Resul Pamuk Anatez PDF

ERMENEK BARAJINDAK ENJEKSYON UYGULAMALARI VE GERMSZ PERDE ALIMALARI

RESUL PAMUK

MERSN NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS JEOLOJ MHENDSL ANA BLM DALI YKSEK LSANS TEZ

MERSN MAYIS 2006

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

ERMENEK BARAJINDAK ENJEKSYON UYGULAMALARI VE GERMSZ PERDE ALIMALARI

RESUL PAMUK

Mersin niversitesi Fen Bilimleri Enstits Jeoloji Mhendislii Ana Bilim Dal

YKSEK LSANS TEZ

Tez Danman Do. Dr. Sedat TRKMEN

MERSN MAYIS-2006


Bu tezin gerek bilimsel ierik, gerekse elde edilen sonular asndan tm gerekleri salad kanaatine ulaan ve aada imzalar bulunan biz jri yeleri, sunulan tezi oy okluu (oy birlii) ile Yksek Lisans Tezi olarak kabul ediyoruz.

Tez Danman Do. Dr. Sedat TRKMEN

Jri yesi Yrd.Do. Dr. Cneyt GLER

Jri yesi Yrd.Do. Dr. Tolga AN

Bu tezin Fen Bilimleri Enstits yazm kurallarna uygun olarak yazld Enstit Ynetim Kurulunun ........../........./............tarih ve ................./................... sayl kararyla onaylanmtr.

Prof. Dr.Mahir TURHAN Enstit Mdr Not: Bu tezde kullanlan zgn bilgiler, ekil, izelge ve fotoraflardan kaynak gstermeden alnt yapmak 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu hkmlerine tabidir.


Z Bu tez almasnda, Ermenek Baraj ve Hidroelektrik Santral projesinin, enjeksiyon uygulamalar, geirimsiz perde tasarm ve temel kaya arasndaki ilikisinin ortaya konmasn amalanmaktadr. Su kaaklarn nlemek iin baraj gvdesinin sa ve sol yakasnda ve gvde altnda enjeksiyon perdesi oluturulmutur. Enjeksiyon perdesi baraj temelini oluturan Jura-Kretase yal allokton kireta ierisindedir. nceleme alan ve evresinde geni alanlarda yzeyleyen st Kretase ofiyolitik melanj ierisinde blok eklinde yeralan kireta, baraj aks yerinin sa ve sol yamalarnda melanj ierisinde gml olarak izlenir. Sa ve sol yakada drder enjeksiyon galerisi bulunmaktadr. Her bir galeri arasndaki mesafe yaklak 62 mdir. Enjeksiyon perdesi bu galeriler ierisinde alm kuyular vastasyla yaplmaktadr. Kuyular, memba ve mansapta olacak ekilde enjeksiyon perde eksenine gre almlardr. Enjeksiyon 5 evreli daralan aralklar yntemi eklinde (P;36m, S;12m, T;6m, Q;3m ve F;1,5m) uygulanmaktadr. Temeli oluturan kireta ktlesi ayr kaya ktlesinden olumaktadr. Birinci tip ksmen eklemli, dolgusuz, atlakl, masif az karstik, ikinci tip orta-yksek eklemli, eklemler ksmen kil dolgulu, orta-yksek derecede karstik olan kiretadr. Dier yandan fay ve eklemlerin etkisiyle kaya tipi ok krkl-paral, dolgulu atlaklar ieren ve ok karstik kireta ktlesine dnmektedir. Bylece masif ve az atlakl-karstik kaya ktlesinde yaplan basnl su deneylerinde dk su kaaklar izlenirken, enjeksiyon uygulamalarnda da 25-100 kg/m allar gereklemitir. Buna karlk ar krkl paral zonlarda ise yaplan basnl su deneylerinde yksek su kaaklar ve 10000 kg/mnin zerinde enjeksiyon allar meydana gelmitir. Baraj aks yerinde izlenen F2 faynn etkisi ile ana sreksizlik ve karstlama zonlar bu fayn yakn evresinde gelimektedir. Sonu olarak, fay, eklem ve tabakalanma yzeyleri gibi sreksizlikler kaya ktlesinin dayanmn olumsuz ynde etkilerken karstlama ve geirimlilii de arttrmaktadr. Dolaysyla benzer yapsal zellikler sunan dier zonlarda ve dier benzer projelerde perde oluturulurken elde edilen veriler model olarak kullanlabilir.

Anahtar Kelimeler: Enjeksiyon perdesi, enjeksiyon galerisi, F2 fay, enjeksiyon al. i


ABSTRACT In this thesis study, Ermenek Dam and HEPP grouting works, impervious grout curtain design relation with basement rock properties were purposed to explain. To prevent seepage trough dam foundation and banks, grout curtain will be constructed in left and right banks and beneath the dam. Grout curtain will be constructed in allocthonous, Jurassic-Creatceous limestone blocks. Limestone is placed as a block in the Upper Cretaceous Ermenek ophiolitic melange basement which covers the study area and its wide around. Four galleries are located for left and right banks. The distance between two galleries is about 62 m. Grout curtain is constructed from drill holes in these grouting galleries. The holes are drilled on upside and downside in the galleries according to grout curtain axis. Generally five grouting closer spacing phases are applied (P;36m, S;12m, T;6m, Q;3m and F;1,5m). For limestone blocks of grout curtain, three type of rock masses can be described. First type, consist of good quality, partly jointed and empty opened cracks or closed cracks and partly karstified, massive limestone blocks. Second type is partly-high jointed, clay filled and middle-high karstified limestone block. On the other hand, main fault and major joint set together have a great effection rock type which has highly broken zones, filled cracks and karstified zones. Thus, while good quality rock types indicate low water loses and take maximum 25-100 kg/m grout, broken and karstified rock zones indicate high water loses and take over 10000 kg/m grout. Main discontinuities and karstified zones are developed along F2 fault and its near around in the dam axis.

Consequently, discontinuities which are fault, joint and bedding surfaces negative effect rock strength and increase karstification and permeabilitiy. On the other hand, these results can be used for similar structural properties zones and as a model for similar grouting projects.

Key Words: Grouting curtain, grouting gallery, F2 fault, grout takes

ii


TEEKKR

Mersin niversitesi Fen Bilimleri Enstits Jeoloji Mhendislii Anabilim Dalnda Yksek Lisans Tezi olarak hazrlanan bu alma Mersin niversitesi Aratrma Fonunca BAP-FBE JM(RP) 2005-1 YL nolu proje kapsamnda desteklenmitir. Bu tezin ortaya kmasnda gerek nerileri gerekse olumlu ve yapc eletirileriyle katkda bulunan ve Yksek Lisans eitimim sresince her konuda bilgileriyle beni ynlendiren danman hocam sayn Do. Dr. Sedat TRKMEN e teekkrlerimi ve sayglarm sunarm. Ermenek Baraj antiyesinde tez yapabilmemi salayan D.S.. Genel Mdrlne, Jeoteknik Hiz. ve Y.A.S. Daire Bakan Yardmcs Sn. Dr. Nurettin Pelene ve D.S.. IV Blge Mdrl, Ermenek Baraj Kontrol ube Mdrlne teekkr ederim. Tez almalarm Ermenek antiyesinde yaparken hertrl kolayl gsteren ve her konuda yardmc olan D.S. Ermenek Kontrol ube Mdrlnden ; Sn. ube Mdr Muzaffer Grele, Kontrol Mhendisi ve Mdr Yardmcs Sn. Hamza Byklya, Jeoloji Mh. Sn. Ahmet Sayharmana, naat Mhendisi Sn. Muhsin Kurta ve dier tm D.S.. grevlilerine, ayrca Ermenek baraj Mteahhit firmas BM Mhendislik naat irketine salad katklardan dolay teekkrlerimi sunarm.

Ayrca Ermenek Barajndaki arazi uygulamalarnda ve tez yazm iin gerekli her trl bilgi ve kaynak yardmn yaparak desteklerini esirgemeyen, Verbundplan Ermenek antiye ofisinden Sn. Jeoloji Yksek Mhendisi Alican Aslana ve tm Verbundplan yetkililerine teekkr ederim.

Tez sresince karlksz burs veren, Trkiye imento Mstahsilleri Birliine, teekkr ederim.

Ve bu gne kadar bana sabrla katlanan aileme, sonsuz sevgi ve sayglarmla....

iii


NDEKLER DZN SAYFA

Z............................................................................................................................ i ABSTRACT ............................................................................................................ii TEEKKR ..........................................................................................................iii NDEKLER...................................................................................................... iv ZELGELER DZN ......................................................................................... vi EKLLER DZN.............................................................................................viii EKLER .................................................................................................................. xi 1. GR .................................................................................................................. 1 2. KAYNAK ARATIRMASI ............................................................................... 4 2.1. ERMENEK BARAJ YER LE LGL NCEK ALIMALAR................ 4 3. MATERYAL ve METOT................................................................................... 8 3.1. MATERYAL ................................................................................................ 8 3.1.1. Enjeksiyonun ksa tarihesi................................................................... 8 3.1.2. Ermenek Baraj ve HES genel proje bileenleri................................... 17 3.1.3. Rezervuar ve baraj yeri morfolojisi ..................................................... 20 3.1.4. Baraj yeri ve evresinin jeolojisi.......................................................... 22 3.1.5. Hidrojeoloji........................................................................................ 25 3.1.6. klim ve bitki rts ........................................................................... 26 3.1.7. Ermenek Baraj ve HES enjeksiyon ileri metodolojisi......................... 26 3.1.7.1. Ekipmanlar, Enjeksiyon karm malzemeleri, delgi sistemi permeabilite deneyleri.......................................................................... 27 3.2. METOD ...................................................................................................... 50 4. BULGULAR ve TARTIMA........................................................................... 53 4.1. PERDE GZERGAHI VE TEST PANELLER .......................................... 53 4.2. ENJEKSYON PERDES JEOLOJK VE JEOTEKNK ARTLARI ........... 55 4.3. ANA SREKSZLK NCELEME SONULARI ........................................ 56

iv PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

4.4. ENJEKSYON LER GENEL DEERLENDRME AAMALARI ..... ..58 4.4.1. Galeri ii jeolojik haritalarn deerlendirilmesi ve genel kaya ktle snflamalar....................................................................... 60 4.4.2. Karot tanmlama sonular.................................................................. 65 4.4.3. GR3 galerisi basnl su testi sonularnn deerlendirilmesi................. 67 4.4.4. GR3 galerisi enjeksiyon ileri sonular............................................... 79 4.4.4.1. ndirgenme oranlarnn deerlendirilmesi.............................83 4.4.4.2. Drdncl (Q) kuyularnn deerlendirilmesi.......................84 4.4.4.3. Beincil (F) kuyularnn deerlendirilmesi........................... 86 4.4.5. Kireta Olistolit Ktlesi ile Enjeksiyon leri Arasndaki liki.............92

5. SONULAR VE TARTIMA ....................................................................... 101

KAYNAKLAR.................................................................................................... 104

ZGEM........................................................................................................ 107

v PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

ZELGELER DZN ZELGE SAYFA

izelge 3.1. Balca Enjeksiyon eitleri .................................................................... 9 izelge 3.2. Ermenek beton kemer barajnn genel zellikleri................................... 17 izelge 3.3. Ana enjeksiyon merkezi ekipmanlar .................................................... 32 izelge 3.4. Ermenek baraj saha labaratuvar enjeksiyon karm testleri ................. 41 izelge 3.5. Enjeksiyon galerilerinin bulunduu kotlar............................................. 45 izelge 3.6. Perde enjeksiyonunun yaplaca kademe enjeksiyon basnlar............. 46 izelge 3.7. Balant kuyular enjeksiyon basnlar ................................................. 47 izelge 4.1. Sa sahil test panelleri uzunluk ve derinlikleri....................................... 54 izelge 4.2. Kati projeye gre balca eklem takmlar tablosu ................................. 56 izelge 4.3. Nadire kireta olistolitinin genel zellikleri......................................... 59 izelge 4.4. Kaya ktlesi genel snflama parametreleri ............................................ 59 izelge 4.5. Nihai tasarma ve farkl krkllk dereceleri ile hesaplamalara gre Nadire kireta iin kaya ktlesi parametreleri................................................. 60 izelge 4.6. Kireta olistoliti iin genel kaya ktle snflamas................................ 61 izelge 4.7. N-1 Kaya tipi iin kaya ktle snflamas............................................... 62 izelge 4.8. N-2 Kaya tipi iin kaya ktle snflamas............................................... 62 izelge 4.9. N-3 kaya tipi iin kaya ktle snflamas ............................................... 63 izelge 4.10. GR3 galerisinde 30-1040 mler aras kaya ktle snflar .................... 64 izelge 4.11. GR3 galerisinde 30-1035 mler aras eklem ara mesafeleri ................. 64 izelge 4.12. GR3 galerisinde -30 ile 1040 mler aras karst younluu ve tipleri .................................................................. 65 izelge 4.13. GR3 galerisi basnl su testi sonular ............................................... 68 izelge 4.14. GR3 AP 36-72 kuyular lugeon deerleri ve ak tipleri ..................... 69 izelge 4.15. GR3 AP 108-144 kuyular lugeon deerleri ve ak tipleri .................. 69 izelge 4.16. GR3 AP 180-216 kuyular lugeon deerleri ve ak tipleri .................. 69

vi PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

izelge 4.17. GR3 AP 252-288 kuyular lugeon deerleri ve ak tipleri .................. 70 izelge 4.18. Laminar ak tipine karlk gelen ortalama enjeksiyon al miktarlar (kg/m).......................................................................... 70 izelge 4.19. Trblans ak tipine karlk gelen ortalama enjeksiyon al miktarlar (kg/m) ......................................................................... 71 izelge 4.20. Ykama ak tipine karlk gelen ortalama enjeksiyon al miktarlar (kg/m) ......................................................................... 71 izelge 4.21. Tkanma ak tipine karlk gelen ortalama enjeksiyon al miktarlar (kg/m) ......................................................................... 71 izelge 4.22. Geici dilatasyon ak tipine karlk gelen ortalama enjeksiyon al miktarlar (kg/m) ......................................................................... 72

izelge 4.23. Kalc dilatasyon ak tipine karlk gelen ortalama enjeksiyon al miktarlar (kg/m) ........................................................................ 72 izelge 4.24. Dey kontrol kuyularnda grlen ortalama lugeon deerleri ............ 78 izelge 4.25. apraz kontrol kuyularnda grlen ortalama lugeon deerleri .......... 78 izelge 4.26. GR3 galerisinde P kuyularnda grlen ok yksek al yapan baz lokal kademeler................................................................................. 83 izelge 4.27. GR3 galerisi genel indirgenme oranlarnn deerlendirilmesi ............... 83 izelge 4.28. GR3, Q kuyularnda grlen baz lokal yksek allar ......................... 84

vii PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

EKLLER DZN

EKL

SAYFA

ekil 1.1. alma alannn yer bulduru haritas .......................................................... 3 ekil 3.1. eitli ak tiplerinin gsterimi ................................................................. 16 ekil 3.2. Baraj aks yerinin oturaca sa ve sol sahil genel grnm ..................... 18 ekil 3.3. Rezervuar alannn membadan genel grn ......................................... 21 ekil 3.4. Mansabtan V ekilli grn................................................................. 21 ekil 3.5. Rezervuarn membadan grn ............................................................ 22 ekil 3.6. Grmel marnlarnn mansab ksmna gre GB istikametindeki konumlar................................................................................................ 23 ekil 3.7. Devaml ve yksek falezli Ermenek Kiretalar ..................................... 23 ekil 3.8. Baraj mansabnda sa sahil enjeksiyon perdesinin baland ofiyolitik melanj birimi............................................................................. 24 ekil 3.9. Diamec-260 delgi esnasnda .................................................................. 28 ekil 3.10. Perde enjeksiyon kuyusunda enjeksiyon yaplrken. ................................ 28 ekil 3.11 Enjeksiyon pompas. .............................................................................. 30 ekil 3.12. Agigatr ve mikser ................................................................................ 31 ekil 3.13. Galeri ii ana enjeksiyon istasyonu ........................................................ 31 ekil 3.14. Sa sahil ana enjeksiyon istasyonu. ........................................................ 33 ekil 3.15. Sa sahil ana enjeksiyon merkezi ana elemanlar..................................... 33 ekil 3.16. Enjeksiyon hortumunun yerletirilmesi .................................................. 34 ekil 3.17. Tekli pnmatik paker ve enjeksiyon tiji (AW) ........................................ 34 ekil 3.18. Basn grafik yazcs (recorder)............................................................. 35 ekil 3.19. Basncn dier bir kontroln salayan manometre................................. 35 ekil 3.20. Esas kullanm amac basnl su testi olan su saati................................... 36 ekil 3.21. kelme miktar lme aleti................................................................... 39 ekil 3.22. Viskozite lmeye yarayan marsh hunisi................................................. 39

viii PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

ekil 3.23. Enjeksiyon karmnn zgl arln len amur terazisi.................... 40 ekil 3.24 Pakerin su ile iirilmesini salayan pompa ............................................. 44 ekil 3.25. Pnmatik iftli paker.............................................................................. 44 ekil 3.26. Perde balant kuyusu delinirken............................................................ 47 ekil 4.1. Ermenek baraj enjeksiyon galerileri genel izometrik grnm............... 54 ekil 4.2. Sol sahil genel eklem ynelimi ................................................................. 57 ekil 4.3. Sa sahil genel eklem ynelimi................................................................. 57 ekil 4.4. Sa sahil enjeksiyon perdesinin konumuna gre ana fay ve eklemler ......... 67 ekil 4.5. Laminar ak tipi iin ortalama enjeksiyon al miktarlar .......................... 73 ekil 4.6. Trblans ak tipi iin ortalama enjeksiyon al miktarlar....................... 73 ekil 4.7. Ykama ak tipi iin ortalama enjeksiyon al miktarlar .......................... 74 ekil 4.8. Tkanma ak tipi iin ortalama enjeksiyon al miktarlar......................... 74 ekil 4.9. Geici dilatasyon ak tipi iin ortalama enjeksiyon al miktarlar............ 75 ekil 4.10. Kalc dilatasyon ak tipi iin ortalama enjeksiyon al miktarlar............ 75 ekil 4.11. Lugeon kategorilerine karlk gelen ortalama al miktarlar................... 77 ekil 4.12. GR3 lugeon kategorilerine gre ortalamadan sapma miktarlar............... 77 ekil 4.13. GR3, lugeon kategorilerinin bulunma yzdeleri ...................................... 79 ekil 4.14. A ve B sralarnn galeri ierisinde gsterimi........................................... 80 ekil 4.15. GR3 galerisi genel faz allar................................................................. 81 ekil 4.16. GR3 galerisi B-Sras genel faz enjeksiyon allar................................... 81 ekil 4.17. Test Paneli-3 ortalama faz allar........................................................... 82 ekil 4.18. GR3 Q(Drdncl) kuyularnn genel al snflar deer yzdeleri.......... 85 ekil 4.19. GR3, F kuyularnda gzlenen genel al snflar deer yzdeleri ............. 87 ekil 4.20. apraz kontrol kuyular ortalama faz allar .......................................... 88 ekil 4.21. GR3 galerisinde G kuyular al snflar deer yzdeleri ......................... 89 ekil 4.22. Test paneli-3 enjeksiyon ncesi geirimlilii ........................................... 90 ekil 4.23. Test paneli-3 enjeksiyon sonras geirimlilii.......................................... 91 ekil 4.24 Sa sahil enjeksiyon ncesi lugeon yzdeleri ......................................... 92

ix PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

ekil 4.25. AP(Birincil) faz ortalama (kg/m) enjeksiyon allar .............................. 95 ekil 4.26. AS(kincil) faz ortalama (kg/m) enjeksiyon allar ............................... 96 ekil 4.27. AT(ncl) faz ortalama (kg/m) enjeksiyon allar ............................ 97 ekil 4.28. AQ(Drdncl) faz ortalama (kg/m) enjeksiyon allar ........................ 98 ekil 4.29. AF (Beincil) faz ortalama (kg/m) enjeksiyon allar ............................ 99 ekil 4.30. Sa ve sol sahil genel lugeon deerleri ................................................ 100

x PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

EKLER EK- 1 Proje alan genel jeoloji haritas EK- 2 Genel jeoloji harita lejant EK- 3 Enjeksiyon perdesi profili EK- 4 Tipik enjeksiyon galerisi kesiti EK- 5 A ve B sralar delgi rnei EK- 6 Enjeksiyon perdesinin boyutlu gsterimi EK- 7 Sa sahil krk sistemleri ve enjeksiyon allar ile ilikisi EK- 8 GR3 galerisi ar krkl ve bozuk zonlar EK- 9 GR3, Karot tanmlama sonular EK- 10 GR3 galerisi kuyular ve kademelerinin enjeksiyon allar (kg/m) EK- 11 GR3 Q kuyular al snflar EK- 12 Test Paneli 1 ve 2nin enjeksiyon ncesi ve sonras lugeon deer yzdeleri

xi PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

1. GR

alma alan Gksu nehrinin Ermenek kolu zerinde yeralmaktadr. Gksu havzas, 32 20E- 34 10 E boylam ve 36 10 N - 37 20 N enlemleri arasnda uzanmaktadr ve Trkiyenin gneyinde bulunmaktadr. alma alan, 1/25000 lekli Alanya O29 c3-c4 paftalarn kapsamaktadr.

Projenin yeri, Toros kuann orta ksmnda, Akdeniz ky izgisinden (Anamur) kuzeye doru yaklak olarak 50 km mesafede bulunmaktadr. Proje alanna Mersin-Silifke-Mut-Ermenek veya Mersin-Glnar-Ermenek gzergahlar izlenerek ulalabilmektedir (ekil 1.1) [1].

Gksu nehri, Alanyann yaklak 60 km kuzeyindeki, Toros dalarnn 2200 m kotundan doarak, gneydou istikametinde akar, Mut ve Silifkeden geer ve Akdenize ular. Gksu nehrinin en byk kolu olan Ermenek ay, Toros dalarnn 2500 m kotundan doar, nce gneye sonra douya doru akarak yaklak 100 m kotlarnda, Mut civarnda Gksu deresi ile birleir. Ermenek aynn drenaj alan yaklak olarak 3621 km2 civarndadr.

Ermenek vadisi, Kk ve Zeyve aylar arasnda olduka yayvan ve aktr. Bu kesimden itibaren, Gezende rezervuarna kadar ortalama eimi 1/72 olan ksmen dar bir vadiyi gemektedir.

Baraj yeri Ermenek ilesinin 15 km gneydousundadr. Santral binas baraj yerinin 8 km ak aasnda yeralmaktadr. Arazi engebeli olmakla birlikte, baraj ve santral yerine ulam yollar bulunmaktadr. Proje, enerji amal olarak planlanmtr [2].

1 PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

Ermenek Hidroelektrik Santral projesi halen inaat aamasnda olan bir projedir. Baraj, Gksu nehrinin kollarndan olan Ermenek nehri zerinde konumlandrlmtr. Proje iin fizibilite almalar 1990'da bitirilmitir. Ermenek baraj ve hidroelektrik santral projesi; dar ve derin bir kanyon ierisinde yerlemi, ift erilikli asimetrik ince kemer beton gvdesi ve 302.4 MW kapasitesiyle kurulmu yzeydeki elektrik santraline bal olan 8064 m uzunluundaki enerji tnelinden olumaktadr. Ermenek baraj rezervuar (gl alan) 61.45 km2 alan kaplayacaktr ve 4.5 milyar m3 su tutacaktr [3].

Bu alma Mersin niversitesi Fen Bilimleri Enstits Jeoloji Mhendislii Anabilim Dalnda Yksek Lisans Tezi olarak hazrlanmtr. almann amac, Ermenek Baraj ve HES projesinde halen devam etmekte olan enjeksiyon almalarnn incelenmesi ve enjeksiyon perdesi tasarm ile ilgili verilerin deerlendirilmesi ve kaya ktlesi ile enjeksiyon ileri arasndaki ilikinin yorumlanmasdr. Bu amala arazi, labaratuvar ve bro almalar yaplmtr. Arazi almalarnda, baraj aks yeri ve evresinin jeolojik incelemesi halihazrda var olan rezervuar alannn jeolojik haritasndan (Ek-1 ve Ek-2) da yararlanlarak yaplmtr. Enjeksiyon ile ilgili almalar, srekli olarak izlenmi ve tez iin gerekli veriler dzenli bir ekilde toplanmtr. Ayrca henz betonlamas yaplmayan ksmlarda galeri ii jeolojik haritalar yaplmtr. Laboratuvar almalarnda enjeksiyon karmlarnn hazrlanmas ve enjeksiyon karm bileenleri zerinde yaplan deneyler bire bir uygulanarak gerekli veriler not edilmitir. Bro almalarnda ise dzenli olarak araziden elde edilen veriler Microsoft Excel 2003, Autocad 2005 , Surfer 7.0 v.b. bilgisayar paket programlar kullanlarak kaydedilmitir.

Enjeksiyonla ilgili al ve basnl su testi verileri grafik haline getirilmitir. Ayrca galerilerde alnan karot rnekleri gerek arazide gerekse ekilmi fotoraflardan da yararlanlarak log haline getirilmi, ayrca tm bozuk ve karstik zon blgeleri de enjeksiyon perde kesitinde gsterilmitir. Sonuta tm bu veriler yorumlanarak enjeksiyon gidii hakknda yorum ve nerilerde bulunulmutur.


Konya

Ereli Pozan t

KaramanAkseki

Adana MersinErmenekErmenek Baraj ve HESErdemli

Glnar

40

60

20

80

Km

ekil 1.1. Yer Bulduru Haritas [1]


0

2. KAYNAK ARATIRMASI 2.1. ERMENEK BARAJ YER LE LGL NCEK ALIMALAR Orta Toroslarn orta blm olarak adlandrlan yrede, eitli amalara ynelik bir ok aratrma yaplmtr. M.T.Ann yapt almalar, yrenin petrol potansiyeli asndan incelenmesini kapsamaktadr. Mhendislik jeolojisi ile ilgili almalar ise Gezende Baraj, Ermenek Baraj, Kayraktepe baraj ve Mut sulamas ile Mut Baraj almalarndan oluur. niversiteler ile kurumlarn yaptklar bilimsel incelemeler sonucu saptanmtr. Gedik ve di.[4], Mut-Ermenek-Silifke Yresinin Jeolojisi ve Petrol Olanaklar adl incelemelerinde, Ermenek ve evresinin temel kaya birimlerinin Ofiyolitik Melanjdan oluturduunu, bu birimin inceleme alannn gneybats dnda kalan geni bir alanda yzeylendiini ve havzada Eosen ve Miyosen yal formasyonlarn temelini oluturduunu belirtmilerdir. Ofiyolitik melanj, blgenin jeolojisi ortaya kartlm, stratigrafik zellikler

Permokarbonifer-st Kretase zaman aralna ait kel kayalarn bloklar ile ofiyolitik hamurdan olumutur. Ofiyolit, serpantinlemi peridotit, gabro, spilit, diyabaz, bazik denizalt volkanitleri ve tflerden meydana gelmitir. Ofiyolit hamuru ierisinde yer alan bloklar ise kireta, radyolarit, kilta, grovak gibi deiik litolojik zellikler gstermektedir. Ofiyolitik melanj, Ermenek ay vadisinde Eosen ve Miyosen yal formasyonlar altnda grlebilmektedir. Bu temel birim zerine Eosen yal fili birimi (Yenimahalle fm. [4]) ve bu birimin zerine de asal uyumsuzlukla Miyosen yal killi kireta-marn (Kselerli fm. [4]) ile resifal kireta (Mut fm. [4]) gelmektedir.

Yldz ve di. [5], Mut Havzasnda yaptklar almaya gre, alma alannda yeralan en yal birim, Sarkavak kynn kuzeybatsnda gzlenen ofiyolitik melanjdr. Senozoyik yal birimler yaldan gence doru srasyla Ge oligosen-Akitaniyen yal Fakrca formasyonu, Oligosen-Burdigaliyen yal

Derinay formasyonu olarak sralanabilir.Yldz ve ark. [5] nceki almalarda havza ortamn karakterize eden kellerin, ge Burdigaliyen-Langiyen yal olduu,

4


incelemede ise havza kenarn temsil eden kellerin yann, Erken Pleyistosene kt belirlenen Kselerli formasyonu ve bu formasyon ile yanal ve dey geili olan Langiyen-Serravaliyen yal Mut formasyonu olduunu belirtmilerdir.

Gken ve Tanar [6], Akdeniz blgesinde yer alan Mut Tersiyer havzasnda yaptklar almada, incelemeye konu olan Tersiyer istifinin, Paleozoyik ve Mesozoyik yal temel zerinde transgresif olarak yerletiini belirtmilerdir. Tersiyer istifinin balang dzeyi yer yer deimekle beraber, bilinen en yal Tersiyer birimi, batda yer alan ve karasal ve/veya gei ortam zellikleri yanstan Eosen sonrasna ait krntl olduunu (Yenimahalle formasyonu) ve bu krntllarn zerinde yer alan Fakrca formasyonu ierdii ostrakod ve foraminifer

mikrofaunasna gre, st Oligosen-Alt Miyosende de karasal ve gei ortam zelliklerinin ardalanmal olarak gelitiini belirtmilerdir. Bu formasyon zerinde uyumlu olarak bulunan Derinay formasyonu bentik, planktonik foraminiferler ve ostrakod faunas ile Burdigaliyen litoral deniz ortamn tanmlamaktadr. Blgenin Tersiyer istifi Kselerli formasyonu ile devam etmekte, bu birimin de Burdigaliyen sonu-Langiyen balangcnda ve genellikle s olan bir denizde keldii iindeki mikrofauna ile anlalmaktadr. En stte bulunan veya Derinay ve Kselerli formasyonu ile yanal-dey geiler gsteren Mut formasyonu ise fosil verilerine gre Langiyen-Serravaliyen yal olarak deerlendirilmilerdir.

Koyiit, A. [7], Karaman-Ermenek (Konya) blgesinde ofiyolitli melanj ve dier oluuklar adl almasnda, allan yrede yzeyleyen kaya birimlerinin, stratigrafik ve tektonik zellikleri asndan birbiriyle ayrcalk gsteren iki birlik oluturduunu belirtmitir. Bunlar Ofiyolitli melanj ve Dier oluuklar olarak adlandrlmtr. Ayrca inceleme alannn ounlukla volkanitlerden (dolerit, spilit, diyabaz, ignimbritik tf, cam tf, v.b) ksmen de kel kayalardan (grovak, kil, marn, radyolarit ve bol miktarda Radiolaria ieren plaket biiminde pelajik kiretalar) olumu bir hamur (matriks) iinde, Orta Permiyenden Maestrihtiyene kadar deien ya, litoloji ve boyutlardaki bloklar ile olistostromlardan oluan renkli melanj olduunu belirtmitir. Bu karmn oluum yann en az Maestrihtiyen olduunu, tm ieriklerinin denizel olduunu belirtmitir. Renkli melanj oluturan

5


kaya birimlerinin, denizel Miyosen kelleriyle transgressif olarak rtldn belirtmitir. Birbirleriyle yanal ve dey geiler gsteren, deiik kalnlk ve litofasiyesteki denizel Miyosen kellerinin (polijenik aklta, kumta, kum, silt, kil, marn, resif kireta, kumlu kireta) ile bunlar zerine asz uyumsuzlukla gelen Pliyosen yal glsel kiretalar ise dier oluuklar olarak adlandrldn belirtmitir.

zsan, A. [8], Grmel Baraj (Ermenek, GD-Konya) Kuvvet Tnel Gzergahnn Mhendislik Jeolojisi ncelemesi adl almasnda, Grmel baraj kuvvet tnel gzergahndaki kaya birimlerini Jeomekanik (RMR) ve Q sistemlerine gre deerlendirmi, her iki sisteme gre gerekli destekleme nlemlerini karlatrmtr. Q Sistemi ile yaplan deerlendirmenin daha ayrntl ve geerli olduunu ve bu sistem parametrelerinin kombinasyonlarna, gre gerekli destek nlemlerinin alnmas art ile Grmel baraj kuvvet tnel gzergahnn, mhendislik jeolojisi bakmndan tnel inaatna uygun olduunu belirtmitir. zsan, A. [9], Grmel Baraj Yeri le Gl Alannn (Ermenek-Konya) Mhendislik Jeolojisi ve Kayalarn Jeoteknik zellikleri adl almasnda, Grmel baraj yerinde ana kaya olan marnn yzeyden itibaren ilk 20-30 m.den sonra geirimsiz olduunu, bu nedenle Grmel baraj yerindeki geirimsizlik ilk 20-30 metre derinlie kadar yaplacak enjeksiyonla salanabileceini belirtmitir. Trkmen, S. [10], Gezende Baraj Yeri ve Dolaynn Jeoloji ncelemesi adl yksek lisans tez almasnda otokton ve allokton konumlu; Mesozoyik Senozoyik yal sekiz litostratigrafik birim ayrtlam ve bunlardan Vaysal, Akdkk, Yerkpr, Gezende formasyonlarn ilk defa adlandrmtr. Mesozoyik temelin, Triyas yal eyl, marn, ist, dolomitik kireta ardalanmal Vaysal formasyonu ile balayp kumta, eyl ardalanmal Akdkk formasyonu ile devam ettiini ve Kretase yal konglomera, kumta, amurta, kireta ardalanmal Yerkpr formasyonunun Akdkk formasyonu zerine diskordans olarak geldiini belirtmitir. Ermenek

melanjnn ise allokton konumlu olduunu ve st Kretasede blgeye geldiini belirtmitir. Ermenek melanjnn zerine ise diskordan olarak bulunan Senozoyik

6


birimlerin; Eosen yal, kireta, bre ve eyl ardalanmal Gezende formasyonu; Oligosen-Alt Miyosen yal, killi kireta, marn, kumta, aklta ve kmr ardalanmal Yenimahalle formasyonu, Alt-orta Miyosen yal, marn, killi kireta ardalanmal Kselerli formasyonu ve Orta Miyosen yal resifal kiretandan oluan Mut formasyonu olduunu belirtmitir. Yenimahalle formasyonunun Gezende formasyonu zerine uyumlu olarak gelmekte olduunu ve Mut formasyonu ve Kselerli formasyonu Ermenek melanj zerine diskordan olarak yeraldn belirtmitir. Mhendislik jeolojisi asndan ise gl sahasnn geirimsiz birimlerden olutuunu ve baraj gvdesinin oturaca Jura-Kretase yal kiretann durayllk asndan yeterli olduunu belirtmitir. Trkmen ve Demirkol [11], Gezende Baraj Dolaynn Jeoloji ncelemesi adl yaptklar almada inceleme alannn tektonik yapsnn Alp orojenezi ile kazandn belirtmilerdir. Mesozoyik birimlerin Hersiniyen orojenik faznn etkisinde kaldn ve Tersiyerden itibaren Alp orojenezinin etkili olduunu ayrca alma alanndaki allokton konumlu Mesozoyik yal birimlerin (Bozkr Birlii) tektonik olarak geldiini ve en ge Maestrihtiyende konumunu aldn belirtmilerdir.

E..E [1], Ermenek Baraj ve HES Jeoloji Raporu, Blm1 adl nihai, mhendislik jeolojisi almalar sonucunda, aadaki sonular elde etmitir; Enjeksiyon Perdesi Genel zellikleri; 1) Baraj gvdesi, ofiyolitik melanj (Ofm-1) ierisinde blok olarak kabul edilen kiretanda ina edilecektir. 2) Geirimsiz ofiyolitik hamur, gneye doru eimlidir. 3) Sa sahil enjeksiyon perdesi Grmel marnlar (Tg) ierisine yatay olarak balanacaktr. (Ancak uygulama projesinde 340.mden itibaren perde K77Dya evrilmi ve kesin olarak ofiyolitik melanja balanmtr). 4) Nadire formasyonu kireta olistoliti genellikle iyi mhendislik zellik gstermesine ramen ar krkl, karstik ve krmz kil dolgularn olduu kesimler de mevcuttur.

7


3. MATERYAL ve METOT 3.1. MATERYAL 3.1.1. Enjeksiyonun Ksa Tarihesi 19. yzyln balarnda, boluklu ve atlakl kayalar veya kumlu akll formasyonlar doldurmak, birbirlerine balamak suretiyle fiziksel zelliklerini deitirmek ve/ veya salamlatrmak amacyla yeraltna eitli madde karmlarn basnla vermeye ynelik almalar yaplm ve zamanla bu yntem Dnya'da son yarm yzylda, yurdumuzda ise son eyrek yzylda geliim gstermitir [12].

Enjeksiyon eitleri

Enjeksiyon yntemleri, gnmzde gelien teknolojiye paralel olarak ok eitli uygulamalar ierebilmektedir. Ancak Dnya ve Trkiyede uygulanan yntemlerin ou baz farkllklar olmasna ramen hemen hemen ayn sistem mant zerinde ilemektedir. Bu adan deerlendirildiinde enjeksiyon

yntemlerini aadaki balklar altnda snflamak mmkndr (izelge 3.1).

8


izelge 3.1. Balca enjeksiyon eitleri

1)Perde Enjeksiyonu 2)Rezervuar Enjeksiyonu Yapld Yere Gre 3)Temel enjeksiyonu 4)Tnel Enjeksiyonu 1) Alak Basnl Enjeksiyon Uygulanan Enjeksiyon Basncna Gre 2) Orta Basnl Enjeksiyon 3) Yksek Basnl Enjeksiyon 1) Tek Kademeli Enjeksiyon Yapl Yntemlerine Gre 2) ok Kademeli Enjeksiyon Enjeksiyon Kuyularnn Geometrik Konumuna Gre 1) imento Enjeksiyonu (Sspansiyon Enjeksiyonda Kullanlan Karm Maddelerine Gre eklindeki Karmlar) 2) Kimyasal Enjeksiyonu (Solsyon eklindeki Karmlar)

Dikey, yatay, nsal, al nsal

Yapld Yere Gre; 1.Perde Enjeksiyonu: Su szntlarn nlemek, permeabiliteyi minimuma indirmek, yani geirimsizlii salamak amacyla yaplan enjeksiyonlardr. Enjeksiyon perdesi arazinin jeolojik ve toporafik yapsna ve enjekte edilecek litolojinin mhendislik zelliklerine gre eitli konum ve derinliklerde olabilirler. Enjeksiyon kuyularnn en derin olduu enjeksiyon trdr. Perde enjeksiyonu, baraj altndaki ve baraj 9


gvdesinin sa ve sol taraflarndaki kayalarn veya zeminlerin teorik bir hat boyunca birbirine balanarak geirgenliinin en aza indirilmesi ve szma boyunun arttrlmas amacyla yaplmaktadr. Enjekte edilecek olan kayann kalitesi ile uygulanmas gereken enjeksiyon basnc arasnda da dorusal bir iliki bulunmaktadr. Balangta delik aralklar en geni ekilde alnrken bu aralklar, enjeksiyon ve kayann zelliklerine gre gittike daraltlarak yaplr. Perde ekseni boyunca sz konusu aralklarla yaplan enjeksiyon ilemlerinden sonra kuyularn orta noktalarna tekrar enjeksiyon yaplarak enjeksiyon ilemine devam edilir. Bylece ikinci seride yaplm enjeksiyonlar, ayn zamanda birinci seride yaplan enjeksiyonlarn kontrol de yaplm olmaktadr. Perde tamamlanncaya kadar, yani geirimsizlik tolerans snrlarna girinceye kadar delik aralklar ksaltlarak bu ileme devam edilir.

2. Rezervuar Enjeksiyonu: Baraj sahasndaki duraysz boluklarn ve atlaklarn salamlatrlmas iin yaplan enjeksiyondur.

3. Temel enjeksiyonu: Baraj, kpr v.b. zemine ok byk miktarda basn uygulayan sanat yaplarnn oturaca temelin iyiletirilmesine ynelik yaplan enjeksiyondur. Ana ama, temelin tama gcnn arttrlmasdr.

4. Tnel Enjeksiyonu : Tnel kaplama cidar (eer kaplama varsa) ile formasyon arasndaki ve formasyonun tnel cidarna yakn zonlarndaki birincil ve ikincil sreksizliklerin doldurulmas ve yakn zonlardaki formasyonun mhendislik zelliklerinin iyiletirilmesi amacyla yaplan enjeksiyonlardr. Tnel enjeksiyonunu kontak ve konsolidasyon enjeksiyonlar olarak gruplandrlabilir.

a. Kontak Enjeksiyonu: Tnel kaplama betonu ile formasyon arasndaki boluklarn doldurulmas yani birincil ve ar sklmeden dolay oluan ikincil boluklarn doldurularak formasyon ile kaya arasndaki balanty tam olarak salamak amacyla yaplan enjeksiyondur.

b. Konsolidasyon Enjeksiyonu: Formasyonun birincil ve ikincil boluklarnn doldurularak birbirine balanmas, pekitirilmesi, konsolidasyonunun zerine 10


gelecek olan yk tayabilecek dzeye karlmas ve kuvvetlendirilmesi amacyla yaplr. Delik derinlikleri yapnn arlk ve byklne gre deimektedir.

Uygulanan Basnca Gre;

1. formasyon

Alak Basnl Enjeksiyon: zellikle tnellerde kaplama betonu ile arasndaki boluklarn doldurulmas (kontak) amacyla yaplan

enjeksiyonlar bu snfa girer. 0.5 ile 2 bar arasnda basn uygulanmaktadr.

2. Orta Basnl Enjeksiyon: Barajlarn, byk yaplarn ve tnellerin ilk 1530 metrelik ksmlarnn enjeksiyon basnc olup konsolidasyon ve temel enjeksiyonlar bu kademeye girmektedir.

3. Yksek Basnl Enjeksiyon: Genellikle baraj gvdesi altnda ve yamalarnda geirimsizlik perdesi oluturulmas amacyla yaplan enjeksiyon olup uzunluu 300 metreye kadar ulaabilmekte ve basnc 40 bara kadar kabilmektedir.

Yapl Yntemlerine Gre ;

1. Tek Kademeli Enjeksiyon : Genellikle s enjeksiyon trleri olan kontak, konsodilasyon, temel ve rezervuar enjeksiyonlarnda uygulanabilmektedir. Ancak jeolojinin ok karmak ve koullarn ok bozuk olduu baz formasyonlarda ok kademeli enjeksiyon da uygulanabilir.

2. ok Kademeli Enjeksiyon:

Deiik zelliklere sahip derin enjeksiyon

yaplan projelerde tek kademeli enjeksiyon kesinlikle yetersiz kalmakta ve ok kademeli enjeksiyon yaplmasn gerektirmektedir. ok kademeli enjeksiyonlar

ykselen kademe ve alalan kademe enjeksiyonlar olarak ikiye ayrlabilir.

a.Ykselen Kademe Enjeksiyonu: Kuyu, istenilen derinlie kadar delindikten sonra paker (packer) en alt kademenin tam st snrna gelecek ekilde tutturulur ve enjeksiyonu yaplr. Bu kademenin enjeksiyonu yapldktan sonra paker kademe 11


boyu kadar yukar ekilerek bir stteki kademenin enjeksiyonu yaplr ve bu ilem yzeye kadar devam eder. Genellikle nispeten daha az atlakl ve iyi koullara sahip formasyonlarda uygulanr.

b. Alalan Kademe Enjeksiyonu: Formasyon koullarnn kt olmas ve pakerin tutturulamamas gibi durumlarda yukardan aaya doru o kademenin enjeksiyonu yaplrak formasyon salamlatrlr ve bir sonraki kademe delinir. Formasyon koullarnda iyileme varsa kuyu istenilen derinlie kadar delinir ve yukarda bahsedilen ykselen kademe teknii uygulanr.

Enjeksiyonda Kullanlan Karm Maddelerine Gre; 1. imento Enjeksiyonu: Geni bir kullanm alan olan imento (Portland imentosu), enjeksiyonda da kullanlan maddelerin banda gelmektedir.

Enjeksiyonun trne, amacna ve kayacn zelliklerine gre eitli maddelerle kartrlabildii gibi sadece su ile kartrlarak da kullanlabilir. imento+su, imento+kil+su, imento+kil+kaya tuzu, imento+baca kl+su balca karm ekilleridir. imento enjeksiyonunda ayrca, enjeksiyonun gidiine gre prizi hzlandrc (CaCl2, NaCl2 ve NaSiO3 ), priz geciktirici (doygun tuzlu su, karbonatlar, alta, Fe ve Mg tuzlar ) ve dier kimyasal maddeler kullanlabilir. 2. Kimyasal Enjeksiyon: Kimyasal enjeksiyon; erbetin en yksek mukavemet gsterecek ve formasyonun en ince sreksizliklerine kadar enjekte edilebilmesini salamas iin imento erbetine kimyasal erbet ilave edilmesiyle elde edilmektedir. NaSiO3,

Al2(SO3)2, H2SO4, Ca(OH)2, gibi kimyasal maddeler eitli oranlarda

kartrlarak eitli kimyasal erbetlerin yaplmas mmkndr [12]. Barajlarn, perde enjeksiyonu derinliinin tespiti iin bir takm amprik formller gelitirilmitir. d=1/3*h+c veya d=1/2*h+c dir. Burada d=Perde derinlii (m), h=Deliin st kotundan barajn ykseklii, c=10-25 aras deiir. Byk barajlarda ise genellikle baraj ykseklii perde boyu olarak alnmaktadr. Perde derinlii de nehir yatandan yamalara doru azalr [13].

12


naat srasnda enjeksiyon ilemi nemli aama gstermektedir: 1) Enjeksiyon deliklerinin almas, 2) Enjeksiyon karmnn hazrlanmas, 3) Enjeksiyon deliklerinden atlakl kayaya enjeksiyon erbetinin baslmasndan oluur. Bu aamalarn uygulanmasnda deiik metotlar ve bunlarn hangisinin tercih edilebilir olduu hakknda farkl grler bulunmaktadr.

Enjeksiyon

perdesinin

oluturulmasnda

enjeksiyon

erbetinden

yararlanlmaktadr. Enjeksiyon erbeti imento, kum, bentonit ve dier baz kimyasallardan oluan bir karmdr. deal bir karm, kayann veya zeminin atlaklarna kolayca pompalanabilecek nitelikte dk viskoziteli, uniform ve durayl olmaldr. Fakat nemli basn kayplar olmakszn uzun mesafeye yaylabilecek kadar da dk viskozite istenmez. ou uygulamalarda enjeksiyon erbetinin bir ka saat ierisinde prizlenerek devaml kohezyona sahip balayc ile kuvvetli, geirimsiz ve kat ekilde olmas istenmektedir. Ayrca maliyeti de kabul edilebilir olmaldr. Karma giren maddelerin oran projeye, kayann cinsine, maliyete bal olarak yersel zellikler gsterir yani deikendir ve belli bir kurala uydurulamaz. Uygulamada ince karmdan, enjeksiyon basncnda pek veya hi artma olmakszn belli miktarlarda basldnda karm aamal olarak 4:1, 3:1 ve 1:1 'e doru kalnlamaktadr. En kaln karmn younluu genelde 1,68 g/cm3'tr.

Enjeksiyon Perdesinin Yaylm; Enjeksiyon perdesinin baraj kretinde yanal uzanm genel olarak 45 m civarndadr ancak toporafik artlar ve borulanma potansiyeli nedeniyle boyunun uzatlmas szma

istendiinden, perde yamatan ieri doru 50-100 m aras

uzatlabilir. lk olarak alan enjeksiyon delikleri aratrma enjeksiyon delikleri olarak adlandrlr. Enjeksiyon perdesi gzergahnda yaklak 40 m ara ile bulunurlar. Normal olarak derinlikleri 2/3H ile H arasndadr. H, enjeksiyon deliinin ald noktadaki hidrolik yktr. Ancak en az derinlik 45 metre olmaldr. Delikler, NX apnda karotlu olarak almakta, 5 m 'lik kademeler halinde Lugeon tipi basnl su deneyleri yaplmaktadr [14].

13


Basnl su deneyleri veya Lugeon deneyindeki en nemli aama, basnlarnn enjeksiyon basnlarndan dk tutulmas gerektiidir. Ayrca su deneylerinin artan ve azalan basnlar halinde yaplmas, zemin zelliklerinin aratrlmasn kolaylatracaktr. rnein: 2, 4, 6, 4, 2 bar eklinde. Basnl su deneyleriyle aadaki zelliklerin belirlenmesi mmkn olmaktadr. a) Zemindeki su kaaklarnn nlenmesi b) Kayacn eriyebilme zelliinin belirlenmesi c) Kayacn enjekte edilebilirlii Basnl su deneyleri sonular genellikle "Lugeon" olarak

deerlendirilmektedir. Lugeon=1 metrelik altnda geen su miktardr.

kademede 1 dakikada 10 bar basn

Lugeon hesaplamalarnda dikkat edilecek en nemli hususlardan biri, eer basn kuyu aznda llyorsa, hidrostatik basn ykseklii packer ile manometre arasndaki hidrolik srtnmeden dolay oluan basn kayb ile yeralt tarafndan oluturulan kar basncn gz nne alnmas gerektiidir.

Basn kayplar, srtnme v.s. hesaplamaya dahil edildiinde kayacn daha fazla geirgen grnecei aktr. Permeabilitenin ok dk olduu yerlerde srtnme ihmal edilebilir. Su deneylerinde srtnme kayplarn en ok kullanlan borularn i aplar etkilemektedir.

Genellikle yksek lugeon deeri elde edilen kademelerde yksek enjeksiyon almlar beklenmektedir. Ancak bu her zaman geerli olmayabilir. Lugeon deerleri ile enjeksiyon almlar arasnda her zaman doru bir orantnn grlmemesinin iki ana nedeni olabilir. Bunlardan birincisi jeolojik sebeplerdir. Kayataki su yollarnn genilii ile says farkl olabilir. nce atlakl bir ok su yolu suyu geirirken hi enjeksiyon almayabilir. Ancak bir ka geni atlak byk oranda enjeksiyon karm alabilir. kinci sebep ise teknikten kaynaklanmaktadr. Enjeksiyon, su testinden daha yksek basnta yaplmtr ve bu daha yksek basn bir ok atla aabilir, bu da 14


yksek enjeksiyon almlarna neden olabilir [13].

Kimyasal olarak eriyebilir, kireta-dolomit gibi sert kayalarda geirimlilik tektonik gerilme ynne ve iddetine gre gelien krlm yn ile kontrol edilmektedir. Bylece bir ynde pratik olarak sfr kabul edilebilecek olan geirimlilik, dier bir ynde ok yksek deerlere ulaabilir.

Gnmzde enjeksiyon ilerinde, kaya ktlesinin geirimliliin bulunmasnda en ok lugeon basnl su deneylerinden yararlanlmaktadr. Lugeon basnl su deneyleri kaya ktlesinin geirimlilii hakknda kantitatif deerler vermektedir.

Lugeon basnl su deneyleri, belli basnlar altnda deney zonunda kayaya nfuz eden suyun debisini lmekten ibarettir. Bu deneylerden 10 bar basn altnda yaplana lugeon deneyleri denir [15].

Lugeon

deerlerinin elde edilmesi iin ak tiplerine gre debi-basn

grafikleri izilir ve bu grafikler yorumlanarak gerek lugeon deeri bulunur. Aada ekil 3.1de eitli ak tipleri gsterilmitir [16].

15


a) b) c) d) e)

g)

Laminar ak Turblans ak Hidrolik Krlma Eklemlerin Anmas Eklemlerde Tkanma Paker evresinden kaak ihtimali

P: Uygulanan Basn, Q: Geen su miktar (lt/dak) ekil 3.1. eitli ak tiplerinin gsterimi [16]

Fissrler (atlak, krk) ierisinden suyun ak mekanizmas aadaki faktrlerle kontrol edilmektedir: a) Sreksizliklerin dorutular ve pozisyonlar b) Sreksizlik aralklar c) Ortamn krkllk derecesi d) atlak genilikleri e) Krk ve atlaklarn duvar yzlerinin przllk durumlar f) atlaklarn eitli materyallerle dolu olmas g) atlaklar arasndaki zeminin geirimlilii [16].

16


Enjeksiyon ilemine balarken dikkat edilmesi gereken en nemli temel sorular u ekildedir; Hangi erbet materyali, Hangi enjeksiyon basnc, Hangi delik aralklar, Hangi erbet hacminde, stenilen sonuca ulaacak ve istenilen sonu yeterince ekonomik olacak mdr? Bunlarn da ak bir ekilde cevaplanabilmesi iin aadaki sorularn da ayrca cevaplanmas gerekmektedir. Enjeksiyon amacnn belirlenmesi Enjeksiyonu yaplacak olan kaya ktlesinin zelliklerinin belirlenmesi Delme ve enjeksiyon ekipmanlarnn ortaya konmas gerekmektedir [17].

3.1.2. Ermenek Baraj ve HES, Genel Proje Bileenleri

Ermenek baraj, beton kemer tipte baraj gvdesi, memba ve mansab batardolar, bir adet evirme tneli, 2 dolu savak tneli, gvde altnda 1 adet dipsavak yaps, enerji tneli ve santral binasndan olumaktadr. izelge 3.2de kemer barajn genel zellikleri verilmitir [2]. izelge 3.2. Ermenek, Beton kemer barajnn genel zellikleri [2] Baraj tipi Kret Kotu (m) Talvegten Ykseklik (m) Temelden Ykseklik (m) Kret Uzunluu (m) Kret Kalnl (m) Tabandaki Kalnlk (m) Gvde Alt Temel Tkac Beton Kalnl (m) Baraj Beton Hacmi (m3) Temel Tkac Beton Hacmi (m3) Baraj Kaz Hacmi (m3) 17 nce Beton Kemer 700 210 230 123 7 25 Min 20 272000 40000 363000


Ermenek projesinin belirli zelliklerinden dolay, 210 m yksekliinde ince kemer bir baraj, ok dar bir vadiye yerletirilmitir.(ekil 3.2) Baraj ekeseni, Ermenek ofiyolitik melanj ierisinde ok byk boyutlu olan st Jura-Kretase kireta zerindedir. Kireta, sert ve masif, fakat bir ok zlm boluklar iermektedir.

ekil 3.2. Baraj Aks yerinin oturaca sa ve sol sahil genel grnm

Kemer gvdenin memba ve mansab yzeyleri elipslerden tekil edilmitir. Elipslerin parametreleri ve merkezleri polinomlarla belirlenmi, bu polinomlar, kotlara gre deien kontrol noktalarna balanmtr [2].

Derivasyon Tesisleri

Nehrin derivasyonu 934.5 m uzunluunda, 6.0 m i apnda, beton kaplamal atnal kesitli bir tnel vastasyla yaplacaktr. Tnel, vadinin sol tarafnda bulunmaktadr.

18


Dipsavak Yaps

Kati proje yerleimine gre, baraj gvdesinin alt ksmna dk seviyeli bir dip savak yaplmas ngrlmtr. Esas olarak 25 m yksekliinde, beton blok olan dipsavak yaps, 490 m kotundaki temel tkacnn zerine, baraj gvdesinin alt ksmnda oluacak ekilde ina edilecektir. Alt kotu, beton blok boyunca 510.5 m olan 45 m uzunluunda 2 ayr yatay konduvi dipsavan esasn oluturmaktr

Dolusavak Yaplar Dolusavak tesisleri; seilen baraj tipine, topografik ve jeolojik artlara uyum salayacak ekilde sa ve sol sahilde birer adet basnl tnel eklinde projelendirilmitir. Dolu savak tnellerinin birbirine benzer sa ve sol dolusavak tnelleri eklinde tertip edilmesi sayesinde, su jetleri vadi ekseninde arptrlarak enerjinin krlmas ve jetlerin havalandrlmasyla jetlerin arpma blgesine zarar vermesi nlenmitir.

Enerji Sualma Sistemi

Enerji sualma sistemi sa sahilde yerletirilmitir. Enerji tnelinin 645 m kotundan su alan bir giri yaps ve bir dey aftl kapak yaps vardr. Tnelin uzunluu 8064 m ve i ap 5.6 mdir. Tnelin ucunda 10 m apnda ve 134.4 m yksekliinde bir denge bacas bulunmaktadr. aftn knda, tnel vana odasn getikten sonra, 1125 m uzunluunda ve 4.7 m apndaki elik kaplamal eimli aft ile santrala balanr.

Santral Binas

Dilatasyon derzleri ile birbirinden ayrlm, herbiri 150 MWlk kurulu gce sahip iki nite blou ile montaj bloundan oluan Ermenek HESin, barajn yaklak

19


olarak 9 km mansabnda yaplmas uygun grlmtr. Binann boyutlar 32x56x41 m olup, 341.0 m kotunda Ermenek ay kenarnda, akta ina edilmektedir. alt Sahas ve Enerji Nakil Hatlar

Ermenek ay zerinde derin bir vadi ierisine kurulacak olan Ermenek HESna ait alt sahas, santraln yaklak 100 m kuzey batsnda, ayn sa sahilinde harfiyat ve dolgu ile salanan 353.0 m kotunda bir platform zerinde yeralmakta olup boyutlar 82.0 x192.0 mdir [2].

3.1.3. Rezervuar ve Baraj Aks Yeri Morfolojisi

Proje alan, byk lekte morfolojik olarak transgressif Miyosen kiretandan oluan bir vadi ile temsil edilir. Ermenek vadisi, platoda yeralan birimlerde andrlarak oluturulmutur. Platoda yeralan dik kireta evleri, ak kahverengi renkli olup, yatay tabakalar ve ok sayda karstik boluk iermektedir. Ermenek vadisi olutuktan sonra byk heyelan ve kaya dmeleri olumu ve bunlarn paralanmasyla iri taneli talus malzemeleri olumutur.

stteki devaml ve dzenli yapnn altnda, vadinin morfolojisi olduka dzensizlemektedir. Byk lekte proje alannda vadi, bir U ekilli ksm (rezervuar alan aa ksm), V ekilli ksm (rezervuarn yukar ksm, baraj yeri ile Gezende gl arasnda kalan ksm) olmak zere iki ana ksmdan olumaktadr. U eklinde yaklak 2000 m geniliinde olan ksm Oligosen ncesinde kaln marn kellerinin de kelmesiyle paralel olarak olumu olas bir graben yapsdr. Rezervuar alannn aasnda yeralan U ekilli ksm, genelde aktif erozyona uram marnlarla rtldr. Kireta bloklar, nehir tarafndan dik boazlar eklinde kesilmilerdir. Bunlardan en nemlisi, baraj yerinde yer alan boazdr. Burada boazn ykseklii yaklak olarak 200 m civarndadr, genilik ise 500 m olan nehir kotunda 10 m, 600 m kotunda 35 m ve 700 m kotunda ise 82 mdir. (ekil 3.3, ekil 3.4, ekil 3.5).

20


ekil 3.3. Rezervuar alannn membadan genel grn

ekil 3.4. Mansabtan V ekilli grn

21


ekil 3.5 Rezervuarn membadan grn

3.1.4. Baraj Yeri ve evresinin Jeolojisi

Ermenek vadisi, kalnl 1000 myi bulan tektonostratigrafik birimlerden olumaktadr. Bu birimlerin ou alloktondur. Toros kua orojenezine bal olarak gelien hareketler st-Eosen srasnda meydana gelmitir. Tersiyer ncesinde kaln denizel keller st ste binerek kvrmlanm ve ksmen de yer deitirmitir. Kaydadeer bir anmann ardndan, daha fazla bindirmeye maruz kalmadan sadece ykselim ile denizel transgresyona bal olarak marn ve kiretalar kelmitir. Dolaysyla bu sedimanlar otokton olarak isimlendirilebilir. Orojenezden sonra bir erozyon periyodu olumutur ve Ermenek vadisi bir anmaya uramtr. Daha sonraki ykselim hareketiyle denizel bir transgresyon olumu ve kuan byk blm aaya itilmitir. Bylelikle baraj yerinin memba tarafndaki alanda geni marn birikimleri, Grmel marnlar (Yenimahalle fm. [4]) olumutur (ekil 3.6). Dier ksmlarda ise Grmel marnlar, sadece erezyona uram alanlar kapsamaktadr. Grmel marnlarnn birikiminin ardndan, kelme artlarndaki deiime bal olarak, kaln Ermenek kiretalar kelmitir. Tipik, Ermenek kiretalar tabakalar vadinin en st ksmnda devaml ve yksek falezler oluturmaktadr (ekil 3.7).

22


ekil 3.6. Grmel marnlarnn mansab ksmna gre GB istikametindeki konumlar

ekil 3.7. Devaml ve yksek falezli Ermenek Kiretalar

eitli jeolojik zellikler deerlendirildiinde iki ana birim ortaya kmaktadr;

1) Bozkr Birlii;

Triyas sedimanlar, esas olarak ince tabakal kireta ve marn ardalanmas, 23


orta kaln tabakal kireta ardalanmal marnlardan olumaktadr. Bu sedimanlar Erik vadisinde bulunmaktadr.

Bu Triyas sedimanlar, gml olistolitlerden oluan matriks halindeki bir melanj tarafndan rtlmtr. Bu matriks aadan yukarya doru, fli sedimanlar, tabakal kiretalar, silisli kiretalar, kuvarsitler ve ofiyolitlerden (spilitler, serpantinlemi peridotitler, gabrolar ve serpantinitler) olumulardr. Olistolitler ya izole olmu dev bloklardan ya da matriks ierisine gml seri tabakalardan olumaktadr. Olistolitler eitli tip ve yatadr. Baraj yeri de bunlardan birinin zerinde bulunmaktadr (Nadire fmna [1] ait kireta olistolitleri). Bozkr birliinin dier belli bal olistolitleri Ermenek ve Erik kuvvet tnelleri tarafndan kesilmektedir (ekil 3.8.).

ekil 3.8. Baraj mansabnda sa sahil enjeksiyon perdesinin baland ofiyolitik melanj birimi

2) Bolkar Da Birlii; Bolkar da birlii Bozkr Birlii tarafndan rtlmtr. kisi birlikte byk bir bindirme kvrmn oluturmaktadr. Bolkar birlii bu kvrmn ekirdeini, Bozkr ise kanatlarn oluturmaktadr. Byk kesme kuvvetlerinin etkisiyle, hem 24


kanatlar hem de ekirdek, az ok paralel hale gelmitir ve bat-gneybat istikametinde eim kazanmtr. Proje alanndaki Bolkar Da birlii imene olarak adlandrlm olup Karboniferden Kretaseye kadar deien sediman gruplarndan olumaktadr [1]. Kretase, Ermenek tneli tarafndan kesilmektedir. Bileiminde, fli sedimanlar (kumta, eyl ardalanmas) ve yzlerce metre uzunluundaki Triyas kiretalarndan oluan byk bloklar ieren bir melanj oluumudur. Ek-1 ve 2 de Baraj yeri evresinin jeolojisi gsterilmitir.

3.1.5. Hidrojeoloji Proje alanndaki hidrojeolojik artlar, olduka karmak olup jeolojik ve yapsal artlarn da karmakln gstermektedir. Bununla birlikte proje alannda bir ok hidrolojik sistem ve akifer bulunmaktadr.

Ermenek kireta, blgesel karakterli bir akifer oluturmaktadr. Kireta ksmen ok karstiktir ve bylece su sirklasyonu birleen boluklar ve sreksizliklerle de meydana gelmektedir. Ermenek kireta akiferi, Ermenek vadisini snrlayan geni plato zerindeki yalarla beslenmektedir. Ermenek kireta, geirimsiz yar geirimli Grmel marnlar ve Fli kelleri zerinde uyumsuz olarak bulunduundan dolay baz byk ve ok sayda kk kaynaklar, birimin alt snrnda ortaya kmaktadr.

Ermenek kiretann geni kireta olistolitleri zerinde uyumsuz olarak bulunduu yerlerde, altta bulunan olistolitler yeraltsuyu ile beslenebilirler. Altta bulunan, srklenmi birimlerde, karakteristik bir akifer bulunmamaktadr. Olistolitler nispeten geirimsiz kayalarla (fli ve ofiyolitik hamur) sarlmtr. Bu olistolitler, zayf olarak beslenseler de bunlarn alt ksmlar byk bir olaslkla doygundur. Nispeten geirimsiz fli kellerinde drenaj zayftr ve su seviyesi muhtemelen yksektir.

Gevek malzemeli akiferler, gl alannn alt kotlarnda (alvyal takn sahas) olmak zere vadi tabannda ve ev boyunca ortaya kmaktadr. 25


3.1.6. klim ve Bitki rts Proje alannn bulunduu Gksu havzasnda Akdeniz ky eridi ile i blgelerin yerald yksek blgeler arasnda iklim asdan byk farkllklar bulunmaktadr. Ermenek nehri havzasnn alt ksmlarnda Akdeniz iklimi hakimdir. Membaya doru gidildike, kot ykselir ve iklim, ykselen kotun etkisiyle sour.

Havzadaki meteoroloji istasyonlarndaki ortalama ya miktarlar 500 mm ile 900 mm arasnda deimektedir. Ermenekteki yllk ortalama scaklk, 11.8 C ve maksimum yllk scaklklar, Temmuz aynda 39 C ve Ocak aynda -11.5 C olarak llmtr. Proje alan, orta sklkla ormanla kapldr (am, karaam). Tarmsal aktiviteler gelecekte rezervuar olacak blgede younlamtr [1]. 3.1.7. Ermenek Baraj ve HES Enjeksiyon leri Metodolojisi

Enjeksiyon

metodolojisinin

temelinde,

enjeksiyon

karmlarnn

hazrlanmas, bu hazrlanan karmlarn belli sra ve sayda istenilen yerlerde alm olan belli uzunluktaki deliklerden belli basnlar altnda baslmasnn yntemleri ve gerekli ekipmanlarn temin edilmesi yatmaktadr.

a) Geirimsiz Perde Enjeksiyonu

Perde enjeksiyonu, barajn sa ve sol yamalarnda ve baraj temeli boyunca, Ek-3de gsterildii zere, farkl kotlarda bulunan galerilerden ve aktaki kaya yzeyinden yaplmaktadr.

b) Kaya Temellerinin Konsolidasyon Enjeksiyonu

Baraj ve tnel beton yaplarnn altndaki kaya temellerinin, atlak, boluk, derz, damar ve yarklarn doldurulmasyla yaplan iyiletirme ve salamlatrma enjeksiyonudur. 26


c) Kontak Enjeksiyonu Tnellerin, aftlarn, enjeksiyon galerilerinin veya yeralt yaplarnn kaplama betonunun tamamlanmasndan ve enjeksiyon basncn tutacak kadar yeterli mukavemet kazanmasndan sonra, beton ve iksa elemanlar arasnda kalan boluklar dahil, kaya ile beton arasndaki btn boluklarn doldurulmas iin kontak enjeksiyonu yaplmaktadr.

d) Yeralt Konsolidasyonu Tnellerin, aftlarn ve yeralt yaplarnn etrafndaki kayann konsolidasyonu, tamamlanm yapnn iinden enjeksiyonla yaplmaktadr.

e) Derz Enjeksiyonu

Enjeksiyon boru sistemi denerek, beton kemer ve baraj gvdesinde ve derivasyon tneli tka beton yaplarnn inaat derzlerinin enjeksiyonudur.

3.1.7.1. Ekipmanlar, Enjeksiyon Karm Malzemeleri, Delgi Sistemi, Permeabilite Deneyleri

1.Sondaj Ekipmanlar

a. Sondaj Makinalar

Rotary tipte, su sirklasyonlu, minimum 36 mm, maksimum 76 mm aplarnda, her eim ve dorultuda karotlu ve/veya karotsuz, her trl zemin ve kayada en az 150 m en fazla 450 m derinlikte delik aabilen kapasitede DIAMEC 260, 262; WIRTH B0A, B1A elektrik motorlu sondaj makinalar kullanlmaktadr (ekil 3.9 ve ekil 3.10).

27


ekil 3.9. Diamec-260 delgi esnasnda

ekil 3.10. Perde enjeksiyon kuyusunda enjeksiyon yaplrken (Wirth) 28


b. Karotlu Kuyu Ekipmanlar

BQ, NQ, BQ, AQ tijler, buna uygun karotiyer ve HQ (ap 86 mm), NQ (ap 76 mm), BQ (ap 56 mm), AQ (ap 46 mm), Kesici U (Elmas), Wireline sistemi ve dier balant paralar kullanlmaktadr

c. Karotsuz Kuyu Ekipmanlar

HW, NW, BW, AW tijler, bunlara uygun Rock-Bit (ap 76, 60, 56, 46mm), atal-Bit (ap 76, 60, 56, 46 mm), Vidyeli Pilot Bit (ap 76, 60, 56, 46 mm) .

d. Basnl Su Deneyi Ekipman

Wireline orjinal iftli paker (ap 44 mm, uzunluu 3 m), gerektiinde Pnomatik tekli paker (ap 54 mm, uzunluu 1.5 m) bunlara uygun olarak NQ ve AW tijleri kullanlmaktadr.

Su Deneyi Seti; d.1. Recorder (Basn Kaydedici): 100 bara kadar kayt yapabilen, hassas basn grafik yazcl. d.2. Manometre: 10-100 kg/cm2 kadranna ve 0.5-1 atm. basnc gsteren blmelere sahiptir. d.3. Su Saati: 1 ltlik gsterge numaratrl. d.4. Dier Balant Elemanlar: Vana, ek valf, manon, nipel, T, dirsek, elik telli su hortumu). aplar en az 1 inch ve en az 70 bara dayankl olmaldr.

2. Enjeksiyon Ekipmanlar

a. Enjeksiyon Pompas ZB 150, 10 m3/h debili, minimum 50 kg/cm2 alma basncna sahip ift tesirli dubleks tipli, kum oran %75e varan oranlardaki karm basnc zelliine sahiptir. 29


ZB 100 6 m3/h debili, minimum 100 kg/cm2 alma basncna sahip, ift tesirli dubleks tipli, kum oran % 75e varan oranlardaki kumlu karmlar basma zelliine sahiptir (ekil 3.11).

ekil 3.11. Enjeksiyon pompas b. Mikserler

500 litre kapasiteli, 600 devir/dak, 6 adet, 200 litre kapasiteli 1500 devir/dak, 11 adet (ekil 3.12). Mikserler karm 2 dakikada hazrlayp homojen hale getirecek kapasiteye sahiptir.

c. alkalayclar (Agigatrler)

800 litre kapasiteli, 160 devir/dak, 9 adet, 350 litre kapasiteli, 160 devir/dak, 11 adet. alkalayclar 50 ve 8 nolu standart eleklerden gemeyecek kum, krnt ve yabanc maddelerin enjeksiyon pompasna gitmesini nlemek iin bir elek ile tehiz edilmitir (ekil 3.12). ekil 3.13te ise ana enjeksiyon merkezinden gelen enjeksiyon erbetinin galeri iinde ilk depoland istasyon (rle) grlmektedir.

30


ekil 3.12. Agigatr ve mikser

ekil 3.13. Galeri ii ana enjeksiyon istasyonu

31


d. Dier Enjeksiyon Ekipmanlar d.1. Enjeksiyon Ana stasyonu Sabit Ekipmanlar (izelge 3.3, ekil 3.14, ekil 3.15)

izelge 3.3. Ana Enjeksiyon Merkezi Ekipmanlar Kuru Bentonit Silosu, 40 ton Kuru Bentonit Silosu, 50 ton imento Silosu,120 ton imento Silosu, 75 ton Bentonit amur Tank, 50 ton Su Tank, 50 ton Kum Deposu, 100 ton Kimyasal Katk Deposu,15 ton Kompresr, 8 bar, 6 m3/h Helezon, 100 devir/dak Kantar 500 kg. Bunker 150 litre Bentonit Sirklasyon Pompas, 30 lt/sn Bentonit Dozaj Pompas, 100 m3/h Kumanda Panosu min. 25 programl Telefon Santrali, 12 Hatl Telefon Otomatik Jeneratr, 500 kVA 1 Adet 1 Adet 1 Adet 2 Adet 3 Adet 2 Adet 1 Adet 2 Adet 2 Adet 10 Adet 5 Adet 5 Adet 2 Adet 2 Adet 1 Adet 1 Adet 1 Adet 1 Adet

32


ekil 3.14. Sa sahil ana enjeksiyon istasyonu

ekil 3.15. Sa sahil ana enjeksiyon merkezi ana elemanlar

d.2. Enjeksiyon Hortumlar ap en az 1inch, elik telli, en az 70 bara dayankldr (ekil 3.16).

d.3. Enjeksiyon Tijleri AW veya i ap 1 inch- 1/2 inch- 3/4 inch olan, dikisiz ekme boru. Enjeksiyon tijleri minimum 70 bara dayankldr (ekil 3.17). 33


ekil 3.16. Enjeksiyon hortumunun yerletirilmesi

d.4. Paker 1 m uzunluunda, tekli veya iftli pnomatik paker (ekil 3.17).

ekil 3.17. Tekli pnmatik paker (1 metre) ve Enjeksiyon tiji (AW)

d.5. Recorder (Basn Kaydedici) 100 bara kadar kayt yapabilen, hassas basn grafik yazcs (ekil 3.18). 34


ekil 3.18. Basn grafik yazcs (recorder) d.6.. Manometre 10-100 kg/cm2 manometre (ekil 3.19). kadrana ve 0.5-1 atm basnc gsteren blmelere sahip

ekil 3.19. Basncn kontroln salayan manometre

d.7. Su Saati 1 ltlik gstergedir ve numaratrldr (ekil 3.20). 35


ekil 3.20. Esas kullanm amac basnl su testi olan su saati

d.8. Dier Balant Elemanlar Vana, ek valf, manon, nipel, T, dirsek, elik telli su hortumu ( aplar en az 1 inch ve en az 70 bara dayankl).

d.9. Haberleme Tesisat Telefon hatt ve yeterli miktarda telefon.

3. Kullanlacak Enjeksiyon Malzemeleri:

a.imento TSEnin UDK 669.94 TS-19 artnamesine uygun olarak P 42.5 normal Portland imentosu.

b. Bentonit TSEnin UDK 622.36 TS-977 Tip 2 (imentoda kullanlan) artnamesine uygun olarak Karakaya Bentoniti kullanlmaktadr.

36


c. Kum

Sert ve dayankl talardan olumu, daneleri genel olarak yuvarlak veya kbik, ince ve orta irilikte, iindeki yabanc madde miktar toplam %5ten az olan, ykanm dere kumu kullanlmaktadr. Kum, arlka 16 nolu (1.19 mm) elekten % 95i, 50 nolu (0.297 mm aralkl) elekten % 50 si geecek; 200 nolu elekten (74 mikron aralkl) elekten % 5ten fazlas gemeyecek zelliktedir. Kumun zgl arl 2 gr/cm3ten byktr.

d.Su

Enjeksiyonda kullanlacak olan suyun temiz ve berrak olmas gerekmektedir. Ya, asit, alkali, odun, kmr ve dier zararl maddelerden arnm olmas gerekir.

e. Katk Malzemeleri

e.1. Kimyasal Katklar: Daracem 180, Daracem 141R/HC gibi sper akkanlatrc ve priz geciktirici; Daracel 525 priz hzlandrc.

e.2. imento ve Kil Karm: Daha ok karstik boluklarda kullanlmaktadr. Kil malzemesini likit limiti %40dan daha fazla ve plastisite indeksi %15den fazla olacaktr. Killi malzeme 2 mmden daha byk elementler ihtiva etmemelidir. Kilin %35ten fazlas 0.002 mmden daha kk elementlerden oluacaktr. Kil, plverize kuru durumda veya suyun iinde solsyon durumunda olacaktr.

f. Kalafat Malzemeleri Al, stb, aa kamas ve abuk priz yapan skalal imento.

37


g. Enjeksiyon Malzemelerinin Temini ve Depolanmas

imento, bentonit, toz halinde kapal silobaslar ile temin edilip, enjeksiyon ana istasyonundaki kapal silolarda depolanacaktr. Kum, Ermenek ayndan temin edilip, ana enjeksiyon istasyonunda 100 ton kapasiteli sahada depolanmaktadr. Su, temiz ve uygun bir kaynaktan temin edilip, 4 inchlik borularla ana enjeksiyon istasyonundaki 50 tonluk, iki adet siloda depolanmaktadr .

h. Karm

Enjeksiyonda esas itibariyle, 1/1, 0.9/1 orannda su ve imento, Daracem 180, Daracem 141R/HC, Daracel 525, kum, kil ve dare tarafndan belirlenecek olan dier akkanlar ve katk maddelerinden meydana gelmektedir. dare enjeksiyon karmlarn, temel kayann karakteristiklerine bal olarak enjeksiyon

karmlarnda deiiklie gidebilme yetkisine sahiptir.

Enjeksiyon ilemleri sresince, karm, deneye tabi tutulmaktadr. Deneyde viskozite, kelme limitleri, basn mukavemeti, maksimum viskozite tayin edilerek ve srekli olarak kaydedilmektedir. Deneyler, ana enjeksiyon merkezi

istasyonundaki laboratuar tesislerinde, i iin kullanlmak zere hazrlanan gerek karmlar zerinde yaplmaktadr. darenin talebi zerine karmlarn:

38


a. kme miktar, 6 cm apnda 1 ltlik kapta, (ekil 3.21)

ekil 3.21. kelme miktar lme aleti

b. Viskozitesi Marsh Hunisi kullanlarak; (ekil 3.22)

ekil 3.22. Viskozite lmeye yarayan marsh hunisi

39


ekil 3.23. Enjeksiyon karmnn zgl arln gsteren amur terazisi

c. Basn mukavemeti, 18 C su ierisinde kr yaplm 5 cmlik kplerin 7 ve 28 gnlk krma deneyleri sonunda;

d. Hidrometri, Atterberg Limitleri, Priz sresi, zgl Arlk deneyleri;

e. imento deneyleri zgl yzeyin lmne (TS 24, ASTM C 204) zel dikkat gsterilerek;

f. Bentonitin plastisite indeksinin belirlenmesinde AASHO Standartlar No. T 89-68 ve T 90-70 kullanlarak;

g. Kum iin yaplacak olan deneyler TS 3530 ve ASTM C-136 standartlarna gre yaplmaktadr. izelge 3.4de karm oranlar gsterilmitir.

40


izelge 3.4. Ermenek Baraj saha labaratuvar enjeksiyon karm testleriimento % MIX No 101 101 102 102 103 103 104 104 105 105 106 106 107 107 108 108 109 109 110 110 111 111 111 111 112 Su/im 1/1 0.9/1 1/1 0.9/1 1/1 0.9/1 1/1 0.9/1 1/1 0.9/1 1/1 0.9/1 1/1 0.9/1 1/1 0.9/1 1/1 0.9/1 1/1 0.9/1 0.9/1 0.9/1 0.9/1 1/1 0.9/1 Bent. 0,5 0,5 1,0 1,0 0,5 0,5 1,0 1,0 0,5 0,5 1,0 1,0 0,5 0,5 1,0 1,0 0,5 0,5 1,0 1,0 1,0 0,8 0,9 1,0 1,0 Younluk Viskozite (Marsh Bleeding % 1 3 V0 V15 V30 3 DAR. 180 (gr/cm ) Saat Saat 1,2 1,51 31,9 32,0 32,3 1,0 11,0 1,2 1,59 36,8 38,0 39,1 2,0 8,6 1,2 1,52 33,7 34,7 34,7 3,5 11,0 1,2 1,56 35,8 37,3 38,0 1,0 0,8 1,52 31,6 31,8 3,1 17,0 0,8 1,52 32,3 33,4 34,1 4,2 15,0 0,8 1,51 34,2 34,6 34,8 1,5 4,0 0,8 1,53 35,7 36,2 37,0 0,1 1,8 0,6 0,6 0,6 0,6 0,4 0,4 0,4 1,51 35,7 36,1 36,7 1,8 4,0 0,4 0,2 0,2 0,2 0,2 1,0 1,53 34,6 35,7 36,3 1,0 1,0 1,57 31,0 32,7 32,7 1,0 1,52 33,0 35,6 35,5 1,0 1,0 1,55 31,3 31,8 32,0 Rhomete 300 600 12,0 22,0 13,0 19,0 13,0 14,0 19,0 21,0 24,0 44,0 26,0 35,0 26,0 27,0 32,0 35,0 Mix Temp ( ) 24,0 22,0 24,0 22,0 24,0 22,0 24,0 22,0

M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M1 M M M M1

a b a b a b a b a b a b a b a b a b a b a b c d a

23,0 37,0

22,0

20,0 34,0 14,0 24,0 24,0 38,0 13,0 23,0

22,0 22,0

4.Deliklerin Delinmesi

Kapsam ve Snflandrma:

Btn enjeksiyon, drenaj ve aratrma delikleri, projelerde gsterilen veya dare tarafndan belirlenen lokasyon, meyil ve derinlikte delinmektedir.

a. Perde Enjeksiyon Delikleri Delinecek delikler Ek-4de gsterilmitir. Deliklerin teorik pozisyonundan sapmas uzunluklarnn %3nden daha fazla olmamaktadr. Delikler su

sirklasyonlu rotary makinelerle almaktadr.

b. Aratrma Delii Delinmesi Enjeksiyondan nce kayann durumunun veya enjeksiyondan sonra, yaplm olan enjeksiyonun tesirini belirlemek amacyla aratrma kuyular delinecektir.

41


Kayada karot alnmas, yumuak veya krlgan kayada maksimum verim alabilmek iin elmas matkap kullanlarak, tekli ve iftli karotiyer tehizatyla yaplmaktadr.

c. Enjeksiyon Delii Delinmesi Enjeksiyon delikleri, projelerde gsterilen lokasyon, dorultu ve derinliklerde ap minimum 46 mm olarak su sirklasyonlu rotary metotla delinmektedir. Mansap batardo temelindeki perde enjeksiyonu delikleri ise buradaki topografik ve jeolojik koullar gz nnde bulundurularak minimum 76 mm apta delinmektedir.

d. Kontrol Delii Delinmesi Lokasyonu, meyilli ve derinlii, enjeksiyon ilemlerinin devam srasnda dare tarafndan belirlenerek yukardaki b. maddesinde aklanan aratrma delikleri gibi delinmektedir.

e. Konsolidasyon Enjeksiyonu Delikleri Konsolidasyon enjeksiyon delikleri, ap minimum 46 mm olacak ekilde, projede gsterilen lokasyonlarda says, aral, meyili, derinlii, uygulanacak enjeksiyon basnc ve karmlar kaz srasnda karlalan kayann yapsna, durumuna, yaplacak basnl su testi ve/veya dier test ve deneylerin sonularna gre belirlenmekte ve delinmektedir.

f. Drenaj Delikleri Drenaj delikleri ancak, en az 50 mlik ap ierisinde bulunan btn enjeksiyon delikleri delinip, bunlarn enjeksiyonlarnn btn delik boyunca tamamlanmasndan sonra almaldr. Drenaj deliklerinin minimum aplar 75 mm olmaldr.

g. Tnellerde ve Yeralt Yaplarnda Kontak Enjeksiyonu Delikleri Beton kaplamas zerinden veya evredeki kayann ierisine enjeksiyon maksadyla alan deliklerdir. Delgi ilemini kolaylatrmak iin beton zerine klavuz borular koyulur. Minimum delik ap 46 mm dir.

42


5. Permeabilite Deneyleri Enjeksiyondan nce ve/veya enjeksiyondan sonra deliklerin ok iyi bir ekilde ykanp, kayann geirimlilik zellikleri hakknda ve enjeksiyon baarsnn kontrol iin permeabilite (basnl su testleri) yaplr.

a. Ykama ve Basnl Su Deneyleri

Herhangi bir kuyuda, basnl su deneylerinin yaplmasndan nce kuyunun her bir kademesinin en az 1 dakika sreyle ykanarak, kuyu cidarndaki atlak ve boluklardaki materyallerin ve dolgularn ykanmas gerekmektedir. Bu ilem 20 dakika srer ve eer su berraklamazsa ykamaya son verilebilir. Ykamada suyun dn hznn en az 60 cm/sn olmas gerekir.

b. Basnl Su Deneyleri

Btn kontrol kuyularnda (ano balar, karotlu kuyular), alalan kademeler halinde, kademe boyu 2 veya 5 metre olacak ekilde, uzunluklar 1 metreden az olmayan, wireline orjinal, iftli paker ve gerektiinde pnmatik tekli paker kullanlarak yaplmaktadr. Deneye balamadan nce formasyon suya doygun hale getirilir. Daha sonra 3-6-10-6-3 kg/cm2 veya derinlii az salam formasyonlarda ise 1-2-3-2-1 kg/cm2lik basnlar uygulanmaktadr. Uygulanacak olan her basnta iki adet 5er dakikalk lm yaplacaktr. ekil 3.24de basnl su testinde kullanlan baz ekipmalar gsterilmitir.

43


ekil 3.24. Pakerin su ile iirilmesini salayan pompa

ekil 3.25. Pnmatik iftli paker

6. Perde Enjeksiyonu

a. Delgi Paterni (Dzeni)

Perde enjeksiyonlar 36 mlik anolarda, azalan aralklar yntemine gre yaplacaktr. Buna gre enjeksiyon paterni: 44


1. Faz Kuyularnda (P) -36 mde bir karotlu, basnl su testli; 2. Faz Kuyularda (S) -12 m aralkl delgi;

3. Faz kuyularnda (T) -6 m aralkl delgi; 4. Faz kuyularnda (Q) -3 m aralkl delgi; 5. Faz kuyularnda (F) -1.5 m aralkl delgi eklinde olacaktr (Ek-5). Enjeksiyon Perdesinin yerleim dzeni 4 farkl zon ve kotu kapsamaktadr (izelge 3.5). izelge 3.5. Enjeksiyon Galerilerinin Bulunduu Kotlar Galeri 1-2 Galeri 2-3 Galeri 3-4 Galeri 4 alt Kot ,700-630 m Kot, 630-565 m Kot, 565-505 m Kot 25

5987 0.0 0.0 0.0 0.0 0.7 0 1000 2000 3000 4000 5000 60000.6

Lugeon Kategorileri

10-25 5-10 3-5 1-3 0-1

Allar(kg/m)

ekil 4.7. Ykama ak tipi iin ortalama enjeksiyon al miktarlar

Tkanma Ak in Ortalama Al Deerleri>25

0 0 0 0 1 1 0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.7

Lugeon Kategorileri

10-25 5-10 3-5 1-3 0-1

Allar(kg/m)

ekil 4.8. Tkanma ak tipi iin ortalama enjeksiyon al miktarlar

74


7000

Geici Dilatasyon Ak in Ortalama Al Deerleri>25

2148 0 58 2 68 12 1 10 100 1000 1000010

Lugeon Kategorileri

10-25 5-10 3-5 1-3 0-1

Allar(kg/m)

ekil 4.9. Geici Dilatasyon ak tipi iin ortalama enjeksiyon al miktarlar

Kalc Dilatasyon Ak in Ortalama Al Deerleri>25 0 0 0 0 0 1 1

Lugeon Kategorileri

10-25 5-10 3-5 1-3 0-1

Allar(kg/m)

ekil 4.10. Kalc Dilatasyon ak tipi iin ortalama enjeksiyon al miktarlar

Laminar ak tipinde lugeon [26] kategorileri ile enjeksiyon allar arasnda dzgn bir iliki bulunmaz iken trblans, ykanma ve tkanma ak tiplerinin enjeksiyon allar ile lugeon kategorileri arasnda hemen hemen dzgn bir iliki grlmektedir. 3-5 lugeon kategorisinde ortalama enjeksiyon al miktar dmesi btn ak tipleri iin ortak durumdur. 3-5 kademesinde tkanmadan yada kapal boluklardan sz etmek mmkndr. Yukarda lugeon kategorilerine karlk gelen ortalama enjeksiyon allar (kg/m) iin verilen tablolarn zet grafii ekil 4.11de gsterilmitir. 75


GR3 AP Lugeon Kategorilerine Gre Ortalama Allar(kg/m)>25 Lugeon Kategorileri 10-25 5-10 3-5 1-3 0-1 15 0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1 123 90 409 1356

Ortalama Allar(kg/m)

ekil 4.11. Lugeon kategorilerine karlk gelen ortalama al miktarlar (kg/m) ekil 4.11deki grafik enjeksiyon allar ile lugeon kategorileri arasndaki ilikiyi aklamas bakmndan olduka nemlidir. Bu grafik GR3 galerisinde yaplm olan tm lugeon ve basnl su testlerinin ortalama sonularn iermektedir. ekil 4.11in incelenmesi sonucunda 3-5 kademesine kadar enjeksiyon allar ile lugeon deerleri arasnda fazla bir iliki bulunmazken dier daha st galerilere doru kldka dzelme aka gzlemlenmektedir.

Lugeon deer aralklarna gre ortalama altan sapma miktarlar da hesaplanmtr. Bu tablolardan yararlanlarak hangi kuyunun hangi kademesinin hangi ak tipine gre ortalama altan ne kadar sapt izlenerek enjeksiyon allar ile lugeon kategorileri arasndaki iliki ortaya koyulabilir ekil 4.12de grld gibi kademelerin ortalama enjeksiyon allarndan sapma miktar deer yzdesinin 010 deer aralnda en yksek olmas beklenir. Ancak %100e yakn ortalama sapmalar gstermektedir ki baz kuyu kademelerinin enjeksiyon allar lokal olarak ok fazla veya ok az olmutur.

76


100 Sapma Yzdeleri % 42 13 3 1 25 olarak llmtr. Ayrca P180 kuyusundan sonra lugeon deerinde meydana gelen art aynen burada da gzlenmi olup AC 154,5den itibaren lugeon deerlerinde byk ykselme olumutur. Yani F2

faynn etkisi lugeon deerlerinde aynen gzlenmi olup zellikle yukar kotlara doru galeri ivarlarnda geirimliliin ok daha yksektir. Bu daha yksek geirimlilik de yukar kotlara doru kldka karstlamann da artmas tezini destekler. 4 eimli kontrol kuyusu, yine Test Paneli-3de almtr. Tm kademeler/kuyu iin ortalama lugeon deeri 0,9-1,3 lugeon arasndadr ve en yksek deer 12,3 lugeondur (GR3 alt ilk kademe, izelge 4.25 ).

77


izelge 4.24. Dey Kontrol Kuyularnda grlen lugeon deerleri

Derinlik (m) 0 5 5 10 10 15 15 20 20 25 25 30 30 35 35 40 40 45 45 50 50 55 55 62 Ortalama

AC

AC

AC

AC

AC

109,5 1,0 0,4 0,3 0,5 0,3 0,7 0,4 0,4 0,3 1,1 0,4 1,2 0,6

121,5 1,3 0,4 0,4 0,8 0,4 0,3 2,0 0,7 1,3 0,7 0,3 0,3 0,7

154,5 0,1 25,0 21,4 0,9 1,2 0,6 0,5 0,6 0,4 1,0 1,0 0,8 4,5

172,5 1,6 1,8 8,1 9,9 0,4 4,0 0,9 3,3 2,7 1,3 7,4 3,8

178,5 25,0 0,4 14,0 0,9 1,0 0,9 7,1 0,7 0,3 0,6 1,9 6,7 5,0

izelge 4.25. apraz Kontrol Kuyularnda grlen lugeon deerleri

Derinlik(m) 0 5 5 10 10 15 15 20 20 25 25 30 30 35 35 40 40 45 45 50 50 55 55 60 60 65 65 70 Ortalama

AC1

AC1

AC2

AC2

108,0 12,3 0,6 0,5 0,4 1,5 1,0 0,5 0,3 0,3 0,2 0,3 0,3 0,3 0,2 1,3

144,0 1,4 2,3 0,3 0,4 3,3 0,5 0,4 0,3 0,9 0,3 1,0 0,3 0,3 0,4 0,9

144,0 1,1 1,5 0,9 0,5 1,6 1,7 1,1 0,8 0,5 0,7 1,2 0,2 0,7 1,0 1,0

180,0 2,0 0,7 6,0 0,4 0,3 1,2 5,1 1,6 0,2 1,7 0,4 0,4 0,6 0,7 1,5

GR3 galerisinde yaplan enjeksiyon ilerinin kontrol iin en nemli ilem, enjeksiyon ncesi ve sonras lugeon kategorilerinin karlatrlmasnn yaplmasdr. GR3 galerisinin genel lugeon deerleri ekil 4.13de verilmitir. Ancak enjeksiyon sonras geirimlilik bu galeride fazla deneme testi yaplmad iin verilmemitir.

78


Burada GR3 iin genel deerlendirmeler GR3 galerisindeki Test Paneli-3 iin verilmi olup genel deerlendirmeye rnek tekil etmesi bakmndan nemlidir.

GR3- Genel, Lugeon Kategorileri Bulunma YzdeleriK ategori Yz deleri %100

54 32

10

41 0-1 1-3 3-5

3

4

3>25

5-10

Lugeon Aralklar

ekil 4.13. GR3, Lugeon kategorilerinin bulunma yzdeleri

Burada 5-10, 10-25 ve >25 lugeon deerlerinin bulunmas GR3 iin genel geirimlilik deerlerinin yksek olduunu gstermektedir. Burada 0-1 lugeon aralna den deerlerin mmkn olan maksimum seviyeye getirilmesi gerekir. Maksimum seviyeye ise yaplan ve yaplacak olan enjeksiyonla ulalacaktr. 4.4.4. GR3 Galerisi Enjeksiyon leri Sonular

Enjeksiyon ileri deerlendirilmesinde lokal olarak GR3 galerisi alnmtr. Ancak GR4 galerisi ve dier baz nemli galerilerin enjeksiyon sonular da tartlarak grafikler zerinde deerlendirme yaplmtr.

79


10-25

ekil 4.14. A ve B sralarnn galeri ierisinde gsterimi

GR3 galerisindeki enjeksiyon ileri tamamen kireta olistoliti iinde yrtlmtr. GR3 galerisinin AP36 ile AP1080 kuyular arasnda bulunmakta ve 1044 metreye tekabl etmektedir. GR3 galerisinde balca, birincil (P), ikincil (S), ncl (T), drdncl (Q), beincil (F), apraz kontrol (CC), G (0.75 m) dey kontrol kuyularnda enjeksiyon ileri yaplmaktadr. ekil 4.14de A ve B sralarnn galeri ii grnm verilmitir. Ek-5de ise birincil fazdan beincil faza kadar ara mesafeleri eklinde gsterilmitir. ekil 4.15den ekil 4.17ye kadar GR3 galerisinin tm faz allar grafik olarak gsterilmitir.

80


1000 Allar(kg/m) 800 600 400 200 0

825

322 126 87 61 52

84

17

P

S

T

Q

F+C

B

CC

G

ekil 4.15. GR3 Galerisi Genel Faz Allar

117120 100 Allar(kg/m) 80 60 40 20 0 P S T Q

66 29 20

ekil 4.16. GR3 Galerisi B-Sras Genel Faz Enjeksiyon Allar

81


19442000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0

Ortalama Allar(kg/m)

237

160

156

125

84

P

S

T

Q

C

CC

ekil 4.17. Test Paneli-3 Ortalama Faz Allar

GR3 galerisinin enjeksiyon faz allarnda aralklar daraldka enjeksiyon allarndaki azalma grlmektedir. Primer kuyulardan sekonder kuyulara doru geildii anda allarda 825 kg/mden 322 kg/mye doru ani bir d gzlemlenmektedir. Bu ani dn nedeni sreksizliklerin birbirleriyle balantl olmas ve sekonder (S) kuyu civarndaki kaya ktlesinin atlak ve boluklarnn dolmasdr. Bir dier neden ise, GR3 galerisindeki baz kuyu kademelerinin lokal olarak ok fazla al yapmasdr (izelge 4.26). Ek-10da ise GR3 galerisinde kuyularn enjeksiyon al miktarlar kg/m baznda verilmitir.

82


izelge 4.26. GR3 galerisinde P kuyularnda grlen ok yksek al yapan baz lokal kademelerKuyu No AP 1044 AP 432 AP 396 AP 324 AP 252 AP 216 Kademe 15-20 35-40 30-35 25-30 10-15 0-5 10-15 5-10 10-15 20-25 45-50 Ortalama Al Miktar(kg/m) 8106 56379 50483 11686 8608 6326 30166 23716 20904 20309 10240

AP 180 AP 72

GR3 genel allarndan, apraz kontrol kuyularnn ortalama al (84 kg/m) genel azalan al eilimini bozmaktadr. B sras kuyular ise, aralklar daraldka srekli azalm grlmemektedir. Bunun nedeni A srasnda yaplan enjeksiyon

sonucunda, boluk ve atlaklarn yeteri kadar dolmadndandr. Bu ise B sras (mansap) kuyularnn gerekliliini ortaya koyar. 4.4.4.1. ndirgenme Oranlarnn Deerlendirilmesi ndirgenme oranlar faz allarnn deerlendirilmesi iin kullanlan ok yararl bir istatistiki yntemdir [18]. Bu yntemde, bir sonraki fazn bir nceki faza blnmesi ile elde edilmektedir. Bu oranlarn 0,2 ile 0,5 arasnda bulunmas, baarl bir enjeksiyon iin kriter olarak ele alnabilir (izelge 4.27).

izelge deerlendirilmesiGR3 GENEL P 825 S

4.27.

GR3

galerisi

genel

indirgenme

oranlarnn

Al ndirgenme Oranlar T Q F+C CC B G S/P T/S Q/T (F+C)/Q CC/F+C B/CC G/B (kg/m) 322 126 87 61 84 52 17 0,39 0,39 0,69 0,70 1,38 0,62 0,33

83


Genel allarn indirgenme oranlar incelendiinde, indirgenme faktrlerinin genelde 0.2-0.5 snr aralna uymad gzlemlenmektedir. zellikle ncl kuyulardan itibaren, indirgenme oranlarnda ani bir byme gzlenmektedir. Bu durum baz lokal allarn olduunu da gsterse bile genel olarak dnldnde birincil (P) kuyulardan itibaren boluk ve atlaklarn istenilen seviyede dolmadn gstermektedir.

4.4.4.2. Drdncl Kuyularn Deerlendirilmesi (GR3,Q)

Drdncl (Q) kuyularn deerlendirilmesindeki ana ama, birincil (P) kuyularndan itibaren hala dolmam boluklarn ortaya karlmas ve gerektiinde beincil (F) kuyularnn nerilmesini salamaktr. Bunun iin seilmi olan belli bir limitin zerinde (r; >1000,10000 kg/m) al yapan kademeler gsterilerek sorunlu blgelerin ortaya karlmas amalanmaktadr.

Ek 11de, 0-50, 50-100, 100-250 ve >250 kg/mlik allar renklere gre ayrlarak gsterilmitir. Aadaki izelge 4.28 gsterilmitir; izelge 4.28 GR3, Q Kuyularnda grlen lokal yksek allar0 5 A Q 771,00 6 A Q 699,00 6 A Q 639,00 A Q 477,00 6 A Q 273,00 15 A Q 171,00 Ortalama 8 GR3 Q 5 10 6 6 6 5 5 10 15 6 6 6 6 52670 19200 11982 15 20 29 85 45 14 6 6 31 20 25 6 20 77 6 6 6 20 25 30 30 35 37 1406 6 56 1252 6 1884 197 6 6 6 6 532 279 35 40 6 6 6 6 6 6 6 40 45 6 6 45 6 6 6 12 45 50 50 55 6 85 1044 26 6 6 6 27 6 6 6 109 179 43 55 62 50 8 6 8 8 4 14

ise belli kademeler seilerek

GR3 GR3 GR3 GR3 GR3 GR3

GR3 genel faz allarnda T kuyularndan Q kuyularna geite belirgin bir azalma (T=126 kg/m,Q =87 kg/m) grlmesine ramen, izelge 4.28 de gsterildii gibi baz lokal ok yksek allarn bulunmas enjeksiyon perdesinde yersel de olsa yukardaki blmlerinde atlak ve boluklarn tam olarak dolmad grlmektedir. ekil 4.18de, GR3n Q kuyularndaki genel al snflar deer yzdeleri verilmitir. Bu grafikte anlatlmak istenen al snflar kavram u ekilde 84


aklanabilir; galerinin herhangi bir evresinin enjeksiyon allar kg/m baznda deerlendirilmi olup 0-6, 7-25, 26-50, 51-100 v.b., al aralklarna ayrlmtr. Daha sonra 0 ile 6 kg/m al aralna giren kademelerin yzdesi bulunmutur ve dier tm al snflar iin ayn deerlendirme yaplmtr. Byle bir ilemin yaplmasndaki ana ama drdncl (Q) kuyulara yani son evreden bir nceki evreye gelinmesine ramen hala yksek al snflarnn bulunup bulunmadnn kontrol edilmesidir. Yani 0-6 kg/mlik al yzdesinin maksimum seviyeye karlmasnn salanmasdr.

100

72Yzde Deerleri %

10

10

7

5 3 2 1 0,6

1

0

0-6

7-25

26-50

51-100

101-200

201-500

501-1000

Al Snflar

ekil 4. 18. GR3 Q (Drdncl) kuyularnn genel al snflar deer yzdeleri

GR3 AQ-273 kuyusunun 10-15 kademesi 52670 kg/mlik al yapmtr. Ek7de incelenecei zere, bu kademe, genellikle F2 faynn etkin olduu eklemli blgeye rastlamaktadr. AQ 273 kuyusunun her iki yanndaki kuyularn allar da incelendiinde yine yksek ortalama allar grmek mmkndr (AF 271,50:6050 kg/m, AS 276:17173 kg/m). Bu durum, AQ 273deki yksek al desteklemektedir. AQ 171 kuyusundaki 19200 kg/mlik al daha zor aklanan bir zellie sahiptir. 0+180. km civar F2 faynn ok etkili olduu kesimlerdir. Burada ok krkl-paral zonlarn ve karstik blgelerin olmas, yksek bir al aklasa da primer kuyular iin

85


>1000

kabul edilebilecek bu durum Q kuyularna gelinmesine ramen yksek ise bu durum primer kuyulardan itibaren gelen eksik enjeksiyon ilerini gsterebilir. AQ-639 kuyusundaki yksek al ise galeri ii jeolojik haritadan yararlanlarak aklanabilir (Ek-7). AQ639 civarndaki kaya ktlesi, youn bir ekilde kaya ktlesini etkilemektedir.

Bu tr rnekler drdncl (Q) ve beincil (F) kuyular iin oaltlabilir. Ancak, bu tr yersel al rnekleri toplam anlamda birincil kuyulardan itibaren beincil (F) daralan aralklar metoduna gre mutlaka azalan ortalama allar gstermesi gerekir.

4.4.4.3. Beincil (F) Kuyularnn Deerlendirilmesi

GR3deki dey kontrol kuyular 0+109 ile 0+178.5 mler arasnda almtr. Grld zere halen ok yksek allarn olduu kademe ve kuyular mevcuttur (178,5de 4220 kg/m). Bu yksek allara dikkat edilirse daha nceki alm Q kuyularndaki Q171 ve Q 183 kuyular arasna rastlamaktadr. Bu aralkta belli yksek al ortalamas 5315 kg/m dir.

GR3 beincil kuyular (F), tezin yazm tarihi itibariyle 214.5 ile 970.5 mleri arasn kapsamaktadr. Ortalama al 60 kg/mdir. ndirgenme oranlar gz nnde tutulduunda 87 kg/mlik Q kuyularnn alndan sonra 61 kglk F+C kuyularnn allarnn hala baz kesimlerde ve lokal olarak fazla olduklar sonucu ortaya kabilir. GR3-F kuyularnn al snflar ok yksekten de doru aada verilmitir. Daha nce de belirtildii gibi al snflar enjeksiyon ilerinin kontrol iin bir kriterdir. Grlecei zere Q kuyusunda %72 paya sahip enjeksiyon al snf burada %57ye derek Q kuyularyla dolmayabilen baz kuyu ve kademelerin bulunduunu gstermektedir (ekil 4.19).

86


100 Yzde Deerleri %

57 12 9 7 7 6 1

10

1 0,3 0 0-6 7-25 26-50 51-100 101-200 201-500 501-1000 >1000

Al Snflar

ekil 4.19. GR3, F kuyularnda grlen al snflar deer yzdeleri

apraz denetleme kuyular incelendiinde genelde dk allar grlmesine ramen AC1-108 kuyusunun 10-15 kademesinde 3966 kg/mlik bir al grlmtr. Bu al tm kontrol kuyular al ortalamalarn etkileyerek yksek bir al ortalamasnn olumasna neden olmutur (84 kg/m). Ancak AC-1 180 kontrol kuyusundaki bu yksek al F2 faynn zellikle bu blmdeki youn etkisiyle, kontrol kuyusundan nce alan kuyularla hala dolmam ksmlar doldurmas eklinde dnlebilir. Bu da yukarda, hala drdncl ve beincil kuyulara gelinmesine ramen lokal olarak bulunan yksek enjeksiyon allarn da desteklemektedir. ekil 4.20de apraz kontrol kuyularnn ortalama allar grafik olarak verilmitir. Q kuyularnn al snflarndan sonra F kuyularnn al snflar incelendiinde yine belli dzelmeler grlmemektedir. zellikle Q kuyularnda 0-6 al aral, %72 olarak yksek gibi grnrken F kuyularna yani ara kuyulara da girilmesine ramen bu aralktaki deer %57ye dmtr

Resul Pamuk Anatez PDF

Documents

Transcript of Resul Pamuk Anatez PDF