Revitaliseringsplan De Valuwe - Cuijk...5. aandacht voor zorg, dienstverlening en voorzieningen 6....

Bijlage bij raadsbesluit d.d. 12 maart 2007

Revitaliseringsplan De Valuwe

“It takes a village to raise a child.”

Oud Afrikaans gezegde

2

INHOUD

De revitalisering van de Valuwe is een omvangrijk en ambitieus project. Dat behoeft geen nader betoog. Dat vindt ook zijn onvermijdelijke weerslag in deze bijlagen bij het raads-voorstel met alle informatie over de plannen ter realisatie van de revitalisering. Er is noueenmaal een heel verhaal te vertellen.

Terugblik blz. 3 Deze terugblik op de achter ons liggende jaren dient niet alleen om zaken in de juiste verhoudingen te zien, maar vooral ook om de waardevolle ervaringen en inzichten uit die periode voor de komende jaren vast te leggen.

Revitaliseringplannen blz. 5 In deze paragraaf een korte weergave van de drie plannen waarvan de uitvoering de revitalisering concreet gestalte moeten geven: het stedenbouwkundig plan, het samenlevingsplan en het experiment met buurtbudgetten. De bijlagen I t/m III hieronder bevatten alle informatie over deze plannen.

Toekomstige acties blz. 7 Na de opsomming van de belangrijkste aandachtspunten uit het leefbaarheidonderzoek voor de revitaliseringplannen volgt een aantal toekomstige acties per plan.

Organisatie & coördinatie blz. 8 Een heel korte paragraaf bevat het voorstel om voor de uitvoering van de plannen de huidige projectorganisatie in grote lijnen voort te zetten.

Bijlage I: Een wijk om thuis te zijn (Stedenbouwkundig Plan). blz. 9 Deze bijlage bevat het definitieve stedenbouwkundige plan. Het spreekt voor zich. Hierover bent u reeds meerdere keren uitvoerig geïnformeerd en geraadpleegd.

Bijlage II: Meer dan alleen maar stenen stapelen (Samenlevingsplan). blz. 10 Hierin het samenlevingsplan, dat de revitalisering op sociaal vlak inhoud geeft. Na een toelichting volgt een schema dat op overzichtelijke wijze een compleet beeld geeft van de sociale ambities van de revitalisering, ingedeeld aan de hand van negen doelstellingen:

1. verbeteren relatie bewoners <> overheid en instanties / imago & p.r.2. ontmoeting en communicatie tussen bewoners onderling bevorderen3. veiligheid thuis, op straat en in de wijk als geheel4. aandacht voor de jeugd5. aandacht voor zorg, dienstverlening en voorzieningen6. aantrekkelijke ontmoetingsplekken bieden7. versterking van de sociaal-economische positie van bewoners8. huisvesting9. veranderen van de mentaliteit van bewoners

Bijlage III: De eigen buurt (Experiment met buurtbudgetten) blz. 18 In deze bijlage gaat het over het experiment ‘werken met buurtbudgetten’. Met dit experiment wordt beoogd het concept van de drie mede-eigenaren in concrete praktijk om te zetten. Om die reden mag het met recht het kroonjuweel van de revitalisering worden genoemd. De notitie bestaat uit drie paragrafen:

I. probleemanalyse & diagnose: een diepgravend stuk t.b.v. de benodigde visieII. de 7 W’s: de vertaalslag van de visie naar de concrete praktijk

III. het experiment in de praktijk

Bijlage IV: Wat is er uit de bus gekomen? blz. 29 Deze bijlage is het rapport van het leefbaarheidonderzoek, dat met succes huis aan huis in de Valuwe werd uitgevoerd in het najaar van 2005. Ook dit spreekt voor zich en is reeds eerder uitvoerig gepresenteerd in een wijkbijeenkomst en in de geheel aan dit onderzoek gewijde editie van het wijkblad KIJK OP DE WIJK van juni 2006.

3

Terugblik kijk eens vaker in de achteruitkijkspiegel

Eind maart 1997, nu precies 10 jaar geleden, werd een onooglijk grasveld bij basisschool “De Regenboog” omgetoverd in een fraaie ruimte voor meerdere doeleinden. Dit gebeurde op initiatief van de wijkraad, met medewerking van gemeente en woningstichting Cevelum, nu Woonmaatschappij Maasland. En het gebeurde in de geest van de sociale vernieuwing: de eigen verantwoordelijkheid en actieve inzet van de bewoners dienden voorop te staan.Voor wijkraad de Valuwe hield deze succesvolle actie een koerswijziging in. En, zo kan in deze terugblik worden geconcludeerd, dat is een belangrijk moment geweest. De activiteit bleek, nogal onverwacht, het begin van een interactief proces dat zich de afgelopen 10 jaar sterk heeft ontwikkeld. Uit genoemde activiteit vloeide een Totaalplan Sociale Vernieuwingvoort. Dit werd direct en krachtig door Woningstichting Cevelum ondersteund, m.n. door een winkelpand ter beschikking te stellen voor de functie van wijkwinkel. Vervolgens was het voor de gemeente Cuijk, naast een aantal andere signalen, de basis voor een trefzeker schot op doel door te besluiten tot revitalisering van de Valuwe.

De afgelopen 10 jaar als traject 21 mei 2001: de gemeenteraad besluit tot revitalisering van de Valuwe; 30 juni 2003: de gemeenteraad bekrachtigt formeel het door de breed samengestelde

Klankbordgroep vastgestelde Masterplan Revitalisering, onder begeleiding van Companen tot stand gekomen in een heel interactief proces met de wijkbewoners;

juni 2003: start van een experiment vernieuwd wijkbeheer, m.n. in de functie van de wijk-meester;

30 maart 2005: start traject stedenbouwkundig plan met Palmboom & van den Bout BV; 14 november 2005: brede presentatie stedenbouwkundige visie; 29 juni 2006: wijkpresentatie rapport leefbaarheidonderzoek; begin juli 2006: overeenstemming gemeente Cuijk en Woonmaatschappij Maasland over

de financiering van het stedenbouwkundig plan; 9 oktober 2006: wijkpresentatie stedenbouwkundig plan;

De afgelopen 10 jaar als proces > het proces voor de komende 10 jaarInteractief is dé term die het proces van de afgelopen 10 jaar in de Valuwe karakteriseert. Het interactieve proces heeft zich zo krachtig ontwikkeld dat betrokken partijen het als een groot goed beschouwen en, zo mogelijk, willen versterken: de afgelopen jaren laten een voortgaande groei zien van de opkomst en betrokkenheid bij wijkbijeenkomsten; een representatieve deelname van allochtonen aan het leefbaarheidonderzoek najaar 2005 en een toenemend besef bij de bewoners dat het met hun wijk echt de goede kant op gaat of zoals een deelnemer aan het leefbaarheidonderzoek het zei: het valt mensen buiten de wijk op dat er in onze wijk iets aan het veranderen is.Op de presentaties van het stedenbouwkundig plan werd telkens spontaan met applaus ge-reageerd; de belangstelling en betrokkenheid waren groot; de algehele indruk is dat het plan heel goed is gevallen, uitzonderingen daargelaten natuurlijk. Maar het belangrijkste is het be-sef onder de wijkbewoners, dat het plan gebaseerd is op en nauw aansluit bij het Masterplan dat toch op de eerste plaats hún Masterplan is, zoals op 30 juni 2003 ook als doelstelling uit-gesproken door de gemeenteraad.Het is goed van tijd tot tijd terug te kijken om te zien wat er allemaal al bereikt is, alleen al voor een goede balans en om zaken in de juiste proporties te zien; de afgelopen 10 jaar is in de Valuwe inderdaad al veel verbeterd, in concrete resultaten maar vooral ook qua sfeer.

Kortom, er is de laatste 10 jaar een interactiviteit ontstaan in de Valuwe die nu definitief ver-ankerd moet worden in de realisering van de revitaliseringplannen, een beslissende fase dus waarin de ‘buit definitief binnengehaald’ moet worden. Het gaat nou eenmaal om een proces van de lange adem.

4

Vier elementen hangen nauw samen met deze interactiviteit en blijven dus ook de komende 10 jaar van kracht, misschien nog sterker nu het op uitvoeren aankomt:1. allereerst het concept van de drie mede-eigenaren: het interactieve proces heeft zich uit-

gekristalliseerd in het streven dat bewoners mede-eigenaar worden van hun wijk, naast de gemeente Cuijk en Woonmaatschappij Maasland. Dit is een krachtig en misschien wel uniek concept. Daarom was de afgelopen jaren de projectorganisatie ook gebaseerd op deze drie eigenaren: zij hebben als geen ander concrete belangen bij de revitalisering, zij zijn dus ook als geen ander bereid daarin te investeren. In dit verband is het zaak consequent samen op te trekken, in de volgende drie stappen:o samen op onderzoek: wat zijn de belangrijkste problemen, wensen en ideeën?o samen kiezen: welke resultaten worden beoogd en in welke volgorde?o samen aan de slag: wat doen de bewoners zelf en wat de overheid en instanties? Voor alle duidelijkheid: ‘samen’ is hier een zakelijke voorwaarde die past bij het verband van mede-eigenaren;

2. op menige plek in Nederland spreekt men van herstructurering in plaats van revitalisering en komt de sociale kant van de zaak er bekaaid vanaf. Reden voor de ministeries van VROM en VWS de laatste jaren in verandering hiervan te investeren door het project Sociaal fysieke wijkaanpak. Fysiek en sociaal kunnen gewoonweg niet zonder elkaar. Bovendien heeft deze gecoördineerde aanpak als voordeel dat problemen in principe in de eigen wijk worden opgelost. Door de geschetste ontwikkeling is deze aanpak in de Valuwe vanaf het begin, 10 jaar terug, een ‘natuurlijke’ zaak geweest. Reden tot tevredenheid en tot optimisme dus, maarook tot zorgvuldigheid voor behoud ervan;

3. hou het klein en dichtbij: dit uitgangspunt is dé gouden regel voor de praktijk, zeker bij de komende uitvoering van de plannen. Alleen dan kunnen de wijkbewoners hun rol van mede-eigenaar als een volwaardige rol neerzetten. Enkele wezenlijke zaken hierbij:o empowerment: het aanboren en versterken van de eigen kracht en mogelijkheden

van de wijkbewoners. Dit verdient de hoogste prioriteit;o wijkdelen: de Valuwe is opgedeeld in 12 wijkdelen. De wijkraad is inmiddels op basis

daarvan samengesteld;o herstel van dorpse elementen: geen misplaatste nostalgie of enige naïviteit omtrent

het gedrag van de moderne burger, maar het dorp als meest treffend perspectief voor de revitalisering: kennen en gekend worden, zorg voor elkaar en de eigen omgeving, bedrijvigheid;

o aansluiting bij het bestaande. In de opdracht voor het stedenbouwkundig plan was dit een cruciaal uitgangspunt: sluit aan bij het bestaande en historisch gegroeide. Maar dit geldt voor de hele revitalisering. Het aantal bewoners in het plangebied dat met klem aangeeft in de wijk te willen blijven of terugkeren, is opvallend hoog.

4. communicatie: last but not least. Communicatie en interactiviteit zijn bijna synoniem, ze-ker in dit verband. De presentaties van het stedenbouwkundig plan hebben definitief dui-delijk gemaakt hoe belangrijk goede communicatie is en wat deze vermag. Het is zaak het interactieve proces in de volgende fases opnieuw ruim baan te geven en te stimuleren.

5

Revitaliseringplannen alle goede dingen bestaan in drieën

Het voorgaande vindt zijn weerslag in drie plannen die de revitalisering de komende 10 jaar concreet gestalte moeten geven. De onderlinge samenhang, het integrale verhaal van de sociaal fysieke wijkaanpak, blijft onverkort van kracht bij de uitvoering van deze plannen:1. stedenbouwkundig plan: het beste antwoord op de vraag wat er op het fysieke vlak

(huisvesting en openbare ruimte) nodig is om van de revitalisering een succes te maken;2. samenlevingsplan: het beste antwoord op de vraag wat er op het sociale vlak nodig is

om van de revitalisering een succes te maken;3. experiment met buurtbudgetten: bij uitstek de ruimte om het concept van de drie

mede-eigenaren post te doen vatten in de hele wijk en duurzaam te verankeren in de dagelijkse praktijk. Als zodanig is dit experiment de kroon op de revitalisering!

Hieronder een samenvatting van de plannen; in de bijlagen de volledige informatie. De plan-nen voldoen alle drie aan de voorwaarde dat ze sterk gebaseerd zijn op het Masterplan!

1. Stedenbouwkundig planDe opdracht aan stedenbouwkundig bureau Palmboom & van den Bout bevatte de volgende vijf inhoudelijke thema’s:1. een vitaal hart in de wijk2. woningdifferentiatie3. de wijk openen naar haar omgeving4. infrastructuur en openbaar groen5. woonomgeving.Daarnaast waren een kostenbewust plan en de fasering belangrijke thema’s met het oog op de realisatie.

Al deze thema’s zijn in het stedenbouwkundig plan volledig uitgewerkt. Nadere uitwerking en concretisering komen uiteraard pas aan de orde in de volgende fase: zaken als duurzaam bouwen, het streven naar een beter evenwicht tussen huur en koop en betere spreiding in de inkomenssfeer, om enkele voorbeelden te noemen. Bovendien is een aantal uit te werken zaken niet of niet alleen stedenbouwkundig van aard en horen (vooral) uitgewerkt te worden in de andere plannen, zoals de gemeenschapsaccommodatie en het medisch cluster in het hart van de wijk (> samenlevingsplan) of het hagenplan (> experiment).Enkele punten zijn in het stedenbouwkundig plan niet of beperkt aan bod gekomen: de verbinding met de Groenendijkse Kampen en de Maas. De simpele reden hiervan is

dat deze buiten het plangebied viel; ruimte voor infiltratievoorzieningen in het kader van de afkoppeling van regenwater. Dit

was gedurende het stedenbouwkundig traject geen actueel punt.

2. SamenlevingsplanVoor het samenlevingsplan ligt de basis in het Masterplan met name in de paragraaf die acht aandachtsvelden bij de sociale verbetering beschrijft (§ 3.2). Naast deze aandachtsvelden was er ook belangrijke inbreng voor dit samenlevingsplan uit de volgende drie bronnen: de sociale matrix, in mei 2003 opgesteld in het kader van het Masterplan; de uitkomsten van het leefbaarheidonderzoek 2005 en de actuele inbreng vanuit de Klankbordgroep Revitalisering.

Deze Klankbordgroep, wijkbreed samengesteld uit professionals en vrijwilligers van instellin-gen die met de wijk te maken hebben, speelde een wezenlijke rol in de totstandkoming van het samenlevingsplan. Zoals ze ook tekende voor de opstelling van het Masterplan.Het resultaat omvat negen doelstellingen waarin genoemde aandachtsvelden nog goed te herkennen zijn, uitgewerkt in een overzichtelijk schema. Deze doelstellingen zijn:

1. verbeteren relatie bewoners <> overheid en instanties / imago & p.r.2. ontmoeting en communicatie tussen bewoners onderling bevorderen3. veiligheid thuis, op straat en in de wijk als geheel4. aandacht voor de jeugd5. aandacht voor zorg, dienstverlening en voorzieningen

6

6. aantrekkelijke ontmoetingsplekken bieden7. versterking van de sociaal-economische positie van bewoners8. huisvesting9. veranderen van de mentaliteit van de bewoners

De laatste doelstelling, veranderen van de mentaliteit van de bewoners, verdient aparte aan-dacht. Zij zal bij uitstek gestalte moeten krijgen in het experiment met buurtbudgetten. Als zo-danig is het experiment terecht te beschouwen als deel van het samenlevingsplan; het zalook voor de meeste andere doelstellingen van grote waarde zijn. Belang en functie van dit experiment rechtvaardigen echter ook een zelfstandige plek binnen de revitalisering.

Qua statuur is dit samenlevingsplan vergelijkbaar met het stedenbouwkundig plan: het geeft concreet aan wat er gaat gebeuren, maar nadere uitwerking is nodig om het te realiseren. De SMART-termen (Specifiek, Meetbaar, Aanvaard, Realistisch en Tijdgebonden) zijn leidraad geweest bij de opstelling van dit plan; overigens zonder een keurslijf te worden.

Het is uiteraard dit samenlevingsplan dat invulling geeft aan de revitalisering op sociaal vlak, maar dat betekent niet dat het sociale zich tot dit plan beperkt. Integendeel:o ook de sociale effecten van het stedenbouwkundig plan zullen groot zijn, zeker nu het zo

goed gevallen is bij de wijkbewoners;o de sociale winst van een geslaagd experiment met buurtbudgetten zal nog groter zijn.

3. Experiment met buurtbudgettenDe actie met dat onooglijke grasveld in 1997 leverde niet alleen een fraai en nuttig veld op, maar voor de deelnemers ook twee belangrijke ervaringen:1. de herontdekking dat het gewoon prettig is met je buren te werken aan de verbetering

van de eigen leefomgeving én ook nog met direct en goed resultaat;2. de ervaring mede ‘eigenaar’ te zijn van het resultaat, met een groter én duurzamer

verantwoordelijkheidsgevoel voor het behoud ervan.

Dat maakte van deze actie een onverwacht, maar bijzonder leerzame gebeurtenis die de inspiratie is geweest voor dit experiment. Het experiment beoogt deze eenmalige gebeurte-nis om te zetten in een reguliere praktijk in de hele wijk: de wijk teruggeven aan de bewonersmet het oog op verbetering van de leefbaarheid, maar uitdrukkelijk als mede-eigenaar. Van ’u vraagt en wij draaien’ kan absoluut geen sprake zijn. Integendeel.Juist door dat mede-eigenaar zijn is het experiment wellicht uniek; werken met buurtbudget-ten op zich is dat namelijk niet. Dat gebeurt op veel plaatsen in Nederland. Voor de prakti-sche uitwerking van het experiment heeft dan ook een van de succesvolste praktijken op dit vlak model gestaan: de Deventer Wijkaanpak (al 14 jaar gaande!).

Het onderhavige voorstel beoogt het unieke van het experiment te definiëren. Daarom is een diepgravende analyse om te beginnen noodzakelijk. Daarin staat de problematische relatie tussen de mens (als burger, huurder, cliënt, e.d.) enerzijds en de professional bij overheid en instanties anderzijds centraal. De problematiek in deze is dat de mens geen ‘eigenaar’ is van de eigen situatie. De stap naar het concept van de mede-eigenaren is dan gauw gezet. Dit experiment beoogt de stap van concept naar praktijk te realiseren: de praktijk van de mede-eigenaren.

Wat stevig leeswerk misschien, maar het maakt ook duidelijk dat het experiment met recht het kroonjuweel van de revitalisering kan worden genoemd. Een veelbelovende uitdaging en gezien de ontwikkelingen van de afgelopen 10 jaar veel kans van slagen. Ieder die in die jaren op een of andere manier betrokken is geweest, zal het beamen: als het in de Valuwe niet lukt, dan lukt het nergens!Een bijkomend voordeel van het experiment is zijn cruciale rol voor de samenhang binnen de revitalisering. Het brengt díe elementen uit stedenbouwkundig én samenlevingsplan die met de leefbaarheid in de buurt te maken hebben, bij elkaar - in één verband. Eén voorbeeld slechts: een speelplan is heel fysiek én heel sociaal én geeft veel ruimte voor eigen actieve inzet van bewoners; zie de actie uit 1997.

7

Toekomstige acties resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst

Alvorens in te gaan op te ondernemen acties eerst een overzicht van de belangrijkste punten van aandacht uit het leefbaarheidonderzoek van najaar 2005 voor zowel de verdere planvor-ming als de uitvoering in de komende fase.

Toekomstige actiesHieronder een aantal acties, handelingen dan wel aanbevelingen, die er voor moeten zorgen dat de vaart wat betreft de revitalisering erin blijft, zodra de besluitvorming over deze plannen definitief rond is c.q. het ‘groene licht’ gegeven is.

1. toekomstige acties Stedenbouwkundig Plano de procedurele voorbereidingen voor fase I zijn met instemming van de gemeenteraad

reeds in volle gang om het tijdverlies te beperken, zodra de besluitvorming definitief is;o de voorbereidingen voor fase II, waarvan de start al binnen 2 jaar gepland is, dienen di-

rect na de besluitvorming gestart te worden. Ze bevat ingewikkelde kwesties als de con-crete uitwerking van diverse voorzieningen die veel interactiviteit zullen vergen en de ont-wikkelingen rond het kerkgebouw;

o opstelling van een beeldkwaliteitplan en aanstelling van een supervisor zijn zeer aan te bevelen. Elementen waarvoor het beeldkwaliteitplan richtlijnen vastlegt, zijn m.n.: het hagenplan, kappen op woningen, tegengaan van ‘verrommeling’, gebouwen op contour-lijnen en de openbare ruimte;

o uitgangspunt voor Woonmaatschappij Maasland is de bouw van een groot aantal nultre-denwoningen naast eengezinswoningen. Een nultredenwoning is een woning die zonder trappen van buitenaf bereikbaar is en waarin de zgn. primaire ruimtes (keuken, sanitair, woonkamer, minimaal één slaapkamer) zich op dezelfde woonlaag bevinden. Drempels zijn laag of ontbreken;

o het streven blijft onverkort gericht op het op enig moment verplaatsen van garage en tankstation Berndes buiten de Valuwe;

o de fasering vereist de grootste zorg; de ervaringen tot nu toe leiden tot veel twijfels over de haalbaarheid ervan. Snelle successen kunnen in deze enige compensatie bieden;

o wat betreft de verdeling tussen koop- en huurwoningen blijft het streven conform het Masterplan gericht op verlaging van het aandeel huurwoningen van 62% naar 45%.

Wat er uit de bus kwamDe drie revitaliseringplannen en de belangrijkste punten uit het leefbaarheidonderzoek:

- voorzieningen voor de jeugd, o.a. speelgelegenheid- imago- invloed- relatie tussen autochtonen en allochtonen - te weinig groen- diverse vormen van overlast- criminaliteit (vandalisme, wiettelers, e.d.)- voorzieningen voor de ouderen- brede school- openbaar vervoer- saaiheid van de wijk (eenzijdig woningbestand)- heel veel memo’s: zo’n 4.700

Van deze punten is het openbaar vervoer het enige dat in de plannen volstrekt ontbreekt, vooral vanwege vergeefse pogingen in het verleden. De andere punten komen volop of in ruime mate aan bod; een punt als eenzijdig woningbestand kan in de volgende fases pas een aandachtspunt zijn en moet dat dan ook zijn.De memo’s tenslotte komen volledig tot hun recht in het experiment: zij zijn de directe ‘ingrediënten’ voor het te formuleren wijkprogramma.

8

Hierbij moet wel worden aangetekend dat deze doelstelling niet haalbaar is binnen het plangebied van het stedenbouwkundig plan. Ze is dus alleen haalbaar is op langere ter-mijn en macro gezien: binnen de gehele wijk door verkoop van huurwoningen.

2. toekomstige acties Samenlevingsplano werving van de benodigde extra financiële middelen, reeds gestart;o de eindverantwoordelijken mobiliseren en met hen resultaatgerichte afspraken maken,

m.n. voor 2007;o streven naar een tijdelijke oplossing voor een jeugdhonk ter overbrugging naar de defini-

tieve oplossing in het kader van het stedenbouwkundig plan.

3. toekomstige acties Experiment met buurtbudgetteno per direct starten met het experiment zoals in het voorstel beschreven;o ruime aandacht voor de delen van de wijk buiten het plangebied om te voorkomen dat

deze door de indrukwekkende verbetering van het plangebied ‘verbleken’. Het experi-ment biedt daartoe uitstekend ruimte.

Uiteraard zullen zich gaandeweg het traject van uitvoering dat nu voor de deur staat, steeds weer nieuwe acties aandienen.

Organisatie & coördinatie wat goed is, moet goed blijven

De huidige projectorganisatie heeft de afgelopen jaren naar tevredenheid gefunctioneerd. Voldoende reden dus om deze te continueren, zij het met een wezenlijke aanpassing: een afzonderlijke coördinator voor de uitvoering van het stedenbouwkundige plan. Uitgangspunt blijft ook nu het integrale karakter van de sociaal fysieke wijkaanpak.Schematisch ziet het er als volgt uit:

Stuurgroep

Procesmanager

Projectgroep

Werkgroep Communicatie

Werkgroep Fysieke Fase I *

Werkgroep Samenlevingsplan

Experiment Buurtbudgetten

(participantenoverleg)

* Per fase van het stedenbouwkundig plan wordt deze werkgroep opnieuw samengesteld.

9

Bijlage I

Een wijk om thuis te zijn

Stedenbouwkundig Plan, maart 2007

“Nou snap ik waarom het zo lang duurde.”

Een bewoner over het stedenbouwkundig plan

10

Bijlage II

Meer dan alleen maarstenen stapelen

Samenlevingsplan, maart 2007

“Geef een man een vis en hij zal zich één keer voeden.Leer hem vissen en hij heeft nooit meer honger.”

Oud Chinees gezegde

11

Toelichting

Het vernieuwende van dit samenlevingsplan zit in de delen die gericht zijn op empowerment,hierboven aangevoerd als de belangrijkste randvoorwaarde van de revitalisering, t.w.: o buurtbemiddeling: mensen ‘in de straat’ worden zelf ingezet om elders te bemiddelen in

burenruzies;o wijktoneel: toneel op basis van de eigen ervaringen en beleving van bewoners, maar ook

door bewoners zelf gespeeld;o Eigen-Kracht Conferenties: oplossing van individuele probleemsituaties door actieve

inzet van het eigen netwerk van familie, vrienden en buren.

Deze drie elementen hebben enkele wezenlijke, krachtige kenmerken gemeenschappelijk: ze staan of vallen bij de kracht en mogelijkheden van de mensen zelf. Het aanboren en

laten werken daarvan is de kern van de inzet van deze elementen (empowerment); ze stellen meer dan de andere elementen van het samenlevingsplan het individu centraal

en behartigen daarmee de ‘andere kant’ van het sociale domein: de sociale ketting is zo sterk als de kracht van de individuele schakels;

ze leveren een belangrijke bijdrage aan de eis van differentiatie: hoe meer verschillende invalshoeken, hoe groter de kans van slagen van het samenlevingsplan, want niet ieder is evenzeer voor dezelfde activiteit te winnen. Met name het wijktoneel is hiervan een goed voorbeeld;

last but not least: deze elementen kunnen alle drie bogen op heel succesvolle praktijken.

Verdere criteria voor dit samenlevingsplan:o lokaal maatwerk: het gaat om draagvlak voor díe zorgvoorziening, voor díe winkel, voor

díe speelplek, voor dát bankje op díe plaats, enz.;o flexibiliteit, zodat snelle aanpassing aan veranderingen mogelijk is;o een samenlevingsplan voor iedereen. Dus ook aandacht voor de gemiddelde bewoner:

zijn verantwoordelijkheid en draagkracht zijn immers een beslissende zaak. ‘Sociaal’ mag niet samenvallen met ‘kansarm’ en dient in te houden dat er geen vergeten groepen zijn. Voorbeeld: tijdens de realisering van het stedenbouwkundig plan zal er alert en zorgvuldig omgegaan moeten worden met vertrekkende én inkomende bewoners.

VoorwaardenOm dit samenlevingsplan op duurzame wijze te realiseren zijn enkele voorwaarden noodza-kelijk: Een dwingende samenhang van verantwoordelijkheden en taken (wie doet wat?). Er

gebeurt al zoveel; het is zaak daarin optimale efficiëntie te bereiken, vooraleer over te gaan tot nieuwe activiteiten en kosten. Samenhang is onontbeerlijk voor een integrale aanpak. En voor de duidelijkheid: samenhang is iets anders dan en gaat voor samenwer-king; samenwerking vergt immers veel overleg en kan heel inefficiënt zijn.

Samenhang is alleen mogelijk op basis van heldere, naadloze afstemming onderling van al wat er gebeurt én onder sterke regie.

Verder is een heldere communicatie- en besluitvormingsstructuur vereist.

N.B. 1: het nu volgende samenlevingsplan geeft een compleet beeld van de sociale invulling van de revitalisering. Uiteraard bevat het dus ook elementen die al bestaan en/of voor heel Cuijk gelden. Daarbij gaat het in een aantal gevallen om de noodzaak of wenselijkheid van specifieke, op de Valuwe gerichte inzet; bijvoorbeeld in de vorm van een pilot. Voorbeeld: een pilot uitvoering lik-op-stuk-beleid, mede omdat het van groot belang is voor de kansen van het experiment met buurtbudgetten.

N.B. 2: In het kader van de revitalisering is een projectbegroting interactief proces/communi-catie vastgesteld voor de jaren 2006 t/m 2008. Het totaalbedrag wordt voor bijna de helft op-gebracht door wijkraad de Valuwe (via fondswerving); de andere helft komt in gelijke mateten laste van de gemeente, reguliere middelen Welzijn, en van Woonmaatschappij Maasland(ieder + 25% dus). In navolgend schema wordt enkele keren hiernaar verwezen voor dekking van kosten: Begroting Interactief 2006/2008.

1. Doelstelling uit het Masterplan:Verbeteren relatie bewoners <> overheid en instanties / imago & p.r.

Middel Aanpak Eind-verantwoordelijke

Uitvoering Planning Kosten /dekking

1. Cuijkse Woondag Organisatie van deze woondag in de Valuwe

Gemeente Afdeling R.O. 2007 of 2008 relatie bekijken met het

wijkevenement (zie hieronder)

€ 25.000,-Reguliere middelen

2. Wijkevenement Tweejaarlijks wijkevenement. Deze keer wellicht in relatie tot de plannen van de revitalisering (na besluitvor-ming door gemeenteraad), een jaar-lijkse markt en het 50-jarig bestaan van de wijk

WijkraadRevitaliseringproject

Werkgroep wijk-evenement/feestjaar 2007

2007 t.b.v. voorbereiding: op korte

termijn ‘groen licht’ voor eventuele combinatie 1 t/m 3

€ 15.000,-Begroting Interactief 2006/2008

3. P.R.-offensief - Informatiefolder over de Valuwe * huis aan huis in heel Cuijk* op de websites

- Via de pers

Revitaliseringproject Werkgroep communi-catie

2007 eventueel in combinatie met de

woondag en/of het wijkevene-ment

€ 7.500,-Begroting Interactief 2006/2008

4. Communicatie - Opstelling van een gedegen com-municatieplan (ook aandacht voor niet-geschreven vormen van com-municatie)

- Er is een goed wijkblad

- Mogelijkheden regelmatige uitzen-ding op radio en/of tv

Revitaliseringproject Werkgroep communi-catie

Redactie

Werkgroep communi-catie

2007: opstellen plan

financiering en redactie wijk-blad t/m 2008 geregeld. Con-tinuïteit na 2008 regelen 2007: onderzoek

Begroting Inter- actief 2006/2008

5. Maatschappelijke functie scholen

- Buitenschoolse opvang- Kinderopvang/peuterspeelzalen

- BOS = Buurt, Onderwijs, Sport/Vrije tijd/Cultuur

- Brede School

Gemeente ScholenSKCAfdeling Welzijn

Afdeling Welzijn/Scholen/SKC

2007 e.v.

2007: voorbereiding BOS 2008: start projecten

In begroting 2007gerealiseerd via integraal jeugdbeleid

6. Ondernemersnetwerk ‘de Valuwe’

Oprichting van een actief, op de wijk betrokken netwerk van ondernemers. Eerste activiteit: versieren centrum op feestdagen en bijzondere momenten

Ondernemers OndernemersWijkraad

2007 Eigen middelen

13

2. Doelstelling uit het Masterplan:Ontmoeting en communicatie tussen bewoners onderling bevorderen


Uitvoering Planning Kosten /dekking

1. Integratie - Thema-avonden organiseren- Een wekelijkse kookcursus,

georganiseerd door wijkbewoners zelf (op het niveau van straat, wijkdeel of wijk): samen koken, samen eten, samen zijn.

- “Vragenuurtje” draait- Alleenstaanden gericht betrekken

bij wijkactiviteiten- Activiteiten voor jong en oud

samen- Activiteiten voor allochtonen en

autochtonen

Wijkraad WijkraadRadius

continu programma, eerste activiteiten in 2007

Dekking vanuit middelen via buurtbudget en via reguliere middelen Radius voor activiteiten minderheden,via fondsen en subsidies en eigen bijdrage.

2. Buurtbemiddeling - Individuele problemen oplossen opdat mensen sociaal hun steentje kunnen bijdragen

Revitaliseringproject Werkgroep SamenlevingsplanParticipantenoverleg

2007: voorbereiding, ontwikkeling deelplan

2008 - 2009: uitvoering van een pilot na succesvolle pilot: reguliere

taak Radius

€ 15.000,-Subsidie derdenFondsen.

3. Wijktoneel - Theater door en voor bewoners over eigen thema’s, ervaringen en beleving opdat mensen sociaal hun steentje kunnen bijdragen

Revitaliseringproject Werkgroep Samenlevingsplan

2007 – 2009: een eerste pro-ductie

vervolg afhankelijk van eerste ervaringen

€ 25.000 à€ 40.000Via subsidies derden/fondsen

14

3. Doelstelling uit het Masterplan:Veiligheid thuis, op straat en in de wijk als geheel


Uitvoering Planning Kosten / dekking

1. Preventie structurele overlast en criminaliteit

- Formulering en uitvoering van lik-op-stuk-beleid

- Convenant hennepteelt

GemeenteAfd. openbare orde en veiligheid

2007: uitvoeringsplan

2. Veiligheid van ouderen Uitwerking van een concreet programma

Gemeente SWOC 2007 Reguliere middelen

3. Veilig stratenplan Via Stedenbouwkundig Plan Revitaliseringproject Werkgroep Stedenbouwkundig plan

2007 – 2014 P.M.

4. Doelstelling uit het Masterplan:Aandacht voor de jeugd



1. Speelplan Beleid vaststellen, toegespitst op de Valuwe

Gemeente

Revitaliseringproject

Afd. WelzijnWerkgroep SamenlevingsplanParticipantenoverleg

2007: voorbereiding zie ook: stedenbouwkundig plan

en experiment met buurtbudgetten

P.M.

2. Jeugdhonk/huiskamer - Definitie functie en opzet- "huiskamer"- Realisatie 2e fase stedenbouwkun-

dig plan

Revitaliseringproject Werkgroep Samenlevingsplan

2007 – 2008 / 2007: een over-bruggingsplan 2009 – 2010 (zie wijkaccommo-

datie)

P.M.

3. Eigen-Kracht Conferenties - Individuele problemen oplossen opdat mensen sociaal hun steentje kunnen bijdragen

- Breder inzetbare methodiek!

Revitaliseringproject WerkgroepSamenlevingsplan

2007: ontwikkeling deelplan 2008 - 2009: uitvoering van

een pilot na succesvolle pilot: reguliere

taak AMW/Jeugdzorg

€ 30.000Subsidie derden FondsenReguliere middelen jeugd

15

5. Doelstelling uit het Masterplan:Aandacht voor zorg, dienstverlening en voorzieningen



1. Zorg ouderen op maat van behoeften

Onderzoek als eerste stap Gemeente PanteinSWOC

2007 Reguliere middelen

2. Behoud huidige voorzieningenniveau

Handhaving (hoofdpunt Masterplan) GemeenteMaaslandRevitaliseringproject

continue zorg relatie met stedenbouwkundig

plan

6. Doelstelling uit het Masterplan:Aantrekkelijke ontmoetingsplekken bieden



Multifunctionele en multicultu-rele wijkaccommodatie, waarin o.a. huiskamer jeugd, vrouwencentrum, wijkwinkel en werkplaats voor experiment met buurtbudgetten

- Definitie functie, opzet én beheer

- Realisatie 2e fase stedenbouwkun-dig plan

Revitaliseringproject WerkgroepSamenlevingsplan

2007 – 2008: ontwikkeling deelplan 2009 – 2010 relatie met stedenbouwkundig

plan

P.M.

16

7. Doelstelling uit het Masterplan:Versterking van de sociaal-economische positie van bewoners



Gericht beleid, op individuele maat uitgevoerd, waaronder specifiek gezondheidszorg op maat

- Onderzoek, m.n. armoede en werkloosheid, en plan van aanpak

- Aanpak inburgering en analfabetis-me

Gemeente Afdeling Welzijn 2007

2008 e.v.

P.M.

8. Doelstelling uit het Masterplan:Huisvesting



Afstemming investeringen in woningvoorraad en openbare ruimte

- helder protocol- afstemming planning- afstemming sociaal plan Maasland

Revitaliseringproject Projectgroep 2007 continue zorg

Toewijzingsbeleid huur-woningen

Verkoop/verhuur/beheer

Nadrukkelijk opnemen in het beleid van Woonmaatschappij Maasland, conform de geest van het Masterplan Revitalisering

Woonmaatschappij Maasland

Woonmaatschappij Maasland

continue zorg

17

9. Doelstelling uit het Masterplan:Veranderen van de mentaliteit van bewoners

Verbeteren relatie bewoners <> overheid en instanties / imago & p.r.Ontmoeting en communicatie tussen bewoners onderling bevorderen

Veiligheid thuis, op straat en in de wijk als geheelAandacht voor de jeugd

Aantrekkelijke ontmoetingsplekken bieden


Uitvoering Planning Kosten

“De eigen buurt”: experiment werken met buurtbudgetten

- Gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de wijk / integratie

- Wijkprogramma/werkagenda per wijkdeel op basis van de memo’s uit het leefbaarheidonderzoek

- Inrichting binnenterreinen- Ophalen grofvuil- ‘Bankjes’-beleid- Verzorgen straten- ‘Opzoomeren’- Aanpak hondenpoep- Buurtrangers- Realisatie speelplan- Realisatie hagenplan

Revitaliseringproject Participantenoverleg 2007 – 2009: looptijd experiment (gelijk aan resterende termijn huidige raadsperiode)

2010 e.v.: na succesvol verloop het experiment omzetten in

reguliere praktijk

€ 80.000,- voor twee jaar

50% Maasland50% Gemeente

Bijlage III

De eigen buurt

Experiment met buurtbudgetten, maart 2007

“Vraag niet wat uw land voor u kan doen,maar vraag wat u voor uw land kunt doen.”

John F. Kennedy

19

Toelichting het kroonjuweel van de revitalisering

De algehele conclusie van de tussenevaluatie van het vernieuwde wijkbeheer, juni 2005,was dat het enerzijds overwegend positief verliep, maar anderzijds vanaf het begin halfslach-tig is geweest omdat het zich feitelijk beperkte tot de functie van de wijkmeester. De overige elementen, m.n. de indeling van de wijk in wijkdelen en het werken met buurtbudgetten, wa-ren nog niet gerealiseerd. In die zin is het experiment met buurtbudgetten een voortzetting van het vernieuwde wijkbeheer, maar dan geheel conform de oorspronkelijke bedoelingen.

Een belangrijke uitkomst van het leefbaarheidonderzoek had betrekking op de invloed van bewoners. De bewoners vinden deze duidelijk beneden de maat. Na imago scoorde invloed het slechtste. Voor een deel kan dit weerlegd worden met de verwijzing naar het interactief tot stand gekomen Masterplan en met succes, zoals bleek bij de presentaties van het ste-denbouwkundig plan. Anderzijds speelt beleving hierbij natuurlijk ook een grote rol.Hoe het ook zij, met het experiment met buurtbudgetten worden de bewoners wat betreft hun invloed op hun wenken bediend.

Zoals al aangeduid, begint deze uiteenzetting met een diepgravende analyse c.q. diagnose. Een noodzakelijke stap om te komen tot een gedeelde visie, die op haar beurt onmisbaar isvoor een maximale kans van slagen van het experiment. Het experiment zelf heeft tot doelde praktische waarde en vorm van het werken met buurtbudgetten proefondervindelijk te onderzoeken en te ontwikkelen.

20

I. Probleemanalyse & diagnose eigen verantwoordelijkheid eerst

Voor een juiste diagnose is het zaak een en ander in een breder verband te plaatsen:a. ruimtelijk: de Valuwe is deel van de Cuijkse respectievelijk Nederlandse samenleving en

verder. Geen eiland dus. Het gaat hier niet om een specifiek Valuwse problematiek. Daarom is in dit verband van belang te wijzen op het rapport van de WRR ‘Vertrouwen in de buurt’ en het daarop inhakende standpunt van het kabinet ‘De krachtige buurt’. Het moet hier bij deze verwijzing blijven;

b. in tijd: de waan van de dag is het laatste waar dit experiment op zit te wachten. Afstand van de alledaagse gang van zaken en gebruik van een langer tijdsperspectief zijn nodig om tot de juiste diagnose te komen.

Wat is het probleem?Primair gaat het hier om het functioneren van onze maatschappij. Zaken als: burgers ervaren de overheid niet als ‘hun overheid’. Omgekeerd gebeurt min of meer

hetzelfde. De situatie heeft de neiging er een van vijandige kampen te worden; de burgers leunen achterover in een sfeer van ‘het is niet goed of het deugt niet’; de overheid is per definitie inefficiënt, dus duur, in realisatie van beleid en vooral in

beheer en onderhoud; onverschillige en passieve, per definitie calculerende burgers staan tegenover een

arrogante en wantrouwende overheid; van sociale cohesie is niet veel meer over met alle hoge kosten van dien; voor de een is de kloof tussen burger en overheid het ware probleem; de ander vindt juist, dat de overheid veel te ver is binnengedrongen in het dagelijks leven

van de burger, maar nog niet eens in staat een losliggende stoeptegel recht te leggen.

Bij velen roept deze lijst minstens enige herkenning op. Maar veel wijzer word je er eigenlijk niet van, want het zijn slechts symptomen. Wél kan worden geconcludeerd, dat het goed en geloofwaardig functioneren van de overheid in het geding is. En in ernstige mate, zo lijkt het. Een conclusie die op weinig weerstand zal stuiten, maar wat is dan de oorzaak?

Wat is de onderliggende oorzaak?We leven in een complexe maatschappij: eerder een understatement dan een gewaagde uitspraak. De maatschappij wordt in hoge mate bepaald door drie factoren: bureaucratie, technocratie en professionalisering. En voor alle duidelijkheid: dat heeft ons veel waardevolle zaken opgeleverd als welvaart, rechtsstaat, enz. En dat is nog steeds zo!Maar waar middelen zelf doel worden, schieten ze te ver door. En dat lijkt onvermijdelijk, als een natuurwet; ook hier. Genoemde factoren hebben namelijk ook ongewilde en onbedoelde effecten teweeggebracht. Ze gingen van lieverlee voorbij aan drie fundamentele menselijke behoeften:1. de behoefte aan duidelijkheid. Veel mensen snappen hun eigen maatschappij niet meer

en ervaren die daardoor ook niet meer als eigen. En ook hier tegengestelde reacties: de een heeft het over een brij van regels waar niet meer uit te komen is en die elkaar ook nog eens tegenspreken; de ander klampt zich wanhopig vast aan ‘regel is regel’;

2. de behoefte mens te zijn, een wezen van verstand én gevoel. De klachten als nummer behandeld, niet serieus genomen en per definitie gewantrouwd te worden, zijn legio. Om over de steeds bottere schreeuw om respect nog maar te zwijgen;

3. het meest bepalend is de behoefte aan greep en echte invloed op de eigen situatie. Niets is zo fnuikend en perverterend voor de mens als machteloosheid en gevoel van onmacht.

Met ijzeren logica zijn we zodoende in een politiek-maatschappelijke impasse geraakt. En die wordt verergerd door wantrouwen, angst en slachtoffergevoelens, die ook nog eens makkelijk te exploiteren zijn in onze ‘mediamaatschappij’. Maar ook de frustraties lopen al-maar op door de hoge niveaus van welvaart, opleiding en het geïnformeerd zijn door diezelf-de ‘mediamaatschappij’. Voeg daarbij de steeds reëlere ontwikkeling van de globalisering en de rapen zijn helemaal gaar. De mens voelt zich als een losgeslagen bootje midden op de woeste wereldzee. Van de weeromstuit kruipt men in de eigen schulp of klampt zich vast aan vertrouwde, vaak oude, dingen dichtbij.

21

De diagnoseGenoemde behoeften en de frustratie ervan leiden tot wat de juiste diagnose lijkt te zijn: het falen van de eigen verantwoordelijkheid van de mensen, in dit verband in hun hoedanigheid van burgers (wijkbewoners), in hun burgerschap.Maar ook hier is het gevaar van symptoombestrijding aanwezig. In de waan van de dag ligt het voor de hand te wijzen op het feit dat tweeverdieners geen tijd hebben voor die verant-woordelijkheid. En dat zal zeker een rol spelen. Wellicht speelt de genoemde, geringe socia-le cohesie een nog grotere rol. Maar veeleer zijn dit ook weer gevolgen en geen oorzaken.

Waarschijnlijk komt het verlossende antwoord van Immanuel Kant (1724-1804):“Het is zo aangenaam onmondig te zijn. Heb ik een boek dat voor mij verstand heeft, een zielzorger die voor mij een geweten heeft, een dokter die voor mij leefregels opstelt, dan behoef ik mijzelf toch niet in te spannen. Ik heb het niet nodig om te denken, als ik maar kan betalen……Dat het overgrote deel van de mensen de stap naar mondigheid als hoogst gevaarlijk beschouwt, daarvoor zorgen wel de voogden, die zo goed zijn geweest het oppertoezicht over hen op zich te nemen.”

Wat is hier zo verlossend aan? Kant legt de vinger precies op de zere plek: de problematische relatie tussen de mens

(als burger, huurder, cliënt, e.d.) enerzijds en de professional (de ‘voogd’) anderzijds. De professional moet in ruime zin worden begrepen: niet alleen de professional van de (loka-le) overheid, maar ook die in de sectoren van wonen, welzijn, zorg en onderwijs;

Kant legt de schuld van deze situatie niet bij een van de partijen! Het zijn twee kanten van dezelfde medaille: ze roepen elkaar op en hebben elkaar in de houdgreep. Kant is zelfs geneigd de mens om diens gemakzucht een grotere veeg uit de pan te geven; maar juist die gemakzucht zet voor de professional de deur wagenwijd open voor de valkuil van het paternalisme. Kortom, we hebben allemaal boter op het hoofd;

cruciaal is het zinnetje: “Ik heb het niet nodig om te denken, als ik maar kan betalen.” In een klap wordt hiermee duidelijk waarom wij in zo’n dure maatschappij leven. Ter illustra-tie onderstaand krantenbericht uit de Volkskrant:

dit twee eeuwen oude citaat hoedt ons voor de zoveelste hype. Bovendien is Kant niet de eerste de beste, een van onze grootste filosofen, en nog steeds hoogst actueel. Kennelijk gaat het hier om een fundamenteel en weerbarstig probleem, dat nu een climax bereikt.

22

II. De 7 W’s een goed fundament is het halve werk

Waarom? Wat zijn de doelstellingen van dit experiment?Het experiment “de eigen buurt” beoogt het geschetste tij te keren en sluit daartoe aan bij het meest elementaire politiek-maatschappelijke niveau: de buurt. Met twee doelstellingen:1. versterken van de eigen verantwoordelijkheid van de burgers. Dat voorop. Een kwestie

van lusten én lasten dus;2. herstel en versterking van sociale cohesie: een basisniveau van gemeenschapsgevoel in

de straten. Uiteraard gaat het er hier niet om dat buren elkaars dikste vrienden worden; eerder integendeel. Maar gemeenschapsgevoel doet ertoe. Het loont voor iedereen, nie-mand uitgezonderd. De wetenschappelijke bewijzen stapelen zich op: waar mensen elkaar bij de naam kennen, is minder criminaliteit; waar ouders actief contact met elkaar hebben, gaat het hun kinderen beter op school; waar onderling veel vriendschappelijke relaties bestaan, zijn de mensen gezonder; waar de mensen actief zijn, functioneren overheidsinstellingen beter en zijn de kosten

van toezicht en handhaving aanzienlijk lager; hoe dichter bij huis, hoe groter onze invloed en verantwoordelijkheid m.b.t. de omge-

ving. Of zoals een jeugdige crimineel het eens zei: ‘natuurlijk jat ik niet in de buurt, want die mensen ken ik’;

ons inkomen is de afgelopen 35 jaar verdubbeld, maar we zijn er niet gelukkiger op geworden. Individualisme heeft veel goeds gebracht, maar is te ver doorgeschoten.

Als ieder het eigen kleine sociale kiezeltje bijdraagt, ontstaat vanzelf een mooi grindpad. En het is de vraag of er in deze nog wel iets te kiezen valt en niet veeleer sprake is van een niet te vermijden koerswijziging. Prof. Diekstra heeft het bijvoorbeeld over het kapitale belang van de goede burger en vrijwilligerswerk als burgerplicht.

Een belangrijk bijkomend motief is dat dit experiment voor de gemeente én voor Woonmaat-schappij Maasland ook de functie van proeftuin heeft. Dit betekent dat bij een succesvol verloop van het experiment bekeken wordt, of en hoe ook elders voordeel te halen is met de resultaten ervan.

Wat zijn de hoofdactiviteiten binnen dit experiment?Het thema van het experiment is de leefbaarheid in de ruimste zin van het woord met als ultiem doel: “It takes a village to raise a child”. De hoofdroute bestaat uit drie stappen:1. samen op onderzoek: bekijken hoe de leefbaarheid er voor staat;2. samen kiezen: welke problemen, wensen, ideeën worden het belangrijkst gevonden en

welke resultaten worden beoogd? Wat doen de bewoners zelf en wat andere partijen? In deze volgorde.

3. samen aan de slag: nadat overeenstemming bereikt is, worden aan de hand van een goede planning en een strakke werkwijze zaken uitgevoerd. M.n. hier is geloofwaardig-heid in het geding!

Wie zijn partij in dit experiment?Zoals aangegeven, is het experiment gebaseerd op de direct belanghebbende partijen: de gemeente, Woonmaatschappij Maasland en de wijkbewoners. Zij zijn immers de drie mede-eigenaren van de wijk. In het experiment ligt het primaat vervolgens bij de bewoners. Omdat ze er dagelijks wonen en leven, hebben zij als geen ander zicht op de problemen rond de leefbaarheid en hebben ze ook vaak goede ideeën om ze aan te pakken. De leefbaarheid heeft allereerst voor hen concrete betekenis; zij zijn de ervaringsdeskundigen bij uitstek.Omdat het initiatief bij de bewoners ligt, hebben andere partijen als opbouwwerk, politie, e.d. een afgeleide functie: aanvulling, ondersteuning, facilitering, enz. De betrokkenheid van deze partijen is er meer een van “leverancier” en wordt per concreet geval bepaald.

Waarmee? Met welke middelen wordt dit experiment uitgevoerd?Het experiment heeft alleen kans van slagen, als “de liefde van beide kanten komt”. Alle drie mede-eigenaren moeten de bereidheid én de moed hebben in dit experiment te investeren:

23

de gemeente en Woonmaatschappij Maasland komen substantieel over de brug met bevoegdheden, middelen, faciliteiten en ondersteuning. In een sfeer van welwillendheid en gunsten is het experiment gedoemd te mislukken: “leuke dingen voor de mensen” werkt niet (meer);

de bewoners komen substantieel over de brug met het nemen van verantwoordelijkheid en het leveren van eigen actieve inzet op elk moment dat zich daarvoor leent;

de resultaten van het leefbaarheidonderzoek najaar 2005, met name de vele memo’s. Wat dat betreft is de boven genoemde hoofdactiviteit van samen op onderzoek voor de komende jaren al uitgevoerd, al blijft nieuwe informatie belangrijk en welkom.

Waarlangs? Langs welke weg en op welke manier wordt dit experiment uitgevoerd?De diagnose hierboven maakt duidelijk dat de manier waarop iets gebeurt, minstens zo be-langrijk is als de resultaten; vaak belangrijker zelfs. Het veelgehoorde “ze doen toch wat ze willen” is in deze heel illustratief. En hoeveel duizend keer werd het al niet bezongen: “it ain’t what you do but the way that you do it”?Daarom nu een aantal uitgangspunten die onlosmakelijk bij het experiment horen: de menselijke maat. De kern van het experiment betreft een fundamentele omslag in cul-

tuur en werkwijze: een nieuwe relatie tussen burger en professional. Professionele ondersteuning vanuit dienstbaarheid, primair gericht op empowerment. Geen kwestie dus van “u vraagt en wij draaien”! Maar een gelijkwaardige, op dialoog gerichte relatie;

hou het simpel: geen waslijst van criteria. Leefbaarheid is zo breed of smal als met name de bewoners deze op enig moment definiëren: dat moet de keuzes en uitvoering sturen;

hou het klein en dichtbij: dit uitgangspunt sluit direct aan op het vorige. Begin bij concreteen fysieke zaken, zoals die ‘beruchte losliggende tegel’. Die zaken zijn tastbaar en zicht-baar. Naarmate dat positief verloopt groeien de mogelijkheden op meer immaterieel vlak. Ook de grootste topprestaties worden immers stapje voor stapje bereikt. Dit uitgangspunt slaat ook op de basis van het experiment: de directe woon- en leefom-geving. De problemen zijn overbekend en overal aanwezig: overlast, onveiligheid, vervui-ling, langs elkaar heen leven, enz., maar ze verschillen per wijkdeel, per straat zelfs (de vele memo’s uit het leefbaarheidonderzoek laten dit ook zien);

hou het integraal: betrek het reguliere beleid in het experiment. Dergelijke zaken moeten eveneens in beeld komen, ook als burgers er geen actieve rol in hebben; dan kunnen ze de eigen inbreng in het geheel plaatsen. Dit geeft het mede-eigenaarschap meer gewichten meer reliëf en maakt het tegelijk veel concreter door de samenhang met de inzet van de andere mede-eigenaren;

creëer een veilige context: o.a. door de mogelijkheid voor burgers tot anonieme inbreng; hou het slagvaardig én flexibel: het experiment moet het hebben van zichtbare, liefst

snelle resultaten, vooral in het begin. Laat dus genoeg ruimte voor ad-hoc acties; serieuze aanpak: door een formele samenwerkingsovereenkomst tussen de drie mede-

eigenaren wordt het belang van het experiment onderstreept en mogelijke vrijblijvendheid buiten de deur gehouden;

beoefen het betere ‘jatwerk’. In den lande gebeurt van alles op dit gebied: ‘best practices’ waar dit experiment zijn voordeel mee kan doen. Beter goed gejat dan zelf slecht verzon-nen. In dit verband is het m.n. de moeite waard te wijzen op de grote mogelijkheden die de digitale technologie te bieden heeft; er is wat dat betreft veel ‘te koop’.

Waar wordt dit experiment uitgevoerd?In feite zijn er drie niveaus te onderscheiden waarop dit experiment zich zal afspelen:1. de straat;2. het wijkdeel (of meerdere wijkdelen samen);3. de wijk als geheel.Daarnaast zijn er wijkoverstijgende niveaus, met name het gemeentelijk beleid. Afstemming hiermee is van groot belang. Minimaal is er een signaleringsfunctie over en weer.

Wanneer wordt dit experiment uitgevoerd?Om het experiment de optimale kans van slagen te geven wordt er de hele resterende tijd van de lopende raadsperiode voor uitgetrokken.

24

III. Het experiment in de praktijk een klein wondertje?

De praktijk van ‘de eigen buurt’ moet door het experiment haar ‘definitieve’ vorm krijgen. Voor de start van het experiment wordt dankbaar gebruik gemaakt van de praktijk en ervarin-gen met de Wijkaanpak in Deventer. Deze aanpak sluit nauw aan bij de visie en doelstellin-gen van het experiment. Bovendien kan de Wijkaanpak in Deventer bogen op een lange en succesvolle historie: ze is gestart in 1992 en vindt landelijk weerklank; en zelfs buiten de landsgrenzen.Het experiment kent drie bepalende factoren: a. het vrij unieke concept van het mede-eigenaarschap, met als kern gelijkwaardigheid, ver-

trouwen en dialoog; b. de fundamentele omslag in de relatie tussen burger en professional, waarin de eigen ver-

antwoordelijkheid en mogelijkheden van de wijkbewoners voorop staan;c. het uitgangspunt hou het klein en dichtbij, wellicht dé sleutel tot succes.De factoren a. en b. komen neer op een radicale koerswijziging, terwijl factor c. daarvoor de veilige context verschaft. Onvermijdelijk zal halfslachtigheid in deze worden afgestraft door mislukking van het experiment; dan immers schieten overtuiging en bereidheid (moed?) schromelijk tekort.

Gestuurd door de drie genoemde factoren bestaat het experiment uit vier elementen:1. de spelers: wie hebben een rol te spelen in het experiment?2. het wijkbudget;3. de procesgang van het experiment;4. de te verwachten opbrengst en de kritische succesfactoren.

1. de spelersDe drie mede-eigenaren zijn de hoofdrolspelers in dit experiment. Hierin heeft de wijkraad, als vertegenwoordiger van de wijkbewoners, duidelijk een centrale positie in te nemen. Voor alle helderheid: de projectorganisatie voor de revitalisering is ook hier onverkort van toepas-sing. Geen andere of extra structuur dus. Wat wel specifiek voor dit experiment bestaat, is het participantenoverleg, zoals dat ook nu al functioneert in het kader van vernieuwd wijk-beheer. De spelers:

Stuurgroep De al bestaande stuurgroep. Hierin is de bestuurlijke verantwoordelijkheid voor de goede voortgang van het experiment van zowel gemeente als Woonmaatschappij Maasland ge-waarborgd. Dit gebeurt door lidmaatschap van de stuurgroep van:o de projectwethouder, namens de gemeente;o de projecthouder, namens de woonmaatschappij, analoog aan de projectwethouder.

Wijkraad Taken, specifiek in het kader van dit experiment, o.a.:o discussie- en gespreksplatformo signalen uit de wijk bundelen en in het werkproces inbrengeno wijkprogramma bespreken, opstellen en goedkeuren) de andere twee eigenaren heb-o de uitvoering coördineren en de voortgang bewaken ) ben hierin ook een actieve rol!o over verdeling van het wijkbudget beslisseno het wijkbudget inhoudelijk beheren (de gemeente zorgt voor administratief beheer).

Participantenoverleg Ten behoeve van het vernieuwde wijkbeheer c.q. de wijkmeesterfunctie is dit overleg in-gesteld. Hieraan nemen deel: de gemeente, Woonmaatschappij Maasland, de wijkraad, de politie, de wijkmeester en de projectleider revitalisering. Dit overleg heeft in het experi-ment een belangrijke functie op operationeel vlak: afstemming & samenhang, een goede balans tussen inzet van bewoners en professionals én bewaking van de slagvaardigheidin het experiment. In de nieuwe situatie maakt de politie geen deel meer uit van dit over-leg. Maar de betrokkenheid en rol van de politie moeten wel gewaarborgd blijven en die-nen dus op andere wijze vorm te krijgen.

25

Wijkmeester In Deventer wordt gewerkt met forse professionele inzet: het ‘wijkkoppel’ van een wijk-ambtenaar en een wijkopbouwwerker. De taken van dit koppel komen grotendeels over-een met taken van de wijkmeester in de Valuwse situatie. Taken:o wegwijzer zijn voor de bewoners richting gemeente en instellingeno signalen uit de buurt vertalen naar het experimento knelpunten in de buurt signalereno bewoners activeren mee te doen met het experimento vraagbaak zijn voor bewoners die actief zijn of willen wordeno bewoners ondersteunen bij hun activiteitenDeze taken horen bovendien tot het pakket van de wijkraad. Taken van het wijkkoppel in Deventer m.b.t. wijkprogramma en budget zijn hierboven bij de wijkraad benoemd.

Wijkcontactraadsleden Vanwege de bredere betekenis van het experiment voor de gehele gemeente verdient het sterk de voorkeur dat alle politieke partijen een contactraadslid of actief partijlid aan-wijzen om direct voeling te hebben met het experiment.

Professionele ondersteuning De professionele ondersteuning heeft drie functies:o het waarborgen van de continuïteit, een taak van de wijkmeester én van de wijkraad;o specifieke deskundigheid, gericht te definiëren en in te huren vanuit concrete behoef-

ten. M.n. moet hierbij gedacht worden aan gerichte training van de leden van de wijk-raad en andere vrijwilligers met het oog op empowerment;

o structurele professionele begeleiding, een soort stand-by functie. Deze ondersteuning heeft vooral betrekking op de beoogde praktijk van ‘de eigen buurt’ later, als resultaat van een geslaagd experiment, en minder op het experiment zelf. Juist het experiment dient deze eventuele ondersteuning te definiëren en in te vullen; het ligt voor de hand deze ondersteuning dan bij Radius onder te brengen.

2. het wijkbudgetOm de eigen verantwoordelijkheid en mogelijkheden van de wijkbewoners optimaal tot hun recht te laten komen is specifiek voor dit experiment een budget nodig: om het wijkprogram-ma dat in het experiment tot stand komt, uit te kunnen voeren. De hoofdkenmerken:

Omvang en tweejarige cyclus De omvang van het budget wordt mede bepaald door het feit dat de Valuwe een betrek-kelijk kleine wijk is; daardoor zijn de uitgaven per bewoner relatief hoog. Voor een kans-rijk experiment is een jaarlijks budget van € 40.000,- voor de hele wijk nodig, gebaseerd op een bedrag van € 10,00 per inwoner; dit sluit aan bij de ervaringen in Deventer. Tevens wordt een tweejarige cyclus aangehouden: deze is minder hectisch dan een jaar-lijkse cyclus en biedt bovendien meer financiële armslag door combinatie van de budget-ten van twee jaren (€ 80.000,00). Goed voor een vliegende start van het experiment.

Wijkprogramma Het wijkbudget is een lumpsum ter bekostiging van de acties en activiteiten van de bewo-ners binnen het wijkprogramma, dus exclusief de kosten voor wijkmeester, begeleiding, regulier beleid, e.d.

Snelle maatregelen Deze maatregelen zorgen voor snelle, zichtbare resultaten; zeker in het begin van groot belang. Per snelle maatregel is maximaal € 1.000,- uit het wijkbudget beschikbaar.

Besluitvorming Deze ligt bij de drie mede-eigenaren, m.n. in het participantenoverleg en de stuurgroep.

Verantwoording Hiervoor wordt een zo eenvoudig mogelijke cyclus van voortgangsbericht, evaluatiever-slag en onderzoek van bekendheid en tevredenheid onder de bewoners ontworpen. Ter voorkoming van de bekende berg papier en de ontmoedigende uitwerking daarvan.

26

Zoals bij het leefbaarheidonderzoek aangegeven, was de uitvoering najaar 2005 ook als nulmeting gedacht. De voorziene herhaling van dit onderzoek aan het einde van dit ex-periment is dan ook vanzelfsprekend.

3. de procesgang van het experiment‘De eigen buurt’ is geen formele structuur, maar een flexibele organisatie: een procesgang voor wie op enige manier actief wil zijn, én een organisatievorm voor aansturing en beheer.

SAFFIE: zes fasenFase procesgang Tussenproduct Werkzaamheden1. Signaleren Wijkinventarisatie

(m.n. per wijkdeel) elk signaal doet ertoe, rijp of groen, vraag, knelpunt,

klacht, wens of idee. Niet alleen problemen dus in dit geval: uitwerken memo’s leefbaarheidonderzoek organiseren inventarisatiebijeenkomst toetsen inventarisatie c.q. rubricering, waaronder

wijkdeel overstijgende zaken voorleggen inventarisatie aan wijkdelen en/of wijkraadDuur: 2 maanden

2. Analyseren Wijkagenda(m.n. per wijkdeel)

inventarisaties analyseren en afstemmen eventueel nader onderzoek bepalen en uitvoeren uitkomsten ordenen taken regulier beleid eruit halen (screenen) keuzebijeenkomsten per wijkdeel en/of wijkraad al starten met organiseren actieve inzet bewoners schrijven gezamenlijke wijkagenda in wijkraadverbandDuur: 4 maanden

3. Formuleren Wijkprogramma(op wijkniveau in het ver-band van de wijkraad)

prioriteren doelen en resultaten smart formuleren (waar dat aan

de orde is, in overleg met het betreffende wijkdeel) formeren taakgroepen * en werven projectleiders schrijven wijkprogramma accorderen programma door mede-eigenarenDuur: 2 maanden

4. Faseren Wijkplannen(op niveau wijkdelen en wijkraad)

uitwerken wijkprogramma in eisen, activiteiten, middelen en tijdhorizon

schrijven projectplannen afstemmen eigen inzet en professionele inzet afspraken regelen en borgenDuur: 2 maanden

5. Implementeren Voortgangsbericht(op wijkniveau in het ver-band van de wijkraad)

controleren voortgang aan-/bijsturen projectleiders organiseren publiek debat beslissen over snelle maatregelen beheren wijkbudget schrijven voortgangsberichten voor mede-eigenarenDuur: 12 maanden

6. Evalueren Evaluatieverslag(op wijkniveau in het ver-band van de wijkraad)

evaluaties met wijkraad en taakgroepen afbouwen/overdragen projecten schrijven eindverslag accorderen eindverslag door mede-eigenarenDuur: 2 maanden

Bij de start van het experiment is deze fase al grotendeels uitgevoerd door het leefbaarheidonderzoek, najaar 2005.

* Vaak vraagt een voorstel om nadere uitwerking in specifieke taakgroepen, gevormd uit de bewoners. Het onderwerp bepaalt bestaansduur en samenstelling van de taakgroep, eventueel ook vanuit niet-bewoners. Een taakgroep bestaat uit minimaal 4 personen. Ter illustratie mogelijke onderwerpen: een veilige buurt; speelveld in de buurt; verkeersveiligheid; isolement van ouderen; jongerenactiviteiten; relatie autochtonen – allochtonen. Op basis hiervan komen eventueel allerlei instanties in beeld als “leveranciers”.

27

Communicatie Het hoeft geen betoog dat goede communicatie een vitale rol speelt. Maar cruciaal hierbij is ook de vaststelling dat deze ‘van nature’ in het experiment gewaarborgd is; denk aan het uitgangspunt hou het klein en dichtbij. Dit geldt natuurlijk bij uitstek bij de activiteiten in het kader van het wijkprogramma zelf! Verder zijn op dit vlak veel mogelijkheden voor handen: wijkblad/nieuwsbrief, website, lo-kale media, het internetcafé in de wijkwinkel, e.d. Ook is van belang deze mogelijkheden aan te grijpen, als concrete resultaten te melden zijn. Resultaten moeten gevierd worden! Twee zaken zijn nodig:o een stramien/protocol met ‘gereedschapskist’ op communicatief gebied naar analogie

van het communicatieplan revitalisering;o het ontwikkelen en stimuleren van communicatieve ‘alertheid’ bij betrokkenen.

Ter illustratieOm een idee te hebben van het uiteindelijke wijkprogramma hieronder een fragment van een virtueel wijkprogramma, bestaande uit een aantal taakgroepen:

Analyse van het signaal Beoogd resultaat (smart) Partners Taakgroep

Ouderen in de Valuwe hebben behoefte aan een laagdrempelige ontmoe-tingsplek en activiteiten. Vanuit de instellingen is er onvoldoende aanbod van activiteiten.

1. er is een ontmoetingsplek voor senioren in de Valuwe

2. er is een aantrekkelijk activiteitenaanbod voor senioren.

Wijkraad/wijkbewo-nersGemeente CuijkKBOVertegenwoordiging allochtonenSWOCEvt. Pantein

Seniorencafé

Er is gebrek aan ontmoe-ting en uitwisseling tus-sen de verschillende groepen in de Valuwe

Er is een wekelijkse kook-cursus, georganiseerd door de wijkbewoners zelf (op het niveau van straat, wijkdeel of wijk): samen koken/samen eten/samen zijn.

WijkbewonersWijkraadEvt. vrouwencentrum

Kookcursus ‘samen koken, samen eten, samen zijn’

Wijkbudget 2007- 2008Voor het wijkprogramma 2007 – 2008 is dus € 80.000,00 beschikbaar.

Wijkbudget 2007 - 2008 (50% gemeente/50% Maasland) € 80.000,-Snelle maatregelen (15%) € 12.000,-Organisatie/PR (15%) € 12.000,-Wijkprogramma algemeen € 56.000,-Totaal € 80.000,- € 80.000,-

4. verwachte opbrengst en kritische succesfactoren1. Als mede-eigenaren worden bewoners meer bewuste en volwassen burgers door de er-

varing die ze opdoen met het stellen van prioriteiten stellen, de verhouding tussen wen-sen en kosten, besluitvorming, e.d. Met direct financieel effect; de ervaring in Deventer in deze is veelzeggend: ‘de burgers zijn veel zuiniger dan de ambtenaren’, een positieve variant van de calculerende burger. Maar het meest waardevolle rendement is uiteraard de blijvende kwaliteitsverbetering van leefbaarheid en sociale cohesie.

2. Nogmaals, omdat het zo cruciaal is: de fundamentele omslag in de relatie tussen burger en professional. Door het klein en dichtbij te houden wordt bovendien voorkomen dat de bewoners overvraagd worden. Maar naast vakmatige deskundigheid zijn vooral persoon-lijke inzet en betrokkenheid van de professionals belangrijk: ze moeten ‘gaan voor de wijk’ (de liefde moet van twee kanten komen). Indien aan de orde, moeten resultaten dus ook met hen gevierd worden.

3. Het eigen budget haalt de bewoners uit hun onmacht: ze worden ook opdrachtgever!4. Daarom ook……“geen bewoners, geen taakgroep, geen project, geen geld!”

28

5. Omdat het om daadwerkelijke macht van de bewoners gaat, is ‘de eigen buurt” iets heel anders dan wijkgericht werken, waarin het initiatief bij overheid en instellingen blijft!

6. Politiek en bestuurlijk draagvlak voor het experiment zijn blijvend punt van aandacht.7. Onvoorwaardelijke steun voor het experiment en de organisatie ervan.8. Maar ook: blijven ontwikkelen, open staan voor veranderingen en slagvaardig blijven.

Niet de zoveelste organisatiestructuur worden!9. Bij alle betrokken partijen regelmatig checken of voldoende resultaten worden bereikt en

of op de goede manier wordt gewerkt.

29

Bijlage IV

Wat is er uit de bus gekomen?

Rapport leefbaarheidonderzoek, najaar 2005

“Het valt mensen buiten de wijk op dater in onze wijk iets aan het veranderen is.”

Een deelnemer aan het leefbaarheidonderzoek

Revitaliseringsplan De Valuwe - Cuijk...5. aandacht voor zorg, dienstverlening en voorzieningen 6....

Documents

Transcript of Revitaliseringsplan De Valuwe - Cuijk...5. aandacht voor zorg, dienstverlening en voorzieningen 6....