REFLECTIETOOL.WEEBLY.COM

Auteurs: F. Djoniman, G. Douma, K. Sweeren

Reflecteren en ICT

Een handreiking aan de beginnende SLB-docent

1

Dit document is geschreven voor de beginnende studieloopbaanbegeleider (SLB-er), die gelijk een aantal cruciale SLB-onderdelen aan bod wil stellen. We hebben dit document geschreven als bijlage bij de website http://reflectietool.weebly.com . Op deze website kunt u terecht voor kant en klare materialen, die direct in uw SLB-les te gebruiken zijn. Dit document is er vooral voor bedoeld om u inzicht te geven in de mogelijkheden van de website. We bieden u een didactisch onderbouwde manier om de website in uw SLB-lessen te gebruiken. Vanzelfsprekend is het aan u om deze handreiking ter harte te nemen, of om de geboden opties naar eigen wens aan te passen.

We wensen u en uw studenten een prachtige groei toe. Namens de makers van http://reflectietool.weebly.com ,

F. Djoniman G. Douma K. Sweeren

2

Inhoudsopgave Vooraf Blz. 3

Reflectie op jezelf Blz. 4 Kolb-test Blz. 5, 6 Kwaliteiten en valkuilen Blz. 7 POP Blz. 8

Reflectie op je werk Blz. 9 Reflectieformulier Blz. 10

Reflectie op planning Blz. 11 Weekplanning Blz. 12 Periodeplanning Blz. 13, 14

Bijlage Blz. 15

3

Vooraf Voordat u begint met het lezen van deze handreiking, is het verstandig te weten op welke manier dit document is opgebouwd. Als u naar de reflectiewebsite http://reflectietool.weebly.com gaat, dan komt u op de “Home”-pagina van de website uit. Deze staat ook in het menu bovenaan:

De website is verder verdeeld in drie hoofdcategorieën waarop kan worden gereflecteerd: Reflectie op jezelf, reflectie op je werk en reflectie op planning . In deze handreiking zullen we deze drie hoofdcategorieën ook afzonderlijk behandelen. Bij elk van deze onderdelen zijn er soms meerdere materialen die te gebruiken zijn. In dit document worden de materialen omschreven en toegelicht, zodat u ze direct in uw lespraktijk kunt gebruiken.

4

Reflectie op jezelf Met het onderdeel “Reflectie op jezelf” kunt u de student meer zicht laten krijgen op zijn/haar eigen functioneren. Iedere student is anders en daarom is een gepersonaliseerde aanpak van groot belang. Binnen dit onderdeel bieden we u de mogelijkheid om de focus op verschillende aspecten van het leren te leggen.

• De student kan middels de Kolb-test inzicht krijgen in de eigen manier van leren en laat de student nadenken over de eigen manier van leren.

• De student kan ook meer naar zichzelf en het eigen karakter kijken, om te zien welke kwaliteiten en valkuilen er van toepassing zijn bij het eigen leerproces.

• De student kan middels een persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) leerdoelen opstellen, waarmee aan de eigen toekomst gewerkt kan worden.

5

Kolb-test

De Kolb-test is een middel om studenten bewust te maken van hun eigen leerproces.

Doel Na afloop is de student in staat om:

- Te beschrijven welke van de vier leerstijlen van Kolb het meest bij hem/haar past.

- Te beschrijven welke kenmerken er bij zijn/haar leerstijl passen. - Gebruik te maken van ICT als hulpmiddel om antwoord op vragen te krijgen. - Gevonden resultaten met de eigen praktijk te vergelijken en daarbij te kunnen

beargumenteren welke uitkomsten zinvol zijn voor de student. - Een zelfontworpen presentatie uit te voeren aan medestudenten, waarbij er

ruimte is voor het geven en ontvangen van feedback.

Werktijd: 3 á 4 lessen Werkwijze Als voorbereiding op de eerste les gaat de student naar de reflectiewebsite en kiest hij/zij via het menu voor de optie “Kolb-test”. Na een korte inleiding maken de studenten zelfstandig de leerstijlentest (opdracht 1). Aan het eind van de leerstijlentest krijgt de student als resultaat welke van de vier leerstijlen het meest bij hem/haar past. Het is aan te raden dat de student u daarvan op de hoogte brengt, voordat de eerste les plaats vindt. In de eerste les gaan de studenten in tweetallen aan de slag. Hiervoor koppelt u individuen met dezelfde leerstijl aan elkaar. Kortom: Een doener zal samenwerken met een andere doener, een beslisser met weer een andere beslisser. De tweetallen maken tijdens deze les opdracht 2 op de reflectiewebsite, waarbij er wordt verlangd dat ze gebruik maken van ICT om te onderzoeken wat deze uitkomst nu voor hen in de praktijk betekent. U begeleidt en stelt vragen om te peilen hoe de samenwerking verloopt. In de tweede les gaat de samenwerking uit les 1 verder. Er is nog de mogelijkheid om op zoek te gaan naar aanvullende informatie, maar in deze les staat opdracht 3 ook op het programma: Er moet een presentatie worden gemaakt, waarin de tweetallen aangeven wat die leerstijl nu precies voor hen inhoudt. Hoe komen de leerstijlen in de praktijk tot uitdrukking? Wat kan de student doen om zijn/haar leerstijl verder te ontwikkelen?

6

Met betrekking tot de presentatie raden wij het volgende aan:

- Geef studenten de vrijheid om zelf de wijze van presenteren te kiezen. De presentatie moet wel met medestudenten gedeeld kunnen worden. Uit de presentatie moet ook blijken wat de studenten hebben geleerd.

- Geef studenten de vrijheid om ook individuele impulsen te presenteren. Er kunnen binnen het tweetal verschillende conclusies zijn. Dat mag ook best uit de presentatie blijken.

- Geef studenten als richtlijn om de presentatie ongeveer 5 minuten te laten duren.

De presentaties vinden plaats in de les(sen) hierna. Afhankelijk van de grootte van uw klas en de duur van de presentaties, kan het voorkomen dat u 1 of 2 lessen bezig bent met het houden van de presentaties. Elk tweetal presenteert zijn/haar eigen conclusies. Het is belangrijk om aan te geven dat er verschillende conclusies mogelijk zijn. Het kan immers voorkomen dat er meerdere presentaties over dezelfde leerstijl plaatsvinden. Het is dan voor studenten aantrekkelijk om op het laatste moment conclusies van andere tweetallen in de eigen presentatie te verwerken. In de nabespreking van de presentaties neemt u de tijd om met uw studenten opbouwende feedback te geven. In bijlage A vindt u een formulier, waarmee feedback kan worden gegeven door de student. De feedbackformulieren worden na afloop aan het tweetal gegeven.

Alternatieve benadering van dit onderdeel Betrokken studenten zijn vaak productiever. U kunt als alternatief er voor kiezen om samen met studenten de criteria van de presentatie vast te stellen. Als SLB-er heeft u natuurlijk specifieke eisen aan het product, maar studenten kunnen ook met interessante aanvullingen komen. Studenten voelen zich meer verbonden met een opdracht die ze zelf hebben kunnen samenstellen.

7

Kwaliteiten en valkuilen

Kwaliteiten en valkuilen is een leerproces om de studenten bewust te maken van de eigen sterke kanten (die ze moeten benutten) en hun minder sterke kanten (waar ze aan moeten werken). Studenten worden zich bewust van gedrag dat ze kunnen ontwikkelen en verbeteren.

Doel Na afloop is de student in staat om:

- Uit te leggen wat zijn/haar sterke - en minder sterkte kanten zijn. - Te verwoorden welke verbetering er kan worden aangebracht in het eigen

gedrag en handelen. - Uit te leggen wat hij/zij kan doen om aan kwaliteiten, uitdagingen, allergieën

en valkuilen te werken.

Werktijd: ca. 3 lessen Het onderdeel kan behandeld worden met één tot twee kwadranten per les. De eerste les houdt vooral introductie en het verzamelen van gegevens in. Er wordt hooguit één kernkwadrant gemaakt. In de tweede les kunnen twee kernkwadranten gemaakt worden. In de derde les wordt het laatste kwadrant opgesteld en worden alle reflecties op de kwadranten nagelopen en aangevuld. Na enige weken kan het onderdeel herhaald worden. De student is dan verder ontwikkeld en kan voortbouwen op eerdere inzichten.

Werkwijze De studenten openen en/of printen een lijst met kwaliteiten en bijbehorende valkuilen, allergieën en uitdagingen. U kiest twee kwaliteiten die u bij de student vindt passen. Een klasgenoot/vriend van de student doet hetzelfde en de student zelf kiest er ook vier. Vervolgens maakt de student een kernkwadrant met de kwaliteiten die het meest gekozen zijn. Het mag ook een kwaliteit zijn die de student het meest aanspreekt. Dit kernkwadrant wordt volledig uitgelegd op de website en de student hoeft hierbij slechts de stappen te volgen. Hetzelfde geldt voor de reflectie. Nadat er vier kernkwadranten volledig zijn ingevuld en beschreven, is de student zich beter bewust van zijn/haar kwaliteiten, valkuilen, uitdagingen en allergieën en weet hij/zij ook hoe hij/zij zich verder kan ontwikkelen. Het is aan te raden om na het onderdeel ‘kwaliteiten en valkuilen’ het onderdeel POP te behandelen. Studenten kunnen hun vergaarde informatie daarbij gebruiken.

8

Persoonlijk Ontwikkelingsplan

Het Persoonlijk Ontwikkelingsplan (POP) is een document dat door de student is opgebouwd, waarin de student voor zichzelf een plan maakt aan welke leerdoelen hij/zij wil gaan werken.

Doel Na afloop is de student in staat om:

- Te verwoorden welke activiteiten er ondernomen kunnen worden om het eigen werk of gedrag te ontwikkelen.

- Specifiek uit te leggen hoe hij of zij daar aan zal gaan werken. - Uit te leggen wat de gewenste resultaten zijn en hoe dit getoond kan worden.

Werktijd ca. 1 tot 2 lessen.

Werkwijze De student kan op de website de volledige uitleg vinden voor het maken van een POP. Het is raadzaam om van te voren te hebben besloten waar de studenten hun POP over gaan maken. Zo kunnen alle onderdelen van de website een aanleiding zijn voor een POP, maar ook gebeurtenissen binnen de school of de klas. Zodra er een doel is voor het POP en er materiaal is om mee te werken, dan kan de student aan de slag. De student leert om per deelvraag/doel deze SMART op te stellen. De student leert hierdoor te bedenken en te bekijken hoe hij/zij een probleem aan kan pakken en hoe hij/zij kan zien of het gewerkt heeft. Het geheel wordt voorzien van een planning. Het POP moet regelmatig gecheckt, geëvalueerd en eventueel bijgesteld worden. Voor een allereerste POP raden we aan om dat na een periode van 4 tot 6 weken te doen. In anderen gevallen raden we een periode van 2 tot 4 maanden aan.

9

Reflectie op je werk Met het onderdeel “Reflectie op je werk” kunt u de student leren om kritisch naar een werkproces en/of product te laten kijken.

Vaak is deze vorm van reflectie een onderdeel van een bestaande opdracht. Dat is de reden dat wij gekozen hebben voor één algemeen reflectieformulier, die in vele situaties toepasbaar is:

• De student kan middels het reflectieformulier zijn eigen reflectie vormgeven op papier. Het reflectieformulier bevat vragen die de student aan het denken zetten. Bovendien dient het als een prima leidraad voor u om een gesprek te voeren met de student over het proces en/of product.

10

Reflectieformulier

Reflecteren op (de weg naar) een product is niet eenvoudig. Er zijn vele zaken waarmee rekening gehouden moet worden en die verschillen per opdracht. Het is voor studenten daarom prettig om een handvat te hebben, een manier waarop ze aan het denken worden gezet over hun eigen (weg naar het) product. Het reflectieformulier is daar een middel voor.

Doel Na afloop is de student in staat om:

- ICT als hulpmiddel te gebruiken, om een eigen reflectie op te stellen. - Op het eigen product en proces te evalueren en daarbij te kunnen aangeven

in hoeverre die te verbeteren zijn.

Werktijd: 1 les, exclusief contact met de student

Werkwijze De student gaat in de eerste les naar de reflectiewebsite en ziet het reflectieformulier bij opdracht 1. De studenten vullen dit reflectieformulier zelfstandig in en doen dit bij voorkeur direct na het maken van een product / het inleveren van een opdracht. Als docent kunt u er ook voor kiezen om alleen de wat slechter scorende studenten deze reflectie te laten uitvoeren.

Het is de bedoeling dat de student het formulier zo volledig mogelijk invult en daarbij alle informatie benoemt. In het reflectieformulier wordt er gevraagd naar een e-mailadres. Na afloop wordt de reflectie daar naar toe gestuurd. Dat kan een eigen e-mailadres zijn, maar mag ook uw eigen e-mailadres zijn.

Deze opdracht duurt ongeveer een halve les. Daarna is het zaak voor u om samen met de student in gesprek te gaan over het product. Het reflectieformulier vormt de leidraad van dit gesprek. Zorg er voor dat dit formulier (via de e-mail van u of uw student) ook beschikbaar is tijdens dit gesprek. Tijdens dit gesprek is er de mogelijkheid voor de student om bepaalde zaken toe te lichten, kunt u doorvragen op gegeven antwoorden en bent u samen met de student aan het reflecteren. Er wordt ook aandacht besteed aan een volgende opdracht en de wijze waarop er aan verbeterpunten zal worden gewerkt.

11

Reflectie op planning Met het onderdeel “Reflectie op planning” leert u uw student om te reflecteren op het eigen tijdgebruik. De website biedt middels materialen en filmpjes houvast voor studenten om de eigen tijd beter te kunnen gebruiken.

Er wordt onderscheid gemaakt tussen een weekplanning en een periodeplanning:

• De student kan aan de slag met het maken van een weekplanning. Op die wijze kan er een routine ontstaan, waarmee de student ten gunste van het leerproces zijn/haar tijd beter inricht.

• De student kan aan de slag met het maken van een periodeplanning. Op die

wijze kan de student het grote geheel overzien (van inleverdeadlines en toetsen). Er kan voorkomen worden dat de student zijn/haar tijd niet effectief gebruikt binnen een periode en/of te laat aan bepaalde taken begint.

12

Weekplanning

Doel Na afloop is de student in staat om:

- Te beschrijven in hoeverre hij/zij de eigen tijd goed gebruikt. - Zaken te benoemen die de eigen studie in gevaar brengen. - Eigen tijd beter in te plannen, zodat er effectiever gestudeerd kan worden en

de student wordt ontlast in zijn/haar werkdruk.

Benodigdheden Het rooster van de huidige of komende weken. Werktijd: 2 lessen In de eerste les maken de studenten hun weekplanning volledig af en reflecteren zij hierop. In de tweede les gaan zij de planning aanpassen naar wat zij zouden 'willen' zien en gaan zij hun week indelen. Ze kijken in deze les ook naar het indelen van hun tijd in blokken en gaan hun huiswerk voor de komende week verdelen en inplannen. Werkwijze In de eerste les openen en printen de studenten een planner. Deze vullen ze in. Ze markeren de tijd die ze kwijt zijn aan vaste afspraken zoals school, sport etc. Ze reflecteren op deze planning om erachter te komen hoeveel tijd ze kwijt zijn aan vaste afspraken. Hierna gaan ze een lijst maken van alle andere dingen die ze doen in een week. Ze leren hierbij het onderscheid te maken tussen belangrijke zaken en dringende zaken. Dit gaan ze vervolgens in de open ruimtes proberen in te plannen op voor hen 'handige' en 'logische' momenten. Er vindt een tussentijdse evaluatie plaats, waarin studenten terugkijken op hun gemaakte planning. Is hun week volledig? Is er teveel of te weinig tijd? Zouden ze zaken beter aan kunnen pakken? In de tweede les beginnen ze met het herschrijven van hun eerste planning. Het doel is hun planning beter te maken en ruimte te houden of maken om te kunnen studeren. Ze beginnen met het uitzoeken hoe zij willen leren of werken en in blokken van hoeveel minuten zij dat gaan doen. Vervolgens gaan ze hun huiswerk voor de komende week bekijken en dit proberen te verdelen in deze blokken. Als ze een goede en voor hun gevoel realistische verdeling van het werk hebben gemaakt, dan gaan ze dit inpassen in hun planner. Ze gaan net zo lang knutselen en plakken tot ze alles in hun planning hebben kunnen passen. Deze manier van plannen gaan ze vier tot zes weken toepassen en daarna dient er een reflectie plaats te vinden. Zo nodig kan de planning daarop worden aangepast.

13

Periodeplanning

Doel Na afloop is de student in staat om:

- De beschikbare stukken geordend bij elkaar te houden. - De werkdruk per week gedurende een periode te overzien en desgewenst

(beter) te spreiden. - Zelf in te schatten dat de voorgenomen werkzaamheden niet passen binnen

de eerder gemaakte weekplanner. - Belangrijke momenten in tijd te monitoren. - Op tijd aan bepaalde studietaken te beginnen. - De voortgang in de studietaken overzichtelijk bij te houden.

Werktijd: 2 lessen

• Benodigdheden 1 e les Rooster, weekplanner, van een aantal vakken het studieprogramma, snelhechter o.i.d., diverse kleuren markeerstiften. In de eerste les wordt een aanvang gemaakt met het categoriseren van de taken binnen een studieprogramma en het invullen van de periodeplanner. De stukken worden bewaard in een snelhechter.

• Benodigdheden 2 e les

De deels gevulde snelhechter en de markeerstiften. Alsmede alle nog resterende studieprogramma’s. In deze tweede les worden allereerst de taken van de overige studieprogramma’s gecategoriseerd en overgenomen op de periodeplanner. Nadat alle deadlines van alle vakken ingevuld zijn gaat de student onderzoeken wanneer welke langdurende taken uitgevoerd kan worden. Alle stukken worden bewaard in een snelhechter.

Werkwijze Voorafgaande aan de eerste les wordt de studenten de instructie gegeven een snelhechter, markeerstiften en de reeds uitgedeelde studieprogramma’s mee te laten nemen. In de eerste les openen en printen de studenten een lege periodeplanner, alsmede het studieprogramma van een aantal vakken voor zover dit nog niet gedaan is. De eerste regel van de periodeplanner wordt voorzien van de juiste weeknummers en startdagen. De eerste kolom wordt voorzien van de voor die periode geldende vakken.

14

Vervolgens bestuderen zij een aantal studieprogramma’s en proberen daarin aan te wijzen wat de taken zijn die langer dan een week duren (langdurende taken). Deze verschillende taken markeren zij met verschillende kleuren. De op een studieprogramma met kleur gemarkeerde deadlines worden met dezelfde kleur overgenomen op de periodeplanner. De tweede les start met het opnieuw bestuderen van studieprogramma’s om de langdurende taken op de studieprogramma’s te markeren en de deadlines daarvan in één hokje over te nemen op de periodeplanner.

Pas als dit voor alle vakken gedaan is, kan de student bezig met het inplannen van de langdurende taken op de periodeplanner. In principe is dit niet anders dan het naar voren verlengen van de gemarkeerde deadlines.

Maar juist deze handeling kan tot problemen leiden. Iedere voorgenomen taak kost tijd en het kan makkelijk gebeuren dat de voorgenomen totaaltijd meer is dan de beschikbare tijd volgens de eerder gemaakte weekplanner. In deze les gaat het met name allereerst om de bewustwording daarvan.

Vervolgens komt de vraag hoe je met zo’n tijdsprobleem omgaat. Taken schrappen of verplaatsen naar een ander moment? Meer tijd uittrekken? Of efficiënter werken? Het aan de orde stellen van zo’n tijdsprobleem kan leiden tot aanpassingen van de werkwijze. De conclusie zal vrijwel altijd zijn dat een goede zelfkennis en goede reflecties onontbeerlijk zijn om tot de juiste keuze te komen.

15

Bijlage

Namen tweetal: Datum: Positief: Negatief: Tips: Deze presentatie heeft mij geleerd dat…