สถานสบน า เขอนปากมล

อลซ เชน, แดเนยล โคโรนา, ซารา ดแอซ, อเลกซานดรา ควนทาโน

สถานสบน า เขอนปากมล

2

บทน ำ รายงานฉบบนมวตถประสงคเพออธบายสถานการณสถานสบน าบรเวณเขอนปากมล ทศนคตของแตละกลมเพอสรางความเขาใจกบทกๆฝาย โดย

ทางกลมนกศกษามโอกาสสมภาษณกบองคการบรหารสวนต าบล 3 แหงทเกยวของ ไดแก องคการบรหารสวนต าบลทรายมล, องคการบรหาร

สวนต าบลค าเขอนแกว, และองคการบรหารสวนต าบลหนองแสงใหญ นอกจากนกลมนกศกษาไดท าแบบส ารวจกบเกษตรกรในพนท 4 หมบาน

ไดแก บานน าสราง, บานวงใหม, บานคนเปอย, และบานสวรรณวาร ในการท าแบบส ารวจครงน เราใชการส ารวจเชงปรมาณเพอรวบรวมขอมล

เกยวกบพชทเกษตรกรปลกและการรบน าจากสถานสบน า นอกจากนนยงมบทสมภาษณหวหนากลมสหกรณสถานสบน า 2 คน และเกษตรกรท

ไดรบผลกระทบจากการใชน าจากระบบสถานสบน า

ขอมลในแบบสอบถามและบทสมภาษณของ

เราเปนการส ารวจการใชปมจากสถานสบน า

ในพนทเขอนปากมล ซงไดแกสถานปมน าวง

สะแบงใต,สถานน าสราง, สถานคนเปอย, และ

สถานสวรรณวาร โดยสถานน าสรางและ

สถานคนเปอยเปนสถานแบบแพลอยทถก

สรางขนกอนเขอนปากมลถกสราง

จดประสงคของสถานแบบแพลอยคอเพอปรบ

ใหเขากบระดบน าในแมน าและใหเกษตรกร

สามารถใชน าจากสถานสบน าไดตลอดทงป

ในขณะเดยวกนสถานน าอกสองแหงคอสถาน

สวรรณวารและสถานวงสะแบงใตเปน2ใน61สถานน าทสรางโดยกรมชลประทาน แตความแตกตางของสถานน าของสถานน าแบบแพลอยและ

สถานน าธรรมดาคอ สถานน าแบบนตองมน าในระดบทก าหนดไวเพอใหเครองท างานไดตามปกต โดยเฉพาะอยางยงในชวงฤดแลง ดงนนประต

เขอนปากมลจงตองปดตลอดปเพอใหมนใจวาระดบน าเพยงพอตอความตองการ

ประวต ในป พ.ศ. 2537 การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทยสรางเขอนปากมลขนเพอผลตไฟฟาพลงน า อยางไรกตามผลจากการสรางเขอน สงผลใหพนท

ใกลเคยงน าทวมและเกษตรกรตองอพยพออกจากพนทถง 3,000 ครวเรอน นอกจากนเขอนท าใหปลาหลายสายพนธเรมสญพนธเนองจากไม

สามารถวายทวนน าขนไปวางไขไดตามธรรมชาต และยงสงผลตอวถชวตของเกษตรกรทหาปลาเพอเลยงชพ แตทวาเมอเขอนปากมลถกสรางขนนน

กลบไมสามารถบรรลจดประสงคในการผลตไฟฟาได โดยเฉลยแลวเขอนปากมลผลตไดเพยง 11 เมกะวตเทานน ในป 2547 การไฟฟาฝายผลตแหง

ประเทศไทยเปลยนเขอนปากมลเปนแหลงกกเกบน าหลก โดยกรมชลประทานเรมสรางสถานปมน าจ านวน 61 สถาน ในบรเวณตวเขอนและจงหวด

อบลราชธาน เปนระยะทางกวา 80 กโลเมตร

สถานสบน า เขอนปากมล

3

การบรหารจดการสถานคอลงสงน าในชวงแรกอยในความรบผดชอบของกรมชลประทาน แตเมอเวลาผานไปกรมชลประทานมการโอนยาย

ภาระหนาทใหอยในความรบผดชอบขององคการบรหารสวนต าบล นอกจากนทางกรมชลประทานมการจดตงกลมสหกรณผใชน าเพอใหเกดการ

ท างานรวมกนกบองคการบรหารสวนต าบล ในอนาคตองคการบรหารสวนต าบลหวงวาจะถายโอนอ านาจในการบรหารจดการใหกบสหกรณผใช

น า

วธการเกบขอมล เพอใหเกดความเขาใจในมมมองขององคกรทองถน เรามโอกาสไดสมภาษณสมาชกองคการบรหารสวนต าบลผทดแลรบผดชอบสถานสบน าในพนทเปนเวลา 2 ชวโมง โดยในแตละองคกรมการเอออ านวยขอมลสรปการใชน าเพอเปนประโยชนส าหรบรายงานของเราในครงน

เราเขาไปเกบขอมลจากเกษตรกรโดยใชแบบสอบถาม 21 ค าถาม โดย จาก 2 ใน 4 หมบานทเราเกบขอมลคอน าสรางและสวรรณวาร เกษตรกรมารวมกนทศาลากลางหมบาน โดยเราใชวธการแจกแบบสอบถามใหแตละคนใสขอมล แตมลามคอยอานค าถามเปนภาษาไทยและท าพรอมๆกน ส าหรบเกษตรกรทไมสามารอานเขยนไดเองนน เราจะใหความชวยเหลอโดยใหลามอกคนชวยกรอกขอมลให ส าหรบอกสองหมบานคอบานวงใหมและบานคนเปอย เราใชวธการเดนส ารวจแตละบานโดยสมภาษณทละครวเรอนและใชแบบสอบถามชดเดยวกนคอ 21 ค าถาม ในขณะการท าแบบสอบถามเราใชแบบสอบถามทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ

จากการเกบขอมลใน4หมบาน พบวาเราส ารวจไดทงหมด 42 ชด โดย 45 % ของผท าแบบส ารวจเปนผชายและ 55% เปนผหญง โดยมเกษตรกรจากบานน าสราง 16 คน, บานสวรรณวาร14 คน, บานคนเปอย 6 คน, และบานวงใหม 6 คน หลงการท าแบบส ารวจเราไดขอสมภาษณเกษตรกร 6 คนแบบตวตอตวเพอขอขอมลเชงคณภาพเกยวกบมมมองของเกษตรกรทมตอระบบการจดการเขอน

สถำนกำรณกำรเกษตรและสถำนสบน ำในปจจบน จากการสมภาษณองคการบรหารสวนต าบลและท าแบบสอบถามกบเกษตรกรในพนทเกยวกบขอมลการใชน าและราคาน าจากสถานสบน าใน

ปจจบนบรเวณเขอนปากมล พบวาขอมลมความแตกตางในเรองของการใชน า, ปรมาณน าทใช และตนทนของเกษตรกรในการท าการเกษตรในชวง

ฤดแลง

องคการบรหารสวนต าบลค าเขอนแกว

องคการบรหารสวนต าบลค าเขอนแกวรบผดชอบ 4 สถานสบน า 16 หมบาน ซงใน 2 หมบานทเราไดเขาไปท าแบบสอบถามคอบานคนเปอยและ

บานสวรรณวาร ระบบการบรหารจดการคอการรวบรวมขอมลจ านวนชวโมงทเกษตรกรสบน าไปในพนท,ขนาดพนทการเกษตรทรบบรการ,และ

พนททอยในความรบผดชอบ อยางไรกตาม ส าหรบองคการบรหารสวนต าบลค าเขอนแกวพบวาไมมขอมลบนทกปรมาณการสบน าจากสถานท

เกษตรกรใชแตละชวโมง

สถานสบน า เขอนปากมล

4

บานสวรรณวาร

เกษตรกรในบานสวรรณวารใชน าจากสถานปมน าชอสถานปมสวรรณวารซงใชทนในการสรางถง 31 ลานบาท องคการบรหารสวนต าบลค าเขอน

แกวดแลรบผดชอบสบน าใหแกเกษตรกรในพนทกวา 100 ไร คดเปน 34% ของครวเรอนทงหมดในหมบานสวรรณวาร จากขอมลพบวาสถานปม

น าสวรรณวารเสยตงแตเดอนมกราคม ป พ.ศ. 2557 นอกจากนทางองคการบรหารสวนต าบลค าเขอนแกวเปดเผยวาปมน าสามารถใชงานไดในชวง

เดอนมกราคม และในระยะเดอนนปมน าถกใชงานเปนระยะเวลา 38 ชวโมง โดยคดอตราคาน า 70 บาทตอชวโมง โดยคดเปนเงนทงหมด 2,660 บาท

ขอมลทไดจากแบบส ารวจเกษตรกรทงหมด 14 คน ในหมบานสวรรณวารพบวา โดยเฉลย 1 ครวเรอนใชพนทในการท าการเกษตรประมาณ 21.5ไร

นอกจากนพบวา 71%ของเกษตรกรในหมบานสวรรณวารปลกพชในชวงฤดแลง แตเนองจากชวงระยะเวลาดงกลาวปมน าอยในชวงซอมบ ารง

ขอมลทไดสวนใหญจงอยในชวงป พ.ศ. 2556

เกษตรกรในหมบานโดยเฉลยใชตนทนในการท าการเกษตรประมาณ 15,444 บาท ในชวงฤดแลงแตละครง และราคาน าคดเปน 11% ของตนทน

ทงหมด โดยเฉลยเกษตรกรมรายไดจากการขายพชจากการเกษตรประมาณ 34,730 บาท ในชวงฤดแลง โดยเมอหกคาใชจายจากรายจาย เกษตรกรม

รายไดสทธเหลออยประมาณ 19,286 บาท ในชวงฤดแลง ตงแตเดอนมกราคมถงเดอนเมษายน

บานคนเปอย

ปมน าทใชในบรเวณหมบานคนเปอยเปนสถานแบบแพลอยซงใชงบประมาณในการสรางทงหมด 4 ลานบาท ขอมลทไดจากองคการบรหารสวน

ต าบลคอฤดแลงในป พ.ศ.2556 (มกราคม-เมษายน) และเดอนมกราคมป พ.ศ.2557 ปมน าไมสามารถใชงานไดซงสงผลใหเกษตรกรไมสามารถท า

การเกษตรไดจนถงปจจบน โดยสถานปมน าแหงนสบน าใหแกเกษตรกรคลอบคลมพนท 1,525 ไร โดยคดเปน 17%ของเกษตรกรในบานคนเปอย

จากแบบส ารวจพบวาเกษตรกรใชน าหลายชวโมงแตกตางกนไปตลอดชวงฤดแลง ในชวงป พ.ศ. 2556 สถานปมน าปลอยน า 51-56ชวโมงตอเดอน

โดยปลอยน ามากทสดในชวงเดอนมกราคมและนอยทสดในชวงเดอนมนาคม อตราคาน าทเกบจากเกษตรกรคอ 70บาท/ชวโมง ซงคดเปนเงน

3,570-4,550 บาท/เดอนในชวงเดอนเมษายน ปมน าจายน าใหแกเกษตรกรไดเพยง 2 ชวโมง ซงคดเปนเงน 140 บาท สรปไดวาในชวงฤดแลงป

2556 ปมน าปลอยน าใหเกษตรกรทงหมด 176 ชวโมง และเกษตรกรจายเงนคาน าทงหมด 12,320 บาท ในชวงป 2557 สถานปลอยน าใหเกษตรกร

ทงหมด 60 ชวโมง คดเปนเงน 4,200 บาท

ในบานคนเปอย มการท าสอบถามกบเกษตรกรทงหมด 6 ครวเรอนท จากขอลพบวาโดยเฉลยแลวเกษตรกรในหมบานนใชพนทท าการเกษตร

ประมาณ 14 ไร และพบวา 5 จาก 6 ครอบครวท ากรเกษตรในชวงฤดแลง แมวาเกษตรกรในบานสวรรณวารใชพนทนอยกวา 7ไรในการท า

การเกษตรในชวงฤดแลงนอยกวาเกษตรกรในคนเปอย แตตองใชทนในการปลกพชเกอบ 5,000 บาท ซงถอวามากกวาอกหมบาน เกษตรกรในบาน

คนเปอยใชทนในการท าการเกษตรโดยเฉลยประมาณ 20,000 บาท ในชวงฤดแลง โดย 5% จากทนนนเปนคาน าจากสถานสบน า สวนเกษตรกรใน

สวรรณวารมคาน าประมาณ 6% ของตนทน

สถานสบน า เขอนปากมล

5

นอกจากนพชทเกษตรกรเลอกปลกยงสามารถบอกไดถงความแตกตาง แบบส ารวจพบวาเกษตรกรจ านวน 64% ในบานสวรรณวารปลกขาวเปน

หลก สวนเกษตรกรในคนเปอยนนเลอกปลกมนส าปะหลงเปนหลกเนองจากมนส าปะหลงเปนพชทไมตองการน ามากและในขณะเดยวกนกให

ผลผลตมาก

เมอเราพจารณาแลวพบวาพชและผลผลตทเกษตรกรเลอกสามารถบงบอกรายไดทแตกตางกนในสองหมบาน โดยเฉลยพบวาเกษตรกรในคนเปอยม

รายไดประมาณ 67,400 บาท จากการขายพชทปลกไดในชวงฤดแลง เมอหกคาใชจายแลวพบวามรายไดคงเหลอประมาณ 47,400 ตอเกษตรกรหนง

คน ซงถอวาสงกวารายไดของเกษตรกรในบานสวรรณวารถง 41%

องคการบรการสวนต าบลทรายมล

องคการบรหารสวนต าบลทรายมลดแลสถานน าสราง

โดยเปนสถานน าแบบแพลอยและปลอยน าใหกบ

เกษตรกรทงหมด 227 ครวเรอน ใน 5 หมบานและม

อตราการใชน าจากสถานประมาณ 238 ลตรตอชวโมง

สถานปมน าแหงนมคาซอมบ ารงประมาณ 400,000 –

500,000 บาท เนองจากปมเสยบอย ขอมลทไดจาก

องคการบรหารสวนต าบลทราบมลอยในชวงเดอน

ธนวาคม 2555 จนถง มถนายน 2556

บานน าสราง

ในชวงฤดแลงป 2556 องคการบรหารสวนต าบลทรายมลรายงานวาเกษตรกรในน าสรางมคาใชจาย 51,960 บาทส าหรบพนทการเกษตร 1,130 ไร

จากแบบส ารวจพบวาเกษตรกร 16 คนในน าสราง มเพยง 19% เทานนทปลกมนส าปะหลงในชวงฤดแลง โดยเฉลยในพนทนมการใชน า 2.7 ชวโมง

ตอสปดาห พนทการเกษตรทเกษตรกรใชคดเปน 19 ไร แตรบน าจากสถานสบน าเพยง 15 ไรเทานนจากพนททงหมด และคาใชจายในการลงทนการ

ท าการเกษตรคอ 30,000 บาท โดยคาน าคดเปน 12%จากตนทนทงหมด เมอเปรยบเทยบพบวาคาใชจายสงกวาบานคนเปอยและบานสรรณวาร

อยางไรกตาม ก าไรทเกษตรกรในน าสรางไดจากการขายพชผลทางการเกษตรคอ 76,000 บาท ถอวาสงกวาเกษตรกรในคนเปอยและสวรรณวารมาก

48601

76800

47400

19286

1725

3600

1000

1698

18540

30000

20000

15444

วงใหม

น าสราง

คนเปอย

สวรรณวาร

รายไดและก าไรเกษตรกรในชวงฤดแลง ตนทนโดยเฉลย คาน าจากคลองสงน า ก าไร

สถานสบน า เขอนปากมล

6

องคการบรหารสวนต าบลหนองแสงใหญ

องคการบรหารสวนต าบลหนองแสงใหญดแลรบผดชอบสถานวงสะแบงใตซงสบน าใหแกเกษตรกรทงหมด 200 ครวเรอนในหมบานวงสะแบงใต,

วงสะแบงเหนอ, และบานวงใหม จากขอมลบนทกจากเดอนมกราคม-เมษายน ป พ.ศ. 2556 องคการบรหารสวนต าบลหนองแสงใหญ ตองจายคา

ไฟฟา 160,036 บาท จากการสบน าใหกบหมบานในพนทรบผดชอบทงสามแหงในชวงฤดแลง

หมบานวงใหม

หมบานวงใหมเปนหมบานทใหญทสดจากสามหมบานทไดรบน าจากสถานน าวงสะแบงใต เกษตรกรในบานวงใหมจายคาน า 80 บาท/ชวโมง จาก

การท าแบบส ารวจพบวาเกษตรกร 83% ปลกพชในชวงฤดแลง โดยใชพนทในการท าการเกษตรประมาณ 29 ไร ใชน าโดยเฉลยประมาณ 3.6 ชวโมง

ตอสปดาห และคดเปนเงนประมาณ 1,725 บาทในชวงฤดแลง โดยคาน าคดเปน 9% ของตนทนทงหมด 18,540 บาท พบวารายไดของเกษตรกรในวง

ใหมมความแตกตางกนมากโดยรายไดนอยทสดอยท 1500 บาท และสงสดคอ 297,685 บาท

กำรจดกำรบรหำรระบบและกำรจำยเงน

จากการพดคยแลกเปลยนขอมล พบความสมพนธระหวางองคการบรหารสวนต าบล สหกรณ และเกษตรกรวา สหกรณกอตงขนเปนครงแรกโดย

กรมชลประทานเพอเปดโอกาสใหเกษตรกรมการตดตอสอสารกบองคการบรหารสวนต าบล เราพบวาหนาทหลกขององคการบรหารสวนต าบลคอ

การเปนคนกลาง เกษตรกรจะแบงตามเขตพนท แตละวนเครองสบน าจะสลบกนท างานในแตละเขตพนท โดยแตละเขตพนทจะมสหกรณ 1 แหง แต

ละแหงจะมผน า หรอตวแทน ซง กรมชลประทานและเกษตรกรเปนผคดเลอกหวหนากลมสหกรณท าหนาทเกบเงนคาบ ารงรกษาเครองสบน า

รวมถงคาสมาชก รวมไปถงการประสานงานกบเจาหนาทจากองคการบรหารสวนต าบลและผคมเครองสบน าอกดวย

จากการสมภาษณทบานคนเปอย เกษตรกรคนหนงอธบายวา สหกรณมหนาทรบผดชอบดงน คอ

1. ตดตอสอสารกบเจาหนาทองคการบรหารสวนต าบล

2. เกบเงนจากสมาชกทกสนเดอน

3. พฒนาระบบการจดการสถานสบน า

สหกรณจะมเงนกองกลางทใชในการบ ารงรกษาเครองสบน า โดยสมาชกตองจายคาธรรมเนยมรายป สวนผทไมไดเปนสมาชกแตตองการใชเครอง

สบน า จะตองจายคาน า 100 บาท/ชม. ซงแพงกวาเมอเปรยบเทยบกบสมาชกทจายเพยง 70-90 บาท/ชม.

ทองคการบรหารสวนต าบลหนองแสงใหญ เจาหนาทใหขอมลวา ทกๆเดอนแตละเขตพนทจะรวบรวมเงนคาคลองสงน าโดยผน าสหกรณ เรมมการ

เกบคาใชจายในการใชเครองสบน ารายชวโมงขนในทประชมซงมตวแทนของแตละเขตพนทและเจาหนาทจากกรมชลประทานเขารวมเมอมการ

สรางเครองสบน าครงแรก โดยเฉลยแลว เกษตรกรจายเงน 40 %โดยคดจากอตราคาน า 80 บ./ชวโมง และจะถกแบงไปจายคาไฟ 60% ทเหลอของคา

ไฟทงหมด โดยดงเงนจากงบประมาณเสรมจากกรมชลประทานและการไฟฟาแหงประเทศไทย

สถานสบน า เขอนปากมล

7

ผน าสหกรณท าหนาทตดตอโดยตรงกบผควบคมสถานสบน าในเขตพนทของตน เกษตรกรตองค านวณการใชงานเครองสบน าของตนเอง สวนผ

ควบคมเครองสบน าซงถกจางโดยกรมชลประทานท าหนาทเขยนรายงานคาใชจายประจ าเดอน ผน าสหกรณตองรายงานปญหาตางๆทเกยวกบเครอง

สบน าใหผคมสถานทราบ จากนน เจาหนาทองคการบรหารสวนต าบลจะนดประชมกบผคมทกๆเดอน เพอตกลงเกยวกบระบบการจายเงน รวมถง

ปญหาตางๆทอาจเกดขน

มมมองตำงๆเกยวกบปญหำของสถำนสบน ำ หลงจากไดพดคยกบองคการบรหารสวนต าบลและเกษตรกรเราเหนถงชองโหวตางๆทท าใหเกดความไมเขาใจกนในเรองระบบสถานสบน า

โดยขอมลตอไปนจะเปนการน าเสนอขอมลทเราไดจากทงสองฝาย

มมมองขององคการบรหารสวนต าบล

หลงจากพดคยกบเจาหนาทองคการบรหารสวนต าบลหนองแสงใหญ, องคการบรหารสวนต าบลทรายมล, และองคการบรหารสวนต าบลค าเขอน

แกว เรารวบรวมขอมลปญหาเกยวกบเครองสบน าทเกดขน แนวทางการแกไข และมมมองเรองสถานสบน าดงน ปญหาทใหญทสดทองคการบรหาร

สวนต าบลทงสามแหงประสบกคอ การจดหาเงนทน องคการบรหารสวนต าบลทรายมลเลาวา ในการสรางเครองสบน าแตละครง ใชงบประมาณสง

ถง 23 ลานบาท นอกจากนมคาซอมบ ารงเครองสบน าใหกบกรมชลประทาน ประมาณ 400,000 – 500,000 บาทตอป เนองจากเครองสบน ามกจะพง

บอย แมวาองคการบรหารสวนต าบลทกแหงจะเหนตรงกนวาเปนการสนเปลองงบประมาณอยางยง ส าหรบองคการบรหารสวนต าบลค าเขอนแกว

มงบประมาณในการซอมบ ารงเครองสบน าตลอดทงปประมาณ 200,000 บาทเทานน แตวาการซอมบ ารงแตละครงใชงบประมาณกวา 100,000 บาท

ถาหากเครองสบน าตองไดรบการซอมแซมมากกวาหนงครง ทาง อบต. จะตองดงงบประมาณกลางกอน ดงนน การบรหารระบบสถานสบน า ถอวา

เปนเรองทวนวายมากเพราะมงบจ ากด สบเนองจากปญหาขาดแคลนเงนทน ทาง อบต.ค าเขอนแกวจงไมสามารถตอบสนองตอความตองการของ

ชาวบานในการขยายสถานสบน าได “เราไมรวาจะหาเงนมาขยายชลประทานไดหรอเปลา และไมแนใจดวยวาจะมระบบสถานสบน าตอไปอก

หรอไม อกหนงปญหาททาง อบต. ประสบบอยๆกคอเครองสบน าใชการไมได ซง อบต.ทงสองแหงตางเหนพองกนวาจะสงผลกระทบอยางมากตอ

การปลกพชของเกษตรกรในชวงฤดแลง อยางไรกตาม จากการสมภาษณ อบต.ทงสองแหง เราพบวาวธการซอมบ ารงมความแตกตางกน อบต.ทราย

มล ใชเวลาในการซอมบ ารง ประมาณ 7 วน เพราะถาหากชากวานน พชผลทางการเกษตรจะเสยหาย ในขณะท อบต.ค าเขอนแกวกลาววาจตองใช

เวลาอยางนอยประมาณ 3-4 เดอนในการซอมบ ารงตอครงเจาหนาทอธบายการด าเนนงานวา "เมอเครองสบน าเสย เราจะแจงไปยง กรมชลประทาน

จากนนพวกเขาจะมาชวยรบผดชอบในสวนการซอมแซม โดยทวไปใชเวลาคอนขางนานเพราะเราจะตองสงการหลายฝาย อกทงการหาชางซอมอก"

ชวงเวลาทเรวทสดทเคยใชในการซอมเครองสบน ากคอ 1 เดอน ปญหาท 3 คอเรองของ โครงสรางพนฐานและการจดวางทอ ในชวงระยะเรมแรก

ของโครงการสรางเครองสบน า กรมชลประทานท าหนาทวางแผนการสรางสถาน ตวเครองสบน า และทอเกษตรกรทมความจ าเปนตองใชทอใน

การเกษตร มแนวโนมทจะไดใชมากกวา นอกจากนปญหาเรองภมประเทศกสงผลตอการจดวางทอเชนกน องคการบรหารสวนต าบลหนองแสง

ใหญยกตวอยางใหฟงวา เกษตรกรทอาศยอยบนพนทสงจะไมสามารถเขาถงคลองสงน าได เนองจากบนนนไมมทอ และจะตองใชเงนจ านวนมากไป

กบคาไฟเพอใชในการสบน า "นถอวาเปนปญหาทคลองสงน าแกไมได" เกษตรกรบางคนจงไมสามารถใชคลองสงน า หรอท านาไดตลอดทงปและ

ดวยเงนทนทจ ากด องคการบรหารสวนต าบลจงยงไมแนใจวาจะสามารถหาเงนไดเพยงพอในการขยายระบบทอไดหรอไม

สถานสบน า เขอนปากมล

8

ขอเรยกรองเหลานไดกลายมาเปนภาระขององคการบรหารสวนต าบล แตเหลาตวแทนจากองคการบรหารสวนต าบลทง 3 แหง ทเราไดพดคยดวย

ตางเหนตรงกนวาคลองสงน ามความจ าเปนในพนท และยงเปนประโยชนตอ เกษตรกรอกดวย แมวาจะมปญหาดานการซอมบ ารง งบประมาณท

จ ากด รวมถงการรองเรยนจากเกษตรกร แตองคการบรหารสวนต าบลกยงเหนวาคลองสงน ามขอดมากกวาขอเสยอยด เทาทเหนในตอนน เกษตรกร

สามารถเพาะปลกไดตลอดทงป โดยทพชผลไมตายในฤดแลง และเกษตรกรยงสามารถหารายไดจากการเพาะปลกอกดวย "เกษตรกรสวนใหญปลก

พช 2 ครง ตอป ปแทนทจะปลกเพยงครงเดยว ซงมนกดส าหรบทกคน"

มมมองเกษตรกร

เพอน าเสนอเรองจรงทเกษตรกรประสบ เกษตรกร 4 คนนไดบอกเลาเกยวกบประสบการณทนอยคนจะประสบจากคลองสงน า เราคดเลอกทง 4 คน

จากการน าเสนอเรองทสามารถบอกถงปญหาทงหมดทเกษตรกรทกคนประสบได ทง 4 คนน มท งคนทเหนดวยและไมเหนดวยกบคลองสงน า

รวมถงคนทเหนวาไมจ าเปนตองมคลองสงน ากได

หมายเหต: เกษตรกรบางคนไมตองการเปดเผยตวตนทแทจรง

เกษตรกรคนท 1 - ไมชอบสถานสบน า

ฉนไมชอบระบบคอลงสงน าเทาไหร บางทกเสยนานถง 2 เดอน “เตย พลชย อาย 54 ป อาศยอยใน

คนเปอยมานานกวา 30 ปแลว เธอปลกมนส าปะหลงบนพนท 18 ไร และปลกขาวในฤดฝน “ฉนเคยปลก

ขาวไดตลอดป แตตอนนสถานสบน าใชงานไมได” เธอจ าไมไดวาเลกปลกพชตงแตเมอไหร จ าไดเพยง

วาเธอตองล าบากและพยายามอยางมากในการปลกขาวในหนาแล “ดนดดซมน าไมได เพราะแหงเกนไป

ฉนตองใชน าเยอะมาก แตราคาน ากแพงเกนไป” ดนในชวหนาแลงถอเปนปญหาหลกของเกษตรกรใน

พนทภาคอสาน รฐบาลสงเสรมสถานสบน าเพอบรรเทาปญหาแลง แตความจรงแลว เกษตรกรตองการ

ปลกขาวทงหนาฝนและหนาแลง อยางไรกตาม เตย พลชย บอกวา ทผานมาปลกพชไดเพยงหนาฝนทา

นน เพราะมองไมเหนทางเลยวาจะปลกพชในหนาแลงไดอยางไร เธอยงแสดงความคดเหนทเปนเสมอนตวแทนของเกษตรคนอนๆวา “ฉนไมชอบคลองสงน า

และไมคดวาจะใชมนดวย เพราะถงยงไงเครองสบน ากไมสามารถใชงานไดอยด

เกษตรกรคนท 2 - สนบสนนสถานสบน า

หญงชรา อาย 73 ป ท าอาชพเกษตรกรมาตลอดชวต กลาววา "ทดนของฉนเปนสมบตตกทอดตอมาจากรนสรน"

เธอใชทดน 28 ไรของเธอในการปลกมนส าปะหลง ขาว และถวในทงชวงฤดฝนและฤดแลง ในชวงฤดฝน โดยปลกขาวในททง 28 ไร สวนในชวง

แลง หากสถานสบน าใชงานไดตามปกต เธอจะใชทดนในการปลกขาวเพยง 3-5 ไรเทานน

ในชวงหนาแลง เธอจะตองปลกขาวในบรเวณทใกลกบเครองสบน าเนองจากน าสงไปไมถง

ทดนของเธอชวงปทผานมา เธอไมไดปลกขาวเลยเนองจากเครองสบน าจากสถานสบน าใช

การไมไดยงไปกวานน เธอจะตองปลกขาวชากวาปกตถง 2 อาทตยในชวงหนาฝน เพราะ

เครองสบน ายงคงใชการไมได แลวปรมาณน าฝนกไมเพยงพอ แตถงจะมอปสรรคในการ

สถานสบน า เขอนปากมล

9

เพาะปลก เธอกยงชอบสถานสบน า เพยงแตหวงวาจะมการซอมแซมทมประสทธภาพมากกวาน "ฉนจ าเปนตองใชน าในการปลกขาว ถาฉนปลกขาว

ไมได ฉนกจะไมมขาวกน"

เกษตรกรคนท 3 - สถานสบน าไมไดชวยแกปญหา

ถงแมวาคลองสงน าจะมประโยชนตอเกษตรกร แตเกษตรกรบางคนคดวามนไมไดชวยแกปญหาเรองการเพาะปลกของพวกเขา เกษตรกรคนหนง

อาย 67 ป เลาใหเราฟงวา เขาปลกขาวบนพนท 2 ไร เมอ 2 ปทผานมา “ผมลงทนหลายบาทกบการปลกขาว ทงคาน าจากสถานสบน าอกดวย แตโชค

ราย ขาวถกนกกนเรยบหมด เขาบอกวานเปนปญหาทพบไดทวไป เนองจากเขาปลกขาวบนทดนเพยง 2 ไร และนกกมจ านวนมากกวา ดวยเหตน เขา

จงไมคดปลกพชอะไรอกเลย กรณนเปนตวอยางทแสดงใหเหนวา การมสถานสบน ายงไมเพยงพอทจะสรางผลผลตใหแกเกษตรกรในฤดแลงได

เกษตรกรคนท 4 - ไมพอใจระบบสถานสบน า

ชายอาย 68 จากสวรรณวารเลาใหเราฟงดวยความไมพอใจอยางมากเกยวกบประสบการณการใชเครองสบน าของเขา เขามกจะใชพนท 7 ไรของ

ทดนในการปลกขาวชวงฤดแลงแตวาปนความพยายามในการเพาะปลกของเขาใหผลเปนศนย "ผมเพาะปลกในชวงหนาแลง แตเครองสบน าพง

พชผลของผมตายหมด ผมลงทนไปมาก แตกเสยทกอยางไปหมด"

โดยสรปแลว ค ารองเรยนทเราพบมากทสดจากการส ารวจ คอ ปญหาเครองสบน าเสยเปนประจ า และดวยเหตน เกษตรกรจงไมสามารถเพาะปลก

และหาก าไรจากการเพาะปลกไดในชวงฤดแลง ทดนบางทดนของเกษตรกรบางสวน เครองสบน ากยงไปไมถง สงผลใหพวกเขาสมารถเพาะปลกได

เพยงในฤดฝนเทานน พวกเขาจงตองไปท างานทอนในฤดแลง อกเรองทส าคญกคอสถานสบน าไมสามารถแกไขปญหาทเกษตรกรประสบในชวง

หนาแลงไดเกษตรกรทอาศยอยบนพนทสง หรอคนทประสบปญหาอนๆ ดงเชนปญหาของเกษตรกรคนท 3 ถอเปนตวอยางทแสดงใหเหนวา

องคการบรหารสวนต าบลและกรมชลประทานไมสามารถแกปญหาใหแกเกษตรกรได

อนำคตสถำนสบน ำ

จากการสมภาษณเกษตรกรและองคการบรหารสวนต าบล ทง 3 แหง พบวาสวนใหญมความตองการทจะใหขยายคลองสงน าในบรเวณ

เขอนปากมล เนองจากเกษตรกรหลายคนจ าเปนตองพงคลองสงน าในการปลกพชผล อยางไรกตาม ระบบคลองสงน ากยงไมใชทางออกส าหรบ

ปญหาการเกษตรกรรม และยงคงมขอเสยอย ขอเสยหลกๆทพบกคอ การเขาถงสถานสบน า คณภาพ และคาใชจาย ทอยงคงไมไปถงเกษตรกรท

เรยกรองคลองสงน า รวมถงการทสถานสบน ายงไมเปนประโยชน ยกตวอยางจากผลส ารวจของเราทชใหเหนวาในฤดแลง เกษตรกรทปลกมน

ส าปะหลง จะสามารถหารายไดมากกวาเกษตรกรทปลกขาว ดเหมอนวาการบ ารงรกษาเครองสบน าทมประสทธภาพจะเปนปญหาหลกทเกษตรกร

เรยกรองใหมการแกไข เนองจากเครองจกรและตวเครองสบน ามกจะเสยเปนเวลานาน อกปญหาหนงทสงผลกระทบตอคลองสงน า คองบประมาณ

ทจ ากดขององคการบรหารสวนต าบลซงแมวาจะตองการขยายคลองสงน า พวกเขากยงไมสามารถหาเงนทนได

เมอพจารณาขอเทจจรงทงหมดแลว องคการบรหารสวนต าบลรวมทงคนในชมชน จงยงไมควรเรงใหมการขยายคลองสงน าหากยงไมได

รบทราบถงปญหาทแทจรง การด าเนนการขยายตอไปนอกจากจะไมเกดผลทย งยนแลว ยงเพมความวนวายใหแกองคกรทองถน และเกษตรกรอก

ดวยกอนทจะมการด าเนนการตอไป ตองมการแจงปญหาหลกเรองระบบคลองสงน าใหทราบทวกนกอน ทงเรองการเพมประสทธภาพดานการ

สถานสบน า เขอนปากมล

10

บ ารงรกษาเครองสบน า การวางทอทเหมาะสมตามหลกกลยทธทด และการใหขอมลทดขนในเรองการใชคลองสงน าและเพอใหมการพฒนาเกดขน

ทกฝายทเกยวของจะตองรวมมอกน รวมถงเขาใจสถานการณทเกดขนเกยวกบคลองสงน าและแผนการในอนาคต

กอนทจะมการด าเนนการตอไป ตองมการแจงปญหาหลกเรองระบบสถานสบน าใหทราบทวกนกอน ทงเรองการเพมประสทธภาพดานการ

บ ารงรกษาเครองสบน า การวางทอทเหมาะสมตามหลกกลยทธทด และการใหขอมลทดขนในเรองการใชสถานสบน าและเพอใหมการพฒนาเกดขน

ทกฝายทเกยวของจะตองรวมมอกน รวมถงเขาใจสถานการณทเกดขนเกยวกบสถานสบน าและแผนการในอนาคต