rebiliuscrusorob00defo

8/13/2019 rebiliuscrusorob00defo

1/134

=0,, REBILIUS CRUSOz


2/134

Digitized by the Intemet Archivein 2010 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/rebiliuscrusorobOOdefo


3/134


4/134


5/134

REBILIUS CRUSO:ROBINSON CEUSOE, IN LATIN

A BOOK TO LIGHTEN TEDIUMTO A LEARNER.

BY

FRANCIS WILLIAM NEWMAN,EMEEITUS PEOFESSOR OF LATIN IN UNIVEESITY COLLEGE, LONDON :

HONOEAEY FELLOW OF WOECESTEE COLLEGE, OXFOED.

LONDON

:

TRtJBNER & CO., 57 & 59, LUDGATE HILL,M.DCCC.LXXXIV.


6/134

\: FR3tfd3

NOTTINGHAM :PEINTED BY STEVENSON, BAILET, AND SMITH,

LISTEE GATE.


7/134

PKEFACB.This book was composed wlien the writer was a Professor ofLatin, as part of a larger sclieme. He has long been convincedthat the mode of teachiug Latin has become less and less effectivein proportion as it has been made more and more scientific.The effort has been general to confine the pupil to the mostelaborate styles and the most approved classics, and the exerciseof memory has been snperseded by minnte accuracy in the studyof very Umited pieces. In the natural mode we have enormousendless repetition and much learning of the names of things.We begin with short sentences and a very limited number ofverbs ; and we learn with the least possible number of rules. Ifwe could talk in Latin, that would be of all best ; but as wecannot get exercise in talking it for practical needs, no teachercan hope to gain adequate readiness and faciUty : or if a fewmight, yet this could not be counted on in any general system.It has long been my conviction that we ought to seek to learn alanguage Jirst, and study its characteristic Hterature aftencard.Greek and Latin literature plunge us into numerous difficultiesall at once, inasmuch as their poHtics, their history, their geo-graphy and their religion are all strange to the young student.To take difficulties one by one is obvious wisdom ; and with aview to this I elaborately maintained in an article of the Museum(No. iv., Jan., 1862, Edinburgh) that we ought to teach by modernLatin. As parts of such a system I have executed and publisheda Latin Hiawatha, and Latin Verse Translations of manysmall pieces of Enghsh poetry. If I could write Latin conversa-tions that ivould interest learners, I should gladly have undertaken


8/134

tliis : but wlien I triecl, I could uot invent matter tbat seemedinteresting enough. This indeed is my objection to Erasmus's Colloquies, which also are not easy enough in idiom to satisfyme. This Eobinson Crusoe I thought I could make veryinteresting, and it includes a far greater variety of vocabularythan can be obtained fvom any of our received classics of thesame length. I hope also the style is easy.

I surely need not apologize for taking only the general ideafrom Defoe. His tale is far too diffuse, too full of morahziugand with too Httle variety. He was very iguorant of the Botanyaud Zoology of the tropics, and when his tale is faithfullyabridged, its impossibilities become too glaring. The ArabicEobiuson Crusoe published by the Church Missionary Societycuts down Defoe's story uumercifully.

I am iudebted to my former colleague, the late ProfessorT. Hewitt Key, for the translatiou of Eobinson into the nameEebihus. He also approved of Iguipulta for a gun, not as strictlygrammatical, but as good enough to pass with Latins who werefamiliar with the word Catapulta. From him also I adoptedCannones, for cunnons, aud Pistola a jjistol. The word Canna,a cane (or hollow tube) seems to be the root of Cafion, a tube orcannon, iu Spanish, wheuce the Americau cafion for a tunuel, orlarger tube.

After I had executed my own EebiHus (finally completed in1861), I learned that a Freuchman, Goffaux, had pubHshed a Eobiuson Crusoe in Latin aud French. On discovering this,I stopped the printiug which I had beguu, and after somedelay succeeded iu gettiug the book. But ou perusiug it I foundbis priuciples of remodelHug the tale to be fuudameutally theopposite of mine, coucerning which I need not enlarge. I Hkebis Latin, yet do not thiuk his book supersedes mine. But ifteachers can practicaHy use his with advantage, I shaH be weHsatisfied.


9/134

PREFAOE. V.

I wish liere to renew my protest, that no accnracy of readingsmall portions of Latin will ever be so effective as extensivereading ; and to make extensive reading possible to the many,the style ought to be very easy and the matter attractive. Toenable us to talk, we ought to have a vocabulary that inchidesall famihar objects,which the Classics of our schools cannotgive us. Terence, though somewhat too difficult, would havegreat excellencies for the learner ; but the substance of his playsis low, and eminently unedifying.In the near future, some universal tongue will be sought for by

the educated. If Latin be still learned in England, France,Italy, Germany, Hungary, Spain, this is still, as three centuriesago, the best for all Christendom. But perhaps even Latin willbe beaten out of the schools.

It may be well to remark, that inasmuch as the grave accenthas been very widely used in school books as indicative of anadverb, I adopt the mark in this sense ; and think it no objectionto say that the Latins never so used it. Neither had they ourstops. We do not pretend to follow their writing in detail. Weusefully distinguish the vowels u i from the consonants v j ; theydid not. What should we gain, by writing the IHad as its authorwrote it ? So too, I think it well occasionally to add long orshort marks, as egere egere egere, venere venere, latere laterelatere, to obviate ambiguity. Nay I write fluctus for gen. sing.,fluctus for plural, but fluctus for nomin. sing. When et meansboth or even, I set an acute accent over it, not doubting that itthen received some emphasis.

I also borrow from the marks used in Hebrew an j


10/134


11/134

CONTENTSCHAPTER I.

1 Robinsou's parentago. 2 His first adventures. 3 His slavetrading voyage.4 The shipwreck. 5 They take to the boat. G It is swamped. 7 Hisnarrow escape. 8 His forlom position. 9 He sleeps in a tree. 10 Hismental struggles. 11 The dog and long boat. 12 He swims to the ship.13 Its condition. The skiff. 14 He makes a raft. 15 He loads it, firstwith food; 16 next, with other necessaries. 17 He tows off the raft bythe skiff. 18 Favom-ing weather. 19 It is all but wrecked. 20 Hesleeps again in a tree. 21 His first supper. 22 He fastens the raft23 and visits the long boat. 24 Second visit to the ship. 25 He plans araft on water-tight empty boxes. 26 He carries off a few costly articlesin the skiff ; 27 and tows off whatever will float. 28 He lands his trainat the nearest point ; 29 and explores a natural harbour. 30 His dog-and cat meat. 31 He asccrtains that he is in an island. 32 Its character.33 His precaution against panthers. 34 He puts his first raft in safety.35 Third visit to the ship. 36 He brings away his new raft. 37 Secondexpedition the same day.

CHAPTER II.38 In future, he wiU write less minutely. 39 Weather changes. 40 He goes

on foot to his harbor. 41 Its cliffs and caverns. 42 Hebathes. 43 Sportand affection of the dog. 44 Robinson ascends to the table land.45 Shoots a she-antelope and wounds a kid. 46, 7 How he deals withhis booty. 48 His mental agitations. 49 His ledger of things good andbad. 50 How he is soothed. 51 He conciliates dog and cat to the kid.52 Thirteen days' work. 53 Why the ship had so much ammunition.54 His search for certain articles. 55 He finds iron tools; 56 andbaskets of dry beans ; 57 and a portion of the plaid dresses. 58 Heheightens his skiff. 59 His device for the long boat. 60 He saves itinto his harbor. 61 Last visit to the ship. 62 His raft is wrecked.63 Xhe ship vanishes.

CHAPTER III.64 His state of feeling. 65 His affcction to tame animals. 66 His cooking

of the beans. 67 Recovery of articles from his wrecked raft. 68 Detailsconceming the caverns. 69 Smoothness of their floor. 70 Solidity oftheir roofs. 71 Their screen of cactuses. 72 His bedroom and lardcr.73 His manifold embarrassments. 74 He discovers a pure rill at hand ;75 and a natural dock for the boat. 76 He hedges in a spot in the valley.77 He transports certain things to the caverns. 78 Numerous gay-hu(Hlbirds. 79 Abundant vegetation. 80 Kindling materials. 81 Tropicalproducts. 82 The creek ends in a land stream. 83 Natural fruit gardens.84 He clings to the seaside. 86 He recovers the computation of time.and resumes his nautical mathematics. 87 How he had learned.88 His register of lunar months. ^


12/134

Vm. CONTENTS.CHAPTER IV.

89 How he liad leamed carpentry. 90 He makes a little sledge. 91 Hearranges his cavems. 92 His fear of wild beasts. 93 He adapts the shipladder to a new use. 94 Digs a hole under his window. 95 He nowfeels safe. 96 On mining. 97 On his familiarity with gimpowder.98 Removes to the cavems. 99 His encounter with a female antelope.100 His two new young ones. 101 Absence of men on the island.102 He amasses fodder and improves two clifi paths. 103 He discoversa palm grove eastward; 104 and a forest glen aloft to N.W. 105 Howhe brings down fuel and timber. 106 Climate of his island. 107 Herows round to the palm grove. 108 He cuts a young tree for boat oars.

CHAPTER V.109 He arranges his armoiy. 110 His other apartments. 111 His laundry

operations. 112 Treatment of his skin and hair. 113 Distress fromcold. 114 His leathem tippet. 115 His mat for the back. 116 Defencefor head and cheeks in heat. 117 He shapes his new oars. 118 Exerciseshis boat in harbor. 119 Erom his skifE he sees a lofty mountain.120 How he cooks waterfowl. 121 How he gets tame pigeons. 122 Hiatoil in carrying. 123 His spirits suddenly fail. 124 His religiousagitation. 125 His tackle to catch a rabbit. 126 He catches two.126* He plaits new shoes

CHAPTER VI.127 He explores the high mountain. 128 Panorama from the summit.129 The mainland is on the south. 130 He discovers vine plants, andbrings home citrons and lemons half-ripe. 131 He retums by an easyand natural road. 132 Joy makes him liberal. 133 Threefoldcharacter of the island. 134, 5 He explores the hUl west of the creek.136 He catches a parrot. 137 He makes a rabbit-hutch. 138 He readsof elephant catching. 139 He plans to catch a fully-grown antelopealive. 140-2 The battle and victory. 143 He catches a female alive,and two kids. 144 Steady moming rains. North of the palm grove, hesurveys eastward more of the coast ; 145 with tortoises on wide sands.146 Why he has no palms in his harbor. 147 Sport of the dog with thekids. 148 Tlieir swiftness. 149 Description of the antelopes. 150 Hetrains them to the little sledge ; his hamess. 151 His dog leams to watchthe flock. 152 He trains them to his whistle. 153 His schemes for food.154 His fishing, 155 His werr-net. 156. He moralizes on his owncharacter. CHAPTER VII.

157 His dressing of fish. 158 His unleavened bannocks. 159 His homegarden. 160 His argumentation with himself. 161, 2 How he isaffected by his mother's birthday. 163 His funeral feast. 164 Hefinishes it in the glen. 165, 6 The parrofs talk. 167-9 He brings homea tortoise. 170 The hull of the .ship is cast up. 171 He ventures uponit within the reef. 172 An ague seizes him. 173 His dread of darkness;he diinks, first lemonade ; 174 afterwards, Cinchona. 175 He gets oiland eggs from the tortoise. 176 He makes lampwicks. 177 The weatherclears. 178 Birth of new kittens. 179 Other new broods. 180.2 De-velopment of his religious sentiment. 183 The Popish Prayer-book.184 The le.ssons which he now learnt.


13/134

CONTENTS. IX.CHAPTER VIII.

185 He saws down the horns of tho male antelope. 186 Use of the horns.187 He makes a di-ill, 188 with a bow, 189 and guide ; 190 also alarger sledge. 191 Deficiency of leather. 192 How he makes fine ropes.193 His small bridge. 194 His beach road. 195 New kids. 196 Con-trivance for picking cocoa nuts. 197 Experiments on leaves, pith andbark. 198, 9 Migration of his flock. 200 He sleeps in a hammock underthe sky. 201 He makes the rush mat for his back. 202 His dress in theheat. 203 His preparation of a yam garden. 204 His siesta. 205 Hisraisins. 206 New products of the soil. 207 Turpentine or Resin.208 Midday with the dog. 209-11 More fruits. 212 Unsuccessfulexpedition in the long boat. 213 He cannot return agaiast the wind;214 his distress. 215 The parrot comes to comfort him. 216 He trudgeshome, leaving the boat. 217 He fixes the latitude ; 218 plants hiskitchen garden. 219 Adds to his stores of food. 220 Insufiiciency of hisstore-chests. 221 His first attempt at pottery. 222 He builds a fumace.223 Makes huge square jars of coarse pottery. 224 He sets up a targetfor practice. 225 His preserving of fruit. 226 His recovery of glasabeads.

CHAPTER IX.227 Two boats of black savages arrive. 228 He arms ; 229 goes forth and

views a cannibal feast. 230 A captive escapes. 231 Robinson shoots onepursuer dead and woimds another ; 232 but saves the life of the latter.233 Binds up his wound. 234 Ascertains that the two boats havedeparted. 235 He brings the fugitive to his cavems. 236 Returns tobury the dead; 237 and bring home the wounded man. 238 He trieathe temper of the fugitive. 239 His deliberation and assumed majesty.240 His careful treatment of the fugitive (Elapsus). 241 He astonishesboth men with his pistols, also Elapsus with telescope and watch.242 He pours away nearly all the brandy and rum. 243 Elapsus makesgood sandals for Robinson. 244 Robinson gives him a handsome plaid245 also cloaks to both. 246 He takes Elapsus to the scene of the mur-derous feast. 247 Elapsus reveals the virtues of trees and shrubs,248 and talks of Indian poultry. 249, 250 Various palms and their uses.251 Thoughts about the long boat. 252 Convalescence of Secutor.253 Elapsus devises a royal badge for Robinson. 254 Robinson acceptsit ; 255 and gives a secondary badge to Elapsus. 256 Description ofthe two men. 257 Elapsus is curious about work in iron. 258 Skill ofboth men in wattling and plaiting. 259 Skill of Secutor in cookery ; hismaking of tea. 260 Why Robinson resolves to show no distrust. 261 Heteaches both the sword-exercise. 262 Armor used in it. 2C3 Secutormakes new arrows. 264 Robinson plans a cross-bow. 265 The menexecute it.

CHAPTER X.266 Expedition to fetch the boat. 267 Mending of the sails. 268 It tacks

well. 269 Elapsus pronounces it, Not yet good. 270 Secutor enlarges thekitchen garden. 271 Theii sport in swimming. 272 Trial of soap-making. 273 Secutor as groom aud gardener. 274 Reliefs for the men'8toil. 275, 6 Elapsus works bulwai ks and flaps (outriggers) for the boat.


14/134

X. CONTENTS.277 Robinson studies how to fulfil liis demands of ironwork. 278 fWithElapsus he makes a longer excursion on the hills. 279 Gets a view ofthe ridges and under cliflf on the north-east. 280 The three work togetherat the smithy. 281 The parrot is killed by a falcon. How Elapsuscomforts Robinson. 282 DiKgent work during the rains. 283 Secutor'senmity to the rabbits. 284 Robuison's Uterary occupation. 285 Histalk with them during their work. 286 They present him with a royal dress.287 They try the new rig of the boat. 288 Petition of the two men con-cerning wives. 289 Robuison's anxieties. 290 His first question.291 Their further suggestions. 292 His fresh objections. 293 Heinsists on first surveying the coast.

CHAPTER XI.294 Their new manufactures. 295 Robinson plays the hydrographer.296 Elapsus finds the rice plant. 297 They survey the west coast.298 Difficulty about currents. 299 Problem of the flock, solved byElapsus. 300 They agree to hew new oars. 301 Robinson claitnsbetter missUes. 302 Their reply reproves him. 303 Their activity.304 They carry home the frmt crop. 305, 6 Some accoimt of theu- owncountry. 307 Calculations of Elapsus. 308 Secutors account of the latewar, 309 Why neither tribe comes to the island. 310 Robinsonpromises to saU within four days. 311 Energy of Secutor. 312 Zoologyof the mainland. 313 Robinsons final preparations. 314 Fate of thetame rabbits. 315 The three put to sea at evening ; 316 and at dawnsee land. 317 The two men resume their true names. 318 Reception bythe populace. 319 The shooting match. 320 Sister of Gelavi ; 321 alsohis bride. 322 Robinson consents to everything. 323 They are towedout with honor. 324 The return voyage. 325 They land at the Garden-port. 326 What of the flock ?

CHAPTER XII.327 Nuptial preparations. 328 Indian Poultry. 329 Pranks of thieves.330 Nuptial ceremonies. 331 Speech of Robinson. 332 Services of Upis

and Calefus ; 333 also of Pachus. Skill of Totopil in snares. 334 Functionsof Robinson. 335 New Pottery and store closet. 336 Sago, Wax, Oil,Sugar. 337 Pachus and Calefus undertake rice. 338 Apartments.339 New cares of Robinson. 340 Retrospect of his slavery. 341 His restonSunday. 342 His Sunday School. 343 HispupU teachers. 344 Materialsfor paper. 345 Religious talk with Gelavi. 346 Pachus makes needles.347 New ideas of Gelavi. 348 Robinson seeks explanation. 349 Gelavicannot eatisfy him. 350 Pachus finds a stream of copper. 351 Three personsare di-iven on shore in a boat. 352 Policy of Robinson. 353 Perplexingcomment of Gelavi. 354 The strangers depart. 355 Anxieties ofRobinson. 356 New arrivals. 357 Robinson's suspicions 358 ofGelavi and Fenis. 359 Fenis's defence. 360 Robinson recovers himself.361 His promises to Cortops. 365 Supplementary conditions.

CHAPTER XIII.366 Robinson's zeal for his own language. 367 Gelavi opposes. 368, 9 The

diseussion. 370 Robinson reluctantly yields. 371 He aids Gelavi in newalphabet. 372 He trains his own family to firearms. 373 Refuses to


15/134

CONTENTS. XI.toll how to make gunpowdor. 374 Pachus and Robinson sleep in ham-mocks. 375 Guus of distress. 376 Robinson sends to Cortops for rowers,377 and boards the ship. 378 The rowers tow it off the sandbank.379 Robinson guides them to the creek. 380 He promises a new mast,381 and food. 382 The captain's story. 383 He asks the longitude,384 and promises to carry Robinson to England. 385 Robinson ordersfood, 386 and shoots three wild antelopes, 387 and a pelican.388 Cortops gives rice liberally. 389 The captain visits the caverns,390 and accepts one dead antelope. 391 Gifts to Cortops and the rowers.392 On the new mast. 393 Robinson and two men cut it. 394 Robin-son visits Cortops by appointment. 395 Secret interview and compact.396 It is revealed to Pachus and Gelavi. 397 Robinson abdicates infavor of Cortops. 398 Cortops adopts Gelavi as son and successor.

CHAPTER XIV.399 Dispatch of business. 400 Royal gifts of Robinson to Cortops. 401 Sud-

den loss of Robinson's skiff by Upis, 402 Yards are wanting to the mast.403 Robinson undertakes to be ship-carpenter ; 404 and buys manywares of the captain as presents to Cortops, Pachus and Calefus. 405 Greatfarewell on the Sunday ; 406 and solemn advice to Gelavi. 407 Finalarrangements in the ship. 408 Last gifts of Robinson. 409 The ship iswind-bound. 410 Robinson's story of himself. 411 How he escapedfrom the Moors to Brazil. 412 Received funds from England. 413 Be-came familiar with his employers sons ; 414 was invited to join inpartnership. 415 Easy liberality of the Brazilians. 416 Eui-opean con-siderations. 417 Robinson becomes a partner. 418 Fertility of thecountry. 419 Nature and management of his estates. 420 Occupationof three years. 421 His ennui in the fourth. 422 New overtures of hispartner. 423-430 Robinson consents, after faint resistance 431-3 Hisvoyage and shipwreck. 434 The weather changes. 435 They are towedoff. 436 The boats and Gelavi depart. 437 They fall in with a shipbound for England. 438 Robinson sends a letter by it. 439 He roachesJamaica. 440 An-anges business at Brazil by lettersand withoutfurther events, regains his English home.


16/134

ERRATA.Section 8, line 6 for rersus read rm'sus.

12,35,59,65,66,70,91,

103,216,291,

14 for protulentam read potulentam.15 for facilime read facillime.12 for hue read huc.12 for compertum read oompertam.6 for panxUlulum read pauxillulum.3 for talis read talis.4 for qualicumque read qualicunque.8 for explorari read explorare.2 for incedentem read incedens.4 for Secutorum read Secutorem,


17/134

ERRATA.Besides the Errata alreadi/ published I have sincefound tlie fulUncinij

Section 79, line ^,for ignotu read ignoia.,, 86, ,, 5, /or matliematic/s rea(^ niathematicftv.,, ,, ,, 7, /or alterum rcacZ alter.,, ,, ,, 8, /or tertium rcafZ tertius.,, ,, ,, 10,for Hanc reafZ Hunc.,, 118, penult, /or oblitum read oblitam.,, 139, ,, 7, /or deligebant reaf/ diligebant.,, 171, ,, 6, /or facilo rea(Z facile.,, 234, ,, 7, /or specnliim reatZ speculam.,, 319, ., 7, /or carcer rearf carcerem,,, ,, ,, 10, /or collawdabant reafZ collaMdabaiit.,, 335, ,, 6, /or eum reafZ cum.,, 337, ,, 5, /or Attamem reafZ Attamen.,, 345, ,, 5, /or eredebat reatZ credebat.,, 347, ,, 14, {addimj niarJiS of quantiti/) rcail iuiuGrc.


18/134


19/134

ROBINSON CRUSOE.KEBILII CRUSONIS ANNALES.

i.jVCAPUT PEIMUM.

ATUS sum ego Eboraci, ex bona familia, sed peregrina :quippe pater meus Germauus fuit e Brema., ubi appella-

batur Kreutznaer. Ceterum per mercaturam cTives factus,Eboraci cousedit, unde recepit in connubium matrem meam.Ex liujus agnatis praenomen milii Kebilius, ex patre nomeuKreutznaer inditum est. Sed vulgus liominum, facili corruptela,Crusonem me Kebilium appellabat. Tertius eram filius familiae.Frater maximus, tribunus militum, cum Hispanis praelio con-gressus, ad Dunquercam occubuit. Frater proximus, sicut egoquoque postea, incertum quomodo, evanuit. Me quidem pater,diligenter institutum, juris legumque studiis destinabat : sed,fatali quodam motu, nihil miLi arridebat, uisi ut mari oberrarem.

2. Prima in juventa clam patrem evasi nauta. Cursu moxfelici cum magistro navis bumanissimo ad Guineam Africaenavigavi. Altero in cursu a Mauris piratis captus sum, et perquatuor fere annos duram servivi servitutem. Inde miraculoaudaciae elapsus, in Lusitana quadam nave ad Braziliam sumdevectus, ubi colono cuidam tres amplius annos strenuam operamnavavi, praefectus servorum agrestium. Mox per hunc amicosquehujus adductus sum, ut ad Guineam navigarem, homines nigritasconquisiturus, quos ipsi inter se per sua praedia servitutis causadividerent. Equidem magnam lucri partem eram derivaturus.

3. Sed longe aliter ordinavit Deus, ne impune caecae cupiditatiobsequerer. Nempe ventis abrepta navis Oceanum transirenequibat, sed longe ad Caurum develiitur, circa Orinoconis ostia,ut credebamus. Altera mox superveniens procella magno impetunos in Occidentem propulit, ubi, si o mari effugeremus, per fcroshomines foret pereundum.


20/134

REBILIUS ORUSO,4. Gravi impendente periculo, nocte intempesta et saeviente

adhuc vento, nauta qui erat in vigilia terram adesse exclamavitatque, antea quam ceteri experrecti superne congregamur, navisin arenis haeret. Statim cum strepitu tremendo corruunt malieorumque armamenta. Fluctus magna vi foros prokiebant, nequeipsae navis compages diu toleraturae videbantur. 5. Magisterscapham demitti jubet. Demittitur : nec facile id quidem. Ees,quae maxime ad vitam sunt necessariae, raptim ingerunter ; tumnos ipsi, tredecim viri, in eandem descendimus. Montosumlittus inter sublustrem caliginem furvum apparebat : eo re-migamus, si qua forte in sinu terrae reducto tranquilliore mariutamur. Jam, violenter undante salo et circum nos se frangente,res non nauticae peritiae sed divinae opis videbatur : quare interremigandum se quisque Deo Supremo, pius impiusve, commen-dabat, salute paene desperata. 6. Ventus, ad terram propellens,cursum scaphae accelerabat, terram faciebat formidolosioremmetu autem maris, spe littoris, ipsi nosmet quasi in certissimumexitium detrudebamus. Taudem, vadosiore mari, fluctus per-niciosius circumfringi et dejectari scapha. Mox, ecce cristaundae ingens, quae nos persequitur ; et vix Dei eflamur nomen,quum cuncti sumus absorpti.

7. Quae sequebantur, longa fortasse enarratu, factu erantbrevissima. Profundius sensi me verbere fluctus illius deprimi,sed, anima fortiter compressa, ad summas aquas emersi tandem.Altero in fluctu spumante imphcatus atque violenter circumtortus,immensum anhelans eluctor ; tum conversus, humeros meossuccedenti oppono cristae. Ea me magna vi cautem versusprojecit, aqua exstantem : hanc ego amplexus, adhaereo, dumdecurrit unda ; tunc, priusquam novus superveniat fluctus, pervada exsihens scando, iterumque amplector cautem ; simul, aestupauhsper obruor. Ictus ejus me aspere quassabat, sed extemploaera animamque recepi, et rursus per vada supergredior. Citrasaxa undas longe minus ingentes sensi, inter quas poteram natare,aegre profecto. Mox httore ipso projectus, uncis pedibus insabulonem lapillosque inculcatis, pronus decido, ut ne me fluctusreii-ahat. Uno post temporis momento in terra firma asto.Conversus, video praeter httus cautium seriem, inter albicantesaquas nigrarum ; nihil ahud per tenebras in mari dispicio, nequescapham neque quemquam e sodahbus.

8. Tamen haud valde cahginosa erat nox. Ingentes ahquotnubes, et phirimae nubeculae, sibilante vento raptabantur : interhas clarissima lucebant sidera e nigerrimo caelo. Eespiciens ad


21/134

RKBILIUS CRUSO, 3terrain, collium duntaxat ceruo liueamenta ac rupium. Tumvestimenta raptim detracta manibus contorqueo, et, quoadpossum, aquam marinam exprimo. Eadem rersus induor, (quidaliud facerem ?) et rupem proximam per algas enisus ascendo ;frustra : nam ne inde quidem in mari quidquam discerni potest.

9. Attamen arboris forma super colle exstat. Hanc sequor, et,ut potissimum in caligine, arborem illam scando et ramos am-plexus interfususque me repono. Vestimentorum in loculis nihilhabui, praeter cultellum, tabaci aliquantum et tubulum fumarium.Post brevem requiem assurgens, virgam grandiusculam amputo,qua protegam me aliquatenus. Aqua marina largius insorpta,tamen neque sitis neque famis aderat mihi levamen. Sed, lococibi, tabaci folium in os meum compono, implicataque ramisvirga, membra mea ita dispono, ut ne decidam, si somno capiar.Vespertiliones, et maximi illi quidem, stridoribus ac volatu,somnum aliquamdiu discutiunt.

10. Item quoad concitato opus erat corpore, mens mea tranquillafuerat ac praesens : nunc, quando quiescit corpus, maxime semens agitare coepit. Imprimis gratias Deo optimo maximosincerissimas profudi, admirans praesertim, si ego sohis ex tantonaufragio servor. Mox id ipsum crudehssime me pungit ; etenimhic solitarius, madidus, famelicus, paene nudus, pejus enecor quamin mari, nisi vero feri homines sive bestiae me devorabunt. Saneego id temporis j)ius non eram, miuime rehgiosus. Igitur tantain calamitate magnus me aestus animi conquassabat, inter gratesquerelasque, consihum ac desperationem. Tandem agitationevictus profundo somno conquievi, laboris ac moestitiae obhtus.

11. Mane expergiscor, multum recreatus, sed algens ; necmirum. Ceterum ibi maris temperies humanae cutis caloremaequat : etiam nox ipsa tepet : porro arboris ilhus densa fohafuerant mihi pro tegumento, ne calor in apertum aethera effugeret.Sciuri, psittaci, macaci sive cercopitheci circiim garriebant con-tinenter. Evigilans incipio descendere : ecce autem canis nosterad radices arboris meae, quasi custodiens. Id me tenero quodamita affecit gaudio, ut lacrimae ocuhs oborirentur. Ergo non sumprorsus sohtarius ; unum saltem retineo amicum Hunc demulceo,plaudo armos, paene amplector. Mox festiuanter deambulans,navemnostram ex adverso conspicor, lougiuscule ultra eas cautes,ubi ipse projectus fui. Sine dubio aestus intumescens, ex arenislevatam, huc detrusit. Jam autem paene sopito vento, inanistantiim supererat undarum jactatio. At ego in margine rupisincedens, despecto circa httus : mox, interjectis vix mille passi-


22/134

REBILIUS CRUSO.bus, scapbam nostram discerno in arena, subter caerulea quadamrupe. Adire eam volui ; sed quasi lingua quaedam maris inter-fusa impediebat ; et quoniam fame urgebar, in navem potius, sipossem, regrediendum censui.

12. Degi-essus rupe, redeo praeter littus : ibi pileum nauticumvideo, summo cum moerore. Jam aliquantum recesserat aestus,atque, ut aestimabam, vix trecenti aquarum passiis a nave medistinebant. Exutis palla braccisque, intrepide mare ingressussum, inter grallatorias aves, quae plurimae aqua exsurgebantet facile navem natando assequor. Puppis ejus valde elevata est,depressa prora ; ex qua catenae depeudentes aquam tangebant.Has ego prehensas ascendo, et supervado loricam tabulatorum.

tristem ru.inam, ubi mali, vela, funes strage conturbatissimacomplicantur. Sed ego ad cellam penuariam decurro, ibiquearrepto pane nautico (qui bis coctus appellatur) vescor libenter.Mox, exarca mea ipsius extractas, vestesinduor atque liorologiummeum resumo. (Profecto resurgente aestu vesperi, ille meus inlittore vestitus natans asportatiis est.) Simul ut aqnam pro-tulentam invenio, sinus vestium pane complevi, ut quoties liberet,vescerer : tum meditabar, quid facerem potissimum.

13. Illud me angebat, quod manifeste, si in nave mansissemus,omnes fuissemus salvi. Super prora quidem saepius insultantesundae plurimas res corruperant ; sed altera pars, puppim versus,alte sublata, sicca erat atque incolumis. Quii^pe, ut credo, quiain arena, non in cautibus liaeserat, carinae soliditas perduravit.Quam plurimas res jam cupiebam asportare ; sed id erat difficile.Scapha major, ut dixi, in littore projecta erat longe. Illa quin-decim viros facile portabat, et in magnis Africae fluviis adinvebendos venales magno usui erat futura. Alteram comporta-veramus longe minorem, cymbam potius quam scapbam dixerim ;quae duos homines cum remige posset ad scapham devehere, siqua juxta ripas aquae forent breviores. Haec in nave remansitdemittere eam in mare erat in facili ; sed parum capiebat, necvidebatur nimio sub onere aestum littoris toleratura. Postquamarcas ac dolia multo cum suspiratu ahquamdiu aspexi, contemplormalos, ac ratem componendam decerno.

14. Subito exsultans, ex fabri uostri repositorio serra derepta,malos disseco, ut trabes longitudine fere pares efficiam. Has inmare provolvo, fuuibus quibusdam malorum supra inhibitas.Ligna graudiora cujuscunque generis colHgo, ingero, omniafunicuHs deligata. Postea ipse seminudus, cum malleo et con-fibularum sacculo circum colhim suspenso, degressus equito


23/134

REBILIUS CRUSO. 5super trabe. Undatio maris jam deminuta cst : raptim ego lignaatque trabes, velis funibusque confusas, conjungo, destino,depango ; vi mea maxima, quantumvis rudi, ratis fundamentajaciens. Eedeo supra ; video quanta sint portanda onera,ratemque nondum sufficere. Tum alia ligna plurima et tabulasex omni parte navis conquiro. Has dissecare ex suo loco, nimiilaboris erat atque temporis. Sed septa animadverto lignea, quaead dividenda nigritarum cubilia comparaveram. Utrumque binisliamis e tergo, binis spicatis clavis e fundo, erat instructum ;annulis lateri navis infixis, per quos liami inseri debebant. Haecsepta plurimam atque optimam mihi sufficiebant materiem.Quibus rebus superadditis, molem ratis et soliditatem multumadaugeo ; tum funibus astringo cuncta. Longum id erat et sanedifficile : necnon sol me admonebat horarum : horologiumsubstiterat. Denique postquam, graviter insultans rati, firmitatiejus confido, maximo cum dolore sentio, vix minimam partemeorum. quae vellem, posse me asportare ; jam autem deligendumesse. 15. Ab opera paulisper requiesco ; vini ardentis sacchariuihaurio pocillum, meditorque moestissime. Ea quae ad vitammaxime sunt necessaria, decerno sumere imprimis ; tum, armaad vitam defendendam. Quatuor nautarum arcas commode vehiposse super rati mea credebam. Totidem exinanio, et, pertollenonem* sucuHs instructum, demitto in ratem ; hanc moxscalas versiis traho. Sacculos impleo plures bis cocto pane,oryza, fabis, miliaria atque hordeacea farina ; et facile in arcasdejicio. Fabis atque miHo praesertim eramus nigritas cibaturi,et sane multum hujus cibi portabamus, sed infra in alveo. Jamtres caseos Batavicos arripio, caprinae carnis siccatae massasquinque, (qua carne vel maxime vescebamur,) et frumenti Euro-paei relHquias quasdam, quod ad gaUinas alendas convexeramus.GaHinae vi procellarum perierant omnes. Ceterum triticumfuit id, cum hordeo : postea inveni corruptum esse per sorices.

16. Dein latice ardenti anquisito, vini palmaris congios fere sex,cum plurimis deHcatiorum potuum lagenis, seorsim conchisi. Haelagenae partim magistri fuerant, partim meae ipsius. Lacernammeam et lecti opertorium corripio, porro serram, securim,maHeum clavosque : sed haec in cymbti destino portanda.Plures fuisse in nave nitrati pulveris cados majores sciebamsed ubinam artiHator noster eos habuisset conditos, eramnescius. Tandem multum anquisitos duo invOni siccossanosque, tertium aqua marina corruptum. Cistas tres, hoo

* A cranc,with windlasH.


24/134

b REBILIUS CRUSO.pulvere completas, curatissime intra arcam super rati ita concludo,ut, si fluctus alluat, minimo sit detrimento. Jam de igne fovendosubit cura. Coqui nostri recenseo supellectilem. lude deripiofoculum cum forcipe, batillo et rutabulo, cratibulam ferream,ahenum, ollamque coculam. Satis oneris jam videbar imposuisse.17. Cymbam protinus per easdem suculas mari committo ; idquod difficillimum fuisset, nisi requiessent undae. Huc imponoignipultam aucupariam optimam, par pistolarum cum balteo,mulctram stanneam, iguiaria, sinum ligueum, poculum ex alboplumbo, item corneum ; cum vestibus ac fabrili supellectile, quamnominavi. Addo pilularum plumbearum sacculum ac gladios duo.Unus horum falcatus erat Maurusii mei domini gladius. Solemvideo declinare ; itaque propere funem tractorium rati adjungo,fuuiculos plures in cymbam projicio, jamque descendo cumremis, ratem ad littus tracturus.

18. Tria me confirmabant,mare tranquillum ; aestus placideallabens ; aurae quoque, quantum erat, terram versus spirans.Parvam ancoram in cymba portabam. Jam remigo, atque contusanimum subit. Eedeo, effero contum : demum littus peto, seddirectam viam cautes probibebant. Aves multae in ratem con-sederunt, ut piscarentur commode. Has aegre abigo. Mox sensime praetervebi, ipso mari clam trabente : inde sperabam posseme iu fluvii alicujus ostium deportari, ubi bona mea tutiusexponerem. Id quod evenit : nam rupes mox subeo, ubi inconvallem sinus maris intrat. 19. Sed dum remis, quantumpossum, medium in flumen cymbam dirigo, paene altero naufragioconflictor, rate vado illisa. Declivi protinus rati delabebanturejus onera, nisi propere succurrissem. Circumacta cymba, lignaaliquot de rate in interstitia ejusdem intrudo, quasi paxillisenormibus sustineus arcas. Hic alligatus necessario commoror,anxius saue animi, donec aestus insurgens ratem allevavit. Tumin parvum quendam sinum deverto, juxta planitiem, cui maredebebat superfundi. Eo mox delatus metuebam ancoram dejicere,ne tanta moles funem abrumperet, nisi aquas stagnare intelligerem.Taudem recedens aestus in terra lirma relinquit et cymbam etratem.

20. Onera mea exponere inutile erat, nocte appropinquante.In arbore aliqua iterum dormire decrevi ; itaque sufferta ignipultaarmatus, item gladio serraque, per ulvas uberrimas procedo,anquisiturus idoneum cubile. Nemus baud longe video. Ibidelecta majore quadam arbore, curvis transversisque ramis, graduspro scalis in cortice serra incido ; tum scandens cum serra amputo


25/134

REBiLius cnuso. 7ramorum quidquid sit obfuturum, et cubandi facio periculuui.Macacos video plures in arboribus, sed parvos mitesque.

21. Redeunti canis occurrit, lepusculum ore fereus, quem antepedes meos projecit. lutellexi eum maguam partem devorasse ;etenim plenus saturque apparebat. Saue ego donum ejus uoncontemsi, quamvis laniatum. Accepi ; sed subit cura, ue solo lueoamico priver, nisi sedulo pascam. Magno erat corpore, multoqiieegebat cibatu ; de quo incepi meditari.Dulcem aquam juxtaconspicor, in flumen marinum decurrentem. Mox frondibusfoliisque siccis igne facto, lepusculi reliquias super vivis pruuis opegladii ac serrae torreo, gustatuque ejus quam maxime fruor.Primam illam in insula solitaria coenam cum voluptate tristi-tiaque mire commista memini. Jamque caligabat. Ego autemtabulam quandam reportatam clavis destinavi ad ramos arborismeae, ibique laoerna obvolutus somno me dabam. Ignipultaminter ramos apposueram : canis jacebat subtus. Pistolis quoquesuccingor, ne simia aliqua major me incessat.

22. Et profunde equidem dormivi, defessus laboribus ; tamenante lucem sum experrectus : (etenim ilJa in regione aestatis ipsiusnox proxime ante diluculum tenebras obteudit :) atqueego meditansconsiUa mea compono. Ut primum dilucescit, desceudo. Lignaaliquot exacuo securi ; tum pro sublicis in arenam ita adigo, utratem, quamvis crescentibus aquis, iuhibeant. Nitrati pulveriscistas lacerua protego, si forte pluat. Serram,malleum,clavos,tabulas duas, robustam tenuemque,argillam mollem,cum vetere fuue pro stuppa,in cymbam colloco. Aquammulctra haustam sumo mecum, item poculum ac panem. Lepus-culi, quod restat, cum cane divido, ipsoque in cymbam adsumtoflumen iugredior, scapbam nostram invisurus.

23. Pleno maris aestu, tardius descendo flumen ; mox intracautes littus lego, ne quid undarum me iucommodet. Magismagisque admiror avium abundantiam, qua mariuarum, quasilvestrium. Inter cautes ac littus grallatoriae abundabaut. Adscapham tandem pertingo ; perfractam invenio, velut auimopraeceperam ; credideram posse me detrimeuta ejus resarcire.Sed viginti passus a mari jacebat, proceM aestuque ilhus noctislonge evecta ; neque summa mea vi potuit moveri. Porro, remosidoneos neque habebam, neque, si haberem, adhibere possem,onusta certe scapha. Aeger animi hanc reUuquo, remigoquenavem versus. Cogitans autem statuo muhim vehimque scaphaeanquirere, si fortc postea horum usus venerit.24. Ad scalas navis accedo. Has natans nou potueram maau


26/134

RKBILIUS CRUSO.attingere : etenim puppis nimium erat elata. Sed astans incymba, facile eas apprebendo. Cane primum superposito, alliga-taque cymba, ipse ascendi ; mox desideo inops consilii. Ollamoffendo fructuum couditorum : cum pane vescor, dum cogito.Video alteram ratem non posse me construere ; spatium diei nonsufficere, si trabes ipsa ex nave sint dissecandae ; loricam tabula-torum discindere, laboriosum fore, nec valde utile. 25. Maurorummemineram rates utribus suffultas. Utres non habebam, Arcasaquae impenetrabiles volebam pro utribus adhibere ; sciebamautem nostras solido esse robore et astricta fabrica. Unaquaequeharum ligneo pessulo rudique sera obdebatur ; cuncta comparieraut modulo. Die superiore, dissecto serra pessulo, facile aper-ueram quatuor illas ; idem nuuc facio in caeteris, atqueexinanitarum exploro commissuras. Arctissimae videbanturid gaudeo : sed funibus propere in mare demisi quatuorharum, ut commissurae aqua intumescerent ; meam ij)sius,quae optime fabrefacta est, pice ac stuppa circa opercuhimincepi obhnere, j)ericulum faciens, num aquam excludere possem.Postquam operui, cuneos tenues hgneos juxta pessulum infercie-bam, quo astrictissime concluderem. Hanc in mare demisi, fundosm-sum sustentata ; atque ibi rehgatam reliqui, ut operam meamaqua exploraret.

26. Jam video diem procedere, metusque subito me incessit, nequis thesauros meos e rate compilaret, neve bestia corrumperetcibum. Insula foret an continens terra, culta an inculta, feroci-bus bestiis infesta necne,nondum sciebam. Eatis autemdilectissima ocuhs sohque exposita manet, dum ego novas hic resconquiro Credebam non posse me illo ipso die novae ratis onusasportare ; satius esse, redire quam citissime. lUud succurrit Heri, quae ad vitam maxime erant necessaria, avexi ; hodie, quae pondere levissima sunt, nuudinatione pretiosissima, aveham in cymba ; ut si forte navis ahqua me servabit, ne prorsus sim pecuniae inops. Duo gladios pulcros e caeruleochalybe invenio ; hos avide sumo. In secreto magistri scrinioaureos nummos Hispanorum (doblounos vocaut) certo sciebamcontineri ; quos ille comportabat, ne, ventorum vi ahquo devectus,pecunia ad reficiendam navem egeret. Dolabra protinus foresscrinii perfringo : iuvenio autem non auri solum crumeuas, sedinstrumentum astrologicum, pretiosum ihud quidem, ac duooptima horologia; item furciham mensalem et cochlear, utrumqueex argento ; mox duas acus magneticas, utramque sua in capsula :tertiam videram ipsum juxta gubernacuhim, propter usum


27/134

REBILIUS CRUSO. 9gubernandi. In raensula offendo supellectilem geographicam acscriptoriam, cum libris quatuor. Cuncta arripio, et quasi votumDeo concipio, nuuquam, quantum in me est, cognatos magistrioptimi quidquam laturos damni, si forte in bominum gregemrestituar.

27. Dum meos ipsius perscrutor loculos, unde argentum, arculasoptimas clavesque avebam, illud siforte'' animum auresquemeas pertentat. Immo totum bunc diem quasi rbythmus quidam si forte tinnit in auribus, dum remigo, dum incedo. Jam respretiosissimas in arculis conchiseram, quum scapbae meminiarmamenta. Haec facile reperio, Malum ejus ad terram attra-hendum decerno, pone cymbam alHgatum. Quamvis properans,temperare mibi nequivi, quin lardi asportarem succidiam, cumbulborum majorum marsupio ac capide duobusque cultris. Dein,quidquid videbam corbium, fiscorum, riscorum, quod natarepoterat, restibus constringo, et pone traho, in cymba portaus meipsum ac canem cum novis thesauris. Ecce autem, dum in eosum, ut navem rehnquam, duae feles cymbae insiUunt, quasquidem neque ego neque canis aspernatur.

28. In remigando, vereor ne agmen meum, pone tractum, vadofluminis ilhdatur ; in Httus potiiis projicere volo. Dein locumputo exquirendum, ubi ratis mea postero die tutissime appeHatnam si arcae in fundo ratis ahquo affligerentur, maximum forepericulum ne cunctae res disperirent. Dixi Hngua quadam marisprimo IHo mane me a scapha interseptum. Hanc video addextram cautium, eoque dirigo cursum. Corbes, malum scaphae,caetera, facile in Httus sursum traho ; dein sinum iUum marispropero intrare.

29. Circa quingentos passus penetrabat terram, rupe praecipitiundique circumchisus. Ostium angustius erat, quia aspera saxautrinque exsurgebant postium instar. Littus iutimum e moHis-simil ac planissima erat arena ; id quod facile perspexi, quianondum altius pertinuerat aestus. Ultra arenam video algascactosque. Huc certum est ratem iham cras deducere. Quaequum sumna, celeritate lustrassem, contentis brachiis domumremigo : nempe domum ire, erat, ad opes vieas. Intra cautesmare inveni tunc quidem sane tranquiUum.

30. Ad coquendum protinus accingor, praesertim (si crcderepossis) propter canem ; immo, propter feles item ; namque adquidvis, quod posset me amarr, mire aHectabar. Quatuor intralapides igncm accendo. Tres stipites, infra arenae infixos,supra fune coHigo ; inde sua catena suspendo ahenum cocuhim.


28/134

10 REBILIUS CRUSO.Aquam in capide apportatam infundo ; addo fabas, farinamhordeaceam, lardi segmen cum bulbo. Materia igni largiusinjecta, ignipultam arripio paroque collem ascendere qui haudlonge aberat. Canem mecum adsumo, feles credo propterfervorem ignis nihil nocituras cibo. 31. Mille quingentos passusad summun aestimabam iter illud; sed quia propter rivulumquendam atque uvidum solum circuivi, longius erat aliquanto.Demum enisus per praecipitia, mare undique circumfusum con-spicor, aham nulla ex regione terram, praeter scopulos aHquotduasque pusillas insulas novem fere milHa occidentem versus.Unus in postico mons mare exsuperabat ; sed tamen eram ininsula. Hoc me magnopere angebat.

82. Magna ex parte sterilior videbatur insula, saxosis collibusabundans, non sine arboribus ; quae quidem in cavis locis den-sabantur. Nisi numerarem felem quandam feram, carnivoras nonoffenderam bestias ; sed praeter macacos ac sciuros in convalle,lepores et exiguos porcillos videram ; aves autem notas ignotasqueubique quam plurimas. AHtem majorem, arbori insidentem,glandibus olorinis transverbero rediens. Pluma ejus rostrumqueaccipitris erat, ungues modicae, caro piscibus foetida. Tum veromemet increpabam quod jaculandi suppetias perderem. AHtesautem rapaces, quanquam plurimos, non magnos iHos videram.Porro feras hujus insulae coram homine plerasque intrepidas esserepperi. A coHis jugo ingentes prospicio arbores, quas aestus influmine resurgens debeat aUuere. Hae supra ratem erant, nequeprocul ab arbore in qua proxima nocte dormiveram. Subter hasstatuo ratem attrahere, succedente aestu. Sed propere reversus,ignem exstinctum invenio, cibum non male coctum. Feles,valde fameHcae, magna voce querebantur. Has et canem largiterpasco ; et mecum statuo, plures etiam me fabas, si possim, naveextracturum.

33. At ferae visio feHs me commoverat aHquantum. Verebarne majores ejusmodi bestiae hic degerent, ut pardus, ut panthera,quae arbores facile escendunt. CircumvaHare me certus sum.UtensiHbus arreptis fabriHbus cum materia ac fune, peto arboremmeam; ubi, incisuris securi impressis, palos infigo, breves tabulassupra destino, tum quator desuper palis contra ictus infernoscorroboro. Quippeintellexifelemquamcunqueabipsastirpe arboristanquam incurrere sursum ; et si quid praerupte emineat, arceri.Kestim autem quasi in annulos duos sive amenta compHco, quemramis aHigatum, ipse possim prehendere ascendens. TaH tumpodio arborem, ut poteram, praetexui: postea confirmavi, pleniore


29/134


30/134

12 REBILIUS CRUSO.

CAPUT (II.) SECUNDUM.38. 'T^RIUM dierum res gestas narravi singillatim. Imo iu corde

I meo iuscriptae sunt, quasi hesternae essent. In iis quaesequuntur, saej)ius accidet, ut rem probe noverim, diem memi-nerim parum ; nec lectori jucundum foret, ut res, si possem,diarii more enarrarem. Deliinc, quae ex nave insuper avexi,summatim potiiis memorabo. 39. Quarto mane doTmivi postlucem. Jejunus, vescor avide : etenim in aheno cibus aliquotdierum milii meisque restabat. Sed quasi nervis succisis,languebat animus fastidiebatque suos successiis. Curlaboro?inquiebam cur-ve juvat me vivere, solitarium, moribundum ? Quid prosunt navis spolia, nisi ut aliquot dies vitam extraham? Tum addidi clara voce : NM forte Nid jorte Mox inteUigoventum a mari flare, aestum violentius insurgere, in ostiopericulosum forsitan cymbae fore. Cymbulam autem illammajoris quam cuncta quae in nave restabant aestimabam.40. Tum si ad navem ratem e portu meo traxissemetenim illummaris sinum postibus munitum jam Portum Meum appellabamquis sponderet, quin naufragium ipso in flumine paterer redieus ?Nubes porro volitare animadverti ; imber ne caderet, melius tegi,quae exposita reliqueram in portu. Etenim cava plura illa inrupe cognoveram. Uliic igitur pedibus confestim ire decerno.41. Rupes ad laevam primo rubra erat, nisi ubi alga obtegeretur ;ipso in portu alba ; ulterius praeceps ac caerula : omnis auteme saxo (ut credidi) calcario. Portus cavis locis, immo cavernisabundabat, quarum in aliquam possem sine magno labore easres recondere, quas pluvia corrumperet potissimum. Per algascactosque enisus, hiic reposui lectum vestesque omnes, itempanem, ignipultas ac nitratum pulverem, carbaso illo piceatocontecta. Ees fabriles et cetera graviora velis obtexi.

42. Jam corporis illuvies me vexat ; nam per tres laborio-sissimos dies ac duas noctes iisdem in vestimentis illotusmanseram. Discingor nataturus. Pleno fere aestu quasi lacusmaris clarissimus coram redundabat. Cadebat pluvia tenuis,sed inter nubes radiabat jubar ; mox apparebat arcus coelestis.Mire iUe visus stringit mulcetque animum meum. 48. Atquicanis in aquam me insequitur et mecum vult ludere. Nostratiumcanum iUe fortasse Graio Hibernorum cani simiUimus erat,Molosso domestico gracilior et velocior, glabro item corpore, utcaloribus nato. Probe uatabat, sed digitatus erat, nou palmipes


31/134

RKBILIUS (nuirto. 13(qiiod appellant) ; id est, cligitis non erat pellitis ; atque egovelocitate natandi facile eum superabam. Itaque hunc dumeludo, me recreo. Ut ex aqua egressus sum, is crura pedesquemeos tam amanter lambit, atque tam gestit me recuperasse, utnequiverim me continere. In effusum fletum solvor, velut olimin pueritia, seutioque cor exonerari. Vestes mutavi : immundas inaquil marina sub majoribus lapillis demergo: tum egredior,insulamexploraturus. 44. Scando e portu per ardua. Inde video illumcollem, qu6 antea enlsus sum, hoc a latere ascensu facillimum.Culmen rupium planities erat sive campus calcarius, deUcatisvestitus herbis. Hae recenti pluvia ita erant recreatae, ut novaveteribus admista folia florum praetulerint speciem, ubi ruborvel purpura cum novo virore contendebant. Lepores sivecuniculi suis e latibulis egredieutes audentius me aspexere, quosne insequeretur, aegre repressi canem.

45. Mox in scopulosa loco evado, et capros discerno ferosprocul ; antilopas potiiis dixerim. Pone saxa inserpo, quanquamminime fugaces erant. Glandibus olorinis tubum sufferciodein igne emisso occido capram vulneroque haedum juxta. Canisintercurrens haedum prehensa pelle attiuet, dum assequor.Crure vulneratam posteriore invenio ; poterat tamen incedere.Matrem vokii reportare ad flumen vallemque meam ; sed fateor,adhuc eram tam delicatus, ut noluerim recentem vestitumsanguine commaculare. Sudario e sinu vestis extracto, argilhlqueuda in vulnus compressa, constrinxi firmiter; tum graminesanguinem omnem abstersi. 46. Volui eam in cervicibus portare ;sed quando couor, id vero meas vires exsuperat. Super glareosamhumum aegerrime cornibus eam traho, in gramine faciHiis.Haedi cornibus funiculo circumdato, hanc duco mecum simul ; idquod, dum ignipultam porto, paene nimium erat ; igitur saepiusconsedi. Via autem et declivis erat, nec longa, circa alterumjiigi latus ; itaque tandem perveni. 47. Protinus in udo linteocrus haedi astringo; et, ne longus sim, tanta cura foveo pascoque(nam grandiuscula erat) ut mansuetissima evaserit. In arena,juxta ratem primam, sub densis umbris, pelvem excavo ; in quam,aqua semisalsa repletam, recondo capram, ut otiosiiis carnicoquendae dem operam. Canem appropinquare vetui; pascoautem UberaHter et hunc et feles : aves tamen metuo, ne carnissint cupidae.

48. Dum strenue me exercebam, vix sentiebam miserias meas :sed simul ac lassitudo abrumperet operam, nisi somno corriperer,mens coepit agitari : id quod saepius mihi evenit. Meas egomet


32/134

14 REBILIUS CRUSO.cogitationes nequibam tolerare, et variis quasi ventis huc illucferebar. In desperatissima conditione me videbam, extra naviumEuropaearum cursum. Fracto animo, lugens, iuterdum lacri-mans, diffisus Deo, decreta ejus conquerens ; rursiis ipse memetobjurgabam, solabar, hortabar, confirmabam, maxime gavisusquod tot res e nave congessissem. 49. Itaque per id tempus,quoniam apud neminem potui vicem miserari meam, aperuicapsam scriptoriam, ex qua chartam, calamos, atramentum,protuli, incipioque angores meos argumentando effundere, quasiper sermonem. Mox talem altercationem in tabulas (ut itadicam) accepti impensique refero, quas lectoris oculis nuncBubjicere libet.

Mala Mea. Levamenta Malorum.1. In insula sohtaria sum pro- l.At non es demersus, sicut

jectus. ceteri.2. Ego unus e sodahbus enecor 2. At tibi uni restat spes ahqua

aegrimonia. effugii.3. Exsulo e societate hominum, 3. At non servis hominibusscelestis.4. Vi bestiarum sum plane ob- 4. At non in belluosam Africam

noxius, projectus.6. Laboriosissime victiim quo- 5. At magnam tu habes ex nave

tidianum quaero opem.6. Servio hic servitutem per- 6. At ahos tu in servitutem non

petuam. redigis.7. Nisi prius sohtarie moriar, ad 7. At non tua magis quam pa-

sohtariam senectutem re- rentum senectus erit soh-servor. taria.50. Profecto ultima illa nimis me pupugere. Quae pro leva-

mentis scripsi, vulnus animi recrudescere fecerunt. Peccavi,inquam : meritam poenam tolerabo viriliter : fortasse ipsa poena ahquid tandem boni afferet. Tum cito sedata estomnis mea perturbatio. Ego autem haec atque taha reputans,admiror, quauta sit vis vel incertae obscuraeque rehgionis, simodo recta intendatur via. Illud fortasse et si forle pluris est,quam quis putaverit ; quia saepius indicium est animi per tene-bras, lucem versus, enitentis. Id autem ipsum est vu'tus : namsapientissimus quisque nostrum in sua tamen versatur cahgine,semperque eluctatur pleniorem versus kicem. Itaque iteriimevasi strenuus. 51. Tum cani fehbusque haedum conciharestudeo. Omnes paxilhs depango vicinis ; unicuique suum largiorcibatum ; unumquemque sua vice demulceo. Ex consuctudinespero famiharitatem, ex mea caritate caritatem mutuam. Postea


33/134

RKBILIUS CRUSO. 15ad portum cane comitante reversus, alias exploro cavernas,pluresque res melius ordino. 52. Tredecim dies in terra degebam,necdum navis evanuerat. Illam undecies (credo) ascendi.Quantumvis co-acervaveram, plus tamen concupiscebam ; et dumnavis consistebat, inter eam portumque meum acerrimum sus-tento ratis commercium. Ees aliquot, quas avexi, libet bicmemorare: Incudem artillatoris, quam aegerrime amolitus sum;virgas vectesque ferreos ; pensilem lectum cum lodicibus ; sup-parum anticum e subsidiariis : lacernas plures : piscatoriamsupellectilem novam atque amplam. Porro e re jaculatoriamagnos forcipes follesque, malleum robustissimum, pelves ferreasad plumbum liquefaciendum, batillum grande. Tum omnesignipultas, bonas malas, asporto ; item alterum par pistolarum.Deipiim fabrilem mensam, retinaculo cocleato instructam, multocum labore per toUenonem demitto, laetusque comperio banc perse natare. Inter minores res memoro libram cum lancibusaheneis, sive trutinam oportet appellare, quam in scrinio magistrioffendi. Ille propter medicas, credo, usus babebat ; nammagister nautis pro medico erat. Ego hanc, velut pecunias,idcirco asservavi, siquando pro nummis valeret. Ingentemplumbi convoluti laminam, quae nimia posset esse, securi malle-oque discissam particulatim asportavi ; etiam magnum pilularumplumbearum vim, plures rudentes, funes, ferreos bamos, clavos,pessulos, confibulas, annulos. Cannonas sua ex sede non eramdeturbaturus. Postea magnum tritici dolium laetus invenio,seriam optimi adoris, sacchari cadum majorem, vini ardentisamphoras tres ; porro cultros furcillasque mensales, grandemforficem, tres movaculas, quatuor nautarum gladios sive sicas.

53. Ne forte miretur lector, quare tantam bellici terroris vim inmercatoria nave vexerimus, naturam illius commercii curatiusdemonstrabo. Homines barbaros e Guinea eramus in servitutemreportaturi ; quem ad usum et ipsa navis et omnis ejus dispositioceteris erat valde diversa. Grandiuscula erat navis, navalessocii sexdecim. Cannonas habebat quinque,unam a tergo,ne forte aut cum praedonibus aut cum nigritis foret confligendumneve, propter subitum ahquod in Europa bellum, LusitaniaimpHcata, nos tanquam Lusitani lacesseremur. Ignipultaequoque inerant plures, pars venando, aha pars pugnae apta.Simul pulveris nitrati plumbique rotundati vim magnam vehe-bamus, atque adeo hominem unum toti rei jaculatoriae praefectumArtillator appellabatur. Harum rerum impensa valde minuitur


34/134

REBILIUS CRUSO.negociatoribus lucrum, nisi quocl hoc in commercio merx quaeexportatur vilissima est ; quae reportatur, pretiosissima.

54. Aliquot fabas prima iu rate asportavi. Quanquam sciebammaguam hujus cibi vim navi fuisse impositam, sed infra iu alveo,credicTi marina aqua corruptam esse. Nibilominus descendo.Puppim versus omnia sicca erant ; in inferiore parte aquastagnabat. Sed non me illud repellit. Infi-a nudus, per aquamincedo, quae genu attingebat, scrutorque merces palpandotandem saccos inveuio fabis plenos. Unum borum placebatavehere, sed quando conor, nequeo ad tabulata extollere. Eedehberata, non operae pretium videtur de cibo madido laborempendere ; nam asservari posse quis spoponderit ? 55. Mox resduras acutasque sub pechbus sentio ; ipsa erant ferramenta, quaeinter merces nostras imperaveram. Palae, plaue nostratiuminstar, profecto non inerant ; tantiim hgones, furcillataequemarrae, praeter sarcula ac dolabras. Deinde in secures incido.Tales res sub aqua dijudicare, pauhim difficile erat. Num operaeesset pretium auferre,dubitabam. Tandem ahquot cujusquegeueris assumo, praesertim capita securium ac hgonum. 56. Posteafehcior eram. Nam in conclavi quodam, quod coqui nostri eratproprium, quiuque offendi corbes, fabarum plenas, apprime sic-carum. Has curatius repono avehendas, et aham post ahamcunctas demum ad terram deporto salvas. 57. Porro dummensam fabrilem amovebam, quae supra erat, non in alveo, ponein angulo fasces quosdam mercium retexi. Hos aperio. Intuserant versicolores vestes, quas propter Afrorum commercium im-peraveram. Avide corripio, sed nesciebam quare. Posteanumeravi, invenique sexaginta. Ceterae, ut opinor, fuerant inalveo.

58. Duodecimo mane, ut remigo ex portu ratem pone trahens,fluctus asperior ahquautum aquae in cymbam immisit. Exhauriresimul atcjue remigare non poteram : si remos inhiberem, verebarne deflexa cursu cymba latus uudis objiceret. lu portum, uttutius, statim redeo : ibi roboraudam suscipio cymbam. Altioremfacio proram, additis tabuhs, quae, ferreis virgis firmatae, ah-quantum asperginis possint rejicere. Non lougi laboris eratihud ; sed nimius veutus me terrebat, igitur rehquum diemscaphae addixi. 59. lUud cousideraveram. Naufragium recenteluna passi eramus ipsis in Kalendis Septembribus. Ad pleniluuiumiteriim intumescente Oceano posse credebam sublevari scaphamgrande momentum, servaretur-ne an prorsus confriugeretur.Ex arcis meis unam dehgo, aquae (siqua aha) impeuetrabilem.


35/134

REBILIUS CRUSO. 17Quidquid in scaplia iufirmum vidctur, summii mea arte reficio,seu stuppu ac pice, seu argilla vitrearia opus sit. Simul acaestus recesserat, ancoram quam longissimO per arenas mareversiis tralio, suo ancorali arctiiis scapliae colligatam. Dentemancorae firmiter defigo, quoad possum. Ipso iu ancorali, circaseptem pedes ab ancora, funem brevem nodo astrictissimo implicomox laiie deportatam arcam eodem fuue connecto. 60. Illudevenit, quod speraveram. Arca, aestu insurgente sublevata,simul ut ad scapham aqua pertingebat, (nam ego cum spenietuque cuncta notabam) incepit scapbam attrahere. Tuml^ro cupa* natante arca mihi erat. Confestim decurro adcymbam. Per aestum remigo, ubi propter altitudinem aquaefluctus non se frangebat ; et ut primum scapham assequor, eamrcmulco inhibens, solvo ancorale ; nam ancoram extrahere,nimii id fuisset temporis. Mox, ovans et praegestiens, scaphamiu portum deduco incolumem. Haec in duodecimo erant die.61. Mane insequente, quum speculor, sentio mari male creditamen quasdam etiam res volui eripere, quanquam rati nonconfidebam. Scalas navis ac tollenonem ad ultimum reliqueram.Optimas habebat fores diaetaf principaHs : has concupivi,quia bona erant fabricii. Cardines facile avello : fores restefirmiter colligo. Dein suculas]: cum trochleis assumsi; ipsiusporro tollenonis ferramenta omnia: sed scapum rostrumqueejus, quae hgnea erant, trahenda per aquas destinavi, cum scaHset foribus. Ferreum onus, uno homine non gravius, in cymbadecerno asportare.62. Impigre redii, sed aestus in lioras magis tumescebat.Tunc quum maxime intrabam portiis ostium, agmen pone tractumadeo disjectabat cymbam, ut ego perterritus funes necessarioabsolverim, ne demergerer. Incohimis egomet postes illospraetereo, laetus qu6d nil mihi cymbaeque accidisset, praeterasperginem profusam. 63. Ventus etiam atque etiam incrudes-cebat : post tres horas violenta flabat procella, quae totam pernoctem furebat. Mane, ut prospexi, evanuerat navis.

* A buoy. f Thc cabin. j Wiiidliis.s. Pulloy.sB


36/134

18 REBILIUS CRUSO.

CAPUT (III.) TERTIUM.64. JirQUIDEM ut vacuum aspectabam mare, neque lacrimatus

j sum neque gemui, ne agitabar quidem animo. Sedtenerum quendam seutiebam affectum, tanquam si fessa aetateparens, cujus maguis fruimur beneficiis, legitime ac necessariodecessisset. Immo non tam navis quam egomet videbar obiissemortem. Ab bominibus abscindor, novo sum in orbe rerum,asto tanquam in aeternitatis solitudine. Ignotus me circumambitDeus, cujus sentio tum misericordiam tum severitatem, me ipsumculpans sed non amare, nec sine modo. Non in genua procumbo ;nou preces, non vota concipio ; grates non effuudo, nec poeuiten-tiam ; tamen caeca quaedam, ut opiuor, me penetrabat veneratio.Certe eram et tranquillissimus, et quasi religiose defixus. 65. Exhoc statu me expergefacit canis, amanter blandiens. Ah quam vellem posses colloqui, inquam clare ; et amore ergacanem baediculamque meam atque ipsas feles valde perteutor.Prope poenitet me, quod capram matrem occidi. Quouiam brutaanimalia, si modo reciprocare amorem possiut, communem habentnobis socialemque naturam, nolo vitam eripere temere. Haeccogitans, insuper memiui, parcere nitrato pulveri quam sitbouum, pondus caprae quam fuerit molestum. Paulo postquaerebam, cur, si victum terra subjicit, malim ferarum moreraptas vitas praedari. Illa sane quaestio profuudius in pectusdescendit, postquam ubertatem insulae plenius compertum habui.66. Sed exsulto, et pastis animaUbus, de fabis meis satago,quarum aliquas aqua coctas velim, j)ro cauis cibatu. Postea hascoquebam cum carnis frustis, cum sebo, lardo, demum piscibusvel oleo ; faciebamque massas quadratas : tum si ahunde nihilforet in promtu, hinc et canem et feles pascebam. Semperdenique hoc modo pauxinuhim carnis aut piscium pro con-dimeuto adjuugebam fabis, farinae vel radicibus.

67. Postero die, coelo sereno et mari trauquillo, Hgnatollenonis et diaetae fores ejecta sunt in Httore ; cum minoredetrimento quam quis exspectaverit. Has res, ut primumpossum, citra vim undarum traho ; denique in cavernas iUas, dequibus dixi, depono, et quaudo ab aHis operibus vaco, restituotolleuonis ferramenta. Postea hunc ad navale meum constitui,propter usus scaphae. 68. Sed de domicilio meo multa erantdeceruenda. Caveruas in rupe quo latius exploraveram, magis


37/134

REBILIUS ORUSO. 19admiror. Ultra numerum videbantur. Aliae patebant, sineexteruo pariete, tanquam porticus aut ambulacrum ; aliaeangusta janua, intus cameratae, junctae sunt item internis ostiis,ita ut tota rupes velut spongia esse posset. 69. Contemplanscredidi, bas mari esse excavatas : nam sub pedibus pavimentumerat saxeum, molliter tanquam fluctibus rotundatum, et quasiper latissimos gradus ascendens. Omnia mea possem liic optimacum disciplina disponere ; sed de cubiculo erat praecipue cogitan-dum ; nec libebat arborem meam prius relinquere, quam munitiusquiddam reperirem. 70. Illud animadverti,nihil saxorumpraeter littus jacere, quod a rupe cecidisset ; et quidem ubi geluest ignotum, rarior esse debet talis rupium labes. Porro pavi-menta cavernarum parca tantum arena vestiebantur, tanquamvento illata. Lacunaria fere camerata erant, liic atque hic quasistiriarum massis distincta. Aquas per rupem stillantes credide-rim saxo saturatas fuisse. 71. Littus externum, propius undas,algarum erat ferax ; internum, ultra summos aestus, aha quadamalga et eactis aliisque spinosis fruticibus opplebatur. Phireshorum in decem pedes surgebant, ahquot in quindecim, Ex hiseilva plurima et quasi umbraculum ante cavernas praetexebatur,nequis e mari vel a rupe opposita facile intx'd perspiceret. Egoautem, arrepta securi, continuam sub rupe aperiebam semitam,succisis cactis caeterisque, quidquid uimium obstaret. Jamquevelut in meam villam me recondo. 72. E cavernis duas prae-sertim denotavi, unam pro cubiculo, alteram pro penaria.Utraque internum habebat ostium, per quod aura flabat sahabris.Senseram autem, et apud Mauros et in BraziHil, quautiim noxfrigidula corpus fervoribus adustum foveret atque recrearet ; etsi in magica hac horrendaque iusuhl (sic eam quandoque vacuisocuhs contemplabar) per summos calores habitandum mihi foret,tale cubiculum magni aestimabam. Opera quaedam hic medi-tabar, si huc mea omnia congererem ; propter quod consultoopus erat. 73. Mari seu terra, ipsam ratem, sive bona mea exrate, deducerem, aut periculosum aut laboriosum fore opinabar.Mox subit haedi cura, cui neque pabuhim hoc in loco habebamneque aquam dulcem. Mihimct profecto aquam imprimis an-quirere opus erat : sed non diu hujus rei inopiam queror.74. Etenim postquam per spinas fruticeti longius patefeci viam,et dulcem aquam et navale scaphae idoueum invenio. Postquingeutos ampHus pedes abrupta humus erat, alveo marinointus penetrante, tanquem ostio rivuH. InteHigo alveum iiunc,quasi flumen submariuum, ad Postes Saxeos coutinuari ; intus


38/134

20 REBILIUS CEUSO.autem navale, mihi satis profundum, etiam iu recessu aestuspraeberi. 75. Hunc in alveum rivus e terra praeceps decurrebat.Spatium autem praetereundi inter rupem alveumque satis latumpatebat, succisis modo fruticibus. Jam tollenonem mente destinoin margine erigendum : sed redeo contentus in vallem, de ordi-natione bonorum meorum meditans. 76. Omnia de prima illarate detraho disponoque subter quadam arbore, cum ipsa ratismaterie. Latere volebam, si forte quis adveniret. Phirimascaedo virgas, quae facillime udo in solo possiut frondescere, hasqueita defigo, ut quam maxime, quidquid sit iutus, obtegant. Hiicdeduco haedum, vehit suum in praesepe. Cistas quae j)ecuniam,quae astrologicam supellectilem, quae pulverem nitratum con-tinebant, has et capsas scriptorias aHasque res minores, siugula-tim ad cavernas asportavi : postea cuhuae instrumeutum.

77. Post ahquot dies, his rebus ordiuatis, coelo sereno, censeodeambulandum. Caput infula deusa, Turcarum more, obvolvor ;quod quidem iu Braziha faciebam. Balteo pistoHsque succingor,Graudem cultrum phcatilem sumo ac peram ; dein couvahemascendo juxta ripam flumiuis. Nova in regione omuia uon possumlectoris animo subjicere, quae meis occurrebant ocuhs ; sed pluracouabor paulatim expedire. 78. Avium versicolorum tanta eratmultitudo, ut nisi iu Braziha praerepta mihi esset admiratio,tuuc obstupescerem. Hic autem me praesertim alhciebat pul-cerrima iha avicula, quam in Occideutahbus insuhs Angliavlculam homhilantem appellaut. Plura quidem hujus geuerispassim vohtabaut, item mira papihouum varietas. 79. Immo,non modo aha prorsus arborum, fruticum, graminum, fohorumgenera apparebant, nostris hominibus iguotu, verum etiam fereomnis arbor reptatorhs fruticibus, vitium aut hederarum adinstar, vestiebatur ; atque adeo, obruebantur plurimae. E tantavarietate vix quidquam primo poteram aguoscere : ceterumimprimis anquiro esculeutas radices atque iguis ahmeutum.80. Quidquid juncorum obviam venit vel cannarum, medullamexploravi, anne idoneum praeberet fomitem. Tria demiim generain peram selecta condidi, quae experimeuto probarem. Aridassive hgui sive hgnosorum fohorum rehquias celerrima flammaarsuras credebam. Tahs materiae phires asportavi pugillos.Piubos quoque notavi dumosque aridos, ex quibus immeusa copiacremando sufficeretur. 81. Mox fruticem video, qui piper giguit;sed magis gaudebam, quod dioscoreas esculeutas iuveni multas.Duo harum genera optima pro certo agnoveram,quae alataappellatur, et quae glohosa. Uherius perscrutaus, adeo abundare


39/134


40/134

22 REBILIUS CRUSO.terrae genitalis, ut novi fructus apparereut, qui mox possentmatureseere. Plures horum concupivi, et de modo conveliendimeditabar.

85. Eedii ad cavernas alacer animi, curarum oblitus. Peramoppleveram illis rebus quas memoravi ; loculos autem vestiumaromatis, gummine et citreis malis aliquot. Protiuus novosthesauros curate digero. Denique a cavernis in arborem meampropter noctem retro cedere, paulo laboriosius videtur.

86. Mane quum expergiscor, seutio dierum me amisisse com-putatiouem. Ne prorsus fierem barbarus, ad disciplinam puerilemme reduxi. Dies incipio in digitis numerare. Quid uuoquoquedie fecerim, ego mihimet recito ; inde comperio, quinam sithodiernus dies. Tum volo mathematicus rationes retractare.Dixi me quatuor Ubros e navi avexisse. Unus erat precumsacrarum Hbellus, secundum normas Papales : alterum erat deGeographia. : tertium nihil habebat nisi numeros ad usum navi-gandi digestos : quartus ipsam nautarum mathematicam tracta-bat. Hanc perlego Hbenter. Quippe non soKim soUtudine animumavertit, sed absolutius qiiiddam et sublimius subjecit cogitanti,ue semper de meis tantummodo curis satagerem.

87. Quaerere potest lector, qui factum sit, ut ego, patre invitonavigans, nauticam mathematicam edidicerim. VideHcet, ad-modum juvenis Londinum petii, navem anquisiturus, in quaperegre irem. Magna mihi tunc illa felicitas videbatur, quodhumanissimo cuidam viro, navis magistro, incidi, in Guineamnavigaturo. Is me clementissime exceptum, pro suo sodalehabuit ; persuasitque ut, quantam maximam possem conquirerepecuniam, hanc commutarem idonea merce qualem ipse admone-bat, et apud se collocarem. Ego igitur quosdam ex amicispecunias rogabam, hique, exorata matre mea, fortasse etiampatre, quadraginta libras AngHcas ad me remiserunt. Easautem magister optimus sic administravit, ut, ex Africa demumreversus, mercem quam rettuH, nempe aureum pulverem, Londinitrecentis hbris AngHcis mutaverim. Porro (quod eram lectoridemonstraturus) ipso in cursu, cum benevolentia vere paterna,omnia quae navis magistrum scire oporteret, dihgentissime medocebat, praesertim astrologicorum praecepta, viasque caelumservandi. Ego sane, tanta oaritate delenitus, summa industriahaec in studia ineubui, rediique ex hac expeditione magnopereauetus mentis vi, sive ad navigationem, sive ad mercaturam.Atqui, meam maximam calamitatem amicus iHe summusmeus atque alter pater, morbo vehemente correptus, deeessit


41/134


42/134

24 REBILIUS CRUSO.Matbematica mea scientia qualicunque adjutus, poteram saneplura animo moliri, in cliarta describere, constituere, computare.Mox ipsis ferramentis manu preliensis, delineabam, dissecabam,runcinabam ; nihil quod lignarii fabri est, intentatum relinquo.90. Jamque, ut dicebam, ad confingendam trahulam me converto,quae et per arenas et super leviorem rupium superficiem faeilecurrat. Dolio quodam hgneo, quod perfractum erat, detraho circu-los ferreos. Hos, velut calceos, trabibus duobus brevibus paribus-que, leniter curvatis, subjicio. Supra, simphcissimum constituocurrum, in quo vehatur onus viribus meis tractu non nimium.Eestim addo, atque finitum est opus. Quoniam in recessu aestuscontinuus erat arenae margo a praesepi meo usque ad portum,bac via, quaecuuque vellem, in animo erat trahere : nec jammanibus humerisve portabam. Postea domum ipsam curatiiisdigero atque excolo.

91. Conclavia vero habui nulla; plura quidem septa, siquidemunaquaeque caverna, sen locus cameratus, erat pro septo.Principale septum Lmeum ipsiusj erat cubiculum, de cujus muni-mentis erit dicendum : dein penaria, pro cibo quahcumquetertium, culina ; tum, fumarium ; deinceps arinamentariwn siveJabrica ; sextum erat museum. In museo hbros, horologia, astro-logicam supellectilem, hbram trutinariam, materiam omnemscriptoriam repono, cum sella ^e tribus quas habebamj optima.Harum rerum ahquot cum pecunia in cistis erant : mensampostea confeci. Septimum septum continere debebat ignis mate-riem ; lignarium appellabam. Octavum pro fructuario cedebat.Novum pro haedi stabulo destinabam. Decimum ac remotissimumnitrati erat pulveris repositorium. 92. Cubiculum autem talefuit. Angusta ac celsa fenestra intrabatur, cujus limen quinquepedes ab externo solo, duos ab interno aestimaverim. Alteramintus babebat fenestram, per quam aura flabat salubris : banctamen, prae multa mea cautione, transenna protexi. De vallandaexterna fenestra cogitaveram ; sed arboreum meum opus imitari,in saxo nimis difficile videbatur. Plures portarum formas con-sidero, mox rejicio. Puteum potius volo sub fenestra fodere,quem ipse scalis transeam, deiu scalas intus ad me retrabam.93. Navales scalae meri erant gradus Hgnei, firmiter constrictifunibus, qui pondus hominis tuto sustentabant. In navis hitereseptem amplius dependebant pedes. Latera nunc his adjungolignea, tantummodo ut rigorem, non ut robur addam ; namfunium robur sufficiebat ; sed quia flexiles erant, id bic eratincommodum. Scalae sic refectae octo pedum habebant longitu-


43/134

RKBIT.IIIS CRUSO, 25dinem. 94. Deinde ligones recognosco cunctos, et raarrasbifurcas trifidasque, si quid honim possit cuuiculariae liastaevicem gerere ; sulum enim calcarium robusto egebat ferramento.Talia inveni instrumenta, quorum ope puteum, brevem sane,defudi sub ipsa feuestra, duo tantiim pedes altum, sed quatuoramplius a rupe exstantem. Vecte ferreo, quauquam non acuto,graviora saxa amolitus sum, postquam initia penetrandi factusunt. Tum liuc puteo adeu protectus videbar, ut ne a pardoquidem foret metuendum. 95. Illud enim me confirmabat, quudfeles ferae quae non Luaribus confisaej venantur, nunquam possentcoujectare, quid in meo cubiculo dormiret. Ego veru interdumserpentes quoque formidabam : sed nunquam ne unum quidemanguem, magnum parvumve, mea in insula vidi ; quae, velutHibernia, saucti Patricii benedictione videbatur frui. Stellioneserant in caveruis, quos fovebam, quia muscas insectasquecomedunt : et sane facile mansuescebant. 96. Si ligonibus resnon cessisset, fodinam paratus eram nitrato pulvere displodere.Praetermisi narrare, me, postquam dolium pulveris nitrati [aquamariua corruptij deportavi, intus crustam invenisse duram, intraquam pulvis siccus erat et plane incolumis. Crustam malleocomminutam reservavi, et pro experimeuto, vel lusus causa, ali-quoties in pyrotechnicam adhibueram, diffisus posse in ahquamutihtatem couverti. Postea credebam rudera haec nitrata adfodinas displodendas esse accommodata : igitur asservavi, si forteusus veniret. 97. Pulvere nitrato eram iJrofecto assuetissimus,de qua re libet amplius explicare lectori. Eteuim dum degebamin Brazilia, maximo studio L^iissilis plumbi dirigendi peritiamjcolebam. Nec sane unquam hujus exercitatiouis fueram alieuus ;sed neque patriam circa urbem, neque super mari opiDortunitateseam excolendi reppereram. Attamen in Brazilia, rure aperto,ingentibus silvis, ubi j)rodigiosa insectarum vis Lmirificam aviumquuque copiamj in aeternum praestat, si quis sub sole potest esseagihs, ad aves veuandas ipso agro attrahitur. Primu habebamignipultam quandam a domino meo Maurusio dereptam ; moxmeliores quaesivi, imprimis ex Lusitania. Postea Helveticicujusdam viri, qui Eomae mercenariorum miHtum praefectusfuerat, ignipultas duas vel optimas forte potui emere, uuam duo-rum tuborum ; quas quidem hujus filius, post patris mortemillatenus evagatus, inter ahas res vendidit. Equidem ad telailla probanda in scopum ahquando collineabam : sed quia valdeiucertus erat a longiuquo jactus, plures ac minores uuo iu tuboconferciebam glandes, quae, per aera dispersae, latius ferirent.


44/134


45/134

RKBILIUS CKUSO. 27atque etiam decerpsi recondidique iu sacculum ; et siquaudo malesequerentur liaedi, grameu aute ora ostentaus, alliciebam. Hocmodo incolumes deduxi, gaudeus praesertim quod luas et feminaerant. Paxillis celeriter prope claudam haedum adveuas depaugo,Buggero gramina ; tum festino, matrem reportaturus. Regressus,trahulam coactus sum per asperiora loca, ut possem, subducere,dum mortuam assequor, quam aegre in trahulam compouo; deinsatis laboriose hanc cum iguipulta per saxosa loca deduco, moxfacihus super clivis herbosis. Illam, ut priorem, demergere inpelvi sive pisciua volebam,-sed spurcam credidi : quare nil mehusnoveram, quam ut iu praesens ramis froudosis corpus operirem :etenim ligo et pala non eraut in promtu. 101. Jam de ferarumaudentia reputans, iutelhgo homines hac iu insuhi esse ignotos.Id multiim me solatur ; uam quautumvis sohtudinem detrectabam,barbaros saevosque homiues formidabam louge amplius. Porrosi lepores avesque, aeque ac capri, homiuis metu vacaut, si uunchaec animaha facile mansuefiant, stulte absterreri opinor. Itaquemagis magisque pulveri nitrato parcendum decerno, et, quidquidferarum posset, mansuefacieudum.

102. Etiam cougerebam pabulum. Multas deportabam siliquaszea plenas, et dioscoreas ahasque radices ; item cepe, bulbos,condimenta. Caprae secuudae carnem partim siccaveram fumo,partim sale coudiveram, uec jam de cibo eram solhcitus. Duasvias e caveruis ad summam rupem hgone ac vecte tutius jammtiuio ; uuam, qua primo illo mane, prospecta scapha, per prae-cipitia atque algas degressus sum ; alteram ex portu praeternavale meum. In difficihore loco Lstipites duo firmiter defossosjfune conuecto, qno audacius securiiisque desceudam ; tum gradi-bus incisis, opus perficio.

103. lu reportauda capra, tralmlae me quodammodo poenitebat.In arenis quidem beue currebat, item j)er saxa levia graminevestita ; sed iu feraci humo super spissis variisque herbis, interadmistos frutices, trahere quam portare difficilius fore seutio : addioscoreas, ad zeam, ad citros ahosque fructus couvehendos perasBacculosque meosque humeros auteponi oportere trahulae, nisimehorem potero muuire viam : id quod me male habet. Igituruuiversam viciniam explorari cupio.Dixi me ab excelso quodamcolle prospectasse. Hoc colle iuferior alter, qui cavernas measfere ex adverso despiciebat, httoris aspectum superiori ademerat.Quum, ascensa rupe, in inferiori colle asto (quem Speculam meamnominavi) admirans gaudensque propiorem httoris oram coutem-plor. Ad dextram, id est, ad occideutem, fluminis video ostium,


46/134

28 REBILIUS CRUSO.deinde portum meum, tum in fronte promontorium modicum.*Contra autem ad sinistram, id est, ad orientem, inter liumilesrupes ac mare, acclivis planities arboribus proceris mire luxuria-bat, palmis praesertim. Supra, pone rupes, palus quaedam seulacus angustus extenditur : rursus super hoc novus atque excelsiorrupium ac saxorum ordo, unde pluvias credo in paludem colligi.lu ora paludis viridissimas adverto lierbas, plurimasque avesaquatiles. 104. Sed ego ad interiora me converto. Ab excel-siore illo colle arbores quasdam in cavo loco videram, non multasillas quidem. Jam exj)lorans perspicio omnia praeter summasarbores abscondita mihi tunc fuisse, interjecto quodam inferioregrumo. Clivus ille montis quasi pelvi erat ingeute excavatus, inquam multum aquarum ex scopulosa illa regione confiuit. Hae,graminibus sustentatae, perpetuum sufficiebant rivum, qui influmen, non longe a praesepi meo, decurrebat. Inde fuerat mihiprimus ille dulcis aquae haustus. Hac in pelvi (nam propriumhujus formae nomen nescio :convallis non erat) consistebantarbores plurimae, Europaearum aspectum praeferentes. Ampliuspostea perscrutatus, repperi has non esse nostratium ad instar,tamen fructui lignoque utiles. Hunc locum appello Saltum meum.105. Hiuc poteram ligna devehere, sive ad fabriles usiis siveignis gratia, multo facilius quam a fluminis convalle. Quippegrandis ramus vel ipse arboris truncus, tractus seu humi devo-lutus, ad rupem erat facile descensurus. Sic postea saepiusrem gessi. Minora ligna, quae igni debebant inservire, ex summarupe praecipitabam. Sed propter graviora, quae diffringi nole-bam, robustam delegi arborem, ipsum ad marginem, unde magispraeceps erat rupes. Cursui tum devolventis ligni, fune circahujus stipitem contorto, moderor ac tempero, donec ad fundumpervenit. Sed haec post aliquot menses.

106. Quo melius intelligat lector mearum rerum statum, desitu insulae et varietate tempestatum quaedam sunt dicenda.Insulae latitudinem (quod Geographi appellant) satis compertamhabeo : poteram sane in stella Polari observanda errare, sednon multum : gradtis, credo, habebat duodecim (12) ab aequi-noctiali circulo, Septentriones versus. De longitudine nihil procerto confirmare ansim : arbitror tamen atque autumo eandemesse atque insulae quam Portum Opulentum ( Porto Rico) appel-lant Hispani. Nostris vero in chartis nihil omnino hic denota-batur : porro quaenam sit meae insulae longitudo geographica,minime nunc refert. Proptertempestatum notitiam satis est tenere,

* He is looking southward.


47/134

RKBII.IUS CRUSO. 29bis in anno solem super verticem insurgere, ultimo fere Aprilisdie, sextoque fere Sextilis. Intra bos continuatur aestas, quaetamen imbribus satis violentis dividitur. Imber quotidianus acmodicus fere ad finem Junii mensis cadit, sed ipso in fine estsane immodicus. Post boc siccitas et calor subsequitur. Maximosautem calores in tertia fere parte bujus aestatis pono ; vel, si adamussim denotandum est, triginta sex dies ab Idibus Quintilibusperdurat aestuosum tempus. Hos intra dies rarior est pluvia.Quiescit ventus triduum vel quatriduum ; tum vespertinus turbosane violentus, attamen gratissimus, aera recreat. Hic rerumordo fervoribus moderatur, longo mense amplius. Tandemsumma aestas disturbatur et quasi convellitur horrendis etpervicacissimis turbinibus, seriori in parte Sextilis. Hincprocellosum illud mare, quod nostram abripuit navem. InFebruario item mense debent expectari procellae ; sed nequeharum tempus praefiniri potest neque violentia compares suntaestivis. In tempestate procellosa abundant fulgura, post quaefrigus ossa penetrat. Sed baec frigora si excipias, jucundissimaest aeris temperies. Pluvia ut phudmiim cadit tenuis ac dulcissimatres vel quatuor horas unoquoque mane per plures anni menses.Nisi per tonitrua, veste ad defendendum frigus non opus est, sedcontra solem vestiendus es. Attamen post nimium fulgur Caurusventus plures per dies mirum frigus incutit, sed semper citragelu. Nec calores conqueror. Lusitanum vel Anglum hominemequidem credo, si neque temetum imbibat et carne parcissimevescatur, (id ipsum apud Mauros didici,) totum per annum posselaborare salubriter, modo per maximos fervores prudentiam ad-hibeat. In hieme certe (id est, dum sol a meridie stat) si nimiumexuaris vestimentorum onus, ipsis in Anglia AngHs ad laborempar eris. Spirante Cauro post fulgura, lacerna, ac spissa quidem,carere neutiquam potui : ignem ahquoties fovebam, sed raro.

107. Ego autem quodam die quum pluvia mature destiterat,cymbam ingredior remigoque non sine timore circum iUud pro-montorium quod caeruleam terminat rupem, Plurimas palmasvideo, quas credidi ejus esse pretiosissimi generis, quod vulgoNux Cocus appellatur. Multae ahae arbores fruticesque mihiignoti iUic stabant, sed ipse httoris acervus Portum meumreferebat. Tantum omnia hic amphora atque uberiora. De algdeaepius memoravi. Ahud nomen non succurrit ; etenim nostra-tibus viris res ipsa ignota est. Hic denoto, algas illas, utplurimiim, non marinas fuisse, sed raaritimas, ultra summumaestus terminum. Hi reptantes erant frutices, diversi generis ;


48/134


49/134

RICBILIUS ORUSO. 81poterat videri, In rujnnrio autem meo, qiiidquid ligni ex navedcportaveram, et quidquid materiem iguis Labebat, illud omnereponebam. Vela quoque huc deposui, sed pariim contentus loco.

111. De corpore curando qusedam si narrem, ignoscet lector.Quae sequuntur, plures ad menses, immo annos, pertinent. Dixime sub aqua mariua, post tertium in insula diem, vestes immun-das lapillis oppressisse. Postea reputabam, si vel saponemhaberem, operae non fore pretium has nostro more in splendoremrecolere. Spurcitiem vestimentorum non e colore consistere,atra essent an candida, sed e cutis excremento, quod quidemsalsa maris aqua optime amoveretur : mauibus autem ac saponefricatas, deteri vestes. Quapropter has ipsas, sole siccatas,iterum postea induebar. Deinde etiam simpliciorem excogitaviviam.Postquam expertus sum, vespertina natatio quantumreficeret corpus, decerno, sub solis ocasum unoquoque vespere,ipsa in tunica, cum feminalibus linteis ac tibialibus* (id est,tegumentis crurum gossipinis) denatare in portu meo. Egressusaqua, exuor vestimenta, coutorqueo manibus, suspendo, aliainduor. Illa altera mane sicca invenio. Itaque recente sempervestitu liernoctor. Sane per summas_ pluvias aegerrime sicca-bantur res : tali in tempestate madidas vestes in culina sus-pendebam.

112. Praeterea, cuti fricaudae do operam, neque caesariemprorsus negligo. Sciebam enim, inter barbaros, si qua sit genssanitate, proceritate, decore corporis insignis, hanc praesertimcuti curandae semper dedi ; sin autem me illuviei permisero, innullam non spurcitiem posse delabi. Equidem e nave meashabebam mappas atque mantilia cum sudariis. Mappae deter-gendae corpori nimium leves erant; mox in caloribus has adhibuiad genas protegendas, Arabum Scenitarum more. MantiHa, utquae villosa maxime, dum durabant, prae ceteris approbabam.In capillorum supellectile niliil egomet habueram, praeter unumpeetinem atque unam scopulam setosam : sed totidem, quaemagistri navis erant, avexi, phiresque nautarum pectines. Nautisscopulae nullae erant. Scopulas equidem magni aestimabam ;nam diffisus sum posse reparari. Barbae, ipsa in navei, semperpromittebantur; nec in mea insula me radebam, quanquamhaberem uovaculas ; sed forfice identidem tondebam leviter autcapillos aut barbam.

113. In tempestate procellosa, praesertim post fulgura, propterfrigus Cauri, quoties desisterem ab opere, lacernam induebar, nec

* Stockings.


50/134

32 KEBILIUS CRUSO.spernebam ignis solatium. Sed tum maxime poteram laborare.Nova gramina aut radices aut viridem zeam, optima caule melio-rem, aut ligna reportabam ; porro utrumque tramitem quo insummam rupem evadebam, comparabam in melius. Quipperubram super rupem sperabam fore ut trahiila tandem subiret.Quodam die imber superveniens infulam capitis meam bumoresaturavit, et, tergo profuse madido, caurus ventus acerrimummihi frigoris sensum incussit. Domum cucurri magis quamincessi, mutatisque vestimentis deliberabam. Serica mea umbellae nave in promptu erat ; sed ubi maniis esse deberent hberae,hac titi non possem. Inter pluvias nimium sensi solis fervorem,nec infula potui carere. Hic omnia narrabo quae excogitavi,quanquam j)lures per menses.

114. Caprarum pelles servaveram. Sane molles erant et deli-catae. Harum laciuias duas commoda magnitudine abscidi, quaepro cucullo forent. Junxi supra, a fronte usque ad occiput ; indeper cervices defluere permisi. Ij)sa in dorsi spina duplices cade-bant, contra pluvias solemve umbracuhim. Caput atque adeoinfulam comprehendebant arcte. Quoniam femineae quas habebamacfis tenues nimis erant h-agilesque, idcirco sarcinarias adhibebamactis cum tenuissimis funicuHs : his satis bene consuebam. Seddepsere volo internam cutem, quod quidem artificium parum cog-noveram. Ego autem cinchonam aqua decoxi lento igne, utaquae remaneret quam minimum, quam maxima autem foretejus potentia. Mox infudi in ferreum artillatoris fercuhim ; super-pono pellem, ut iuterior pars imbibat cinchonam. Post biduum,longulo ac levi lapide, quem pro magide* aestimabam, oleum piceimbutum imprimo atque infrico in pellem : jamque pro depstaaccipiebam.

115. Etiam summis in caloribus vix sufficiebat tunica,f namcontra insectas tibiaHbus:|: erat opus. Sed dorsi quoque tegumentocarere nequaquam conveniebat ; id quod probe sciunt Lusitani.Atque erat mihi sagulum Lusitanum vel optimum, nisi quodpropter nigrum calorem radios sohs imbiberet : quare aut albistestis marinis aut spiuis fortasse hystriceis vellem sane dorsumobtexere. Jam, quoties humeris quidpiam portandum erat saltemasperum ac grave, suffarcinamentum desiderabam, ne excori-arentur ossa. Intellexi spissa tegete esse opus, quae humeros,

rebiliuscrusorob00defo

Documents

Transcript of rebiliuscrusorob00defo