~m~Y.iiıii··ve _yala~Cı :şaH~dli~

Y<lP_ma)rinıi!" vb. . • -·· ·· · .:.. · · · · · ... · , · ·: . : :_~ .<

. . BÜindiği' Uz;ere b~ etr)ir· V~. y~Şakfarı kabul edip e~·ii~le~·, tiyguliımp: .· . ;yasak:laidaO: da uzak durufursa;insanla:r·arı:ı,sindaki dirlik-dü:zen; sevgi.:saygı,: . : mııtluluk ve şefkat her bakiiridan gerçekleşmiş o~ur. Bununla. beraber: şu

. gerçek de. hcüırlanma.Jıdır' ki, bugün insanlar arasinda ibadet hükümlerinin . iıyguhı.mŞında .hakim ol ari titizliğl, dikkati ve özen. göste'rrİıe'yi,. inu~mela~

.. hükümle<rinin .uygi.ılqnrşı.ı:ıda, günlük hayata geçirilişiride göremiyoruz. Işte bu yüzdendir ki islam ülkelerinde, · müslüm~nlat . arasında.· olmaması,·. bulunmaması, yaşatı~lma~ası" gereken bütün oli.ımsuzluklari, kötülükleri, . Çirkinlikleri ve çalıp çırpri:ıaıa:n:ü.z\intüyle.rnlişahade ediyoruz. · . . .. . · ... ·.·

. : 3~ Ahl·aki hÜ~:ümler:·,Bı.:ı hükü~ler Oinsimlann ahlftkinı; vicdanım; ruhunu,· nefsini ve. duygularını temizleyip an tan, onları. düzene sokan·.· hüküinkrdir·. M,eseHl, · "Gületylizlü tatlı dilli olu.nuz! ",.''Komşuhınnızli:ı:iyi ..

. . 81. . . .. .. ' . . . ;'ı • i',

:··

.. ·,

-.'·.

··:~ . · .. -..

.. ·. ·: .·• . ·; ;·,

·, ,·

.-, :· . . .. . '.~ :, . : . ~ ... :: . ... .

'f·

. ~g~ç'İ~iı1iiıııti)In~~ıati'i~vini~ ve sa;~rii~l,;, :.·;Kıskaı~9lık yapmayi~1~z·i :;; :ı'İfÜr~· · etmeyü~iz!'', ."Laf getirip götürineyi.niz!'';, "Çirkin sözler söylen:ıı;:yiniz!'\ . ·:İnşa,):llatı küçüms~meyiniz!'.'·vb.;;: · .· . :: · ... · ·, .. · :.;· · .·:· ... · . ·

~ ·· ... ·· İşte bii'tün bıihüküiiıl~ri~k~b~~ Vy ~asdik ·ederek; :l:ıi.inlann doğru~.:ve • ·gerçek olduklaüni ·'biliı:töğrener~kbuiılardan · hoŞ1:1ut ve içı.zı ·olarak y~l. : ··· beğener.e).<:: hayata .geçiren~ .hi#at uygülayıp yerine .getiren kişirer·:t.am ve . · mi.l'keirımd. riıü'mir('ve müsHiriıandidar. Zira imariın olmazsa'olrriaz şarti, ·

.. ·vaige.çiiirıet· i:üknti:kiilb .. ile. t~s.di(yani zihnt milpakeme.ile göhüU~bil~rek .. . · qoğri.ılayı.p,kaqül ye·tasdtk eı~~1cth~ .. Arı:ıe1Jerifl yarıi ipadetlerin:ve;mmiplelai:ıi:ı .

. ·. . .·· olrria~sa: ol):ria~ şa:rtı:, vazgeçilıneZ:;te:ınel~ ihla,s ·jıe: tatbik etrriek~ir::;Tatbil<; · :'; . ediinfeyin ·bir:inıan, ,tani ·ve mükemffi,~ll:Jifiırtan .değildir.. Tarri b.i:fte.sliriıiyeL

. .. ::Ve ihüıi:ölmad~ri im a-p. eô.ilıiiiş ()ımaz, kalben. tasdik olmad.ı:üı:da teslitnjyet v~ · itaat"J:ıubininaz;o. Yipe te~limiyet· olhıayınça da· ~ahi !'ı vr- iria1cbul,bir aqi6l' ..• ' m~mkü!rÔlmaz: :Öyleyse her nili'J;rtiıi ve mü'slüman inandiğı, gerçek. ye:doğnl : elduklanm ·kabul ·ederek benimsediği bu ;hükümleri' ve' bu hükümlerden' ·.

. . Ç.ibıi:ılan emirive yasaklan dÜı1ya~hay~tıİida:. uyguhyip yaşamak ve hayata ·. · · geçirmek iorıinda,dır: Şay~d ir'ı.anı}1p.kabul ve tasdik ~çlilen emir ve yasak:Hı.r ··· .

. uygu1amp yaşanrh.a~sa, hiç bir. J.a)niıetifade.etn;ıezler. Oylebir iin'ımm ?-rilarm ·. · da:. olrp:az~. Ç~lnkü .. amelleri. yerine; getirriı~k, yani emredilenle.ri yapw. ·. yasakl~dan kıı.çınriıak suretiyle gü~d, iyi-, faydalı davranı-şlarda buh.ı.nnia;l.c,

iŞte l:;ıu :Sağlaf11 ve- kamil iinanm netices,idir. Bu :sağlam iman, o kişiy~:b:u güzel · • işleri ,yaprp.ayı ~mteder, Güzel ve fayqalı iŞler ve davranişlar: I;ıı:ı. · in;ı.arnn. ·• · !ezahürleri veya .yararlı. meyvyleridir.: Işt~. bı:ı · yüzden denıpiştir Id, güzel ah:ı.elletle süslerlr:neı'niş bit_ imaı:ı ·taıiı ve mükemmel ·.olmayim, -:zayıf hatta' sçı:hibine faydas~ ohı;1aya:n birirp.aiidtr. Zira yüce Allah'in En'atn Si1resi'158 .. · .ayette haber'verçliği gibi ":((1şi ai:abı· görrheden önce i~~n eimei'rıiŞse veya.

; ·. imamile faydalı, hayırlı salih anı.eiJe:i'; işler ve davraı:ıışlar\yapmı:ı.rrilşsa: böyle· · . :· bir~itrıanin·ci kişiye birfayd·ası·do!Çunmaz .... Şu halde jmamn kişiyefayclasmin·'

.dokımmasi, 'yani o· kişinin biı dünyada dirlik~düze\llik içerisinde ·oir hayat sürmesinin sağlari:arak: imamnin .yararlı olması, benimseyip kapül!, ettiği:, All~h- · katindan. Hz. Mıihammed'e (A:S. v:} gönderildiği ke.siri olarak bilinen

: şeylerin gerçek olduğunu, hak ve hakikate uygun olduğunu doğrulamak · suretiyle.yaptığı iniımının ·ger~ ği oıanik güzel ~meller ve çlavranışlat :y~pfliak hayırlı sozler söylemesi,)m:anından .. fay<;la günnesi ve bu'iinanıyla hayırlı işl~r. kazanması derriektir. · · · · · · ·

. . . ,·Öyleyse·, kişinin nelere· iman ettiğini.,<ni:çin imal) ett{ği_ni kalbiyle . doğrulayıg .gerÇ~k olduklannı benimseyip.göriüLrahathğıve huz~ruyla·,seçip,. · beğenip, boyun eğdiği itikad!, arneli ve ahiald hüküriıl:ertn de.kesin', •kat!i

delillerini, hüccet ve bürhanlanm -aı:-aştınp öğr:enerek imanınıkamU imana

. ·sz ._ .

,_:·

. · .. ... . .

::· ..

-;·

·· . .. ..

·.·- .. -..

.:---:· 1 .'

·· ...

. · . ....... . -. :·.! .

:_:-

. . ~--~ . :· ..

::···'-

· .. : .... ~-- .

· .. :: -::· ı·:.'

· · veyıttahk1kt i~ıai-i·~:r yü·k~eit.i:l~~:Ş(v~~kuv.e~~ıi:·sa;rs~riri~~·oır imaria sahip.6ı~~~ı · • · . .. geie)<ı:riektedir. · · · · · · . . . · ·

. - -.- .· . . ·:.- .·

. . •Bu:könuda İ~arri~r X·za~ EbU H~nife "El-Fıkhü;l~Ekb6i·1 'clctıJ: eserind~ şôyle:demekted.ir. '!Aıtık zamai-iırnizda iman.bakimındari blitün inü'ininler eşit·. · duriımdadırlar. Zira· imari ·edilmesi yani ·kabul' ve .tasdik ,edilmesi gereken

· bütün.konular belli olmuştur .. Bu.konularda artma eksilme olmaz; ÇünkÜ > ·: ,Cy.ı:ıah:i .Hakk Maide Swesinin.4.·ayetirtde;· bı.ı~ôini üimaınlfidığıll:ı;.eJ<~ik veya · · , · iıok:saiı ·bı~akinadiğım, ins!lnlcır.ıii:da bu .'diriis~çme;Jeririder'ı hôŞnrid ve~taiı ;;

olçluğünü" ha:ber. vermektedir~ Oyleyse bu d.irti veya irmi~ .~tmeyi SeÇehler:bri . be.litli iman ~'sasltanna hemeı'f':;h~n1en. aym · şekiFd<;: i.İllatı etmeleri· .

. ·gere)Çrnektedir.)hian.eiinerıin vazge..Çiln:lez şai:tı:ki.lib ile tasd.lketm~k o1duğun·a. · ·.~· ..... : . gpte.ürian etn'ıe.riin . de 'bircteiı t)izla' şek)i' yok~uc :.:ş~:Ye.d: ·Is;on):.l'.: ~öyle' .: ·.·

.d~şüni.Hürse •. böüi.n. ınii'm.friler~·-'irria.iı: ~,;tmek; V:e·.;A11ah kahndan· Hz: ·~: Peyj~aq'ıoer'e. gel~iiti .kesin . oiar.ak:· bilinen Şey'lerin .hepşliri.: Ş~Rhe· ve ; .

:,_.··

· ··· teniddütttn. Uzak olara,k; benimseyip. kabj.ıl·etffi:ekte, adet:a."eşitiiil.er. İ-şte bu. . .. ·y#d~n Ebu Han if~; roü'rriin.Ier :ünah· n.6ktay-r i:ıaia.rırida:rL'eşi(tider. Ancak. ·. ~· 1

.orilar·' amdlerinin; gifzd v_e yarar}J·davranişları:niri, 'sözienq.in J#iletlçri ve· .. brinJ:arin ,azlıği}1eya .çokltiğuyla l:>irbirlerindeı:ı·;{atklı: olabHirler,, 'Yani ·.'r

>rhü'ri:ıinler fazilet, takva ·ve:itaat yönünden birbirleiindeir'fatkhdırlar, iman .· · yqiıünden değil, -görüşüı:iii ile1·iye· süniıektedir. Nitekirı1 Yüty j\lhth Hucqrat ··

· · ~ur.esinin:.13, ayetinde : .''.,. ŞtfphesizAllah 'lça1Jnda: en değ~rliriiı; O'n~ karŞ:ı gelmekten en çok sakıhanımzdır, :Allah bilenqir ve herşeyden' ):ıabei·çlardır" .. bl:ıyuq:riaktadir. Şu halde· İman yöiıüı:rden. eşit olan kamil iman~:eriştrıiş olan 'mü,'rriinler ijnanda değil, bu irnanlanrnri gereği, neticesi öla~. amelletde, Allah 'a.' itaatte, niü 'ni.inlefle olan· her· türlü işlerinde, davr:ariışlatında ·ve · · · sözle:ri'ride; iarışrh;,ılıdn:lar.. Jşte. bö.yTece. · imanlarını.; kabul ec,Iip . benimsediklerini hayata· geç1rlp·:yaŞ~yarak imanlanndaia_ fayda, -sağlamış oluihir.

_ ·· ;· ·ve imap.lanyla hayırlı. .. amelleri kazanrrnş ·oldukları içiri Ah~reite de bu hayırlı~ ' . . . .: salih arnelierin karşürğ~ni, rtiükafatım. görer~k Çeiuietlh:e. k~vıiştl}aya' iıariızet . . ...

.•.. olürlar.'{}örüldüğü u:zere imart: ile'ameU~r:in .birbiriyle yak:ıridan ilgisive · · . ...yaiarian vardİr. B).ınuıriçin deıiilıiı.iŞriik:(.':tam bir tesli:miyet.ye H~uit olmadan'

. :in1ıl0: ediliı1iŞ olmaz, gerçek.'bir:iniari olmadau amel1eri.n hiç bir k:ıyrrieti . : olmaz•i2. . . - . - .

. . BqyUzdendir ki,'-Ehl:-i siınnet:alimkri~i_n büyük bir ç~ğmıluğıı aınelleri imanin bir cü:z;\i bir parç.ası yapmayı uygun. bıilmanl.ışlar,. aksine aıjıelleri -

. gerçek bir imanın neticesi olarak görmüşlerdir. Çünkü mahiyetleri b<ı.larmndan ·. · · .imaıiile amel birbiri:nd~n farklı Şeylerdir. İman zihrii bir !aaliyet ohıp irade ve .

1...: Ebfı I-Ianife, :~l:Fıkh~'l~Ekbef c&.eşrede~, Musuifa·ö;z:) Metin kısİıiı s::6ı; kşL Çe~iri: · · İcı~riıı, s.70,~·İstanbul·:i9S.ı~·· . : · .-~, . . .

. . . 2c ·· 22EnbiYai9,4;. 49.1Hı::ıc~~atli4. •·

83

. -·~

-::.;. ·-. ·.·. ··.·· .: ~:· ·~ ·.

'. : .. '!

"· .. : ~ .... -· · .•

. -;·:·. .-; :· . ·.:.•

:,; :' 4 •

· ...... :.: ..... : 1 ·.,

iht1yannı~Rullaharak k:_apul··~tmekıe ·ge~Çei<t~~eri~ bir .. ôlg~,d~f: :·Aıh~ıı~r.. i~~;· · · < .. · bedenle yapııa,:p iş_, söz= ve~ davranıŞlardan ibaret- olduğu gibi, mal. ile;.parayla -da ::Yainiır, İşte:}ıerne.n: yukançl~ _4a::değinildiği_,gibi artm_a ye· eksilipe iŞte bu:·:

::- ..

. aİrie!Jerc:l.e olur,. im.ı.ınrn mahiyetinde, hı:ıl(ikatında olmaz. Iinanıiı veya .tasd.ikin: zıddi,'·.küfü'tdür, küfür ,de yaJ.anlamak, -pilereJc inl<:ar etmek demektir:: BJl yüzde~ dir' kl·, · narnazdıı.n çı~an,. yani namazı . terketin~ş · ola.n bir .. mil 'miri . .. . · , . imai:ıdı;m çikmış olm_ az ve, nııinaz~nı bôzah bir kimse .. de .iq:ıanım .if sad -etmiş

· .. -cilrİıaz3, :f.:n1ellerin irh~nda_n: bii- ıJa.rÇ~(cüz) oldu.ğun~ _dq:ir .b!r ddil_ yoktur: •.. · Mı:ıhiy~deti,. y~rii .ne}se .ö, . ohri.~lari· bakiiiıinda.n farkli~ olarll· bu iki. şey

···birbirinin. parçası oHı.maz,)3~ sebebtendir ki; Ehl-i S'ünnet 'iilirr.ileıi·.ameıı~ri . ' · .. im~mrf p:arça,sı olarak kahul etn_rY;rnişlerdir; fakat -bu· demek .. değildir ki, . amel.l~ıiri im ari· ile \ı zaktan ·yak.ıriçia.nJ}gisi·yoktı.U:. OnJar'a, g.ö:ı:e ihıaxnn ö~i:nazsa . . .olmai _ş~rti _ol ap: kal b iie.t~ş(iik;_ H~·.M!lliapımed':iİı (S .A. VJ. A.llah. k~tüıÇlan · -. getirniiş::"oldt:ığl] şeyl~riı)', :yani htı.b_erleriıi,. emirl~rin,._;yasakla~ın'-:hepsirıde::. · ·Hz::PeygaP1berin ·cı,oğruluğu.ni.ı ·k~b~l '_et:mek, Çinlar.ı' ·ayrı· a;yrf 6ğreıüp< .• beniriıseyere*··seçfp kahlıll~mjp boyuri eğniektir:.İşte-_şççip. beğeriip ·doğru,.· · güz~l görüp lJ.oyun· ~ğdiği' ş~ylerin: h~.psini ·bizzat y~ri:n~: geti11Uek,; uygulayıp" -:· .. yaşamakta)) ibaret öliüi .-.affi.eller;, ._böyle· :bir tasdikin:; im.apın. Oyticesi ve· · .·

,_ meyveleridirı. Dolayısıyla; -amele.verilen,ehemmiy_eH, imanın bir cüzU· olmaktan ., '· .... ·daha ileri bi(konuri1da anlitşi:Iına.ktadir .. ··-·.· :. . '· ...

· iŞte bunı.ıiı içi~dir-ki,. H~~··i;>eygaqıber ·.sahih bit. hadisinde iman'ı:tı.. · . yetmişten fazJa· özelliği (Şıib~si) yıı_r_dır, en yükseği,. (Alıa:iııtan·. baŞka· ilah· ..

-· .. olmadığmı ~abul etmek, en _aşağıda olanı. di·"yolda.bulunup da ı;iıü'minJ,ere .. eziye:t verecek şeyi yoldan kaldıfı.p temizlemekdir"'·buy,urrı:;ıu.ş.nır ki; bu .

a11l~tımda hemitika:d, hep1aniel~:hein· mU'rninlerle :ilgili olan mu~gıelfl(hem · . de'·ahlak vardır. -B9ylece imam~; bütün bu~hlikürnleıj için.e aldığı, bun1ıırin- . · yapiltriasının· zorunlu old.Q$_u bu_ hadiste veciz birşekilde.·.anlai:ı:linıştı:r; . ·-

·:: ..

. . · -~· -• iM.ANIN .İLİl\':ILl(. i EsiN BiL:Gl~:LE: OLAN .lLG'iSİNİN . · DEGERLENDİRİLMESi' . . . . . . . . , . .

'· ..

• . . ·İmanın, -yani kaı.b ile tasdikin, diğer b;tr tabir le irİ.aıiılması: gereken . hi.ısushı.rın ilimi<?~ kesin-bilgiyie·_yakı.n ilgisi olduğu gayet açıktır. Çüiıkü her. tÜrlü kuşku ve d uraksan1adan4 uzak olriıası: ·gereken ·tasdiki n, tasdik ·edi~ecek · .. şeyler -~alçkında kesin bilgi. sahibi olinadaq yapı_Jrİıası mümkün değildir. Insan önce objeyi:yani im.aıi,edeceği şeyleri ~raştırarak 9ğrenecek, şayedkuşkulan varsa; önce bu .n ları: gidermek. ü~ere. bu konuda daha- fazla kat'i bilgilere

· 3~ · K~nıiİıun geniŞ tartışması _için bkz:. ·Ebti'Hvlü'in . ~~-Neset-i', T<:ibsira,: ~.II, s:soz, 803 •. {Ciaiid~ Salrime rıeŞri) Dimeşk i 993 ... · · · · · · · ·c · · ·

· 4- ·: . .4 9 .'. Hi.it::iır~ l/15. . · . ·

. 84.

.. .:,·

... ··:-·-·-;· . . -

''· .. : --~ /·· ··.: ~~~ :·. . . -~ .

-.. . ~ ·: ··· .;.:·. -· : ~: ...

' .-, ·'

... '~

:,, deıÜ1~re s~hi p Oia~al( ki,:dmk ed6.ce.~·- lı~s~sl:~;{· ~hi~·~ksam~d~: be·ni~~6yip,: doğrü ve gerçek olduklannı· bilip·-tercihil!.,i, iradesiı-ii tasdik etme. yöriünde

. · kullan,sın. Zira tasöikde bi:lmÇden de, ilim: sahibi olmadan da fazla bir şey vardir 'ki; doğruyu yarihŞtani _ku~Şıcuıu tılı.illı· kesiri 've kat'i. olandan. ayırdeden inse\.n aklı, onun-iradesini·harekete geçirerektercihini y'aptınr.. Bı.ı irade ise ·

.. ;. -ihsan~ davramşta bulunmaya yönlendirerek duraksam.a olmadantasdik .etrİ1eye .. ulaştmr. :Böyle bir-neticeye :ulaşniiŞ q}an ins~ıiıri. ~l1mufıakemesiJ1de.yak1n .

.. . · . h.&sıl. {?lduğu· için heı; _bakimdan· m'ut!lla.in <:H ur, yanL:iön~l'):aha:tlığina,,. iç . . . · hhztiruna-kavuŞu.r. B6yl~ce·kabul eçlip -benimsediği hük;Umlerin.·hepsiiıden ':

... , . :_ ·meriınün kalarak pni<in yerine getinnek ü:ı;ere bOyun :eğ~r;,hoŞiıut.oiup hepsini. · · .•· gü,zel göri.ir, çi.i'nkü soruların !ı: arrik;kes,l.n çi;)zifmler.bulrrtuştur~.:.··~:._:. ·.·· .. ·.

:··. ··:·: ·: .: ;.:,:•::· -K~I,b ;il~·t~sdi~-.~t~ek.,·:j~lan·Iam~· ~.e ·terecİd:Ut~ti,.'::ş~~~~rti~: .Gkuşku:.:: . . dıiyma.nın) zıddtdır-;·.'çÜnkü: ter~'çldiitde.i ·(kuŞku,:duymada) ;d~rak~ama ve . . ..

. . . k~f-aı;sizlık vard)t. ·.ı<: esin:· o~$iak·. ve·. yaldiı ;ha~fl {?derek ta~.4ik etriı.eden · · . ·.'' .. · .düt.aksayan .t<isdik ·~qici.:olaini:ı:z:. ·YaJanlayi;ın· (mükezz.ib} ·dır böyledir.· . · :: :~·· . Y.al~nla.maksızın .. ·9ur~kSay~n 'yilari~cıdeğil:dir; fal(a,t tascU:k. ederl~.de değildir . . . : · · .· -Işte.'bu sebebtendir ki, Matur1d1, rharifetin, yani bilmeriih .tasdi!c olmadığını

·· · ileri süri.iyor. 5 Hemen yukarıda· de'ğinildiği gibi;· tasdiki n-. ~ıddı küf'ürdür.':. ~~üfür ·ise yalanfamaktir.Yalaniarr:ıak;bilmehin d~ğil, .tasdikin zıddıdır_:

. )3.ilmenin zıddi ·ise cehaiet .v.e bilmemek(ir. GerÇeği bilm~yen. kiinse; onu · ·: ·,yalan1aya.n. kimse demek değildir. . · · ·: ·

. : .

· ı .. : :: : iiısa~i-cehalet v_eya: l:>ilgisi~lik, b~ıeıi yaıa~iaın.ay·;ı_· iletrlği:·gib1, leesin · · .... b~lgi. de· tasdike götüren bir· sebeJ:ıtir. ~.ilinen,her şey tasdik~d~lirse. i:qüı.ndır ...

·:Bilinen her şey; istekle; ve ·görtüllü' olarak. kabul edilip doğruJai:ıü:ıaz;sa; .imıı.ri · . . . . ·: Cı~ğiicijr~· yani,tasdiksi~ mari,fe.tima.n·değ·ildit_.6Jmanq&. bilin<?n bir:Şextn ·irade

_- ve ihtiyar .. ile kabul. edilip behirrisehmesi'(tasdik. edilrr:ıesi). şai:ttır. Oyleyse ·iman~- Y!J.ni' ka i b ile Jas(!ikiihnden, kesin.' bilgiden v.e)ra rnfuifett~n de fazhı.;

· · · •· fatl~lı bir olgudur. Blırı.unla beı:~ber,kesih.:bilgihin, mfuifetin .. tasdik ile; ürianla ·. · · -~· . . · yakın ilgisi vardır. Zira çoğu kere bir şey 'önce bilinir, sonra ona göre ~oylenir

.: ve yapılır. İlim, yani kesin bilgi söz ve işin sıhhatinin bir şı;lftidır. Kesin bilgi ·. ' . Olmadan b'unJanri yani SÖZ 'ly 'iŞin; davranişlarıli hiÇ biri _geçerli Olli).aZ, kesin .

·· ... : bilgi, bunların üçünden de 'ö!].ce· gelir; Çünkü kesin biJgi davranışlariçin gerekli olan ·sahih bir niyyeti -~erçekleştirir.7 ·

·-s~· Matiır1d1, Kitabu't-Tevhid, s; 380~381. ·~ . · ·.·. · ·· .. · ·· 6- Bakara!i46: "K:endiİcfin~.kiUıb .~crdiklerimiz, O'nu (I:Iz .. M~han.uriect'i) k~ndi oğuiMıiu ·

· ·. tanıdıklan· gibi bilirl~rde,~ onlardan b.ir İcıs~ı, .i:ıiıe bile gerçeği glzlerler": biıyruluy9r; · . deme!dd bHinek, m arifet sahibi cılmak tasdik iÇin ·yeterli olmuyor .. · .. : ·: .. · . . .· · · ·

7, · Buhar!, Sahi~u'l-· s·ı.ihar!, ci.' s: ıs~ ; Ibn Had, · Fethu'I-Brirı, C .I; s. :i59-160, Kşl, : ö. TUNÇ,, Sistemmik K:eıfirrı, ·s. 36: Kay~eri _i994. · · ·

85 .. . .

. . . .. . . . ··---· ·---=--.. -·.___,..

.. ··' ..

:·: ·: '· ~ ·.· .;

. . . . ~: :· .::.

. ·:··.. .

. ~· .... .· :·.·

-_.. . · .. ,_

.. · . .. ·:' . ~ :·. ·~ . ~- : ·. . . ~ ;•,

,: : .... ~~~ . :' . :,. ·.,;t • .. .• ,

,;,:! ::-,· , .. 1 ·:.' .... ·:

· .. · ·'- .·::· ,;.· .· ' '- .·::·

·.,: .. N!tekim yüc6:A:·ü~ii.K:ur'iİ1-ıK~rim'i~· pe~>çok ·ayeiincte: sö.ie Hftn .. \1~ · . - .. kesin.bilgi sahi~i olmakia-başlaıtıak.sure_tiyle çiikkaüeıi çekmiştir. . .• · :. . · : .

- . ·.· . . . ,.

· · · · :. ' ~:·prn eki ir: :47': Mi.ıhammedf19: ''E~ Muh~inmed!'IJiri'i, PSı~li:•ta~ b.aş_k~ · iUth yôktur"'' Bakara/260, 267:· "Bilki, Allah TeaHi güclü. ve hakimdir''; Iyi .. biliniz·ki, hiç.şüphesizA.llah·TeaHi'hiç .bir. şey~ muhtaç olmayan ve. övülmeye

.· ....

;.

,layık :olartqrr": ·. ·: .. -; · · . . . · · .. : .:. ..

·. ~

. . Bakara/23J: "İyi biiin ki,. Alİalı ·Teata hiç şüphe~iz. yaptıkıahnızı göi:ent;ı.ir'.'· .. :··.. .. . .- /' · - .. ''5' . ·: ' ... . ,

. . ,: J3urün J?~mr~rd1m .aniaşÜ~yp~ ıd; bir şey ô'nce bifinir; sonra: cia b~· kesin .·. ·l:?ilgiyJe ·fl<?ğrulan:ıp. gerç~1(.pldl.iğti_ qa diLil~ söyle.!lit: B u s:ebeqte'ncfi.i.lii,_ imaJı· · · . :

·.bit. şeyi;biletek g~rç~klemek vei·dyi)d~ bı.i gerçekiediği şeyi ·şöyJe)dp jHiri · : · e.triiektit; ·öe.nı:niŞt~t,. :I? u n if göre irn~pdc;ı.' hem; ilim )ra.ni zihhi:'~tiha).<:~me, ~hem:

:. ', · ·· · itçu:Ie yani kalbi bi.Tte_rcih .y.t.N~m: de fiil ya.nLd1Liie s·ç;yie_mekle dişa·.vuiffia, · .. biZi~tyaşay~p :tıy'gu,Hı.ı;tıa va.ı,;dir . .B:u_.yüzd~ndir.'ki;-i.man veh);ıi d~ği1Jce~b1c1it~ .Tasdik bir Şeyi ilim yo~ü yJa: kesiri _bi~ gL ve :delillerle gerÇ~klemek~ir: T.krar;yani 'dil ile söylemek iSe -ilit~YaiJtıı, -irad~sitı.i kullanrijakür..Işt~>in~anda bünratın ::

: · · ·· .' .. oluşa9il~ıesi için .ilm e, k~_sin. 'bjlgiye thyit~ç. Vardir e Zira'.Fi~i~ aı~rnini insanı~ .: .tecrübe· veya ı:iıüŞahiide .iıe:kavr~dıklan için bu konuda ayne'l:-yak1iı olarak .

. . kesiti .bilgi. sahibi oiurlar. fiijk .ötesi .. ale.mde ise, tecrübe' ve müşiihad~· ·:··mümkün olmadığı .için akd,yühitrrie ydl,uyia; kesin ve kat'i .. tıelillerderi . . hareketle kat'i; kesin;· kuŞkudan ·uzak hükümlere ulaŞarak bu .. Fizik ötesi ·alemle ilgiii konular'da ilme'l~yak;1q olanilc kesin .bilgi ·sahibi :ölurlq.r: ·Bu . sebebledi~:ki,· iman ile',ilgli konular da ilriı,e'l""y8k1n olarak ui~Şılan'kesin ·

:. · bil~yle gerçel,(lenip tasdik edilii: · . · • · · · . -;.; .. ; :. . . . . . ~. . . . . . . ' .. . ·,

... · :_·. . : ..... ·N(!kQVVET .vıt" P.~YG.f:\MİHt~i~tzLE: İ.LGitıİ ·:

. . GORUŞLERIN DEGERLENDIRILMESl'. > ·· .. . .. . •, .. . . . . . -, . . ::. ·.

. , .Eiıı~i- · sürinet' alimleririe ··göre · Nübuvver ·ak1l. ybluyıa · biÜnir, . mümki.inaüandır:. Yani. yüce. A1lah·diierse, :peygamber gögderir, Peygai;nber:

· ··. göndermek Allah içiri vacib .{zoitinlu) değildir; fakat insaniann. bir yol gösterici ye olaı:ı ihtiy<içlan ancak peygamber vasıtasıyla giderilir~ Insanlar kendi. Jdimil akıllar'ını ku Hanarak yüce J\1lah'ın' varlığım veya mevçudiyetini. b.llerek tasdik edeb.iiirler; fakat .. O'ria. nasıl ve ne şekilde. kullük edileceğini,. kolay ve kısa bir yoldan O'ha n;ısıl .ulaşılabileceği ni, ·.haram ve helalı kesin

·olarak bilemez! er. işte bu ve benzeri sebeblerdendir ki;AllatıTeiilii insanlara: · .. lütuf ve· inayeriyle Peygamber. :göndermiş;· böyl'ece insanran doğru ve:

.. güveni.lir bir ıi.yancıya·, iıasiliat. edip riıüjcteleyiciye, . bir :önd~re olan . ihtiyaçlaı;ıiı gidermiştir.·Şu hald~ H~-: Adem'deri Hz .. Mpharrimed (A.Ş.V~)'e

.. kadar bi.iti.in peygamberler bu v·azifeleri yerüıe getirmek üzere Cenab-ı Hak . . . . . . . . ... . 86 . ' .. . . . . ;',

•;, .. · ...

:: ... :'-."··

.... .. -:..· . , ··. ~. ··• . ). .:.·

. ··:. ;'

.-. :·. .:.··· .·. •, ... '· .. · .. ' :. ·.·.·.

:;;'

.. >.

.. ·, . -~ .. ~ . _.· .. ;;··

·. :· .··.

. : ~ , . 'i• . ,. ''.: :· .=··::ı·:.' · .•

· JhAfıi;C!aıi · i~s-~;nh{~' ~T.a~~~da1•· se~il~i~ · ~-~:~ -~'isiıı~t. Je~ci'- ':Nu'İJu~vetl.~~ · -... · . gör.eyJeridirilmişieidir.. Butürr :·PeygaU,:ıberler bu gorevi eri' .sebebiyle

... birbiileri nden farkl1 değildirX~r-:Nifekiin ·Cena.bı Hıikk· p~ -könuda Kur~an-ı . Kerim'de en az beŞ.yerde:;'Peygamberl~rirpiz :a;iısınd;a fark gözetmeyiz"?

· pi.İyurinükla bu gerÇeği _vurgularriaktadır, ·Jşte _bu yii'zden peygambe~leri fisalet . .. . .. ·ve .ntibuv\iet vaz;ifel.efinde biriİıi_diğerinderi'ü~tiiı{görthey~? birini ·.diğeıirie

·tercih etn1eye çah§iniı.k·.imari.'a.Çıs,ıl}dan· d~ doğru .. değildir.:Nas~lki, 'Allah .. l.<atında Peygamberler -·arasında -l;i~r: far~;. b.ir: ayiiGalık,: bir: _üsti,inlük ·göietPıniyorsa~ P.eyga:'inberleri: kabul· =Ve· tasdik etmekle· ·y_ükümiü. oları: .. . in _ii 'rninlerin qe asla fark gö~etİI}~leri doğru olmaz. · · : · · · \ · . . . · . · ·

·c.· . . . -~ . • ... : .:· ·:' :· .... · '.• .. '- . · : -~- :: ::'\-' .· : .. :·· · ·.

··:- _; . ;Evet Ahir zaman· Peygamberi o.lan·Hz. M'!lhamrp~d.;{A~S:.V.),s:on: . -~ '·:·.: ·: · · .. ·.P,~ygatnb~rdir;::O'ndan .. baş,ka peygamber :gonde.filmeyeçeğii:ıi~_çe:nah-ı:Hıll<k.·

.~ ·.A·hzap. Spresi 40~ ·il.)ie~te.[_!Çıkça.:haö.er :vetnıektedi.t~ Zira Alla.~ Te~ıa_:Maide::··. · · ·' . ·s4resl. 3 ~- ayette'< .biniri1lzi (islaQ:i diiiirii) <yetlç.iiı'liğe ıilaŞtirdığlni, eksik bir; şey·.

ı.·

· . b~raktriadığıT)ı, qize :olan iıirn~tienrii, gü?:~l.lilderif!i tari.}amiadığını, diıi' olarak. · jslam dinini seçnıeriijzden.razi,v~ hoşnı:ıt:o1acağını.yin~.açıJ(' bir-::şel<Hde haber · . ·. · .yerıTiektedir. 9 h~Ide islaü1 dini Hzf p~yg~rube(i!e k_e~al~.;.eripiş:; hem~fı

· hemen ,l)ürün ·kon tHat; qü1ih terriel hükUriıleri<olarlik,baştarafta·açıkJadrğımız~ · · .itikadi, arneli ye Ahlal5.1.hükümler ~çılsta bild{rilmiştir. A;Ynca bu hükümler:in

>.delilleriiü ihtiva eden Kur'an dahi HiÇr Sure.si- 9. ay,e~Ie· Yüce Allah'ın · , a'iuhafazası,'· garanti~l-altiiıa ahnmıştır. G_örUldüğü gibfonbeş aşırd~ beri . . ·Sevgili Peygamberimiziri en büyük mucizesi olar_ı Kur' an', Allah Tealamn bu .

. : garaıitisi~lnnda muhafaza edilri1ekiedir. B~lki bu:sebebren,di'r.ki; Yi.ice_Allah, · . . Hz. Mul:ıammed (S.A.y;) dert·_sonr~ başka peygamber gi:)ndermeyeceğini ·_

1\ibervenniştir. : , · · ·. · · · · ·· · · . . . . . -· .

·::. . Durum böyİ~ iken bazi şairler kendi hayal al~~İerindert sesienerekHz.

Peyg;ımber'in· mitacıfıdaiı:· b_ahsedeı:ken· "Yere:._iqrniş ;gökten jstil<ba;l için·. ·.Fiirkan _sanıf'· diyebiliyorl~r.· Yüce .. Allah'ın kelarnı··olar(Kur'ari, sırf·

': _.: Peygartıbedinizi _karşılamak; .istikbal:t!.tniek iÇin. gökieı:ı ·yer~ iniveriyor.-. Halbulq Kuf'an-ı.Keİim, _hemen,Bci:kara-Suresini~ 1-5:= ayetleri_nçle aÇıklanshğı ·. .·.üzere müitakller iÇin gönderilmiŞtir, yani' AUah'a karşı .gelmekten. sakıiıı:ınlara doğru yoii.ı gösteren, '-doğru ve gerçek: oluŞ~nda ·ert ufak 'bir şüphe buluninayan kitapt:ı,r. O riıüttakil~r de şöyle açıklanmaktadır: "Onbir gaybe .

·_ inanıı;hıi, yanj_ akil ve irade ile ilme'l.,yakiıi. olarak kavranİlan iliemi kabul :v.e. · tasdik.ederler. iştÇ:bu.kısırr:ı mü'minlerin ·itik~di hükümlerine -işaret-eder.

··.Ikjnci özellikleri namazı dosdoğru kılarlar, ·bu, da amellhükümlerin ibadetle .··ilgili olan·· kısmıdır. Yine :onla:r kendilerine verilen Dziklardan 'diğer. · müsli,imanlara da aynisıridari ·verirler; bunu yerine ·getimiek ameli hükün:il~rin : ınuamelat kİsmınaişaret etmektedir: Orilann. üçüncU ·bir_ ·.özelli. klerini de

.· - . . . . . . . . . :·.'

·s- ':Bakar;vl36: iss_;· 4.Ni~·a/ıs2~; ·J..ii · imra~/84; . . :' .. . .

·, . 87

:·.

,·,_

'· ~ ... ~:

:· .. : ~ ~ :· ''· .·. :.·!

:··. · . ·.· ··.

.. · .. · .--: :·. -~ .

-~.

. ·;. _,:

. • . -~!

. ·~·~.: ..... ;,;·· .. · .. :· • ..-:·· 1 ·.' .,

···! ,oc

· ·. :·,; :~H~:Muh~~~ed{:- :tks.v:,f\·i.ndidıe~ .Kur'.a..ri-~ .ı(~d:m;·~,; ~~·_:öndih··'Ö~ce~:::. ::~ · :•· .· ·: indirilmiŞ .oJ.aıilara. dp.-~ve · a:h:iretıf de ~man ederler. ·İŞte bu· ö_zell.ikle.re s'ab,ip

;. ,;ölanlarin Allah'in pildirdiği .d~ğfu yolda, hidayet yohiıi<,ia oldıikl~ ve urilann "·' · · dUfiya v·e ?-hirette s~üidete erdiklerLbildfriliyor.Bıi ve.-berizeri pek çok ayetterf

anlaşıldığınç. göre Kur'an-1: Kerirri.sadece Hz:. Peygamqeri istikbi:ı.l için değil, . mü'minlere doğru.yolı,i göserniek için·göhderiliniştir. · ·. · · · . .

··· ...

· · : · . Kur;aıl,.~~·:·Kerhiı~J.n :n:G~ülUjl~ .. ÜgÜi· qİarak hazıiap,'I(uİ.'an~i ·Kerim'ih · . önce kitab halinçte ;dürıya seması_na," oradan ·da J3eytC:i_Jrtiı)nur'e, inciiğinf,, <;ırada!): da _Cebfail'in: H:z;. ,Peygambere geti~diğirii ileri sQret\~'t. Böyle b~f

·, aÇ'ııs:Iaın~yı pvi;lyet tefsirle:rindeiı);,azılahnda İbn Ao.bas'dan; rivayet: edileri bii· _açl.klariıa oh1ni.k bul uyQ.mz,. "Bl! aÇikl~ma· bii: yorum -olarak Ce11:ab-.ı. Hakk'Ü1

.. . beyan.eitiği ntizUI:keyfiY,.etiiie ı:J:hrıadığı,içiıi isabetli bir, yo.rtim dy.ği:ldrr; fakat · . . . . '. :bu:·:yoriırnJln::dÇığr~ "kabul' edilip. za~an zi:u:n:~n tekrar .. edilerek k;itaphtta •. '

·. Jniı:Jqıieieı:eve ~onı.rşi"Qalara girİQesi.dah·a.da isabetşiz bii tutlijndu:fKur'an-ı · · :, :, - ;_ . .. . Kerihı'in rtüzi:ilt(ha~kıri_dak;i l)u )iat~lı tutumun. zamatı za~nan t~lq-adanmasiıtiıi .: ·

... "'sebe]Ji · ba?>ı :•kötü .. :n:tyyetli :mü:ste:şriklerin; · isHimiyet hakkında .yazdikl'arı

.. ··. : ... · ..

·. k.it~plarda )renileyip_ diıt.ıhalari ~çlir; diye düşünüyorum.· · · · · · · • . . . ·.•.· :· ........ ···: ... . :: .-~·· ';: -~ . :' . ~ ! •..• ::·. 'J·. : .. ·: ~ ~ ·.;

. Nit<~kim Kur'im:-:ı Kerim'in nüzüli.i Jiakkındakl. bu yanlış görüşün·. ·. kayıüigın·ı şon :zaı:tıanlard~·.okuduğum ·bii-. kitapt.a9 .şu, şekild6 buldum:. · "Mü.slümanlann durumlanhdawA v;rupa'yı haberdar etmeye hefkesten fazla mUvaffak olmuş ve. "Şark :Kütiiphanysi''·çıçiıyla bir'kitap yazmıŞ olan meşJ:ı:ü:r: D':· Herb.·~~ot, bu kitçıbıhd.akL "el:.Kui"'an" isimit ii;ıakalesinde şunlan

· .ya~maktadır: '.'Peygamberlerine, peı:estiş eden {tapan!) Muharnmedil~rbu · . · :kitabı-. yani Kur'an-ı"Kerim'i pek 'yüceltirler. Zira oerlerki; Kı;ır'.an haşlangiçta

' ·ıeyh-i trikdi,r·i i.Iahiden._ayi'ılaraı<:·f~lek~r sevabitİn a.ltınd~ ~ufunan yedi :ka:t·. · :' · ·:gôklerin birinde eman:eten hıfz ölunmuş . .ve "birinci.merteb.edeh melelçlerden. ~: .•· ·olan Cibtil'in. ke.ndi eliyle'· o gökt~n ,I_iz.::Mqhami:neq'e :(S.A.V,) ·sur~,.·sure· . •. . · getiı;ilmiŞth:.'' B.u iddiaya Natmk:f<:emal şqyle' cevap yeriy9r: ?Tarif gerekmez:

"ki, boyle bir söz söylernj;ş, böyle.bir. irikada meylefiniş biT .müslüman yoktur." . .. . . - . . . ~ ' . .

. . ' ... Şayed !:>li meŞhur müsteşnk1~ .idcÜasi_Rabi.ıİ edilirse,::~u~'an-ı Kerir.n'in .. · . ·. takdir edilmiŞ. ilah! Ievha'dan ayrıl~aK: sabit feleklerin alı:ı'nda bu1ıinaiı yedi kat

· ·. gökl~rin birinde. geÇici olarak köruma altına alınnil ş. ve oradan. Cebrail tarafırı-dan · sur_e, · sure. geterihniş olnias~ gerekir. Halbuki Kur'an-ı Kerim'de . . rrievcud pek çok ~yetlO bu· iiızal keyfiyetinin .boyle olmad~ğıhı. habet · . ·

· vetrhektedir. Böyle: bir düşünce~ Kur'an'ave İSiam'a uygım· d~ğiiqir. Aksine ,

· .. · .. 9~ : Nam ık İ<eJTial, Rcnan Mü"dafaa~fullesi; .Cfaymlayan:. Ord. Pr~f.br, M. Fuat .KÖ~rlliü}, . , s; ıs: Ankara ı962. · · ·· · · ·· ·. · · ·· ·· · : - · · ·

·.· ıo~. i3''abra 191.: ·ıo.Yumis/37;· 7..: A'raf/15&; .16 .. .Nahl/10.2; 26. Şufu:a/192.~195: ·?s·. · · Kıyame/I8; 76 İn.san/23.:.: · ·

.-.88.

·_.: : ...

.;,

. ·'!

·:. ·.· ..

.. ~ .

·.· ·:

•·. ..... ·.c

·; /-. ·.:. :_":.:·

.::. ' ··; . : ~: ..

. '

. ... . . . :, . ::­. :· . ~ .-· 1

:. ~·· ·. -

'. '' .isüi~. di~i~h: ~aş ~!mak, :i·e~~ .~ürıri~k~iş~ey~~i~~ri·. İıy.dur~~~'iA~hıda~ınış::gibi . · . 'gqsterme gayreJleridiı:. Zira·.Cenab-ı.'_Hak KitabLoluştiıran· vahyüü haşa bir·,

'· defada inzal :edi p,.y~di' kat 'gökiiri '·birinde·. mnhafa.Za· e,de·çek, .oradan da ( . Cebrail'e ''Seri sure sure ,Hi~ :Muhammed~~ götjji"; diyecek. J3ôyle bir' anüı.yış. · . heİn Yüce Allah'ın ilim, irade·, kudf<~t ve t~l<:vin sıfatıarına gölge qüŞUrür; hem .. · de· :K~r:an~~ Ker,iri:i.'.deki ·y~Jıy~n ıı.: ,e.inzali~ ·.h~yf1Y.etiyle.i(gi1i ~yeÜere ters·.· düŞer.· Çünkü.lsiam··Oininih tev!ıid pt~iısibiyle ._bey_ıin:.ettiği Allah, Ehl-i.:

· kitabın. 'kabul ettiği. g}bi ajtı·gün Çalışıp .d~ ye,dinci gQri.dinJ~rtıiı.eye ç~kHen,: bir . .. . ..Allah 'değildir .. O .her an.-bihfiil yaratan~· göri,ip gö.zeteij' işitip ~er şeyden· :. ·

·. hab~tdar olan iln1'iyle ner·şey,i ~uşatan~·~.sınırsı:z; !Ça~1m, ve'·hak! birilmeve . ·'· .kudi-ete sahip:oıan·Allah'tır;:Kur'ari7ı·Kerim, _ezberlerirt:ıesi~ ,yazilıp·yesika ...

··. ·. · !·(aline geline.si' ve ·cari kulağiyla çlinlenip· h.emen- tatbik edilmesUçin 23 Sen.eye · · · . yakin .bir z;1ftnari iÇerisinde ve qazhri. da O,;günl'er#e: yaŞFJ_n)lafi. b~Zl olayl~. ; .

... : d üzel tmek,. açıklamak s~bebiy1e.5-1Q ayet. bir <).rada;. b'azan da '"na~az sureleri" diye hndiğimiz küÇük siıreler.h~}irrde in=?al edilmiştir. Yirmi, otuz·

. · hatta yüzlerce aY;eti ihtiva-eden s~rel~r- halinde asla_ gelmemi.§tir. Işte böyle~e ,, .. · .:.anlaşılmıŞtır ki, ·bu tarz yanlış d{lşünc;e'nin, yanhŞ:·kabril~n mepşei islamı . ,, d~ğil,dir:. I?9tül}- p~,ob'letpler. ~öylece en kğçi.!k::.parça!ahı ıi)rhlara~ ;n'aŞtıhlıp·

. . · ... çözürıileıimezse, r;ı:ıü~n'iinleri hatalı görüşlere sevkt.debilir~. · · : . . -.

.:·.· .. B u .b~ğlamdailim adamlan ndan: b_azilan Yüce. Ailafı)n ön~c '"Kalem 'T . yarat~ağın i. iddia . eder~k, b undan· '.'Ka d er m es el esi nf' 'da yari ak · a:iadıklan~ ,. · ·_bazılarının ise, 'Allah'iiı önce ';Akıl" v·eya ~·t.ımi"· )\arattığİnı iierf·sürerek,

, · .b undari da us~dur .. N'a:Zariye~ine" d.~yanak. aradiklan;· _bir kısırtinı~:~ da. Allah~ıQ · · . önce ı:'Ruh" veya 'iNur''u yaiattığmı kabul ederek Hz. Peyg&mb_eri yüceltrnek · . is.tedikler.i' islami Hteditürde. yeı:: almaktadır, · :j3u· cüm,leci~ ··olarak · Peygamberimiz·Hz. Mu.hı:tinrr.ıed'i'(AS..V}yücelteyiriı diye; bazı· kiŞil6rceilerf . süri.ilen' "Ruh-i'-Mı.ihaJ1)iried1'' ve· "Nur-i. !yluharnınedi":tffb,irleririin. yorumu· : .altında, farkında olrrüıdan Hz;. Peygambere :uıu,hiy.ye,t.yeTiliy():rki, iŞte; . , yu)mrıdakj sözcl.er "müslü.qı.anlar: I:eyga:qıberlçrine taparliı'r'': iddiası bura<Ian· \

· ... gelmiş olabilir mi?. · .. · ..... ' . . .. . . : . . . ·.·. . . ;.· . . • !. ·.·.: • •.

Bilindigi Uzere bıflibirler aıunda·yapilan yonııiılatda.güy.a Yü~e Aliah ·.·. herşeyden 'önce Hz. Mubamrri'ed'in {S.A;V.) ruhunu veya nurunu yarattı. Bu. ~.

ruh Hz. Aderü'i'yaratılınazdan önce gördü ve bildi, hatta bu nurdan· bir kısmı ·. ·. Hz. Adem'e ondan. da Hz. H:avva· \falidemize ve·bütüninsar:ılara geçti: İŞte bu · . ve. benzeri aşın .yorumlarla b~hüh yaratılmışlardan ônce. yar olmuş,· o'iılann '. hepsinden üstüQ, .farklı bii' PÇygaıiıber anlayışi ·oitaya· ·çıkıyor. Böyle bir · :Yoruma. ve anlayıŞ_a İneyzu' hadislerden de I::ıir dayanak bulu.narak bir kudsi· hadis gibi .Cenab-ı.Hakk'a: .. ""Sen olrria:saydın, büti.i'n b~ alemi yajatmazdım"· · . . anlamındaki sözleri sÖyleterek Şöyle -biİ anlayışa sebeb oli.l)'oda:f.. Ha~~f Yuce ·,.

:·.'-.

89 .· ,..,

. ·.· •'

" ;,_

.. · .. • ~::.. ·- ,•.> • -: ;·, ,:;· .:.•

' :~ . ··.· .. ~·· ·:. ·.·.

.· • .... !

,•. .·. . ~ ;·.

. . . . ... ~ :' ..... '~ . . . . :;.· ..•. ·! ,~ •. .'i· ;,:_.· ...

!. ::.· ; .- :~ll~~: Hz. ~~:lı;ci~~~(n ·:cs·.A.V.) yarattı~~ ·ıçi~ .bu al_emi:de··~a;~,t~a;~~<; . . - · ·JPecbur ·kaldı. Kendisinin zati· ilmi, irade ve ~ercihi hiçbir. şekilde mü_essir ..

·· , . : '·· :';üımadi. Haibukh·Ceiıab~ı'l'13.kl\;,'::Hı'alün l'ima yGrid",l~ ''Rcibq1nheristed1ğini- : . · · · · qilfıil yapand ır" inealİndeki ayetlerd~ oldüğu gib Ailqh Tealahiçbir şeyin veya ·. ,_

yaratİğın tesirinde kalj'JJ~dan dilediğinfdilediğLşekilde mutlak~ yatabr>"O'na .. · .. tesir:·.edi-lere\< ·,şı.inlarıyapmaya Q; mecbur e> ldu, .O'nun .bu .nlar.~ yapma_si ·

· · · · . zoı:t~fl.Iıid4f.',', şeklinde._bir _görüş '_beyan. etmek soiı derecede natahçlıt. ·Şayed,.· . ·· .. f>eygamJ:Jerimi.~e bir ayiıcalt]( Verilecekse, q.nu öhce,.Allah!ın kiı1Ü· birjnslliJ > . · .. ölarak, sônra·dü yine A11aJ:d~rafmdan irisanfar ara,sından seçi:krek ]<endisine·

., · :, , nlibüv\ret ve,risalet, y~ü1~ peygamberlik verilmiş. örnek bir kişi ·qlurak düşü~üp. :)<abul vit 't_asaik etn1ek dah1(döğtı,ı9lür: Zira l:ıoyle J;>jr kabül~· böyle bir· inanç ·

·· ·.K~r'an'.a Al:lah\n ·b.u&iukhıririiı daha riygJındur: Nitekim ·Ki.i'f!aıl-1' Kerim'de . . . ::~·p~yganii;Jerleje: itaateden l')iÇkiıŞkusuz AIHth'a ha'at etri.li~ohjr"':1.-Nisp/80; . ·.-~' • .... ·

.. ._ ... :· . ·. . : .. :·. i•şy_M\.(hamı:rtecı',(S.A. V~) de ki~Şayed''Allah'ı seviybr~an;z :b~a riyJ]rll.·· , .. ,,

Amı.h'dasizi·s.evsin ve·g-urulhlaıjnızı bağışl-asifı" Aldmian/31;. · . ··;., . ,< ·. ·· ·.• ':· .,.: : . . ·.

. . 'kEy in:ananlar, and.' ofs·un', kf; All:ah:ı~ ,RasülJi.. sizi~. için':en._ .. gU:z;el. :: örnektir" 33~:Ahiab(21>. · ·· · ·· ··· '· ·

· Diğer bazi ayetlerde 'de .Cenab-1: Hakk kendisine itaatten hemen: sünni.. · · ·· ·. ;R~su!Une.it~atı enired1yof.;1~.RasQiiii1e itaat op.uh Ylice Allah'tan getirdiği .. .. ·keshı olarak'bilinen hi.jkünil_erin hepsini öğrenip dQğru oldu~la:ıini ~abul edip ,

. _,: tatbiJ<:'etmek çleriıektir. Ybks~ o ras.Ule pereştiş etmek,tapmak, ona·uluhiyet 'verffiekdeğilcliL [?aima, ifntcl' ve· tefrid clediğin1iz, iki a~· uc.tı,ıki'aşınlıktan .·. kaçııiiJ;J.<if zorundayız. _: .·. · · · .- : .. > .. · . ' .· · . .: · · . · .· . , .

•;. .. , ..

· · . Nit~ kim Hz. ivr uh~İU~ed, (A.S~V.) Keh{ S.~ıresi i io ·ve· Frissilet"Sur.esi ·(). ayette haber vedldiği 'tizere,'kericlisiniri diğer irisanlar gibi.:bir insan··

·: . olduğunu, ine ak Y4ce ,:Allah'tan··yahiy. al(!ığıriı \tekrar: tekrar _viırgtıfamiıkla., ' .. , insan.lardan-ayırdedid yeganefarlqnın Yüce Allah'tatı va)iiy qh:n~sııid?fl başka.

- ... :

·. · :: · . ·. -bir Şey olnw.diğınt' ifade etmiştir.· İşte: biı ·yil'zdendir .ki; her tnüslümiı,n; . ; · .· Kelime:.. i: Ş'ehadeti okurken, "Hz. Mu'hammecl(A.S, V.)'in Allah'ın ·kulu ve.

RasG!ü olduğuna;tanıklik ettiğini, her türlü kuŞkudan -uzak 'olarak ş~hidlik ettiğini ifa~e etmektedir. ·

· .....

. · ·• ·.· · .. De~~k ol.~yor ki, bir .ta:kıin hata ve yanlış değerlendü'inele~cieıi uzak· . ·· ~olmak ve çarpjk yori.Jmlann etkisinden kurtulmakiçin müslüriıanıarı· yakından· . ·

12- . ı l..Huctiı07; 85. B~rfıe/16; 21 Enbiya/23: ."O yüce Aiıih · yaptiğınd;n ~oiumlu · . . ,. değildir; . .- · · . . · · · · ·· · · .. . · · ,, ..

· ·13~ :Ali· İm~an/32, 1:32; .Nisa: S9; J\1aidci92;: 24~Nfır/54 ·ve 56.; Ş.Eiıfal/20 \re 46.;. 47.. Mubamrned/33; 64. ::ı:eğab~n/12; 58. Mücadele/IS.

: 90

·_.: .. · ··;~· .. ·. '.

1

. . - .. ... . . -

~. •·. ...... ,

1 .. -.··

·: ...... . >.·: .... ·.

• J, ;', C• . . ·:. ~ . :·.· .

. . ~· . .. ~ '. • ,. ! ::·

. .. r··: ·, ·:: ·.,

· .. :' .··.

_ _.ilgilendiı:en isı~ Dininin:teıti~ı -~ü~ü~~~ri-~i )yi ce öğre~~~. bilmek ~~--b~ .. '· · ·" ··:.

· · ·sağlam bilgilere,. göre .hareket etı';iwk her. ri1üslümaı1iri · en önde gelen . ·. . prensitileri nden. birt olrrüihdir. . . . . . . . ·. . . . . . . . ·. - . . /. ' ..

: . . ·. .· . ' ··. . . •' .

· .. __ · · .İtikad1, ainelt-~e ~hlakY hi.ikQi.tilerl~ aıak'aıı -gqriilen·h~r çeşii-yoriııniar; . ·. -irisanlatın şahsi görüşle_r~hi,:düşiincelerin~·ve h~üa··duygiılatırıi ya!isıttıklçı,i:T . .iÇin, pek tabi%dir.ki,Jmi1lah tajıiil edip" değerlencl_iritıeden kabul etmek ve

. :-_IJenimsernek döğr.u -plmaz, Çünkü -bu ·ÇeŞit -götu·Şıerp _Şahrs1aiın veya·illirl1)erin· , · .. : .kendi. kişisel .. düşünceleri ·. y_eya yörumları· öl~uğutıdari_~zair)anlanndaki bir· .. . problemi o gi.iiiün ş-~tlai:ıpda. ·çözüqıledikteıt ·için genel geçerliliJderi ·

.:_ .. : olmayabilir. İşte bu yüzden· bu ·wr görUŞlere ·bağlanmak; ~r:ılarl-her zaman ve ... --.-- -~. per yerde s~vunmak·asla-.dqğr_u:olinaz: Zira. bui-ılııdtikadi'.hq!<ün.:ılei. gil:)i.kesin ·

·ve değişmez kurallar. qlmadıklt~ı iÇ_in·~ bunlara _sıri1s1kı ·sfırilıpJdşrnin gönlün~.:, ve ~albini_-.·b~ğ-lanıa,sl._· yanJış_:: y~:_'ya"nıln(;ı_ olabilir.· A.·ntak- ke.lirneletini.it. {lafızlarınıfi) ifade.~üiği anlaiı:ılcifıgaye~ i;ı.çi~ olan .ve bır anlartılardari Çıkanıan·, : .·

. h liktimler de gayet net veJçe:;ih· olan,a:y~tiet-(rntıhRen:ı·ve;rı]üfesser ayetlef} ve{ : ·:

.. ...

.·:,; böyle_ ayet1erden elde edilen· ~esjnve· .-.kat\ .deilllere··dayan~m is~betlf . ' §tÇl~lamal~r \;e görgş_Ie_r'-k(lbt:I.l egilebilk· J?prilar beniiıisenip 'uygqlamaya i ..

kon~flabilrr. Bu·, yüzden şairler, edipler;. alimler,·süfiler'V.e ben_zeri- kişiler· .. · tarafından yapilm1Ş oian yorurnları .alıp: benimsemeden,.- kabul'. edip. ı.iygtilan)adan, yani hayata geçirmeden önce.bu·çahş_rı;ıada.ortaya koyduğumuz değerlendim:ıeleriri ·dj~at1ke göz önünde bulı.indıinılmaliin sor{ derece ·önem·

·: ar:?etmektedir. Makalemiziri baŞındaişii-et ettiğiiııi?:;Jnaqanlıirin .hem dünyada · · .... hem· de Ahi~ette.-.tniıtlu ve h.i.ızrirhr·oımalannı·B.maç ·Gdinerek·~·gön:deıjlmiş ol~n ..

· dinl.hükümler ayn aytı ve'aynntilı olarak zihn!.birrnuha;keme ile süzge_çten · '·' . · geçi!ilerek öğrenilir ve .gqnUI ··raı-ia~liğı ile kabuledil irse; .o ki:riıs.e için artık

.. 'büti.in sorularına çö:Zi;irrjler .bulunduğu gibi; .k~ndisirii gi.ivende hissedip ·iÇ .

. · -tmzurlın~ kavuşiıiası ö~·sC;tğtanmış oltır, ,Boyle; huzı;ırlü, sevecen,-· hoşgöri.ilÜ,_: ·_ ·hem tm dlinyaçHıki, h~m-de Ahiretı~· ilgili -görevlerine: di.işk;üii,- bı:ın-ıan_-yerine ·

'· .. ;' .. getirmeiÇten aŞ. la· yıl_rnaya.,n kişile~d~n meyda_na ·gere n aiiel"erde, toplumlarda,·;·. :_köy, kasaba .ve· şehitlerde 'd.irlik~düzeri1ik olur, her:kes ·bal-iş içeriŞinde . . ·birbi:detini s~v-ip · saylıra.k' hayatiarına devam 'ederlei,Her 'türlü kötülük-

. ;, • -·. : bilgisizllkten, önyargil~ 'olmaktan; başkahı.nmn etkisiride _kalıp körü körüne ·.·_ . onları taklid etmekten, yersiz yere öfkelenip irisanları sevmemekten ileri gelir.. . . . . . .· . . . .. .. . .

. ·. . . Yapılarİ araştırmalarda fikirler ve· görüŞler: oluşturulurken bu görüşlerin.· . kamu .yararı açıSJndan ne gib_i·fayda·veya zararıari olacağı veyahut dane gibi -saptırmalara yo_l açıp açrn~yacaği iyiCe hesah edilmeli, t3:riışmah, ondan sonra ·_

: · o görüşl<~rin.neşrine.veya_kamii oyuna ma1 e~il.İnesine ka1kışılmalıdır .. · • • •• • t •••

. . . ~

:. :·.=

.. 91-

':-'