Raport monitorimi i Marrëveshjes së Stabilizim- · PDF fileEkonomia e tregut të...

Raport monitorimi iMarrëveshjes sëStabilizim-Asociimit (Qershor 2006 – Shtator 2007)

Ky raport monitorimi është hartuar nga:

instituti i studimeve ndërkombëtare

komiteti shqiptar i helsinkit

qendra europiane

në kuadër të projektit “Monitorimi i Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit”,

mbështetur nga:

3

Tabela e lendës

1. Hyrje 7

2. Demokracia dhe shteti i së drejtës 11

2.1.1. Zgjedhjet dhe çështje të tjera parlamentare 13

2.1.2. Sistemi gjyqësor 16

2.1. Të drejtat e njeriut dhe mbrojtja e minoriteteve 23

2.1.1. Institucionet e paraburgimit dhe burgjet 23

2.1.2 Shërbimi i Përmbarimit 29

2.1.3. Minoritetet 31

2.2. Funksionimi i Administratës publike 34

2.3. Reforma e decentralizimit 36

3. Kriteri ekonomik 37

3.1. Marrëveshjet e tregtisë së lirë dhe bashkëpunimi rajonal 37

3.2. Ekonomia e tregut të lirë dhe reformat strukturore 38

Privatizimi 38

4. Standardet Europiane 40

4.1. Tregu i brendshëm 40

4.1.1. Lëvizja e lirë e mallrave 40

Standardizimi dhe certifikimi 40

Akreditimi 41

Metrologjia ligjore 42

Antidumping 42

4.1.2. Lëvizja e lirë e personave, shërbimeve, dhe

liria e vendosjes 434.1.3. Lëvizja e lirë e kapitalit 44

4.1.4. Doganat e Tatimet 45

Doganat 45

Tatimet 46

4

4.1.5. Konkurrenca 47

Konkurrenca 47

Ndihma Shtetërore 48

4.1.6. Prokurimi Publik 49

4.1.7. Pronësia intelektuale 51

Pronësia industriale 52

4.2. Politikat sektoriale 53

4.2.1. Industria dhe SME-të 53

Politikat industriale 53

Sektori i minierave 53

Ndërmarrjet e vogla dhe të mesme 54

4.2.2. Bujqësia e peshkimi 55

Bujqësia 55

Konkurrueshmëria e bujqësisë dhe peshkimit 57

Agropërpunimi dhe marketingu 57

Blegtoria 58

Shërbimet veterinare 58

Prodhimi bimor dhe mbrojtja e bimëve 59

Zhvillimi rural dhe strukturat bujqësore 59

Peshkimi 59

4.2.3. Mjedisi 60

4.2.4. Transporti 64

4.2.5. Energjia 68

Sektori i energjisë 68

Sektori i hidrokarbureve 69

4.3. Politika të tjera 70

4.3.1. Arsimi dhe shkenca 70

Arsimi parauniversitar 70

Arsimi dhe formimi profesional 71

Mosdiskriminimi 71

Arsimi i lartë 71

4.3.2. Telekomunikacioni 72

4.4. Drejtësia, liria, e siguria 72

5

4.4.1. Regjimi i vizave, politikat e migracionit, azili,

manaxhimi i kufijve 72

Politikat e migracionit 73

Azili 74

Manaxhimi i kufinjve 74

4.4.2. Pastrimi i parave 75

4.4.3. Lufta kunder korrupsionit 75

4.4.4. Lufta kunder drogës 75

4.4.5. Policia 76

4.4.6. Lufta kundër krimit te organizuar e terrorizmit 79

4.4.7. Çminimi 80

7

1. Hyrje

Rrjeti i Shoqërisë së Hapur në Shqipëri — nosa ndërmori nismën për të realizuar

monitorimin e procesit të përmbushjes së angazhimeve të marra nga Shqipëria në

kuadin e procesit të Stabilizim- Asociimit. Raporti i përgatitur nga nosa mbulon

periudhën qershor 2006-shtator 2007 dhe bazohet mbi angazhimet e marra nga

Shqipëria në dokumentet e mëposhtme:

Marrëveshja e Stabilizim Asociimit; ●

Partneriteti europian ●

Raporti vjetor i Komisionit Europian për Shqipërinë (2006); ●

Plani Kombëtar për Zbatimin e MSA-së, miratuar nga Këshilli i Ministrave të ●

Republikës së Shqipërisë në korrik të vitit 2006 si përgjigje per dokumentin

e Partneritetit Europian;

Rekomandimet e përbashkëta të Consultative Task Force Meetings ●

Nisma e monitorimit lindi si pasojë e kalimit të Shqipërisë në një stad më të avancuar

të marrëdhënieve kontraktuale me BE-në, që simbolizohet me nënshkrimin e

msa-së dhe hyrjen në fuqi të Marrëveshjes së Përkohshme më 1 dhjetor 2006.

Monitorimi i kryer nuk kishte për qëllim vetëm të identifikonte mangësitë apo

mos përmbushjen e një pjese të angazhimeve të marra. Përkundrazi, ai synon të

ndikojë në rritjen e përgjegjshmërisë së Qeverisë shqiptare për të siguruar një

8

proces të hapur, transparent ndaj publikut, si edhe përfaqësimin më të mirë të

shoqërisë civile dhe të grupeve të interesit në formulimin dhe implementimin e

politikave qeverisëse në kuadrin e procesit të integrimit europian.

Një vit pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Asociim-Stabilizimit është shënuar

përparim në një numër çështjesh që kanë të bëjnë me sistemin politik,

funksionimin e demokracisë dhe të ekonomisë së tregut. Qeveria dhe institucionet

shtetërore duket se i kanë kushtuar një vëmendje më të spikatur ratifikimit të

marrëveshjes së msa-së sesa progresit të brendshëm.

Megjithë mbështetjen e jashtëzakonshme të shoqërisë për procesin e integrimit

europian, duket se ende ka një hendek midis axhendës së reformave të brendshme

dhe integrimit europian1. Herë-herë, reformat e brendshme dhe integrimi

konsiderohen si procese të veçuara njëri prej tjetrit.

Raporti, një kontribut i përbashkët i tre anëtarëve të nosa-s — institutit të

studimeve ndërkombëtare, komitetit shqiptar të helsinkit dhe qendrës

europiane — përshkruan dhe analizon hapat e ndërmarrë nga aktorët lokalë

në përmbushjen e kritereve politike dhe ekonomike që do ta afronin Shqipërinë

me Bashkimin Europian. Hartimi i raportit është bazuar në një proces të

monitorimit të zhvillimeve politike dhe mënyrës së reagimit të aktorëve

politikë; të zhvillimeve ekonomike si dhe të nismave të ndërmarra nga qeveria

dhe aktorë të tjerë në përmbushjen e detyrimeve që rrjedhin nga zbatimi i

standardeve europiane.

Objektiviteti dhe paanshmëria janë parimet themelore mbi të cilat është ndërtuar

procesi i monitorimit. Raporti është hartuar duke u mbështetur në informacionin

e vjelë nga institucione shtetërore dhe joshtetërore, në intervista, si dhe në tryeza

të rrumbullakëta me eskpertë lokalë, përfshirë monitorimin e shtypit lokal.

1 Procesi i Integrimit Evropian vijon të gëzojë një mbështetje popullore në Shqipëri dhe Bashkimi Evropian vlerësohët si një nga partnerët më strategjikë të Shqipërisë. Mbi nëntëdhjetë e dy përqind e shqiptarëve do të votonin pro anëtarësimit të vendit në Bashkimin Evropian në rastin e një referendumi të mundshëm, ndërsa Bashkimi Evropian për nga rëndësia që qeveria duhet t’i kushtojë, është në krye të një numri shtetesh dhe institucionesh ndërkombëtare ku përfshihen edhe NATO, Kombet e Bashkuara, ShBA, vendnet fqinjë me Shqipërinë, si dhe vendet anëtare të BE-së. Per me teper, shih Maklen Misha, Shqipëria dhe Bashkimi Europian : Rishqyrtimi i procesit të Integrimit Europian” Instituti i Studimeve Ndërkombetare. Shtator 2007, në www.aiis-albania.org

9

Pavarësisht firmosjes së Memorandumit të Mirëkuptimit ndërmjet Fondacionit

për një Shoqëri të Hapur — soros dhe Ministrisë së Integrimit Europian më 31

janar 2007 i cili shprehte angazhimin e ministrisë për të lehtësur mbledhjen e

informacionit të nevojshëm për procesin e monitorimit nga shoqëria civile,

periudha e monitorimit tregoi se jo në pak raste institucionet e linjës ngurronin

të bashkëpunonin dhe të jepnin informacion rreth ecurisë së Shqipërisë në

përmbushje të detyrimeve të procesit të integrimit europian.

Sikurse del qartë edhe në këtë raport monitorimi, përmbushja e angazhimeve

të Shqipërisë nuk ka ecur me të njëjtin ritëm. Përmbushja e kritereve politike të

Kopenhagenit të tilla si përfundimi i reformës zgjedhore dhe asaj infrastrukturore e

administrative në mbështetje të sistemit zgjedhor, reformimi i sistemit të gjendjes

civile, reformimi i sistemit të adresave, pajisja e qytetarëve shqiptarë më dokumente

identiteti me nivel të lartë sigurie, reformimi i sistemit të drejtësisë, decentralizimi,

reforma në administratën publike, politikat bujqësore dhe mjedisore janë disa nga

sektorët ku vihet re se nuk është shënuar përparimi i kërkuar..

Ndërkohë ka sektorë të tjerë të tillë si: manaxhimi i financave publike, standardet

dhe certifikimet, konkurrenca, ndihma shtetërore, pronësia intelektuale dhe

industriale ku vihet re një prirje pozitive progresive në përmbushjen e angazhimeve

që burojnë prej msa-së dhe Partneritetit Europian.

Niveli jo i kënaqshëm i zbatimit të masave të planifikuara nga vetë qeveria në

Planin Kombëtar të zbatimit të msa-së nxjerr edhe një herë tjetër në pah nevojën

për një proces përpunimi strategjish e politikash mbi bazën e një pjesëmarrjeje të

gjerë të grupeve të interesit dhe të shoqërisë civile, duke mos e kufizuar atë vetëm

brenda suazës qeveritare. Për më tepër, progres raportet e qeverisë shqiptare i

duhen nënshtruar një analize të thellë e më pas miratimit në mbledhjet e Këshillit

të Ministrave, duke eliminuar praktikën e deritanishme në të cilën Ministria e

Integrimit Evropian është hallka e fundit që mledh dhe përpunon materialet e

institucioneve të linjës përpara se ato t’i raportohen Komisionit Europian.

Në këtë mënyrë zbatimi i përparësive të Partneritetit Europian do të konsiderohej

një proces organik i institucioneve të linjës dhe jo si një element shtesë i punës

së tyre të përditshme. Gjithashtu, është e nevojshme të forcohet koordinimi dhe

10

bashkëpunimi ndërmjet institucioneve qendrore dhe atyre vendore me qëllim që

nismat e ndërmarra të mos mbeten të fragmentarizuara dhe të panjohura por të

jenë rrjedhojë e njëra tjetrës.

Informimi periodik i publikut mbi ecurinë e progresit të realizimit të

angazhimeve nga ana e Shqipërisë mbetet i kufizuar. Megjithëse në faqen e

internetit të Ministrisë së Integrimit Europian ekziston linku për publikimin e

raporteve të progresit, këto të fundit konsiderohen si informacion i brendshëm

dhe aksesi ndaj tyre ishte i vështirë edhe për vetë grupin e ekspertëve që u

angazhuan në procesin e monitorimit. Përdorimi i kësaj praktike që do te

synonte këtë lloj informimi më të përpunuar e më të plotë, do t’i mundësonte

Kuvendit të Republikës së Shqipërisë, grupeve të interesit, shoqërisë civile dhe

medias që të kuptonin më mirë ç’është bërë e, për pasojë, të kishin ndikim real

në ecurinë e procesit të integrimit europian.

11

2. Demokracia dhe shteti i së drejtës

Ndonëse janë shënuar hapa përpara, demokracia në Shqipëri ende vijon të mbetet

një demokraci e brishtë. Gjatë periudhës së monitorimit, elita politike pati të

paktën dy shanse për të treguar maturimin politik: zgjedhjet vendore të 18 shkurtit

2007 si dhe zgjedhjen e Presidentit të Republikës në korrik të vitit 2007. Në të dy

rastet, në mungesë të një bashkëpunimi konstruktiv, politika shqiptare përfundoi

në një pikë të vdekur (ç’ka u shpreh në mënyrë të vecantë në mosmarrëveshjet

lidhur me një numër çështjesh për përgatitjen e zgjedhjeve, për caktimin e datës

së zgjedhjeve, për proçesin e zgjedhjes së Presidentit të Republikës).

Falë ndërmjetësimit të Presidentit të Republikës dhe trysnisë së ushtruar nga

komuniteti ndërkombëtar, u bë e mundur mbajtja e zgjedhjeve vendore në 18

shkurt 2007, por pamundësia që aktorët politikë të priren drejt marrëveshjeve vijon

të pasqyrojë një tipar tjetër thelbësor të demokracisë shqiptare. Mosmarrëveshjet

politike dhe mungesa e konsensusit u vu re edhe në procesin e zgjedhjes së

Presidentit të Republikës. Logjika e lojës së humbur nga të gjithë, mbizotëruese

në tranzicionin politik shqiptar, shoqëroi këtë ngjarje të rëndësishme. Ndonëse

zgjedhja e Presidentit të Republikës u krye brenda kuadrit kushtetues, mazhoranca

dhe opozita dështuan dhe nuk arritën që procesi të ishte konsensual. Në të kundërt,

procesi u la të rridhte thuajse spontanisht ç’ka e rriste rrezikun e një krize politike

të panevojshme, e cila do të kishte pasoja për ecurinë e reformave që vendi duhet

të ndërmarrë.

12

Qeveria ka përcaktuar si përparësi të saj marrjen përsipër të reformave të

rëndësishme që prekin funksionimin e ekonomisë së tregut të cilat lidhen

ngushtë me modernizimin e sistemit fiskal, reduktimin e ekonomisë informale,

thjeshtëzimin e procedurave të regjistrimit të biznesit, reduktimin e nivelit të

korrupsionit. Gjithsesi, ende mbeten të pazgjidhura çështje të pronësisë, të cilat

vijojnë të jenë një pengesë serioze për zhvillimin ekonomik, për investimet e

huaja, por edhe për shmangien e konflikteve sociale.

Megjithë synimin e mirë të reformave, disa ligje të miratuara nga Kuvendi

i Shqipërisë kanë qenë të diskutueshme, po të shihen nga këndvështrimi i

respektimit të të drejtave të njeriut, të sanksionuara në Kushtetutën e Republikës

së Shqipërisë, dhe disa herë kanë vënë në dyshim respektimin e ligjit dhe parimeve

të shtetit të së drejtës. Ndonëse lufta kundër korrupsionit konsiderohet jetike për

zhvillimin e vendit, mjetet që janë “zgjedhur” për ta arritur këtë qëllim në disa

raste kanë qenë të diskutueshme të këqyrura nëpër prizmin e respektimit të të

drejtave të njeriut. Gjykata Kushtetuese i ka deklaruar si antikushtetuese disa

nga këto nisma. Në emër të luftës kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar,

nuk kanë munguar gjithashtu akuzat e ndërsjella nga zyrtarët përpara se çështjet

të hetoheshin dhe gjykoheshin duke shkelur në mënyrë të përsëritur parimin e

prezumimit të pafajësisë.

Aktorë të shoqërisë civile dhe përfaqësues të medias dhe grupeve të interesit kanë

kanë dhënë ndihmen e vet me parashtrimin e opinioneve dhe mendimeve juridike

për projektligje të ndryshme, nëpërmjet organizimit të tryezave, konferencave të

shtypit, deklaratave publike, letrave të hapura seancave dëgjimore në komisionet

parlamentare etj. Në disa raste shoqëria civile ia ka dalë të ndikojë në cilësië e

ligjeve dhe të nismave. Megjithatë, duhet theksuar se detyrimi kushtetues për t’u

konsultuar më grupet e interesit përpara ndërmarrjes së një nisme, mbetet një

praktikë ende fillestare në jetën publike shqiptare.

Përpjekjet për të reformuar sistemin e drejtësisë, megjithë përparimin që është

arritur në çështje të veçanta, i ka dëmtuar mungesa e një strategjie të qartë e

bashkëshoqëruar dhe e kushtëzuar edhe nga mungesa e frymës së konsensusit

dhe politizimi i disa çështjeve thelbësore të këtij sistemi.

13

2.1.1. Zgjedhjet dhe çështje të tjera parlamentare

Më 3 korrik 2005 u zhvilluan zgjedhjet parlamentare, të cilat sollën në pushtet

koalicionin e qendrës së djathtë, të udhëhequr nga Partia Demokratike. Në nëntor

2005, u bë i njohur raporti i OSBE/ODIHR-it për këto zgjedhje ku u paraqitën disa

rekomandime që duhej të mbaheshin parasysh në përmirësimin e mëtejshëm të

legjislacionit zgjedhor.

Në janar 2006 u ngrit Komisioni i Posaçëm Parlamentar për reformën zgjedhore.

Për shkak të mungesës së vullnetit politik, nga janari 2006 deri në 13 janar 2007,

nuk u bë asnjë ndryshim në Kodin Zgjedhor, ç’ka ndikoi negativisht në zhvillimin

e debatit konstruktiv dhe të arritjes së konsensusit midis partive politike, sidomos

midis dy partive më të mëdha të pozitës dhe të opozitës. Vonesa në ndryshimin

e Kodit Zgjedhor krijoi edhe probleme praktike të organizimit të zgjedhjeve

vendore nga ana e institucioneve përgjegjëse. Nëse nuk u arrit konsensusi politik,

Presidenti i Republikës, në respekt të detyrimit kushtetues, caktoi 20 janarin e

vitit 2007 si datë për mbajtjen e zgjedhjeve.

Çështjet kryesore që u bënë burim mosmarrëveshjesh mund të përmblidhen si

më poshtë vijon:

heqja nga Kodi Zgjedhor i dispozitave ligjore që bënin fjalë për regjistrin e ●

përkohshëm të zgjedhësve dhe për çertifikatat e lindjes që do të shërbenin

për votim;

gjedhja e një anëtari të KQZ-së nga spektri i djathtë ndërsa opozita ●

pretendonte se duhet të propozohej nga spektri i majtë;

shtimi i numrit të anëtarëve të KQZ-së nga 7 në 9, ç’ka kërkonte ●

domosdoshmërisht ndryshimin e nenit 154 të Kushtetutës si edhe shtimi i

numrit të anëtarëve të komisioneve zgjedhore dhe të grupeve të numërimit

të votave nga 7 që ishin në 14.

Më 13 janar 2007, me nismën dhe ndërhyrjen e Presidentit të Republikës, partitë

politike pranuan me konsensus ndryshimet në Kodin Zgjedhor2. Presidenti

2 Në ligjin e miratuar, shtesat dhe ndryshimet u bënë në 40 nene, në tre nga të cilat përcaktoheshin afatet e posaçme për zgjedhjet vendore të 2007-ës, dispozita kalimtare lidhur me dokumentet identifikuese të zgjedhjeve dhe dispozita kalimtare për përgatitjen e listave të zgjedhësve.

14

gjithashtu ndryshoi datën e mbajtjes së zgjedhjeve duke caktuar për to 18 shkurtin

e vitit 2007. Nën ndryshimet u pasqyrua një pjesë të rekomandimeve të OSBE/

ODIHR-it. Midis tyre mund të përmendim:

shfuqizimin e dispozitave ku bëhej fjalë për Regjistrin e Përkohshëm; ●

shtimin e numrit të anëtarëve të KQZ-së nga 7 në 9 dhe të komisionerëve ●

zgjedhore si dhe të anëtarëve të grupeve të numërimit nga 7 në 14;

përmirësimin e procedurave të shqyrtimit të çështjeve nga KQZ-ja, Kolegji ●

Zgjedhor i Gjykatës së Apelit dhe Komisionet e Qendrave të Votimit lidhur

me identifikimin e zgjedhësve dhe procedurat për shpalljen e listave

paraprake dhe përfundimtare të zgjedhësve etj.

Zgjedhjet e 18 shkurtit 2007, veç të tjerave, treguan se procedura e votimit me

çertifikata lindjeje e shoqëruar me dy dokumente të tjera, ishte e ndërlikuar, çka

krijoi edhe pçshtjellim. Zgjedhësit nuk patën kohën e mjaftueshme në dispozicion

për t’u njohur me listat e zgjedhësve.

Shtimi i numrit të anëtarëve të KQZ-së, të komisioneve të zgjedhjeve dhe të

grupeve të numërimit nuk e përligji qëllimin. Ndërhyrjet dhe diktati partiak

ishte i ushtruar në disa raste u shoqërua me bllokimin e procesit zgjedhor. Për

shkak të ankesave të shumta, por dhe për arsyen se në disa njësi zgjedhore pati

përsëritje të zgjedhjeve apo zgjedhje të reja atje ku ato nuk ishin zhvilluar, rezultati

përfundimtar i zgjedhjeve u vonua3.

Në zgjedhjet e 18 shkurtit 2007, vendi u fut pa patur një regjistër të plotë dhe të

saktë të zgjedhësve, të mbështetur në adresat përkatëse si edhe pa dokumente

identiteti, detyrime që duhet të përmbushen nga qeveria shqiptare në një kohë sa

më të shpejtë.

Zgjedhjet e 18 shkurtit 2007 nxorën edhe një herë tjetër në pah nevojën urgjente

për reformimin e sistemit dhe infrastrukturës zgjedhore. Për këtë është e

domosdoshme krijimi i një Regjistri Themeltar Kombëtar të Zgjedhjeve të plotë,

të saktë dhe të kompjuterizuar, të mbështetur në një sistem adresash gjithashtu

të përpiktë dhe të kontrollueshëm dhe pajisja e shtetasve shqiptarë me kartë

3 Rezultati përfundimtar i zgjedhjeve të 18 shkurtit 2007 u shpall tre muaj pas mbajtjes së zgjedhjeve.

15

identiteti me përmbajtje të elementeve të sigurisë së lartë, por duke garantuar në

të njëjtën kohë mbrojtjen e të dhënave personale.

Deri më sot, për përmbushjen e detyrave të mësipërme janë bërë disa deklarata

apo planifikime paraprake nga qeveria shqiptare në Planin Kombëtar të Zbatimit

të msa-së, të cilat nuk janë respektuar. Programi i qeverisë shqiptare e përcakton si

përparësi të dorës së parë hartimin e një regjistri kombëtar dhe pajisjen e shtetasve

me karta identiteti, por deri tani ky ka mbetur një premtim i papërmbushur.

Në rast se nuk ka një plan të mirëfilltë pune për këtë, i cili duhet bërë publik me

qëllim monitorimin e tij dhe përfshirjen e të gjithë aktorëve të interesuar në

këtë proces, mund të ndodhë që edhe në zgjedhjet parlamentare të vitit 2009

zgjedhësit të mos pajisen me dokumente identifikimi. Për pasojë, ka shumë

gjasa të përsëriten situatat e tensionuara midis aktorëve të ndryshëm politikë në

lidhje me dokumentet me të cilat mund të votojnë shtetasit dhe të mos shënohet

përparim në arritjen e standardeve të kërkuara në fushën e zgjedhjeve.

Në maj të vitit 2007 Kuvendi vendosi krijimin e një Komisioni të Posaçëm për

Reformën Zgjedhore. Komisioni ka filluar diskutimet për ndryshimin eventual të

sistemit zgjedhor i cili në rastin e Shqipërisë është i sanksionuar në Kushtetutë.

Krahas diskutimit për sistemin zgjedhor është e nevojshme të trajtohet seriozisht

çështja e depolitizimit të komisioneve zgjedhore, nga KQZ-ja deri te komisionet

e niveleve më të ulta, të rishqyrtohet procedura e ankimeve dhe apelimeve, të

shqyrtohet pragu elektoral, nëse duhet të ndryshojë dhe nëse po në çfarë mase.

Në të njëjtën kohë, nevojitet një angazhim më i madh i ekspertëve të fushës për të

përpiluar formulime të sakta tekniko-ligjore, që nuk lënë shteg per interpretime

ekuivoke, si dhe një punë sistematike e Komisionit të Posaçëm Parlamentar, i

cili duhet të punojë jo vetëm me konsensus të plotë për çështjet e rëndësishme

të reformës zgjedhore, por edhe me afate konkrete në mënyrë që përgatitja e

zgjedhjeve të ardhshme parlamentare të bëhet në kohën e duhur.

Në qershot të vitit 2007, Kuvendi i Shqipërisë nisi procedurat për zgjedhjen e

Presidentit të Republikës si rezultat i përfundimit të mandatit kushtetues të

presidentit parardhës. Kjo u shoqërua me një situatë të tendosur politike, me

trysni dhe debate të shumta ndërmjet maxhorancës dhe opozitës me synimin

16

për të zgjedhur një President konsensual, i cili duhet të qëndronte mbi të gjitha

palët. Aktorë të shoqërisë civile u bënë një thirrje publike grupeve parlamentare

për të gjetur një kandidat konsensual në këtë proces, të pakushtëzuara dhe jashtë

interesave partiake. Pavarësisht nga mungesa e konsensusit politik që shoqëroi

procesin e zgjedhjes së Presidentit të Republikës, zgjedhja e tij u krye duke

respektuar Kushtetutën.

2.1.2. Sistemi gjyqësor

Reformat në sistemin e drejtësisë janë vendimtare për zhvillimin e vendit,

shërbejnë si garanci për zbatimin korrekt të msa-së dhe do të ishin një shtysë për

procesin e integrimit europian. Këto reforma, megjithë nevojën që imponon stadi

i ri i zhvillimit në të cilën ndodhet vendi, kanë ecur ngadalë dhe nuk janë realizuar

në afatet e parashikuara.

Në Dokumentin e Partneritetit Europian angazhimet e përcaktuara për

përmirësimin e sistemit gjyqësor shqiptar janë si më poshtë:

Rritja e transparencës së proceseve penale dhe civile të drejtësisë; ●

emërimi i gjyqtarëve dhe prokurorëve nëpërmjet provimeve konkurruese; ●

forcimi i statusit, pavarësisë dhe mbrojtjes kushtetuese të gjyqtarëve; ●

vendosja e rregullave objektive dhe transparente në caktimin e çështjeve që ●

u ngarkohen gjyqtarëve;

vendosja e një sistemi transparent meritash për vlerësimin e prokurorëve; ●

përmirësimi i bashkërendimit ndërmjet prokurorisë dhe policisë; ●

respektimi i konventave ndërkombëtare për ngritjen dhe drejtimin e ●

institucioneve penitenciare;

garantimi i burimeve të duhura për mbrojtjen e sigurt të dëshmitarëve të ●

besueshëm;

rritja e numrit të vendimeve gjyqësore të ekzekutuara. ●

17

Për shkak të rëndësisë që ka reformimi i sistemit gjyqësor si edhe të problematikës

me të cilen ai perballet në praktikë, në Raportin e Komisionit Europian të vitit 2006,

këtij aspekti i është kushtuar një rëndësi e veçantë duke identifikuar mangësitë

dhe problemet kryesore, të tilla si:

Mungesa e transparencës, e organizimit siç duhet dhe zgjatja e procedimeve ●

gjyqësore;

mungesa e rregullimit ligjor të çështjes së rritjes së pavarësisë dhe ●

mbrojtjes kushtetuese të gjyqtarëve, të rritjes së pagave dhe statusit të

stafit administrativ të sistemit gjyqësor (të cilët nuk janë nëpunës civilë)

dhe ndarjes së duhur të kompetencave midis inspektorateve gjyqësore të

KLD-së dhe Ministrisë së Drejtësisë në ligjin akzistues “Për organizimin e

pushtetit gjyqësor”;

mungesa e një sistemi për vlerësimin e prokurorëve; ●

nevoja e përcaktimit të rregullave ligjore objektive për caktimin transparent ●

të çështjeve;

rikonstruksioni i planifikuar i gjykatave të rretheve gjyqësore për të ●

përmirësuar efiçiencën e punës së tyre;

bashkëpunimi i dobët ndërmjet organeve të policisë dhe gjyqësorit; ●

mungesa e zhvillimeve të reja për të garantuar emërimin e gjyqtarëve dhe ●

prokurorëve përmes konkurseve të drejta;

ngecja në plotësimin e kuadrit ligjor për mbrojtjen e dëshmitarëve, ku nuk ●

është shënuar përparim, për shkak të mungesës së burimeve të mjaftueshme,

të vëmendjes dhe të angazhimit serioz që kanë penguar marrjen e masave

konkrete;

nevoja e sigurisë ligjore si parakusht për realizimin e një sërë detyrimesh ●

në msa dhe miratimi i kuadrove efikasë ligjorë, shumë të rëndësishëm për

çuarjen përpara të procesit të integrimit europian të Shqipërisë;

Nevoja e juridiksioneve të ndara për trajtimin e çështjeve të të miturve në ●

gjykata.

18

Reformimi mbi baza të shëndosha, profesionale dhe të qëndrueshme i sistemit

gjyqësor kërkon domosdoshmërisht rishikimin e disa ligjeve bazë si një paketë e

vetme. Këto ligje përfshijnë:

Ligjin për Organizimin e Pushtetit Gjyqësor; ●

Ligjin për Organizimin dhe Funksionimin e Këshillit të Lartë të Drejtësisë; ●

Ligjin për Ministrinë e Drejtësisë; ●

Ligji për Organizimin dhe Funksionimin e Gjykatës së Lartë; ●

Ligjin për Shkollën e Magjistraturës; ●

Ndryshimet e mundshme të ligjeve të mësipërme do të shoqëroheshin

domosdoshmërisht me ndryshimet përkatëse në Kodet Civile dhe Penale dhe

Kodet e Procedurës Civile dhe Penale.

Për fat të keq, iniciativat për ndryshimin e Ligjit për KLD-në, Ligjit për Pushtetin

Gjyqësor dhe Ligjit për Organizimin dhe Funksionimin e Ministrisë së Drejtësisë4

jo vetëm që kanë qenë të shkëputura në kohë, por kanë rezultuar edhe të cunguara

në problematikën që u rrekë të preknin5. Në të njëjtën kohë, këto nisma janë

karakterizuar nga procese të izoluara, ku aktorët kryesorë ose asistenca teknike,

qoftë e vendit apo ndërkombëtare është përfshirë në faza të vonshme të procesit,

duke dëmtuar synimin e iniciativave, por edhe cilësinë e rezultatit të pritshëm.

Tregues i mungesës së një procesi transparent e gjithpërfshirës është edhe

fakti që ende sot e kësaj dite Ligji për Organizimin dhe Funksionimin e

Pushtetit Gjyqësor nuk ka kaluar për miratim në seancën plenare të Kuvendit.

Reformat në pushtetin gjyqësor, për vetë rëndësinë që paraqesin, duhet të vijnë

si rezultat i një konsensusi të gjerë politik, siç përcakton Kushtetuta dhe pas

një konsultimi të gjerë me juristët dhe misionet ndërkombëtare që asistojnë

Shqipërinë në këtë fushë.

Gjatë zbatimit të legjislacionit ekzistues janë evidentuar një sërë problemesh të

cilat mund të përmblidhen si vijon:

4 Ligji i miratuar në mMars të vitit 2007 thjesht eliminon emërtimin e drejtorive në organikën e ministrisë dhe nuk preek asnjë cështje tjetër.5 Për shembull, iniciativa për ndryshimin e ligjit për KLD-në në thelb synonte vetëm eliminimin e konfliktit të interesit pa prekur problematikat e tjera me të cilat përballet ky institucion.

19

karriera e gjyqtarit; ●

pavarësia dhe mbrojtja kushtetuese e gjyqtarit; ●

emërimi dhe vlerësimi i gjyqtarëve; ●

ndarja më e qartë e kompetencave midis inspektorateve të Këshillit të Lartë ●

të Drejtësisë dhe të Ministrisë së Drejtësisë;

riorganizimi i gjykatave; ●

përcaktimi i statusit të administratës gjyqësore; ●

Projektligji i përgatitur nga Këshilli i Ministrave synon t’u japë zgjidhje

cështjeve të mësipërme, por në mënyrë të pjesshme. Projektligji sanksionon në

mënyrë përfundimtare faktin se karriera në gjyqësor fillon vetëm nga Shkolla e

Magjistraturës, duke mos lejuar emërimin në sistemin gjyqësor të personave të

cilët nuk e kanë kryer këtë shkollë. Mirëpo, projektligji nuk parashikon inicitivat e

nevojshme për promovimin dhe garantimin e karrierës në gjyqësor.

Rritja me 5% e pagës pas 10 vjet eksperience profesionale nuk mund të konsiderohet

si një masë e mjaftueshme. Nga ana tjetër, mosndërhyrja në ligjin për Organizimin

dhe Funksionimin e Gjykatës së Lartë, i cili lejon emërimin e gjyqtarëve të Gjykatës

së Lartë jashtë karrierës në gjyqësor, jo vetëm e kufizon sistemin e karrierës në

dy shkallët e gjykimit, por, bie ndesh edhe me vetë risinë e projekt ligjit. Bazuar

në Ligjin për Organizimin dhe Funksionimin e Gjykatës së Lartë, gjyqtarëve të

Gjykatës së Lartë me mbarimin e mandatit u lind e drejta e emërimit në Gjykatën

e Apelit. Gjithashtu, duhet theksuar se as koncepti i të ashtuquajturës listë pritjeje

nuk mund të konsiderohet si celësi zgjidhës i karrierës në sistemin gjyqësor.

Per sa i takon pavarësisë dhe mbrojtjes kushtetuese të gjyqtarëve projektligji

krijon probleme të karakterit kushtetues. Për shembull, parashikohet nxjerrja

jashtë sistemit dhe kalimi në listë pritjeje i gjyqtarëve, gjykatat e të cilëve

mbyllen si pasojë e riorganizimit, dhe njëkohësisht pagimi i pagës deri në 80%.

Një parashikim i tillë bie ndesh me Kushtetutën (Neni 145/5) e cila sanksionon

mbrojtjen kushtetuese të gjyqtarëve në rast riorganizimi dhe mosuljen e pagës

(Neni 138) së gjyqtarit.

20

Projektligji rreket të përcaktojë disa kritere për emërimin e gjyqtarëve, të cilat

mbeten evazive dhe jo të përcaktuara qartë. Që prej majit të vitit 2006 Këshilli

i Lartë i Drejtësisë ka miratuar një sistem vlerësimi profesional dhe etik të

gjyqtarëve, i cili është hartuar me asistencën e Këshillit të Europës. Megjithëse

ky sistem shënon një hap para në raport me sistemin e vendosur që në vitin

1999, praktika po vë në dukje që sistemi i vlerësimit ekzistues has vështirësi në

zbatimin e tij.

Projektligji përmirëson procedurat e inspektimit duke i njohur të drejtën Ministrit

të Drejtësisë që të fillojë një procedim mbi bazën e propozimit të përbashkët të

inspektorateve të Këshillit të Lartë të Drejtëisë dhe të Ministrisë së Drejtësisë.

Megjithatë, është e nevojshme që dispozita të caktuara të rregullojnë edhe

detyrimin e Ministrit për të arsyetuar refuzimin e një procedimi disiplinor.

Në kuadër të projektit CASALS (USAID) është nënshkruar një Memorandum

Bashkëpunimi midis Ministrisë së Drejtësisë dhe KLD-së, sipas të cilit palët

kanë rënë dakord të bashkëpunojnë për të gjitha çështjet që kanë të bëjnë me

inspektimin në gjykata.

Projektligji synon t’u japë zgjidhje problemeve që lindin nga riorganizimi i

gjykatave dhe mënyrës se si do të operojnë, por nuk tregon në mënyrë të qartë

mënyrën se si do të funksionojnë gjykatat ose nuk përcakton një model se si do

të kryhet riorganizimi. Në fakt, Ministria e Drejtësisë ka propozuar riorganizimin

e rretheve gjyqësore pa një studim paraprak çka vë në pikëpyetje efektivitetin e

kësaj nisme. Pavarësisht këtij fakti, Presidenti i Republikës dekretoi riorganizimin

e rretheve gjyqësore sipas propozimit të Ministrit të Drejtësisë dhe në konsultim

me KLD-në.

Statusi i administratës gjyqësore nuk trajtohet në projektligjin e ri për pushtetin

gjyqësor. Ndërkohë, ekziston një projektligj i veçantë i propozuar nga ish Ministri

i Drejtësisë Aldo Bumçi për statusin e punonjësve të administratës gjyqësore. Kjo

përpjekje nuk është rimarrë nga ana e Ministrit aktual të Drejtësisë Ilir Rusmali.

Vlen të theksohet se, sipas vlerësimeve të ndryshme të ekspertëve shqiptarë dhe

të huaj, projektligji nuk e zgjidh realisht statusin e administratës gjyqësore, sepse

në hartimin e tij janë mjaftuar me kopjimin e disa nga prej kritereve dhe parimeve

të përcaktuara në legjislacionin për shërbimin civil shqiptar.

21

Është e rëndësishme që përpjekjet për përcaktimin e statusit të administratës

gjyqësore të garantojnë qëndrueshmërinë dhe promovimin e punonjësve dhe jo me

doemos kopjimin e modelit të zbatuar për nëpunësit civilë. Gjithashtu, përcaktimi

i statusit të administratës gjyqësore, duhet të shtrihet edhe për institucione të

tjera si Shërbimi i përmbarimit, burgjet dhe Shkolla e Magjistraturës.

Gjatë periudhës së raportimit, jane hartuar programet vjetore të inspektimeve

në prokurori, programi vjetor i veprimtarisë së administratës gjyqësore dhe i

inspektimit në gjykata. Ndonëse nuk ka një plan të miratuar të programeve vjetore

të inspektimeve të përbashkëta të inspektorateve të KLD-së dhe të Ministrisë së

Drejtësisë6, janë bërë disa inspektime të tilla. Kërkesat më të shumta nga palët

janë për monitorim të procesit gjyqësor. Gjithashtu, vazhdoi puna për rritjen e

kapaciteteve profesionale të inspektorëve për metodologjinë e kontrollit duke

organizuar vizita studimore ose trajnime të ofruara nga Shkolla e Magjistraturës.

Shkolla e Magjistraturës vazhdoi të luajë një rol të rëndësishëm në trajnimin e

gjyqtarëve dhe prokurorëve, por është nevojshme që kjo Shkollë të profilizohet

gjithnjë e më shumë si një qendër burimore për të gjithë gjyqtarët, në mënyrë që

të ofrojë mbështetje akademike në fusha të specializuara sipas nevojave.

Publikimi i raporteve të kontrollit në gjykata dhe prokurori nuk është realizuar

ende. Institucionet përgjegjëse shtetërore nuk janë për një publikim të plotë të

tyre. Gjithashtu, ende nuk është ndërmarrë asnjë nismë për të realizuar publikimin

e vendimeve gjyqësore të gjykatës së shkallës së parë dhe të apelit, në funksion të

rritjes së transparencës7.

Përsa i përket zbatimit të një sistemi vlerësimi për prokurorët, ekzistojnë dy

dokumente të hollësishme me rekomandime konkrete të hartuara me asistencën

e Këshillit të Europës dhe Misionit EURALIUS, të cilat ende janë duke u diskutuar

nga ana e Prokurorisë së Përgjithshme. Sistemet e ofruara meqë janë të detajuara,

ashtu si në rastin e gjyqtarëve, krijojnë disa vështirësi në përvetësimin dhe

6 Ka vetëm një rast të parashikuar për inspektim të përbashkët me KLD-në, inspektimi i përgjithshëm i gjykatës së rrethit gjyqësor Sarandë. 7 Pavarësisht nga kërkesat e përsëritura për zbatimin e një standardi europian në këtë fushë, aktualisht, publikohen në Fletoren Zyrtare vetëm vendimet gjyqësore të Gjykatës së Lartë dhe Gjykatës Kushtetuese.

22

zbatimin e tyre nga ana e institucioneve përkatëse. Pavarësisht nga kjo, nevojitet

që institucioni i Prokurorit të Përgjithshëm të normojë një sistem vlerësimi.

Kohët e fundit Ministria e Drejtësisë ka ndërmarrë iniciativa ligjore që synojnë

përmirësimin e funksionimit të profesionit të avokatit dhe noterit. Përsa i përket

profesionit të avokatit ekzistojnë dy iniciativa. E para, buron nga Ministria e

Drejtësisë, e cila synon të detyrojë avokatët dhe zyrat e avokatisë t’u përgjigjen

më me korrektesë detyrimeve fiskale që parashikon legjislacioni shqipar.

E dyta, është një iniciativë e ndërmarrë nga Dhoma Kombëtare e Avokatisë,

e cila synon të përmirësojë rregullat e lidhura me procedimin disiplinor të

avokatëve që shkelin ligjin.

Iniciativa e Dhomës Kombëtare të Avokatisë në thelb është pozitive, por nxjerr

probleme pasi ndërlikon procedurat disiplinore. Për pasojë, nuk mundëson

penalizimin e atyre avokatëve që shpesh bëhen pengesë e mbarëvajtjes së

proceseve gjyqësore. Nisma e ndërmarrë nga Dhoma Kombëtare e Avokatisë

është depozituar në Kuvendin e Shqipërisë në përputhje me Kushtetutën nga një

grup deputetësh.

Në përgjithësi, reforma për përmirësimin e infrastrukturës ka hasur probleme

dhevshtë shoqëruar me vonesa të shumta. Kështu, ende nuk ka një studim

konkret nëse duhet ngritur ose jo një gjykatë administrative. Sanksionimi i saj

në projektligjin Për Pushtetin Gjyqësor nuk e bën atë automatikisht operacionale.

Vonesa të theksuara në krahasim me afatin e parashikuar ka edhe për ngritjen

dhe funksionimin e një institucioni për të miturit8, për ndërtimin e godinës së

Gjykatës së Krimeve të Rënda dhe rehabilitimin e gjykatave sipas prioriteteve të

përcaktuara në Masterplanin e infrastrukturës në Sistemin Gjyqësor.

8 Nga planifikimet e deritanishme mendohet se punimet do të përfundojnë në muajin Tetor të vitit 2008.

23

2.1. Të drejtat e njeriut dhe mbrojtja e minoriteteve

2.1.1. Institucionet e paraburgimit dhe burgjet

Në përputhje me Dokumentin e Partneritetit Europian, prioritetet kryesore në

fushën e respektimit të të drejtave të njeriut në vendet e paraburgimit dhe në

burgje për shtetin shqiptar janë:

Garantimi i përputhshmërisë së Kodit Penal Shqiptar me Konventën e OKB- ●

së kundër Torturës;

zbatimi i masterplanit të vitit 2004 për përmirësimin e kushteve për të ●

ndaluarit dhe të burgosurit në pritje të gjykimit;

zbatimi me rigorozitet i Kodit të etikës për sistemin e burgjeve. ●

Ndërkohë, mangësitë kryesore të identifikuara për vitin 2006 nga Komisioni

Europian në Raportin e tij për Shqipërinë konsistojnë në çështje të tilla si:

Mungesa e dispozitave specifike në kodet penale dhe civile për t’u dhënë ●

sistematikisht status ligjor vendimeve të Gjykatës Europiane të të Drejtave

të Njeriut;

Mangësitë në vënien në zbatim të marrëveshjeve ndërkombëtare për të ●

drejtat e njeriut në fusha si parandalimi i torturës, të drejtat e të ndaluarve

dhe e drejta për një gjykim të drejtë. Kështu, Kodi Penal i Republikës së

Shqipërisë nuk përkon me standardet e vendosura në Konventat e OKB-së

kundër Torturës, sidomos përsa i takon përkufizimit të torturës. Lidhur me

luftën kundër mosndëshkimit, ndjekja penale kryhet sipas ligjit penal dhe

kodit të etikës për sistemin e burgjeve për rastet e keqtrajtimit dhe torturës

nga ana e organeve të rendit.

Mungesa e sanksionimit në ligj të masave për kompensim të mjaftueshëm ●

të personave që kanë vuajtur nga keqtrajtimi nga ana e organeve të rendit.

Problemet e pazgjidhura të zbatimit në praktikë të shërbimit avokator ●

falas. Ai jo gjithmonë jepet në kohë reale dhe me asistencë ligjore të

përshtatshme.

24

Progresi i ulët në përmirësimin e kushteve në burgje dhe në vendet e ●

paraburgimit.

Vonesat dhe vështirësitë e shumta të hasura për zbatimin në praktikë të ●

Master Planit për infrastrukturën Gjyqësore dhe sistemin e paraburgimit.

Mungesa e respektimit korrekt të Kodit të etikës për sistemin e burgjeve ●

dhe masat e pamjaftueshme për garantimin e sigurisë së të burgosurve.

Mosfunksionimi në mënyrë efikase dhe operative e Komisionit Mbikëqyrës ●

për Ekzekutimin e Dënimeve të Burgosjes në realizimin e detyrave të tij

ligjore.

Në Planin Kombëtar për zbatimin e msa-së janë përcaktuar masat specifike

për realizimin e reformës lidhur me zbatimin e konventave ndërkombëtare për

ngritjen dhe drejtimin e institucioneve penitenciare; për zbatimin e masterplanit

të vitit 2004 për përmirësimin e kushteve për të ndaluarit dhe të burgosurit në

pritje të gjykimit si edhe për zbatimin e Kodit të Etikës për sistemin e burgjeve.

Mirëpo Plani nuk ka caktuar asnjë prioritet për përmirësimin e punës së

Komisionit Mbikëqyrës për Ekzekutimin e Dënimeve me Burgim, për dhënien e

statusit ligjor të vendimeve të Gjykatës së Strasburgut dhe për përmirësimin e

shërbimit avokator falas në ndihmë të personave të privuar nga liria.

Reforma ligjore në fushën e paraburgimit dhe të burgjeve ka qenë më e fokusuar

në hartimin e akteve nënligjore sesa në ndryshime ose përmirësime të ligjeve.

Ndonëse është përgatitur një paketë ligjore për drejtësinë e të miturve që në

vitin 2005, pjesë e së cilës ishin edhe disa ndryshime në ligjin “Për të drejtat dhe

trajtimin e të dënuarve me burgim” dhe “Ekzekutimin e vendimeve penale”, kjo

paketë nuk ka kaluar ende për miratim në Kuvend. Në maj të 2007-ës, Ministria

e Drejtësisë shpërndau amendamentet e ligjit “Për të drejtat dhe trajtimin e

personave të dënuar me burgim”, për t’i parë dhe për të dhënë mendime për to.

Gjendja në vendet e paraburgimit, sidomos atyre në varësi të Ministrisë së

Brendshme, gjatë gjashtë mujorit të dytë të vitit 2006 vazhdoi të mbetej e rëndë

dhe nuk u shënua ndonjë përmirësim në raport me vitin që shkoi. Ndërkohë, situata

paraqitej më e mirë në vendet e paraburgimit dhe burgjet në varësi të Ministrisë

25

së Drejtësisë. Në maj të vitit 2006, u miratua Rregullorja e Paraburgimit9. Para

miratimit të saj, Rregullorja iu nënshtrua një procesi vlerësimi dhe oponence nga

aktorë të shoqërisë civile. Mirëpo, ende nuk janë hartuar dhe miratuar rregulloret

e reja për qendrat e veçanta të sistemit të paraburgimit.

Ndonëse kalimi i sistemit të paraburgimit në varësi të Ministrisë së Drejtësisë

duhej të përfundonte në prill të vitit 200410, pothuajse pjesa më e madhe e

vendeve të paraburgimit vazhduan të qëndrojnë de facto në varësi të Ministrisë së

Brendshme deri në shkurt të vitit 200711. Por me urdhërin e përbashkët Nr. 582/12,

datë 26.2.2007 të Ministrit të Drejtësisë dhe Ministrit të Brendshëm, administrimi

i sistemit të paraburgimit në shkurt të vitit 2007 kaloi në varësinë e Ministrisë

së Drejtësisë. Transferimi i të gjitha vendeve të paraburgimit nga ambjentet e

komisariateve në burgje dhe institucionet e paraburgimit në varësi të Ministrisë së

Drejtësisë dhe Drejtorisë së Përgjithshme të Burgjeve dhe marrja në administrim

e tyre përfundoi në 1 korrik të vitit 2007.

Deri në shkurt të vitit 2007, në të gjitha vendet e paraburgimit që ishin në varësi

të Ministrisë së Brendshme vazhdoi të zbatohej në mënyrë të kundraligjshme

Rregullorja nr. 1075 e Ministrisë së Rendit e miratuar në vitin 1999. Zbatimi i kësaj

Rregulloreje përbënte një shkelje të rëndë të legjislacionit shqiptar sepse mohonte

disa të drejta themelore për personat e paraburgosur.

Megjithë nismat e përsëritura edhe gjatë periudhës së monitorimit nuk u arrit

finalizimi i projekt-vendimit “Për punësimin dhe shpërblimin e punës së të

dënuarve në burgje”. Gjatë vitit 2006, Ministria e Drejtësisë ngriti një grup pune

për hartimin e këtij projekt-vendimi, i cili iu nënshtrua oponencës ligjore nga

aktorë të ndryshëm të shoqërisë civile. Por deri më sot ende nuk ekziston një

kuadër i plotë ligjor dhe nënligjor i cili të favorizojë organizimin e punësimit

9 Rregullorja e paraburgimit e miratuar me urdhër të Ministrit të Drejtësisë, Nr. Prot. 3705/1, datë 11.05.2006. 10 Në përputhje me vendimin e Këshillit të Ministrave, nr. 327, datë 15.5.2003, “Për kalimin e sistemit të paraburgimit në varësi të Ministrisë së Drejtësisë” dhe me urdhrin e përbashkët të ministrit të Rendit dhe ministrit të Drejtësisë, nr. 3750/1, datë 10.7.2003. 11 Deri në dhjetor të vitit 2006 në varësi të Ministrisë së Drejtësisë kishin kaluar institucionet e paraburgimit nr. 313 dhe nr. 302, në Tiranë, paraburgimi i Lezhës dhe i Vlorës.

26

të të dënuarve në burgje12 si një nga format kryesore për rishoqërizimin dhe

riintegrimin e të dënuarve në shoqëri. Vlen të theksohet se pothuajse të gjitha

burgjet kanë kryer studimet e fizibilitetit dhe kanë hartuar projekte të veçanta

punësimi në përputhje me specifikat e institucionit të tyre dhe të dënuarve.

Ministria e Drejtësisë kishte planifikuar të ndërmerrte iniciativa ligjore për

miratimin e disa akteve të tilla si:

projektrregullorja “Për funksionimin e Komisionit Mbikqyrës të ekzekutimit ●

të vendimeve penale”;

projektligji “Mbi disa ndryshime dhe shtesa në ligjin nr. 8331, datë 21.4.1998 ●

“Për ekzekutimin e vendimeve penale”;

projektligji "Mbi disa ndryshime dhe shtesa në ligjin nr. 8328, datë 16.4.1998 ●

"Për të drejtat dhe trajtimin e të dënuarve me burgim";

projektligji "Mbi disa ndryshime e shtesa në ligjin nr. 8678, "Për organizimin ●

dhe funksionimin e Ministrisë së Drejtësisë";

projektligji “Për disa ndryshime e shtesa në ligjin për policinë e burgjeve”. ●

Nisma të tilla ende nuk janë miratuar.

Në maj të vitit 2007, Ministria e Drejtësisë u paraqiti aktorëve të ndryshëm të

shoqërisë civile projektligjin "Mbi disa ndryshime dhe shtesa në ligjin nr. 8328,

datë 16.4.1998 "Për të drejtat dhe trajtimin e të dënuarve me burgim" për dhënien

e rekomandimeve dhe oponencës konstruktive për përmirësimin e tij. KSHH

i paraqiti Ministrisë së Drejtësisë sugjerimet e tij kryesore për projektligjin e

hartuar dhe rekomandoi se ishte e nevojshme që oponencpër për të përmirësuar

projektligjin duhet me doemos të përfshiheshin dhe ekspertë të tjerë të fushës

si dhe stafi i institucioneve penitenciare ku ky ligj do të zbatohet. Projektligji në

qershor të vitit 2007 u paraqit në Komisionin e Ligjeve në Kuvend, por ende nuk

ka kaluar për miratim.

12 Për projekt-vendimin e Këshillit të Ministrave për punësimin e të dënuarve, Komiteti Shqiptar i Helsinkit ka organizuar dy tryeza të rrumbullakëta dhe u ka ofruar institucioneve përgjegjëse shtetërore rekomandime për përmirësimin e tij sipas këndvështrimit të legjislacionit shqiptar dhe atij ndërkombëtar.

27

Dënime alternative dhe shërbime në komunitet për personat që kryejnë krime

pothuajse nuk zbatohen fare. Ende nuk ka një formë përfundimtare të projektligjit

“Për shërbimin e provës për zbatimin dhe ndjekjen e dënimeve alternative”.

Legjislacioni shqiptar njeh të drejtën e shërbimit ligjor falas. Ky shërbim vazhdon

të ketë probleme sidomos për shqyrtimin e kërkesave për rishikim të vendimeve

gjyqësore të formës së prerë pranë Gjykatës së Lartë. Legjislacioni penal shqiptar

ka zbrazëti pasi mundësia për të patur një avokat falas të siguruar nga shteti njihet

vetëm në shkallën e parë dhe të dytë të gjykimit dhe jo në gjykimin në Gjykatën e

Lartë. Ndjekja e gjykimit në Gjykatën e Lartë bëhet gati e pamundur për atë kategori

të dënuarish që nuk kanë mundësi financiare për të siguruar një avokat privat si,

aq më tepër po kihet parasysh faktin që në Shqipëri nuk ka asnjë klinikë ligjore që

të ofrojë një shërbim të tillë. Pavarësisht nga kërkesat e përsëritura, institucionet

përgjegjëse shtetërore nuk kanë marrë ende masa konkrete për rregullimin më të

saktë ligjor të këtij problemi.

Një tjetër shqetësim që ka rënë në sy është mungesa e funksionimit të Komisionit

Mbikëqyrës të Ekzekutimit të Vendimeve Penale me Burgim të ngritur pranë

Ministrisë së Drejtësisë. Aktorë të ndryshëm të shoqërisë civile i kanë kërkuar

Ministrisë së Drejtësisë marrjen e masave përkatëse për ta bërë vërtetë eficent

të Komisionin dhe i kane ofruar njëkohësisht dhe rekomandime konkrete për

mirëfunksionimin e tij, duke e trajtuar këtë çështje nga këndvështrimi i të drejtave

të njeriut dhe standardeve ndërkombëtare13.

Në kuadër të reformës për përmirësimin e kapaciteteve profesionale të

administratës së burgjeve dhe institucioneve të paraburgimit janë kryer trajnime

me mbështetjen e institucioneve përgjegjëse shtetërore dhe organizatave të të

drejtave të njeriut. Pavarësisht përpjekjeve ende ka mangësi në fuqizimin e Qendrës

së Trajnimit të Drejtorisë së Përgjithshme të Burgjeve. Certifikatat e lëshuara nga

kjo Qendër nuk kanë një status njohjeje nga ana e Ministrisë së Arsimit.

Janë hartuar gjithashtu projektprograme për kualifikimin e punonjësve të policisë

së burgjeve pranë Akademisë së Policisë, por këto projekte nuk janë zbatuar

13 Oponenca ligjore drejtuar Ministrisë së Drejtësisë e ofruar në këtë fushë nga Komiteti Shqiptar i Helsinkit i referohet shkresës zyrtare me Nr. Prot. 82, 2.3.2006 dhe shkresës Nr. Prot. 296, datë 14.7.2006.

28

ende. Për të sensibilizuar dhe për një edukim më te mirë lidhur me të drejtat

dhe detyrimet ligjore, Misioni EURALIUS, në bashkëpunim me institucionet

përgjegjëse shtetërore punoi për përgatitjen e një përmbledhjeje të legjislacionit

penitenciar shqiptar, për të drejtat dhe detyrimet e personave të paraburgosur

dhe të dënuar. Përmbledhja u botua në muajt e parë të vitit 2007. Për të garantuar

efektivitetin e kërkuar, është e nevojshme që të sigurohet shpërndarja dhe njohja

e kësaj përmbledhjeje nga e gjithë administrata e burgjeve dhe paraburgimit si

dhe nga personat që vuajnë dënimin apo ata që qëndrojnë në paraburgim.

Përsa i përket reformës në infrastrukturë në vitin 2006 u realizua rikonstruksioni

i burgjeve në Burrel, Lezhë, Lushnjë dhe institucionit të paraburgimit Jordan

Misja në Tiranë. Ndërkohë gjatë viteve 2006-2007 është realizuar ndërtimi dhe

rikonstruksioni i paraburgimit të Vlorës, burgjeve të reja në Fushë-Krujë dhe në

Korçë, të cilat priten të hapen dhe të vihen në funksionim gjatë gjashtëmujorit të

dytë të vitit 2007. Ndërtimi dhe rikonstruksioni i këtyre institucioneve penitenciare

është realizuar në kuadër të Programit CARDS. Gjatë vitit 2007, është punuar

për projektin e ndërtimit të Institutit të Riedukimit për të miturit në rrethin e

Kavajës, por ende nuk është bërë asgjë për fillimin nga puna të tij. Përtej afateve

të parashikuara, ende nuk ka filluar rikonstruksioni i godinës për të dënuarit e

sëmurë në rrethin e Durrësit. Në gjashtë mujorin e parë të vitit 2007 pas disa

shtyrjeve u arrit të realizohej tenderimi i projektit për institucionin e Durrësit.

Në kuadër të zbatimit të Masterplanit për paraburgimin me programin e ri të

Bashkimit Europian, po punohet për hartimin e projekteve të reja për ndërtimin

e paraburgimeve në Fier dhe Elbasan. Ministria e Drejtësisë është angazhuar në

gjetjen e trojeve të ndërtimit të paraburgimeve të tjera në bazë qarku.

Megjithë përpjekjet e realizuara, në qershor të vitit 2007, u realizua vënia në

zbatim e ndryshimit të normës ushqimore të personave të paraburgosur dhe të

dënuar. Mundësitë e punësimit janë të pakta. Ka probleme me mbipopullimin

dhe respektimin e të drejtave të personave të dënuar.

29

2.1.2 Shërbimi i Përmbarimit

Reforma në fushën e përmbarimit nuk ka shënuar përparim. Gjatë periudhës

së monitorimit ishte parashikuar miratimi një sërë nismash të rëndësishme

ligjore të cilat nuk kanë përfunduar dhe vazhdojnë ende të jenë në proces

diskutimi. Këto nisma ligjore kanë për qëllim përmirësimin e kuadrit ligjor

dhe synojnë rritjen e numrit të ekzekutimit të vendimeve gjyqësore, forcimin

e imazhit publik të shërbimit përmbarimor në Shqipëri, rritjen e efektivitetit,

transparencës, profesionalizmit dhe të buxhetit financiar të këtij shërbimi.

Raporti i Komisionit Europian 2006 evidenton si problem kryesor për

mosfunksionimin në mënyrë efiçiente të shërbimit përmbarimor faktin se,

ekzekutimi i vendimeve gjyqësore pengohet për shkak të mungesës së fondeve,

paqartësisë së vendimeve gjyqësore dhe refuzimit të shumë organizmave

qeveritare për të përmbushur detyrimet e tyre.

Në përmirësim të kuadrit ligjor për rritjen e eficiencës dhe cilësisë së shërbimit

përmbarimor, janë përqëndruar më shumë në hartimin dhe në diskutimin e

ndryshimeve të legjislacionit ekzistues. Ministria e Drejtësisë dhe Drejtoria

e Përgjithshme e Përmbarimit janë duke punuar për hartimin e projektligjit

amendues të Kodit të Procedurës Civile14, por ende nuk ka një version të miratuar

të tij. Një grup i përbashkët pune i këtyre dy institucioneve shtetërore në

bashkëpunim dhe me asistencën e Misionit EURALIUS është duke punuar për

ndryshimet dhe shtesat në Ligjin Nr. 8730, “Për organizimin dhe funksionimin e

shërbimit përmbarimor gjyqësor”, proces i cili vazhdon dhe nuk ka përfunduar

ende edhe pse afatet e përcaktuara ligjore janë tejkaluar.

Po ashtu me vonesë është hartimi dhe miratimi i projektligjit “Mbi procedurat e

zhvillimit të ankandit” dhe projekturdhrit “Mbi caktimin dhe aplikimin e tarifave

të shkallëzuara të Shërbimit Përmbarimor Gjyqësor”. Gjithashtu, nuk ka asnjë

inisiativë konkrete për hartimin e projekturdhrit “Për ndarjen e të ardhurave,

kriteret, procedurat e administrimit dhe shpërndarjen e tyre” dhe për nënshkrimin

e një Akt-marrëveshjeje me Drejtorinë e Përgjithshme të Policisë Ndërtimore.

14 Projektligji është miratuar nga Këshilli i Ministrave dhe është diskutuar në Komisionin e Çështjeve Ligjore, Administratës Publike dhe të Drejtave të Njeriut. Ky projektligj kaloi një herë në seancë plenare për miratim por nuk siguroi numrin e nevojshëm të votave të deputetëve për miratimin e tij.

30

Misioni EURALIUS në Shqipëri është duke punuar për rishikimin e formularëve

që përdoren në procedurat e ekzekutimit të vendimeve gjyqësore. Synohet që

formularët të lidhen menjëherë me programin që do të realizohet në mënyrë që

banka e të dhënave të shërbejë njëkohësisht për plotësimin e tyre.

Numri i vendimeve gjyqësore të ekzekutuara vazhdon të jetë ende në nivele të

ulëta për shkak të ndikimit të faktorëve të tillë si: situata ekonomike e debitorëve,

pengesa në gjetjen e vendbanimeve të debitorëve, struktura gjeografike e territorit

të vendit, aftësia profesionale e përmbaruesve, kushtet e vështira të punës etj.

Disa përmirësime janë shënuar në rritjen e kapaciteteve profesionale të

administratës së shërbimit përmbarimor. Me mbështetjen e Misionit EURALIUS

janë kryer trajnime të përmbaruesve gjyqësorë në disa rrethe kryesore të vendit.

Pak është bërë për rritjen e transparencës dhe të vlerësimit të efektivitetit të

këtij shërbimi. Ende nuk është realizuar sistemi i informatizuar i kontrollit të

vlerësimit të ecurisë dhe efektivitetit të zyrave lokale të shërbimit përmbarimor

dhe instalimi i një intraneti për sigurimin e dokumentacionit të nevojshëm.

Ndonëse janë përgatitur programet specifike nuk janë instaluar. Është shumë i

domosdoshëm trajnimi i administratës së shërbimit përmbarimor mbi njohuritë

bazë të programeve kompjuterike dhe internetin.

Megjithë përpjekjet e bëra për marrjen në pronësi të zyrave të shërbimit

përmbarimor në rrethe dhe kalimin e kapitaleve të tyre, ky proces ka hasur

pengesa të shumta dhe ka ecur me ritme të ngadalta. Kjo ka ndikuar negativisht

në përmirësimin e kapaciteteve infrastrukturore të zyrave dhe në pajisjen

me aparaturat elektronike të nevojshme. Pothuajse të gjitha zyrat e shërbimit

përmbarimor të vëzhguara nga KShH në rrethet më kryesore të vendit si në

Elbasan, Korçë, Fier, Shkodër dhe Gjirokastër kishin mungesa të theksuara në pajisje

elektronike. Pjesa më e madhe e zyrave lokale të vëzhguara janë të vendosura në

hapësira shumë të vogla dhe të pamjaftueshme për të garantuar kushte normale

pune për të gjithë përmbaruesit.

31

2.1.3. Minoritetet

Angazhimet e Shqipërisë për respektimin e të drejtave të minoriteteve sipas

përparësive të Partneritetit Europian mund të përmblidhet si vijon:

Përmirësimi i kuadrit ligjor për minoritetet në mënyrë që të përmbushë ●

kërkesat e Konventës Kuadër të Këshillit të Europës për mbrojtjen e pakicave

kombëtare dhe garantimi i zbatimit të saj në të gjithë Shqipërinë;

Zbatimi i Strategjisë kombëtare për romët, si pjesë e strategjisë së qeverisë ●

për të luftuar varfërinë dhe përjashtimin shoqëror, si edhe sigurimi i të

dhënave të sakta për përqindjet e minoriteteve në Shqipëri.

Problematika e evidentuar nga Komisioni Europian në Raportin e vitit 2006 për

Shqipërinë për respektimin dhe mbrojtjen e të drejtave të minoriteteve konsiston

në këto çështje kryesore:

Zbatimi në praktikë i Konventës Kuadër të Këshillit të Europës për Mbrojtjen ●

e Minoriteteve Kombëtare është shoqëruar me vështirësi dhe mangësi;

arsimi në gjuhën e minoriteteve përkatëse ende nuk është bërë i mundur ●

në të gjitha zonat ku ka kërkesa;

përdorimi administrativ i gjuhëve të minoriteteve, përdorimi i emrave ●

tradicionalë dhe sigurimi i aksesit në media për minoritetet nuk ka shënuar

progres;

Komiteti i Veçantë Shtetëror për Minoritetet nuk ka funksionuar siç duhet ●

për shkak të mungesës së rregullave të qarta për përbërjen dhe mandatin

e tij;

Shqipëria ende nuk e ka nënshkruar Kartën Europiane për Gjuhët Rajonale ●

dhe Minoritare;

pengimi i zhvillimit të politikave për mbrojtjen e minoriteteve për shkak të ●

mungesës së të dhënave të besueshme statistikore për përqindjet e tyre;

pabarazia sociale dhe ekonomike e romëve me pjesën maxhoritare të ●

popullsisë shkon duke u rritur;

pamjaftueshmëria e burimeve financiare dhe njerëzore e cila ka ndikuar në ●

nivelin e ulët të zbatueshmërisë së Strategjisë kombëtare për minoritetin Rrom;

32

mungesa e informimit publik për ekzistencën dhe përmbajtjen e Strategjisë ●

dhe të njohurive të autoriteteve vendore në dymbëdhjetë rajonet e Shqipërisë

për gjendjen e minoritetit Rrom.

Në përgjithësi, Plani i Veprimit i qeverisë shqiptare për zbatimin e msa-së

pasqyron në mënyrë të drejtë prioritetet dhe angazhimet e marra përsipër për të

përmirësuar respektimin e të drejtave të minoriteteve.

Për sa u takon standardeve në fushën e minoriteteve gjatë periudhës sa ka zgjatur

monitorimi përparimi ka qenë i kufizuar. Gjatë këtij viti nuk është ndërmarrë

asnjë nismë për amendimin e ligjit 8239, datë 3.9.1997 “Për ndryshime në ligjin

për shtypin”, me qëllim që të rriteshin garancitë ligjore për lehtësimin e aksesit të

minoriteteve në media, në përputhje me Konventën kuadër të Këshillit të Europës

për Mbrojtjen e Minoriteteve Kombëtare.

Gjithashtu, ende nuk është realizuar amendimi i Kodit Zgjedhor për plotësimin

e tij me dispozita pëerkatëse që të lejojnë përdorimin e gjuhës së minoriteteve

gjatë fushatave elektorale në zonat ku ato banojnë. Në kuadër të miratimit të

Rregullores për të drejtën e përdorimit të gjuhës amtare të minoriteteve në

emërtimet lokale dhe treguesit e tjerë topografikë në zonat ku ato banojnë, janë

nënshkruar memorandume mirëkuptimi ndërmjet prefektëve dhe kryetarëve të

njësive të qeverisjes vendore në disa rrethe të vendit15.

Në shkurt të vitit 2007, Kuvendi i Shqipërisë miratoi ligjin nr. 9686, datë 26.02

2007 “Për disa shtesa dhe ndryshime në Kodin Penal të Republikës së Shqipërisë”.

Sipas këtyre ndryshimeve krimet për motive racore përcaktohen si një figurë e

veçantë krimi dhe cilësohet si rrethanë rënduese kryerja e veprës penale kur nxitet

nga motive diskriminuese. Këto dispozita konsiderohen si garanci ligjore për

parandalimin e formave të ndryshme të diskriminimit, racizmit dhe intolerancës

ndaj personave që u përkasin minoriteteve kombëtare.

Për të rritur ndërgjegjësimin dhe informimin e organeve të qeverisjes vendore,

zyrave rajonale, të aktorëve të ndryshëm të shoqërisë civile dhe përfaqësuesve të

minoritetit rom Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta me

15 Përkatësisht në rrethet Korçë, Shkodër, Vlorë dhe Gjirokastër.

33

mbështetje të organizatave ndërkombëtare ka organizuar tryeza të përbashkëta

në 12 qarqet e vendit. Qëllimi i tyre ishte rritja e përgjegjësisë dhe e angazhimit të

organeve të pushtetit vendor në procesin e zbatimit të Strategjisë Kombëtare për

minoritetin rom.

Një fakt shqetësues i vënë re pothuajse në të gjitha rrethet e vëzhguara është

mosnjohja e Strategjisë Kombëtare për Minoritetin Rom nga ana e organeve të

pushtetit vendor16. Për të hequr vëmendjen ndaj kësaj problematike, përfaqësia

e OSBE-së në Tiranë ndërmori nismën për botimin në shqip dhe në anglisht të

Strategjisë Kombëtare dhe shpërndarjen e saj në të gjitha qarqet e vendit.

Rritja e kapaciteteve profesionale të Sektorit të Monitorimit të Strategjisë

Kombëtare, si një element ndikues për monitorimin efektiv dhe zbatimin më

të mirë të kësaj strategjie, vazhdon të mbetet problem i pazgjidhur. Ndaj, është

e nevojshme të rishikohet varësia e këtij Sektori për të fuqizuar ndikimin e tij

për zbatimin më të mirë të Strategjisë, sepse pozita e tanishme nën varësinë e

Shërbimit Social Shtetëror në Ministrinë e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve

të Barabarta ia kufizon hapësirën e veprimit dhe buxhetin financiar.

Tregues pozitiv është përfshirja në përbërjen e kësaj strukture të një përfaqësuesi

të minoritetit rom, çka pritet të ndikojë në rritjen e rezultateve të punës së

Sektorit për monitorimin e zbatimin të Strategjisë. Trajnimet për rritjen e aftësive

profesionale duhet të vazhdojnë edhe në të ardhmen dhe duhet të përfshijnë të

gjitha strukturat përgjegjëse në nivel qendror dhe vendor.

Strategjisë Kombëtare për minoritetin rom i mungojnë treguesit cilësorë dhe

sasiorë të matshëm, në mënyrë që të vlerësohet realisht progresi në zbatimin e

saj. Kjo e bëri më të mprehtë nevojën e hartimit të një projekti që do të siguronte

instalimin e një programi kompjuterik (Devinfo) i cili do të shërbente për hedhjen

e të dhënave statistikore nga të gjitha ministritë e linjës dhe identifikimin e

treguesve të monitorimit në nivel qëndror dhe vendor. Gjithashtu, kjo do të

kërkonte dhe trajnimin e personave që do të përdorin këto programe. Megjithatë,

vënia në zbatim e projektit ka shënuar vonesa të theksuara.

16 Disi më ndryshe paraqitej situata në organet e qeverisjes vendore në Vlorë dhe në drejtoritë rajonale arsimore në Vlorë dhe Gjirokastër.

34

Zbatimi në praktikë i Strategjisë ka hasur vështirësi të shumta dhe ka ecur me

hapa të ngadaltë. Arritjet janë të pakta dhe të fragmentizuara. Disa nga arsyet

kryesore që kanë penguar zbatimin me efikasitet të plotë të Strategjisë janë:

mungesa e eficiencës së plotë të institucioneve shtetërore për marrjen e ●

masave përkatëse për realizimin e objektivave të përcaktuara;

mungesa e përfshirjes efektive të organeve të qeverisjes vendore në ●

zbatimin e Strategjisë;

hartimi në terma jorealë, të qartë dhe objektivë i prioriteteve të Strategjisë; ●

mungesa e një plani konkret veprimi me përgjegjësi të specifikuara për çdo ●

strukturë përgjegjëse;

mungesa e një bashkëpunimi dhe koordinimi efikas ndërmjet të gjithë ●

aktorëve përgjegjës në këtë proces;

mungesa e kapaciteteve të duhura profesionale tek organizatat rome; ●

mungesa e një dialogu të ngushtë dhe efikas me minoritetin rom. ●

2.2. Funksionimi i Administratës publike

Funksionimi i administratës publike bazuar mbi parimet dhe kriteret e përcaktuara

nga ligji për shërbimin civil nuk ka shënuar përparim. Disa nga problemet e

funksionimit të administratës publike janë evidentuar edhe nga Partneriteti

Europian dhe raporti i fundit i Komisionit Europian. Këto mund të përmblidhen

si më poshtë:

Mungesa e zbatimit të legjislacionit të shërbimit civil për rekrutimin dhe ●

largimin nga detyra të nëpunësve civilë;

eliminimi i emërimeve në bazë të kontratave në kundërshtium me ●

legjislacionin e shërbimit civil;

35

eliminimi i emërimeve politike në administratën publike; ●

fuqizimi i kapaciteteve të Departamentit të Administratës Publike; ●

zbatimi i vendimeve të Komisionit të Shërbimit Civil dhe gjykatave për ●

nëpunësit civilë;

zhvillimi i karrierës së nëpunësve civile dhe rritja e aftësive të tyre nëpërmjet ●

trajnimit;

zhvillimi i teknologjive të informacionit në fushën e–government; ●

promovimi i etikës në administratën publike. ●

Nismat legjislative të parashikuara në Planin Kombëtar për zbatimin e msa-së, nuk

janë realizuar. Masat administrative dhe infrastrukturore të planifikuara mbeten

të paplotësuara si pasojë e moszbatimit të legjislacionit në fuqi që rregullon

statusin e nëpunësit civil në Shqipëri.

Treguesit e zbatueshmërisë së vendimeve të Komisionit të Shërbimit Civil

dhe gjykatave për nëpunësit civilë vazhdojnë të jenë mjaft të ulët17. Instituti

i Trajnimit të Administratës Publike ka vazhduar aktivitetet normale të

trainimit të administratës publike si pasojë e mbulimit me fonde të caktuara

posaçërisht për to.

Për të përmbushur prioritetet e Partneritetit Europian nevojitet një vullnet politik

për zbatimin e legjislacionit ekzistues dhe përmirësimin e tij, zbatueshmërinë e

vendimeve të Komisionit të Shërbimit Civil dhe gjykatave për nëpunësit civilë.

Gjithashtu, është bërë i nevojshëm shkallëzimi i prioriteteve të punës brenda

Departamentit të Administratës Publike si dhe parashikimi i fondeve të posaçme

financiare në zërat buxhetorë për administratën publike.

17 Përfaqësia e Bankës Botërore në Shqipëri ka nënshkruar një Memorandum Mirëkuptimi me Qeverinë Shqiptare sipas së cilës kjo e fundit angazhohet për të zbatuar vendimet e Komisionit të Shërbimit Civil dhe gjykatave për nëpunësit civilë. Asistenca e ofruar nga Banka Botërore për reformimin e administratës publike kushtëzohet pikërisht me zbatueshmërinë e vendimeve për nëpunësit civilë.

36

2.3. Reforma e decentralizimit

Për të përmbushur angazhimet, lidhur me reformën në procesin e decentralizimit,

të cilat ne kuadër te msa-së rrjedhin kryesisht nga nenet 78 dhe 110, si dhe nga

dokumenti i Partneritetit Europian janë parashikuar një sërë masash legjislative,

administrative dhe infrastrukturore. Ato synojnë zbatimin e reformës se

decentralizimit të pushtetit ekzekutiv, rritjen e transparencës si dhe përfshirjen

më të gjerë të qytetarëve dhe komuniteteve e grupeve të ndryshme shoqërore në

qeverisje, në përputhje me Kartën europiane të autonomisë lokale dhe rajonale.

Përparimi deri tani i ngadaltë në procesin e decentralizimit lidhet të paktën me dy

faktorë kushtëzues:

Së pari, nga një angazhim më i madh politik i qeverisë, ai është materializuar ●

në ndryshime ligjore që rregullojnë aspektet financiare të decentralizimit

(per shembull, ndryshimi në ligjin e taksës së vlerës së shtuar është më

favorizues për qeverisjen vendore, ndërsa janë në proces hartimi i ligjit për

financat vendore si dhe i një sërë ligjesh që kanë të bëjnë me rregulimet

ligjore të urbanistikës si dhe funksionimit të këshillit të qarkut.

Së dyti, nga trysni gjithnjë në rritje e organeve të qeverisjes vendore për të ●

kërkuar kompetencat që në fakt ua njeh ligji.

Ndërkaq, përvec ngadalësisë në përgatitjen dhe miratimin e ligjeve, thellimin e

procesit të decentralizimit e pengojnë edhe faktorë politikë të tillë si marrëdhëniet

midis qeverisë qendrore të kontrolluar nga njëra parti dhe njësive kryesore të

qeverisjes vendore që kontrollohen kryesisht nga opozita. Kjo karakteristkë thuajse

permanente e tranzicionit shqiptar, ka filluar të mos jetë më mbizotëruese, për

shkak të ndryshimeve ligjore si dhe të një angazhimi gjithnjë e më të madh të

aktorëve lokalë.

37

3. Kriteri ekonomik

3.1. Marrëveshjet e tregtisë së lirë dhe bashkëpunimi rajonal

Në këtë fushë është shënuar përparim falë hyrjes në fuqi të Marrëveshjes së

Përkohshme dhe të Marrëveshjes së tregtisë së lirë të vendeve të Europës Qendrore

dhe Lindore (CEFTA). Gjithashtu, në zbatim të angazhimeve në kuadrin e msa-së, ka

hyrë në fuqi MTL-ja me Turqinë. Me gjithë realizimin e këtyre masave procesit i ka

munguar konsultimi në shkallë të gjerë dhe analiza e thellë me grupet e interesit.

Nga ana tjetër, zbatimi i angazhimeve tarifore të CEFTA 2006, në praktikën e

zyrave doganore nuk po ecën me të njëjtën shpejtësi si miratimi formal. Doganat

kanë probleme edhe në zbatimin korrekt të MTL-ve eksistuese (bilaterale), ndërsa

me skedulet e CEFTA 2006 janë në një fazë fillestare.

Shqipëria vazhdon të luajë rol konstruktiv si anëtare aktive e nismave shumëpalëshe

rajonale në Europën Juglindore, përfshirë Paktin e Stabilitetit, Procesin e

Bashkëpunimit në Europën Juglindore, Nismën e Europës Qendrore, Nismën

Adriatik-Jon, Nismën e Sigurisë Kufitare dhe në Organizatën e Bashkëpunimit

Ekonomik të Detit të Zi. Shqipëria është angazhuar në ngritjen e Këshillit të

Bashkëpunimit Rajonal. Në vitin 2006, Shqipëria kishte presidencën dhe ishet

vendi pritës i samiteve të Nismës së Europës Qendrore dhe Nismës Adriatik-Jon.

38

Shqipëria është palë në Traktatin e Komunitetit Energjetik që hyri në fuqi në

korrik 2006. Në qershor 2006 Shqipëria gjithashtu nënshkroi marrëveshjen për

Zonën e Përbashkët të Aviacionit Europian.

3.2. Ekonomia e tregut të lirë dhe reformat strukturore

Objektivat themelore të këtij sektori në Planin Kombëtar për zbatimin e msa-

së orientohen nga ruajtja e stabilitetit makroekonomik krahas përshpejtimit

të njëkohshëm të reformave fiskale. Është shënuar përparim në procesin e

buxhetimit, në legjislacionin mbi prokurimin publik, manaxhimin e shpenzimeve

dhe në reformën e pagave në sektorin publik. Por përparimi është më i ngadaltë në

reformat strukturore, çka pasqyrohet sidomos në ecurinë e privatizimit të sektorit

shtetëror e të ndërmarrjeve publike.

Privatizimi

Plani Kombëtar për Zbatimin e msa-së rishtron nevojën për privatizimin e

Albtelekomit si dhe vazhdimin e privatizimit në sektorë të tjerë veçanërisht në

sektorët financiarë dhe energjetikë. Raportimi i qeverisë vazhdon të përmendë

masat përgatitore, kontraktimin e këshilltarëve ndërkombëtarë (IFC ka marrë një

rol kyç) ose ristrukturimin, siç është rasti i Sektorit të Shpërndarjes në KESH sh.a.,

i INSIG-ut, ARMO-s, etj.

Privatizimet e mëdha karakterizohen nga vonesa dhe procese joeficiente.

Kuptimplotë është rasti i privatizimit të “Albtelekom sh.a.” kur bllokimi gati 2-

vjeçar i kontratës së shitjes operatorit të huaj, nuk u shoqërua me asnjë avantazh

financiar në kontratën e rinegociuar e të mbyllur më 2007. Ndërsa privatizimi i

kompanisë së sigurimeve INSIG me pronë maxhoritare shtetërore, edhe pse ky

treg është liberalizuar gjerësisht, shtyhet nga njëri vit në tjetrin në mënyrë të

pajustifikuar.

39

Ristrukturimi i tri kompanive publike në sektorin e naftës, me VKM nr. 784, datë

15.09.2006 “Për ristrukturimin e shoqërive tregtare me kapital shtetëror “Albpetrol

sh.a.”, “Servcom sh.a.” dhe “Transnafta shpk” vetëm sa ka filluar. Në zbatim të

këtij Vendimi ka dalë Urdhri i Ministrit Nr. 918, datë 26.12.2006 “Për ndryshimin

e kapitalit te shoqërisë Albpetrol Sh.a. Patos, nëpërmjet përthithjes se Servcom

Sh.a. Fier dhe sh.p.k. Transnafta Patos”. Procesi i rivlerësimit dhe i privatizimit të

shoqërive me kapital shtetëror të naftës (ARMO Sh.a. dhe SERVCOM Sh.a. etj) po

ecën ngadalë dhe progresi është minimal.

40

4. Standardet Europiane

4.1. Tregu i brendshëm

4.1.1. Lëvizja e lirë e mallrave

Standardizimi dhe certifikimi

Gjatë periudhës së monitorimit u adoptuan 1557 standarde europiane (EN) si

Standarde Shqiptare (S SH). Të gjitha standardet janë adoptuar me faqe të parë. Në

të njëjtën kohë është mundësuar faqja e re e internetit e Drejtorisë së Përgjithshme

të Standardizimit (DPS) dhe është në proçes përditësimi i arkivës elektronike

të standardeve, duke futur standardet e reja dhe hequr të vjetrat. U janë shitur

21 standarde 4 klientëve të sektorit privat dhe 3 shtetërorë dhe është firmosur

Marrëveshja e Mirëkuptimit ndërmjet DPS-së dhe Agjencisë së Standardizimit

në Kosovë (ASK), ku ndër të tjera ASK-ja caktohet nga DPS-ja si Shitëse Zyrtare

e Standardeve Shqiptare (S SH) në fuqi. Për rritjen e cilësisë së produkteve dhe

ndërtimeve shqiptare është përgatitur lista me disa nga standardet më të

përdorshme në fushën e ndërtimit.

Me gjithë përparimin e arritur, DPS-ja duhet të punojë për adoptimin e mëtejshëm

të Standardeve Europiane, rritjen e vetëdijes së operatorëve ekonomikë përsa i

përket koncepteve bashkëkohore të standardizimit dhe të certifikimit, sigurimin e

41

kapaciteteve administrative për zbatimin e detyrimeve të MSA-së; përmirësimin

e funksionimit të organeve përgjegjëse për standardizimin, duke pasur parasysh

praktikat komunitare, si dhe anëtarësimin me të drejta të plota në Organizatat

Europiane të Standardeve.

Akreditimi

Në kuadër të zbatimit të planit të brendshëm për anëtarësim në Organizatën

Europiane të Akreditimit (EA) është bërë e mundur përgatitja dhe nënshkrimi

i kontratës së bashkëpunimit ndërmjet EA dhe Drejtorisë së Akreditimit (DA),

çka shënon një hap vendimtar i cili hap rrugën e nënshkrimit të marrëveshjeve

shumëpalëshe të akreditimit. Për përgatitjen e skemave të reja të akreditimit sipas

fushave ku kane aplikuar laboratoret e ndryshëm janë përzgjedhur dhe përdorur

vlerësues të rinj nga fushat e kërkuara. Është përmirësuar sistemi i kontraktimit të

vlerësuesve dhe sistemi i manaxhimit të ruajtjes së konfidencialitetit në procesin

e vlerësimit nëpërmjet përdorimit të sistemit të ri të menaxhimit të cilësisë së DA.

Gjithashtu, është kryer vizita vlerësuese për akreditimin e laboratorit kimik dhe

fizikomekanik të materialeve të ndërtimit të Institutit të Ndërtimit.

Gjatë kësaj periudhe përfundoi i pari krahasim ndërlaboratorik i organizuar nga

DA. Prova është kryer nga pesë laboratore, tre në Shqiperi dhe dy në Kosovë, në

bashkëpunim me Divizionin Kosovar të Akreditimit për analizat kimike dhe

fiziko-mekanike të çimentos. Ndërkohë, u akredituan Laboratori Qendror i Forcave

te Armatosura, ALCEBO, laboratori i Shoqatës Adama, Laboratori i Departamentit

të Tekstilit të Universitetit Politeknik te Tiranës, dhe është në proces vlerësimi

Laboratori i Fabrikës së Çimentos Elbasan.

Në këtë fushë kërkohet implementimi i planit të brendshëm për anëtarësim në

EA objektiv ky i përcaktuar në MSA dhe në prioritetet e Partneritetit Europian për

të siguruar e anëtarësimin e Shqipërisë në Organizatën Europiane të Akreditimit.

Gjithashtu nevojitet një funksionim i përmirësuar, duke patur si model praktikat

më të mira të Komunitetit Europian, të trupave përgjegjëse për akreditimin.

42

Metrologjia ligjore

Gjatë periudhës së monitorimit u hartua strategjia e zhvillimit të Drejtorisë së

Supervizionit Metrologjik dhe përfundoi studimi për strategjinë e zhvillimit te

Drejtorive Rajonale të mjeteve matëse dhe zyrave të mjeteve matëse në rrethe. Në

kuadër të përgatitjes së ligjit të ri për metrologjinë, të riorganizimit të Drejtorisë

se Përgjithshme të Metrologjisë dhe Kalibrimit si dhe të zgjerimit apo thellimit

të kooperimit me institucionet e tjera të vendit DPMK-ja ka miratuar urdhrin

“Për organizimin dhe funksionimin e Këshillit Teknik” dhe rregulloret përkatëse.

Ndërkohë, nga Ministria e Financave është filluar procedura për një amendim i ligjit

nr. 8996 “Për njësitë e matjes dhe kontrollin e mjeteve martese (metrologji)”, i cili

synon shfuqizimin e Nenit 8 te këtij ligji qe flet për organizimin dhe funksionimin

e Këshillit te Metrologjisë; (amandimi kërkon shkrirjen e këtij këshilli), nismë kjo

që bie ndesh me qëndrimin e DPMK-së.

Për zbatimin e detyrimeve që rrjedhin nga neni 75 i MSA-së, Drejtoria e Metrologjisë

dhe e Kalibrimit duhet të marrë masat e nevojshme për të siguruar gradualisht

përputhshmërinë me rregullat teknike të Komunitetit dhe me procedurat

europiane të metrologjisë. Për këtë qëllim, Qeveria shqiptare duhet të miratojë

Strategjinë Kombëtare për Metrologjinë, si dhe të ndërmarrë hapat e nevojshëm

për një ligj të ri për metrologjinë, nëpërmjet të cilit DPMK-së t’i mundësohej

zhvillimi dhe krijimi i një sistemi të rregulluar të metrologjisë, me përdorim

optimal të burimeve për të plotësuar nevojat kombëtare. Kërkohet ngritja dhe

operimi i një sistemi kombëtar te përshtatshëm, i cili do te ishte në gjendje te

siguronte transmetueshmërinë e matjeve në njësitë e Sistemit Ndërkombëtar

të Matjeve, SI. Në nivel kombëtar duhet ngritur një sistem kombëtar efektiv i

metrologjisë.

Antidumping

Gjate muajit qershor 2007, paketa ligjore “Për parandalimin e tregtise se pandershme

nderkombetare” me projektligjet “Për masat antidumping dhe kunderbalancuese”

dhe “Për masat mbrojtese në importe” është shqyrtuar dhe miratuar në mbledhjen

e Këshillit të Ministrave. Objektivi kryesor në fushën antidumping në zbatim të

43

detyrimeve që rrjedhin nga nenet 24 dhe 25 të Marrëveshjes së Ndërmjetme, si

dhe nga nenet 37 dhe 38 të MSA-së, është sigurimi i bazës së nevojshme ligjore

dhe administrative për zbatimin e masave antidumping në mbrojtje të industrisë

prodhuese vendase.

4.1.2. Lëvizja e lirë e personave, shërbimeve, dhe liria e vendosjes

Ligji për Qendrën Kombëtare të regjistrimit u miratua nga Kuvendi i Republikës së

Shqipërisë më 3 maj 2007. Me këtë ligj u sanksionua krijimi i Qendrës Kombëtare

të Regjistrimit të biznesit (QKR), e cila funksion që nga fillimi i shtatorit 2007 si

qendër e vetme regjistrimi (One stop shop). Ligji i ri për informatizimin e regjistrit

tregtar është gjithashtu një hap pozitiv në këtë fushë. Mbështetur në këtë ligj janë

miratuar aktet nënligjore të mëposhtme:

Për statutin e Qendrës Kombëtare të Regjistrimit; ●

Për miratimin e tarifave dhe shërbimeve funksionale të Qendrës Kombëtare ●

të Regjistrimit;

Për rregullat dhe për emrat e emërtimet tregtare; ●

Për procedurat e regjistrimit dhe publikimet në Qendrën Kombëtare te ●

Regjistrimit;

Për numrin e punonjësve të QKR; ●

Për miratimin e strukturës dhe organikës së QKR-së. ●

Legjislacioni mbi shoqëritë tregtare duhet rishikuar dhe duhet përafruar me acquis.

Në të njëjtën kohë, kuadri rregullator ka nevojë për miratim në mënyrë që të heqë

barrierat ligjore për personat ligjorë dhe juridikë të BE-së. Ende s’ka një dallim të

qartë, siç kërkohet nga zbatimi i MSA-së, midis operatorëve që japin shërbime në

një mënyrë të përkohshme dhe ata që ofrojnë shërbime përmes një vendosjeje të

përhershme në Shqipëri. Ligji për Shërbimin Postar ende nuk është sjellë në linjë

me acquis. Një strukturë rregulluese e pavarur në fushën e shërbimeve postare

ende nuk është ngritur.

44

4.1.3. Lëvizja e lirë e kapitalit

Megjithëse vihet re njëfare përparimi, ai është i pamjaftueshëm në raport

me realizimin e detyrimeve të marra në MSA dhe Partneritetin Evropian.

Është miratuar vetëm rregullorja “Për zhvillimin e kleringut” në nëntor 2006.

Mosrealizimi i shumicës dërrmuese të nismave ligjore, 4 nga 5 të parashikuara,

tregon se përparimi ende mbetet i brishtë.

Treguesit relativë të parasë në dorë, të matur si raport i cash-it ndaj M2 dhe M3,

kanë lëvizur nga 32.9% , në raport me M2 dhe 23.7%, në raport me M3, në qershor

2006 31.7% . në raport me M2 dhe 22.0% në raport me M3 në qershor 2007. Kjo

lëvizje megjithëse pozitive e lë gjithsesi nivelin e parasë në dorë shume të lartë.

Zhvillimet e rëndësishme në sistemet e pagesave si sistemi RTGS, AIPS dhe AECH

si dhe zgjerimi i infrastrukurës së përdorimit të kartave të debitit dhe kreditit për

realizimin e pagesave kanë sjellë efekte të ndjeshme, por janë ende larg niveleve

të kërkuara në zbatim të MSA-së.

Thellimi i liberalizimit të llogarisë kapitale për të përmbushur detyrimet që

burojnë nga MSA-ja është penguar edhe nga vonesat në hartimin dhe miratimin

e ligjit “Për regjimin e këmbimeve valutore”, i cili synon një rregullim adekuat

të regjimit të lëvizjes së kapitalit. Lëvizja e kapitalit shoqërohet me kufizime të

ndjeshme në blerjen e pasurisë së paluajtshme nga të huajt, në investimet portofol

dhe afatgjatë të kapitalit.

Ne fushën e mbikqyrjes financiare janë hedhur hapa përpara me miratimin e

ligjit për Autoritetin e Mbikëqyrjes Financiare (AMF), i cili realizon aktualisht

mbikëqyrjen e shoqërive të sigurimeve, të sistemit të sigurimeve shoqërore

dhe të tregut të letrave me vlerë. Per te permbushur angazhimet që lidhen

me MSA-në, gjatë kësaj periudhe, AMF-ja ka ndërmarrë nismën ligjore për

ndryshimin e nenit 98 të ligjit 9267, datë 29.07.2004, “Për veprimtarinë e

sigurimit, risigurimit dhe ndërmjetësimin në sigurime dhe risigurime”, çka

jep mundësi për plotësimin e kushteve për krijimin e një fondi garancie sipas

standarteve të kërkuara. Një tjetër ndryshim i këtij ligji është neni 72, pika

3, i cili siguron një zgjatje të afatit të dorëzimit të raportit të shoqërisë së

ekspertëve kontabël të autorizuar në AMF, duke shmangur në këtë mënyrë

45

vështirësitë që hasnin shoqëritë e sigurimit për përgatitjen dhe dorëzimin e

këtij raporti pranë AMF-së.

Funksionimi i AMF-së ka krijuar premisa pozitive për zhvillimin e mbikeqyrjes se

institucioneve financiare jobankare. Sidoqofte, rezultatet janë në stadin fillestar,

sfida më e madhe është arritja e pavarsisë reale në përputhje me atë ligjore, forcimi

i kapaciteteve, miratimi i akteve nënligjore për sigurimin e një mbikëqyrjeje

efektive, dhe kryerja e mbikëqyrjes në nivelet e standardeve europiane.

4.1.4. Doganat e Tatimet

Doganat

Përsa i përket harmonizimit të mëtejshëm të procedurave doganore me acquis,

mund të thuhet se, me një vonesë disamujore, sistemi i procedurave të deklarimit

doganor ASYCUDA++ dhe sistemi i përpunimit të të dhënave është shtrirë edhe

në 4 pika të tjera doganore. Pra rreth 98% e të gjitha transaksioneve doganore

realizohen tashmë në këtë sistem thuajse të unifikuar. Ndërkohë funksionon

komunikimi online i thuajse të gjitha degëve doganore me Drejtorinë e

Përgjithshme. Për zyrat doganore jashtë sistemit ASYCUDA++ (përgjithësisht

të vogla e që së bashku bëjnë vetëm 2% të transaksioneve) informacioni

qarkullon me CD ku sqarohen instruksionet e duhura në lidhje me zbatimin e

MSA-së, menaxhimin e kuotave, protokollin e verës dhe produktet bujqësore.

Në sistemin ASYCYDA++ janë përditësuar tarifat preferenciale për të zbatuar

Marrëveshjen e Përkohshme.

Sistemi i analizës së riskut ka mbetur në atë stad që ishte në maj 2006 dhe nuk

është shtrirë përtej magazinave doganore në Tiranë dhe Durrës ku ka qenë

funksional. Përsa u përket tarifave, detyra për adoptimin e versionit të fundit të

CN 2007 të BE-së, parashikuar të kryhej më 2006, u plotësua me vonesë18. Shtrirja

e modulit value-net shërben për një menaxhim të përmirësuar të vlerës doganore

18 Ligji nr.9715, “Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin nr.9461, datë 21.12.2005 “Për nomenklaturën e mallrave dhe tarifën doganore” është miratuar tashmë, më 16.04.2007.

46

dhe të çmimeve të references. Pas Tiranës e Durrësit, është kryer shtrirja e tij edhe

në degët doganore Lezhë, Shkodër, Bajzë, Hani i Hotit dhe Kakavi.

Megjithëse sistemi ASYCUDA++, sipas raportimit mbulon 98% të transaksioneve,

mbetja jashtë sistemit e një numri pikash doganore (pavarësisht vëllimit) nuk e

eliminon rrezikun e evazionit e të kontrabandës.

Tatimet

Plani Kombëtar për Zbatimin e MSA-së nuk përcakton masa konkrete për

periudhën kur u krye monitorimi. Prioritetet afatshkurtra përshkruhen në një

nivel të përgjithshëm, ndërsa nismat për t’u ndërmarrë, do të fillonin në fund

të dhjetorit 2006. Për më tepër, përcaktimi i afateve për aktivitete konkrete

mungon. Prandaj edhe vlerësimi i përparimit në këtë sektor do të bazohet vetëm

në zhvillimet faktike, krahasuar me synimet afatshkurtra. Ndër këto të fundit

përmenden: përafrimi i mëtejshëm i legjislacioni tatimor me acquis dhe puna për

garantimin e përputhjes së masave të reja tatimore me parimet e Kodit të Sjelljes

për Tatimin e Biznesit. Gjatë periudhës në shqyrtim është punuar për përgatitjen

e draft-ligjeve për TVSH-në, Tatimin mbi të Ardhurat, për Procedurat Tatimore.

Per diagnostikimin, dokumentimin dhe përmirësimin e procedurave të Kontrollit

dhe Investigimit të Tatimpaguesve, po bashkëpunohet me CAFAO, USAID dhe

SIDA. Në të njëjtën kohë vihet re zgjerimi i sistemit të kompjuterizuar tatimor

në rrethet Sarandë, Gjirokastër dhe Pogradec. Është duke u punuar gjithashtu për

azhurnimin e materialeve procedurale të regjistrimit dhe masave shtrënguese.

Problematik mbetet ndryshimi i shpeshtë i legjislacionit doganor e tatimor dhe

mungesa e konsultimit paraprak me komunitetin e biznesit.

47

4.1.5. Konkurrenca

Konkurrenca

Bazuar në planifikimet e parashikuara në Planin Kombëtar të Zbatimit të

MSA-së nga Autoriteti i Konkurrencës është realizuar përkthimi i Rregullores

Nr. 139/2004, datë 20.01.2004, “Për Kontrollin e Përqendrimeve ndërmjet

ndërmarrjeve”. Autoriteti ka hapur hetimin e thelluar të tregut të sigurimeve

nëpërmjet Vendimit Nr. 45, datë 19.01.2007. Mbështetur mbi këtë hetim

Autoriteti i Konkurrencës gjobiti firmat të cilat veprojnë në Tregun e Sigurimeve

dhe konkretisht në ofrimin e Policës (Pool) së Sigurimit Kufitar, gjobë e cila

kap shumën 2% të xhiros vjetore të vitit paraardhës për secilën firmë që ka

bërë shkelje në konkurrencë. Autoriteti i Konkurrencës miratoi gjithashtu

njoftimin e përqendrimit mes San Paolo Imi/Intessa me Bankën Amerikane të

Shqipërisë.

Pas një monitorimi të tregut të prodhimit të betonit, gjatë muajit maj me

vendim të Sekretarit të Përgjithshëm të Autoritetit të Konkurrencës ka filluar

procedura e hetimit paraprak në këtë sektor. Gjatë muajit qershor Autoriteti

i Konkurrencës, bazuar në raportin e Sekretariatit, miratoi njoftimin për

përqendrimin e realizuar nëpërmjet shitblerjes së 75.006% të aksioneve

të Bankës Popullore nga shoqëria Societe Generale S.A. dhe njoftimin e

përqendrimit të realizuar nëpërmjet shitjes së 30% të aksioneve të shoqërisë

Strabag SE shoqërisë Rasperia Tranding Limited”.

Për hetimin e ndërmarrë nga Autoriteti i Konkurrencës në tregun e telefonisë

celulare, në zbatim të nenit 39 të ligjit nr. 9121 datë 28.07.2003 “Për mbrojtjen e

konkurrencës”, u zhvilluan seancat dëgjimore me shoqëritë Albanian Mobile

Communication dhe Vodafone Albania, përkatësisht në datat 7 dhe 13 qershor

2007. Gjatë muajit qershor kanë vijuar procedurat e hetimit paraprak në tregun

e ndërtimit mbi marrëveshjen e Unionit të Prodhuesve të Betonit. Gjatë muajit

qershor ka vijuar monitorimi i tregut të karburanteve për praktikat e mundshme

antikonkurruese.

48

Me vendimin e Kuvendit, nr 96, datë 30.04.2007 “Për miratimin e strukturës dhe

organikës së Autoritetit të Konkurrencës”, u miratua struktura e re e Autoritetit të

Konkurrencës. Në zbatim të tij dhe sipas ligjit nr 8549, dt 11.11.1999 “Për nëpunësit

civilë”, Autoriteti i Konkurrencës ka shpallur konkurset për të gjitha pozicionet e

lira në Sekretariat dhe po plotëson vendet e tjera në strukturë.

Në nenet 40, 70, 71 të MSA-së kërkohet ruajtja e mjedisit konkurrues dhe nxitja e

konkurrencës efektive në treg, ndalimi i marrëveshjeve për fiksime çmimesh apo

për ndarjen e tregut, si dhe abuzimi me fuqinë dominuese dhe përqendrimet që

rrezikojnë të krijojnë një pozitë dominuese në treg. Nevojitet gjithashtu garantimi

i pavarësisë dhe forcimi i rolit të enteve rregullatore, për tregjet me specifika, me

qëllim që të rritet konkurrenca e lirë dhe efektive në treg. Në përputhje me kuadrin

ligjor në fuqi kërkohet transparencë në shkëmbimin e informacionit. Forcimi i

kapaciteteve administrative të Autoritetit të Konkurrencës mbetet një cështje që

meriton të trajtohet me përparësi.

Ndihma Shtetërore

Drejtoria e Ndihmës Shtetërore është përqendruar në vlerësimin e skemave

ekzistuese, të regjistruara në inventar dhe të planeve për dhënien e ndihmave të

reja. Në fushën e ndihmës shtetërore janë marrë vendime përkatëse për skemën

ekzistuese të subvencionimit të hekurudhave; për planin e dhënies së ndihmës

shtetërore dhe masën e financimit, për kriteret e procedurave të zbatimit të

programit të praktikave profesionale për punëkërkuesit e papunë, që kanë

mbaruar arsimin e lartë brenda apo jashtë vendit; për planin e ndihmës shtetërore

për dhënien e grantit për krijimin e Fondit Shqiptar të Konkurrueshmërisë; për

programin e nxitjes së punësimit të punëkërkuesve të papunë; për programin

e nxitjes së punësimit, nëpërmjet formimit në punë; për programin e nxitjes së

punësimit, nëpërmjet formimit institucional; për programin e nxitjes së punësimit

të punëkërkueseve femra.

Vendimet e mësipërme, përveçse u janë vënë në dispozicion dhënësve të ndihmës,

janë bërë publike në faqen e internetit të Ministrisë së Ekonomisë, si dhe janë

publikuar në Fletoren Zyrtare.

49

Është e nevojshme që të zbatohet me korrektësi parimi i transparencës për të

gjitha masat e marra nga organet e administratës qendrore dhe vendore, si dhe

institucionet e tjera që veprojnë në emër të shtetit, të cilat lidhen me përdorimin

e burimeve shtetërore. Për këtë, duhet të përgatitet një inventar i skemave

ekzistuese të ndihmës shtetërore dhe të bëhet vlerësimi i tyre sipas standardeve

europiane. Gjithashtu, duhet të përgatiten raportet vjetore për ndihmat shtetërore

në Shqipëri, të cilat duhet t’i paraqiten Komisionit Europian dhe në bashkëpunim

me ekspertët e Komisionit Evropian duhet bërë klasifikimi i rajoneve, në bazë të

treguesve të zhvillimit ekonomik shoqëror dhe të përgatiten hartat rajonale.

4.1.6. Prokurimi Publik

Gjatë muajit janar u miratuan nga Këshilli i Ministrave me vendimin nr. 1, datë

10.01.2007 “Rregullat e Prokurimit Publik” të hartuara në bazë dhe për zbatim

të ligjit të ri nr 9643, datë 20.11.2006 “Për prokurimin publik”. Gjithashtu që prej

janarit 2007, Agjencia e Prokurimit Publik ka hartuar dhe miratuar Dokumentet

Standarde të Tenderit, në përputhje me legjislacionin e ri për prokurimet publike.

Në bazë të VKM-së Nr. 244, datë 07.03.2007, për “Përcaktimin e numrit të punonjësve

në Ministritë dhe Institucionet Qendrore, për vitin 2007”, stafi i Agjencisë së

Prokurimeve Publike është shtuar me 10 persona. Gjithashtu, në bazë të Urdhrit të

Kryeministrit, Nr. 84 datë 10.05.2007, për “Miratimin e strukturës dhe të organikës

së Agjencisë së Prokurimit Publik”, është hartuar struktura e re e këtij institucioni

në funksion të prokurimeve dhe koncesioneve.

Përparimi i Shqipërisë në fushën e prokurimit publik vazhdon të mbetet i kufizuar

posaçërisht në praktikën e zbatimit të tij. Problematike mbeten shmangiet nga

parimi i tenderit te hapur dhe mungesa e sigurimit rigoroz të procedurave te

tenderimit.

Rritja e numrit të ankesave të marra në shqyrtim gjatë vitit 2006 në 1023 nga

48119 në vitin 2005, tregon nga njëra anë, se ligji njihet mirë nga zbatuesit e tij, por

nga ana tjetër tregon rritje të rasteve të moszbatimit korrekt të ligjit. Të dhënat

19 Raporti Vjetor i APP, 2006.

50

e raportuara nga Agjencia e Prokurimit Publik në fund të vitit 2006 konfirmojnë

se numri i tenderave të drejtpërdrejtë perben vetem 0.1% te procedurave te

prokurimit; procedurat e prokurimit bazuar në tenderin e hapur përbëjnë vetëm

35.2% të totalit të prokurimeve, ndërsa tenderi “me procedurë të kufizuar” përbëjnë

35.7% të totalit të procedurave. Nëse marrim parasysh qe procedurat “tender i

kufizuar” janë përdorur në 1/3 e totalit të prokurimeve të kryera ndërsa tenderat

ndërkombetarë ne masen 0.8%, nxirret përfundimi se procesi i prokurimeve në

Shqipëri është ende larg realizimit të prioriteteve të mësipërme.

Legjislacioni i porsa miratuar ka disa mangësi. Kështu, sipas nenit 7 përjashtohen

nga zbatimi i këtij ligji të gjitha ato kontrata për shërbime publike si, për blerje, me

qera apo me çdo mjet tjetër financiar të pasurive të paluajtshme, apo për të drejtën

mbi to, pra, bën përjashtime nga ligji duke zbatuar një prokurim të drejtpërdrejtë.

Duke u nisur nga qëllimi i ligjit dhe duke pasur parasysh rastet praktike që po

zbatohen në këtë fushë, kjo hapësirë ligjore me të meta ka mundësuar shmangie

nga procedurat e përgjithshme që parashikon ligji. Keshtu për shitjen ose blerjen

e një objekti mund të përdoren disa procedura, i lejohet titullarit të ketë tagër të

vendosë vetë drejtpërdrejt mbi vlerën e shitjes së një objekti jo të tenderuar, duke

i sjellë dëm Autoritetit Kontraktor, por dhe duke humbur besimin publik. Shkelje

vihen re edhe në praktikën e vlerësimit të tenderave me vlerë të ulët, kur në ligjin

e ri është përcaktuar që ato duhet të vlerësohen përmes formulave të parashikuara

në rregulloret e prokurimit.

Neni 38 i ligjit përcakton se njoftimet për pjesëmarrje në tender publikohen

në një gazetë ndërkombëtare vetëm për shuma mbi 600 milionë lekë për punë

publike dhe mbi 100 milionë lekë për shërbime, çka do të thotë se kompanitë

ndërkombëtare jo të vendosura në Shqipëri të mos informohen për asnjë

tender që zhvillohet në vendin tonë poshtë këtyre vlerave kufi, kur dihet se

rreth 90 përqind e vlerës së përgjithshme që prokurohet realizohet përmes

tenderave me vlerë poshte tyre. Në ligjin e mëparshëm publikimi i tenderave

në gazeta ndërkombëtare bëhej për shuma mbi 200 milionë lekë. Pra, sot

kjo vlerë kufi është sa trefishi i së parës, për pasojë është ulur transparenca

ndaj kompanive ndërkombëtare, fakt që bie në kundërshtim me prioritetin e

vendosur ndaj Qeverisë Shqiptare për aksesin e barabartë që duhet të gëzojnë

51

kompanitë komunitare në procedurat e tenderimit, proces që fillon qysh me

shpalljen e garës.

Nëse konsiderohet progres vendosja e infrastrukturës së prokurimit elektronik, që

përfshin detyrimin e Autoritetit Kontraktor për të dërguar për publikim në web-site

të APP-së të gjitha dokumentet e tenderit dhe njoftimet që lidhen me procedurat

e prokurimit, që nga publikimi i shpalljes për pjesëmarrjen në tender dhe deri

në nënshkrimin e kontratës, në kushtet e Shqipërisë do të quhej një mangësi që

dëmton transparencën heqja nëpërmjet ligjit të ri e të gjitha publikimeve për

tendera në organet e shtypit, për më tepër në një kohë kur në vend ka krizë të

plotë energjetike dhe interneti mungon për orë të tëra edhe në qytete.

Praktika e derisotme në zbatimin e ligjit të ri po tregon se edhe vendosja e Avokatit

të Prokurimit Publik nuk ka efektin e pritur, sepse jo vetem shkalla e pavarësisë së

tij nga pushteti qeverisës është e pamjaftueshme, por edhe sepse ky autoritet nuk

ka fuqi ekzekutuese. Ai ka të drejtë të monitorojë dhe të investigojë procedurat

administrative të prokurimit publik dhe, në fund të këtij procesi, vetëm të

rekomandojë masa.

Mjaft evaziv në zbatim është neni 26 i ligjit, që bën fjalë për veprime korruptive

dhe konflikt interesash, pasi ka raste që me akuza të papërligjura dhe abuzive

janë përjashtuar nga gara kompani dhe, që nga ky moment ofertuesit nuk i është

dhënë e drejta për ballafaqim, për të treguar e provuar se cila është e vërteta. Pra,

ky nen i ligjit është një mjet në duart e Autoritetit Kontraktor për të vendosur në

çdo rast mbi fatin e ofertuesit.

4.1.7. Pronësia intelektuale

Gjatë periudhës së monitorimit Zyra Shqiptare për të Drejtat e Autorit plotesoi

stafin duke u kthyer në një zyrë operative. Në të njëjtën kohë, me VKM Nr. 343, datë

6.6.2007 u miratuan tarifat për shërbimet që ofron Zyra Shqiptare për të Drejtat e

Autorit. Janë hartuar formularët për aplikimin e regjistrimit të të drejtës së autorit,

formularët për regjistrimin e veprës së prejardhur, formularët për regjistrimin

e kalimit të të drejtës, formularët për aplikimin e regjistrimit të agjencive të

administrimit kolektiv të të drejtës së autorit. Për të sensibilizuar opinionin dhe

52

për njohjen e ligjit për të drejtën e autorit, me mbështetje nga USAID nëpërmjet

programit Cassals& Associate, jane realizuar spote televizive si dhe është botuar

një përmbledhje e legjislacionit shqiptar për të drejtat e autorit dhe të drejtat e

tjera që lidhen me të.

Për të përmbushur detyrimet që rrjedhin për këtë fushë nga nenet 70 dhe 73 të

MSA-së, nevojitet shtrirja e veprimtarisë së Zyrës për të Drejtat e Autorit në zyra

rajonale, institucionalizimi i bashkëpunimit me institucionet e tjera shtetërore

në të mirë të respektimit dhe mbrojtjes të së drejtës së autorit, rritja e efikasitetit

kundër piraterisë dhe mallrave të falsifikuara të pronësisë intelektuale nëpërmjet

forcimit të mekanizmave ligjorë dhe institucionalë, si dhe rritja e ndërgjegjësimit

të operatorëve ekonomikë përdorues të pronësisë intelektuale.

Pronësia industriale

Gjatë periudhës së monitorimit Drejtoria e Patentave dhe Markave është shtuar

me 5 specialistë. Projekti për përmirësimin e infrastukturës ekzistuese të IT-

së me ndihmën e USAID-it nëpërmjet CASAL Albania, përfundoi. Qëllimi i këtij

përmirësimi është tu sigurojë akses institucioneve të interesuara në bazën e të

dhënave që administrohet nga Drejtoria e Patentave dhe Markave. Gjithashtu,

Gazeta e Patentave dhe Markave publikoi për herë të parë aplikimet për patenta,

çka mundëson bërjen publike të aplikimeve të patentave dhe pretendimeve si

dhe regjistrimeve të Dizenjove në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar. Operatorët e

ndryshëm mund të njihen me to nëpërmjet faqes së internetit tonë si dhe publikimit

të kryer në këtë Gazetë. Drejtoria e Patentave dhe Markave ka bashkëpunuar me

biznesin dhe median promovimin e pronësisë industriale.

Permbushja e objektivave të përcaktuara në MSA lidhet ngushtë me procesin

e harmonizimit të legjislacionit me acquis si dhe me Marrëveshjen e TRIPS-it,

anëtarësimin në Konventën Europiane të Patentave, forcimin e rolit të Drejtorisë

së Patentave dhe Markave dhe ngritjen e një infrastrukture të përshtatshme

administrative si organizmi kryesor në sistemin e mbrojtjes së pronësisë

industriale, arritjen e një bashkëpunimi transparent midis institucioneve dhe

organizatave të përfshira në sigurimin e mbrojtjes së pronësisë industriale.

53

4.2. Politikat sektoriale

4.2.1. Industria dhe SME-të

Politikat industriale

Prioritetet afatshkurtra të përcaktuara në Planin Kombëtar për zbatimin e MSA-së

përgjithësisht janë zbatuar. Masat e parashikuara për ristrukturimin e industrisë

së hekurit dhe çelikut janë realizuar, ndërsa përfundimi i privatizimit të pronës

publike të mbetur është në proces.

Persa u përket katër nismave ligjore që duheshin ndërmarrë sipas Planit për

zbatimin e MSA-së, vetëm njëra prej tyre është realizuar: “Urdhri i Ministrit të

Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjetikës, për ngritjen e grupit të punës për hartimin

e Planit për Ristrukturimin e Industrisë së Hekurit dhe Çelikut”. Dy prej nismave

janë hequr fare nga Këshilli i Ministrave, me arsyetimin se ishin të panevojshme

(Projektligji “Për Industrinë Joushqimore” dhe Projektvendimi për implementimin

e tij). Po kështu, nga 5 aktivitete zbatuese afatshkurtra, që duhet të kishin

përfunduar në periudhën që shqyrtojmë (janë 9 gjithsej), vetëm 2 prej tyre janë

realizuar. Të tjerat janë në proces. Ndërsa njëri aktivitet nuk është kryer.

Sektori i minierave

Në përputhje me parashikimet e Planit Kombëtar për zbatimin e MSA-së

amendimi i ligjit minerar dhe miratimi i Strategjisë së zhvillimit të Industrisë

Minerare, bazuar në politikat rajonale për manaxhimin me efektivitet të burimeve

minerare, janë realizuar. Në të njëjtën kohë, është ngritur Inspektoriti Qendror

Teknik për krijimin e Agjencisë Kombëtare të Burimeve Minerare. Ka përparim

edhe ne zbatimin e Protokollit 1 të Marrëveshjes së Ndërmjetme lidhur me politikat

e zhvillimit për industinë e hekur-celikut, privatizimin dhe ristrukturimin e

ndërmarrjeve metalurgjike.

54

Ndërmarrjet e vogla dhe të mesme

Gjatë periudhës së monitorimit janë hedhur hapa përpara në zgjerimin dhe

përmiresimin e bazës ligjore, në rritjen e mbështetjes financiare të SME-ve, në

përmirësimin e kuadrit institucional për zhvillimin e këtij sektori dhe në hartimin

e Programit të Ri Strategjik të zhvillimit të SME-ve20. Gjatë kësaj periudhë janë

miratuar ligje të rëndësishme të tilla si: ligji për faktoringun, për Keshillin

Konsultativ te Biznesit, për Qendrën Kombëtare të Regjistrimit. Përparimi në

përmirësimin e financimit të SME-ve, që ngelet akoma i brishtë, përvec mbështetjes

ligjore, shfaqet edhe në fuqizimin institucional dhe financiar të Albinvest,21 në

rritjen e fondeve për mikrokredi, ku donatorët nëpërmjet institucioneve financiare

jobankare kontribojnë në kreditimin e SME-ve.

Në të njëjtën kohë, ka filluar implementimi i skemës së përdorimit të fondit për

rritjen e konkurrueshmërise së eksporteve duke synuar të financohen kompanitë

për të përmirësuar konkurueshmerinë e produkteve dhe shërbimeve që ofrojnë

për tregun, dhe është hartuar “Rregullorja e funksionimit të Fondit Shqiptar të

Konkurrueshmërisë”.

Problem mbetet mosfillimi i programit 3- vjecar italian me nje vlerë 30 milionë

euro “Për zhvillimin e sektorit privat me anë të një kredie ndihme për mbështetjen

e SME-ve si dhe sigurimin e asistencës teknike për to”, i cili është me tre vjet

vonesë. Pavarësisht progresit në procedurat për krijimin e një fondi garancie për

SME-të që materializohet në vendimin e qeverisë të korrikut 2007 për krijimin

e këtij fondi me vlerë 200 milionë lekë, ky fond nuk pasqyrohet ne buxhet dhe

vazhdon të jetë i vonuar dhe mosfunksionues.

Për të përmirësuar të klimën e biznesit, është futur ne rrugë të mbarë

institucionalizuar dialogu qeveri-biznes, nëpërmjet miratimit të ligjit për

Këshillin Konsultativ të Biznesit, Nr.9607, datë 11.09.2006. Në bazë të këtij ligji u

20 Programi strategjik per zhvillimin e SME-ve, nxitja e investimeve te huaja, nxitja e prodhimit për eksport janë bërë pjesë integrale e strategjisë sektoriale të “Zhvillimit të Biznesit dhe Investimeve, 2007-2013“ drafti final i të cilit po diskutohet me donatorët dhe grupet e tjera të interesit. 21 Kjo agjensi ka një staf prej 31 personash dhe një buxhet prej 693,500 Euro për vitin 2007 (në të cilin është përfshirë dhe fondi për konkurueshmërinë prej 203 mijë Euro) me një rritje të konsiderueshme nga buxheti i të tre agjensive të marra së bashku për vititn 2006 që ishte 354,300 Euro.

55

krijua dhe funksionon Keshilli Konsultativ i Biznesit si dhe është përcaktuar plani i

veprimeve për Reformën Rregullatore, i cili është rishikuar në vitin 2007. Me gjithe

përparimin në zbatimin e Kartës Europiane për nxitjen e kulturës sipërmarrëse

dhe heqjen e barrierave administrative për investimet, me mangësi dhe vonesa

në persosjen e sistemit të licencimit dhe në hartimin e ligjit për E-signature22.

Gjendja mbetet problematike përsa u përket paqendrueshmërisë në administratën

publike, mungesës së bashkëpunimit midis qeverisë qendrore dhe asaj lokale

për biznesin e vogël, mungesës së vleresimit dhe monitorimit të impaktit të

ndryshimeve dhe përmirësimeve ligjore te biznesi dhe luhatjeve që shoqërojnë

konsultimet me biznesin.

4.2.2. Bujqësia e peshkimi

Bujqësia

Bujqësia kontribuon me rreth 21.5% të PPB por merr vetëm 1.5% të buxhetit të

shtetit. Shtesa e prodhimit bujqësor është rreth 3% në vit, rritja e produktivitetit

është e ulët, e pamjaftueshme dhe/ose e paqëndrueshme. Shqipëria importon

rreth 430 milionë euro produkte bujqësore të papërpunuara dhe të përpunuara

por eksporton vetëm 58 milionë euro. Si shkaqe kryesore mund të përmendim:

produktivitetin e ulët dhe cilësia e ulët të produkteve tona. Ka arsye të mjaftueshme

që një objektiv i rëndësishëm i strategjisë kombëtare për zhvillim dhe integrim

të jetë zëvendësimi më intensiv i importeve bujqesore. Bujqësia punëson mbi

gjysmën e forcës aktive të vendit dhe me të mbahet mbi 60% e popullsisë.

Ristrukturimi i gjashtë Instituteve të Kërkimit Bujqësor, nëpërmjet krijimit të pesë

qendrave të Transferimit të Teknologjisë nëpër rrethe mund të ketë një ndikim

pozitiv në mbështetjen indirekte të bujqësisë. Misioni themelor i këtyre qendrave

është orientimi me i mirë i kërkimit bujqësor drejt kërkesave të tregut, përcaktimi

22 Përparimi në zbatimin e Kartës Europiane për sipërmarrjet e vogla ka qenë relativisht i ngadaltë veçanërisht ne përfshirjen e njohurive për sipërmarrjen në sistemin arsimor dhe profesional si dhe në përsosjen e kurrikulave me perfshirjen e sipërmarrjes në to.

56

i prioriteteve rajonale në ftë mirë të një zhvillimi të qëndrueshëm dhe dhënia e

shërbimit këshillimor publik organizatave prodhuese.

Qendrat e Transferimit të Teknologjisë, edhe pse janë ngritur formalisht nuk

po hyjnë dot në eficiencë për shkak të disa mungesave e vështirësive praktike23.

Kjo vë në dyshim rezultatin e pritshëm prej këtyre qendrave, si në përcaktimin e

saktë të prioriteteve dhe të rrugëve, ashtu edhe në monitorimin e matjen sa më

shkencore të impaktit të vetë punës kërkimore në rritjen e konkurrueshmërisë

e të produktivitetit bujqësor. Një rrugë efikase për rezultate sa më të mira do të

ishte nxitja e bashkëpunimit dhe partneritetit ndërmjet Qendrave, universitetit,

shërbimeve këshillimore (publike e private) dhe vetë prodhuesve.

Çështjet e Sigurisë ushqimore dhe përafrimit të legjislacionit në fushën e Mbrojtjes

së konsumatorit zenë një vend kyç në adaptimin e standardeve e kërkesave

të integrimit europian. Objektivi kryesor afatshkurtër i Planit Kombëtar për

zbatimin e MSA-së është forcimi i sistemit të sigurisë së ushqimit dhe i sistemeve

të kontrollit të lidhura me të.

Ndërkohë, niveli i zbatimit mbetet i ulët. Ndër angazhimet përbëhen kryesisht një Ligj

i Ri për Ushqimin, një Urdhër i Ministrit dhe 10 Rregullore për ruajtjen dhe verifikimin

e parametrave të sigurisë ushqimore, në përputhje me normat komunitare.

Qëllimi i projektligjit për ushqimin është të pakësojë, eliminojë ose

parandalojë kërcënimet për shëndetin e konsumatorit nëpërmjet analizës së

tre komponentëve themelorë: vlerësimit të riskut, manaxhimit të riskut dhe

komunikimit të riskut si dhe masave të tjera që garantojnë shëndetin. Ndërsa

urdhrat e rregulloret e posaçme do ta plotësonin këtë proces duke garantuar

edhe parandalimin dhe luftën ndaj dukurisë se falsifikimeve që vihet re

sidomos në industrinë ushqimore për konsum të gjerë. Projektligji i ri për

Ushqimin24, edhe pse i përpiluar me kohë e i diskutuar disa herë me palët e

interesuara, nuk ka marrë ende miratimin e Këshillit të Ministrave, sepse ka

kontestime qe ka disa ministri të linjës.

23`Buxheti i kufizuar krahasuar në vendet e rajonit, mungesat logjistike, nevoja e paplotësuar për staf të kualifikuar.24`Parashikuar të hynte në fuqi në dhjetor 2006.

57

Ndërsa nga 10 Rregulloret e planifikuara për t’u adoptuar sipas Planit Kombëtar të

zbatimit të MSA-së, vetëm 2 janë realizuar (Rregullorja “Mbi kriterin e pastërtisë

së aditivëve ushqimore te tjere nga ngjyruesit dhe embelsuesit”, rregullorja “Mbi

kontrollin e kriterit te pastërtisë për disa aditive ushqimorë të autorizuar”25).

Duket se Ministria e Bujqësisë, Ushqimit dhe Mbrojtjes së Konsumatorit nuk ka

një axhendë të përcaktuar për përmbushjen e prioriteteve afatshkurtra në fushën

e sigurisë ushqimore. Ato ose janë shtyrë në kohë (Ligji për Ushqimin) ose janë

neglizhuar.

Konkurrueshmëria e bujqësisë dhe peshkimit

Produktiviteti dhe efektiviteti i produkteve bujqësore e blegtorale mbetet i ulët

dhe, për pasojë, Shqipëria ka vështirësi të mëdha në përballimin e konkurrencës së

produkteve të huaja, si jashtë (në eksporte) ashtu edhe në tregun e brendshëm (si

zëvendësim i importit). Për vitin 2006 eksportet e bujqësisë dhe agropërpunimit

shqiptar u rritën 17% ndërsa importet 19%, pra kemi një keqësim të termave të

tregtisë ndërkohë që për produktet industriale ndodh e kundërta: eksportet

u rritën më shpejt se importet. Përmasat e vogla të fermës por edhe mungesat

në rrjetet e shpërndarjes, të infrastrukturës, njohja e pamjaftueshme e tregut,

teknologjia e ulët dhe mbështetja e dobët financiare janë faktorët kryesorë të

kësaj prapambetjeje. Ndaj, nevojitet një studim i plotë mbi mundësitë e rritjes së

konkurrueshmërisë së këtij sektori duke identifikikuar dhe mbështetur avantazhet

krahasuese.

Agropërpunimi dhe marketingu

Roli i industrisë vendëse në promovimin e rritjes bujqësore, edhe pse ajo ka

pasur një rritje më të shpejtë sesa bujqësia primare, ka qenë i kufizuar. Disa

aktivitete të marra përsipër në kuadrin e Planit Kombëtar për zbatimin e MSA-së

nuk janë realizuar me pretendimin se ato kushtëzohen nga përfundimi tërësor i

25 Miratuar përkatësisht me Urdhrat nr.4 dhe 5 te Ministrit te Bujqësisë, datë 09.01.2007.

58

legjislacionit mbi verën. Kështu ka ndodhur me draft rregulloren “Për funksionimin

e Komitetit rregullator të përcaktimit të origjinës së verërave”, me “Krijimin e zyrës

për mbajtjen e kadastrës së vreshtarisë dhe verërave” dhe “Ngritjen e komitetit

rregullator te percaktimit te origjines se vererave”. Ndërkohë, grupi i punës “Për

emërtimin dhe mbrojtjen e origjinës së produkteve bujqësore dhe ushqimore”,

është ngritur dhe është bërë operacional.

Blegtoria

Asnjëra nga të katër nismat ligjore që duhet të përfundonin brenda periudhës për

të cilën raportohet, nuk është zbatuar plotësisht. Detyra për hartimin e regullores

“Mbi certifikimin e kafshëve me vlera racore për treg” është realizuar pjesërisht.

Grupi i punës është ngritur dhe vazhdon punën. Kjo detyrë, së bashku me

“Rregulloren për riprodhimin e kafshëve të fermës si dhe prodhimin dhe tregtimin

e materialeve racore” duhet të kishin përfunduar në dhjetor 2006.

Shërbimet veterinare

Lista e masave të planifikuara në Planin Kombëtar të zbatimit të MSA-së në këtë

sektor është e gjatë dhe masat janë komplekse. Ato shtrihen nga qartësimi i

kompetencave e fuqizimi i personelit në shërbimin veterinar e deri te hartimi i 17

rregulloreve të reja në përputhje me normat komunitare. Kështu, janë miratuar dhe

kanë hyrë në fuqi 16 rregullore, pra vetëm njëra mbetet e parealizuar. Ndërkohë

vazhdon puna në terren për respektimin e angazhimeve lidhur me gjurmimin e

identifikimin e sëmundjeve dhe vaksinimin kundër tyre.

Ndërkaq detyrat për përmirësimin e laboratorëve të bazës teknike duken të

vështira për t’u realizuar në kushtet e një buxheti tepër të ulët të përcaktuar për

sektorin e Bujqësisë e të Ushqimit (vetëm 1,5% e buxhetit të shtetit). Paqartësia

e kompetencave të shërbimeve veterinare mbetet problematike, kapacitetet e

stafeve janë të dobëta dhe sistemet e kontrollit të pa konsoliduara.

59

Prodhimi bimor dhe mbrojtja e bimëve

Shqipëria u bë anëtare e Bashkimit Ndërkombëtar për mbrojtjen e varieteve të reja

bimore (UPOV) në tetor 2005. në fushën e mbrojtjes së bimëve, Plani Kombëtar për

zbatimin e MSA-së nuk ka bërë detajim të afateve duke u kufizuar me vazhdimin

e kualifikimit të stafit te Inspektoratit të Mbrojtjes së Bimëve.

Angazhimet për prodhimin bimor janë kryesisht afatmesme e afatgjata.

Afatshkurtra janë vetëm masat për përmirësimin e legjislacionit për vreshtarinë

dhe verën me qëllim harmonizimin me legjislacionin komunitar. Tri detyrat e

përcaktuara të përfundonin në dhjetor 200626 janë shtyrë për muajt në vazhdim.

Në kontrollin fitosanitar përparimi ka qenë i kufizuar. Disa akte nënligjore janë

përgatitur, por do të zbatohen vetëm pas amendimit të Ligjit për Shërbimet e

Mbrojtjes së Bimëve. Përsa u përket kapaciteteve administrative, përmirësimi

i ndjeshëm i infrastrukturës laboratorike-sidomos me pajisje dhe trajnime–ka

vazhduar. Sidoqoftë, niveli i stafit teknik ende nuk është në lartësinë e kërkuar për

zbatimin e legjislacionit të BE-së.

Zhvillimi rural dhe strukturat bujqësore

Urdhri për “Ngritjen e grupit ndërministror të punës përgjegjës për përgatitjen,

hartimin dhe ndjekjen e zbatimit të strategjisë ndërsektoriale të zhvillimit rural

në kuadër të strategjisë kombëtare për zhvillim dhe integrim” çoi në ngritjen e

këtij organizmi koordinues të politikave kombëtare të zhvillimit rural. Ai garanton

komunikimin e harmonizimin ndërinstitucional. Është ngritur ndërkohë edhe

grupi teknik për hartimin e Strategjisë së zhvillimit rural.

Peshkimi

Shqipëria është pjesëmarrëse e Komisionit të Përgjithshëm të Peshkimit të FAO-

s për Mesdheun dhe ka marrë angazhime për zbatimin e rekomandimeve të tij.

26 Udhëzimi për organizimin dhe mbajtjen e kadastrës së vreshtarisë dhe verës, Përmirësimi i ligjit për vreshtarinë dhe verën, dhe Përmirësimi i rregullores në zbatim të ligjit për vreshtarinë dhe verën.

60

Përparimi në plotësimin e normave normave komunitare është i vogël. Ndërkaq,

dëmtimi i stokut të peshkimit nëpërmjet gjuetisë me mjete të paligjshme,

vazhdon. Ka një përmirësim të bashkëpunimit me policinë për inspektime në det,

që gjithësesi mbetet i pamjaftueshëm. Përparimi në fushën e peshkimit eshte

thelbësor për të përfituar nga regjimi i liberalizuar tregtar. Nuk ka raportime për

standardet e prodhimit fitosanitar dhe veterinar në përputhje me kërkesat e BE-

së, edhe për ato me potencial të fuqishëm eksportues, si, për shembull molusqet

dyflegëshe.

4.2.3. Mjedisi

Në të gjitha aspektet e zbatimit në praktikë të mbrojtjes dhe zhvillimit të mjedisit

në Shqipëri, si të ujit, ajrit dhe natyrës në tërësi, përparimi mund të konsiderohet

i pamjaftueshëm, por vëmendja është përqendruar në plotesimin e kuadrit ligjor,

akteve administrative, si dhe në kryerjen e aktiviteteve monitoruese, impakti i të

cilave në realitetin e përditshëm gjithsesi nuk është ndier.

Në fushën e legjislacionit horizontal përparimi është i kufizuar. Gjatë kësaj

periudhe u miratua pjesa e parë e metodologjisë së Vlerësimit të Ndikimit

në Mjedis nëpërmjet hartimit të kuadrit ligjor përkatës27. Në një projekt të

përbashkët me SEPA-n u përgatitën metodologjitë sektoriale të Vlerësimit të

Ndikimit në Mjedis sipas kërkesave të nenit 4/2 dhe nenit 5 të Direktivës 85/337

EEC, të amenduara nga Direktiva 97/11/EC dhe 2003/35/EC, të cilat u pasqyruan në

një akt normativ të publikuar në Gazetën Zyrtare Nr.152/2006. Në zbatim dhe në

përputhje me marrëveshjet ndërkombëtare në fushën e mjedisit të ratifikuara si

Konventa Espoo dhe Aarhus, Kuvendi miratoi ligjin nr.9700 datë 26.03.2007 “Për

mbrojtjen e mjedisit nga ndikimet ndërkufitare“.

Për përmirësimin e shëndetit publik në fushën e cilësisë së ajrit u miratua

VKM nr.147, datë 21.03.2007 “Për miratimin e cilësisë së lëndëve djegëse benzinë

dhe diesel”.në të pasqyrohet pjesërisht Direktiva 98/70/EC datë 13.10.1998 që

27 Udhëzimi nr. 6 datë 27.12.2006 “Për miratimin e metodologjisë së vlerësimit paraprak të ndikimeve në mjedis të një veprimtarie”; Ligji nr. 9700 datë 26. 03. 2007 “Për mbrojtjen e mjedisit nga ndikimet ndërkufitare”.

61

ndryshonte Direktivën 93/12/EEC e amenduar nga Direktiva 2000/17/EC e datës

7.11 2000, direktiva 2003/17/EC datë 29.09.2003. Gjithashtu janë përkthyer në shqip

direktivat e Karburanteve dhe të Mbetjeve. Në fushën e manaxhimit të mbetjeve

u hartua Rregullorja Nr.1, datë 15.03.2006 “Për parandalimin e ndikimeve negative

në shëndet dhe në mjedis nga veprimtaria ndërtimore”. Gjate muajit dhjetor 2006

u hartuan rregullore, formularë, regjistra për implementimin e ligjit të Hazardus

waste, që synojnë rritjen e shkallës së zbatueshmërisë së ligjit të miratuar në maj

2006 “Për administrimin e mbetjeve të rrezikshme”.

Forcimi i kapaciteteve administrative, si në nivel kombëtar ashtu dhe vendor

është i domosdoshëm dhe çelësi i suksesit sidomos për zbatimin e legjislacionit

ekzistues për mbrojtjen e mjedisit dhe për ekzekutimin e sanksioneve në

përputhje me këtë legjislacion. Rritja e efektivitetit të veprimeve zbatuese për

të ndërgjegjësuar aktorët për forcimin e strukturave përkatëse në cdo nivel dhe

në ngritjen e grupeve të tjera specifike, krahas intensifikimit të veprimtarisë

së autoritetit përgjegjës për planifikimin e integruar të programeve dhe

procedurave të vlerësimit të ndikimit në mjedis është e nevojshme dhe duhet

kryer në përputhje me kriteret sasiore.

Monitorimi i cilësisë së ajrit i kryer28 për vitin 2006 mati cilësinë e ajrit në 15 pikat

e zgjedhura të shtatë qyteteve kryesore të vendit. Nga ky monitorim rezulton se

vazhdon mbizoterimi i përmbajtjeve të larta të pluhurave në atmosferën tonë

urbane, çka do të thotë se Shqipëria në këtë drejtim është tepër e prapambetur

dhe ende nuk është shënuar ndonjë përparim.

Numri i ndërmarrjeve të Ujesjellës–Kanalizimeve (UK) që janë përfshirë në

procesin e monitorimit të cilësisë së ujit, ka ardhur duke u rritur, ndërsa po synohet

të realizohet inventarizimi i sistemeve të UK në zonat rurale, për të krijuar një

“database” kombëtare për ta bërë më të plotë identifikimin e të gjithë treguesve

teknikë për të gjitha ndërmarrjet e furnizimit me ujë.

Problematike mbetet marrja e masave për penalizmin e subjekteve që shkaktojnë

ndotjet në mjedis. Ndaj konsiderohet e nevojshme që të zbatohen masa dhe

28 Monitorimi u krye nga Instituti i Shëndetit Publik, Instituti i Mjedisit, Instituti i Hidrometeorologjisë dhe Instituti i Fizikës Bërthamore.

62

sanksione ligjore për mbrojtjen e ajrit dhe ujit nga ndërhyrjet e ndryshme që

dëmtojnë cilësinë e tyre.

Në fushën e manaxhimit të mbetjeve, ka përparim të pamjaftueshëm si nga

pikëpamja legjislative ashtu dhe infrastruktura, e cila nuk ndihmon zbatimin e

politikave dhe zhvillimin e këtij sektori. Studime fisibiliteti të kryera gjatë këtyre

viteve me financime të huaja, kryesisht për landfille rajonale si në Shkodër, Vlorë,

Korçë, Tiranë apo dhe për landfille të veçanta, deri më sot nuk kanë filluar të

zbatohen. Pas miratimit të ligjit “Për manaxhimin e mbetjeve të rrezikshme”, në

prill 2007 u miratua Rregullorja “Për manaxhimin e mbetjeve të ndërtimit”. Për

ndërgjegjësimin e opinionit publik gjatë kësaj periudhe u organizua Konferenca

Kombëtare për riciklimin e mbetjeve, ndërsa për zbatimin e projektit CARDS 2002

“Studim fisibiliteti dhe projektimi për një landfill të mbetjeve të rrezikshme”

është kryer vetëm studimi, ndërsa projektimi është ndërprerë për shkak të

mospërcaktimit të vendit ku do të ngrihet impianti dhe, për rrjedhojë, ky projekt

nuk pritet të realizohet brenda afatit të parashikuar, dhjetor 2007.

Ndërtimi sa më i shpejtë i të paktën një landfilli për mbetjet urbane do të përbentë

modelin e parë që do të nxiste ndërtimin e të tjerëve duke e zhbllokuar këtë proces,

në të cilin projektet zvarriten dhe shtyhen në vite.

Shkalla e lartë e ndotjes industriale dhe e rreziqeve që kërcënojnë zonat ku ndodh

tregon se Shqipëria është ende në faza fillestare të mbrojtjes prej saj. Problem

serioz mbetet moszbatimi i legjislacionit ekzistues në këtë fushë; në veçanti,

është tepër e dukshme mungesa e sanksioneve ligjore ndaj subjekteve të shumta

që janë shkaktarë të ndotjes industriale të mjedisit. Me mbështetjen e Programit

CARDS, më 1 prill 2007 filloi nga kompania “Royal Haskoning” zbatimi i një

projekti, i cili synon të vlerësojë dhe t`u japë prioritet impakteve në mjedis në

zonën naftëmbajtëse Patos-Marinzë dhe në një zonë më të gjerë rreth saj. Marrja

e masave për zbatimin e sanksioneve ligjore ndaj subjekteve që ndotin mjedisin

që në fazëb e ndërtimit si dhe gjatë funksionimit të objekteve industriale përbën

një domosdoshmëri.

Për një manaxhimin të qëndrueshëm të kimikateve, është në proces krijimi i zyrës

së kimikateve, iniciuar me Planin Kombëtar të Veprimit për eliminimin e ndotjeve

63

organike të qëndrueshme, i cili është paraqitur për shqyrtim në Sekretariatin e

Konventës së Stokholmit. Veprimtaria e derisotme në këtë fushë, si në rrafshin

legjislativ ashtu edhe në atë të zbatimit, tregon se Shqipëria sa ka hedhur disa

hapa të parë.

Shqipëria është në fazën fillestare edhe për monitorimin dhe marrjen e masave

për zvogëlimin e zhurmave në mjedis. Në kuadër të monitorimit të mjedisit gjatë

kësaj periudhe përfundoi monitorimi i zhurmave për vitin 2006, i cili rikonfirmoi

nivelet e larta të zhurmës gjatë ditës (sidomos në Tiranë). Zhurma e gjeneratorëve

që përdoren në masë në të gjitha njësitë e shërbimit dhe institucionet për

shkak të mungesës së vazhdueshme të energjisë elektrike, përbën një objekt të

rëndësishëm të veprimtarisë monitoruese për matjen e nivelit të zhurmave në

mjedisin urban, sidomos në qytetet kryesore, që doemos do të duhej të shoqërohej

edhe me përcaktimin e masave efikase.

Në mënyrë të vecantë rekomandohet forcimi i bashkëpunimit të qeverisjes

qendrore me organet e qeverisjes lokale për të realizuar masat shtrënguese

ndaj subjekteve që nuk respektojnë standartet përkatëse për eliminimin dhe

minimizimin e zhurmave.

Në fushën e ndryshimeve klimaterike, Shqipëria, në kuadër edhe të angazhimeve

që rrjedhin nga MSA-ja, duhet të hartojë dhe përafroje kuadrin ligjor me atë të

BE- së, për të zbutur ritmin e rritjes së përqendrimit të gazeve serrë në territorin

e saj dhe adaptimin ndaj ndryshimeve të pritshme klimatike. Ky objektiv është

pjesë integrale e dokumenteve strategjike sektoriale si: Plani i Veprimit Kombetar

te Mjedisit dhe Strategjia Kombëtare e Energjisë, si sektori kryesor që shkarkon në

atmosferë mbi 60% të shkarkimeve të gazeve serrë nga territori i Shqipërisë dhe si

i tille përben pikën vatrore të përpjekjeve per reduktimin e këtyre gazeve.

Është përgatitur një draft fillestar për inventarin e serrave me gas për të filluar një

proces alternativ në këtë drejtim, si edhe një draft mbi skenarin e ndryshimeve

të klimës në kaskadën e lumit Drin. Është e rëndësishme që të krijohet samë

shpejt tregu i paneleve diellore për ngrohjen e ujit i shoqëruar me projektimin

dhe ndërtimin e sistemit të banesave, bazuar në një legjislacion që sanksionon

detyrimin për ndërtimet që të parashikojnë përdorimin e energjisë diellore,

64

si burim nxehtësie me parametra të lartë ekologjikë, çka do të lehtësonte

njëherësh edhe krizën hidroenergjetike dhe do të zgjidhte problemet e ngrohjes.

4.2.4. Transporti

Në fushën e politikave të transportit ka një përparim të pamjaftueshëm, si përsa i

përket realizimit të nismave ligjore sipas drejtimeve të programuara, ashtu edhe

veprimtarive zbatuese të tyre. Ende të pakonsoliduara dhe joefektive mbeten

proceset e politikëbërjes dhe të planifikimit strategjik për zhvillimin e këtij sektori

në përputhje me udhëzimet dhe rekomandimet e Planit Kombëtar të Transportit,

sidomos ato që bëjnë fjalë për ndryshimet institucionale dhe realizimin e

investimeve. Megjithë pjesëmarrjen në zhvillimin e Rrjetit Rajonal të Transportit

dhe në Observatorin e Transportit në Europën Juglindore (SEETO), ka ende një

ecuri të ngadaltë të Shqipërisë në këtë fushë, si dhe transmetim jo të plotë të të

dhënave për trafikun dhe transportin shqiptar në këtë rrjet rajonal.

Studimi për njohjen me legjislacionin komunitar në fushën e transportit rrugor

i parashikuar për të përfunduar në dhjetor 2006 sipas Planit Kombëtar për

zbatimin e MSA-së, vazhdon të jetë ende në proces. Për një kohë të mëvonshme,

pas daljes së akteve kryesore ligjore në përputhje me acquis, është shtyrë trajnimi

i institucioneve të kontrollit për zbatimin e legjislacionit në rrugë, i cili ishte

parashikuar të kryhej në periudhën shkurt–maj 2007.

Kanë përfunduar dhe janë miratuar ndryshimet në ligjin “Për Transportet rrugore”

në përputhje me direktivën nr.96/26/KE “Për pranimin profesional të operatorëve

të transportit rrugor dhe njohjen reciproke të diplomave dhe certifikatave”.

Në zhvillimin e projekteve të infrastrukturës rrugore ka mjaft mosrealizime për sa

i takon ecurisë së punimeve, në tenderimin dhe në financimin e objekteve29, të cilat

29 Kështu, po ndodh me segmentet rrugore Fier – Vlorë, Lushnjë – Fier, Qafë Thanë – Pogradec – Korçë, Fier (Levan) – Tepelenë, Milot – Rrëshen. Me vonë parashikohet të nisin punimet në segmentin Shkodër – Hani i Hotit, pjesë e këtij korridori, i programuar për të filluar në dhjetor 2007. Në segmentin Tepelenë – Gjirokastër, ritmet e punimeve tregojnë, përgjithësisht, se ky segment mund të përfundojë në fund të vitit 2007 sipas programimit. Në përgjithësi ka ecuri edhe në segmentet rrugore Vlorë – Himarë – Sarandë si dhe në të ashtuquajturën Rruga Transballkanike e Vlorës. Në segmentin Kalimash – Kukës – Morinë, i programuar për të përfunduar në dhjetor 2008, vazhdojnë punimet në 7 lotet e financuara nga

65

cënojnë përparësitë kryesore të qeverisjes, që lidhen sidomos me përfundimin e

Korridorit Lindje – Perëndim ( Korridori 8 ), Korridorit Veri – Jug, si dhe të Korridorit

Durrës – Kukës – Morinë.

Mirëmbajtja e rrugëve ze afro 10% të buxhetit total të shpenzimeve të burimeve

të brendshme të rrjetit të rrugëve kombëtarëve, por, megjithatë, pak është bërë

dhe cilësia e mirëmbajtjes vazhdon të mbetet e ulët. Në një farë mënyre mund të

thuhet se është shfaqur sërish sëmundja kronike e mosmirëmbajtjes së rrugëve.

Përpjekjet për rishikimin dhe përgatitjen e manualëve teknikë të ndërtimit të

rrugëve si dhe të kontratave standarde për mirëmbajtjen rutinë dhe periodike

nëpërmjet kontraktorëve lokalë privatë janë inkurajuese, por duhen kufizuar

dhe eliminuar ndërhyrjet e vazhdueshme abuzive dhe politike në përcaktimin

e përparësive në fushën e mirëmbajtjes së rrugëve. Ka përfunduar një program

për dixhitalizimin e sistemit të urave me qëllim përfshirjen e tyre në Sistemin

e Manaxhimit të Aseteve Rrugore, që synon në parandalimin e përkeqësimit të

mëtejshëm të strukturave të tipit urë, sidomos në rrugët e mëdha.

Është e nevojshme që të zbatohet një inspektim i specializuar me objekt realizimin

dhe cilësinë e mirëmbajtjes së rrugëve, në mënyrë që të frenohen punimet me

cilësi të ulët dhe sëmundja kronike e mosmirëmbajtjes së rrugëve. Nga ana tjetër,

nevojitet bërja e studimeve dhe projekteve për ndërtimin dhe transformimin e

rrugëve të rehabilituara deri më sot të korridoreve lindje-perëndim (korridori 8)

dhe veri-jug në rrugë moderne në përputhje me parashikimet e Nenit 106 të MSA-

së dhe Protokollit 5 të saj.

Përparimi në fushën e sigurisë rrugore është tepër i kufizuar megjithë shpenzimet

e kryera gjatë vitit 2006 për sinjalistikën rrugore, për kompletimin e 14 qendrave

të kontrollit teknik dhe elementeve të tjera të sigurisë rrugore, përfshirë këtu edhe

masat e marra për përmirësimin e metodave të testimit në dhënien e licencave

të kandidatëve për drejtues të mjeteve motorike, efektet e të cilave në jetën e

Qeveria Shqiptare, ndërsa mbetet ende problem financimi i punimeve për lotin 8, Kalimash – Rexhepaj (afro 6 km), për të cilin vetëm sa është negociuar me Bankën Islamike për Zhvillim. Vazhdojnë punimet për ndërtimin e rrugëve dhe tuneleve në segmentin Rrëshen – Kalimash të përbërë nga 3 lote, ku është ngritur si shqetësim mënyra e financimit të një paradhënieje shumë të madhe kompanisë fituese nga Qeveria Shqiptare, e cila financon tërësisht këtë projekt.

66

përditshme janë thuajse të pandjeshme. Ende në proces tenderimi apo në

lidhje kontratash janë projektet për investime të vitit 2007 në fushën e

sinjalistikës, për ndërtimin e barrierave metalike, për përmirësimin e sistemeve

të rrethrrotullimeve e të kryqëzimeve si dhe të sistemeve të ndriçimit, për të

cilat këtë vit është akorduar nga Qeveria edhe një tjetër buxhet shtesë. Të

pamjaftueshme dhe të paefektshme kanë qenë masat e marra deri më sot

për kontrollin e zbatimit të rregullave të qarkullimit rrugor nga drejtuesit e

mjeteve, por edhe nga këmbësorët, e nivelit tepër të ulët ka qenë cilësia në

mirëmbajtjen dhe rehabilitimin e rrjetit rrugor, si dhe ende e mangët dhe në

një shumicë rastesh edhe gati e padukshme ka qenë sinjalistika.

Prioritare është vendosja e një disipline rigoroze në veprimtarinë e qendrave

të kontrollit teknik të mjeteve për testimin e parametrave konstruktivë dhe

ekologjikë, në përputhje me standardet europiane.

Përmirësimi i vazhdueshëm i kuadrit ligjor, për të arritur përputhjen e plotë të

tij me atë europian, përmirësimi i manaxhimit të performancës ekonomike,

reduktimi i kostove operative, ulja e subvencioneve, përmirësimi i infrastrukturës

hekurudhore si dhe rinovimi i përgjithshëm i inventarit të mjeteve lëvizëse,

duke i dhënë përparësi importit të trenave rajonalë, konsiderohen si prioritete

afatshkurtra për zhvillimin e transportit hekurudhor.

Për fat të keq, gjendja në këtë sektor është në përkeqësim të vazhdueshëm për shkak

të kushteve të rënda të infrastrukturës hekurudhore kryesore dhe ndihmëse, që

ka ardhur si rrjedhojë e mungesës së investimeve, e programeve të ristrukturimit

thelbësor dhe modernizimit të hekurudhës shqiptare.

Gjatë kësaj periudhe është vërejtur përparim i pamjaftueshëm në programet për

zhvillimin e transportit detar dhe sidomos për zgjerimin e kapaciteteve portuale.

Megjithatë, ka pasur një farë përparimi për përmirësimin e kushteve të sigurisë

detare, si dhe në plotësimin e kuadrit ligjor dhe administrativ dhe në disiplinimin

e shfrytëzimit të porteve. Ligji “Për ngritjen e Administratës Detare”, ende nuk

është miratuar, cka ka ndikuar në mosngritjen e Kontrollit Shtetëror Portual, të

Administratës Detare dhe të Njësisë së Zbatimit të Projektit (PIU) në Ministrinë e

Punëve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit.

67

Gjatë kësaj periudhe u miratua vendimi “Për shpalljen e Gjiut të Raguzës 1

dhe 2, si porte rifuxho”. Këto gjire do të shërbejnë për strehimin e mjeteve

detare të sekuestruara, të mjeteve detare në rrezik për shkak ngjarjesh të

jashtëzakonshme dhe të mjeteve detare jashtë përdorimit. Gjithashtu janë

hedhur hapa përpara drejt miratimit të planeve të sigurisë për portin e Sarandës,

Vlorës dhe të Shëngjinit, si dhe për përcaktimin e strukturës, statusit, kritereve

të përzgjedhjes së efektivit, uniformave, armatimit dhe trajtimit financiar të

forcës së sigurisë në anije dhe në Portet e Vlorës, Shëngjinit dhe Sarandës, të cilat

parashikohet të përfundojnë në dhjetor 2007.

Programet për zhvillimin dhe zgjerimin e kapaciteteve, për ngritjen e

infrastrukturave të reja dhe rehabilitimin e atyre ekzistuese sipas destinacionit

më të përshtatshëm të tyre, sidomos në portet e Durrësit dhe të Vlorës, kanë ecuri

të ngadalshme dhe me ritme të pamjaftueshme. Ndërkohë, miratimi në parlament

i ligjit “Për portet turistike”, ka hapur rrugën për ndërtimin e tyre nga kompani

shqiptare dhe të huaja.

Ne sektorin e transportit ajror, ndonëse është shënuar përparim në përgatitjen

e projektligjit “Kodi Ajror i Republikës së Shqipërisë” në përputhje me acquis, ai

merr parasysh Marrëveshjen për Hapësirën e Përbashkët Europiane të Aviacionit

(ECAA) të miratuar në parlament me ligjin nr. 9658, dt. 18.12.2006, ka vonesa në

miratimin e këtij projektligji, i cili është dërguar për marrje mendimi në Ministritë

e tjera, por, ndërkohë është përgatitur një plan veprimi për zbatimin e tij pas

miratimit në parlament. Deri më sot ka përfunduar një udhëzim ministerial për

kërkesat e procedurat për sigurinë e trafikut ajror në përputhje me standartet

e ICAO-s dhe EUROCONTROL-it, ndërsa një paketë e plotë udhëzimesh është

riprogramuar të realizohet pas miratimit të projektligjit “Për Kodin Ajror në RSH”,

për të krijuar zhvendosjet përkatëse në programin e derisotëm. Janë identifikuar

dhe përkthyer direktivat për përafrim për këtë qëllim. Ndodhet ende në proces

plotësimi i paketës së kërkesave rregullative të trafikut ajror.

68

4.2.5. Energjia

Sektori i energjisë

Gjatë periudhës së monitorimit eshte përvijuar Strategjia Kombëtare për Energjinë

e cila pas konsultimit me grupet e interesit, shoqërinë civile dhe partitë politike

pritet të miratohet në Këshillin e Ministrave. Vihet re një përparim, megjithëse i

ngadalshëm, në plotësimin e detyrimeve që ka Shqipëria në kuadër të Traktatit

të Krijimit të Komunitetit të Energjisë. Ka përfunduar drafti i Modelit të Tregut

te Energjisë Elektrike, i cili është mbështetur nga USAID dhe para miratimit

po konsultohet me donatorët dhe grupet e interesit. Kjo do të pasohet me

përmirësimin e kuadrit ligjor dytësor, si ai që do të përfshinte “Rregullat e Tregut”,

Kodin e Transmetimit, Kodin e Shpërndarjes dhe Kodin e Matjes.

Ristrukturimi i KESH-it përbën një drejtim të rëndësishëm të sektorit energjetik,

i cili konsiston në ndarjen e plotë të tij sipas veprimtarive- prodhim, transmetim

dhe shpërndarje. Gjatë kësaj faze është realizuar ndarja e llogarive financiare

të OST sh.a. KESH dhe OST. Me VKM-në Nr.863, datë 20.12.2006, është miratuar

“Krijimi i Operatorit të Sistemit të Shpërndarjes së energjisë elektrike“, që është një

hap përpara në ndarjen e aktivitetit të shpërndarjes nga sh.a. KESH me synim

privatizimin e këtij sektori. Po punohet për ligjin “Për privatizimin e sektorit të

prodhimit të energjisë elektrike”.

Është amenduar ligji Nr. 9072 datë 22.05.2003 “Për sektorin e energjisë elektrike“.

Një hap tjetër në mbështetje të zhvillimit të sektorit të energjisë është edhe Ligji

Nr. 9663, datë 18.12.2006 “Për konçesionet”30. Në proces ndodhet edhe ligji “Për

Prokurimin e energjisë elektrike”. Megjithë progresin e dukshëm në plotësimin

e masave ligjore31, ristrukturimin e KESH-it, rishikimin e strategjisë kombëtare të

energjisë, sektori energjetik vazhdon të përnallet me probleme serioze, të cilat e

bëjnë këtë përparim relativisht të pandjeshëm. Pas njëfarë përmirësimi në lidhje

30 Në zbatim të këtij ligji, vetëm në periudhën janar – prill 2007 ka patur rreth 50 kërkesa për ndërtimin e hidrocentraleve të të gjitha madhësive.31 Disa mosrealizime vihen re edhe në inisiativat e parashikuara ligjore si VKM –të për Agjensitë Rajonale të Energjisë, ndërkohë që AKE është përfshirë në AKBN dhe ato që lidhen me plotësimin e Direktives 92/75/EC.

69

me furnizimin e vendit me energji, pas krizës serioze që ndodhi në tremujorin e

fundit të vitit 2005 dhe gjatë janarit të 2006-ës, vendi po ndeshet me nje krize edhe

më serioze energjetike në verën e vitit 2007, e cila po shoqërohet me ndërprerje

drastike të energjisë për konsumatorët familjare dhe bizneset. Pas rritjes së

ndjeshme të humbjeve e vjedhjeve të energjisë elektrike dhe rënies së përqindjes

së mbledhjes së faturave gjatë vitit 200632, periudha e pjesës së parë të vitit 2007 u

duk me premtuese, por mesa shihet rezultatet nuk jane shpresëdhënëse.

Në një analize të shkurtër të shkaqeve të krizes ciklike energjetike mund të

përmenden faktorë “egzogjenë” si kriza rajonale, por, më së shumti faktorë të

brendshëm si shtyrja e pajustifikuar e projekteve të rëndësishme si TEC-i i Vlores,

etj., manaxhimi jo efektiv i burimeve energjetike nga KESH-i me treguesit e

përkeqësuar të aktivitetit te tij, keqpërdorimi i burimeve njerëzore prej lëvizjesh

të pamotivuara nga kritere profesionale33, mospajisja e aparate matëse e

konsmatorëve (rreth 30%), mungesa e vullnetit politik për ta parë zgjidhjen e

problemit si sfidë kombëtare dhe jo si sfidë e qeverisë së radhës, mosfunksionimi

i skemës së subvencioneve për konsumatorët me të ardhura të ulëta, mardhëniet

toleruese të KESH-it ndaj insitucioneve publike që janë debitorë të mëdhenj, etj.

Sektori i hidrokarbureve

Gjatë periudhës së monitorimit është draftuar “Strategjia e Zhvillimit të Sektorit

të Hidrokarbureve”, si dhe projektvendimit “Për miratimin, në parim, të Konventës

Trepalëshe në lidhje me Sistemin e Naftësjellësit Transballkanik ndërmjet

Republikës së Shqipërisë, Republikës së Bullgarisë dhe Republikës së Maqedonisë”34.

Nën trysninë edhe të krizës energjetike, për të diversifikuar burimet e furnizimit

me naftë, gaz dhe nënproduktet e tyre, janë marrë disa masa si miratimi i studimit

“Për mundësinë e ndërtimit të terminaleve të gazit natyror të lëngëzuar (GLN)

32 Humbjet teknike dhe joteknike të energjisë elektrike në rrjetin e shpërndarjes për vitin 2006 ishin parashikuar 32.5% kurse në fakt ato rezultojnë 38.73%, ndërsa humbjet e përgjithëshme, duke përfshirë edhe ato në transmetim rezultojnë 41.3%.33 Në dy vitet e fundit janë larguar nga puna mbi 2500 punonjës, midis të cilëve drejtues dhe specialistë me përvojë mbi 10-20 vjecare, ndërkohë që janë punësuar mbi 3200 të tjerë shumë prej të cilëve me nivel kualifikimi dhe përvojënë KESH që le për të dëshiruar.34 Ky projekt u miratua në Këshillin e Ministrave (VKM Nr 7 date VKM më 06.01.2007).

70

dhe të infrastrukturës përkatëse, në bregdetin e Qarkut të Fierit” ose urdhri “Për

praktikat për pajisjen ose ripajisjen e shoqërive anonime me “Autorizim” për

vazhdimin e procedurave për marrjen e Lejeve të Koncesioneve për ndërtimin dhe

përdorimin e instalimeve bregdetare për transportin, depozitimin dhe tregtimin e

naftës, gazit dhe nënprodukteve të tyre”. Një Masterplan për vendosjen afatmesme

të terminaleve i është propozuar KRRTRSH-së.

Në tetor 2006, është amenduar Ligji nr. 8450, datë 24.02.1999 ”Për përpunimin,

transportimin dhe tregtimin e naftës, gazit dhe nënprodukteve të tyre” i

ndryshuar, me qëllim të pasqyrohen ndryshimet strukturore të institucioneve që

manaxhojnë sektorin hidrokarbureve. Çështje të garancisë së furnizimit dhe të

cilësisë së produkteve janë prekur përkatësisht me VKM Nr. 808, datë 5.11.2004

“Për mbajtjen dhe manaxhimin e rezervës së sigurisë për naftën, gazin dhe

nënproduktet e tyre”, si dhe nga një draft për të përcaktuar përmbajtjen e squfurit

në benzinë dhe diezel, që përdoret nga mjetet e lëvizshme.Amendimi i VKM Nr.

808, datë 5.11.2004 tyre është pjesë e planit afatmesëm.

Ligji Nr. 9663, datë 18.12.2006 për Koncesionet, ndonëse i paparashikuar në

paketën e masave të këtij sektori, pritet të ketë ndikim pozitiv në të gjitha degët

që bazohen në ekonomizimin e burimeve natyrore –pra edhe në hidrokarbure.

4.3. Politika të tjera

4.3.1. Arsimi dhe shkenca

Arsimi parauniversitar

Gjatë muajit qershor organizimi, realizimi dhe ndjekja e maturës shtetërore ka

qenë përkujdesja kryesore në arsimin parauniversitar dhe ka përbërë peshën

më të madhe të ngarkesës. Risi është fakti që, në frymën e maturës shtetërore,

u pilotua provimi i lirimit, i standardizuar dhe i unifikuar, nën përgjegjësinë e

AVA-s në dy rrethe, Krujë dhe Kavajë. Angazhim tjetër i rëndësishëm i MASH, gjatë

71

muajit qershor është realizimi i etapës së dytë të reformës së teksteve shkollore

e quajtur “ALTERETEKST 2”. Qëllimi i kësaj refome është konsolidimi i procesit të

liberalizimit të teksteve dhe afrimi me rregullat e tregut. Kjo reformë ka kushtëzuar

montorimin e këtij procesi në të gjithë vendin.

Arsimi dhe formimi profesional

Kërkohet të merren masa për mundësimin e kryerjes së praktikave profesionale

në ndërmarrje nga nxënësit e shkollave profesionale e teknike dhe kursantët e

qendrave të formimit profesional” si dhe për kryerjen e veprimtarive ekonomike

nga shkollat profesionale dhe qendrat e formimit profesional.

Mosdiskriminimi

MASh ka filluar pilotimin e krijimit të shkollave dhe kopshteve të integruara që

në fillimin e këtij viti shkollor, qershor 2006. Funksionojnë i 25 shkolla dhe 21

kopshte të integruara në qytetet qendra qarku ku ka universitete, nga 12 shkolla

e 12 kopshte të planifikuara në Strategji. MASh ka nxjerrë Urdhrin Nr. 410, datë

08.11.2006, për luftën kundër analfabetizmit, ku një zë të veçantë të platformës,

në zbatim të këtij Urdhri, e zë dhe evidentimi i frekuentimit të kopshteve dhe

shkollës nga fëmijët romë.

Arsimi i lartë

Gjatë kësaj periudhe vëmendja është përqendruar në emërtimin e titujve të diplomave

të ciklit të parë të studimeve, si edhe të pranimeve të reja mbi bazën e “Maturës

shtetërore” për sistemin me kohë të plotë, të pjesshme dhe në distancë. Kështu,

janë miratuar diplomat dhe emërtimet e tyre në Universitetin e Durrësit në degët

e Ekonomikut, të Shkollës së Lartë Profesionale dhe të Mësuesisë, si edhe struktura

akademike dhe ndarje degësh studimi ne Universitetin e Shkodrës, të Gjirokastrës,

Korçës dhe në Universitetin e Vlorës. Këto diploma janë të nivelit “Bachelor” dhe të

nivelit jouniversitar në shkollën e lartë profesionale ne Universitetin e Durresit.

72

4.3.2. Telekomunikacioni

Tregu i telekomunikacionit në Shqipëri është zgjeruar. Përfundimi i procesit të

privatizimit të Kompanisë publike të telefonisë fikse Albtelekom dhe aktivizimi

i operatorit të tretë “Eagle Mobile” pas këtij privatizimi, pritet ta shtojë fuqinë

e strukturës ekzistuese të tregut të telekomunikacioneve dhe konkurrencën

në këtë treg, të përbërë nga kompanitë e telefonisë mobile AMC dhe Vodafone

Albania, si dhe nga 55 operatorë që veprojnë në zonat rurale etj. Megjithatë,

problem tepër shqetësues në këtë fushë mbeten tarifat ende mjaft të larta të

shërbimit telefonik mobile, të cilat, megjithëse pësuan njëfarë reduktimi para

ca kohe, përsëri mbeten larg në raport me mesataren europiane të tyre. Në

fushën e telekomunikacionit u miratua amendimi i ligjit Nr. 8618 dt. 14.06.2000

“Për telekomunikacionet në Republikën e Shqipërisë”, dhe po vazhdon puna për

përmirësimin e kuadrit rregullator për licensimin e operatorëve të rinj në një treg

tërësisht të liberalizuar.

4.4. Drejtësia, liria, e siguria

4.4.1. Regjimi i vizave, politikat e migracionit, azili, manaxhimi i kufijve

Numri i qytetarëve të huaj që përdorin në mënyrë “legale” 35 Shqipërinë si një vend

tranzit për të emigruar në vendet europiane është reduktuar dhe është pothuajse

inekzistent36. Kjo ka ardhur si rezultat, së pari, i kontrollit më të mirë të kufijve dhe,

së dyti, për shkak të ndryshimit të procedurës së pajisjes me vizë të qytetarëve të

atyre vendeve me të cilat Shqipëria ka regjim vizash. Konsullata shqiptare jashtë

nuk lëshojnë vula për t’u mundësuar hyrjen në Shqipëri të shtetasve të huaj, por

viza të parapërgatitura me më shumë elemente sigurie.

35 Nëpermjet zotërimit të një vize hyrëse për në Shqipëri.36 Burimi: Ministria e Brendshme, Ministria e Punëve të Jashtme.

73

Është shënuar përparim në kontrollin dhe manaxhimin e kufijve edhe gjatë

vitit të fundit si dhe janë formuluar procedura më të sigurta për institucionet

dhe agjencitë që lëshojnë dokumente shtetërore apo pasaporta dhe certifikata.

Megjithatë, ende mungon një qasje më strukturore, e cila do të jepte plotësisht

garanci në sigurinë e dokumenteve si pasaporta apo certifikatat.

Çështja e lëvizjes së qytetarëve shqiptarë, sidomos në vendet anëtare të BE-së,

është komplekse dhe problematike. Ashtu si në të gjitha vendet e tjera të Ballkanit

perëndimor37 edhe në Shqipëri qytetarët e perceptojnë kufirin e vendeve të BE-së si

një mur të ri; ndonëse virtual, gjithsesi të pakapërcyeshëm. Me qëllim lehtësimin e

lëvizjes së lirë të personave, më 18 shtator 2007, Shqiperia dhe Komisioni Europian

nënshkruan marrëveshjen e lehtësimit të vizave.

Aktualisht qeveria është e angazhuar në përgatitjen e kartave të identitetit me

elemente të tjera sigurie, por nëse këtij procesi nuk do t’i paraprijë një sistem

kombëtar i regjistrimit të popullatës, elementët shtesë të sigurisë në dokumente

nuk do të përmirësonin situatën aktuale. Përgatitja e kartave të identifikimit

(ID) bazuar në një regjistër kombëtar të integruar ndërkaq do t’u shërbente jo

vetëm çështjeve të sigurisë e lëvizjes së lirë të qytetarëve, por edhe reformave

të brendshme që lidhen me proceset elektorale, shpeshherë të kontestuara për

shkak të listave zgjedhore dhe dokumenteve identifikuese.

Politikat e migracionit

Prirjes në rritje të kthimit vullnetar të emigrantëve shqiptarë, që është vënë re

dy vjet më parë, nuk i është dhënë dorë nga qeveria dhe institucionet shtetërore.

Ende nuk ka një program të mbështetur në stimuj nxitës që do të bëntë të mundur

edhe integrimin e emigrantëve të kthyer. Është e bashkërenduar puna midis

institucioneve për të ndërtuar një sistem zinxhir të inkurajimit të kthimit të

emigrantëve dhe më pas edhe të integrimit në vend.

Megjithëse qeveria ka parashikuar vendosjen e bashkëpunimit me autoritetet

lokale e rajonale, sidomos në Greqi dhe Itali, ku flukset emigratore shqiptare

37 Shih “Raporti i Komisionit Ndërkombëtar për Balkanin”, Qendra për Strategjitë Liberale, Sofie, 2005.

74

kanë qenë më të mëdha, praktikisht gjatë vitit të fundit nuk janë hedhur hapa

thelbësorë përpara. Disa ide për të modernizuar zyrat rajonale të punësimit përmes

kompjuterizimit dhe krijimit të një sistemi kombëtar të integruar thjesht kanë

mbetur vetëm ide e nuk janë sendërtuar, edhe për faktin se nuk janë planifikuar

fondet e duhura.

Azili

Për azilin, puna është përqëndruar veçanërisht në fushën e zbatimit të legjislacionit

të brendshëm, sipas standarteve të Konventës së Gjenevës, 1951 dhe Protokollit

të Nju Jorkut 1967, për të siguruar në këtë mënyrë respektimin e parimit të

non-refoulement si dhe të të drejtave të tjera të azilkërkuesve dhe refugjatëve.

Qeveria parashikonte të amendonte ligjin e vitit 1998 për Azilin në Republikën e

Shqipërisë qysh në gjashtëmujorin e parë të vitit 2006, por procesi është shtyrë

dhe amendimi pritet të realizohet në fund të këtij viti (2007).

Manaxhimi i kufinjve

Manaxhimi dhe siguria në kufi përbën një angazhim të Qeverisë Shqiptare si në

raport me detyrimet ligjore, politike dhe sigurinë kombëtare brenda vendit, ashtu

edhe në marrëdhëniet ndërkombëtare veçanërisht në procesin e anëtarësimit në

strukturat euroatlantike, për ndërtimin e besimit me shtetet fqinje dhe më gjerë,

si dhe për të kontribuar në luftën kundër krimit të organizuar.

Në këtë kuadër, si dhe duke pasur në konsideratë nevojën për forcimin e

bashkëpunimit ndërinstitucional ndërmjet Institucioneve kombëtare (sidomos

doganave, policisë kufitare, autoriteteve fito-sanitare, etj), për t’i bërë pikat e

kalimit të kufirit më efiçiente, si përsa u përket flukseve të mallrave dhe personave,

ashtu edhe përsa u takon kontrollit të aktiviteteve kriminale ndërkufitare, nga

informacioni i marrë vërejmë se masat legjislative të parashikuara në Planin

Kombëtar për zbatimin e MSA-së nuk janë realizuar, sepse pritet miratimi i ligjit

“për te huajt” dhe i ligjit “për kontrollin dhe mbikëqyrjen e kufirit” të cilat ndodhen

në proces.

75

4.4.2. Pastrimi i parave

Me qëllim që të parandalohen përdorimi i sistemeve financiare rajonale për

pastrimin e të ardhurave nga aktivitete kriminale, në përgjithësi, si dhe përdorimi

i tyre për të financuar terrorizmin, në Planin Kombëtar për Zbatimin e MSA-së,

qeveria kishte parashikuar ndërtimin e një sistemi kompjuterik për të gjitha

pikat kufitare, mirëpo ndërtimi i tij është ende në proces.

4.4.3. Lufta kunder korrupsionit

Lufta kundër korrupsionit ka qënë një nga prioritetet e shpallura të qeverisë.

Gjatë periudhës së monitorimit, qeveria ka vijuar të ndërmarrë një sërë masash

nëpërmjet të cilave synohet reformimi dhe modernizimi i sistemit fiskal si dhe

institucioneve të drejtesisë. Po të ballafaqohen ato me masat e parashikuara për

luftën kundër korrupsionit në Planin Kombëtar për Zbatimin e MSA-së, përparimi

është i ngadalshëm. Por, nga ana tjetër kuotat e larta të korrupsionit, të paktën ato

të perceptimit, kanë filluar të zbresin. Sipas Transparency International, Shqipëria,

ndonëse vijon të klasifikohet ndër vendet me kuota të larta, gjatë vitit të fundit

shfaq një përmirësim38.

Qeveria vijon të përdorë të njëjtën retorikë të lartë në luftën kundër korrupsionit,

por masat ndëshkuese apo proceset gjyqësore kundër rasteve të korrupsionit

ose kanë munguar ose kanë qënë periferike. Në shtator të këtij viti autoritetet

shqiptare arrestuan nëntë zyrtarë të lartë, ndër ta edhe një zëvendësministër,

me akuzën e përfshirjes në korrupsion. Ky është rasti i parë gjatë dy vjetëve, pas

ardhjes në pushtet të Partisë Demokratike, që zyrtarë të lartë të administratës së

saj akuzohen për korrupsion.

4.4.4. Lufta kunder drogës

Masat e parashikuara ne Planin Kombëtar për zbatimin e MSA-së të lidhura me

luftën kundër drogës bazohen në parime në pajtim me ato të Strategjisë Europiane

38 Shih Transparency Intenational Albania, 2007.

76

për Drogën si dhe të Koventave dhe instrumenteve të tjera ndërkombëtare

në këtë fushë. Tri masat legjislative të parashikuara në ketë seksion kërkojnë

përkatësisht bashkëpunimin e Ministrisë së Punëve të Brendshme me

Ministrinë e Bujqësisë, Ushqimit dhe Mbrojtjes së Konsumatorit, me Ministrinë

e Shendetësisë dhe strukturave përkatëse në Këshillin e Ministrave. Procedimi

i ngadaltë i këtyre institucioneve për zbatimin e masave të parashikuara është

pasoje e moskoordinimit të mirë midis tyre dhe mosndarjes së qartë të detyrave

dhe përgjegjësive.

4.4.5. Policia

Përkitazi me reformën në polici, angazhimet kryesore të shtetit shqiptar të

përcaktuara në përputhje me Dokumentin e Partneritetit Europian janë:

Garantimi i zbatimit të plotë të ligjit sipas gradave. ●

Përmirësimi i manaxhimit të Policisë së Shtetit dhe manaxhimit të burimeve ●

të saj në mënyrë të pavarur.

Forcimi i Njësisë së Policisë për Çështjet e Brendshme dhe ndjekja penale e ●

oficerëve të policisë për shkeljet ligjore.

Ndërgjegjësimi i të gjitha strukturave të policisë për detyrimet që kanë, me ●

qëllim zbatimin e plotë të të drejtave të njeriut në përputhje me konventat

ndërkombëtare të ratifikuara nga Shqipëria, veçanërisht me Konventën

Europiane të të Drejtave të Njeriut.

Përshpejtimi i përpjekjeve për të arritur një marrëveshje me Europolin. ●

Përcaktimi i një manuali procedure të konsoliduar për të gjithë oficerët ●

policorë të inkriminuar.

Forcimi i ndërgjegjjes së komunitetit për bashkëpunim me policinë. ●

Ndërkohë, për vitin 2006, Komisioni Europian në raportin e tij konstaton se lidhur

me funksionimin e policisë shqiptare meritojnë vëmendje këto probleme:

Mungesa e miratimit dhe vënies në zbatim të strategjisë së policimit në ●

komunitet me qëllim uljen e kriminalitetit;

77

mospërmbushja e standardeve të kërkuara për sistemin e manaxhimit të ●

çështjeve;

koordinimi i dobët dhe joefikas ndërmjet strukturave të policisë me organin ●

e prokurorisë;

moskalimi i manaxhimit të burimeve njerëzore, financiare dhe materiale ●

nga Ministria e Brendshme te policia.

nevojat për trajnime të vazhdueshme të punonjësve të policisë dhe për ●

përmirësimin e infrastrukturës;

nevoja për pajisjen me një manual procedurash i të gjithë oficerëve të ●

policisë;

forcimi i strukturave të manaxhimit sidomos të kontrollit të brendshëm; ●

mungesa e nënshkrimit nga Shqipëria të një marrëveshjeje strategjike me ●

Europol-in, për forcimin e bashkëpunimit policor.

Përsa i përket përparimit të realizuar në periudhën e monitorimit në sektotrin e

policisë një ndër nismat ligjore me rëndësi është ndryshimi i ligjit nr. 8553, datë

25.11.1999 “Për policinë e shtetit” i miratuar në qershor të vitit 2007 nga Kuvendi

i Shqipërisë përtej afateve të përcaktura ligjore. Miratimi i projektligjit “Për

policinë e shtetit” u realizua pas një procesi të gjatë hartimi dhe rishkrimi të tij.

Në muajin nëntor të vitit 2006, aktorë të shoqërisë civile dhe Avokati i Popullit39,

kërkuan rishikimin e projektligjit të dërguar në Kuvend me qëllim që ai të ishte

në përputhje me standardet ndërkombëtare dhe me kuadrin ligjor shqiptar. Sipas

tyre, projektligji paraqiste probleme të pajtueshmërisë me Kushtetutën dhe me

Kodin e Procedurës Penale dhe kishte të meta të karakterit teknik legjislativ. Një

pjesë e vërejtjeve u morën parasysh nga grupi i punës dhe Komisioni i Sigurisë

Kombëtare në Kuvendin e Shqipërisë.

39 Disa organizata jofitimprurëse të shoqërisë civile si Fondacioni SOROS, Komitetit Shqiptar i Helsinkit, Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim, Grupi Shqiptar për të Drejtat e Njeriut, Qendra Shqiptare për të Drejtat e Njeriut dhe Avokati i Popullit organizuan një seancë dëgjimore në Komisionin e Sigurisë Kombëtare në Kuvend dhe një tryezë të rrumbullakët për kundërshtimin e projektligjit dhe për të sugjeruar përmirësime të tij nga pikëpamja ligjore dhe ajo e teknikës së formulimit.

78

Ndonëse ligji është i rendësishëm jo vetëm për funksionimin e policisë, por edhe

për respektimin e të drejtave të shtetasve, ai nuk iu nënshtrua paraprakisht

diskutimit me grupet e interesit, me specialistë të sistemit të drejtësisë dhe të

prokurorisë dhe të të drejtave të njeriut. Gjithashtu, ky projektligj nuk u diskutua

në Komisionin e Çështjeve Ligjore, Administratës Publike dhe të Drejtave të Njeriut.

Vonesa në miratimin e ligjit “Për policinë e shtetit”, ka ndikuar në mosrespektimin

e afatit të parashikuar për miratimin e strukturës së re të Policisë së Shtetit dhe të

disa masave të tjera që lidhen me menaxhimin e policisë.

Përparime ka në përmirësimin e imazhit të policisë në komunitet. Polica e shtetit

në bashkëpunim me misionet ndërkombëtare që asistojnë policinë dhe me aktorë

të shoqërisë civile hartuan Strategjinë e Policimit në komunitet. Tashmë pritet që të

përcaktohet nëse ajo do të përdoret si strategji apo si një “Plan veprimi afatmesëm

për policimin në Komunitet”. Krahas kësaj është punuar edhe për hartimin e Planit

të Veprimit për zbatimin e Strategjisë së Policimit në Komunitet.

Megjithë janë hedhur hapa përpara për përmirësimin e policimit në komunitet

nevojitet një punë më e madhe nga ana e policisë së shtetit për rritjen e besimit të

publikut dhe forcimin e bashkëpunimit të ngushtë të komunitetit me strukturat

e policisë nëpërmjet ruajtjes së konfidencialitetit për garantimin e të drejtave

dhe lirive themelore të shtetasve. Programe të ndryshme duhet të hartohen për

informimin dhe rritjen e ndërgjegjësimit të opinionit publik. Me miratimin e ligjit

“Për policinë e shtetit” është planifikuar të krijohet një strukturë për policimin në

komunitet në 12 drejtoritë e policive në qarqe të cilat duhet të forcojnë lidhjet dhe

besimin me publikun.

Ka përparim edhe në fushën e bashkëpunimit ndërkombëtar ndërmjet policisë

shqiptare dhe Europolit. Në këtë drejtim, është ratifikuar Marrëveshja Strategjike

me Europolin nga Kuvendi i Shqipërisë në mars të vitit 2007.

Gjatë periudhës së raportimit, ristrukturimi i godinës së Policisë së Shtetit,

instalimi i gjeneratorëve për ngritjen dhe funksionimin e rrjetit të komunikimit

të të dhënave, përmirësimi i infrastrukturës së Akademisë së Policisë, Parkut dhe

Garazhit Qendror të Ministrisë së Brendshme ishin ende në proces. Gjithashtu,

me mbështetjen e PNUD-it janë duke u rehabilituar mjediset e komunikimit

79

të policisë me publikun. Ndërsa për përmirësimin e infrastrukturës së policisë

rrugore me qëllim rritjen e sigurisë në rrugë është bërë shumë pak. Ndërkohë, ka

nisur puna për krijimin e sistemit të informatizuar të policisë së shtetit si dhe për

trajnimin e personelit policor për shfrytëzimin e tij.

Përsa i përket rritjes së kapaciteteve profesionale të personelit të policisë, janë

realizuar trajnime në bashkëpunim me Akademinë e Policisë, PAMECA-n, OSBE-

në, UNHCR-në, Kryqin e Kuq. Megjithëse nevojitej të bëhej shumë më tepër, gjatë

kësaj periudhe është punuar pak për përmirësimin e sistemit të manaxhimit të

burimeve të Policisë së Shtetit me synim rritjen e efektivitetit dhe të transparencës

së policisë.

4.4.6. Lufta kundër krimit te organizuar e terrorizmit

Angazhimet e marra dhe objektivat e përcaktuara ne PKZMSA, në kuadrin e

luftës kundër krimit të organizuar dhe trafiqeve të paligjshme, shkojnë në një

linjë me detyrimet që rrjedhin nga Marrëveshja e Stabilizim- Asociimit (nenet

4, 78, 81 dhe 85). Këto angazhime që kanë të bëjnë me luftën kundër krimit të

organizuar, migrimit të paligjshëm dhe trafikimit, duke përfshirë, në veçanti,

trafikimin e qenieve njerëzore, kontrabandën, trafikimin e paligjshëm të armëve

dhe të makinave, etj. përbëjnë një faktor kyç për zhvillimin e marrëdhënieve të

bashkëpunimit mes Shqipërisë dhe vendeve të tjera, dhe kontribuojnë në mënyrë

të drejtpërdrejtë në stabilitetin rajonal.

Te tria masat e parashikuara në Planin Kombëtar për zbatimin e MSA-së për këtë

seksion (administrative, legjislative dhe infrastrukturore) janë në proces brenda

afateve të parashikuara për realizimin e tyre.

Lufta kundër terrorizmit përbën një detyrim për Qeverinë Shqiptare në kuadër

të angazhimeve që rrjedhin nga zbatimi i Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit

(paragrafi 9 i Preambulës, neni 5 dhe 82). Për ta përmbushur këtë detyrim, Shqipëria

është angazhuar t’i japë rëndësinë e duhur luftës kundër terrorizmit, mbështetur

edhe në deklaratën e lëshuar nga Konferenca Europiane e 20 tetorit 2001.

80

Masat e parashikuara në Planin Kombëtar për zbatimin e MSA-së për këtë

seksion, janë në proces plotësimi, i cili është edhe një nga elementet apo kriteret

vlerësuese në bashkëpunimin e Shqipërisë me aktorë të ndryshëm ndërkombëtarë

(organizata apo shtete). Megjithatë vërejmë se raportimi për plotësimin e këtyre

masave, vështirësohet si pasojë e formulimit të tyre të përgjithshëm dhe pa

indikatorë monitorimi.

4.4.7. çminimi

Qeveria Shqiptare, në përputhje dhe me detyrimet që rrjedhin nga anëtarësimi në

Konventat Ndërkombëtare në këtë fushë, ka hartuar Programin e Veprimit ndaj

Minave, me qëllim pastrimin e të gjitha zonave të identifikuara si të ndotura me

mina dhe municione të paplasura. Një ndër objektivat parësorë të këtij programi

është krijimi i kapaciteteve kombëtare për pastrimin e zonave të minuara. Synimi

kryesor në këtë drejtim është pastrimi i zonave të minuara dhe më pas dorëzimi i

tyre, si zona të sigurta, komuniteteve.

Raport monitorimi i Marrëveshjes së Stabilizim- · PDF fileEkonomia e tregut të...

Documents

Transcript of Raport monitorimi i Marrëveshjes së Stabilizim- · PDF fileEkonomia e tregut të...