Reformat në Të Bërit Biznes të Bankës Botërore · Ministria e Tregtisë dhe Industrisë...
Transcript of Reformat në Të Bërit Biznes të Bankës Botërore · Ministria e Tregtisë dhe Industrisë...
Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
Ministarstvo Trgovine i Industrije
Ministry of Trade and Industry
Reformat në Të Bërit Biznes të Bankës Botërore
Indikatori: Tregtia Përtej Kufijve Përmbledhje analitike dhe udhëzime teknike
Në mbështetje të Vendimit të Qeverisë Nr. 12/67 të datës 30 dhjetor 2015, “Për koordinimin e reformave të Të Bërit
Biznes”
Përgatitur nga:
Ministria e Tregtisë dhe Industrisë, me mbështetjen e
Projektit të USAID Partneritetet për Zhvillim
Shkurt 2016
PËRMBAJTJA
A. HYRJE ............................................................................................................................................... 1
B. LIDHJET ME POLITIKAT .................................................................................................................... 1
C. VËSHTRIM I PËRGJITHSHËM I TREGTISË PËRTEJ KUFIJVE ............................................................... 1
D. PRAKTIKAT E MIRA .......................................................................................................................... 9
E. KORRELACIONI I TË BËRIT BIZNES ME REZULTATET EKONOMIKE DHE TË QEVERISJES ................ 13
F. PERFORMANCA E KOSOVËS NË TË BËRIT BIZNES – TREGTIA PËRTEJ KUFIJVE .............................. 14
G. PROCESI I DETAJUAR I KOSOVËS – TË BËRIT BIZNES 2016 TREGTIA PËRTEJ KUFIJVE ................... 15
H. ANALIZA E REFORMAVE DHE TABELAT E PLANIFIKIMIT ............................................................... 17
1. Tabela e reformave #1: Validimi ose korrigjimi i informatave ekzistuese ............................... 17
2. Tabela e reformave #2: Përmirësimet e procesit ekzistues ..................................................... 19
3. Tabela e reformave #3: Inventari i organeve plotësuese të përfshira në proces ..................... 22
I. SHTOJCA I: BANKA BOTËRORE REFORMA DOMETHËNËSE 2008 - 2016 ...................................... 23
1. Bashkimi Evropian (16): Reformat në tregtinë përtej kufijve sipas ekonomive TBB2008-
TBB2016 ............................................................................................................................................ 25
2. Shtetet fqinje dhe të ndërlidhura (8): Reformat në tregtinë përtej kufijve sipas ekonomive
TBB2008-TBB2016 ............................................................................................................................ 28
3. Shtetet tjera (106): Reformat në tregtinë përtej kufijve sipas ekonomive TBB2008-TBB2016 30
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 1
Indikatori: Tregtia Përtej Kufijve
Institucioni udhëheqës: Ministria e Financave – Doganat e
Kosovës
A. HYRJE
Qëllimi i kësaj përmbledhje analitike është që të informojë një analizë të thellë të Indikatorit Tregtia
Përtej Kufijve të Raportit të Bankës Botërore për të Bërit Biznes. Kjo përmbledhje është paraparë që
të përdoret nga Ministria e Financave – Doganat e Kosovës si institucioni udhëheqës për vlerësimin
dhe përgatitjen e një memorandumi të hollësishëm që paraqet masat për reforma të mundshme
ligjore, rregullatore dhe operacionale që do të përmirësojnë procesin për tregtinë përtej kufijve në
Kosovë. Përmbledhja analitike është përgatitur duke përdorur materialet ekzistuese të Bankës
Botërore për Të Bërit Biznes, duke përfshirë nga ueb faqja për Të Bërit Biznes
(http://www.doingbusiness.org/) si dhe raportet e publikuara dhe një analize krahasuese mes
shteteve të ndryshme të përgatitur nga Projekti i USAID-it Partneritetet për Zhvillim.
Në këtë përmbledhje analitike gjithashtu janë përfshirë edhe disa tabela pune për të lehtësuar
punën e grupeve punuese individuale të krijuara nga ministritë përgjegjëse për secilin indikator për
të kryer vlerësimin, në bashkëpunim me institucionet dhe partnerët tjerë përkatës.
B. LIDHJET ME POLITIKAT
Numri I respondentëve (TBB 2016): 6
Lidhjet me MSA-në: Neni 1, Neni 10, 16, 17, 74, 20-49, 104
SAAIP Matrica e prioriteteve afatshkurta: Blloku III, Kapitulli 29, Masa 3.30
Çështjet e ndërlidhura:
Vazhdimi i Implementimit të masave për menaxhimin e integruar të kufirit.
Implementimi i procedurave të kontrollit të bazuar në rrezikshmëri dhe programeve
të besueshme të eksportit për të reduktuar inspektimet.
C. VËSHTRIM I PËRGJITHSHËM I TREGTISË PËRTEJ KUFIJVE
Historiku
Kjo temë regjistron kohën dhe koston e lidhur me procesin logjistik të eksportit dhe importit të
mallrave. Sipas metodologjisë së re e cila ka filluar të aplikohet këtë vit, Të Bërit Biznes mat kohën
dhe koston (duke përjashtuar tarifat) lidhur me tri grupe të pajtueshmërisë – pajtueshmëria
dokumentare, pajtueshmëria kufitare dhe transporti vendor - brenda procesit të përgjithshëm të
eksportit dhe importit të një dërgese mallrash. Raundi i fundit i mbledhjes së të dhënave për
projektin ka përfunduar në qershor të vitit 2015.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 2
Metodologjia
Të Bërit Biznes regjistron kohën dhe koston e lidhur me procesin logjistik të eksportit dhe importit të
mallrave. Sipas metodologjisë së re e cila ka filluar të aplikohet këtë vit, Të Bërit Biznes mat kohën
dhe koston (duke përjashtuar tarifat) lidhur me tri grupe të pajtueshmërisë – pajtueshmëria
dokumentare, pajtueshmëria kufitare dhe transporti vendor - brenda procesit të përgjithshëm të
eksportit dhe importit të
një dërgese mallrash.
Gjysma e lartë e figurës 1,
duke përdorur shembullin e
Brazilit (si eksportues) dhe
Kinës (si importues), tregon
procesin e eksportit të një
dërgese nga një magazinë
në ekonominë e origjinës në
një depo te një partner
tregtar jashtë shtetit
përmes një porti. Gjysma e
poshtme e figurës 1, duke
përdorur shembullin e
Kenias (si eksportues) dhe
Ugandas (si importues),
tregon procesin e eksportit
të një dërgese nga një
magazinë në ekonominë e
origjinës në një depo te një
partner rajonal tregtar përmes kufirit tokësor. Renditja e ekonomive në lehtësimin e tregtisë përtej
kufijve përcaktohet nga zgjidhja distancës së tyre me rezultatet më të larta në tregtinë përtej kufijve.
Këto rezultate janë mesatarja e thjeshtë e largësisë nga rezultatet më të larta për kohën dhe koston
për pajtueshmëri dokumentare dhe pajtueshmëri kufitare për eksport dhe import (figura 2)
Edhe pse Të Bërit Biznes mbledh dhe publikon të dhëna për kohën dhe koston për transportin e
brendshëm, nuk i përdor këto të dhëna në llogaritjen e distancës me rezultatin më të lartë në
tregtinë përtej kufijve ose renditjen për lehtësinë e tregtisë përtej kufijve. Arsyeja kryesore për këtë
është se koha dhe kostoja për transportin e brendshëm ndikohet nga shumë faktorë të jashtëm - të
tillë si gjeografia dhe topografia e territorit të transitit, kapaciteti i rrugëve dhe infrastruktura e
përgjithshme, afërsia me portin më të afërt ose kufirin, dhe vendndodhjen e depove ku mallrat e
tregtuara ruhen - dhe kështu nuk janë të ndikuara drejtpërdrejt nga politikat tregtare të një
ekonomie dhe nga reformat. Përveç kësaj, Të Bërit Biznes vazhdon të mbledhë të dhëna për numrin
e dokumenteve të nevojshme për tregti ndërkombëtare. Ndryshe nga vitet e mëparshme, edhe këto
të dhëna përjashtohen nga llogaritja e distancës me rezultatin më të lartë dhe renditjen. Koha dhe
kostoja për pajtueshmëri dokumentare shërbejnë si masa më të mira të kostos së përgjithshme dhe
Figura 1
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 3
kompleksitetit të pajtueshmërisë me kërkesat
dokumentare sesa me numrin e dokumenteve të kërkuara.
Të dhënat mbi tregtinë përtej kufijve janë mbledhur
përmes një pyetësori të administruar të transportuesit
lokal të mallrave, agjentët doganor dhe tregtarët.
Përgjigjet e pyetësorëve vërtetohen nëpërmjet disa
raundeve të komunikimit përcjellës me të anketuarit, si
dhe duke kontaktuar palët e treta e konsultuar burimet
publike. Të dhënat e pyetësorëve janë konfirmuar
nëpërmjet thirrjeve telekonferencë ose vizitave në të
gjitha ekonomitë.
Në qoftë se një ekonomi nuk zhvillohet tregti ndërkufitare
në shkallë të gjerë zyrtare në sektorin privat si rezultat i
kufizimeve të qeverisë, konfliktit të armatosur apo një
fatkeqësie natyrore, ajo konsiderohet si ekonomi “pa
praktikë”. Një ekonomi “pa praktikë” merr 0 pikë për
distancën nga rezultati më i lartë për të gjithë indikatorët
e tregtisë Përtej Kufijve.
Supozimet e rastit studimor
Për ti bërë të dhënat të krahasueshme nëpër ekonomi,
janë bërë disa supozime rreth mallrave të tregtuara dhe transaksioneve:
Për secilën nga 189 ekonomitë e mbuluara nga Të Bërit Biznes, supozohet se dërgesa udhëton nga magazina në qytetin më të madh afarist të ekonomisë eksportuese deri te një magazinë në qytetin më të madh afarist të ekonomisë importuese . Për 11 nga ekonomitë të dhënat janë mbledhur edhe për qytetin e dytë më të madh afarist , sipas supozimeve të njëjta të rastit studimor.
Rastet studimore të importit dhe eksportit supozojnë produkte të ndryshme të tregtuara. Është supozuar se çdo ekonomi importon një ngarkesë të standardizuar me 15 tonë metrikë të pjesëve të automjeteve në kontejner (HS 8708) nga partneri i tyre i natyrshëm i importit - ekonomia nga e cila importon vlerën më të madhe (çmimi herë sasia) të auto pjesëve. Është supozuar se çdo ekonomi eksporton produktin e avantazhit të saj krahasues (përcaktuar nga vlera më e madhe e eksportit) te partneri i saj i natyrshëm i eksportit - ekonomia që është blerësi më i madh i këtij produkti. Metalet e çmuara dhe xhevahiret, kafshët e gjalla dhe materialet farmaceutike janë të përjashtuar nga lista e produkteve të mundshme të eksportit, megjithatë, dhe kategoria e dytë më e madhe e produktit konsiderohet si e nevojshme.
Një dërgesë është një njësi e tregtisë. Dërgesat e eksportit nuk duhet domosdoshmërisht të jenë në kontejnerë, ndërsa dërgesat e importit të pjesëve të automjeteve supozohet të jenë në kontejnerë.
Kosto e dërgimit në bazë të peshës supozohet të jetë më e madhe se kosto e dërgimit në bazë të vëllimit.
Nëse taksat e qeverisë janë përcaktuar nga vlera e dërgesës, vlera është supozuar të jetë $ 50,000.
Produkti është e ri, jo mall i dorës së dytë apo i përdorur.
Figura 2 – Tregtia Përtej Kufijve: koha dhe kosto për eksport dhe import
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 4
Firma eksportuese është përgjegjëse për punësimin dhe të paguar për një transportues të mallrave ose ndërmjetës doganor (ose të dyja) dhe paguan për të gjitha shpenzimet që lidhen me transportin detar ndërkombëtar, transportin e brendshëm, zhdoganimin dhe inspektimet e detyrueshme nga ana e doganave dhe agjencive të tjera qeveritare, trajtimin në port ose kufi, taksat për pajtueshmëri dokumentare dhe për eksportet. Firma importuese është përgjegjëse për shpenzimet e mësipërme për importe.
Mënyra e transportit është një nga më të përdorurat gjerësisht për produktin e zgjedhur të importit ose eksportit dhe partnerin tregtar, siç është porti, aeroporti apo pikë kalimi kufitar.
Të gjitha dorëzimet elektronike të informacionit të kërkuar nga ndonjë agjenci qeveritare në lidhje me dërgesën konsiderohen të jenë dokumente të marra, të përgatitura dhe të dorëzuara gjatë procesit të eksportit ose importit.
Një port apo kufi është përkufizuar si një vend (porti, aeroporti ose pikë kalimi kufitar), ku malli mund të hyjë ose të largohet nga një ekonomi.
Agjencitë qeveritare që konsiderohen relevante janë agjencitë e tilla si doganat, autoritetet e portit, policia rrugore, rojet kufitare, agjencitë e standardizimit, ministritë ose departamentet e bujqësisë ose të industrisë, agjencitë e sigurisë kombëtare dhe autoritetet tjera qeveritare.
Koha
Koha është i matur në orë, dhe 1 ditë është 24 orë (për shembull, 22 ditë janë regjistruar si 22 × 24 =
528 orë). Nëse zhdoganimi merr 7,5 orë, të dhënat regjistrohen ashtu si janë. Nga ana tjetër,
supozoni se dokumentet janë paraqitur në një agjenci doganore në 8:00 paradite, janë përpunuar
gjatë natës dhe mund të merren në 8:00 paradite të nesërmen. Në këtë rast koha për zhdoganim do
të regjistrohet si 24 orë për shkak se procedura aktuale morri 24 orë.
Kosto
Kostoja e sigurimit dhe pagesat informale për të cilat nuk është lëshuar asnjë faturë përjashtohen
nga kostot e regjistruara. Shpenzimet raportohen në dollarë të SHBA-ve. Kontribuuesve u kërkohet
për të kthyer monedhën lokale në dollarë të SHBA-ve bazuar në kursin e këmbimit që mbizotëron në
ditën që i përgjigjen pyetësorit. Kontribuuesit janë ekspertë të sektorit privat në logjistikën e tregtisë
ndërkombëtare dhe janë të informuar në lidhje me kursin e këmbimit dhe lëvizjet e tyre.
Përputhshmëria e dokumenteve
Përputhshmëria e dokumenteve kap kohën dhe koston e lidhur me përputhshmërinë me kërkesat
dokumentare të të gjitha agjencive qeveritare të ekonomisë së origjinës, ekonomisë së destinacionit
dhe të gjitha vendet e transitit (Tabela 1). Qëllimi është për të matur barrën totale për të përgatitur
paketën e dokumenteve që do të mundësojnë përfundimin e tregtimit ndërkombëtare të produktit
dhe palën partnere të supozuar në rastin studimor. Gjatë lëvizjes së dërgesës nga Mumbai në New
York City, për shembull, transportuesi i mallrave duhet të përgatisë dhe të dorëzojë dokumente në
agjencia doganore në Indi, autoritetet portale në Mumbai dhe në agjencinë doganore në New York
City.
Koha dhe kostoja për pajtueshmëri dokumentare përfshin kohën dhe koston për marrjen e
dokumenteve (të tilla si koha e kaluar në inspektime për të marrë një certifikatë të konformitetit ose
certifikatën e origjinës); përgatitjen e dokumenteve (të tilla si koha e kaluar në mbledhjen e
informacionit për të përfunduar deklaratën doganore ose certifikatën e origjinës); përpunimin e
dokumenteve (të tilla si koha e kaluar duke pritur për autoritetin përkatës për të lëshuar një
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 5
certifikatë fito sanitare); prezantuar dokumentet (të tilla si koha e kaluar duke treguar një deklaratë
doganore policisë rrugore, ose duke treguar një faturë të terminalit të portit autoriteteve të portit);
dhe dorëzimin e dokumenteve (të tilla si koha e kaluar në dorëzimin e një deklarate doganore në
agjencinë doganore personalisht ose në mënyrë elektronike).
Të gjitha dorëzimet elektronike apo në letër të informacionit të kërkuar nga ndonjë agjenci
qeveritare në lidhje me dërgesën konsiderohen të jenë dokumente të marra, të përgatitura dhe
dorëzuara gjatë procesit të eksportit ose importit. Të gjitha dokumentet e përgatitura nga
transportuesi i mallrave ose ndërmjetësi doganor për produktin dhe palën partnere të supozuar në
rastin studimor janë përfshirë pavarësisht nëse kërkohen me ligj ose në praktikë. Çdo dokument i
përgatitur dhe dorëzuar për të marrë qasje në trajtim preferencial, për shembull, certifikata e
origjinës, janë të përfshira në llogaritjen e kohës dhe kostos për pajtueshmëri dokumentare. Çdo
dokument i përgatitur dhe dorëzuar për shkak të perceptimit që lehtëson kalimin e dërgesës janë të
përfshira (për shembull, transportuesit e mallrave mund të përgatisin një listë paketimi sepse në
përvojën e tyre kjo zvogëlon probabilitetin e inspektimeve fizike ose të tjera ndërhyrëse).
Përveç kësaj, të gjitha dokumentet që janë të detyrueshme për eksport ose import janë përfshirë në
llogaritjen e kohës dhe kostos. Dokumentet që duhet të merret vetëm një herë nuk numërohen,
megjithatë. Dhe Të Bërit Biznes nuk përfshin dokumentet e nevojshme për të prodhuar dhe shitur në
tregun vendor, siç janë certifikatat e palës së tretë të testimit të standardeve të sigurisë që mund të
kërkohet për të shitur lodra në vend, përveç nëse një agjenci qeveritare ka nevojë për të parë këto
dokumente gjatë procesit të eksportit.
Të Bërit Biznes përfshin të gjitha dokumentet që janë të mjaftueshme për të përfunduar tregtinë
ndërkombëtare. Ky dallim është i rëndësishëm në rastet kur ka versione të ndryshme të
dokumenteve. Në Uruguaj, për shembull, eksportuesit e mishit duhet të marrin një certifikatë
sanitare. Marrja e një certifikate të përkohshme, e cila do të lejojë që mallrat të eksportohen, merr
72 orë. Marrja e certifikatës përfundimtare (prokuruar për tatimin apo qëllime të tjera) zgjat më
shumë. Në këtë rast Të Bërit Biznes numëron vetëm certifikatën e përkohshme, sepse kjo është e
mjaftueshme për të eksportuar produktin.
Tërësia e procedurave për pajtueshmëri dokumentare është potencialisht e njëkohshëm me ato për
transportin e brendshëm dhe ka shumë të ngjarë të jetë i njëkohshëm me trajtimin në port ose kufi,
me zhdoganimin dhe me inspektimet. Në Uruguai, për shembull, inspektimi sanitar (duke marrë 72
orë) çon në marrjen e certifikatës sanitare për firmën.
Pajtueshmëria kufitare
Pajtueshmëria kufitare kap kohën dhe koston e lidhur me përputhshmërinë me rregulloret doganore
të ekonomisë dhe me rregulloret në lidhje me inspektimet e tjera që janë të detyrueshme në mënyrë
që dërgesa të kaloj kufirin e ekonomisë, si dhe kohën dhe koston për trajtimin që ndodh në portin
ose kufirin e saj. Koha dhe kostoja për këtë segment përfshijnë kohën dhe koston për marrjen,
përgatitjen dhe dorëzimin e dokumenteve gjatë trajtimit në port ose kufi, zhdoganimin dhe
procedurat e inspektimit. Për shembull, koha dhe kostoja për marrjen e faturës së terminalit të
portit do të përfshihet këtu.
Llogaritja e kohës dhe kostos së pajtueshmërisë kufitare varet nga ajo se ku ndodhin procedurat e
pajtueshmërisë kufitare, kush kërkon dhe kryen procedurat dhe çfarë probabiliteti është se do të
kryhen inspektime. Nëse të gjitha zhdoganimet dhe inspektimet e tjera zhvillohen në port ose kufi,
koha e vlerësimi për pajtueshmëri kufitare merr këtë njëkohësi parasysh. Është plotësisht e mundur
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 6
që koha pajtueshmërisë kufitare dhe kosto mund të jenë të papërfillshme, ose zero, si në rastin e
tregtisë ndërmjet anëtarëve të Bashkimit Evropian ose bashkime të tjera doganore.
Nëse disa ose të gjitha inspektimet doganore ose të tjera zhvillohen në vende të tjera, koha dhe
kostoja e këtyre procedurave shtohen në kohën dhe koston e atyre që ndodhin në port ose kufi. Në
Kazakistan, për shembull, të gjitha zhdoganimet dhe inspektimet doganore zhvillohen në një post
doganor në Almaty që nuk është në kufirin tokësor mes Kazakistanit dhe Kinës. Në këtë rast koha e
pajtueshmërisë kufitare është shuma e kohës së kaluar në terminalin në Almaty dhe kohës së
trajtimit në kufi.
Të Bërit Biznes kërkon nga kontribuuesit për të vlerësuar kohën dhe koston për zhdoganim dhe
inspektimet nga agjencitë doganore - të përcaktuara si inspektime të dokumenteve dhe inspektime
fizike, për qëllime të llogaritjes së detyrimeve duke verifikuar klasifikimin e produktit, duke
konfirmuar sasinë, përcaktimin e origjinës dhe për të kontrolluar vërtetësinë e informacioneve të
tjera në deklaratën doganore. (Kjo kategori përfshin të gjitha inspektimet që kanë për qëllim
parandalimin e kontrabandës.) Këto janë procedura zhdoganimi dhe inspektimi që ndodhin në të
shumtën e rasteve dhe kështu janë konsideruar si rasti "standard". Vlerësimet e kohës dhe kostos
kapin efikasitetin e agjencisë doganore të ekonomisë.
Të Bërit Biznes po ashtu kërkon nga kontribuuesit për të vlerësuar kohën totale dhe koston për
zhdoganim dhe inspektimet nga doganat dhe të gjitha agjencitë tjera qeveritare për produktin e
caktuar. Këto vlerësime llogarisin inspektimet që lidhen me shëndetin, sigurinë, standardet fito
sanitare, konformitetin dhe të ngjashme, dhe kështu kapin efikasitetin e agjencive që kërkojnë dhe
kryejnë këto inspektime shtesë.
Nëse inspektimet nga agjenci të tjera që nuk janë doganat janë kryer në 10% ose më pak raste, matja
e kohës dhe kostos së pajtueshmërisë kufitare marrin në konsideratë vetëm zhdoganimin dhe
inspektimet nga doganat (rasti standard). Nëse inspektimet nga agjencitë e tjera zhvillohen në më
shumë se 10% të rasteve, matja e kohës dhe kostos llogarit zhdoganimin dhe inspektimet nga ana e
të gjitha agjencive. Llojet e ndryshme të inspektimeve mund të bëhen me probabilitet të ndryshme -
për shembull, skanimi mund të bëhet në 100% të rasteve, ndërsa inspektimi fizik ndodh në 5% të
rasteve. Në situata të tilla, Të Bërit Biznes llogarit kohën vetëm për skanim, sepse ndodh në më
shumë se 10% të rasteve, ndërsa inspektim fizik nuk ka.
Koha dhe kostoja e pajtueshmërisë kufitare për një ekonomi nuk përfshijnë kohën dhe koston për
pajtueshmëri me rregullat e cilësdo ekonomi tjetër. Konsideroni Izraelin, partner eksporti kryesor i të
cilit në studimin e Të Bërit Biznes janë Shtetet e Bashkuara. Për dërgesë eksporti që të ngarkohet në
anije, ngarkesa duhet të merr provimin e doganës dhe inspektimeve të Izraelit (1,5 orë), dhe të
trajtohet në portin Haifa (36 orë). Përveç kësaj, në Shtetet e Bashkuara kërkohet që të gjitha
dërgesat të inspektohen nga një kompani private (e vendosur në portin Haifa) para se të ngarkohen
në anije, një proces që merr deri në 72 orë gjatë së cilës dërgesa është në portin e Haifas. Por, për
shkak se ky inspektim kërkohet nga autoritetet e SHBA-së, ajo nuk llogaritet në kohën dhe koston e
pajtueshmërisë kufitare për Izraelin, edhe pse ndodh në 100% të rasteve dhe shton konsiderueshëm
kohën për eksport.
Një shembull i kundërt ka të bëjë me importin e auto pjesëve në Ruandë nga Kina. Autoritetet
Ruandase kërkojnë një certifikatë të konformitetit për të gjitha dërgesat e importit. Për dërgimin e
auto pjesëve në rastin studimor të Të Bërit Biznes, kjo certifikatë do të lëshohet nga një kompani
private, pas inspektimeve në depo apo fabrikë në Kinë. Të 245 orët që nevojiten për të marrë këtë
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 7
certifikatë janë të përfshira në kohën e pajtueshmërisë kufitare për Ruandën, sepse kjo kohë është
shpenzuar në përmbushjen e kërkesave të autoriteteve të Ruandës dhe për shkak se inspektimet e
tilla janë të vendosura në më shumë se 10% të dërgesave të importit.
Transporti vendor
Transporti vendor kap kohën dhe koston e lidhur me transportimin e dërgesës nga një depo në
qytetin më të madh të biznesit të ekonomisë në portin që përdoret më së shumti, aeroportin ose
pikën kufitare tokësore të ekonomisë. Për 11 prej ekonomive të dhënat janë mbledhur edhe për
qytetin e dytë më të madh të biznesit. Ky grup i procedurave kap kohë për (dhe koston e) transportin
aktual; çdo vonesë e trafikut dhe kontroll të policisë rrugore; si dhe kohën e kaluar në ngarkim ose
shkarkim në depo apo kufi. Koha e përfshirë në këtë segment përfshin kohën e kaluar në marrjen,
përgatitjen dhe dorëzimin e dokumenteve gjatë procesit të transportit.
Për një ekonomi bregdetare me një partner tregtar jashtë shtetit, transporti i brendshëm kap kohën
dhe koston nga ngarkimi i dërgesës në depo derisa dërgesa arrin portin e ekonomisë (shih figurën 1).
Për një ekonomi që tregton nëpërmjet një kufiri tokësor, transporti i brendshëm kap kohën dhe
koston nga ngarkimi i dërgesës në depo derisa dërgesa arrin kufirin tokësor të ekonomisë (shih
figurën 1). Në disa raste kostoja brenda territorit të ekonomisë është e interpoluar nga kostoja totale
nga depo në depo. Për Belgjikën, për shembull, partneri kryesor të eksportit në rastin studimor të Të
Bërit Biznes është Gjermania, dhe transportimi i një ngarkesë që peshon 15 ton, 760 kilometrat nga
Brukseli në Berlin kushton $ 1,400. Dërgesa udhëton 125 kilometra brenda Belgjikës, kështu që
kostoja e transportit të brendshëm që i atribuohet Belgjikës është $ 265. Këto llogaritje bazohen në
distancën e udhëtuar përgjatë rrugës më të përdorur gjerësisht (siç raportohet nga kontribuuesit).
Vlerësimet për kohën dhe koston janë të bazuara në mënyrën më të përdorur të transportit (kamion,
tren, anije lumi) dhe rrugës më të përdorur (rrugë, port, pikat kufitare) siç raportohet nga
kontribuuesit. Në shumicën dërmuese të rasteve të gjithë kontribuuesit në një ekonomi bien dakord
për mënyrën dhe rrugën. Në rastet e pakta të mbetura Të Bërit Biznes ka konsultuar kontribuues të
tjerë për të kuptuar se pse ka pasur mosmarrëveshje. Në këto raste vlerësimet për kohën dhe koston
janë bazuar në mënyrën dhe rrugën e zgjedhur nga shumica e kontribuuesve. Për 11 ekonomi, për të
cilat të dhënat janë mbledhur për qytetin më të madhe dhe qytetin e dytë më të madh afarist, Të
Bërit Biznes lejon që rrugë dhe mënyra më e përdorur gjerësisht e transportit të jenë të ndryshme
për të dy qytetet, në qoftë raportohen kështu nga kontribuuesit e sektorit privat. Për shembull,
dërgesat nga Delhi janë transportuar me tren në portin Mundra për eksport, ndërsa dërgesat nga
Mumbai udhëtojnë me kamion në portin Nhava Sheva për t'u eksportuar.
Në rastin studimor të eksportit, siç u tha, Të Bërit Biznes nuk supozon një dërgesë në kontejner, dhe
vlerësimet për kohën dhe koston mund të bazohen në transportin e 15 ton të produkteve që nuk
janë në kontejner. Në rastin studimor të importit auto pjesët supozohet se janë në kontejner dhe
dërgesa mund të përbëhet nga më shumë se një kontejner. Në rastet kur ngarkesa është në
kontejnerë, koha dhe kosto për transport dhe procedurat e tjera janë të bazuara në një dërgesë që
përbëhet nga ngarkesa homogjene që i përkasin një kodi të vetëm të klasifikimit të vetëm në
Sistemin e Harmonizuar (SH). Ky supozim është veçanërisht i rëndësishëm për inspektimet, sepse
dërgesat e produkteve homogjene janë shpesh objekt i inspektimeve më të pakta dhe më të shkurta
se dërgesat e produkteve që i përkasin kodeve të ndryshme SH.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 8
Tabela 1 – Çfarë mbulojnë indikatorët për kohën dhe koston për eksport dhe import?
Në disa raste dërgesa udhëton nga depoja në një post doganor ose terminal për zhdoganim ose
inspektime dhe pastaj udhëton më tej për në port ose kufi. Në këto raste koha për transport vendor
(me kosto) është shuma e kohës (kosto) për të dy segmentet e transportit. Koha dhe kostoja për
zhdoganim ose inspektime është e përfshirë në matjet e pajtueshmërisë kufitare, por jo në ato për
transportin vendor.
Pse ka rëndësi
Në 10 vitet e fundit modelet e tregtisë ndërkombëtare janë përcaktuar nga rritja e ekonomive në zhvillim, zgjerimi i zinxhirëve të vlerave globale, rritja e çmimeve të mallrave (dhe rëndësinë në rritje të eksporteve të mallrave) dhe natyra gjithnjë e më globale e goditjeve makroekonomike. Secila prej këtyre tendencave ka riformuar rolin e tregtisë në lehtësimin e zhvillimit.
Restaurimi i tregtisë më të hapur pas Luftës së Dytë Botërore ka përfshirë marrëveshjet e mëdha të tregtisë shumëpalëshe dhe të privilegjuar që kishin për qëllim uljen e tarifave dhe barrierave jo-tarifore në tregti. Për herë të parë marrëdhëniet ekonomike dhe të tregtisë ndërkombëtare janë qeverisur nga një sistem shumëpalësh i rregullave, duke përfshirë edhe Marrëveshjen e Përgjithshme mbi Tarifat dhe Tregtinë (GATT) dhe institucionet e Bretton Woods. Këto marrëveshje të tregtisë, të kombinuara me përparimet e mëdha në transport dhe teknologji të komunikimit, kanë çuar në norma të papara të rritjes në tregtinë ndërkombëtare. Midis 1950 dhe 2007, për shembull, tregtia e vërtetë botërore u rrit me 6.2% në vit, ndërsa të ardhurat reale për frymë u rrit me 2% në vit. Tregtia më e madhe ndërkombëtare është e lidhur fort me rritjen ekonomike. Një studim që përdor të dhëna nga 118 vende gjatë gati 50 viteve (1950-98), gjeti se ata që kanë hapur regjimet e tyre tregtare kanë përjetuar një rritje në normat e tyre mesatare vjetore të rritjes prej rreth 1.5 pikë për qind.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 9
Provat tregojnë se një kanal i rëndësishëm me të cilin tregtia ndërkombëtare çon në rritjen ekonomike është me anë të importit të teknologjisë dhe fitimet e ndërlidhura në produktivitet. Një studim i 16 vendeve të OECD mbi 135 vjet zbuloi një marrëdhënie të fortë midis produktivitetit total të faktorëve dhe importit të dijes (matur nga importet e teknologjisë së bazuar në patentë). Në të vërtetë, studimi gjeti se 93% e rritjes së produktivitetit total të faktorit gjatë shekullit të kaluar në vendet e OECD-së ka qenë vetëm për shkak të këtyre importeve të teknologjisë. Këto rezultate tregojnë se tregtia ndërkombëtare është një kanal i rëndësishëm për transmetimin e njohurive, e cila nga ana tjetër përmirëson intensitetin e kapitalit dhe rritjen ekonomike.
Marrëdhëniet në mes tregtisë dhe rritjes ekonomike mund të vërehet në nivel të firmave. Dëshmi substanciale sugjerojnë se rrjedha e njohurive nga blerësit ndërkombëtar dhe konkurrentët ndihmojnë në përmirësimin e performancës së firmave eksportuese. Një përmbledhje e 54 studimeve në nivel të firmave në 34 vende tregon se firmat që eksportojnë janë më produktive se sa ato që nuk bëjnë (edhe pse eksporti nuk e përmirëson produktivitetin domosdoshmërisht). Kjo është kryesisht për shkak se firmat që marrin pjesë në tregjet ndërkombëtare janë të ekspozuara ndaj konkurrencës më intensive dhe duhet të përmirësohen më shpejt se firmat që shesin prodhimet e tyre në vend.
Ndërsa qasja në tregjet ndërkombëtare është e rëndësishme për të gjitha ekonomitë, ekonomitë në zhvillim janë të prekur në mënyrë unike nga politikat tregtare. Për shkak se ata anojnë në drejtim të aktiviteteve të punës intensive, rritja e tyre varet nga aftësia e tyre për të importuar produkte kapitale intensive. Pa qasje në tregjet ndërkombëtare, ekonomitë në zhvillim duhet të prodhojnë këto produkte vetë dhe me një kosto më të lartë, e cila tërheq burimet larg nga fushat ku ata mbajnë një avantazh krahasues. Përveç kësaj, të ardhurat e ulëta për kokë banori kufizojnë mundësitë e brendshme për ekonomi të shkallës. Një regjim tregtar që lejon prodhuesit me kosto të ulët për të zgjeruar prodhimin e tyre edhe përtej kërkesës lokale mund të rrisë mundësitë e biznesit. Kështu, ndërsa tregtia ndërkombëtare mund të sjellë përfitime për ekonomitë e zhvilluara dhe në zhvillim, politika tregtare është në mënyrë të qartë e pandashme nga politikat e zhvillimit.
Në shumë ekonomi proceset joefikase, burokracia e panevojshme dhe procedurat e tepërta shtojnë kohën dhe koston për pajtueshmëri kufitare dhe dokumentare. Vetëm kohët e fundit marrëdhënia midis kontrolleve administrative dhe vëllimeve të tregtisë ka tërhequr vëmendjen e rrjeteve shumëpalëshe të tregtisë. Në vitin 2013, për shembull, anëtarët e Organizatës Botërore të Tregtisë (OBT-së) kanë lidhur një marrëveshje për Lehtësimin e Tregtisë që synon thjeshtëzimin e procedurave tregtare. Organizata për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD) vlerëson se zbatimi i plotë i Marrëveshjes së Lehtësimit të Tregtisë së OBT-së mund të zvogëlojë kostot e tregtisë me 14.1% për ekonomitë me të ardhura të ulëta, 15.1% për ekonomitë më të ardhura të mesme të ulëta dhe 12.9% për ekonomitë me të ardhura të mesme të larta. Miratimi edhe vetëm i rekomandimeve të thjeshta (edhe pse shpesh ende të kushtueshme), të tilla si automatizimi i procesit të tregtisë dhe doganave, mund të reduktojë shpenzimet për këto grupe të të ardhurave me 2.1-2.4%. Në matjen e kohës dhe kostos së lidhur me pajtueshmërinë kufitare dhe dokumentare në të gjitha 189 ekonomitë, Të Bërit Biznes mbështet praktika më efikase rregullatore për tregtinë Përtej Kufijve.
D. PRAKTIKAT E MIRA
Ekonomitë me mjediset më të efektshme tregtare ndajnë tipare të përbashkëta. Ato lejojnë
tregtarët për të shkëmbyer informacion me doganat dhe agjencitë tjera të kontrollit në mënyrë
elektronike. Ato gjithashtu përdorin vlerësimet e bazuara në rrezik për të kufizuar inspektimet fizike
në vetëm një përqindje të vogël të dërgesave, duke reduktuar kohët e zhdoganimit. Po kështu, këto
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 10
ekonomi kanë tendencë për të tregtuar brenda bashkimeve doganore ose të angazhohen në forma
të tjera të marrëveshjeve bilaterale dhe multilaterale të tregtisë, duke e bërë kohën dhe koston për
të përmbushur formalitetet kufitare të papërfillshme.
Lejimi i dorëzimit dhe procedimit elektronik
Sisteme elektronike për paraqitjen, transferimin, përpunimin dhe shkëmbimin e informatave
doganore janë bërë një mjet i rëndësishëm për menaxhimin e flukseve të informacionit, tashmë të
përdorura gjerësisht në sistemet komplekse tregtare. Sistemet më të avancuara të bazuara në rrjet
lejojnë tregtarët të paraqesin dokumentet përkatëse dhe të paguajnë detyrimet në internet nga
kudo në botë. Çelësi i suksesit është aftësia e një ekonomie të përshtatur kuadrin e tij rregullator me
teknologjitë e reja të informacionit.
Nëse zbatohet në mënyrë efektive, një sistem i tillë kursen kohë të çmuar dhe të holla. Gjithashtu
mund të kufizojë ndërveprimet e drejtpërdrejta me zyrtarë, që redukton mundësitë për korrupsion.
Megjithatë, fillimi i aplikimit të një sistemi elektronik shpesh kërkon që qeveritë të miratojnë
legjislacionin për nënshkrimet elektronike dhe transaksioneve; pa legjislacionin përkatës në fuqi,
zbatimi i një sistemi të ri mund të çojë në veprime të tepërta dhe vonesa, duke kërkuar paraqitjen në
letër të dokumenteve të nënshkruara, pasi ato të jenë deponuar tashmë në mënyrë elektronike. Për
më tepër, për ekonomitë e vogla dhe me të ardhura të ulëta, infrastruktura dhe kostot e trajnimit
për zbatimin e sistemeve të tilla mund të jenë të vështira, dhe efektet kuptimplota për tregtarët
lokal mund të marrin kohë për tu materializuar.
Shkëmbimi i të dhënave doganore dhe harmonizimi i procedurave doganore janë shtylla të
rëndësishme të shumë bashkësive rajonale, dhe sistemet elektronike të shkëmbimit të të dhënave
mund të ndihmojnë në materializimin e iniciativave integruese rajonale. Në Amerikën Qendrore,
sistemi Mallrat Internacionale në Transit (TIM) harmonizon procedurat që më parë ishin të vështira
në një dokument të vetëm për të menaxhuar lëvizjen e mallrave në 9 ekonomi. Në disa vende
kufitare, ky sistem ka reduktuar kohët e zhdoganimit për mallrat në transit deri në 90%. Megjithatë,
lidhja e 2 ose më shumë sisteme të teknologjisë së informacionit nëpërmjet një ndërfaqeje të
përbashkët nuk është gjithmonë një proces i thjeshtë. Integrimi i sistemit të Kenias Simba me
ASYCUDA ++ të Ugandës përmes zhvillimit të sistemit Shkëmbimi Digjital i të Dhënave i Autoriteteve
të të Hyrave (RADDEx) ka marrë disa vjet dhe ende nuk i mbulon të gjitha fushat e tregtisë mes 2
vendeve. Zgjerimi i këtij sistemi në pjesën tjetër të Komuniteti të Afrikës Lindore mbetet një sfidë e
vazhdueshme.
Potenciali i plotë i sistemeve të dixhitalizimit dhe të shkëmbimit elektronik të të dhënave nuk
realizohet menjëherë. Zbatimi i sistemeve merr kohë dhe përfshin ndryshim në praktikat operative,
në trajnime dhe në disa raste, në zakonet e punës së stafit. Në shkurt 2014, Guatemala ka nisur
programin "Dogana pa letër" për të nxitur dorëzimin elektronik të dokumenteve doganore
nëpërmjet një ueb portali dhe për të eliminuar paraqitjen e kopjeve fizike. Paraqitja on-line e
deklaratave doganore ka qenë e detyrueshme për tregtarët guatemalas që nga janari 2015. Programi
u shpalos gradualisht; filloi në zyrën doganore Puerto Barrios në mars 2014 dhe është zbatuar në të
gjitha pikat doganore në korrik të vitit 2015. Edhe pse sistemi për paraqitjen elektronike të
dokumenteve ka qenë në dispozicion që nga viti 2006, përdorimi i tij nuk ishte i detyrueshëm dhe
vetëm disa tregtarë e kanë përdorur atë në praktikë. Me sistemin e detyrueshëm të dorëzimit
elektronik, deklaratat e importit dhe dokumentet e tjera shoqëruese paraqiten në doganë vetëm në
format elektronik, dhe si pasojë, pajtueshmëria dokumentare dhe procesi i përgjithshëm i
zhdoganimit është më i shpejtë.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 11
Për të gjithë ekonomitë, pavarësisht nga niveli i të ardhurave, lejimi i dorëzimit elektronik dhe
përpunimit të dokumenteve doganore të lidhura ka qenë një nga mënyrat më të zakonshme dhe
efektive për të reduktuar vonesat në procesin tregtar. Sot, tregtarët mund të paraqesin të gjitha
dokumentet e tregtisë në mënyrë elektronike në më shumë se gjysmën e ekonomive të OECD-së me
të ardhura të larta pa pasur nevojë për të ofruar kopje fizike. Në Afrikën Sub-Sahariane dhe në
Evropën Lindore dhe Azinë Qendrore, në kontrast, shumica e ekonomive që kanë sistemet
elektronike ende kërkojnë nga tregtarët të paraqesin kopje fizike të dokumenteve.
Lidhjet e agjencive përmes një sporteli të vetëm elektronik
Gjithnjë e më shumë ekonomi janë duke marrë një hap më tej për të lidhur virtualisht jo vetëm
tregtarët dhe doganat, por të gjitha agjencitë e përfshira në tregti dhe transport nëpërmjet një
sistemi elektronik me një sporte. Në rastin më të mirë, sistemi lejon tregtarët për të paraqitur
informacion dhe dokumente standarde në një pikë të vetme hyrje për të përmbushur të gjitha
kërkesat rregullatore për import, eksport dhe transit, pastaj ndan informatat përkatëse me të gjitha
palët e përfshira në tregti, duke përfshirë pjesëmarrësit privat si bankat dhe kompanitë e sigurimeve,
si dhe agjencitë publike të tilla si autoritetet e emigracionit dhe të regjistrimit të automjeteve.
Një numër në rritje i ekonomive në zhvillim janë të interesuara në fillimin e aplikimit të sistemeve
me një sportel të vetëm të kompleksitetit të ndryshëm. Për shembull, Kolumbia dhe Senegali kanë
zbatuar sisteme të një sporteli të vetëm, edhe pse arritja e funksionalitetit të plotë është një proces i
vazhdueshëm. El Salvador ka ngritur një sportel të vetëm që lidh doganat, ministritë qeveritare dhe
autoritetet tatimore dhe të sigurimeve shoqërore.
Sistemi me një sportel është gjithashtu duke u përqafuar në nivel rajonal. 10 vendet anëtare të
Asociacionit të Kombeve të Azisë Juglindore (ASEAN) kanë vendosur një objektiv ambicioz të krijimit
të një dritare të vetme që mbulon tërë ASEAN. Planet thirrin për integrimin e sporteleve të vetme
nacionale të vendeve anëtare në mënyrë që një paraqitje e vetme e të dhënave dhe informatave të
mjaftojë për të gjithë rajonin ASEAN.
Disa ekonomi kanë raportuar rezultate pozitive nga zbatimi i sistemeve me një sportel të vetëm.
Shërbimi Doganor i Koresë fillimi i aplikimit të sistemit të një sporteli të vetëm ka sjellë 18 milionë $
në përfitime në vitin 2010, pjesë të përfitimeve të përgjithshme ekonomike të atij viti deri në 3.47
miliard $ nga përpjekjet e lehtësimit të tregtisë të agjencisë. Në të vërtetë, për kompanitë koreane-
të tilla si Samsung dhe LG - udhëheqës global në industrinë elektronike - arritja e një kohe të shpejtë
dhe të parashikueshme të kthimit është një aspekt i rëndësishëm i strategjive të tyre të
konkurrencës.
Në Singapor, zbatimi i një sporteli të vetëm sjellë përfitime të mëdha në produktivitetin e qeverisë.
Qeveria ka themeluar sportelin e parë të vetëm në botë për tregti (TradeNET) në vitin 1989, duke
sjellë së bashku më shumë se 35 agjenci kufitare. Në saje të kësaj iniciative, sot TradeNET trajton më
shumë se 30.000 deklarata në ditë, përpunon 99% të lejeve në 10 minuta dhe merr krejt koleksionet
përmes zbritjeve ndërbankare.
Përdorimi i inspektimeve të bazuara në rrezik
Kërkesa që importet dhe eksportet t'i nënshtrohen inspektimeve-për tatim, të sigurisë, mjedisit, kontrollit të kufirit, dhe për arsye shëndetësore dhe të sigurisë, është shpeshherë e nevojshme. Si kryhen këto inspektime, duke përfshirë se si përzgjidhen ngarkesa për inspektim, megjithatë, ndryshon në të gjithë ekonomitë. Nëse bëhen me një dorë të rëndë, inspektimet mund të jenë një pengesë serioze për tregti efikase dhe të parashikueshme. Gjatë viteve, administratat doganore në
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 12
mbarë botën, duke punuar së bashku me agjencitë e tjera të kontrollit të kufirit, kanë zhvilluar sisteme për krijimin e profileve të rrezikut që mundësojnë për të aplikuar inspektime fizike përkatëse të rrezikut potencial të dërgesave. Investimi në pajisje është një tjetër mënyrë për të ndihmuar në përshpejtimin e përpunimit të ngarkesave. Shumë ekonomi kanë miratuar përdorimin e skanerëve për të kufizuar nevojën për të hapur kontejnerët fizikisht. Në disa ekonomi, megjithatë, përdorimi joefikas i skanerëve ka çuar në barrë shtesë mbi tregtarët, pasi agjentët doganor skanojnë të gjithë kontejnerët, duke krijuar vonesa dhe shkaktar tarifat e detyrueshme skanimit për tregtarët. Përdorimi efikas i skanerëve në lidhje me profilizimin e bazuar në rrezik mund të arrijë ekuilibrin e drejtë në inspektim, duke kontribuar në efikasitetin e procesit të tregtimit.
Inspektimet e bazuara në rrezik janë normë në ekonomitë me të ardhura të larta të OECD-së, dhe
janë duke u bërë gjithnjë e më e zakonshme në vende të tjera. Tregtarët në Uruguai janë ndër ata që
po përfitojnë nga përmirësimet në procesin e inspektimit përmes miratimit të një sistemi të bazuar
në rrezik. Si pjesë e planit të Modernizimit të Doganave të Uruguait i nisur nga Qeveria në vitin 2007,
Drejtoria Kombëtare e Doganave ka shpalosur një sistem të ri të bazuar në rrezik që u bë plotësisht
operacional deri në vitin 2014. Inspektimet, pra, janë bërë më të shpejta, siç është bërë edhe koha e
nevojshme për të përfunduar procesin e zhdoganimit të eksportit dhe importit.
Tejkalimi i pengesave gjeografike përmes bashkëpunimit rajonal
Shumë ekonomi përballen me sfida të veçanta për të konkurruar në nivel global për shkak të
distancave të mëdha në brendësi dhe vendkalimet kufitare të shumta të përfshira në tregtinë e tyre.
Këto ekonomi mund të përshpejtojë tregtinë nëpërmjet përpjekjeve për të arritur marrëveshje
bashkëpunimi kufitare dhe për të zvogëluar numrin e pikave të kontrollit në mënyrë që ngarkesat të
mund të lëvizin lirisht, pa u ndalur për doganat ose inspektimet tjera-deri sa të arrijnë destinacionin
e vet.
Një shembull i bashkëpunimit rajonal është krijimi i bashkimeve doganore. Dyzet e shtatë vjet më
parë, ndërsa pjesa tjetër e komunitetit ndërkombëtar ishte duke negociuar nivelet e tarifave dhe
kuotave, Bashkimi Evropian nisi një eksperiment të madh - nisjen e një bashkimi doganor. Nuk do të
ketë tarifa doganore në kufijtë e brendshëm në mes të shteteve anëtare të BE-së; do të ketë
detyrime të përbashkëta doganore mbi importet nga jashtë Bashkimit Evropian, si dhe rregulla të
përbashkëta të origjinës për produktet nga jashtë; dhe do të ketë një përkufizim të përbashkët të
vlerës doganore.
Ndërsa bashkimi doganor i BE-së mbetet një nga shembujt më të mirë të lehtësimit të tregtisë në
mes të popujve të ndryshëm, është larg nga të qenit i vetëm. Më shumë se gjysma nga 189
ekonomitë e mbuluara nga Të Bërit Biznes janë në një bashkim doganor sot. Për më tepër, 33
ekonomi janë në një bashkim doganor me partnerin e tyre të rastit studimor të eksportit, dhe 39
janë në një bashkim doganor me partnerin e rastit studimor të importit. Për këto ekonomi koha për
pajtueshmëri dokumentare dhe kufitare kufirit është konsiderueshëm më e ulët në mesatare se sa
për të tjerët. Megjithatë, jo të gjitha unionet doganore janë të barabartë. Unionet doganore mes
ekonomive me të ardhura të larta të OECD-së (në thelb bashkimi doganor i BE-së) performojnë
konsiderueshëm më mirë se të tjerët, e ndjekur nga bashkimet doganore në Evropë dhe Azinë
Qendrore dhe pastaj nga ato në Afrikën Sub-Sahariane.
Shkaktimi i konkurrencës duke e bërë pjesëmarrjen private më të lehtë
Përtej formaliteteve doganore, ofruesit privat të shërbimeve në tregti, siç janë ndërmjetësit
doganor, kompanitë e transportit dhe ofruesit e shërbimeve portuale - të gjithë kanë efekte të
rëndësishme në kohën dhe koston e tregtisë përtej kufijve. Konkurrenca më e madhe në mesin e
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 13
ofruesve të shërbimit të tregtisë mund të çojë në taksa më të ulëta dhe cilësi më të lartë të
shërbimit, siç mundet edhe infrastruktura më e mirë. Në vitin 2012, janë marrë masat në Portin e
Cotonou për të lehtësuar kalimin transit dhe lëvizjen e kamionëve. Aranzhimet e parkimit dhe rrugët
ishin modernizuar, dhe një sistem monitorimi për kamionët që kalojnë transit është vendosur.
Jo të gjitha reformat për lehtësimin e tregtisë kërkojnë shpenzime të mëdha. Nisma të tilla si sigurimi
i trajnimit, sqarimi dhe publikimi i rregullave dhe mbajtja e takimeve të rregullta me eksportuesit në
procesin e zhdoganimit mund të bëjnë ndryshim. Për shembull, nëpërmjet një serie të përpjekjeve
për të përmirësuar administratën doganore, si trajnimi i personelit, reduktimi i inspektimeve,
thjeshtimi i procedurave dhe rritja e komunikimit me përdoruesit - Grenada ka reduktuar kohën për
zhdoganim me 3 ditë për eksportet dhe 2 ditë për importin në mes të 2008 dhe 2010.
Promovimi i efikasitetit në inspektimet për produkte specifike
Në ekonomitë ku eksporti më i madh është një produkt bujqësor, pajtueshmëria kufitare merr 70%
më shumë kohë (35 orë më shumë) mesatarisht sesa në ekonomitë e tjera, ndërsa pajtueshmëria
dokumentare merr dy herë më shumë kohë. Arsyeja kryesore për këto dallime është se 81% e
ekonomive ku eksporti më i madh i së cilave është një produkt bujqësor kërkojnë inspektime të
produkteve të veçanta dhe procedura (të tilla si tymosje ose inspektime fito sanitare) për të
eksportuar atë produkt.
Megjithatë, edhe në mesin e ekonomive eksporti më i madh i të cilave është një produkt bujqësor,
koha e nevojshme për pajtueshmëri dokumentare dhe kufitare ndryshon shumë. Koha e
pajtueshmërisë kufitare për produktet bujqësore që i nënshtrohen inspektimeve specifike të
produkteve varion nga 11 orë deri në 210. Ky dallim tregon se është e mundur për të mbrojtur
konsumatorët dhe bizneset, ndërsa lehtësohet (ose të paktën nuk e pengohet) tregtia.
Ekonomitë eksportuese të produkteve bujqësore përfshijnë të gjitha rajonet dhe grupet e të
ardhurave, nga Norvegjia në mesin e OECD ekonomive me të ardhura të larta deri në Guinea-Bissau
në Afrikën Sub-Sahariane. Të dyja, Grenada dhe Australia, për shembull, kërkojnë inspektime
sanitare dhe certifikata për top produktin e tyre të eksportit. Megjithatë përfundimi i procedurave të
pajtueshmërisë kufitare merr 101 orë dhe $ 1.034 për një eksportues të arrë myshkut në Grenadë,
ndërsa merr vetëm 36 orë dhe $ 749 për një eksportues të mishit në Australi. Dhe përfundimi i
pajtueshmërisë dokumentare merr 10 herë si shumë orë për eksportuesin në Grenadë (77), se për
eksportuesin në Australi (7). Eksportuesi në Grenada duhet të kontaktojë me Ministrinë e Bujqësisë
disa ditë më parë dhe të presin për të marrë një dokument kopje fizike për zhdoganim. Në Australi,
nga ana tjetër, autoritetet e karantinës punojnë ngushtë me prodhuesit dhe autoritetet doganore
gjatë gjithë procesit. Ajo që ka rëndësi nuk është nëse inspektimet dhe procedurat e avancuara janë
të nevojshme, por nëse ato kryhen në mënyrë efikase.
E. KORRELACIONI I TË BËRIT BIZNES ME REZULTATET EKONOMIKE DHE TË QEVERISJES
Performanca në Të Bërit Biznes është pozitivisht e lidhur me rezultate tjera ekonomike që janë në
mesin e prioriteteve të Qeverisë së Kosovës.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 14
Rangimi në TBB
2016
Mesatarja e të
ardhurave
bruto
kombëtare për
kokë banori
(TBB 2015)
Biznese të reja
të formuara
për 1000
qytetarë
(TBB 2015)
Rangimi në
Indeksin e
Perceptimit të
Korrupsionit
(TI 2014)
Angazhimi
qytetar në
bërjen e
rregullave
(TBB 2015)
1 – 25 $38,799 7.23 22 4.91
26 - 50 $23,381 3.74 55 4.24
51 - 75 $15,802 3.22 71 2.80
76 - 100 $11,739 2.14 90 1.57
101 - 125 $8,179 1.32 87 1.06
126 - 150 $2,560 0.66 116 1.04
151 - 189 $2,672 1.00 137 0.51
F. PERFORMANCA E KOSOVËS NË TË BËRIT BIZNES – TREGTIA PËRTEJ KUFIJVE
Kosova Më së miri
në botë
Më së miri në
BE
Më së keqi në BE
Matja Rangimi
Tregtia Përtej Kufijve 71 1 (16
shtete) 1 (16
shtete) 48 (Irlanda)
Eksport
Koha për eksport: Pajtueshmëria kufitare (orë)
56 107 0 (17
shtete) 0 (1 – 16 shtete)
36 (71 – 2 shtete)
Kosto për eksport: Pajtueshmëria kufitare (USD)
137.0 39 0 (18
shtete) 0 (1 - 16 shtete)
345 (102 - Gjermania)
Koha për eksport: Pajtueshmëria dokumentare (orë)
62 121 0
(Jordania) 1 (2 – 21 shtete)
4 (51 – Mbretëria e Bashkuar)
Kosto për eksport: Pajtueshmëria dokumentare (USD)
227.0 147 2 (20
shtete) 0 (1 – 18 shtete)
75 (70 - Irlanda)
Import
Koha për import: Pajtueshmëria kufitare (orë)
16 53 0 (21
shtete) 0 (1 – 21 shtete)
24 (61 - Irlanda)
Kosto për import: Pajtueshmëria kufitare (USD)
83.0 32 0 (28
shtete) 0 (24
shtete) 335 (82 – Cyprus)
Koha për import: Pajtueshmëria dokumentare (orë)
6 53 1 (31
shtete) 1 (1 – 26 shtete)
2 (32 – 2 shtete)
Koha për import: Pajtueshmëria dokumentare (USD)
92.0 81 0 (1 – 30 shtete)
0 (1 – 25 shtete)
75 (67 – Irlanda)
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 15
G. PROCESI I DETAJUAR I KOSOVËS – TË BËRIT BIZNES 2016 TREGTIA PËRTEJ KUFIJVE
Karakteristika Të dhënat
Eksport
Produkti
HS 42 : Artikujt prej lëkure; takëme kuajsh dhe mbrehje; mallra udhëtimi, çanta dore dhe kontejnerë të ngjashëm; artikuj prej të brendshmeve të kafshëve (përveç krimbit të mëndafshit)
Partneri tregtar Italia
Kufiri Vermice-Morine pikë kalimi kufitar
Distanca (km) 100
Koha e transportit vendor (orë) 3
Kosto e transportit vendor (USD) 182
Shpejtësia e transportit vendor (km/orë)
39.1
Kosto e transportit vendor për distancën (USD/km)
1.8
Dokumentet Fatura e ngarkesës
CMR itinerari
Fatura komerciale
Deklarata doganore e eksportit
Deklarata doganore e transitit
EUR 1 – Certifikata e origjinës
Certifikata e standardeve ISO
Certifikata e prodhimit
Import
Produkti HS 8708: Pjesë dhe aksesorë të automjeteve
Partneri tregtar Gjermania
Kufiri Pika kufitare Elez Han
Distanca (km) 67
Koha e transportit vendor (orë) 2
Kosto e transportit vendor (USD) 118
Shpejtësia e transportit vendor (km/orë)
30.9
Kosto e transportit vendor për distancën (USD/km)
1.8
Dokumentet CMR itinerari
Fatura komerciale
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 16
Deklarata doganore e importit
EUR 1 – Certifikata e origjinës
Lista e paketimit
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 17
H. ANALIZA E REFORMAVE DHE TABELAT E PLANIFIKIMIT
1. Tabela e reformave #1: Validimi ose korrigjimi i informatave ekzistuese
Karakteristika Të dhënat Informatat e sakta (P/J)
Korrigjimet
Eksport
Produkti
HS 42 : Artikujt prej lëkure; takëme kuajsh dhe mbrehje; mallra udhëtimi, çanta dore dhe kontejnerë të ngjashëm; artikuj prej të brendshmeve të kafshëve (përveç krimbit të mëndafshit)
Partneri tregtar Italia
Kufiri Vermice-Morine pikë kalimi kufitar
Distanca (km) 100
Koha e transportit vendor (orë) 3
Kosto e transportit vendor (USD) 182
Shpejtësia e transportit vendor (km/orë)
39.1
Kosto e transportit vendor për distancën (USD/km)
1.8
Dokumentet Fatura e ngarkesës
CMR itinerari
Fatura komerciale
Deklarata doganore e eksportit
Deklarata doganore e transitit
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 18
EUR 1 – Certifikata e origjinës
Certifikata e standardeve ISO
Certifikata e prodhimit
Import
Produkti HS 8708: Pjesë dhe aksesorë të automjeteve
Partneri tregtar Gjermania
Kufiri Pika kufitare Elez Han
Distanca (km) 67
Koha e transportit vendor (orë) 2
Kosto e transportit vendor (USD) 118
Shpejtësia e transportit vendor (km/orë)
30.9
Kosto e transportit vendor për distancën (USD/km)
1.8
Dokumentet CMR itinerari
Fatura komerciale
Deklarata doganore e importit
EUR 1 – Certifikata e origjinës
Lista e paketimit
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 19
2. Tabela e reformave #2: Përmirësimet e procesit ekzistues
Karakteristika Të dhënat Baza ligjore ose
operacionale
Reforma që duhet bërë (p.sh.
eliminimi, riorganizimi, s’ka
ndryshim)
Mekanizmi për reformë:
ndryshimi i (L)igjit, ndryshimi
i (R)regullores, Përmirësim
(O)peracional)
Koha e nevojshme për
reformë: (S)hkurtë, (M)esme, (G)jatë)1
Baza ligjore ose operacionale
Eksport
Produkti
HS 42 : Artikujt prej lëkure; takëme kuajsh dhe mbrehje; mallra udhëtimi, çanta dore dhe kontejnerë të ngjashëm; artikuj prej të brendshmeve të kafshëve (përveç krimbit të mëndafshit)
Partneri tregtar Italia
Kufiri Vermice-Morine pikë kalimi kufitar
Distanca (km) 100
Koha e transportit vendor (orë)
3
1 Shkurtë = reforma zbatohet dhe validohet deri më 31 maj 2016. Mesme = reforma zbatohet dhe validohet deri më 31 maj 2017. Gjatë = reforma zbatohet dhe validohet
pas datës 1 qershor 2017.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 20
Kosto e transportit vendor (USD)
182
Shpejtësia e transportit vendor (km/orë)
39.1
Kosto e transportit vendor për distancën (USD/km)
1.8
Dokumentet Fatura e ngarkesës
CMR itinerari
Fatura komerciale
Deklarata doganore e eksportit
Deklarata doganore e transitit
EUR 1 – Certifikata e origjinës
Certifikata e standardeve ISO
Certifikata e prodhimit
Import
Produkti HS 8708: Pjesë dhe aksesorë të automjeteve
Partneri tregtar Gjermania
Kufiri Pika kufitare Elez Han
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 21
Distanca (km) 67
Koha e transportit vendor (orë)
2
Kosto e transportit vendor (USD)
118
Shpejtësia e transportit vendor (km/orë)
30.9
Kosto e transportit vendor për distancën (USD/km)
1.8
Dokumentet CMR itinerari
Fatura komerciale
Deklarata doganore e importit
EUR 1 – Certifikata e origjinës
Lista e paketimit
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 22
3. Tabela e reformave #3: Inventari i organeve plotësuese të përfshira në proces
Nr. Qeveria ose organi joqeveritar
Numri i procedurës
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 23
I. SHTOJCA I: BANKA BOTËRORE REFORMA DOMETHËNËSE 2008 - 2016
Në fushën e tregtisë përtej kufijve, reformat e regjistruara nga Të Bërit Biznes 2014/15 hapën një gamë të gjerë-nga ndërtimi apo përmirësimin i
infrastrukturës së fortë apo të butë për tregti deri te bashkimet doganore, digjitalizimin e dokumentacionit dhe fillimin e aplikimit të sistemeve të
inspektimit të bazuara në rrezik. Këto përpjekje të ndryshme nxjerrin në pah kompleksitetin e tregtisë ndërkombëtare. Ato gjithashtu flasin për ndryshimet
e paraqitura gjatë këtij viti në metodologjinë e përdorur për të matur kohën dhe koston për të tregtinë Përtej Kufijve. Sipas metodologjisë së re Të Bërit
Biznes konsideron tregtinë mbi tokën në mes të ekonomive fqinje, duke
shtuar një funksion të ri të reformës: marrëveshjet rajonale për lehtësimin e
tregtisë.
Brazili është në mesin e ekonomive që investojnë në sistemet elektronike
për të lehtësuar tregtinë. Një platformë on-line ka minimizuar burokracinë
dhe riorganizuar transaksionet, duke reduktuar kohën e zhdoganimit për
eksportuesit në Sao Paulo dhe Rio de Janeiro në 2014/15. Zyra e Tregtisë së
Jashtme dhe Sekretariati i të Ardhurave Federale ka filluar zbatimin e
sistemit elektronik në prill të vitit 2014 për të lidhur doganat, tatimin dhe
agjencitë administrative të përfshira në eksport. Sistemi tani u lejon
eksportuesve të paraqesin deklaratat dhe dokumentet tjera të lidhura në
mënyrë elektronike në vend se në letër. Edhe pse kopjet e shtypura ende
pranohen gjatë këtij viti të parë të programit, shumica e eksportuesve janë
konvertuar plotësisht në sistemin e ri elektronik.
Megjithatë, potenciali i plotë i digjitalizimit dhe sistemeve të shkëmbimit
elektronik të të dhënave nuk realizohet menjëherë. Zbatimi i sistemeve merr
kohë dhe përfshin ndryshime në praktikat operative, në trajnim dhe, në disa
raste, në praktikat e punës së stafit. Benin ka zbatuar me sukses një sistem elektronik me një sportel në vitin 2012. Në vitin e kaluar, megjithatë, ka zgjeruar
në mënyrë të konsiderueshme digjitalizimin e procedurave të tregtisë për eksportet dhe importet përmes sporteleve të vetme. Organi doganor tashmë
është i detyruar të pranojë vetëm dokumentet elektronike mbështetëse për faturë të vetme dhe dokumentet e tjera të dorëzuara para deklaratës
doganore. Kjo ka rezultuar në një ulje të konsiderueshme të kohës për procedurat doganore - tre vjet pas fillimit të platformës on-line.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 24
Tunizia gjithashtu përmirësuar praktikat e tregtisë ndërkombëtare vitin e kaluar. Vendi ka lehtësuar tregtinë përmes portit të Rades duke rritur efikasitetin e
kompanisë shtetërore të trajtimit portual dhe duke investuar në infrastrukturën portuale. Një përmirësim i rëndësishëm strukturor në port ishte zgjerimi i
dokut për të rritur kapacitetin e terminalit. Përmirësimet në infrastrukturën e fortë dhe të butë në port kanë reduktuar kohën e pajtueshmërisë kufitare
eksport dhe import, duke u kursyer tregtarëve në Tunizi 48 orë për dërgesë (figura 1).
Guatemala dhe Tanzania janë ndër ekonomitë që kanë përmirësuar infrastrukturën e butë për tregti duke lejuar dorëzimin elektronik dhe përpunimin e
dokumenteve, si dhe duke përdorur platforma on-line për shkëmbimin e informacionit ndërmjet agjencive të përfshira në tregtinë ndërkombëtare. Në
shkurt 2014 Guatemala e ka nisur programin "Dogana pa letër" për të promovuar dorëzimin elektronik të dokumenteve doganore nëpërmjet një ueb portali
dhe për të eliminuar dorëzimin e kopjeve fizike. Paraqitja on-line e deklaratave doganore për eksportet dhe importet ka qenë e detyrueshme për tregtarët
guatemalas që nga janari 2015. Programi u shpalos gradualisht; filloi në zyrën doganore Puerto Barrios në mars të vitit 2014 dhe është zbatuar plotësisht në
të gjitha pikat doganore në korrik 2015. Tanzania ka zbatuar një sistem on-line për përpunimin e dokumenteve të lidhura me tregtinë në korrik të vitit 2014.
Sistemi i Integruar i Doganave të Tanzanisë (TANCIS) lidh disa agjenci, duke eliminuar nevojën për tregtarët që të vizitojnë këto agjenci në person.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 25
1. Bashkimi Evropian (16): Reformat në tregtinë përtej kufijve sipas ekonomive TBB2008-
TBB2016 Austria
= Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2008: Austria e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke aplikuar
një sistem elektronik të zhdoganimit dhe një sistem të inspektimeve të bazuar
në rrezik.
Belgjika = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2012: Belgjika e ka bërë më të shpejtë tregtinë përtej kufijve duke
përmirësuar sistemin e saj të profilimit të bazuar në rrezik për importet.
Bullgaria = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2012: Bullgaria e ka bërë më të shpejtë tregtinë përtej kufijve duke
aplikuar dorëzimin on-line të formularëve të deklarimit doganor.
Kroacia = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2015: Kroacia e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke zbatuar një sistem të ri elektronik doganor.
TBB 2014: Kroacia e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke përmirësuar infrastrukturën fizike dhe të sistemit të informimit në portin e Rjekës dhe duke riorganizuar procedurat doganore të eksportit në përgatitjet për aderim në Konventën e Transitit të Përbashkët të Bashkimit Evropian.
TBB 2009: Kroacia e ka reduktuar kohën për eksport dhe import për
përmirësimeve të vazhdueshme në infrastrukturën e portit.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 26
Republika Çeke = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2013: Republika Çeke e ka reduktuar kohën për eksport dhe import
duke lejuar dorëzimin elektronik të deklaratave doganore dhe dokumenteve
tjera.
Franca = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2009: Franca i ka shpejtuar dhe thjeshtëzuar procedurat e zhdoganimit
duke aplikuar deklaratën doganore elektronike dhe eliminuar nevojën për
dorëzim të dokumenteve të caktuara.
Greqia = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2014: Greqia e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke zbatuar
një sistem që lejon dorëzimin elektronik të deklaratave tatimore për eksport.
Hungaria = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2013: Hungaria ka reduktuar kohën për eksport dhe import duke lejuar
dorëzimin elektronik të deklaratave doganore dhe dokumenteve tjera.
Letonia = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2014: Letonia e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
reduktuar numrin e dokumenteve të kërkuara për importim.
TBB 2011: Letonia ka reduktuar kohën për eksport dhe import duke
aplikuar dorëzimin elektronik të deklaratave doganore.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 27
Lituania = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2011: Lituania ka reduktuar kohën për import duke aplikuar, në
përputhje me ligjin e BE, një sistem elektronik për dorëzimin e deklaratave
doganore.
Holanda = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2013: Holanda e ka bërë më të lehtë importin duke aplikuar një sistem
të ri të bazuar në ueb për lirimin e kargos në terminalet e portit në Roterdam.
Polonia = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2015: Polonia e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
zbatuar një sistem të ri operativ në terminal në portin e Gdanskit.
TBB 2012: Polonia e ka bërë më të shpejtë tregtinë përtej kufijve duke
zbatuar përgatitjen elektronike dhe dorëzimin e dokumenteve doganore.
Portugalia = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2013: Portugalia e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
zbatuar një sportel të vetëm për procedurat portuale.
TBB 2010: Portugalia e ka reduktuar kohën e nevojshme për zhdoganim
përmes trajnimit të stafit dhe përmirësimit të procedurave doganore.
Republika Sllovake = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2010: Republika Sllovake ka reduktuar kohën për tregtinë përtej
kufijve duke aplikuar më shumë sisteme elektronike për administrim
doganor.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 28
Sllovenia = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2012: Sllovenia e ka bërë më të shpejtë tregtinë përtej kufijve duke
aplikuar dorëzimin on-line të formularëve të deklarimit doganor.
Spanja
= Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2013: Spanja ka reduktuar kohën për import duke zgjeruar tutje
përdorimin e dorëzimit elektronik të deklaratave doganore dhe përmirësuar
shkëmbimin e informatave në mes doganave dhe agjencive tjera.
2. Shtetet fqinje dhe të ndërlidhura (8): Reformat në tregtinë përtej kufijve sipas ekonomive
TBB2008-TBB2016 Shqipëria
= Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2016: Shqipëria e ka bërë më të lehtë eksportimin duke zbatuar sistem
inspektimi elektronik të bazuar në rrezik, që ka reduktuar kohën për
pajtueshmëri kufitare. TBB 2010: Shqipëria ka reduktuar kohën e nevojshme për zhdoganim të
importeve duke zbatuar sistemin ASYCUDA për shkëmbimin elektronik të të
dhënave në botë dhe duke blerë skanerë.
Bjellorusia = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2011: Bjellorusia ka reduktuar kohën për tregti duke aplikuar deklarimin elektronik të eksporteve dhe importeve.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 29
TBB 2010: Bjellorusia ka reduktuar kohën e transitit për tregti duke zbatuar një sistem të inspektimit të bazuar në rrezik dhe duke përmirësuar operacionet në pikë kalimin kufitar.
TBB 2009: Bjellorusia ka reduktuar kohën për eksport dhe import përmes
rregulloreve të reja që shtrëngojnë afatin kohor për zhdoganim dhe sqaruar
procedurat për lëshimin e letër-kredive.
Bosnja dhe Hercegovina = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2008: Bosnja dhe Hercegovina e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej
kufijve duke miratuar një ligj të ri doganor, themeluar një administratë të re
doganore dhe zbatuar një sistem elektronik të shkëmbimit të të dhënave.
Gjeorgjia = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2013: Gjeorgjia ka reduktuar kohën për eksport dhe import duke
krijuar zona të zhdoganimit.
TBB 2010: Gjeorgjia ka reduktuar koston e tregtisë dhe ka thjeshtëzuar
kërkesat për dokumente për eksport dhe import.
IRJ e Maqedonisë = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2009: IRJ e Maqedonisë ka reduktuar kohën për eksport dhe import
duke racionalizuar orarin e taksave doganore dhe strukturën e lejeve, duke
përmirësuar sistem e inspektimeve të bazuara në rrezik, duke thjeshtëzuar
procedurat doganore dhe eliminuar një dokument që kërkohej më parë
Mali i Zi = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 30
TBB 2011: Administrata doganore e Malit të Zi ka thjeshtëzuar tregtinë
duke eliminuar kërkesën për paraqitje të faturës së trajtimit në terminal për
eksport dhe import.
Turqia = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2008: Turqia e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke aplikuar
një sistem elektronik të shkëmbimit të të dhënave, duke përmirësuar
infrastrukturën e teknologjisë informative dhe trajnuar diku 2.500 doganierë
dhe 14.000 tregtarë.
Ukraina = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2014: Ukraina e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
lëshuar deklaratat doganore më shpejtë dhe duke reduktuar numrin e
inspektimeve fizike.
TBB 2009: Ukraina ka reduktuar kohën për import duke përmirësuar infrastrukturën portuale dhe shërbimet.
TBB 2012: Ukraina e ka bërë më të vështirë tregtinë përtej kufijve
duke aplikuar inspektime shtesë për zhdoganim të importeve.
3. Shtetet tjera (106): Reformat në tregtinë përtej kufijve sipas ekonomive TBB2008-TBB2016 Antigua dhe Barbuda
= Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2013: Antigua dhe Barbuda e kanë bërë më të vështirë tregtinë
përtej kufijve duke rritur numrin e dokumenteve të kërkuara për
import.
Algjeria = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 31
TBB 2015: Algjeria e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
përmirësuar infrastrukturën në portin e Algiers.
TBB 2008: Algjeria e ka bërë më të vështirë tregtinë përtej kufijve
duke rritur numrin e inspektimeve të kryera.
Angola = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2011: Angola ka reduktuar kohën për tregti përtej kufijve duke bërë
investime në infrastrukturën e portit dhe administratë.
TBB 2010: Angola e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve përmes një
programi për përmirësimin e doganave që ka riorganizuar procedurat dhe ka
reduktuar kohën dhe koston për tregti.
TBB 2014: Angola ka rritur kërkesat për dokumente për tregtinë
ndërkufitare duke aplikuar një regjistrim të detyrueshëm për të gjithë
tregtarët dhe një licencë të re për transaksione eksporti dhe importi.
Argjentina = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2014: Argjentina ka reduktuar numrin e dokumenteve të nevojshme për
import duke eliminuar kërkesat për licencë jo-automatike.
TBB 2013: Argjentina ka rritur kohën, koston dhe numrin e
dokumenteve të nevojshme për import duke zgjeruar listën e
produkteve që kërkojnë licenca jo-automatike dhe aplikojnë
procedura të reja të para miratimit për të gjitha importet.
Armenia = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2016: Armenia ka reduktuar kohën dhe koston për pajtueshmëri
dokumentare dhe kufitare për tregti me Federatën Ruse duke u bashkuar në
Unionin Ekonomik Euroaziatik.
TBB 2011: Armenia e ka bërë më të lehtë tregtinë duke aplikuar tryeza vetë deklaruese në shtëpitë doganore dhe duke investuar në pajisje të reja për të përmirësuar operacionet kufitare dhe aplikuar sistemin e menaxhimit të rrezikut.
TBB 2010: Armenia ka reduktuar kohën e kërkuar për tregti përtej kufijve duke inkurajuar konkurrueshmëri më të madhe në sektorët e bankave dhe të transportit dhe në industrinë e shërbimeve të ndërmjetësuesve doganorë dhe
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 32
duke reduktuar numrin e mallrave që kërkohet të inspektohen dhe numrin e dokumenteve të nevojshme për zhdoganim të mallrave.
TBB 2008: Armenia e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke zbatuar
një sistem elektronik të shkëmbimit të të dhënave (Direct Trader Input) që u
mundëson ndërmjetësve doganorë të dorëzojnë në mënyrë elektronike
deklaratat doganore.
Azerbajxhani = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2014: Azerbajxhani e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke riorganizuar procedurat doganore të brendshme.
TBB 2010: Azerbajxhani ka reduktuar kohën për zhdoganim dhe për kalim të
kufirit duke riorganizuar dhe rigrupuar agjencitë prapa një sporteli të vetëm të
shërbimit doganor.
Bahamet = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2016: Bahamet e kanë bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
zbatuar plotësisht një sistem elektronik të shkëmbimit të të dhënave, që ka
reduktuar kohën për përgatitjen dhe dorëzimin e dokumenteve tregtare për
eksport dhe import.
Bahrejni = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2011: Bahrejni e ka bërë më të lehtë tregtinë duke ndërtuar një port të
ri modern, duke përfshirë sistemin elektronik për shkëmbim të të dhënave dhe
duke aplikuar inspektimet e bazuara në rrezik.
Bangladeshi = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 33
TBB 2015: Bangladeshi e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
aplikuar një sistem plotësisht të automatizuar, të kompjuterizuar të
menaxhimit të të dhënave doganore , ASYCUDA (Automated System for
Customs Data) World. Kjo reformë aplikohet në Chittagong dhe Dhaka.
TBB 2010: Bangladeshi ka reduktua kohën e kërkuar për zhdoganim të
mallrave duke automatizuar procedurat e zhdoganimit në portin e Chittagong.
Benini = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2016: Benini e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke e
zhvilluar thjeshtëzuar ende sistemin e vet elektronik me një sportel të vetëm,
që ka reduktuar kohën për pajtueshmëri kufitare për eksport dhe import.
TBB 2015: Benini e ka bërë më të lehtë duke reduktuar numrin e dokumenteve të nevojshme për import
TBB 2014: Benine e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke përmirësuar sistemet e menaxhimit të porteve, avancimit të infrastrukturës rreth portit dhe vendosja e rregullave të reja për transit të kamionëve.
TBB 2013: Benini ka reduktuar kohën e kërkuar për tregti përtej kufijve duke zbatuar një sistem elektronik me një sportel të vetëm duke integruar doganat, agjencitë e kontrollit, autoritetet portuale dhe ofruesit e tjerë të shërbimeve në portin e Kotonou.
TBB 2010: Benin ka reduktuar kohën e nevojshme për zhdoganim të mallrave përmes doganës duke zbatuar një sistem elektronik të shkëmbimit të të dhënave.
TBB 2009: Benini ka reduktuar kohën për eksport përmes përmirësimeve në
infrastrukturën e portit.
Botsvana = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2013: Në Botsvana eksporti dhe importi është bërë më i shpejtë falë
aplikimit të një skaneri nga autoriteti doganor i vendit dhe një përditësimi të
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 34
sistemit të deklarimit doganor të Afrikës Jugore në pikën kufitare Kopfontein–
Tlokweng.
TBB 2009: Botsvana ka shpejtuar zhdoganimin në kufirin e saj me Afrikën
Jugore dhe ka trajnuar doganierët e saj për përdorimin e sistemit elektronik të
shkëmbimit të të dhënave, duke rezultuar me përpunim më të shpejtë të
dokumenteve tregtare.
Brazili = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2016: Brazili ka reduktuar kohën për pajtueshmëri dokumentare dhe
kufitare për eksport duke zbatuar sistemin elektronik SISCOMEX Portal. Kjo
reformë vlen për Rio de Janeiro dhe Sao Paulo.
TBB 2009: Brazili ka reduktuar kohën për eksport dhe import duke zbatuar sistemet e shkëmbimit elektronik të të dhënave SISCARGA dhe SISCOMEX CARGA si dhe sistemin e inspektimit të bazuar në rrezik për kargot. Një rritje e ofertës së letërkredive nga banka ka kontribuar gjithashtu në reduktimin e kohës.
TBB 2008: Brazili e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
përditësuar sistemin e vet të shkëmbimit elektronik të të dhënave për doganat.
Belize = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2013: Belize ka reduktuar kohën për eksport dhe import duke zbatuar
sistemin për shkëmbimin e të dhënave ASYCUDA World.
Burkina Faso = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2010: Burkina Faso ka reduktuar kohën e nevojshme për tregti përtej
kufijve duke krijuar një sportel të vetëm për dokumente e tregtisë komerciale.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 35
Burundi = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2014: Burundi e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
eliminuar kërkesën për raport të pastër të inspektimit para dërgimit.
TBB 2013: Burundi ka reduktuar kohën për tregti përtej kufijve duke
avancuar përdorimin e sistemeve të shkëmbimit elektronik të të dhënave, duke
aplikuar një sistem më efikas për monitorimin e mallrave që shkojnë nëpër
shtete tranzit dhe duke përmirësuar koordinimin kufitar me shtetet fqinje
transit.
Bolivia = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2015: Bolivia e ka bërë më të vështirë tregtinë përtej kufijve
duke shtuar kohën e zhdoganimit.
Kamboxhia = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2011: Kamboxhia ka eliminuar inspektimet para dërgimit, duke
reduktuar kohën dhe numrin e dokumenteve të kërkuara për import dhe
eksport.
Kameruni = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2010: Kameruni ka reduktuar kohën për eksport dhe import dhe ka
avancuar sigurinë e mallrave transit brenda vendit, duke përmirësuar sistemin e
një sporteli të vetëm (Guichet Unique du Commerce Extérieur) në portin
Douala dhe duke zbatuar sistemin e përcjelljes GPS dhe skanerët për kargo.
Republika e Afrikës Qendrore = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 36
TBB 2014: Republika e Afrikës Qendrore e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej
kufijve duke rehabilituar rrugën kryesore transit në kufirin me Kamerunin.
TBB 2015: Republika e Afrikës Qendrore e ka bërë më të vështirë
tregtinë përtej kufijve duke rritur kontrollet kufitare dhe kontrollet e
sigurisë në pikën kufitare me Kamerunin.
Çadi = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2014: Çadi e ka bërë më të vështirë tregtinë përtej kufijve duke
aplikuar një dokument të ri për eksport dhe import.
Kili = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2012: Kili e ka bërë më të shpejtë tregtinë përtej kufijve duke zbatuar
një sistem elektronik on-line të shkëmbimit të të dhënave për operacionet
doganore.
Kina = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2010: Kina e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke relaksuar
kufizimet për kredi tregtare.
Kolumbia = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2010: Kolumbia ka përshpejtuar procesin e zhdoganimit duke zbatuar
sistemin elektronik të shkëmbimit të të dhënave MUISCA.
TBB 2009: Kolumbia ka reduktuar kohën për eksport dhe import përmes zbatimit të procedurave të menaxhimit të riskut, shkëmbimit elektronik të të dhënave dhe pagesën elektronike të detyrimeve doganore dhe përmes përmirësimeve në sektorin bankar.
TBB 2008: Kolumbia e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke zgjatur
orët e punës për doganën në portin e Karategjenas.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 37
Republika Demokratike e Kongos = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2010: Në Republikën Demokratike të Kongos pjesëmarrja e kompanive
private në procesin e trajtimit në terminal në portin e Matadit ka reduktuar
kohën e trajtimit të kargos duke përmirësuar cilësinë e shërbimeve.
TBB 2016: Republika Demokratike e Kongos e ka bërë më të vështirë
tregtinë përtej kufijve duke rritur kohën e trajtimit në port dhe koston
për eksport dhe import.
Republika e Kongos = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2014: Republika e Kongos e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve
duke zbatuar përpunimin para arritjes së manifesteve të dërgesës dhe duke
bërë përmirësime në administrimin doganor.
Kosta Rika = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2008: Kosta Rika e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
zbatuar sistemin elektronik të shkëmbimit të të dhënave dhe duke lejuar
dorëzimin elektronik të manifesteve të kargos para arritjes së mallrave.
Bregu i Fildishtë = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2016: Bregu i Fildishtë e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
zbatuar një platformë me një sportel të vetëm për import, që ka reduktuar
kohën e kërkuar për pajtueshmëri dokumentare.
TBB 2015: Bregu i Fildishtë e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
thjeshtëzuar proceset për prodhimin e raportit të inspektimit dhe duke
reduktuar ngarkesat për trajtim në port dhe terminal në portin e Abigjanit.
Xhibuti = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 38
TBB 2012: Xhibuti e ka bërë më të shpejtë tregtinë përtej kufijve duke zhvilluar një terminal të ri për kontejnerë.
TBB 2009: Xhibuti ka reduktuar kërkesat për dokumente për eksport dhe import, dhe kohën për import duke përmirësuar administrimin e portit dhe eliminuar disa formalitete shëndetësore dhe teknike.
TBB 2008: Xhibuti e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke zbatuar
sistem elektronik për manifestet.
Republika Dominikane = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2015: Republika Dominikane e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej
kufijve duke reduktuar numrin e dokumenteve të kërkuara për eksport dhe
import.
TBB 2009: Republika Dominikane ka reduktuar kohën për eksport dhe import përmes përmirësimeve në portalin on-line për dokumente doganore, në inspektimet e bazuara në risk dhe në sektorin bankar.
TBB 2008: Republika Dominikane e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej
kufijve duke reduktuar kërkesat dokumentare.
Ekuadori = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2015: Ekuadori e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
aplikuar një sistem të ri elektronik të shkëmbimit të të dhënave të quajtur
ECUAPASS.
TBB 2009: Ekuadori ka reduktuar kohën për eksport dhe import përmes
përmirësimeve në infrastrukturën e portit dhe sektorin bankar dhe duke
shfuqizuar disa kërkesa për dokumente.
Republika Arabe e Egjiptit = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 39
TBB 2011: Egjipti e ka bërë më të lehtë tregtinë duke aplikuar një sistem
elektronik për dorëzimin e dokumenteve të eksportit dhe importit.
TBB 2009: Egjipti e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke përmirësuar objektet e portit në Aleksandri dhe shpejtuar zhdoganimin, ndërsa konkurrenca më e madhe në sektorin bankar ka çuar në reduktim të kohës për hapje të letërkredive.
TBB 2008: Egjipti e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
përmirësuar administratën doganore.
El Salvadori = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2014: El Salvadori e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
zhvilluar një sportel të vetëm për eksport dhe zbatuar sisteme elektronike për
shkëmbimin e të dhënave.
TBB 2009: El Salvadori ka reduktuar kohën për eksport dhe import duke modernizuar sistemin doganor, reduktuar inspektimet fizike, përmirësuar kontrollin e trafikut në port dhe zbatuar sistemin e një sporteli, ndërsa përmirësimet në sektorin bankar kanë reduktuar kohën e kërkuar për marrjen e letërkredive.
TBB 2008: El Salvadori e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
themeluar një sportel të vetëm për importuesit.
TBB 2016: El Salvadori ka rritur kohën për pajtueshmëri kufitare për
eksport dhe import duke shtuar një inspektim shtesë jo ndërhyrës në
pikën e kalimit kufitar Anguiatu me Guatemalen.
Eritrea = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2009: Eritrea e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
përmirësuar infrastrukturën në portin Massawa si dhe rrugët ndërmjet
Massawa dhe Asmara. Ndërkohë, rritja e efikasitetit në mesin e bankave ka
reduktuar kohën e kërkuar për hapjen e letërkredive.
Etiopia = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 40
TBB 2011: Etiopia e ka bërë më të lehtë tregtinë duke adresuar joefikasitetin
e brendshëm burokratik.
Fixhi = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2011: Fixhi e ka bërë më të lehtë tregtinë duke hapur qendra për
kujdesin ndaj klientëve dhe duke përmirësuar funksionimin e doganave.
Gaboni = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2009: Gaboni e ka bërë më të vështirë tregtinë përtej kufijve
duke aplikuar një dokument shtesë për import dhe eksport.
Gambia = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2012: Gambia e ka bërë më të shpejtë tregtinë përtej kufijve duke
zbatuar Sistemin e automatizuar për të Dhëna Doganore (ASYCUDA).
TBB 2008: Gambia e ka përshpejtuar procesin e tregtar të zhdoganimit duke
shfuqizuar kërkesën për skanim të të gjithë kontejnerëve dhe duke aplikuar një
sistem të inspektimeve të rastit.
Gana = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2016: Gana e ka reduktuar kohën për pajtueshmëri dokumentare dhe
kufitare për import duke zhvilluar kanale elektronike për dorëzimin dhe
mbledhjen e raportit final të klasifikimit dhe vlerësimit.
TBB 2015: Gana e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke përmirësuar infrastrukturën në portin Tema.
TBB 2008: Gana e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke reduktuar
ngarkesën në zonën e portit.
TBB 2013: Gana e ka shtuar kohën e kërkuar për import duke rritur skanimin e importeve dhe duke ndryshuar sistemin e zhdoganimit.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 41
Grenada = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2013: Grenada ka reduktuar kohën për eksport dhe import duke zbatuar
sistemin elektronik për shkëmbim të të dhënave ASYCUDA World.
TBB 2011: Administrata doganor e Grenadës e ka bërë më të shpejtë tregtinë duke thjeshtëzuar procedurat, reduktuar inspektimet, përmirësuar trajnimet për stafin dhe avancuar komunikimin me përdoruesit.
TBB 2010: Grenada e ka reduktuar kohën për tregti përtej kufijve përmes
trajnimeve të vazhdueshme të doganierëve dhe ndërmjetësve doganor dhe
zbatimit të burimeve të referencave elektronike.
Guatemala = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2016: Guatemala ka reduktuar kohën për pajtueshmëri dokumentare
dhe kufitare për import duke e bërë të detyrueshme dorëzimin elektronik të
dokumenteve dhe duke eliminuar nevojën për shumë dokumente fizike.
TBB 2008: Guatemala e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
zbatuar një sistem të ri të shkëmbimit elektronik të të dhënave, duke trajnuar
stafin e doganave dhe përmirësuar sistemin e inspektimeve të bazuara në risk.
Guinea = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2014: Guinea e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
përmirësuar sistemet e menaxhimit të portit.
Guajana = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2011: Guajana ka përmirësuar sistemin e profilimit të riskut për
inspektimet doganore, duke reduktuar inspektimet fizike të dërgesave dhe
kohën për tregti.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 42
TBB 2010: Guajana ka reduktuar kohën për eksport dhe import zbatuar një
sistem që lejon ndërmjetësit doganor të dorëzojnë dokumentet në mënyrë
elektronike.
Haiti = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2010: Haiti ka shpejtuar zhdoganimin e mallrave përmes doganës duke
zbatuar sistemin ASYCUDA dhe aplikuar operim 24 orësh në port.
TBB 2009: Haiti ka reduktuar kohën për eksport duke zbatuar sistemin e
inspektimit të bazuar në risk.
Hondurasi = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2012: Hondurasi e ka bërë më të shpejtë tregtinë përtej kufijve duke
zbatuar një sistem elektronik të shkëmbimit të të dhënave të bazuar në ueb
dhe aparate me rreze X në portin Puerto Cortes.
TBB 2009: Hondurasi e ka bërë më të lehtë importimin duke eliminuar
kërkesën për legalizim konsullor të dokumenteve tregtare.
India = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2009: India ka reduktuar kohën për eksport duke zbatuar një sistem
elektronik të shkëmbimit të të dhënave.
TBB 2008: India e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke aplikuar
ICEGATE—një sistem elektronik të shkëmbimit të të dhënave duke e bërë të
mundur deponimin e deklaratave doganore përmes internetit dhe duke
lehtësuar operimin e sistemit të menaxhimit të riskut, një sistem të pagesave
elektronike dhe një sistem të manifesteve elektronike që lejon vijat transportit
të dorëzojnë manifestet e tyre të kargos paraprakisht.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 43
Indonezia
= Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2011: Indonezia e ka reduktuar kohën për eksport duke nisur një
shërbim me një sportel të vetëm.
TBB 2015: Në Indonezi tregtia përtej kufijve është bërë më e
vështirë për shkak të infrastrukturës së pamjaftueshme në portin
Tanjung Priok në Xhakarta. Ky ndryshim vlen si në Xhakarta ashtu edhe
në Surabaya.
Republika Islamike e Iranit
= Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2010: Republika Islamike e Iranit kanë reduktuar kohën për eksport dhe
import përmes instalimit të skanerëve në portin e Shahid Rajaee dhe
riorganizimi i zyrave të zhdoganimit për të ndarë inspektimet e mallrave të
veçanta (kimikatet, karburantet) nga ato të mallrave të përgjithshme.
Izraeli = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2012: Izraeli e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke ndryshuar
metodën e përdorur për llogaritjen e taksave portuale.
TBB 2011: Izraeli është duke e zgjeruar sistemin elektronik të shkëmbimit të
të dhënave dhe duke zhvilluar një kornizë së një dritareje të vetme, duke lejuar
mbledhje më të lehtë të dokumenteve të kërkuara nga autoritete të ndryshme
dhe reduktuar kohën për tregti.
Xhamajka = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2013: Xhamajka ka reduktuar kohën për import duke lejuar që hyrjet në
doganë të deponohen gjatë natës.
Jordania = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 44
TBB 2015: Jordania e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
përmirësuar infrastrukturën në portin Aqaba.
TBB 2012: Jordania e ka shpejtuar tregtinë përtej kufijve duke aplikuar skanerët me rreze X për sistemet e menaxhimit të riskut.
TBB 2010: Jordania ka reduktuar kohën për eksport dhe import duke zbatuar
një sistem inspektimi të bazuar në rrezik me zhdoganim pas destinimit për
tregtarët e para miratuar, duke reduktuar numrin e kontejnerëve që i
nënshtrohen inspektimeve fizike dhe duke lejuar dorëzim on-line të deklaratave
doganore duke aplikuar plotësisht sistemin elektronik të shkëmbimit të të
dhënave ASYCUDA World.
Kazakistani = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2015: Kazakistani e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
hapur një pikë të re kufitare dhe lidhje hekurudhore që ka ndihmuar në
reduktimin e ngarkesës në kufirin me Kinën.
TBB 2011: Kazakistani ka shpejtuar tregtinë përmes përpjekjeve për të
modernizuar doganat, përfshirë zbatimin e sistemit të menaxhimit të riskut dhe
përmirësimeve në automatizimin e doganave.
Kenia = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2011: Kenia e ka përshpejtuar tregtinë duke zbatuar një sistem
elektronik të përcjelljes së kargos dhe duke lidhur këtë sistem në sistemin
elektronik të shkëmbimit të të dhënave të Autoritetit të të Hyrave të Kenias për
zhdoganim.
TBB 2009: Kenia e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke zgjatur
orët e operimit të autoriteteve doganore dhe portuale, duke reduktuar numrin
e pikëve të inspektimit ndërmjet Najrobit dhe Mombasas dhe duke aplikuar një
sistem elektronik që lejon tregtarët të dorëzojnë deklaratat e tyre on-line.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 45
Republika e Koresë = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2009: Koreja e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
përmirësuar sistemin elektronik të shkëmbimit të të dhënave.
Kuvajti = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2010: Kuvajti ka reduktuar kohën e nevojshme për zhdoganim duke
përmirësuar procedurat administrative dhe trajnimet e stafit.
Republika e Kirgizisë = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2010: Republika e Kirgizisë e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve
dhe më pak të kushtueshme duke eliminuar disa dokumente që janë kërkuar
më parë dhe duke thjeshtëzuar procedurat e inspektimit.
RDP e Laos = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2013: RDP e Laos ka reduktuar kohën për eksport dhe import duke
zbatuar sistemin ASYCIDA të shkëmbimit elektronik të të dhënave në pikë
kalimin kufitar Thanaleng–Friendship Bridge.
TBB 2008: RDP e Laos ka marrë masa që kanë për qëllim të lehtësojnë
tregtinë përtej kufijve, përfshirë aplikimin e rregulloreve të reja që kufizojnë
agjencitë qeveritare që mund të jenë të përfshira në inspektimit e mallrave në
kufi.
Liberia = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 46
TBB 2012: Liberia e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke zbatuar
dorëzimin on-line të formularëve doganor dhe avancuar inspektimet e bazuara
në rrezik.
TBB 2010: Liberia ka reduktuar kohën e nevojshme për tregti përtej kufijve duke krijuar një zyrë të vetme që sjell së bashku ministritë dhe agjencitë qeveritare dhe duke riorganizuar procesin e inspektimit.
TBB 2009: Liberia e ka bërë më pak të kushtueshme tregtinë përtej kufijve
duke reduktuar taksat për zhdoganim dhe trajtim në port dhe terminal.
Madagaskari = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2016: Madagaskari ka reduktuar kohën për pajtueshmëri kufitare për
eksport dhe import duke përmirësuar infrastrukturën e portit—dhe ka
reduktuar edhe kohën për pajtueshmëri dokumentare për import.
TBB 2014: Madagaskari e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke shpalosur një platformë on-line që lidh operatorët tregtar me agjencitë qeveritare të përfshira në procesin tregtar dhe zhdoganim.
TBB 2011: Madagaskari ka përmirësuar komunikimin dhe koordinimin ndërmjet doganave dhe operatorëve në terminalin e portit përmes sistemit të një sporteli të vetëm (GASYNET), duke reduktuar kohën dhe koston për eksport dhe import.
TBB 2009: Madagaskari ka reduktuar kohën për eksport dhe import duke zbatuar një sistem elektronik të shkëmbimit të të dhënave, një sistem të një sporteli të vetëm, inspektime të bazuara në rrezik dhe përmirësime në infrastrukturën e portit.
TBB 2008: Madagaskari e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
zbatuar një sistem elektronik të shkëmbimit të të dhënave, duke përmirësuar
infrastrukturën e portit dhe riorganizuar kërkesat për dokumente.
Malavi = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 47
TBB 2013: Tregtia Përtej kufijvenë Malavi është bërë më e lehtë falë
përmirësimeve në procedurat e zhdoganimit dhe lidhjet transportuese
ndërmjet portit të Beiras në Mozambik dhe Blantyres.
TBB 2010: Malavi ka reduktuar vonesat në zhdoganim të mallrave duke
zbatuar një sistem të inspektimit të bazuar në rrezik dhe një program të
zhdoganimit pas destinacionit për tregtarët e para miratuar.
Mali = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2016: Mali ka reduktuar kohën për pajtueshmëri dokumentare për
eksport dhe import duke aplikuar një sistem elektronik të shkëmbimit të të
dhënave.
TBB 2011: Mali ka eliminuar inspektimet e tepërta të mallrave të importuara duke reduktuar kohën për tregti përtej kufijve.
TBB 2010: Mali ka reduktuar kohën e nevojshme për tregti përtej kufijve duke zbatuar një sistem elektronik të shkëmbimit të të dhënave, duke përmirësuar terminalet e përdorura nga tregtarët e Malit dhe riorganizuar kërkesat për dokumente.
TBB 2009: Mali e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke aplikuar një
sistem elektronik të shkëmbimit të të dhënave dhe duke arritur një
marrëveshje për bashkëpunim kufitar me Senegalin.
Mauritania = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2016: Mauritania ka reduktuar kohën e pajtueshmërisë dokumentare
dhe kufitare për import duke eliminuar deklarimin para importit dhe atestin e
vlerës dhe duke e bërë manifestin elektronik.
TBB 2014: Mauritania e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
aplikuar një sistem të ri të inspektimeve të bazuara në risk me skanerë.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 48
Mauriciusi = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2010: Mauriciusi e ka reduktuar kohën për tregti përtej kufijve duke
aplikuar dorëzimin elektronik të deklaratave doganore dhe faturave të
ngarkesës pa kërkuar kopje fizike.
TBB 2008: Mauriciusi e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
zbatuar një sistem të ri të kompjuterizuar të menaxhimit të riskut për
inspektimet doganore.
Meksika
= Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2014: Meksika e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke aplikuar
një sistem me një sportel të vetëm elektronik.
Maroku = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2015: Maroku e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
reduktuar numrin e dokumenteve të kërkuara për eksport.
TBB 2009: Maroku e ka reduktuar kohën për eksport dhe import duke eliminuar kartelën identifikuese të kontejnerit.
TBB 2008: Maroku e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke aplikuar
sistemin e inspektimit të bazuar në rrezik.
Mozambiku = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2014: Mozambiku e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
zbatuar një sistem elektronik me një sportel të vetëm.
TBB 2010: Mozambiku ka reduktuar kohën e kërkuar për zhdoganim duke
aplikuar përmirësime administrative në dogana.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 49
Mianmari = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2015: Mianmari e ka bërë tregtinë përtej kufijve më të lehtë duke
reduktuar numrin e dokumenteve të kërkuara për eksport dhe import.
Nikaragua = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2011: Nikaragua e ka përshpejtuar tregtinë duke migruar në një sistem
të ri të shkëmbimit elektronik të të dhënave për doganën, duke ngritur një
sportel të vetëm fizik për eksporte dhe duke investuar në pajisje të reja në
portin Corinto.
Nigeri = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2013: Nigeri ka reduktuar kohën për import duke zgjeruar dhe
optimizuar përdorimin e sistemit elektronik për shkëmbimin e të dhënave për
zhdoganim.
TBB 2016: Nigeri ka rritur kohën dhe koston për pajtueshmëri
dokumentare dhe kufitare duke e bërë të detyrueshëm inspektimin
para dërgimit.
Nigeria = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2009: Nigeria ka shpejtuar eksportimin dhe importimin duke
përmirësuar objektet në portin Apapa në Lagos.
Omani = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2016: Omani ka reduktuar kohën për pajtueshmëri kufitare për eksport
dhe import duke transferuar operacionet për kargo nga porti Sultan Qaboos në
portin Sohar.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 50
Pakistani = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2015: Pakistani e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
aplikuar një sistem plotësisht të automatizuar kompjuterik (sistemin One
Customs të bazuar në ueb) për dorëzimin dhe përpunimin e dokumenteve të
eksportit dhe importit. Kjo reformë vlen edhe në Lahore dhe në Kharachi.
TBB 2011: Pakistani ka reduktuar kohën për eksport duke përmirësuar
komunikimin elektronik ndërmjet autoriteteve të porti të Kharachi dhe
terminaleve private, të cilat gjithashtu e kanë rritur efikasitetin duke aplikuar
pajisje të reja.
Palau = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2015: Palau e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke përmirësuar sistemin për llogaritjen e detyrimeve doganore duke reduktuar kështu kohën për zhdoganim.
TBB 2009: Palau ka reduktuar kohën për import duke automatizuar deklarata
doganore në Projektin për Modernizimin e Administratës Doganore.
Paraguaji = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2010: Paraguaji ka reduktuar kohën e kërkuar për tregti përtej kufijve
duke zbatuar një sistem elektronik me një sportel të vetëm për eksporte dhe
duke përmirësuar sistemin e inspektimit të bazuar në risk.
Peru = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2011: Peru e ka bërë më të lehtë tregtinë duke zbatuar një sistem të ri
të bazuar në ueb të shkëmbimit elektronik të të dhënave, inspektime të bazuar
në risk dhe shtyrje të pagesave.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 51
TBB 2010: Peru e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke shtuar
krane në portin Callao duke shpejtuar kështu aktivitetet e trajtimit në porte dhe
terminale.
Filipinet = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2011: Filipinet kanë reduktuar kohën dhe koston për tregti duke
përmirësuar sistemet doganore elektronike, duke shtuar funksione si pagesat
elektronike dhe dorëzimi on-line i deklaratave.
TBB 2009: Filipinet kanë reduktuar kohën për import duke përmirësuar
inspektimet e bazuara në risk dhe sisteme elektronike të shkëmbimit të të
dhënave.
TBB 2015: Në Filipine tregtia përtej kufijve është bërë më e vështirë
për shkak të një urdhërese të re të qytetit që kufizon trafikun me
kamionë në Manila.
Katari = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2016: Katari ka reduktuar kohën për pajtueshmëri kufitare për import
duke reduktuar numrin e ditëve të ruajtjes falas në port dhe kështu kohën e
kërkuar për trajtim në port.
TBB 2013: Katari ka reduktuar kohën për eksport dhe import duke aplikuar
një portal të li on-line që lejon dorëzimin elektronik të deklaratave doganore
për zhdoganim në portin detar të Dohas.
Federata Ruse = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2014: Rusia e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke zbatuar një
sistem elektronik për dorëzimin e dokumenteve për eksport dhe import dhe
duke reduktuar numrin e inspektimeve fizike.
TBB 2012: Rusia e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke reduktuar
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 52
numrin e dokumenteve të nevojshme për çdo transaksion eksporti ose importi
dhe duke ulur kostot e ndërlidhura.
Ruanda = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2014: Ruanda e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke aplikuar
një sistem me një dritare të vetme në kufi.
TBB 2011: Ruanda ka reduktuar numrin e dokumenteve tregtare të kërkuara dhe avancuar procedurat e përbashkëta të menaxhimit kufitar me Ugandën dhe fqinjët tjerë duke quar në një përmirësim të mjedisin logjistik për tregti.
TBB 2010: Ruanda ka reduktuar kohën e kërkuar për tregti përtej kufijve duke aplikuar ndryshime administrative si orë të zgjatura të punës dhe avancim të bashkëpunimit kufitar dhe duke eliminuar disa kërkesa për dokumente.
TBB 2009: Ruanda ka reduktuar kohën për eksport duke zgjatur orët e punës për pikat doganore, duke zbatuar ose përmirësuar shkëmbimin elektronik të të dhënave dhe sistemet e inspektimit të bazuara në risk dhe duke bërë përmirësime në sektorin e transportit.
TBB 2008: Ruanda e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
përshpejtuar pranimin e deklaratave doganore dhe duke liberalizuar tregun e
shërbimeve të magazinimit.
TBB 2016: Ruanda ka rritur kohën dhe koston për pajtueshmëri
dokumentare dhe kufitare për import duke e bërë inspektimin para
dërgesës të detyrueshëm për të gjitha produktet e importuara.
Shën Kits dhe Nevis = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2010: Shën Kits dhe Nevis ka në reduktuar kohën e kërkuar për tregti
Përtej kufijveduke e bërë të mundur dorëzimin e deklaratave doganore në
mënyrë elektronike.
TBB 2013: Shën Kits dhe Nevis e ka bërë më të shtrenjtë eksportin
duke rritur koston e operimit në portin e Basseterre.
Sudani = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2010: Sudani ka reduktuar kohën e kërkuar për tregti përtej kufijve duke
e bërë më të lehtë deponimin e deklaratave on-line, duke lidhur 10 zyra tjera
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 53
doganore në sistemin elektronik dhe duke shtuar 2 skanerë të ri në portin e
Sudanit.
Sao Tome and Principe = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2012: Sao Tome and Principe e ka bërë tregtinë përtej kufijve më të
shpejtë duke miratuar përmirësime legjislative, administrative dhe
teknologjike.
Arabia Saudite = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2011: Arabia Saudite ka reduktuar kohën për import duke lansuar një
terminal të ri për kontejnerë në portin islamik të Jeddah.
TBB 2008: Arabia Saudite e ka bërë më të lehtë importin duke shfuqizuar
kërkesën për certifikatë konsullore duke lejuar transferin elektronik të të
dhënave (dhe kështu duke eliminuar kërkesën për kopje fizike të dokumenteve)
dhe duke përmirësuar kapacitetin e objekteve në portin e Jeddah.
TBB 2014: Arabia Saudite e ka bërë më të vështirë tregtinë përtej
kufijve duke rritur numrin e dokumenteve të nevojshme për eksport
dhe import.
Senegali = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2012: Senegali e ka bërë më pak të kushtueshme tregtinë përtej kufijve
duke hapur tregun për transport, që ka rritur konkurrencën.
TBB 2010: Senegali e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve dhe më pak të kushtueshme në aspektin kohor duke aplikuar përmirësime në terminalin e kontejnerëve në portin e Dakarit dhe duke rritur numrin e agjencive të përfshira në lehtësimin e tregtisë.
TBB 2009: Senegali ka reduktuar kërkesat për kohë dhe për dokumente për
eksport dhe import duke aplikuar sportele të vetme, shkëmbim elektronik të të
dhënave dhe sisteme të inspektimit të bazuara në rrezik; duke zgjatur orarin e
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 54
punës së doganës; duke përmirësuar infrastrukturën e portit dhe atë rrugore;
dhe duke reduktuar numrin e pikave të kontrollit.
Siera Leone = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2012: Siera Leone e ka bërë më të shpejtë tregtinë përtej kufijve duke
zbatuar Sistemin Automatik për të Dhënat Doganore (ASYCUDA).
TBB 2009: Siera Leone e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
eliminuar kërkesën për licencë eksporti për kafe.
TBB 2010: Siera Leone e ka bërë më të kushtueshme tregtinë përtej
kufijve përmes një rritje të disa taksave, edhe pse e ka reduktuar edhe
kohën e kërkuar për tregti.
Sejshelet = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2012: Sejshelet e kanë bërë më të shpejtë tregtinë përtej kufijve duke
aplikuar dorëzimin elektronik të dokumenteve doganore.
Afrika e Jugut = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2013: Afrika e Jugut ka reduktuar kohën dhe dokumentet e kërkuara për
eksport dhe import përmes programit të vazhdueshëm të modernizimit të
doganave.
Sri Lanka = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2014: Sri Lanka e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
aplikuar një sistem të pagesave elektronike për shërbimet portuale.
TBB 2013: Sri Lanka ka reduktuar kohën për eksport duke zbatuar sistemin e shkëmbimit elektronik të të dhënave ASYCUDA World.
TBB 2008: Sri Lanka e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
aplikuar një sistem të ri të shkëmbimit elektronik të të dhënave që mundëson
dorëzim dhe përpunim elektronik të deklaratave doganore dhe manifesteve të
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 55
dërgesave dhe duke paraparë njohjen ligjore të dokumenteve dhe kontratave
elektronike.
Shën Lucia = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2015: Shën Lucia e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
zbatuar sistemin elektronik ASYCUDA World për dorëzimin e dokumenteve për
eksport dhe import dhe duke reduktuar numrin e dokumenteve të kërkuara për
eksport.
TBB 2014: Shën Lucia e ka bërë më të vështirë tregtinë përtej kufijve
duke aplikuar një dokument të ri për eksport.
Surinami = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2016: Surinami ka reduktuar kohën për pajtueshmëri dokumentare dhe
kufitare për eksport dhe import duke zbatuar një sistem të automatizuar të
menaxhimit të të dhënave, ASYCUDA (Sistemi i Automatizuar për të Dhëna
Doganore) World.
TBB 2013: Surinami ka rritur kohën për eksport duke përfshirë më
shumë departamente doganore në zhdoganimin e eksporteve.
Svaziland = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2014: Svazilandi e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
riorganizuar procesin për marrjen e certifikatës së origjinës.
TBB 2011: Svaziland ka reduktuar kohën për import të tregtisë përtej kufijve
duke zbatuar një sistem të shkëmbimit elektronik të të dhënave për doganat
një pikat kufitare të tij.
Republika Arabe e Sirisë = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2009: Hyrja e bankave private në tregun sirian ka çuar në lëshimin më të
shpejtë të letërkredive, duke e bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 56
Taxhikistani = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2016: Taxhikistani e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke e
bërë të mundur dorëzimin elektronik të deklaratave tatimore.
Tanzania = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2016: Tanzania ka reduktuar kohën për eksport dhe import duke zbatuar
Sistemin e Integruar të Doganave të Tanzanisë (TANCIS), sistem on-line për
shkarkimin dhe përpunimin e dokumenteve doganore.
TBB 2015: Tanzania e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke përmirësuar infrastrukturën në portin e Dar es Salamit.
TBB 2012: Tanzania e ka bërë më të shpejtë tregtinë përtej kufijve duke
zbatuar sistemin e Deklarimit Para Arritjes (PAD) dhe dorëzimin elektronik të
deklaratës doganore.
TBB 2013: Tanzania e ka bërë më të vështirë importin duke aplikuar
një kërkesë për marrje të një certifikate të konformitetit para se
mallrat e importuara të transportohen.
Tajlanda = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2009: Tajlanda e ka reduktuar kohën dhe numrin e dokumenteve për
eksport dhe import duke përmirësuar sistemin e shkëmbimit elektronik të të
dhënave.
TBB 2008: Tajlanda ka reduktuar kohën e kërkuar për tregtinë përtej kufijve
duke zbatuar një sistem që lejon dorëzimin elektronik të deklaratave doganore
dhe verifikimin e njëkohshëm të të dhënave nga agjenci të ndryshme.
Togo = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 57
TBB 2016: Togo ka reduktuar kohën për pajtueshmëri dokumentare dhe
kufitare për import duke zbatuar një platformë elektronike që lidh disa agjenci
për procedura importi dhe pagesa.
TBB 2014: Togo e ka bërë më të vështirë tregtinë përtej kufijve duke
i dhënë kontroll monopol të të gjitha aktiviteteve portuale në portin e
Lome një kompanie private.
Trinidad dhe Tobago = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2013: Trinidad dhe Tobago ka reduktuar kohën për eksport dhe import
duke lansuar sistemin për shkëmbimin elektronik të të dhënave ASYCUDA
World dhe duke thjeshtëzuar procesin për marrjen e certifikatës së origjinës.
Tunizia = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2016: Tunizia ka reduktuar kohën për pajtueshmëri kufitare për
eksporte dhe importe duke përmirësuar efikasitetin e kompanisë së trajtimit
portual në pronësi shtetërore dhe duke investuar në infrastrukturën e portit në
portin Rades.
TBB 2011: Tunizia ka përmirësuar sistemin e saj për shkëmbim elektronik të të dhënave për importe dhe eksporte, duke shpejtuar mbledhjen e dokumenteve të importit.
TBB 2010: Tunizia ka reduktuar kohën e nevojshme për tregti përtej kufijve
duke ua mundësuar tregtarëve së në mënyrë elektronike të dorëzojnë
shumicën e dokumenteve të kërkuara për të zhdoganuar ngarkesat përmes
sistemit me një sportel TradeNet – edhe pse tregtarët ende duhet të sjellin
kopjet origjinale në doganë për verifikim.
TBB 2015: Në Tunizi tregtia përtej kufijve është më e vështirë për
shkak të prishjes së infrastrukturës së portit (për shembull, në pajisjet e
ngarkimit dhe shkarkimit) dhe hapësirës joadekuate të terminalit.
TBB 2009: Tunizia ka rritur kohën për import duke aplikuar një kërkesë për mallrat që arrijnë në port që të jenë të shoqëruara me një njësi të autoriteteve doganore.
Uganda = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2015: Uganda e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke zbatuar
sistemin elektronik ASYCUDA World për dorëzimin e dokumenteve për eksport
dhe import.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 58
TBB 2010: Uganda ka reduktuar kohën për tregti përtej kufijve përmes orarit të zgjatur të punës në portin e Mombasas dhe përmirësimeve në proceset doganore dhe në bashkëpunimin kufitar.
TBB 2008: Uganda e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke e
zgjeruar sistemin e shkëmbimit elektronik të të dhënave ASYCUDA++ në 4
stacione tjera doganore, duke aplikuar një sistem që lidh bankat me doganën
(për pagesën e detyrimeve) dhe duke avancuar bashkëpunimin në pikë kalimin
kufitar Malaba ndërmjet Kenias dhe Ugandës përmes inspektimeve të
përbashkëta.
Emiratet e Bashkuara Arabe = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2011: Emiratet e Bashkuara Arabe kanë riorganizuar përgatitjen e
dokumenteve dhe duke reduktuar kohën për tregti me lansimin e sistemit të ri
gjithëpërfshirës doganor të Doganave të Dubai, Mirsal 2.
TBB 2010: Emiratet e Bashkuara Arabe e kanë bërë më të lehtë tregtinë
përtej kufijve përmes kapaciteteve më të mëdha në terminalin e kontejnerëve
në Dubai, eliminimit të kërkesës për faturë të trajtimit në terminal dhe
përmirësimit në sektorin bankar duke reduktuar koston e produkteve financiare
të tregtisë.
Uzbekistani = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2015: Uzbekistani e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke
reduktuar numrin e dokumenteve për eksport dhe import dhe duke e bërë të
mundur dorëzimin elektronik të dokumenteve.
TBB 2014: Uzbekistani e ka bërë më të lehtë tregtinë përtej kufijve duke eliminuar nevojën për regjistrim të kontratave të importit në doganë, duke shtrënguar kufizimet kohore për bankat për të regjistruar kontratat për eksport dhe import dhe duke reduktuar numrin e dokumenteve të kërkuara të eksportit.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 59
TBB 2013: Uzbekistani ka reduktuar kohën për eksport duke aplikuar një
sportel të vetëm për zhdoganim dhe ka reduktuar numrin e dokumenteve të
nevojshme për çdo transaksion importi.
Vanuatu = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2016: Vanuatu ka reduktuar kohën për pajtueshmëri kufitare për
import duke përmirësuar infrastrukturën në portin Vila.
TBB 2012: Vanuatu e ka bërë më të shpejtë tregtinë përtej kufijve duke
përmirësuar infrastrukturën e skelave në Port-Vila, që ka ngritur efikasitetin e
portit dhe aktiviteteve të trajtimit në terminal.
RB e Venezuelës = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2008: Republika Bolivariane e Venezuelës e ka bërë eksportin
më të vështirë duke aplikuar kërkesa të reja për regjistrim të
transaksioneve të eksportit.
Vietnami = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2010: Vietnami ka reduktuar kohën për eksport dhe import duke
zbatuar rregullat e Organizatës Botërore të Tregtisë për administratën
doganore; duke rritur konkurrencën në industrinë e logjistikës ka ndihmuar në
reduktimin e vonesave.
Bregu Perëndimor dhe Gaza = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2011: Proceset më efikase në doganat e Palestinës e kanë bërë tregtinë
më të lehtë në Bregun Perëndimor.
Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Tregtia Përtej Kufijve” 60
Republika e Jemenit = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2010: Republika e Jemenit ka reduktuar kohën e kërkuar për tregti
përtej kufijve duke zbatuar një sistem të inspektimit të bazuar në rrezikshmëri
dhe një sistem të shkëmbimit elektronik të të dhënave.
TBB 2015: Në Republikën e Jemenit tregtia përtej kufijve është bërë
më e vështirë si rezultat i funksionimit joefikas të portit.
Zambia = Reformë e Të Bërit Biznes që e lehtëson të bërit biznes. = Ndryshim që e vështirëson të bërit biznes.
TBB 2011: Zambia e ka lehtësuar tregtinë duke zbatuar një ndalje në pikën
kufitare me Zimbabvenë, duke lansuar dorëzimin e bazuar në rrjet të
deklaratave dhe duke aplikuar makina skanimi në pikat kufitare.
TBB 2016: Zambia ka rritur kohën e pajtueshmërisë dokumentare
dhe kufitare për eksport dhe import duke lëvizur autoritetin e
zhdoganimit në një qendër përpunimi qendrore në fazën fillestare të
zbatimit të platformës doganore të bazuar në rrjet (ASYCUDA World).