Razvoj infrastrukture za Poljoprivredno-poslovni park … · 2019. 12. 16. · Odgovorni organ i...

STUDIJA IZVODLJIVOSTI, POLJOPRIVREDNO – POSLOVNI PARK ALEKSANDROVAC, LAKTAŠI 1

Program Evropske Unije IPA 2009

Podrška EU uspostavljanju i jačanju poslovne infrastrukture za unapređenje konkurentnosti MSP

EuropeAid/129850/C/SER/BA

Razvoj infrastrukture za Poljoprivredno-poslovni park “Aleksandrovac”, Laktaši Studija izvodljivosti

novembar, 2014.

2 STUDIJA IZVODLJIVOSTI, POLJOPRIVREDNO – POSLOVNI PARK ALEKSANDROVAC, LAKTAŠI

Odgovorni organ i nosilac projekta

Opština Laktaši, Bosna i Hercegovina

Kontakt informacije

Adresa: Karađorđeva 56, 78250 Laktaši Telefon: +87 (0) 51-334--200 www: www.laktasi.net E-mail: [email protected]

Odgovorno lice Miroslav Kodžoman, Načelnik

Naziv projekta Razvoj infrastrukture za Poljoprivredno-

poslovni park “Aleksandrovac”, Laktaši

Vrsta i status dokumenta:

Studija izvodljivosti

Datum novembar, 2014.

Autori izvještaja/Konsultanti

WYG International Ltd. William P. Lewis, Vođa tima Igor Grozdanić, Ključni ekspert Elzbieta Lenkiewicz, Ključni ekspert Slavka Župan, Ekspert – Studija izvodljivosti Boža Kovač, Ekspert - CBA Elmida Sarić, Ekspert – SEA analitika

Ova Studija izvodljivosti izrađena je uz finansijsku podršku Evropske unije u okviru projekta “Podrška EU uspostavljanju i jačanju poslovne infrastrukture za unapređenje konkurentnosti MSP« (EUSESBI), referentni broj: EuropeAid/129850/C/SER/BA, koji implementira WYG International Ltd, broj ugovora: 2012/302-507


Sadržaj

SADRŽAJ ................................................................................................................................... 3

SKRAĆENICE ............................................................................................................................ 7

A.1. SAŽETAK ........................................................................................................................... 9

1.1. NOSILAC PROJEKTA I ODGOVORNI ORGAN ........................................................................... 9 1.2. PREDMET ANALIZE ............................................................................................................. 10 1.2.1. SEKTOR ....................................................................................................................................... 10 1.2.2. LOKACIJA ..................................................................................................................................... 10 1.2.3. PODRUČJE UTICAJA PROJEKTA ...................................................................................................... 10 1.3. CILJEVI PROJEKTA ............................................................................................................. 10 1.4. KRATKI OPIS PROJEKTA ..................................................................................................... 11 1.5. METODOLOGIJA ANALIZE PROJEKTA .................................................................................. 12 1.6. GLAVNI REZULTATI ANALIZE PROJEKTA ............................................................................. 13 1.6.1. FINANSIJSKI POVRAT .................................................................................................................... 14 1.6.2. EKONOMSKI POVRAT .................................................................................................................... 14 1.6.3. UČINAK NA ZAPOSLENOST ............................................................................................................ 14 1.6.4. UTICAJ NA ŽIVOTNU SREDINU ....................................................................................................... 14

A.2. SOCIO-EKONOMSKI KONTEKST ................................................................................ 15

2.1. NAJVAŽNIJI ELEMENTI SOCIO-EKONOMSKOG KONTEKSTA ................................................. 15 2.1.1. TERITORIJALNI ASPEKTI ŽIVOTNE SREDINE ................................................................................... 15 2.1.2. DEMOGRAFSKI PODACI ................................................................................................................. 17 2.1.3. SOCIO-KULTUROLOŠKI FAKTORI I DOSTUPNOST RADNE SNAGE ..................................................... 18 2.1.4. EKONOMSKI ASPEKTI .................................................................................................................... 23 2.2. INSTITUCIONALNI I POLITIČKI ASPEKTI ............................................................................ 33 2.2.2. LOKALNA POLITIKA I STRATEŠKI OKVIR UKLJUČUJUĆI MJERE PODRŠKE I PODSTICAJE ..................... 34 2.2.3. LOKALNA UPRAVA I NJENI RUKOVODNI KAPACITETI ....................................................................... 40 2.2.4. ADMINISTRATIVNE I PROCEDURALNE OBAVEZE, ORGANI KOJI ODLUČUJU O PROJEKTU I PROSTORNOM UREĐENJU ......................................................................................................................... 42 2.2.5. OČEKIVANO TRAJANJE PRIPREMNIH AKTIVNOSTI ........................................................................... 45 2.2.6. POSTOJEĆE LOKALNE TAKSE, POREZI I NAKNADE ........................................................................... 45 2.2.7 SWOT ANALIZA POSLOVNE LOKACIJE I LOKALNIH KAPACITETA ...................................... 48

A.3. PONUDA I POTRAŽNJA ................................................................................................ 49

3.1. POTENCIJALNA OČEKIVANJA U VEZI POTRAŽNJE I TRENDOVA KRETANJA ........................... 49 3.2. ANALIZA KONKURENCIJE ................................................................................................... 57 3.3. PREDLOŽENA STRATEGIJA.................................................................................................. 68 3.3.1. CILJEVI I POZICIONIRANJE............................................................................................................ 68 3.3.2. CIJENE ......................................................................................................................................... 72 3.3.3. PROMOCIJA & MARKETING ........................................................................................................... 76 3.4. PROCJENE U VEZI SA PRODAJOM ..................................................................................... 86

A.4. KONCEPTUALNO RJEŠENJE ........................................................................................ 88

4.1. OPIS POSTOJEĆEG STANJA ................................................................................................. 88 4.2. OPIS RAZLIČITIH PRIJEDLOGA I ODABIR ODGOVARAJUĆEG KONCEPTUALNOG RJEŠENJA .. 91 4.3. OPIS ODABRANOG KONCEPTUALNOG RJEŠENJA ................................................................. 92


4.4. UTICAJ NA ŽIVOTNU SREDINU ........................................................................................ 100 4.5. TERMIN PLAN ................................................................................................................... 101

A.5. RUKOVOĐENJE (MENADŽMENT) .............................................................................. 105

5.1. RUKOVOĐENJE IMPLEMENTACIJOM PROJEKTA .................................................................. 105 5.2. RUKOVOĐENJE POSLOVANJEM ZONE ................................................................................. 108

A.6. INVESTICIONI TROŠKOVI I IZVORI FINANSIRANJA ......................................... 113

6.1. INVESTICIONI TROŠKOVI ................................................................................................. 113 6.1.1. INVESTICIJA IZRAŽENA U STALNIM CIJENAMA .............................................................................. 113 6.1.2. INVESTICIJA IZRAŽENA U TRENUTNIM (NOMINALNIM) CIJENAMA ................................................. 115 6.1.3. IZRAČUNAVANJE NEDOSTATKA U FINANSIRANJU .......................................................................... 116 6.2. DINAMIKA INVESTICIJE .................................................................................................... 119 6.3. IZVORI FINANSIRANJA ..................................................................................................... 121 6.3.1. FINANSIJSKA SPOSOBNOST INVESTITORA.................................................................................... 123

A.7. FINANSIJSKA ANALIZA .............................................................................................. 126

7.1. OSNOVNE PRETPOSTAVKE FINANSIJSKE ANALIZE ............................................................. 126 7.2. PROCJENA TROŠKOVA (RASHODA) I PRIHODA U EKONOMSKOM PERIODU PROJEKTA........ 128 7.2.1. VRIJEDNOST INVESTICIJE ........................................................................................................... 128 7.2.2. PREDVIĐENI OPERATIVNI TROŠKOVI I TROŠKOVI ODRŽAVANJA.................................................... 130 7.2.3. PROCJENA PRIHODA U INVESTICIJSKOM PERIODU ........................................................ 130 7.3. FINANSIJSKI PLAN ............................................................................................................ 131 7.4. FINANSIJSKI INDIKATORI ................................................................................................ 133

A.8. SOCIO-EKONOMSKA ANALIZA TROŠKOVA I KORISTI (COST BENEFIT) ........ 134

8.1. PRETPOSTAVKE U OKVIRU EKONOMSKE ANALIZE .............................................................. 134 8.2. REZULTATI EKONOMSKE ANALIZE ..................................................................................... 136 8.3. VREDNOVANJE OSTALIH TROŠKOVA I KORISTI ................................................................. 137

A.9. ANALIZA RIZIKA .......................................................................................................... 139

9.1. ANALIZA OSJETLJIVOSTI ................................................................................................ 139 9.2. ANALIZA RIZIKA ............................................................................................................ 140 9.3. KVALITATIVNA PROCJENA RIZIKA I UBLAŽAVANJE RIZIKA ............................................. 141

A.10. LITERATURA ............................................................................................................... 146

ANEKSI ................................................................................................................................... 147


Lista tabela Tabela 1 Opšte informacije ........................................................................................................................... 9 Tabela 2 Udaljenost poljoprivredno-poslovnog parka Aleksandrovac i najvažnijih urbanih centara i saobraćajne veze ………………………………………………………………………………………………………………………………………….………15 Tabela 3 Stanovništvo ................................................................................................................................ 17 Tabela 4 Srednje i tercijarne školske ustanove i programi na području opština Laktaši i Banja Luka prema vrsti . 18 Tabela 5 Broj učenika/studenata upisanih u sekundarne i tercijarne školske ustanove sa prebivalištem u opštini

Laktaši u odnosu na Republiku Srpsku i BiH .......................................................................................... 20 Tabela 6 Struktura nezaposlenih .................................................................................................................. 21 Tabela 7 Odabrani makroekonomski indikatori za Bosnu i Hercegovinu i Republiku Srpsku ................................ 23 Tabela 8 Procjene najvažnijih makroekonomskih indikatora u Bosni i Hercegovini za period 2013-2017. ............. 24 Tabela 9 Najvažniji ekonomski indikatori za opštinu Laktaši ........................................................................... 25 Tabela 10 Zaposlenost u opštini Laktaši 2012. godine u pravnim licima po sektoru .......................................... 26 Tabela 11 Veličina poljoprivrednog zemljišta u opštinama Gradiška, Kozarska Dubica, Laktaši i Srbac ................ 30 Tabela 12 Glavne poslovne investicije u opštini Laktaši .................................................................................. 33 Tabela 13 Pregled strateških i urbanističkih dokumenata u opštini Laktaši ....................................................... 38 Tabela 14 Postojeći podsticaji i usluge podrške investitorima u opštini Laktaši ................................................. 39 Tabela 15 Zaposleni u opštinskim javno-komunalnim preduzećima i institucijama ............................................ 42 Tabela 16 Lista najvažnijih infrastrukturnih projekata koje je realizirala Opština Laktaši .................................... 42 Tabela 17 Najvažnije pripremne aktivnosti ……………………………………………………………………………………………...45 Tabela 18 Postojeće takse i naknade za izgradnju poslovnih objekata u opštini Laktaši ..................................... 46 Tabela 19 Prosječne tržišne cijene usluga isporuke el. energije, i drugih javnih komunalnih usluga u 2014. ........ 47 Tabela 20 SWOT analiza poslovne lokacije i kapaciteta opštinske uprave Laktaša ............................................ 48 Tabela 21 Podaci korišteni za procjenu pomoću metode 1: Izračun potražnje za industrijskom površinom .......... 50 Tabela 22 Lista investitora koji su izrazili interes za ulaganje u Poljoprivredno-poslovni park „Aleksandrovac” ..... 51 Tabela 23 Broj preduzeća u sektorima proizvodnje hrane, metala i namještaja i sektoru skladištenja u EU i na

ciljnim tržištima ................................................................................................................................. 54 Tabela 24 Broj upita od strane mogućih stranih investitora i broj osnivača novoregistrovanih preduzeća ............ 54 Tabela 25 Analiza konkurentskih lokacija u Hrvatskoj .................................................................................... 58 Tabela 26 Prosječna bruto plata u EUR (2013.) ............................................................................................. 60 Tabela 27 Prosječna neto plata po sektorima u Republici Srpskoj u EUR (2013.) .............................................. 60 Tabela 28 Poređenje sistema oporezivanja i poticaja sa državama komparatorima na području Zapadnog Balkana …………………………………………………………………………………………………………………………………………..……..60 Tabela 29 Ekonomski pregled – BiH i države komparatori .............................................................................. 61 Tabela 30 Analiza postojećih i potencijalnih konkurenata na lokalnim nivou i na nivou države ........................... 63 Tabela 31 Glavni indikatori za monitoring ..................................................................................................... 69 Tabela 32 Procjena cjenovne strukture za investitora u poljoprivredno-poslovni park „Aleksandrovac” ............... 73 Tabela 33 Projekcije troškova pripreme za investiciju u – objekte za distribuciju i hladno skladištenje u

Poljoprivredno-poslovnom parku „Aleksandrovac”, sa grantom za infrastrukturu ...................................... 74 Tabela 34 Projekcije troškova pripreme za investiciju u objekte za distribuciju i hladno skladištenje u Poljoprivredno-poslovnom parku „Aleksandrovac”, bez granta za infrastrukturu……………………………………………..74 Tabela 35 Projekcije troškova pripreme za investiciju u objekte za distribuciju i hladno skladištenje u

Poljoprivredno-poslovnom parku „Aleksandrovac”, sa grantom za infrastrukturu ...................................... 75 Tabela 36 Projekcije troškova pripreme za investiciju u objekte za distribuciju i hladno skladištenje u

Poljoprivredno-poslovnom parku „Aleksandrovac”, bez granta za infrastrukturu ....................................... 76 Tabela 37 Sažeti prikaz ciljnih grupa i tržišta za Poljoprivredno-poslovni park „Aleksandrovac” .......................... 78 Tabela 38 Preliminarni prikaz marketinškog plana za Poljoprivredno-poslovni park „Aleksandrovac” ................... 81 Tabela 39 Procjena Plana prodaje za poljoprivrdno-poslovni park „Aleksandrovac” ........................................... 87 Tabela 40 Analiza Prijedloga Konceptualnih rješenja ...................................................................................... 92 Tabela 41 Osnovni podaci o zoni ................................................................................................................. 93 Tabela 42 Osnovi podaci za faze razvoja ..................................................................................................... 94 Tabela 43 Osnovni podaci o infrastrukturi..................................................................................................... 97 Tabela 44 Kontrolne tačke u implementaciji projekta ................................................................................... 102 Tabela 45 Termin plan za implementaciju Poljoprivredno-poslovnog parka Aleksandrovac .............................. 103 Tabela 46 Matrica potencijalnih investitora koji bi se uselili u Park ................................................................ 111 Tabela 47 Usluge u okviru rukovođenja Parkom .......................................................................................... 112 Tabela 48 Investicioni troškovi – stalne cijene ............................................................................................ 113 Tabela 49 Procjena povezanih troškova dopunskih privatnih ili javnih investicija u poljoprivredno-poslovni park

„Aleksandrovac” ............................................................................................................................... 114 Tabela 50 Investicioni troškovi – Trenutne cijene……………………………………………………………………………………...115 Tabela 51 Makroekonomske prognoze………………………………………………………………………………….………………..…116 Tabela 52 Izračunavanje nivoa sufinansiranja ............................................................................................. 117 Tabela 53 Dinamika investicije .................................................................................................................. 119


Tabela 54 Specifikacija prihvatljivih i neprihvatljivih troškova i predloženi izvori finansiranja ............................ 122 Tabela 55 Dinamika investicija i dinamika izvora finansiranja ....................................................................... 122 Tabela 56 Postojeći kapaciteti opštinskog budžeta u EUR............................................................................. 123 Tabela 57 Krediti i zaduženja Opštine na dan 31. decembar 2013. ................................................................ 124 Tabela 58 Sposobnost zaduživanja opštine u 2013. i servisiranje duga .......................................................... 124 Tabela 59 Pretpostavke za finansijsku analizu ............................................................................................. 127 Tabela 60 Vrijednost investicije (bez rezervi za nepredviđene troškove, PDV i stalnih cijena)Error! Bookmark

not defined. Tabela 61 Operativni troškovi i troškovi održavanja za prvu godinu rada Parka koji radi u punom kapacitetu (u

2020.) ............................................................................................................................................. 129 Tabela 62 Finansijski novčani tok na godišnjem nivou ................................................................................ 130 Tabela 63 Pretpostavke u okviru ekonomske analize ................................................................................... 131 Tabela 64 Izračunavanje konverzijskog faktora za nekvalifikovanu radnu snagu ............................................ 135 Tabela 65 Izračunavanje omjera koristi-troškova ........................................................................................ 136 Tabela 66 Analize osjetljivosti ................................................................................................................... 136 Tabela 67 Procjene kritičnih varijabli .......................................................................................................... 139 Tabela 68 Rezultati Monte Carlo analize ..................................................................................................... 140 Tabela 69 Procjena rizika .......................................................................................................................... 140 Lista grafikona Grafikon 1 Preduzeća u opštini Laktaši po veličini .......................................................................................... 26 Grafikon 2 Zaposlenost u pravnim subjektima po sektorima u opštini Laktaši u 2012. godini ............................. 31 Grafikon 3 Organizaciona šema i broj zaposlenih po odjeljenjima, Administrativna služba opštine Laktaši ........... 41 Grafikon 4 Priliv FDI u 2005-2013 ................................................................................................................ 55 Grafikon 5 Priliv FDI u BiH i zemljama komparatorima ................................................................................... 55 Grafikon 6 Vrijednost FDI po industrijskim granama u BiH, maj 1994 - decembar 2012 .................................... 55 Grafikon 7 Poljoprivredno-prehrambeni centar u Bolonji, primjer saradnje u poljoprivredno-poslovnom sektoru .. 57 Grafikon 8 Konkurentnost Strategije za Poljoprivredno-poslovni park „Aleksandrovac”……………………………….……66 Grafikon 9 Glavni konkurenti ....................................................................................................................... 67 Grafikon 10 Ostale poslovne lokacije u Opštini Laktaši .................................................................................. 68 Grafikon 11 Koncept integrisanog lanca vrijednosti poljoprivredno – poslovnog parka „Aleksandrovac” .............. 71 Grafikon 12 Organizacija Upravnog odbora projekta .................................................................................... 105 Grafikon 13 Organizaciona struktura projekta ............................................................................................. 106 Grafikon 14 PMU i organizacija rukovođenja poslovnim parkom ................................................................... 108 Lista mapa Mapa 1 Makro-lokacija Laktaša .................................................................................................................... 16 Mapa 2 Mikro-lokacija poljoprivredno-preduzetničkog centra „Aleksandrovac” u okviru Laktaša ......................... 16 Mapa 3 Mapa sinteze iz postojećeg prostornog plana za republiku Srpsku- Prostorne perspektive za razvoj i

regionalni razvoj Republike Srpske ....................................................................................................... 37 Mapa 4 Poslovne lokacije koje su predmet Predstudije izvodljivosti novih zona Industrijske zone Aleksandrovac . 38 Mapa 5 Inicijative za poslovne zone u BiH koje su identifikovane u okviru projekta EUSEBI ............................... 62 Mapa 6 Poljoprivredno-poslovni park Aleksandrovac – postojeće stanje........................................................... 91 Mapa 7 Konceptualno rješenje - Urbanizam .................................................................................................. 95 Mapa 8 Konceptualno rješenje - Faznost ...................................................................................................... 95 Mapa 9 3D Model 1 .................................................................................................................................... 96 Mapa 10 3D Model 2 .................................................................................................................................. 96


Skraćenice AB Izvedeno stanje APIF Agencija za finansijske, informatičke i posredničke usluge BiH Bosna i Hercegovina B/C Omjer koristi-troškova BOT Izgraditi, upravljati i prenijeti BZ Poslovna zona CBA Analiza troškova i koristi EC Evropska komisija EIA Procjena uticaja na životnu sredinu EIB Evropska investiciona banka ENPV Ekonomska neto sadašnja vrijednost ERR Ekonomska stopa rentabilnosti EU Evropska unija EUR Euro FDR Finansijska diskontna stopa FDI Direktne strane investicije FIDIC Međunarodni savez inženjera konsultanata FIPA Agencija za unapređenje stranih investicija u BiH FNPV Finansijska neto sadašnja vrijednost FOPIP Program za unapređenje finansijskog i operativnog poslovanja FRR(C) Finansijska stopa rentabilnosti investicije FRR(K) Finansijska stopa povrata uloženog kapitala FS Studija izvodljivosti GFA Bruto građevinska (zgrada) površina (na lok. jezicima BGP) HA Hektar IPA Instrument za predpristupnu pomoć IRR Interna stopa rentabilnosti IZ Industrijska zona KM Bosanska konvertibilna marka (takođe BAM) KV Kilovolt kVA Kilovolt - amper KW Kilovat LEAP Lokalni ekološki akcioni plan LED Lokalni ekonomski razvoj MCA Višekriterijumska analiza MUN Opština MVA Megavolt-amper NA Podaci nisu dostupni / Nije primjenjivo NFA Neto građevinska (zgrada) površina (na lok. jezicima NGP) O&M Rad i održavanje OH Režijski troškovi PCM Upravljanje projektnim ciklusom PEIA Preliminarna procjena uticaja na životnu sredinu PE Ekvivalent stanovnika PIP Plan implementacije projekta PLC Životni ciklus projekta PPP Princip – zagađivač plaća PPP Javno-privatno partnerstvo PRAG Praktični vodič kroz procedure ugovaranja pomoći EU trećim

zemljama


PUC Javno komunalno preduzeće RARS Agеnciја zа rаzvој mаlih i srеdnjih prеduzеćа Republike Srpske RS Republika Srpska RP Regulacioni plan SCF Standardni konverzijski faktor SDR Standardna diskontna stopa SEA Socio-ekonomska analiza SF Strukturni fondovi SME Malo i srednje preduzeće SAA Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju TOR Projektni zadatak (Terms of Reference) VAT Porez na dodanu vrijednost WWTP Postrojenje/uređaj za prečišćavanje otpadnih voda


A.1. Sažetak 1.1. Nosilac projekta i odgovorni organ U skladu sa ovom Studijom Izvodljivosti, predlaže se da Opština Laktaši bude nosilac projekta i odgovorni organ za projekat „Razvoj infrastrukture za Poljoprivredno-poslovni park “Aleksandrovac”u Laktašima. Tabela 1 Opšte informacije

Odgovorni organ i nosilac projekta

Opština Laktaši, Bosnia and Herzegovina

Kontakt informacije

Ulica: Karađorđeva 56, 78250 Laktaši Tel: +387 (0)51-334--200 www: www.laktasi.net E-mail: [email protected]

Naziv projekta Razvoj infrastrukture za Poljoprivredno-poslovni park “Aleksandrovac”, Laktaši

Odgovorno lice Miroslav Kodžoman, Načelnik Projektni tim organa Rukovodilac projekta

Ime i prezime: Dragan Kelečević E-mail: [email protected] Tel: +387 (0)51 334 214

Tehnički ekspert Ime i prezime: Darko Đuric E-mail: darko.đuric@ laktasi.net Tel: +387 (0)51 334 254

Ekspert za marketing Ime i prezime: Bojana Kondić Panić E-mail: bojana.kondic@ laktasi.net Tel: +387 (0)51 334 214

Finansijski ekspert Ime i prezime: Jelena Simic E-mail: jelena.simic@ laktasi.net Tel: +387 (0)51 334 214

Napomena: Ukoliko uloga i nadležnosti nosioca projekta i odgovornog organa za projekat bude prenesena na Vladu Republike Srpske ili drugo nadležno entitetsko tijelo, prenos nadležnosti neće utiecati na socio-ekonomske i finansijske rezultate projekta. Naprotiv, finansijski i pravni rizici projekta će time biti znatno umanjeni. Stoga se, u ovom slučaju predlaže revizija Studije


1.2. Predmet analize

1.2.1. Sektor Ovaj projekat spada u sektor industrije i malih i srednjih preduzeća (MSP), kako je definisano članom 93. Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju između Bosne i Hercegovine (BiH) i Evropske unije (EU).

1.2.2. Lokacija Opština Laktaši, Republika Srpska, Bosna i Hercegovina Opština Laktaši je smještena na sjeverozapadu BIH i pripada entitetu Republika Srpska FBanja Luci i autoputa Gradiška – Banja Luka.

1.2.3. Područje uticaja projekta Ovaj projekat će imati direktni uticaj na područje opštine Laktaši (koja ima 36.8481 stanovnika) te uticaj na šire gravitaciono područje2 u sjeverozapadnoj BIH koje čine područja opština Banja Luka, Gradiška, Srbac, Prnjavor, Čelinac, Prijedor, Kozarska Dubica, Kostanjica and Novi Grad . Ukupno, područje na koje će realizacija projekta imati uticaj (u daljem tekstu: gravitaciono područje) ima oko 523.609 stanovnika, uključujući Laktaše. 1.3. Ciljevi projekta

Svrha projekta je uspostavljanje infrastrukture za Poljoprivredno-poslovni park “Aleksandrovac”, Laktaši na greenfield lokaciji (ulaganje u nove objekte) površine 84.18 ha koja se ne koristi, a locirana je na sjeverozapadu BIH. Osnov za pokretanje ove inicijative je izvanredna strateška lokacija područja – logističko čvorište za Aleksandrovac u blizini Laktaša, dostupnost zemljišta u vlasništvu Republike Srpske, dostupnost radne snage i postojeći prirodni resursi (termalna voda, plodno tlo), postojeći poljoprivredni i drugi proizvođači u području, te intelektualni potencijal diplomanata Univerziteta u Banja Luci. U Aleksandrovcu je već razvijena manja poslovna zona a prepoznata je i tržišna prilika za ubrzanje razvoja agro-poslovnog sektora ovog regiona, uvođenje rješenja održivih energetskih izvora uz proizvodnju povezanih “zelenih” proizvoda te pružanje relevantnih usluga. Sveukupni cilj projekta Poljoprivredno-poslovni park “Aleksandrovac” je privlačenje oko 30 domaćih i stranih investitora u oblasti poljoprivredne proizvodnje, tehnologije održivih energetskih izvora te povezanih proizvodnih i pratećih industrija i usluga, kao i omogućavanje stvaranja 1.500 dodatnih radnih mjesta u opštini Laktaši do 2022. godine.

1Preliminarni rezultati popisa stanovništva iz 2013. godine:“Preliminarni rezultati Popisa stanovništva,domaćinstavai stanova u Bosni i Hercegovini2013. Agencija za statistiku BiH. 2Područja u neposrednoj blizini Laktaša iz kojih je moguće svakodnevno putovati u Laktaše.


Očekuje se da će ova investicija doprinijeti rastu lokalne ekonomije u opštini Laktaši i širem gravitacionom području sjeverozapada BIH i pomoći ostvarenje:

- Vizije razvoja Laktaša do 20243: »Laktaši – Mjesto dobrih ideja –korak isped ostalih u preduzetništvu, proizvodnji hrane i očuvanju zdravlja.” ,

- Ciljeve investicionih politika entiteta4 koji su fokusirani na stvaranje radnih mjesta,

generisanje dodane vrijednosti i razvoj privatnog sektora, s posebnim naglaskom na razvoj agro-poslovnog i tekstilnog sektora. Nadalje, poljoprivredni razvoj i strukturne promjene5 u preradi poljoprivrednih usjeva i proizvoda životinjskog porijekla kao i stvaranje lanaca vrijednosti u poljoprivredi može biti unaprijeđeno s predloženim ulaganjima.

Specifični cilj ulaganja u Poljoprivredno-poslovni park “Aleksandrovac”, Laktaši je izgraditi i priključiti osnovnu infrastrukturnu mrežu na cijeloj površini od 84,18 ha greenfield lokacije i ponuditi:

- 25 parcela ukupne površine 173.164 m2 za poljoprivredno-poslovni centar (faza 1), - 33 parcele ukupne površine 164.640 m2 za mala i srednja preduzeća (faza 2), - 4 parcele ukupne površine 62.340 m2 za centralnu službu/servis i zajednički

objekat/postrojenje za obnovljivu energiju(faze 1 i 2), te - 272.337 m2 infrastrukturom opremljenog poljoprivrednog zemljišta za pokazne

oranice, istraživanje, terenske labaratorije, te plastenike i slične objekte intezivne poljoprivredne proizvodnje (faza 3) do kraja 2020. godine

1.4. Kratki opis projekta Zahvaljujući strateškoj lokaciji na granici između Banja Luke i Gradiške i pozitivnom stavu u pogledu razvoja, ova opština je među najprogresivnijijma u Republici Srpskoj. Sa populacijom od 36.848 stanovnika, opština je, gledano po broju stanovnika, deseta po veličini od 62 opštine u sklopu RS-a. Prateći strategije razvoja, Opština sistematski promoviše inicijative preduzetništva u posljednjih deset godina. Prema tome, ovaj projekat predstavlja sljedeći logičan korak u pozicioniranju Laktaša kao povoljnog okruženja za poslovanje i jedinstvene lokacije za investiranje. Proces je počeo sa postojećom Industrijskom zonom Aleksandrovac koja se razvija, u kojoj je rasprodato već 70% kapaciteta a koja se nalazi samo 500m istočno od lokacije budućeg Agro-poslovnog parka Aleksandrovac. Kao rezultat toga, Opština Laktaši može se pohvaliti jednom od najviše prisutnih preduzeća i ispodprosječnom stopom nezaposlenosti. Međutim, još uvijek postoji 2.700 osoba koje su u potrazi za zaposlenjem u opštini te 50.000 osoba u gravitacionom području Banja Luke, Prijedora i Podkozarja.

3 Strategija razvoja opštine Laktaši za period 2014-2024.godine, Opština Laktaši, Februar 2014.godine (UNDP, SDC). 4 Studija o podsticanju stranih investicija u Republiki Srpski 2014 – 2017, Vlada Republike Srpske, Jul 2014 5 Strategija razvoja poljoprivrede Republike Srpske do 2015. godine, 18.07.2006


Dostupnost mlade i obrazovane radne snage i nedovoljno iskorišteni poljoprivredni resursi, obnovljivi izvori energije, izniman položaj i povoljni trendovi na tržištu, pružaju priliku da napravi korak naprijed u razvoju lanca vrijednosti poljoprivrede i prehrambene proizvodnje. Dakle, u Aleksandrovcu je planiran moderan i izvozno orijentisan agro-poslovni park, otvoren prema drugim pratećim i zelenim industrijama, malim i srednjim preduzećima i sektoru uslužnih djelatnosti. Područje, koje je u vlasništvu entiteta RS prostire se na 84,18 ha. Poljoprivredno-poslovni park “Aleksandrovac” smatra se jednim od glavnih instrumenata za podršku lokalnom održivom privrednom rastu u opštini Laktaši, kao i u gravitacijskom području. Projekat uključuje pripremne aktivnosti (izmjena regulacionog plana, tehnički projekat) i izgradnju osnovne infrastrukturne mreže, koju čine:

- unutrašnja cestovna mreža,

- uređenje zemljišta,

- vodosnabdijevanje i kanalizaciona mreža,

- napajanje električnom energijom,

- telekomunikaciona mreža.

Projekat je izrađen kao trofazni (tri faze provođenja), međutim, ovom Studijom Izvodljivosti razvoj se realizuje u okviru jednog projekta, od 2017. do 2020.godine, dok se pripadajuće pripremne aktivnosti trebaju okončati do sredine 2017.godine. Očekuje se da će investicije rezultirati u vidu 111 parcela (od kojih 25 za agro-poslovanje, 33 za MSP, 4 za centralne objekte, te 49 za pokazne oranice i plastenike), potpuno opremljenih modernom infrastrukturom, ukupne površine 672.481 m2. Pojedinačne parcele su različite veličine i kreću se od 4.880 m2 do 8.500 m2, uz mogućnost da se parcele odijele ili spoje, već u skladu sa izraženim preferancama. Parcele namijenjene za centralne i energetske objekte su površinski veće i kreću se od 11.285 m2 do 20. 610 m2 .

1.5. Metodologija analize projekta Ova Studija izvodljivosti predstavlja osnov za razmatranje dodjele sredstava EU za podršku implementaciji projekta. Svrha Studije izvodljivosti je da se: - osigura osnov za ispitivanje, procjenu i analizu različitih komponenti koje su povezane sa

osnivanjem, finansiranjem, realizacijom i upravljanjem poslovnom zonom;

- ponude zaključci i utemeljene preporuke u svrhu poduzimanja daljih radnji u aktivnostima koje se odnose na razvoj i/ili realizaciju institucionalnih, promotivnih i finansijskih unapređenja,

- izradi plan (idejni projekat) za implementaciju okvirnog tehničkog prijedloga u skladu sa relevantnim zakonima i propisima države/entiteta i EU, uključujući i propise u oblasti zaštite životne sredine.

Studija izvodljivosti je izrađena u skladu sa Smjernicama za analizu troškova i koristi investicionih projekata koje je 2008. godine preporučila Evropska komisija, odnosno Generalni direktorat za regionalnu politiku. U Smjernicama su navedeni specifični zahtjevi EK


i smjernice za procjenu projekata, u skladu sa propisima koji uređuju Strukturne fondove, Kohezioni fond i Instrument predpristupne pomoći (IPA). Pored toga, pri izradi Studije izvodljivosti u obzir su uzete odredbe Pravilnika o uslovima i načinu uspostavljanja poslovnih zona Ministarstva industrije, energije i rudarstva Republike Srpske, objavljenog u Službenom glasniku RS br. 23, od 28.03.2014. godine. Originalni sadržaj studije, kako je predložen Smjernicama, je prilagođen kako bi se obuhvatili specifični zahtjevi koji se odnose na industrijske zone, te kako bi se odrazio nivo razvoja projekta. Međutim, dokument obuhvata sve glavne elemente koji uobičajeno čine procjenu projekta: i) socio-ekonomski kontekst, ii) izvodljivost projekta, iii) finansijska analiza, iv) ekonomska analiza i v) procjena rizika. Detaljan tehnički idejni projekat i preliminarna procjena uticaja na životnu sredinu su sadržani u prilogu studije. Treba naglasiti da je socio-ekonomska analiza projekta urađena na osnovu ograničenih statističkih podataka koji su objavljeni od strane nadležnih organa. U pripremi ovog dokumenta u obzir su uzeti svi dostupni izvori na lokalnom, entitetskom i državnom nivou i razmotreni su najrelevantniji i najpouzdaniji statistički podaci. U nekim sektorima (kao što je zaposlenost i registracija poslovanja), očigledna su odstupanja podataka pribavljenih od različitih izvora. Naročito je velik nesklad u broju registrovanih MSP-a i samostalnih preduzetnika. Podaci pruženi od strane Agencije za za statistiku u entitetima, ne odgovaraju podacima Agencije za statistiku BiH. Ovo je ozbiljna prepreka za provođenje komparativne analize. Sveukupno gledano, poslovna statistika u BiH je nekompletna i potrebno je raditi na njenom unapređenju.6 Planirani Poljoprivredno-poslovni park “Aleksandrovac” je regionalnog karaktera, tako da Studija nije ograničena isključivo na teritoriju opštine. Kad god je to relevantno za dati predmet analize, gravitaciono područje ili, u najmanju ruku, konurbacijsko područje na potezu Banja - Luka Laktaši, će biti uzeto u obzir. 1.6. Glavni rezultati analize projekta Analize prednosti i nedostataka, potražnje, tehničke/tehnološke izvodljivosti i analiza troškova i koristi ukazuju da je ulaganje u Poljoprivredno-poslovni park “Aleksandrovac”, Laktaši prihvatljivo i opravdano, ukoliko se ispune svi preduslovi navedeni u ovoj Studiji.

Prema trenutnim cijenama, vrijednost investicije se procjenjuje na 12.222.707,43 EUR Investicija će biti realizovana u periodu od 2017. do 2020. godine (operativna komponenta) pod uslovom da budu obezbijeđena nepovratna sredstva (grant). Opravdanost investicije potvrđuju ekonomski pokazatelji koji ukazuju da bi učinak investicije imao pozitivan uticaj na šire socio-ekonomsko okruženje. To znači da su socijalne i ekonomske dobrobiti projekta veće od troškova projekta. Sa ove tačke gledišta, ova investicija je opravdana za dobijanje granta za sufinansiranje. Račun dobiti i gubitka ukazuje negativan bilans za referentni period od 20 godina, a nakon tog perioda projekat bi trebao povratiti ulaganja u 100% iznosu. Uspostava infrastrukture za Poljoprivredno-poslovni park “Aleksandrovac”, Laktaši bi doprinijela poboljšanju uslova potrebnih za razvoj i strukturne promjene u poljoprivredi, 6Evropska komisija, Izvještaj o napretku Bosne i Hercegovine za 2013. godinu


privlačenju investitora u sektor poljoprivrednog preduzetništva u Republici Srpskoj te uslova za rast lokalnih malih i srednjih preduzeća i povećala bi privlačnost opštine za vanjske investicije. To bi takođe doprinijelo otvaranju radnih mjesta i ostvarenju razvojnih ciljeva opštine, uz istovremeni doprinos izbalansiranom razvoju BiH.

1.6.1. Finansijski povrat Vrijednost Neto sadašnja vrijednost u EUR -6.798.574,73 Interna stopa rentabilnosti -12,13%

1.6.2. Ekonomski povrat Vrijednost Ekonomska neto sadašnja vrijednost u EUR

588.695,58

Odnos koristi/troškovi 1,29 Ekonomska stopa rentabilnosti 6,57%

1.6.3. Učinak na zaposlenost Procjenjuje se da će do kraja 2022. godine, u Poljoprivredno-poslovni park “Aleksandrovac”, Laktaši biti smješteno 1.500 radnih mjesta. Od ove ciljne brojke, predviđa se da će najmanje 70% biti nova radna mjesta, dok se preostali broj radnih mjesta odnosi na postojeća radna mjesta za koja se procjenjuje da će biti izmještena iz opštine i područja koje gravitira opštini. Procjena je da će posljedica ove investicije biti otvaranje najmanje 1.050 neto radnih mjesta.

1.6.4. Uticaj na životnu sredinu Na osnovu preliminarne procjene uticaja na životnu sredinu (EIA), zaključeno je da projekat Poljoprivredno-poslovni park “Aleksandrovac”, Laktaši neće negativno uticati na životnu sredinu, obzirom da će sve mjere za zaštitu i ublažavnje posljedica biti u potpunosti ispoštovane. Na ovaj način je potencijalni uticaj infrastrukture i rada poslovne zone na životnu sredinu smanjen na najmanji mogući nivo.


A.2. Socio-ekonomski kontekst 2.1. Najvažniji elementi socio-ekonomskog konteksta Kako bi se procijenila izvodljivost i buduće poslovanje Poljoprivredno-poslovnog parka Aleksandrovac, neophodno je analizirati ključne indikatore i trendove u okviru lokalnog socio-ekonomskog okruženja, kao i poslovanje postojećih preduzeća koja se nalaze na prostoru opštine Laktaši i gravitacionog područja.

2.1.1. Teritorijalni aspekti životne sredine Makro-lokacija: Aleksandrovac/Laktaši – geostrateški gledano, ovo je najbolja poslovna lokacija u Republici Srpskoj Opština Laktaši se nalazi u sjeverozapadnoj BiH i pripada entitetu Republika Srpska (RS). Poljoprivredno-poslovni park “Aleksandrovac” nalazi se u selu Aleksandrovac, pored aerodroma „Mahovljani“, Banja Luka, i autoputa Gradiška - Banja Luka. Zona se nalazi na pola puta (25 km) između Banja Luke i međunarodnog graničnog prelaza između BIH i Hrvatske (EU) koji se nalazi u Gradišci. Dakle, zona je lako dostupna iz centralne ili jugoistočne Evrope. Geografski, Laktaši se nalaze smješteni u velikom nizinskoim području Lijevče polje i doline rijeke Vrbas i okruženo je niskim brdima. Glavni prirodni resursi u ovom području uključuju plodno tlo, podzemne vode, šume, termalni izvori i mineralne zalihe.

Sa populacijom od približno 200.000 stanovnika Banja Luka je najveća urbana oblast na sjeverozapadu BiH i predstavlja administrativni, privredni, univerzitetski i kulturni centar Republike Srpske . U smislu fizičkog i funkcionalnog razvoja opština Laktaši može se smatrati dijelom urbane aglomeracije (šireg gradskog područja) Banja Luke, a Poljoprivredno-poslovni park “Aleksandrovac” najveća aglomeracijska greenfield lokacija za investiranje. Tabela 2: Udaljenost poljoprivredno-poslovnog parka Aleksandrovac i najvažnijih urbanih centara i saobraćajne veze

Najvažnije saobraćajne veze km Aerodrom Mahovljani, Banja Luka 3 km Aerodrom Pleso Zagreb 161 km Aerodrom Sarajevo 210 km Autoput Banja Luka – Gradiška 1 km Autoput Zagreb – Belgrade (Okučani) 43 km Magistralni put (Bаnjа Lukа - Grаdiškа – Оkučаni; Klаšnicе – Dеrvеnta) M16 0.5 km Željeznički terminal Banja Luka 19 km Željeznički Terminal Okučani (Hrvatska) 43 km Željeznica i međunarodni željeznički terminal Doboj 93 km Najvažniji urbani centri km Laktaši 6 km Banja Luka 19 km Gradiška – Granični prelaz 31 km Zagreb 167 km Sarajevo 210 km Ljubljana 307 km Beograd 312 km Izvor: Via Michelin (www.viamichelin.com)


Zbog svog položaja i postojeće saobraćajne infrastrukture lokacija je takođe dobro povezana sa susjednim opštinama. Izgradnjom autoputa E-661 od Banja Luke do Prnjavora, biće poboljšan pristup zoni iz susjednih oblasti Prnjavora i dalje do Doboja. Najbliži izlaz budućeg autoputa je od zone udaljen 5 km. U narednom periodu, za razvoj sjeverozapadne BiH, a posebno za zonu, od ključne važnosti biće porast prevoza robe i putnika na Banjaluka - Mahovljani međunarodni aerodrom (prostire se na preko 160 ha), koja trenutno nudi dva leta dnevno (Beograd, Cirih ). Mapa 1 Makro-lokacija Laktaša

Mapa 2 Mikro-lokacija poljoprivredno-preduzetničkog centra „Aleksandrovac” u okviru Laktaša

Mikro-lokacija: Poslovna zona na greenfield lokaciji Poljoprivredno-poslovni park “Aleksandrovac” nalazi se sjeverozapadno od sela Aleksandrovac, smještenog na 6 km sjeverno od grada Laktaši. Zona se nalazi između autoputa Banja Luka - Gradiška na zapadu, aerodroma Mahovljani-Banja Luka na jugu i M16-magistralnog puta Banja Luka - Gradiška na istoku. Novi lokalni put, koji povezuje M-16 s autoputom, je južna granica zone. Na zapadu zona završava u zelenom pojasu, a sjeverna granica je mali lokalni put.


U zoni nema cestovne mreže, postoji jedino makadamski put koji se koristi u svrhu pristupa području koje se koristi za poljoprivrednu kultivaciju. Postojeća Industrijska zona Aleksandrovac nalazi se preko puta M-16. Oblast koja je predmet ove Studije izvodljivosti je na poljoprivrednom zemljištu i trenutno prolazi kroz proces prenamjene u zemljište za poslovne svrhe u okviru Prostornog plana Republike Srpske. Poljoprivredno-poslovni park predstavlja prirodno proširenje postojeće Industrijske zone Aleksandrovac, koja se razvija na 500 m prema istoku u odnosu na lokalitet PPP Aleksandrovac. Obje zone formiraju jedinstvenu poslovnu lokaciju u Aleksandrovcu.

2.1.2. Demografski podaci Gravitaciono područje Agro-poslovnog parka Aleksandrovac ima populaciju od otprilike 500.000 stanovnika, uključujući i Laktaše. Prema preliminarnim rezultatima popisa iz 2013. godine, na području opštine Laktaši je registrovano 36.848 stanovnika. Gledajući po veličini populacije, to je deseta od 62 opštine u Republici Srpskoj. Gravitaciono područje Agro-poslovnog parka Aleksandrovac proteže se preko drugih opština smještenih na sjeverozapadu BiH a Poljoprivredno-poslovni park Aleksandrovac se nalazi na udaljenosti koja je pogodna za svakodnevno putovanje na posao iz Laktaša te gradova Banja Luka, Gradiška, Srbac, Prnjavor, Čelinac, Prijedor, Kozarska Dubica, Kostanjica i Novi Grad. Sveukupno, područje koje će osjetiti uticaj projekta (u daljem tekstu gravitaciono područje), broji 523.609 stanovnika, uključujući i populaciju Laktaša. Popis ne uključuje lica koja trenutno rade u inostranstvu, a koji su registrovani kao glasači na području opštine. Tabela 3: Stanovništvo

Stanovništvo 2012.

Stanovništvo 2013 (prema preliminarnim rezultatima popisa iz 2013.)

BiH NA 3.791.622 Entitet RS 1.429.290 1.326.991 Opština Laktaši 41.095 36.848 Gravitaciono područje Banja Luka 199.991 Čelinac 16.874 Gradiška 56.727 Kostanjica 6.308 Kozarska Dubica 23.074 Novi Grad 28.799 Prijedor 97.588 Prnjavor 38.399 Srbac 19.001 Ukupno, bez Laktaša 486.761 Ukupno, uključujući Laktaše 523.609 Izvor: Za broj stanovnika RS u 2012: Statistički godišnjak Republike Srpske 2013; za opštinu Laktaši 2012: procjena broja stanovnika u opštinama u RS, na osnovu upitnika koji su opštine popunile za potrebe projekta EUSESBI u januaru 2013. godine; za BiH i druge opštine: preliminarni rezultati popisa 2013. godine: Preliminarni rezultati Popisa stanovništva, domaćinstava i stanova u BiH 2013. godine, Agencija za statistiku BiH


Urbano područje koje čine Banja Luka, Prijedor i Laktaši suočeni su sa rastom stanovništva dok se pad populacije nastavlja u svim obližnjim ruralnim opštinama. U 2012. godini u Laktaše se doselilo 193 osobe a u BanjaLuku 844 osobe.

2.1.3. Socio-kulturološki faktori i dostupnost radne snage Tržište rada i obrazovna struktura su ključni socio-kulturološki faktori koji utiču na lokalni ekonomski razvoj. Kako bi se utvrdio nivo kvalificiranosti, kompetencija i vještina postojećih i budućih generacija koje ulaze na tržište rada u opštini Laktaši i području koje gravitira ovoj opštini, izvršena je procjena strukture trenutno nezaposlenih lica i profila postojećih institucija za sekundarno i tercijarno obrazovanje. Mora se naglasiti da dostupnost fleksibilne i kvalifikovane radne snage, te odgovarajući programi obrazovanja i obuke na različitim akademskim nivoima mogu značajno doprinijeti atraktivnosti određene poslovne lokacije. Lokacija Opštine Laktaši u urbanoj aglomeraciji Banja Luke je blizu glavnih poslovnih i obrazovnih mogućnosti u RS. Budući razvoj Poljoprivredno-poslovnog parka ovih razmjera će izazvati suprotan tok radne snage i intelekta iz Banja Luke, kao i iz drugih opština u gravitacionom području. Banja Luka kao univerzitetski centar nudi široku lepezu javnih i privatnih obrazovnih programa na nivou srednjih škola te visokoškolskog obrazovanja (sekundarni i tercijarni nivo obrazovanja). Dok u Laktašima nema srednje škole, u Banja Luci postoji ponuda tehničkih, poslovnih i humanističkih programa na nivou srednjih škola (16) i na tercijarnom nivou obrazovanja. Unutar gravitacionog područja, Prijedor, Gradiška i Novi Grad nude tercijarno obrazovanje ali u ograničenom obimu. Tabela 4 Srednje i tercijarne školske ustanove i programi na području opštine Banja Luka prema vrsti

Naziv škole Naznačene profesije/programi Srednje i strukovne škole u Banja Luci

1. Gimnazija 2. Građevinska škola 3. Ekonomska škola 4. Elektrotehnička škola ''Nikola Tesla'' 5. Medicinska škola 6. Poljoprivredna škola 7. Tehnička škola 8. Tehnološka škola 9. Ugostiteljsko-trgovinsko-turistička škola 10. Škola učenika u privredi 11. Muzička škola ''Vlado Milošević'' 12. Centar za obrazovanje, vaspitanje i rehabilitaciju sluha i govora, 13. Srednjoškolski centar ''Gemit-Apeiron'' 14. Srednjoškolski centar ''Ljubiša Mladenović'' 15. Srednjoškolski centar ''Gaudeamus'' 16. Visokoskolska ustanova Visoka skola Koledž kozmetologije i estetike Banja Luka

Tercijarno obrazovanje u Banja Luci Visoka škola ''Dositej'', Trn (Laktaši) Poslovna ekonomija i Poduzetništvo

Visoka škola za primijenjene i pravne nauke ''Prometej''

Poslovna ekonomija Poslovna informatika Saobraćajno inženjerstvo

Koledž Banja Luka Menadžment društvenih oblasti i NVO sektora Menadžment javnih službi i administracija


Naziv škole Naznačene profesije/programi Menadžment, poslovanje i poslovna ekonomija Vazduhoplovni menadžment Poslovni menadžment i Poslovna administracija Mediji i komunikacije Informatika Grafički dizajn i vizuelne komunikacije

Komunikološki koledž ''Kapa Fi''u Banja Luci Komunikologija, Engleski jezik, Dizajn

Univerzitet u Banja Luci (Javni univerzitet sa sljedećim fakultetima):

Akademija umjetnosti Odsjek za muzičku umjetnost Odsjek za vizuelne umjetnosti Odsjek za dramske umjetnosti

Arhitektonsko-građevinski fakultet Odsjek za arhitekturu, Odsjek za inženjering, Odsjek za geodeziju

Ekonomski fakultet Ekonomija

Mašinski fakultet

Katedra za automatizaciju i mehanizaciju Katedra za inženjerstvo zaštite radne sredine Katedra za materijale, zavarivanje i metalurgiju Katedra za mehaniku i konstrukcije Katedra za motore, vozila i saobraćaj Katedra za termotehniku Katedra za proizvodne i računarom podržane tehnologije Katedra za tehnologiju plastičnosti i obradne sisteme Katedra za hidro i termoenergetiku

Poljoprivredni fakultet Animalna proizvodnja Biljna prooizvodnja Agrarna ekonomija i ruralni razvoj

Medicinski fakultet Medicina, Farmacija, Zdravstvena njega, Stomatologija Pravni fakultet Pravo

Prirodno-matematički fakultet Geografija,Hemija, Fizika, Biologija, Matematika i Informatika, Ekologija i zaštita životne sredine, Prostorno planiranje, Tehnničko obrazovanje i Planiranje

Tehnološki fakultet

Hemijske tehnologije Biotehnologija i Prehrana Tekstilno inženjerstvo Grafičko inženjerstvo i dizajn

Filološki fakultet

Katedre za: Srpski jezik i književnost, Engleski jezik i književnost , Njemački jezik i književnost, Talijanski jezik i književnost, Francuski jezik i književnost, Ruski jezik i književnost

Filozofski fakultet Pedagogija,Istorija, Učiteljski studiji, Filozofija, Predškolsko vaspitanje

Fakultet Političkih nauka Sociologija, Socijalni rad, Politologija, Žurnalistika i Komunikacije

Fakultet fizičkog vaspitanja i sporta

Opšti nastavnički odsjek Odsjek za sport

Šumarski fakultet Šumarstvo Rudarski fakultet sa sjedištem u Prijedoru. Rudarstvo

Elektrotehnički fakultet Računarstvo i informatika Elektronika i telekomunikacije Elektroenergetski i industrijski sistemi

Koledž za studij Međunarodnog prava (privatni) Međunarodno pravo

Univerzitet za Poslovni Menadžment, Finansije i bankarstvo, Marketing, Ekonomska


Naziv škole Naznačene profesije/programi inženjering i menadžment (privatni)

diplomatija. Andragogija i Grafički inženjering i dizajn,Pravo. Psihologija i Računarske nauke,

Univerzitet za poslovne studije (privatni univerzitet sa sljedećim fakultetima):

Fakultet za primjenjenu ekonomiju Menadžment i Marketing Menadžment i Marketing MSP Fakultet za poslovne i finansijske studije

Pravo EU, Poslovne i finansijske studije, Finansije, bankarstvo i osiguranje

Fakultet za informacione tehnologije i dizajn

Informacione tehnologije i dizajn Grafički dizajn Računarske i Informatičke tehnologije

Fakultet za ekologiju Ekologija Fakultet za turizam i hotelijerstvo Turizam i hotelijerstvo Fakultet za novinarstvo i komunikologiju Novinarstvo i komunikologiju

Fakultet pravnih nauka Pravo Nezavisni Univerzitet u Banja Luci (privatni univerzitet sa sljedećim fakultetima):

Fakultet za poljoprivredni razvoj

Poljoprivredni Razvoj, Sigurnosti i upravljanje rizicima, Računovodstvo, Bankarstvo i poslovni porezi berze, Carina i Budžeti,

Informatički fakultet Poslovna informatika Softverski inženjering

Panevropski Univerzitet ''Apeiron'' (privatni univerzitet sa sljedećim fakultetima):

Fakultet za poslovnu ekonomiju Bankarski menadžment, Finansije i Trgovina, Uprava javnim službama, Preduzetništvo Fakultet pravnih nauka Javno pravo, Poslovno pravo Fakultet za sportski menadžment Pedagogija u sportu, Sport Manadžment, Sportski trener Fakultet za poslovnu informatiku Nastava informatike, Poslovna informatika

Izvor: Vlada Republike Srpske, '' Popis visokih i viših škola u RS-u“

Poljoprivredni fakultet Univerziteta u Banja Luci, koji je najvažniji za razvoj visokostručnih kadrova za Poljoprivredno-poslovni park “Aleksandrovac”, ima oko 1.000 studenata sa prosječnim godišnjim upisom 230 učenika i 95 diplomaca. Visok potencijal mladog obrazovanog kadra - 28.000 studenata i 5.000 diplomaca visokog obrazovanja godišnje ulaze na tržište rada u cijelom gravitacionom području Poljoprivredno-poslovnog parka Aleksandrovac. Oko 4.500 učenika godišnje završe srednju školu u cijelom gravitacionom području , 60 % njih u Banja Luci . Prema raspoloživim podacima, može se pretpostaviti da 70% učenika koji završe srednje škole nastave školovanje na univerzitetu ili koledžu . Školske 2011/2012. godine, 19.291 mladih ljudi iz gravitacionog područja registrovani su kao studenti, a od toga je 3.127 diplomaca. Međutim, broj učenika u Banja Luci i njoj gravitirajućem području je mnogo veći jer Banja Luka privlači studente iz cijele RS. Sve u svemu, 28.440 studenata upisano je na fakultete i visoke škole na gravitirajućem području, od kojih je 5.173 diplomiralo u 2012.godini. Školske 2011/2012., 1.169 studenata i 150 diplomaca iz opštine Laktaši . Tabela 5: Broj učenika/studenata upisanih u sekundarne i tercijarne školske ustanove sa prebivalištem u opštini Laktaši u odnosu na Republiku Srpsku i BiH

Teritorij Srednje škole 2011/2012. Tercijarne školske ustanove 2011/2012.


Broj škola

Đaka-po mjestu

škole Upisanih studenata Diplomci

Ukupno Maturanti Po mjestu stanovanja po mjestu

škole Po mjestu stanovanja

Po mjestu škole

BiH

166.662*

107.618 Entitet RS 94 49.888 12.200 46.547 46.547 7.567 7.567

Laktaši i gravitaciono područje Laktaši 0 0 0 1169 78 150 0 Banja Luka 17 10.921 2.648 10.853 26.333 1.834 4.575 Čelinac 0

559

91

Gradiška 0

1.478 352 231 141 Kostanjica 1 382 87 125

23

Kozarska Dubica 1 578 131 588

97 Novi Grad 2 1.113 306 727 228 103 0

Prijedor 8 3.624 923 2.270

396 457 Prnjavor 2 1.385 343 990 1.449 129

Srbac 1 605 146 532

73 Ukupno

gravitaciono područje 32 18.608 4.584 19.291 28.440 3.127 5.173

Izvor: Za nivo RS:Statistički godišnjak Republike Srpske 2013;Za nivo BiH: BiH u brojevima, Agencija za statistiku BiH;*2012/13 Programi cjeloživotnog učenja prate godišnji program obrazovanja odraslih koji je usvojila Vlada RS. U području Banja Luke nekoliko srednjih škola , kao i 3 centra za obrazovanje odraslih (npr. Socijalno - edukacijski centar) pružaju predkvalifikacione i obrazovne programe za različite strukovne profile. Tabela 6 Struktura nezaposlenih

Opština Laktaši Grad

Banja Luka Entitet RS BiH

Broj nezaposlenih (2012) 2.204 18.315 153.458 554.489 Broj nezaposlenih (2013) 2.693 18.205 149.284 556.868 Stopa nezaposlenosti (2013, anketa) 21,9%* 22,6%* 27%7 27,50% Broj nezaposlenih žena (2013) 1.435 9.170 48,05%

280.289

Broj nezaposlenih mlađih od 25 godina (2013) 475 2.026

12, 81% (19.127) 70.000

Broj dugoročno nezaposlenih; nezaposleni duže od 1 godine (2013) 1.698 12.318

74.67% (111.417) 259.000

Broj osoba koje je teško zaposliti; nezaposleni duže od 2 godine (2013) NA

NA NA 220.000

Obrazovna struktura nezaposlenih

Visoko obrazovanje (VŠS i VSS) 283 4.907 15.435 47.396

7 Podaci o stopi nezaposlenosti preuzeti su iz Ankete o radnoj snazi koja je provedena 2013.godine, dok je broj nezaposlenih brojka koja odgovara broju registrovanih nezaposlenih osoba u Službama za zapošljavanje.


Srednjoškolsko obrazovanje 846 6.220 41.830 145.501 Strukovno obrazovanje/osnovna

1.098 5.982 54.875 196.305

Osnovno obrazovanje 62 364 3.155 12.409 Nisu završili osnovno obrazovanje 436 2.649 33.989 155.257 Izvor: Za nivo BiH: Popis radne snage 2013, Agencija za statistiku BiH; Registrovana nezaposlenost 2013, Agencija za statistiku BiH, dostpna na http://bhas.ba/saopstenja/2014/NEZ_2013M12_001_01_hr.pdf ; Upitnik – Agencija za statistiku BiH; Za nivo RS: Upitnik, Zavod za zapošljavanje RS; Za opštinu Laktaši; Upitnik, Zavod za zapošljavanje RS* zabilježene stope nezaposlenosti koje se ne mogu usporediti sa stopom nezaposlenosti iz popisa za RS i BIH

Više od 50.000 nezaposlenih osoba u gravitacijskom području U cijelom gravitacionom području nezaposleno je više od 50.000 osoba od kojih je 2.725 osobe bilo registrovano kao nezaposleni u opštini Laktaši u 2013.godini te 18.205 osoba registrovanih u opštini Banja Luka. Zabilježena stopa nezaposlenosti u ove dvije opštine doseže 22%, dok u svim drugim opštinama u gravitacijsko područje (osim u Prnjavoru -28%)8 prelazi 40%. Isto tako, poređenje stope nezaposlenosti na 1.000 stanovnika iz 2013. pokazuje da je indeks u Laktašima (73,9) i Banja Luci (91) je ispod prosjeka indeksa u Republici Srpskoj (112,5), dok su oba indeksa niža od opšteg indeksa nezaposlenosti u BiH (146,9). Trendovi iz perioda 2012 – 2013, pokazuju blagi porast (+32) nezaposlenih u Laktašima, dok je u cijelom području stopa imala pad između 2012. i 2013.godine. Stanje mlade i obrazovane radne snage Radna snaga gravitacijskog područja Poljoprivredno-poslovnog parka Aleksandrovac je dobro obrazovana. Zbog visoke koncentracije fakulteta u Banjoj Luci, 26% od ukupnog broja nezaposlenih u Banjoj Luci ima tercijarno obrazovanje, a 32% su kvalifikovani radnici. Struktura je obrnuta u susjednim opštinama u kojima više od 40% imaju stručnu spremu, a samo 7-10% visokoškolske kvalifikacije. Najzastupljenije profesije nezaposlenih u opštini Laktaši i gravitacionom području

Kvalifikovani radnici/zanatlije (III godine): - Prodavač (927 u Banja Luci, 383 u Prijedoru, 290 u Gradiškoj, 201 u

Prnjavoru), - Konobari (527 u Banja Luci, 453 u Prijedoru, 387 u Gradiškoj), - Kozmetičari, frizeri i sl. (437 in Banja Luka, 329 in Prijedor, 117 u

Gradiškoj), - Prerada hrane (344 u Banja Luci, 415 u Prijedoru) - Metaloprerađivački profili – bravari i sl. (669 u Banja Luci, 491 u

Prijedoru , 233 u Gradiškoj, 129 u Prnjavoru, 129 u Kozarskoj Dubici, 99 u Laktašima)

- Električari (655 u Banja Luci, 421 u Prijedoru, 108 u Laktašima) - Mehaničari/vozači

Srednjoškolsko obrazovanje (IV godine): - Ekonomski tehničari (811 u Banja Luci, 306 u Prijedoru, 240 u

Gradiškoj, 100 in Laktaši) - Elektrotehničari (721 u Banja Luci, 496 u Prijedoru, 152 in Novi Grad,

78 in Laktaši) - Mašinski tehničari (655 u Banja Luci, 197 u Gradiškoj, 247 u Prijedoru,

86 in Laktaši, 74 in Srbac) - Poljoprivredni tehničari(239 u Banja Luci, 170 u Gradiškoj, 219 in

Prnjavor) 8 Upitnik, Služba za zapošljavanje RS; podaci za 2013.godine

http://bhas.ba/saopstenja/2014/NEZ_2013M12_001_01_hr.pdf


- Maturanti gimnazija (441 u Banja Luci, 236 u Gradiškoj) Više škole: ekonomisti, informatički inženjeri Univerzitetske diplome:

- Ekonomisti (693 u Banja Luci, 110 u Prijedoru, 57 u Laktašima) - Pravnici (314 u Banja Luci, 78 Prnjavor, 50 u Gradiškoj) - Učitelji, nastavnici (različitih predmeta) - Poljoprivredni inženjeri (128 u Banja Luci, 31 u Gradiškoj, 15 u

Laktašima) Izvor: www.zzzrs.net Služba za zapošljavanje RS, Usporedni pregled po kvalifikacijama;podaci za 2013. godinu Laktaši i pripadajuće gravitaciono područje nude razne profile stručne i kvalifikovane radne snage, međutim, 62% nezaposlenih u Laktašima, pa čak i 76% u Gradiškoj9 bio je bez posla u trajanju od više od 1 godine, dok su približno 15% od njih mlade osobe mlađe od 25 godina. Ovakva struktura nezaposlenosti dovodi do pretpostavke da postojeća koncentracija raspoložive radne snage nema odgovarajuće radno iskustvo te da su im vještine i kompetencije vjerovatno zastarjele. Paralelno sa promocijom Poljoprivredno - poslovnog parka Aleksandrovac, razvijaće se šema prekvalifikacija koja će se ponuditi potencijalnim investitorima. Lokalne srednje škole koje su specijalizovane za obuku tehničkih i poljoprivredno - poslovnih profila treba da osvježe svoje nastavne planove i programe, kako bi se bolje prilagodili trenutnim potrebama lokalne privrede.

2.1.4. Ekonomski aspekti Makroekonomski kontekst Za buduće planiranje poslovnih zona, od velikog je značaja makroekonomski kontekst u državi, kao i entitetu. Tabela 7: Odabrani makroekonomski indikatori za Bosnu i Hercegovinu i Republiku Srpsku

BiH Republika Srpska Laktaši

Površina u km2 51.209 25.053 388 Stanovništvo (preliminarni rezultati Popisa iz 2013.) 3.791.622 1.326.991 36.848 GDP (EUR, 2012) 13.1 milijarda 4.389 milijardi NA GDP per Capita (EUR, 2012) 3.419 EUR 3.071 EUR NA Stopa nezaposlenosti (2013) 27% 27,5% NA

Izvor: http://www.investsrpska.net, http://www.fipa.gov.ba/, http://www.irbrs.net/statistika.asp

Ekonomija u Bosni i Hercegovini je bila značajno pogođena globalnom ekonomskom krizom, što je za posljedicu imalo negativan trend bruto domaćeg proizvoda (BDP) u periodu između 2008. i 2012. godine. U 2013. godini zabilježen je pozitivan trend BDP-a, industrijske proizvodnje i izvoza (rast od 6,5%), te smanjenje vanjskotrgovinskog deficita. Prema projekcijama sadržanim u dokumentu Perspektive 2015-2017, Proljeće 2014, očekuje se da će u periodu 2014-2016. godine BDP rasti između 2,0% i 5,0%. Ova procjena se temelji na očekivanom ekonomskom rastu nekih od najvažnijih trgovinskih partnera BiH (Austrija,

9 6594 nezaposlenih u Opštini Gradiška u 2013

http://www.zzzrs.net/http://www.investsrpska.net/http://www.fipa.gov.ba/


Njemačka, Hrvatska, Italija), kao i očekivanom rastu u cijeloj Euro zoni. Ovakvo kretanje trendova bi trebalo rezultirati daljim jačanjem izvoznog sektora u BiH i povećanjem nivoa industrijske proizvodnje, što bi doprinijelo promjeni negativnog trenda stope zaposlenosti koji se bilježi u regiji u proteklih nekoliko godina. Mora se, međutim, naglasiti da bi štete prouzročene velikim poplavama u maju 2014. godine mogle negativno uticati na ove optimistične prognoze. Tabela 8 Procjene najvažnijih makroekonomskih indikatora u Bosni i Hercegovini za period 2013-2017.

2012. 2013. 2014. 2015. 2016. 2017. Stvarni ekonomski rast (%) -0,9 1,5 2,7 3,4 4,3 4,6 Rast industrijske proizvodnje (%) 6,7 4,5 5,7 6% 6% Rast radne snage (%) a) Broj zaposlenih 0,4 1,0 1,5 1,7 b) Neto plate 1,0 2,3 2,9 3,2 Rast cijena (%) 0,1 1,1 1,0 1,2 Vanjska trgovina a) Rast izvoza (%) 6,6 8,2 Projekcije po sektorima: energija,

kapitalni proizvodi, trajni i netrajni proizvodi, intermedijarni proizvodi b) Rast uvoza (%) -0,5 7,5

Direktna strana ulaganja u milionimaKM 630-690 880-940 980-1.080 900-1.050 Izvor: Direkcija za ekonomsko planiranje, Vijeće ministara BiH, BiH "Perspektive 2015-2017. Proljeće 2014" (www.dep.gov.ba), procjene za 2013, projekcije za 2014-2017.godinu

Rast cijena je određen na osnovu svjetskih kretanja cijena hrane, energetskih proizvoda (prvenstveno nafte i gasa), kao i promjena u cijenama komunalnih usluga. Na osnovu trenutnih ekonomskih uslova, Direkcija za ekonomsko planiranje BiH, u dokumentu Perspektive 2015-2017 – Proljeće 2014. predviđa opšti trend rasta cijena kako slijedi: 2014 – 0,1%, 2015 – 1,1%, 2016 – 1% i 2017 – 1,2%. Lokalni ekonomski kontekst Preduzetništvo, turizam i poljoprivreda karakterišu lokalnu privredu Laktaša. Za razliku od ostatka RS, Laktaši su doživjeli rani i ubrzani razvoj preduzetništva kao i investicije u turizam. Tokom proteklih nekoliko godina, preduzetnici i mala preduzeća razvili su se kao jedan od najvažnijih segmenata lokalne privrede, trend koji je evidentan u porastu broja malih i srednjih preduzeća i broja domaćih i stranih ulaganja u postojeće poslovne zone i MSP. Prisustvo globalnih i lokalnih preduzeća ukazuje na atraktivnost opštine kao investicione destinacije. Danas, većina preduzeća posluje u sljedećim oblastima: - Trgovina (45 % od svih poduzeća ), - Prerađivačka industrija, posebno metaloprerađivačka i elektro-proizvodnja, prerada i

hrane (hrane i pića, proizvodnja mesa, preradu krompira), drvoprerađivačka (23% od ukupnog broja preduzeća ), i

- Izgradnja

Banja Luka je privukla značajne finansijske, trgovinske službe, državne upravu i druge službe i uslužne djelatnosti da se smjeste u gradu i na taj način pomogla da se kompenzuje značajan višak radne snage njenih tradicionalnih industrija. 130 preduzeća iz Banja Luke su već privatizovana, a 55 su još uvijek u procesu privatizacije. Privreda u drugim susjednim centrima za zapošljavanje, kao što su Gradiška, Prijedor i Prnjavor još uvijek boluje od


posljedica tranzicije iz pretežno velikih industrija u savremene MSP. Tradicionalno, privreda sjeverozapadne BiH zavisila je od industrije u oblasti obrade metala, hrane i duhana, drveta, tekstila i kože. Poljoprivreda - neiskorištena prilika za Laktaše i njoj gravitirajuće područje Poljoprivredno zemljište je glavni prirodni resurs u sjeverozapadnoj BiH, što znači da mnoge porodice u ruralnom području sjeverozapadne BIH ostvaruju prihode u poljoprivrednoj proizvodnji. Poljoprivredna proizvodnja je rasprostranjena kroz cijelo gravitaciono području , od polja sa žitaricama i povrćem u nizijama do proizvodnju voća i grožđa na okolnim brdima, i pruža zajedničku mogućnost za cijelo gravitaciono područje. Međutim, sektor je zaostao u smislu organizacije i razvoja. Pozitivan trend zapošljavanja - 9.557 zaposlenih u Laktašima i 60.320 u Banja Luci, od kojih je 2.021 zaposleno u proizvodnim djelatnostima. U 2012. godini u opštini Laktaši bilo je 9.557 zaposlenih, što predstavlja 182 više zaposlenih u odnosu na 2011. godinu. U Gradu Banja Luka, u 2012. godini bilo je 60.320 zaposlenih, što je 1,3 % više nego godinu dana ranije. Broj zaposlenih na 1.000 stanovnika u opštini je znatno viši od opšte stope zaposlenosti na 1.000 stanovnika u RS i u BiH, (Laktaši - 232, Banja Luka - 301, RS - 167, BiH - 183 zaposlene osobe na 1.000 stanovnika). Trgovinski sektor (skoro 10.000 radnih mjesta u Banja Luci i 2.400 u Laktašima) i sektor proizvodnje (7.000 radnih mjesta u Banja Luci i 2.400 radnih mjesta u Laktašima), ostaju glavnim sektorima zapošljavanja . Tabela 9 Najvažniji ekonomski indikatori za opštinu Laktaši

Opština Laktaši

Grad Banja Luka RS BiH

Broj zaposlenih (2011) 9.375 59.515 238.956 685.117 Broj zaposlenih10 (2012) 9.557 60.320 238.178 689.720 Prosječna neto plata po osobi u KM (2012) 719 954 818 838 Prosječna bruto plata po osobi u KM (2012) 1.186 1581 1.349 1.309 Broj pravnih lica (2012)11 1.26912 6.64613 26.233 NA Broj samostalnih preduzetnika (2012) 843 3.72714 22.225 75.38215 Broj preduzeća (2012) 468 2.183 10.047 25.882 od toga mikro (1-9 zaposlenih) 309 1.529 6.860 24.668 od toga malih (10-49 zaposlenih) 126 440 2.275 1.03516

10 Broj zaposlenih takođe uključuje samostalne preduzetnike. 11 Broj pravnih lica ne uključuje jedinice u sastavu. 12 Od kojih je: 1.013 društava ograničene odgovornosti (doo), 66 su dioničarska društva, 28 su instituti, 4 su zadruge itd. 13 Od kojih je: 4.068 društava ograničene odgovornosti (doo), 432 su dioničarska društva, 265 su instituti , 26 su zadruge itd. 14 Informacija o stanju u privredi i zapošljavanju u Gradu Banja Luki (stanje kraj marta 2014.godine), Grad Banja Luka, Jun 2014 15 Podaci o broju samostalnih preduzetnika i broja kompanija prikupljenih od tri odvojene statističke agencije , stoga postoji mogućnost razlika u ukupnom broju za one kategorije na državnom nivou BiH .


od toga srednjih (50-249 zaposlenih) 30 183 813 od toga velikih (250 i više zaposlenih) 3 31 99 179 Izvor: Statistički godišnjak Republike Srpske 2013; Agencija za statistiku BiH, poslovna statistika i demografska statistika, tržište rada; Agencija za statistiku BiH – Upitnik

Grafikon 1 Preduzeća u opštini Laktaši po veličini

U 2012. godini, u opštini Laktaši bilo je registrovano 463 preduzeća i 843 samostalna preduzetnika. U gradu Banja Luka posluje 2.183 preduzeća (2012) i 3.727 samostalna preduzetnika (2014). Dinamična poslovna klima Usporedba broja preduzeća i samostalnih preduzetnika sa populacijom opštine Laktaši ukazuje na pozitivnu i dinamičnu poslovnu klimu. Godine 2012. na 1.000 stanovnika Laktaša bilo je 32 registrovana preduzeća, što je više u usporedbi sa Banja Lukom (29), RS (24,3) i BiH (26,7).

Tabela 10: Zaposlenost u opštini Laktaši 2012. godine u pravnim licima po sektoru

Sektor Opština Laktaši Grad Banja Luka

Broj

Pravnih subjekata

Broj zaposlenih u

Pravnim subjektima17

% Broj Pravnih subjekata

Broj zaposlenih u Pravnim subjektima

%

A Poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo 58 295 3,6% 67 507 1,0%

B Vađenje rude i kamena 14 7 0,09% 13 69 0,1% C Prerađivačka industrija 212 2.409 29,3% 508 6.459 12,4% D Proizvodnja i snabdijevanje

električnom energijom, gasom, parom i klimatizacija

1 122 1,5% 39 762 1,5%

E Vodosnabdijevanje; kanalizacija, upravljanje otpadom i djelatnosti sanacije

4 127 1,5% 22 755 1,5%

F Građevinarstvo 65 1.050 12,8% 343 2.471 4,8% G Trgovina na veliko i malo;

popravak motornih vozila i motocikala

548 2.402 29,2% 2267 9.083 17,5%

H Saobraćaj i skladištenje 93 304 3,7% 178 2.172 4,2% I Djelatnosti pružanja smještaja i

pripreme i posluživanja hrane 17 53 0,6% 78 786 1,5%

J Informacije i komunikacije 20 49 0,6% 211 2.717 5,2%

16 Prema klasifikaciji Agencije za statistiku BiH, ne postoji kategorija da mikro i mala preduzeća imaju od 1 do 49 zaposlenih, dok druga dva zavoda za statistiku koriste sljedeću klasifikaciju: 1-9 (mikro), 10-49 (mala), 50-249 (srednja) i 250 i više (velika). 17 Ukupan broj zaposlenih u opštini po sektorima u 2012. godini ne dodaje se ukupnom broju zaposlenih u opštini, jer prema dokumentu koji je dostavila Agencija za statistiku RS, kategorja „pravna lica“ ne obuhvata samostalne preduzetnike.


Sektor Opština Laktaši Grad Banja Luka

Broj

Pravnih subjekata

Broj zaposlenih u

Pravnim subjektima17

% Broj Pravnih subjekata

Broj zaposlenih u Pravnim subjektima

%

K Finansijske djelatnosti i djelatnosti osiguranja 6 61 0,7% 110 2.795 5,4%

L Poslovanje nekretninama 7 6 0,1% 67 265 0,5% M Stručne, naučne i tehničke

djelatnosti 49 199 2,4% 541 2.316 4,5%

N Administrativne i pomoćne uslužne djelatnosti 7 29 0,4% 110 996 1,9%

O Javna uprava i odbrana, obavezno socijalno osiguranje 14 320 3,9% 92 8.395 16,2%

P Obrazovanje 12 358 4,4% 125 4.755 9,2% Q Djelatnosti zdravstvene zaštite i

socijalnog rada 14 370 4,5% 136 5.194 10,0%

R Umjetnost, zabava i rekreacija 58 66 0,8% 480 908 1,7% S Ostale uslužne djelatnosti 70 8 0,1% 1258 488 0,9% Ukupno 1.269 8.235 100% 6.645 51.893 100% Izvor: Pregled po opštinama i gradovima, Statistički godišnjak Republike Srpske 2013. Poslovna aktivnost u Laktašima i njegovom gravitacionom području je koncentrisana oko sljedećih ključnih sektora18, koji zajedno predstavljaju okosnicu lokalne privrede. - Poljoprivreda i prehrambena industrija, uključujući i duhan - Metalna i metaloprerađivačka industriju - Drvna industrija - Izgradnja - Trgovina - Ugostiteljstvo i turizam Metaloprerađivačka i elektro industrija Sektor obuhvata različite metaloprerađivačke i metaloproizvodne djelatnosti, uključujući izradu metalnih konstrukcija, proizvodnju metala i kompozitnih dijelova koji se koriste u drugim industrijama. Ova industrija je izgubila svoj značaj zbog slabo provedene ili nedovršene privatizacije u periodu tranzicije. Proizvodnja u nekim fabrikama je zaustavljena ili značajno smanjena, što je rezultiralo velikim brojem brownfield lokacija koje su sada prazne i neiskorištene. Ipak, u ovom sektoru je još uvijek aktivno više od 130 preduzeća koja posluju na sjeverozapadu Republike Srpske. Gradiška je jedan od tradicionalno metalo-proizvodnih centara u kojima su uz pomoć stranih partnera reprogramirana neka preduzeća. Najveća preduzeća u Gradišci su: Jelšingrad PMP koji proizvodi valjke, mašine za neprekidno livenje metala, industrijske prenosnike i hlađene elemente u pip-to-pipe tehnologiji, te mehanizme za proizvodnju različitih metalnih dijelova za automobilsku i industriju električnih aparata. Proizvodnja PVC elemenata, što je usko povezano sa metaloproizvodnjom, je prisutna kao djelatnost kod nekoliko manjih MSP (npr Plasteks Srbac).

18 http://www.bl.komorars.ba ;Informacija o stanju u privredi i zapošljavanju u Gradu Banja Luka (stanje: kraj marta 2014.godine), Grad Banja Luka, Jun 2014; Strategija razvoja opštine Laktaši za period 2014-2024. godine, Opština Laktaši, Februar 2014.godine (UNDP, SDC)

http://www.bl.komorars.ba/


Elektro industrija koncentrisana je u Laktašima gdje su već prisutni neki međunarodni investitori poput Kolektor Bosna doo i Letrika d.o.o. Obrada drveta i proizvodnja namještaja Obrada drveta i proizvodnja namještaja uključuje proizvodnju drvo-panela, namještaja i građevinskih elemenata. Postoji više od 200 preduzeća za preradu drveta i izradu nameštaja, što predstavlja skoro 8% svih preduzeća registrovanih u proizvodnji koja su locirana na sjerevozapadu Republike Srpske U Banjaluci i okolini značajnu ulogu ima proizvodnja papira, kartona, ambalaže i proizvoda od papira, kao i štamparsko - izdavačke industrije u (na primjer " SHP Celek ", Dempson Bosna). Među značajnim proizvođačima su GMP iz Laktaša, sa proizvodnjom modernog namještaja, Rapić doo i Prima ISG iz Gradiške, Kozarad drvo i Agroflora d.o.o. (proizvodnja podnih i zidnih obloga od drveta, prerada trupaca) iz Kozarske Dubice i Ensa BH " doo u Srpcu koja proizvodi pelet i bavi se tehnologijom za proizvodnju energije iz obnovljivih izvora. Gradjevinarstvo Sektor obuhvata preduzeća u oblasti visokogradnje, niskogradnje te završnih i instalacijskih radova u građevinarstvu i projektovanje. U ovoj oblasti. takođe je prisutna proizvodnja građevinskog materijala (kamen, pijesak, gips, proizvodi od cigle i betona, proizvodnja kreča i drugo). Više od 140 preduzeća posluje u ovom sektoru na sjeverozapadu Republike Srpske. Velike kompanije su : JP " Putevi RS " doo Banja Luka, Niskogradnja doo Laktaši, koje zapošljavju više od 600 radnika, Sloga ad Kozarska Dubica, Stirokart paneli "doo iz Srpca. Trgovina Trgovina je najbrže rastuća grana privrede u regionu, posebno u gradu Banja Luka i Laktašima . To je sektor gdje se pojavljuju veliki poslovni igrači (na primjer, Merkator M - BL doo, distributeri benzina kao što su Optima grupa, Nestro petrol, Super Petrol ili distibuteri duhana i duhanskih prerađevina kao što je Globek tabac doo), kao i mali. U ovom sektoru je najveći broj zaposlenih osoba, kao i registrovanih preduzeća i privatnih preduzetnika širom regiona. Turizam Opština Laktaši razvija se kao turistička destinacija zahvaljujući banjsko-rekreativnim kapacitetima koji se pružaju u dva centra: Banja Laktaši i Banja Slatina - Slatina Spa & Wellness, te spa & wellness uslugama u Boutique hotelu Kaldera. Manji banjsko-lječilišni centar, Mlječanica, razvija se u Kozarskoj Dubici. Banja Luka je privlačna za gradski turizam dok Gradiška prima putnike tranzitnog karaktera. Ova mjesta su imala koristi od ulaganja u smještajne objekte u posljednjih nekoliko godina. Kako bi se stvorio veći lokalni uticaj, mora se poticati otvaranje dodatnih rekreativnih objekata, saradnja sela i lokalnih dobavljača hrane te razvoj zdravstvenih proizvoda i ponude usluga (termalni izvori, kamene kugle, ljekoviti kameni zidovi). Poljoprivreda i prehrambena industrija Poljoprivredno zemljište je glavni prirodni resurs sjeverozapadne Republike Srpske. Poljoprivredna proizvodnja, koja je rasprostranjena kroz cijelo gravitaciono područje i uključuje proizvodnju žitarica i povrtnih kultura u nizijama, do proizvodnje voća (jabuke, kruške i šljive ) i grožđa na okolnim brdima, je tradicionalna privredna grana sektora i kao


takva pruža zajedničku priliku za cijelo gravitaciono područje. Obzirom na veličinu planiranog Poljoprivredno-poslovnog parka “Aleksandrovac”, poljoprivredna proizvodnja na nivou države je podjednako relevantna.

BiH, prema podacima19 FIPA, ukupno ima oko 2,4 miliona hektara ili poljoprivrednog zemljišta koje je sačinjeno od približno: 1,2 miliona hektara obradivog zemljišta/oranica , 100.000 ha voćnjaka i vinograda, 500.000 hektara poboljšanih pašnjaka, te 850.000 ha planinskih pašnjaka. Skoro 50% zemljišta je nekultivisano. Poljoprivredno zemljište Republike Srpske zauzima 1.251.695, odnosno 51,2% od čega je 893.540 hektara obradivo zemljište, od čega su 614.264 ha oranice i bašte, 56.242 ha voćnjaci, 484 ha vinogradi, 222.550 ha livade i 3.630 hektara jezera. Poljoprivredno zemljište je u vlasništvu 221.000 poljoprivrednih domaćinstava, što čini 54% svih domaćinstava i 57 % od ukupnog broja stanovnika RS. U 2011 bilo je 61.000 registrovanih poljoprivrednih gazdinstava. Najzastupljeniji sektori su: poljoprivreda, stočarstvo, voćarstvo, povrtlarstvo, te ljekovito i industrijsko bilje.

Sektori poljoprivrede, šumarstva i uzgoja ribe zapošljavaju 7.606 lica što čini 3,2 % od svih zaposlenih u RS. Sektor doprinosi 15% GDPa RS i učestvuje u izvozu sa 572 miliona KM (2012), što je 8% od ukupnog izvoza RS. Između 2012. i 2011. izvoz je porastao za 10%. Glavni poljoprivredni proizvodi koji se izvoze su mlijeko i pavlaka a zapaženo je i povećanje potražnje za povrtlarskim proizvodima. Nakon značajnih tehnoloških poboljšanja, industrije mesa i konditorskih proizvoda takođe bilježe porast od 10-15 %. 20

Poljoprivredno područje oko budućeg Poljoprivredno-poslovnog parka „Aleksandrovac“ Proteže se od Laktaša prema rijeci Savi na granici s Hrvatskom. Ukupno, područje opština Gradiška, Kozarska Dubica, Laktaši i Srbac obuhvata 133.933 ha poljoprivrednog zemljišta od čega 115.779 ha čine obradive površine. Lijevče polje je druga najveća žitnica RS. Iako se sve više i više uvode intenzivne i moderne poljoprivredne tehnologije, zemlja je još uvijek prilično nezagađena i bez pretjerane upotrebe hemijskih đubriva i pesticida. Tokom 2009, proizvodnja žitarica (kukuruz, pšenica,) se odvijala na 45.349 ha (90%), dok je proizvodnja povrće bila zastupljena na samo 4.742 ha. Godišnja proizvodnja žitarica (90% kukuruz - 16% svih proizvodnje u RS) u ovoj oblasti iznosila je 174.885 t a 74.103 t povrća. Dominantne kulture koje se gaje su :krompir, lubenica, luk, paradaiz, krastavci i paprika. Voćnjaci se prostiru na 3.115 ha, a vinogradi pokrivaju samo 46 hektara, uglavnom u području Laktaša.21

Stočarska proizvodnja pretrpjela je velike gubitke za vrijeme rata 1990-ih godina, koja se ogleda u nižem broju goveda, koza, ovaca i konja nego u ranijim godinama. Danas, uzgoj stoke i proizvodnju peradi, zajedno s preradom mesa prevladavaju u stočarskoj proizvodnju u tom području. U posljednjih nekoliko godina, uzgoj ribe (pastrmke i šarana) dobiva na značaju.

19 Poljoprivreda i prerada prehrambenih proizvoda u BIH u 2013. godini, brošura, FIPA 20 Područna privredna komora Banja Luka, Savjet za poljoprivredu i prehrambenu industriju, Jovanka Salatić , http://www.bl.komorars.ba 21Regionalna strategija ruralnog razvoja opština Gradiška, Kozarska Dubica, Laktaši i Srbac za period 2012-2015.godine, juni 2012

http://www.bl.komorars.ba/


Poljoprivredno zemljište sa poljima i voćnjacima (25.270 ha) čini oko dvije trećine ukupne površine opštine Laktaši, a šume pokrivaju trećinu. Obradivo zemljište obuhvata 22.480 ha ili 88,96 % od poljoprivrednog zemljišta, odnosno 57,88 % teritorija opštine .

Tabela 11 Veličina poljoprivrednog zemljišta u opštinama Gradiška, Kozarska Dubica, Laktaši i Srbac

Opština

Obradivo zemljište Neobradivo zemljište Ukupno poljoprivrednog zemljišta Površina u

ha % Površina u

ha % Površina u

ha %

Gradiška 46.623 40% 4.138 24% 50.761 38% Kozarska Dubica 23.481 20% 8.000 47% 31.481 23% Laktaši 22.480 19% 2.790 16% 25.270 19% Srbac 24.195 21% 2.226 13% 26.421 20% Total 116.779 100% 17.154 100% 133.933 100%

Izvor: Republička uprava za geodetske i imovinsko pravne poslove- Regionalna strategija ruralnog razvoja opština Gradiška, Kozarska Dubic, Laktaši i Srbac za period 2012-2015. godine, juni 2012 U krugu od 40 km od Poljoprivredno-poslovnog parka Aleksandrovac22 imamo: - 115.779 ha obradivog zemljišta - 115 ha voćnjaka te 46 ha vinograda - 170.000 t žitarica se proizvede godišnje (cca. 130,000 t kukuruza) - 70,000 t povrtnih kultura se proizvede godišnje (cca. 35,000 t krompira) - 40 t jabuka, 8 t krušaka i 10 t šljive se proizvede godišnje - 25.000 goveda,

Razvoj infrastrukture za Poljoprivredno-poslovni park … · 2019. 12. 16. · Odgovorni organ i...

Documents

Transcript of Razvoj infrastrukture za Poljoprivredno-poslovni park … · 2019. 12. 16. · Odgovorni organ i...