qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

27
tariel futkaraZe tariel futkaraZe tariel futkaraZe tariel futkaraZe tariel futkaraZe qarTuli ena - qarTuli ena - qarTuli ena - qarTuli ena - qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle qarTvelTa erovnuli sicocxle qarTvelTa erovnuli sicocxle qarTvelTa erovnuli sicocxle qarTvelTa erovnuli sicocxle sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, mcxeTa-Tbilisis mTavarepiskoposis, biWvinTisa da cxum-afxazeTis mitropolitis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris epistoleebis, qadagebebisa da sityvaTa mixedviT kacobriobis istoria xalxebis gaCenisa da daRupvis mZime qronikaa. am fonze saswauls hgavs qarTveli eris 33-saukunovani sicocxle, romelic, pirvel rigSi, qarTuli eniTaa qarTuli eniTaa qarTuli eniTaa qarTuli eniTaa qarTuli eniTaa ganxorcielebili. bolo 2000 wlis ganmavlobaSi qarTvelTa erovnuli arsoba qristianobam rom asazrdova, esec ueWvelia. dampyrobelTa Semosevis dros qarTvelTa brZolas qarTvelTa brZolas qarTvelTa brZolas qarTvelTa brZolas qarTvelTa brZolas Seupovars xdida rwmenis dauTmobloba, vinaidan qristianoba qarTvelisTvis ar iyo mxolod cxovrebis filosofia da arsebobis wesi: droTa ganmavlobaSi qristianuli taZrebi da monastrebi iqca qarTveluri (qarTulenovani) kulturis aqtiur centrebad da erovnuli cnobierebis RvTiur nakadulebad. erovnuli cnobierebis RvTiur nakadulebad. erovnuli cnobierebis RvTiur nakadulebad. erovnuli cnobierebis RvTiur nakadulebad. erovnuli cnobierebis RvTiur nakadulebad. garda amisa, roca saxelmwifoebriobas gviSlida mteri, saqarTvelos avtokefaliuri eklesia inarCunebda erTian eklesiur da erovnul- saxelmwifoebriv sivrces da saxavda swor erovnul orientirebs. asea dResac, rodesac mtris mier okupirebuli da aneqsirebulia msoflios mier aRiarebuli saqarTvelos teritoriis 20%. dResac, imperiuli Tu globalisturi didi agresiebis periodSi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesi da unetaresi uwmidesi da unetaresi uwmidesi da unetaresi uwmidesi da unetaresi uwmidesi da unetaresi ilia meoris ilia meoris ilia meoris ilia meoris ilia meoris sityvani naTlad gamokveTs qarTvelTa erovnuli gadarCenis gzas. naSromSi warmodgenilia uwmidesisa da unetaresis ilia meoris xedva qarTvelTa enobriv-kulturuli istoriisa qarTvelTa enobriv-kulturuli istoriisa qarTvelTa enobriv-kulturuli istoriisa qarTvelTa enobriv-kulturuli istoriisa qarTvelTa enobriv-kulturuli istoriisa da Tanamedrove safrTxeebis safrTxeebis safrTxeebis safrTxeebis safrTxeebis Sesaxeb. marTali lazare - qarTveli eris simbolo marTali lazare - qarTveli eris simbolo marTali lazare - qarTveli eris simbolo marTali lazare - qarTveli eris simbolo marTali lazare - qarTveli eris simbolo mravali saukunis win, savaraudod, axali welTaRricxvis VIII-IX saukuneebSi RvTivkurTxeulma adamianma dawera "Sesxmai qarTvelTai da qarTvelTa enisai" ("qebai da didebai qarTulisa enisai"). iovane zosimes dabadebamde daweril am mistiur leqsSi qarTveli eris sicocxle qristes megobar lazares bedTanaa gaigivebuli. saqarTvelos samociqulo eklesiis mier lazares SabaTi lazares SabaTi lazares SabaTi lazares SabaTi lazares SabaTi gamocxadebulia qarTuli enis erovnul dResaswaulad; qarTuli enis erovnul dResaswaulad; qarTuli enis erovnul dResaswaulad; qarTuli enis erovnul dResaswaulad; qarTuli enis erovnul dResaswaulad; kerZod, amis Sesaxeb 1986 wels, 13 (26) aprils, lazares SabaTis qadagebaSi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia meorem ilia meorem ilia meorem ilia meorem ilia meorem brZana brZana brZana brZana brZana: KARTVELIAN HERITAGE XIV 2010 qarTveluri memkvidreoba qarTveluri memkvidreoba qarTveluri memkvidreoba qarTveluri memkvidreoba qarTveluri memkvidreoba

Transcript of qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

Page 1: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

9

tariel futkaraZetariel futkaraZetariel futkaraZetariel futkaraZetariel futkaraZe

qarTuli ena -qarTuli ena -qarTuli ena -qarTuli ena -qarTuli ena -

qarTvelTa erovnuli sicocxleqarTvelTa erovnuli sicocxleqarTvelTa erovnuli sicocxleqarTvelTa erovnuli sicocxleqarTvelTa erovnuli sicocxle

sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis,

mcxeTa-Tbilisis mTavarepiskoposis,

biWvinTisa da cxum-afxazeTis mitropolitis,

uwmidesisa da unetaresis ilia meoris

epistoleebis, qadagebebisa da sityvaTa mixedviT

kacobriobis istoria xalxebis gaCenisa da daRupvis mZime qronikaa.

am fonze saswauls hgavs qarTveli eris 33-saukunovani sicocxle, romelic,

pirvel rigSi, qarTuli eniTaaqarTuli eniTaaqarTuli eniTaaqarTuli eniTaaqarTuli eniTaa ganxorcielebili.

bolo 2000 wlis ganmavlobaSi qarTvelTa erovnuli arsoba

qristianobam rom asazrdova, esec ueWvelia. dampyrobelTa Semosevis

dros qarTvelTa brZolasqarTvelTa brZolasqarTvelTa brZolasqarTvelTa brZolasqarTvelTa brZolas Seupovars xdida rwmenis dauTmobloba,

vinaidan qristianoba qarTvelisTvis ar iyo mxolod cxovrebis filosofia

da arsebobis wesi: droTa ganmavlobaSi qristianuli taZrebi da

monastrebi iqca qarTveluri (qarTulenovani) kulturis aqtiur

centrebad da erovnuli cnobierebis RvTiur nakadulebad.erovnuli cnobierebis RvTiur nakadulebad.erovnuli cnobierebis RvTiur nakadulebad.erovnuli cnobierebis RvTiur nakadulebad.erovnuli cnobierebis RvTiur nakadulebad. garda

amisa, roca saxelmwifoebriobas gviSlida mteri, saqarTvelos

avtokefaliuri eklesia inarCunebda erTian eklesiur da erovnul-

saxelmwifoebriv sivrces da saxavda swor erovnul orientirebs. asea

dResac, rodesac mtris mier okupirebuli da aneqsirebulia msoflios

mier aRiarebuli saqarTvelos teritoriis 20%.

dResac, imperiuli Tu globalisturi didi agresiebis periodSi,

sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesi da unetaresiuwmidesi da unetaresiuwmidesi da unetaresiuwmidesi da unetaresiuwmidesi da unetaresi

ilia meorisilia meorisilia meorisilia meorisilia meoris sityvani naTlad gamokveTs qarTvelTa erovnuli gadarCenis

gzas.

naSromSi warmodgenilia uwmidesisa da unetaresis ilia meoris

xedva qarTvelTa enobriv-kulturuli istoriisaqarTvelTa enobriv-kulturuli istoriisaqarTvelTa enobriv-kulturuli istoriisaqarTvelTa enobriv-kulturuli istoriisaqarTvelTa enobriv-kulturuli istoriisa da Tanamedrove

safrTxeebissafrTxeebissafrTxeebissafrTxeebissafrTxeebis Sesaxeb.

marTali lazare - qarTveli eris simbolomarTali lazare - qarTveli eris simbolomarTali lazare - qarTveli eris simbolomarTali lazare - qarTveli eris simbolomarTali lazare - qarTveli eris simbolo

mravali saukunis win, savaraudod, axali welTaRricxvis VIII-IX

saukuneebSi RvTivkurTxeulma adamianma dawera "Sesxmai qarTvelTai da

qarTvelTa enisai" ("qebai da didebai qarTulisa enisai"). iovane zosimes

dabadebamde daweril am mistiur leqsSi qarTveli eris sicocxle qristes

megobar lazares bedTanaa gaigivebuli.

saqarTvelos samociqulo eklesiis mier lazares SabaTilazares SabaTilazares SabaTilazares SabaTilazares SabaTi

gamocxadebulia qarTuli enis erovnul dResaswaulad; qarTuli enis erovnul dResaswaulad; qarTuli enis erovnul dResaswaulad; qarTuli enis erovnul dResaswaulad; qarTuli enis erovnul dResaswaulad; kerZod,

amis Sesaxeb 1986 wels, 13 (26) aprils, lazares SabaTis qadagebaSi

sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia meoremilia meoremilia meoremilia meoremilia meorem brZanabrZanabrZanabrZanabrZana:

KARTVELIAN HERITAGE

XIV 2010qarTveluri memkvidreobaqarTveluri memkvidreobaqarTveluri memkvidreobaqarTveluri memkvidreobaqarTveluri memkvidreoba

Page 2: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

10

"...iveriis yovlad wmida RvTismSoblis xatis winaswarmetyvelebiT,

saqarTvelo gabrwyindeba ukanasknel Jams.

saeklesio gadmocemis Tanaxmad, cnobilia da Cven viciT, rom X

saukuneSi yovelive es xilviT euwyaT wmida mamebs iveronis qarTvelTa

savaneSi... roca mTeli qveyana dakargavs rwmenas, siyvaruls, saTnoebas,

saqarTvelo gabrwyindeba sarwmunoebiT, siyvaruliT, siwmidiT. am dros

qarTveli erisTvis uflismieri jildo iqneba is, rom meored mosvlis

Jams ufali kacobriobas gansjis qarTuli eniT.

mas Semdeg, roca cnobili gaxda es didi saidumlo, mas Semdeg,

roca ufalma gamoucxada Cvens winapars, rom "saxarebasa Sina amas enasa

lazare hqvian", qarTveloba zeimobda qarTuli enis dResaswauls -

lazares SabaTs. magram qveynis avbedobam, misma mZime warsulma waSala

es kurTxeuli da wmida tradicia. dRes kvlav dadga Jami dadRes kvlav dadga Jami dadRes kvlav dadga Jami dadRes kvlav dadga Jami dadRes kvlav dadga Jami da

aRvadgineT es dResaswauli"aRvadgineT es dResaswauli"aRvadgineT es dResaswauli"aRvadgineT es dResaswauli"aRvadgineT es dResaswauli" 1.

saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is am qadagebis Semdeg

saqarTveloSi aRdga ZvelqarTuli tradicia - lazares aRdginebis dRes

qarTuli enis dResaswauli2; 1986 wlidan dRemde, "saqarTvelos eklesiis

kalendris" mixedviT, yovel lazares SabaTs eklesiis mier sazeimod

aRiniSneba qarTuli enis dRe.

2003 wlis qadagebaSi saqarTvelos patriarqma brZana: "wmida da"wmida da"wmida da"wmida da"wmida da

marTali lazares aRdginebis dRe aris Cveni didi erovnulimarTali lazares aRdginebis dRe aris Cveni didi erovnulimarTali lazares aRdginebis dRe aris Cveni didi erovnulimarTali lazares aRdginebis dRe aris Cveni didi erovnulimarTali lazares aRdginebis dRe aris Cveni didi erovnuli

dResaswauli - qarTuli enis zeimi"dResaswauli - qarTuli enis zeimi"dResaswauli - qarTuli enis zeimi"dResaswauli - qarTuli enis zeimi"dResaswauli - qarTuli enis zeimi" 3.....

aqve arsebiTia imis aRniSvna, rom fraza: "saxarebasa Sina amas"saxarebasa Sina amas"saxarebasa Sina amas"saxarebasa Sina amas"saxarebasa Sina amas

enasa lazare hqvian"enasa lazare hqvian"enasa lazare hqvian"enasa lazare hqvian"enasa lazare hqvian" mocemulia didi mniSvnelobis mqone ZeglSi:

"qebai da didebai qarTulisa enisai", romlis sxva saxelia: qebaiqebaiqebaiqebaiqebai

qarTvelTai da qarTvelTa enisai; qarTvelTai da qarTvelTa enisai; qarTvelTai da qarTvelTa enisai; qarTvelTai da qarTvelTa enisai; qarTvelTai da qarTvelTa enisai; kerZod, peterburgis sajaro

biblioTekis wignTsacavis xelnawerTa fondis berZnul koleqciaSi

daculia iovane zosimes "liturgikul enciklopediad" cnobili xelnaweri

krebuli; mis sarCevSi "qebai da didebai qarTulisa enisai" Sesulia

rogorc: "Sesxmai"Sesxmai"Sesxmai"Sesxmai"Sesxmai... qarTvelTai da qarTvelTa enisai"qarTvelTai da qarTvelTa enisai"qarTvelTai da qarTvelTa enisai"qarTvelTai da qarTvelTa enisai"qarTvelTai da qarTvelTa enisai". sxva

xelnawerebSic sxvaobs leqsis saTauri da sarCevSi warmodgenili varianti;

mag., miqael dekanozis krebulis sarCevSi (zandukSi) me-10 Txzulebaa

"qebai qarTulisa enisai" "qebai qarTulisa enisai" "qebai qarTulisa enisai" "qebai qarTulisa enisai" "qebai qarTulisa enisai" (miqael dekanozis TxovniT, sarCevi daiwera

1 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris

qadageba lazares SabaTs (13/26 aprili, 1986 w.); jvari vazisa, #1, 1986 w.2 am TvalsazrisiT aseve sainteresoa amonaridi 1997 wlis qadagebidan: "lazare qarTul

enasTanaa dakavSirebuli. qarTulma eklesiam lazares SabaTs qarTuli enisqarTulma eklesiam lazares SabaTs qarTuli enisqarTulma eklesiam lazares SabaTs qarTuli enisqarTulma eklesiam lazares SabaTs qarTuli enisqarTulma eklesiam lazares SabaTs qarTuli enis

dResaswauli daawesa.dResaswauli daawesa.dResaswauli daawesa.dResaswauli daawesa.dResaswauli daawesa..." (saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis

ilia meoris qadageba lazares SabaTs {aprili, 1999 w.}; saqarTvelos kaTolikos-

patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni II, Tb., 1997, gv. 299).3 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris

qadageba lazares SabaTs (19 aprili, 2003 w.), sapatriarqos uwyebani, #16, 25

aprili - 01.05. 2003 w.

t. futkaraZe

Page 3: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

11

iovane-zosimes xeliT) magram sakuTriv teqstSi, romelic sxva gadamweris

xeliTaa dawerili, leqsis saxelia: "qarTulisa enisaTvis""qarTulisa enisaTvis""qarTulisa enisaTvis""qarTulisa enisaTvis""qarTulisa enisaTvis"4.....

logikuria davaskvnaT: mematianeTa azriT, lazare aris qarTvelimematianeTa azriT, lazare aris qarTvelimematianeTa azriT, lazare aris qarTvelimematianeTa azriT, lazare aris qarTvelimematianeTa azriT, lazare aris qarTveli

erisa da qarTuli enis simboloerisa da qarTuli enis simboloerisa da qarTuli enis simboloerisa da qarTuli enis simboloerisa da qarTuli enis simbolo. Sesabamisad, lazares aRdginebis dRe

aris qarTuli enisa da qarTveli eris dRe.

romeli saukunidan vdResaswaulobTromeli saukunidan vdResaswaulobTromeli saukunidan vdResaswaulobTromeli saukunidan vdResaswaulobTromeli saukunidan vdResaswaulobT

qarTuli enis dRes?qarTuli enis dRes?qarTuli enis dRes?qarTuli enis dRes?qarTuli enis dRes?

pirvel rigSi, mokled am wmida tradiciis wmida tradiciis wmida tradiciis wmida tradiciis wmida tradiciis Sesaxeb:

"qebai da didebai qarTulisa enisai" wyaroebSi Cndeba X saukunidan,

kerZod, 4 xelnaweriT Semogvenaxa; amaTgan erTi varianti, romelic mmmmmiqaeliqaeliqaeliqaeliqael

dekanozisdekanozisdekanozisdekanozisdekanozis surviliT Seqmnil hagiografiul TxzulebaTa krebulzea

darTuli, kaligrafiuladac da redaqciuladac gansxvavdeba iovane zosimes

mier gadawerili sami sxva xelnawerisgan. es gvaZlevs safuZvels, vTqvaT:

iovane zosime ar aris "qebai da didebai qarTulisa enisais"iovane zosime ar aris "qebai da didebai qarTulisa enisais"iovane zosime ar aris "qebai da didebai qarTulisa enisais"iovane zosime ar aris "qebai da didebai qarTulisa enisais"iovane zosime ar aris "qebai da didebai qarTulisa enisais"

avtori.avtori.avtori.avtori.avtori. es cxadia CvenTvis cnobil pirvel qarTul TariRian

xelnawerSi ("sinuri mravalTavi", 864 w.) CarTuli "qebais" teqstze arsebuli

minaweriTac:

"qriste, Seiwyale mCxrekeli amisi iovane, amen"."qriste, Seiwyale mCxrekeli amisi iovane, amen"."qriste, Seiwyale mCxrekeli amisi iovane, amen"."qriste, Seiwyale mCxrekeli amisi iovane, amen"."qriste, Seiwyale mCxrekeli amisi iovane, amen".

aRsaniSnavia, rom "gaCxreka" gamowvlilviT ganxilvas (saba),

redaqtorobas, Ziebas niSnavs da ara avtorobas5; Sdr.: Sdr.: Sdr.: Sdr.: Sdr.: mCxrekali - - - - -

igivea rac mwerali, gadamweri igivea rac mwerali, gadamweri igivea rac mwerali, gadamweri igivea rac mwerali, gadamweri igivea rac mwerali, gadamweri (i. abulaZe). sinuri mravalTavis kidev

erTi fraza: "SemindveT wmidano RmTisano, ucbad CxrekisaTvis, "SemindveT wmidano RmTisano, ucbad CxrekisaTvis, "SemindveT wmidano RmTisano, ucbad CxrekisaTvis, "SemindveT wmidano RmTisano, ucbad CxrekisaTvis, "SemindveT wmidano RmTisano, ucbad CxrekisaTvis,

arais Tu mwerali viyav".arais Tu mwerali viyav".arais Tu mwerali viyav".arais Tu mwerali viyav".arais Tu mwerali viyav".

Zveli teqstebi asxvavebs "ucbad mCxrekelsa" da mwerals; Cans, mweralimweralimweralimweralimwerali

teqstis profesionali gadamweria (kaligrafia), mCxrekali ki - Semmosveli,mCxrekali ki - Semmosveli,mCxrekali ki - Semmosveli,mCxrekali ki - Semmosveli,mCxrekali ki - Semmosveli,

amkinZveli, teqnikuri redaqtori amkinZveli, teqnikuri redaqtori amkinZveli, teqnikuri redaqtori amkinZveli, teqnikuri redaqtori amkinZveli, teqnikuri redaqtori (romelic zogjer kaligrafobs kidec;

ix. qvemoT).

faqtia isic, rom "qebai da didebai qarTulisa enisai" IX saukuneSi

ukve popularuli iyo sazRvargareTis qarTuli kulturis centrebSic:

ierusalimsa (sabawmidasa) da sinas mTaze.

Cveni Semdgomi msjelobisTvis arsebiTia "sabawmiduri mravalTavis""sabawmiduri mravalTavis""sabawmiduri mravalTavis""sabawmiduri mravalTavis""sabawmiduri mravalTavis"

Seqmnisa da Semosvis istoria:

yvelasTvis cnobili "sinuri mravalTavi" warmoadgens "sauflo da"sauflo da"sauflo da"sauflo da"sauflo da

did saeklesio dResaswaulebze"did saeklesio dResaswaulebze"did saeklesio dResaswaulebze"did saeklesio dResaswaulebze"did saeklesio dResaswaulebze" wasakiTx homiletikur TxzulebaTa

(zepirad Tqmul Zvel saeklesio qadagebaTa, moZRvrebaTa) krebuls. krebuli

Seqmnilia ierusalimSi, ierusalimSi, ierusalimSi, ierusalimSi, ierusalimSi, wmida sabas lavraSi, 864 wels6 (iniciatori da

erT-erTi gadamweria makar leTeTelimakar leTeTelimakar leTeTelimakar leTeTelimakar leTeTeli - grigol xanZTelis erT-erTi

4 variantebis SepirispirebisaTvis vrclad ix. krebuli: "qebai da didebai qarTu-

lisa enisai" (Semdgenel-redaqtori t. futkaraZe), quTaisi, 2000.5 krebuli: "qebai da didebai qarTulisa enisai" (Semdgenel-redaqtori t. futkaraZe),

quTaisi, 2000, gv. 93-94.

qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

6 Semdeg xelnaweri autaniaT sinas mTaze; Sdr.: ufro samarTliani iqneboda, am

xelnawers darqmeoda "sabawmiduri mravalTavi" (i. imnaiSvili, sinuri mravalTavi,

Tb., 1975).

Page 4: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

12

mowafe). swored am uZveles, IX saukuneSi ukve tradiciul sadResaswaulo

sakiTxav krebulSia CarTuli "qebai da didebai qarTulisa enisai".

cnobilia, aseve, rom Cvenamde moRweuli xelnaweri 981 wels mesamedmesamedmesamedmesamedmesamed

SemosaSemosaSemosaSemosaSemosa iovane zosimem. zosimes xeliTvea gadawerili "qebai da didebai

qarTulisa enisais" aqve warmodgenili varianti; swored amitom

varaudoben, rom "sinur mravalTavs" qarTuli enis (qarTveli eris)qarTuli enis (qarTveli eris)qarTuli enis (qarTveli eris)qarTuli enis (qarTveli eris)qarTuli enis (qarTveli eris)

qeba qeba qeba qeba qeba daamata iovane zosimem. Tavis anderZSi iovane zosime ambobs, rom

man moxucebulobis Jams Semosa "ese wigni mravalTavi".

logikuria, vifiqroT, rom Tuki iovane zosime romelime tradiciul

krebuls, miT umetes aswlovan, ierusalimSi Seqmnil kanonikur

sadResaswaulo homiletikuri Txzulebebis homiletikuri Txzulebebis homiletikuri Txzulebebis homiletikuri Txzulebebis homiletikuri Txzulebebis krebuls Tavisi iniciativiT

raimes daumatebda, amis Sesaxeb miuTiTebda kidec; kerZod, iovane zosime

sxva SemTxvevaSi aRniSnavs xolme, Tuki raimes amatebs; sxva SemTxvevaSi aRniSnavs xolme, Tuki raimes amatebs; sxva SemTxvevaSi aRniSnavs xolme, Tuki raimes amatebs; sxva SemTxvevaSi aRniSnavs xolme, Tuki raimes amatebs; sxva SemTxvevaSi aRniSnavs xolme, Tuki raimes amatebs; mag.:

imave periodSi (983 w.) sxva xelnaweris Semosvis dros "iovane-zosimem

krebuls daumata erTi mcire moculobis Txzuleba: "da kualad sxuai

hambavi RamisTevisaTvisve" SeniSvniT: SeniSvniT: SeniSvniT: SeniSvniT: SeniSvniT: "eseai ukuanais vpove da aqa

SevCxrike. SemindveT da locva-yavT"7.

vfiqrobT, ar unda gamovricxoT, rom "mravalTavis" ierusalimur

variantSive iyo "qebai da didebai qarTulisa enisai". ufro sarwmunod

gveCveneba is, rom 864 wels gadawerili didi xelnaweris bolo furceli bolo furceli bolo furceli bolo furceli bolo furceli

droTa ganmavlobaSi metad Seilaxa, droTa ganmavlobaSi metad Seilaxa, droTa ganmavlobaSi metad Seilaxa, droTa ganmavlobaSi metad Seilaxa, droTa ganmavlobaSi metad Seilaxa, ris gamoc Semmosvelma igi 981

wels xelaxla gadawera - gaaaxlagadawera - gaaaxlagadawera - gaaaxlagadawera - gaaaxlagadawera - gaaaxla.

Sdr., zemoT citirebuli fragmentidan ("eseai ukuanais vpove da

aqa SevCxrike. SemindveT da locva-yavT") Cans, rom termini "mCxrekeli"

SeiZleba gaviazroT, rogorc "dammatebelic" (SevCxrike - davamate):

mCxrekeli - "cudad" gadamweri; daCxreka - "dawera"; daCxrekili -

"dawerili"; Cxerka - "CiCqna"/"wera8.

yovel SemTxvevaSi, faqtia, rom IX saukuneSi Tu ara, X saukuneSi

mainc qarTuli qristianuli kulturis upirveles sazRvargareTul

centrSi - sinas mTaze - sauflo da did saeklesio dResaswaulebzesauflo da did saeklesio dResaswaulebzesauflo da did saeklesio dResaswaulebzesauflo da did saeklesio dResaswaulebzesauflo da did saeklesio dResaswaulebze

ikiTxeboda xolmeikiTxeboda xolmeikiTxeboda xolmeikiTxeboda xolmeikiTxeboda xolme "qebai da didebai qarTulisa enisai".

maSasadame, mravali saukunis win sruliad saqarTvelossruliad saqarTvelossruliad saqarTvelossruliad saqarTvelossruliad saqarTvelos

samociqulo eklesiaSi aqtualurisamociqulo eklesiaSi aqtualurisamociqulo eklesiaSi aqtualurisamociqulo eklesiaSi aqtualurisamociqulo eklesiaSi aqtualuri iyo idea: qarTuli enis (/qarTveli

eris) simbolo - uflis megobari lazare.uflis megobari lazare.uflis megobari lazare.uflis megobari lazare.uflis megobari lazare.

amas cxadyofs Semdegi faqtebic:

- iovane zosimem "qebai da didebai qarTulisa enisaiT" daamTavra

sabawmidis lavraSi mis mier Sedgenili "liturgikuli enciklopedia"

(950-965 wlebSi);

- sinawmidis dekanozis, kvirike miZnaZorelis surviliT, "qebai da

didebai qarTulisa enisai" daerTo sinas mTaze gadawerili oTxTavis

srul nusxas (979 wels);

- sinas mTaze moRvawe miqael dekanozma "qebai da didebai qarTulisa

enisai" CarTo hagiografiul TxzulebebSi (981-983 wlebSi).

7 krebuli "qebai da didebai qarTulisa enisai", quTaisi, 2000, gv. 41.8 Cxrek- Ziris variantebisaTvis ix. z. sarjvelaZe, Zveli qarTuli enis leqsikoni, Tb.,

1995.

t. futkaraZe

Page 5: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

13

swored winaprebis xedvis gaTvaliswinebiT brZanebs uwmidesi da

unetaresi ilia meore:

"adreul saukuneebSi qarTveloba sazeimod acxadebda: "da"da"da"da"da

saxarebasa Sina amas enasa lazare hrqvian"saxarebasa Sina amas enasa lazare hrqvian"saxarebasa Sina amas enasa lazare hrqvian"saxarebasa Sina amas enasa lazare hrqvian"saxarebasa Sina amas enasa lazare hrqvian"... qveynis avbedobam,

misma mZime warsulma waSala es kurTxeuli da wmida tradicia. Cven unda

aRvadginoT es dResaswauli"9.

"qebai da didebai qarTulisa enisais" ucnobi avtoris kvalad,

sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, uwmidesi da unetaresi

ilia meore miiCnevs, rom lazare aris jvarcmuli qarTveli erislazare aris jvarcmuli qarTveli erislazare aris jvarcmuli qarTveli erislazare aris jvarcmuli qarTveli erislazare aris jvarcmuli qarTveli eris

simbolo; kerZod, erTi mxriv, qarTveli eris daniSnulebaaqarTveli eris daniSnulebaaqarTveli eris daniSnulebaaqarTveli eris daniSnulebaaqarTveli eris daniSnulebaa

simarTliTa da siyvaruliT ganmsWvaluli sicocxle10; meore mxriv ki,

qarTveli eriqarTveli eriqarTveli eriqarTveli eriqarTveli eri dadadadada qarTuliqarTuliqarTuliqarTuliqarTuli enaenaenaenaena urTierTganmsazRvreli cnebebiaurTierTganmsazRvreli cnebebiaurTierTganmsazRvreli cnebebiaurTierTganmsazRvreli cnebebiaurTierTganmsazRvreli cnebebia11.

dRes zogi fsevdoliberali cdilobs, rom gaakritikos "qebai da

didebai qarTulisa enisai", rogorc qarTuli mesianisturi ideis

warmomCeni poeturi qmnileba; garda amisa, uaryofiTad afaseben

saqarTvelos eklesiis gadawyvetilebas, romlis mixedviTac lazares

SabaTs sazeimod aRiniSneba qarTuli enis dRe.

yoveli eri da pirovneba eZebs Tavis daniSnulebas ;yoveli eri da pirovneba eZebs Tavis daniSnulebas ;yoveli eri da pirovneba eZebs Tavis daniSnulebas ;yoveli eri da pirovneba eZebs Tavis daniSnulebas ;yoveli eri da pirovneba eZebs Tavis daniSnulebas ;

Sesabamisad, ara awmyoSi (Tundac amqveyniur velSi), aramed meored

mosvlis Jams qarTveli eris sulierad amaRlebis ndomasulierad amaRlebis ndomasulierad amaRlebis ndomasulierad amaRlebis ndomasulierad amaRlebis ndoma vinmes mier

ratom unda iyos kritikis sagani?

meored mosvlis Jams amaRleba yoveli qristianis ocnebaa.

analogiurad, "qebai da didebai qarTulisa enisais" Semoqmedi gveubneba,

rom uflisgan Semkuli da kurTxeuli qarTveli eri (qarTuli ena) -

siyvaruliT mcxovrebi eri, romelicsiyvaruliT mcxovrebi eri, romelicsiyvaruliT mcxovrebi eri, romelicsiyvaruliT mcxovrebi eri, romelicsiyvaruliT mcxovrebi eri, romelic amqveyniur samyaroSi (odiTgan

"dResamomde") Zlier imperiaTagan tanjulia ("damarxulia", "mdabalia",

"dawunebulia"), amaRldeba gankiTxvis JamsamaRldeba gankiTxvis JamsamaRldeba gankiTxvis JamsamaRldeba gankiTxvis JamsamaRldeba gankiTxvis Jams... igive surT am leqsis

CvenTvis cnobil pirvel damfasebelT: iovane zosimes, dekanoz iovane zosimes, dekanoz iovane zosimes, dekanoz iovane zosimes, dekanoz iovane zosimes, dekanoz

kvirikes, dekanoz miqaelskvirikes, dekanoz miqaelskvirikes, dekanoz miqaelskvirikes, dekanoz miqaelskvirikes, dekanoz miqaels... amasve ambobs Cveni Tanamedrove, uwmidesi

da unetaresi ilia meore; es eocnebeba bevr sxva qarTvels12...

9 lazares aRdginebis xati X saukunisaa (xatebis eleqtronuli versiebi mogvawoda

b-nma l. togoniZem).10 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia

meoris qadageba lazares SabaTs, lazares aRdginebis saxelobis taZarSi (kinostu-diis

ezoSi) 2005 wlis 23 aprils; sapatriarqos uwyebani, #28, 28 aprili - 11 maisi, 2005

w., saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni

II, Tb., 1998, gv. 2.11 ilia II: "vin warmoSva qarTuli ena? qarTvelma erma warmoSva qarTuli ena, Tu

qarTulma enam warmoSva qarTveli eri? RvTis kurTxeviT, maTi Soba erTad moxda:

warmoiSva qarTuli ena da warmoiSva qarTveli eri"; sruliad saqarTvelos

kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris qadageba lazares

SabaTs (13/26 aprili, 1986 w.); jvari vazisa, #1, 1986 w.

"qebais" teqstSi enisa da eris mimarTebis Sesaxeb vrclad ix. krebuli: qebai da

didebai qarTulisa enisai, , , , , quTaisi, 2000.

qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

12rac dro gadis, ufro meti qarTveli, gansakuTrebiT, axalgazrdoba xdeba morwmune,

aRmsarebeli; gana es ar aris xiluli niSani, rom qarTveloba lazares kvals mihyveba?!

Page 6: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

14

aqve SevniSnavT: fsevdoliberalebi bolo periodSi ufro aqtiurad

cdiloben, mZafrad "gaakritikon" adreqristiaanuli xanis qarTuli

mesianizmi da dRes aqtiurad gamoyenebuli fraza: iveriaiveriaiveriaiveriaiveria

gavrwyindebagavrwyindebagavrwyindebagavrwyindebagavrwyindeba!

Cveni winapris xedva Tu sxvadasxva Taobis qarTvelTa surviliqarTvelTa surviliqarTvelTa surviliqarTvelTa surviliqarTvelTa survili

momavalSi qarTveli eris gabrwyinebisamomavalSi qarTveli eris gabrwyinebisamomavalSi qarTveli eris gabrwyinebisamomavalSi qarTveli eris gabrwyinebisamomavalSi qarTveli eris gabrwyinebisa ar aris is mesianizmi,

romelic unda vakritikoT; metic, es unda gaviazroT rogorces unda gaviazroT rogorces unda gaviazroT rogorces unda gaviazroT rogorces unda gaviazroT rogorc

eris arCevani, eris arCevani, eris arCevani, eris arCevani, eris arCevani, iaros qristes gziT; asevea: lazareoba "daflviT

naTlisRebaa", eris/pirovnebis arsebobis qristianuli gaazrebaa, eris/eris/eris/eris/eris/

pirovnebis mier sakuTari pirovnebis mier sakuTari pirovnebis mier sakuTari pirovnebis mier sakuTari pirovnebis mier sakuTari misiis qristianuli aRqmaaqristianuli aRqmaaqristianuli aRqmaaqristianuli aRqmaaqristianuli aRqmaa da ara

mkrexeluri mesianizmi13.

saqarTvelos eklesiis mier lazares SabaTs qarTuli enis

dResaswaulis daweseba unda gavigoT, rogorc qarTveli eris samaradJamo

svlis myari kalapotis - lazares gzis- lazares gzis- lazares gzis- lazares gzis- lazares gzis - simboluri gamosaxva: awmyoSi

Tavmdabloba, momavalSi - gabrwyineba, "mkvdreTiT" aRdgoma "mkvdreTiT" aRdgoma "mkvdreTiT" aRdgoma "mkvdreTiT" aRdgoma "mkvdreTiT" aRdgoma (qristes

"mkvdreTiT aRdgoma").

14 aprili - saqarTvelos saxelmwifo enis dRe14 aprili - saqarTvelos saxelmwifo enis dRe14 aprili - saqarTvelos saxelmwifo enis dRe14 aprili - saqarTvelos saxelmwifo enis dRe14 aprili - saqarTvelos saxelmwifo enis dRe

1978 wlis 14 aprils saqarTvelos studentobam, zogadad

saqarTvelos sazogadoebam, saSualeba ar misca sabWoTa xelisuflebas,

qarTuli enisTvis waerTmia saxelmwifo enissaxelmwifo enissaxelmwifo enissaxelmwifo enissaxelmwifo enis isedac damcrobili statusi;

amdenad, wesiT, 14 aprili oficialurad unda iyos qarTuli enis,qarTuli enis,qarTuli enis,qarTuli enis,qarTuli enis,

rogorc saqarTvelos saxelmwifo enis, dRe.rogorc saqarTvelos saxelmwifo enis, dRe.rogorc saqarTvelos saxelmwifo enis, dRe.rogorc saqarTvelos saxelmwifo enis, dRe.rogorc saqarTvelos saxelmwifo enis, dRe.

saqarTvelos mTavrobis mier saqarTvelos mTavrobis mier saqarTvelos mTavrobis mier saqarTvelos mTavrobis mier saqarTvelos mTavrobis mier 14 aprili iwodeba xan qarTuli

enis dRed, xan ki - dedaenis dRed (lazares aRdginebis dRes, rogorc

qarTuli enis dRes, ki saTanado yuradReba ar eqceva)14.

amasTan dakavSirebiT Cndeba kiTxva:

- Tuki 14 aprili qarTvelTa dedaenis dRed damkvidrdeba,

saqarTvelos is moqalaqe, romelic Tavis eTnikur dedaenad miiCnevs:

somxurs, rusuls, azerbaijanuls, ramdenad iqneba motivirebuli,ramdenad iqneba motivirebuli,ramdenad iqneba motivirebuli,ramdenad iqneba motivirebuli,ramdenad iqneba motivirebuli,

rom 14 aprilirom 14 aprilirom 14 aprilirom 14 aprilirom 14 aprili izeimos?

14 aprili Tuki gamocxaddeba qarTuli enis, rogorcqarTuli enis, rogorcqarTuli enis, rogorcqarTuli enis, rogorcqarTuli enis, rogorc

saqarTvelos saxelmwifo enis, dRed,saqarTvelos saxelmwifo enis, dRed,saqarTvelos saxelmwifo enis, dRed,saqarTvelos saxelmwifo enis, dRed,saqarTvelos saxelmwifo enis, dRed, saqarTvelos yvela moqalaqe

TbilisSic, quTaisSic, axalqalaqSic da TelavSic valdebuli da moxaruli

iqneba, izeimos Tavisi saxelmwifo enissaxelmwifo enissaxelmwifo enissaxelmwifo enissaxelmwifo enis dRe.

vfiqrobT, yvela safuZveli gvaqvs, vTqvaT:

13 rasakvirvelia, miuRebeli "mesianizmia" konkretul awmyoSi eris (pirovnebis,

partiis, saxelmwifos, religiuri dajgufebis...) mier Tavis warmodgena kacobriobis

mxsnelad; mag., realur awmyoSi kacobriobis mxsnelis rolSi Tavis warmodgenam Sva:

faSizmi, komunizmi, antisazogadoebrivi (e.w. fsevdoliberaluri, antierovnuli)

globalizmi, religiuri fanatizmi.14 sakiTxis istoriisaTvis ix., t. futkaraZe, 14 aprili - qarTuli enis dRe Tu

saqarTvelos saxelmwifo enis dRe? samecniero-popularuli gazeTi "qarTuli!.. #3,

1999 w.; ix. agreTve, aqve (#1, 1998 w.): t. futkaraZe, saxelmwifo ena - qveynis

Rirsebis sazomi.

t. futkaraZe

Page 7: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

15

I. bzobis wina SabaTiI. bzobis wina SabaTiI. bzobis wina SabaTiI. bzobis wina SabaTiI. bzobis wina SabaTi - lazares aRdginebis SabaTi, romelic

saqarTvelos eklesiis mier aRiarebulia qarTuli enis sazeimo dRed,

oficialurad unda gamocxaddes saqarTvelos erovnul dResaswauladsaqarTvelos erovnul dResaswauladsaqarTvelos erovnul dResaswauladsaqarTvelos erovnul dResaswauladsaqarTvelos erovnul dResaswaulad

----- qarTvelTa dedaenis - qarTuli enis qarTuli enis qarTuli enis qarTuli enis qarTuli enis dRed. am dRes mniSvnelovani

iqneba Tema: qarTuli ena qarTuli ena qarTuli ena qarTuli ena qarTuli ena da qarTveli eri. qarTveli eri. qarTveli eri. qarTveli eri. qarTveli eri.

II.II.II.II.II. 14 aprils 14 aprils 14 aprils 14 aprils 14 aprils oficialurad unda mieces is statusi, romelic

1978 wlis 14 aprilis ambebiT TavisTavad ganisazRvra: saqarTvelossaqarTvelossaqarTvelossaqarTvelossaqarTvelos

saxelmwifo enis saxelmwifo enis saxelmwifo enis saxelmwifo enis saxelmwifo enis (qarTuli samwignobro enis) dRe. dRe. dRe. dRe. dRe. am dRes mniSvnelovani

iqneba Tema: ena da saxelmwifo.ena da saxelmwifo.ena da saxelmwifo.ena da saxelmwifo.ena da saxelmwifo.

qarTuli samwignobro ena - qarTveli erisqarTuli samwignobro ena - qarTveli erisqarTuli samwignobro ena - qarTveli erisqarTuli samwignobro ena - qarTveli erisqarTuli samwignobro ena - qarTveli eris

urRvevi saZirkveliurRvevi saZirkveliurRvevi saZirkveliurRvevi saZirkveliurRvevi saZirkveli

qarTvelTa dedaena - qarTuli enaqarTvelTa dedaena - qarTuli enaqarTvelTa dedaena - qarTuli enaqarTvelTa dedaena - qarTuli enaqarTvelTa dedaena - qarTuli ena sxva enaTagan aSkarad

gamorCeulia erTi niSniT:

msoflioSi ar arsebobs sxva ena, romelic, rogorc saeklesio da

samwignobro ena, uwyvetad funqcionirebs, sul mcire, bolo 15 saukunis

manZilze da misi fonetika, gramatika da leqsika Tvisobrivad ar Secvlila...

logikuri safuZvlebi arsebobs, vTqvaT isic, rom arqauli qarTuliqarTuliqarTuliqarTuliqarTuli

samwignobro ena da asomTavruli anbani qristeSobamdelsamwignobro ena da asomTavruli anbani qristeSobamdelsamwignobro ena da asomTavruli anbani qristeSobamdelsamwignobro ena da asomTavruli anbani qristeSobamdelsamwignobro ena da asomTavruli anbani qristeSobamdel

qarTvelTa saerTo-erovnuliqarTvelTa saerTo-erovnuliqarTvelTa saerTo-erovnuliqarTvelTa saerTo-erovnuliqarTvelTa saerTo-erovnuli Semoqmedebaa Semoqmedebaa Semoqmedebaa Semoqmedebaa Semoqmedebaa15.

erTi ram ki ueWvelia: saqarTvelos sxvadasxva kuTxis qarTvel

moRvaweTa (iovane lazi, Wyondidlebi, iovane minCxi, giorgi aToneli,

eqvTime aToneli, iovane petriwi, SoTa rusTaveli...) mier CamoZerwili

qarTuli marTlmadidebeli eklesiis enamarTlmadidebeli eklesiis enamarTlmadidebeli eklesiis enamarTlmadidebeli eklesiis enamarTlmadidebeli eklesiis ena axali welTaRricxvis pirveli

saukuneebidanve warmoadgens qarTvelTa erTobis urRvev fundamentsurRvev fundamentsurRvev fundamentsurRvev fundamentsurRvev fundaments.

uflis nebiT, qarTvel ers odiTganve sacxovrisad aqvs dedamiwis

mSvenieri, geopolitikurad mniSvnelovani miwa-wyali - amierkavkasia;amierkavkasia;amierkavkasia;amierkavkasia;amierkavkasia;

sxva xalxebi mudam cdilobdnen da dResac cdiloben, Tavadac daemkvidron

aq; amgvari survili xSirad gadadis Cvendami mtrobasa da moSurneobaSi.

araiSviaTad, momxduri cdilobs, daSalos qarTvelTa enobriv-qarTvelTa enobriv-qarTvelTa enobriv-qarTvelTa enobriv-qarTvelTa enobriv-

kulturuli erTobakulturuli erTobakulturuli erTobakulturuli erTobakulturuli erToba, am gziT daasustos qarTvelTa Zliereba da

miitacos saqarTvelos teritoria. rogorc wesi, pirvel rigSi mterimterimterimterimteri

cdilobscdilobscdilobscdilobscdilobs, qarTvelebs wagvarTvas an gagviucxoos dedaena dadedaena dadedaena dadedaena dadedaena da

marTlmadideblobamarTlmadideblobamarTlmadideblobamarTlmadideblobamarTlmadidebloba.

bolo saukuneebSi qarTvelTaTvis tradiciuli samwignobro

kulturis gaucxoebis erT-erT nacad gzas warmoadgens qarTvelTa

enobrivi danawevreba: calkeuli qarTveluri dialeqtebiscalkeuli qarTveluri dialeqtebiscalkeuli qarTveluri dialeqtebiscalkeuli qarTveluri dialeqtebiscalkeuli qarTveluri dialeqtebis

damoukidebel enebad gamocxadeba da maT bazaze axalidamoukidebel enebad gamocxadeba da maT bazaze axalidamoukidebel enebad gamocxadeba da maT bazaze axalidamoukidebel enebad gamocxadeba da maT bazaze axalidamoukidebel enebad gamocxadeba da maT bazaze axali

samwignobro enebis Seqmna.samwignobro enebis Seqmna.samwignobro enebis Seqmna.samwignobro enebis Seqmna.samwignobro enebis Seqmna.

ruseTis imperiis mxridan amgvari antiqarTuli mcdelobebi iyo:

me-19 saukunis meore naxevarSi ("luSnu anbani", "megruli anbani") da

15 iv. javaxiSvili, Txzulebani Tormet tomad, t. I, Tb., 1979, gv. 154-156: qarTuli ena

qarTlel-kaxel-imerel-gurulebisa da megrel-svanebisTvis saerTo enaa...

warmarTobisdroindeli saerTo Semoqmedebaa... sakiTxis mimoxilvisaTvis ix., agreTve:

t.futkaraZe, qarTvelebi, naw. I (qristianobamdeli epoqa), quTaisi, 2005, gv. 298-386.

qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

Page 8: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

16

XX saukunis dasawyisSi ("yazaxiSi gazeTi"). procesi gaaqtiurda XX

saukunis 90-ian wlebSi, roca aSkara gaxda, rom saqarTvelo gavidoda

imperiuli sivrcidan; swored am periodSi xelaxla Seiqmna: megruli da

lazuri "dedaenebi"... megrul-svanur kiloebze iTargmna saxareba, locvani.

problema aqtualuria dResac, vinaidan qarTvelTa enobriv-eTnikuri

daSlisaTvis Zalebs ar zogaven mravalmilioniani ucxouri dafinansebis

mqone jgufebi; viTarebas arTulebsviTarebas arTulebsviTarebas arTulebsviTarebas arTulebsviTarebas arTulebs isic, rom am etapze qarTuliam etapze qarTuliam etapze qarTuliam etapze qarTuliam etapze qarTuli

samecniero azri gaorebuliasamecniero azri gaorebuliasamecniero azri gaorebuliasamecniero azri gaorebuliasamecniero azri gaorebulia16.....

bolo periodSi problema gaamwvava evrosabWos dokumentebisevrosabWos dokumentebisevrosabWos dokumentebisevrosabWos dokumentebisevrosabWos dokumentebis

arasworma interpretaciam;arasworma interpretaciam;arasworma interpretaciam;arasworma interpretaciam;arasworma interpretaciam; kerZod:

1992 wlis 5 noembers evrosabWos wevrma saxelmwifoebma

strasburgSi miiRes "evropuli qartiaevropuli qartiaevropuli qartiaevropuli qartiaevropuli qartia regionaluri an umciresobaTa

enebis Sesaxebenebis Sesaxebenebis Sesaxebenebis Sesaxebenebis Sesaxeb", xolo 1995 wlis 1 Tebervals aqve xeli moewera

"CarCo konvenciasCarCo konvenciasCarCo konvenciasCarCo konvenciasCarCo konvencias erovnul umciresobaTaerovnul umciresobaTaerovnul umciresobaTaerovnul umciresobaTaerovnul umciresobaTa dacvis Sesaxeb". qartiaqartiaqartiaqartiaqartia

da konvencia iTxovs, da konvencia iTxovs, da konvencia iTxovs, da konvencia iTxovs, da konvencia iTxovs, rom enobrivi umciresobis enaze umciresobis enaze umciresobis enaze umciresobis enaze umciresobis enaze moxdes

saxelmwifo saqmiswarmoeba (Sesabamis regionSi), swavleba baga-baRSi,

skolasa da umaRles saswavlebelSi17.

1999 wels saqarTvelos xelisuflebam aiRo valdebuleba, miuerTdes

"evropul qartias regionaluri an umciresobaTa enebis Sesaxeb"."evropul qartias regionaluri an umciresobaTa enebis Sesaxeb"."evropul qartias regionaluri an umciresobaTa enebis Sesaxeb"."evropul qartias regionaluri an umciresobaTa enebis Sesaxeb"."evropul qartias regionaluri an umciresobaTa enebis Sesaxeb".

es qartia iTvaliswinebs umciresobaTa enebze swavla-ganaTlebas,

saxelmwifo kancelarias, sasamarTlo warmoebas...

"evropuli qartia regionaluri an umciresobaTa enebis"evropuli qartia regionaluri an umciresobaTa enebis"evropuli qartia regionaluri an umciresobaTa enebis"evropuli qartia regionaluri an umciresobaTa enebis"evropuli qartia regionaluri an umciresobaTa enebis

Sesaxeb" Sesaxeb" Sesaxeb" Sesaxeb" Sesaxeb" uflebas aZlevs yvela saxelmwifos, Tavad daadginos

umciresobaTa enebis statusi da CamonaTvali; iqvea rekomendaciac:

saxelmwifo enis saxesxvaobebs, dialeqtebsa da migrantTa enebssaxelmwifo enis saxesxvaobebs, dialeqtebsa da migrantTa enebssaxelmwifo enis saxesxvaobebs, dialeqtebsa da migrantTa enebssaxelmwifo enis saxesxvaobebs, dialeqtebsa da migrantTa enebssaxelmwifo enis saxesxvaobebs, dialeqtebsa da migrantTa enebs

"umciresobaTa enebis" statusi ar unda mieniWos."umciresobaTa enebis" statusi ar unda mieniWos."umciresobaTa enebis" statusi ar unda mieniWos."umciresobaTa enebis" statusi ar unda mieniWos."umciresobaTa enebis" statusi ar unda mieniWos.

1999 wlis Semdeg - umciresobaTa enebis Sesaxeb evropulumciresobaTa enebis Sesaxeb evropulumciresobaTa enebis Sesaxeb evropulumciresobaTa enebis Sesaxeb evropulumciresobaTa enebis Sesaxeb evropul

qartiasa da konvenciaze saqarTvelos xelisuflebis mierqartiasa da konvenciaze saqarTvelos xelisuflebis mierqartiasa da konvenciaze saqarTvelos xelisuflebis mierqartiasa da konvenciaze saqarTvelos xelisuflebis mierqartiasa da konvenciaze saqarTvelos xelisuflebis mier

valdebulebis aRebis Semdegvaldebulebis aRebis Semdegvaldebulebis aRebis Semdegvaldebulebis aRebis Semdegvaldebulebis aRebis Semdeg - qarTul samecniero wreebSi diskusia

daiwyo kiTxviT: "saqarTveloSi romelia migrantTa Tu enobriv"saqarTveloSi romelia migrantTa Tu enobriv"saqarTveloSi romelia migrantTa Tu enobriv"saqarTveloSi romelia migrantTa Tu enobriv"saqarTveloSi romelia migrantTa Tu enobriv

umciresobaTa ena?"umciresobaTa ena?"umciresobaTa ena?"umciresobaTa ena?"umciresobaTa ena?"

magaliTad, germaniis moqalaqe 4-5 milioni Turqi germaniaSi ar

miiCneva eTnikur da enobriv umciresobad, vinaidan Turqebi am qveyanaSiam qveyanaSiam qveyanaSiam qveyanaSiam qveyanaSi

ar arian avtoqTonebi;ar arian avtoqTonebi;ar arian avtoqTonebi;ar arian avtoqTonebi;ar arian avtoqTonebi; am dros zogi cdilobs, saqarTveloSi

17 ix., mag., qartiis me-8 muxlis I. e. punqti: saxelmwifom unda miiRos zomebi, raTa

"xelmisawvdomi gaxados sauniversiteto da sxva saxis umaRlesi ganaTleba Sesabamis

regionalur da umciresobaTa enebze"; vrclad ix. t.futkaraZe, "evropuli qartia

regionuli an umciresobis enebis Sesaxeb" da saqarTveloSi enobrivi politikis

dagegmvis sakiTxi, kavkasiologiuri seria, V, Tb., 2009; http://www.scribd.com/doc/12621676/T-Putkaradze-European-Charter-for-Regional-or-Minority-Languages-and-An-Issue-of-Plannig-Linguistic-Policy-in-Georgia.

t. futkaraZe

16 Sdr.: XX saukunis pirvel meoTxedamde qarTveli mematianeni, sazogado

moRvaweni Tu mecnierebi ar iyvnen gaorebulni; zogi ucxoelisigan gansxvavebiT,

qarTvelebi adekvaturad xedavdnen qarTvelur enobriv samyaros da Tvlidnen,

rom qarTvelebs erTi dedaena da mravali kuTxuri dialeqti gvaqvs.

Page 9: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

17

umciresobaTa enebad gamoacxados: azerbaijanuli, somxuri da a.S. Cveni

azriT, mxolod afxazurs unda mieniWos umciresobis enis statusi

(Sesabamisad, afxazeTSi, qarTulTan erTad, saxelmwifo enis statusic);

sxva araqarTvel da araavtoqTon eTnikur jgufTa enebi ki migrantis

(diasporis) enis statusiT unda aRiWurvos18.

diskusia grZeldeba qarTvelTa saSinao metyvelebebisqarTvelTa saSinao metyvelebebisqarTvelTa saSinao metyvelebebisqarTvelTa saSinao metyvelebebisqarTvelTa saSinao metyvelebebis

kvalifikaciiskvalifikaciiskvalifikaciiskvalifikaciiskvalifikaciis Sesaxebac:

mecnierTa erTi nawili (maT Soris am striqonebis avtoric) miiCvevs,

rom lazuri, megruli da svanuri arqauli qarTuli samwignobroarqauli qarTuli samwignobroarqauli qarTuli samwignobroarqauli qarTuli samwignobroarqauli qarTuli samwignobro

enis saxesxvaobania,enis saxesxvaobania,enis saxesxvaobania,enis saxesxvaobania,enis saxesxvaobania, saerToerovnuli qarTuli enis dialeqtebia; maTi

"enebad" kvalifikacia ruseTis imperiisruseTis imperiisruseTis imperiisruseTis imperiisruseTis imperiis mieraa Tavsmoxveuli.

mecnierTa meore jgufi seriozuli argumentaciis gareSe Tvlis,

rom qarTuli, megrul-Wanuri da svanuri "damoukidebeli qarTveluri

enebia"19. am dausabuTebeli Teoriis propagandiT isini, nebsiT Tu

uneblieT, safuZvels qmnian, evrosabWos moTxovnebis Sesabamisad

universitetebi Tu skolebi gaixsnas qarTvelTa kiloebis mixedviT;

ratomRac isini ar iTvaliswineben, rom am gziT megrel-svanebs waerTmevaT

tradiciuli samwignobro ena, tradiciuli samwignobro kultura,

SeizRudeba qarTvelTa gamaerTianebeli samwignobro enis gavrcelebis

areali da funqcia, safuZveli Caeyreba qarTvelTa enobriv-eTnikur

danawevrebas da qarTuli eklesiis daSlas.

qarTuli samecniero velis msgavsad, megrulis, lazurisa da svanuris

statusis Sesaxeb gaorebulia qarTuli sazogadoebrivi azric; ucxoel

mecnierTa da eqspertTa mosazrebebi ki dRemde ufro rusul "samecniero"

azrs eyrdnoba20.

18 vrclad ix.: t. futkaraZe, "evropuli qartia regionuli an umciresobis enebis

Sesaxeb" da saqarTveloSi enobrivi politikis dagegmvis sakiTxi, kavkasiologiuri

seria, V, Tb., 2009; http://www.scribd.com/doc/12621676/T-Putkaradze-European-Charter-for-Regional-or-Minority-Languages-and-An-Issue-of-Plannig-Linguistic-Policy-in-Georgia19 zogis azriT, kidev ufro meti "qarTveluri ena" gvaqvs: axali qarTuli, Zveli

qarTuli, saSualo qarTuli, megruli, lazuri, svanuri, mesxuri da a.S.

qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

20 sakiTxis istoriisa da msjelobisaTvis ix.: a. jafariZe, qarTuli saeklesio enis Camoya-

libebis sakiTxisaTvis (ioane lazi), Tb., 2002; t. futkaraZe, qarTvelebi, Tb., 2005; m.

tabiZe, enobrivi situacia saqarTveloSi da qarTuli enis funqcionirebis sakiTxebi,

Tb.,2005; m. naWyebia, megrulisa da lazuris urTierTmimarTebis sakiTxisaTvis, qarTvelolo-

giuri krebuli, IV, Tb., 2005; T. gvancelaZe, enisa da dialeqtis sakiTxi qarTvelologiaSi,

Tb., 2006; r. Serozia, qarTveluri saliteraturo enisa da sulxan-sabas "sityvis konis"

zogi sakiTxisaTvis, qarTveluri memkvidreoba, XI, quTaisi, 2007; r. gujejiani, qarTvel

mTielTa mentalobis istoriidan (svaneTi), Tb., 2008; r. TofCiSvili, qarTvelTa eTno-

genezisa da eTnikuri istoriis problemebi, Tb., 2008; T. beraZe, qarTuli identobis

ZiriTadi etapebi, eTnologiuri krebuli, Tb., 2008; m. lorTqifaniZe, yoveli qarTveli

wirva-locvas mudam qarTulad asrulebda, axla ki megrulad da svanurad unda

vilocoT? "jorjian taimsi", 19-25 dekemberi, 2005; n. barTaia, iqneb ganStoeba sjobdes,

"mwerlis gazeTi", 01.06.2007; g. kuWuxiZe, qarTul sityvaTa Semnaxvelni, "mwerlis gazeTi",

2007, 16-31 dekemberi; T. beraZe, b.xorava, qarTuli saliteraturo ena da qarTuli

kultura -saqarTvelos yvela eTnografiuli mxaris Semoqmedebis nayofi, qarTveluri

memkvidreoba, XII, quTaisi, 2008; a. gamzardia, megrul-svanuri eskizebi anu cota ram

ori deda enis Teoriis Sesaxeb, Jurn."literatura da xelovneba", XII, 2009; r.

gujejiani, b. xorava, qarTuli sazogadoebrivi azris istoriidan ("erTobili

saqarTvelosTvis"), qarTveluri memkvidreoba, XIII, quTaisi, 2009; r. kaSia, d. SavianiZe,

eTnikur-eTnografiuli terminebi da qarTuli istoriuli sinamdvile; qarTveluri

memkvidreoba, XIII, quTaisi, 2009...

Page 10: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

18

Sesabamisad, dRes realuri saSiSroebaasaSiSroebaasaSiSroebaasaSiSroebaasaSiSroebaa, rom qarTvelTa erT

nawils nebsiT Tu uneburad waerTvas, sul mcire, 15-saukunovani

samwignobro tradicia - didi kulturuli warsuli da moxdes Cveni

eris danawevreba.

am fonze arsebiTi mniSvneloba aqvs saqarTvelos kaTolikos-

patriarqis pozicias.

uflis rCeuliuflis rCeuliuflis rCeuliuflis rCeuliuflis rCeuli

saqarTvelos istoriis yvela etapze ufaliufaliufaliufaliufali warmoaCens xsniswarmoaCens xsniswarmoaCens xsniswarmoaCens xsniswarmoaCens xsnis

gzas da pirovnebebs,gzas da pirovnebebs,gzas da pirovnebebs,gzas da pirovnebebs,gzas da pirovnebebs, vinc aqtiurad win aRudgeba xolme qarTvelTa

enobriv-kulturul-teritoriuli daSlis mosurneTdaSlis mosurneTdaSlis mosurneTdaSlis mosurneTdaSlis mosurneT; bolo saukuneebSi

erovnul-saxelmwifoebrivi TviTmyofadobis SenarCunebisaTvis warmatebiT

ibrZodnen: wmida ilia marTali, wmida ambrosi aRmsarebeli, levan

dadeSqeliani, dekanozi iovane margiani, Tedo saxokia, konstantine da

zviad gamsaxurdiebi...

dRes saqarTvelo cdilobs sakuTari teritoriuli mTlianobis

aRdgenas; am brZolaSi warmateba miiRweva mxolod qarTvelTa sulieri

da enobriv - kulturuli erTianobis pirobebSi ; srulisrulisrulisrulisruli

pasuxismgeblobiT SemiZlia vTqva:pasuxismgeblobiT SemiZlia vTqva:pasuxismgeblobiT SemiZlia vTqva:pasuxismgeblobiT SemiZlia vTqva:pasuxismgeblobiT SemiZlia vTqva:

XX saukunis dasasrulsa da XXI saukunis dasawyisSi saqarTvelos

sulieri da enobrivi mTlianobisTvis brZolassulieri da enobrivi mTlianobisTvis brZolassulieri da enobrivi mTlianobisTvis brZolassulieri da enobrivi mTlianobisTvis brZolassulieri da enobrivi mTlianobisTvis brZolas warmarTavs

saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, uwmidesi da unetaresi ilia II. misi

Rvawli Tanamedrove gamoxatulebaaTanamedrove gamoxatulebaaTanamedrove gamoxatulebaaTanamedrove gamoxatulebaaTanamedrove gamoxatulebaa istoriuli faqtisa: "Cveni

samociqulo eklesia amTlianebda da aduRabebda qarTvel ers... eklesia

aris sulieri Zala da sayrdeni Cveni qveynisa".21

zemoTqmuliszemoTqmuliszemoTqmuliszemoTqmuliszemoTqmulis naTelsayofadnaTelsayofadnaTelsayofadnaTelsayofadnaTelsayofad mokled warmovadgenT saqarTvelos

kaTolikos-patriarqis mier epistoleebSi, qadagebebsa da sxvadasxva

sityvaSi warmoCenil enobriv da saganmanaTleblo koncefciebsenobriv da saganmanaTleblo koncefciebsenobriv da saganmanaTleblo koncefciebsenobriv da saganmanaTleblo koncefciebsenobriv da saganmanaTleblo koncefciebs; am

mimarTulebiT patriarqis mier danaxul Tanamedrove safrTxeebs, am

safrTxeebis Tavidan acilebis gzebs da patriarqis mier ganxorcielebul

mraval saqmeTagan ramdenimes.

pirvel rigSi imis Sesaxeb, Tu raoden Rrmad Caswvda saqarTvelos

kaTolikos-patriarqi samecniero diskusiassamecniero diskusiassamecniero diskusiassamecniero diskusiassamecniero diskusias da ra sibrZniT gadmosca

man Tavisi Tvalsazrisi.

"iqneb vTqvaT ase:iqneb vTqvaT ase:iqneb vTqvaT ase:iqneb vTqvaT ase:iqneb vTqvaT ase:

qarTuli ena Tavisi ganStoebebiTqarTuli ena Tavisi ganStoebebiTqarTuli ena Tavisi ganStoebebiTqarTuli ena Tavisi ganStoebebiTqarTuli ena Tavisi ganStoebebiT"

2007 wlis 13 maisis 2007 wlis 13 maisis 2007 wlis 13 maisis 2007 wlis 13 maisis 2007 wlis 13 maisis sakvirao qadagebaSi uwmidesma da unetaresma

ilia meorem brZana:

"...mecnierTa erTi jgufi amtkicebs, rom Tavidanve gansxvavebuli

iyo qarTuli enisgan megrul-svanuri da ase paralelurad viTardeboda.

me vkiTxe maT: erTi xelnaweri mainc Tu arsebobs megrulad an svanurad

dawerili? cxadia, ar arsebobscxadia, ar arsebobscxadia, ar arsebobscxadia, ar arsebobscxadia, ar arsebobs. maT sxva mecnierebi umtkiceben, rom

t. futkaraZe

21 saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, ilia meoris sityva sveticxovelSi 1999 wlis

25 oqtombers; sapatriarqos uwyebani, #43, 30 oqtomberi - 5 noemberi, 1999 w.

Page 11: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

19

arsebobs erTi qarTuli ena da SemdgomSi misgan warmoiSva gansxvavebuli

dialeqtebi.

me mecnierebs SevTavaze, iqneb vTqvaT ase - qarTuli ena TavisiqarTuli ena TavisiqarTuli ena TavisiqarTuli ena TavisiqarTuli ena Tavisi

ganStoebebiT.ganStoebebiT.ganStoebebiT.ganStoebebiT.ganStoebebiT. msgavsad imisa, rogorc Sto amouva xes, - asea

dialeqtebic, magram maTi saerTo Ziri da fuZe aris qarTuli ena.

uZvelesi droidan arc erT megrels an svans TavSi azrad ar mosvlia,

rom Tavisi dialeqtisTvisTavisi dialeqtisTvisTavisi dialeqtisTvisTavisi dialeqtisTvisTavisi dialeqtisTvis calke damwerloba Seeqmna, radgan Tavs

mudam qarTvelad moiazrebda da misi mSobliuri ena qarTuli iyo.misi mSobliuri ena qarTuli iyo.misi mSobliuri ena qarTuli iyo.misi mSobliuri ena qarTuli iyo.misi mSobliuri ena qarTuli iyo.

gana dRes rame Seicvala?.."22

Semoqmedi, moyvasi, mamuli da enaSemoqmedi, moyvasi, mamuli da enaSemoqmedi, moyvasi, mamuli da enaSemoqmedi, moyvasi, mamuli da enaSemoqmedi, moyvasi, mamuli da ena

saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, ilia II-is azriT, adamians gamo-

rCeulad oTxi ram unda uyvardes: Semoqmedi, moyvasi, mamuli daSemoqmedi, moyvasi, mamuli daSemoqmedi, moyvasi, mamuli daSemoqmedi, moyvasi, mamuli daSemoqmedi, moyvasi, mamuli da

enaenaenaenaena; kerZod, didsa mowames, wmida giorgis uwmindesi mokrZalebiT mimarTavs:

"didmowameo giorgi, gangvinaTle goneba, rom vcnaT ufali, viTarca

gza, WeSmariteba da sicocxle; aRgvavse RvTaebrivi sibrZniTa, raTa

yovliTa arsebiTa SeviyvaroT: Semoqmedi, moyvasi, mamuli da enaSemoqmedi, moyvasi, mamuli da enaSemoqmedi, moyvasi, mamuli da enaSemoqmedi, moyvasi, mamuli da enaSemoqmedi, moyvasi, mamuli da ena..."23

uwmidesi da unetaresi ilia meoreilia meoreilia meoreilia meoreilia meore saSvilTaSvilo WeSmaritebad

saxavs wmida ilia marTalis cnobil triadas da, amave dros, axali, gacilebiT

mZlavri globalizmis epoqaSi, am mrwamss am mrwamss am mrwamss am mrwamss am mrwamss qarTveli adamianis sulisqarTveli adamianis sulisqarTveli adamianis sulisqarTveli adamianis sulisqarTveli adamianis sulis

gadarCenisaken mimaval erTaderT gzad acxadebs:

"Cvens erovnul arss, Cvens erovnul mTlianobas, rogorc brZanebs

wmida ilia marTali, sami mZlavri fesvi asazrdoebs: sakuTari miwa,sakuTari miwa,sakuTari miwa,sakuTari miwa,sakuTari miwa,

qristianoba qristianoba qristianoba qristianoba qristianoba da ena qarTuliena qarTuliena qarTuliena qarTuliena qarTuli... maT TvalisCiniviT unda gavufrTxildeT,

radgan Tu qarTvelTa Soris daikarga grZnoba da gancda am WeSmaritebisa,WeSmaritebisa,WeSmaritebisa,WeSmaritebisa,WeSmaritebisa,

verasodes mivagnebT im erTaderT gadamrCenel biliksgadamrCenel biliksgadamrCenel biliksgadamrCenel biliksgadamrCenel biliks, romelsac Cveni

suli suli suli suli suli daeZebs..." (1990)24

saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, ilia meoris epistoleebSi,

qadagebebsa da sityvebSi sakuTriv qristianuli swavlebis gverdiT did

adgils iWers cnebebi: saxelmwifo, dedasamSoblo, eri, erovnulisaxelmwifo, dedasamSoblo, eri, erovnulisaxelmwifo, dedasamSoblo, eri, erovnulisaxelmwifo, dedasamSoblo, eri, erovnulisaxelmwifo, dedasamSoblo, eri, erovnuli

suli suli suli suli suli da dedaena. dedaena. dedaena. dedaena. dedaena.

piradad me RirsebiT aRvivseme RirsebiT aRvivseme RirsebiT aRvivseme RirsebiT aRvivseme RirsebiT aRvivse, roca aRmovaCine, rom Cveni patriarqi

sabWoTa imperiis dros xazgasmiT mijnavda dedasamSoblosa dedasamSoblosa dedasamSoblosa dedasamSoblosa dedasamSoblosa da

saxelmwifossaxelmwifossaxelmwifossaxelmwifossaxelmwifos, xolo avtokefaliisa da saqarTvelos damoukideblobis

aRdgenis Semdeg es cnebebies cnebebies cnebebies cnebebies cnebebi misTvis sinonimuri gaxda; Sdr.:

sabWoTa periodis epistoleebis dasawyisi:sabWoTa periodis epistoleebis dasawyisi:sabWoTa periodis epistoleebis dasawyisi:sabWoTa periodis epistoleebis dasawyisi:sabWoTa periodis epistoleebis dasawyisi:

- "saaRdgomo epistole: saqarTvelos wmida marTlmadidebeli samociqulo

eklesiis yvela RvTivkurTxeul Svils, mcxovrebs dedasamSobloSidedasamSobloSidedasamSobloSidedasamSobloSidedasamSobloSi da

mis sazRvrebs gareT" (1980)...25

23 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni

I, Tb., 1997, gv. 8.

qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

24 iqve, gv. 11125 iqve, gv. 181

22 2007 wlis 13 maisis sakvirao qadageba wmida samebis sapatriarqo taZarSi; sapatriarqos

uwyebani, #16 (416), 17-23 maisi, 2007 w.

Page 12: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

20

- "moskovis konferenciis Semdeg msoflio mowme gaxda Cveni saxelmwifossaxelmwifossaxelmwifossaxelmwifossaxelmwifos

mier aRebuli samSvidobo iniciativisa" (1983)26...

Sdr. damoukideblobis periodis saaRSdr. damoukideblobis periodis saaRSdr. damoukideblobis periodis saaRSdr. damoukideblobis periodis saaRSdr. damoukideblobis periodis saaRdgomo da saSobaodgomo da saSobaodgomo da saSobaodgomo da saSobaodgomo da saSobao

epistoleebis dasawyisi:epistoleebis dasawyisi:epistoleebis dasawyisi:epistoleebis dasawyisi:epistoleebis dasawyisi:

- "saaRdgomo epistole yovelTa qarTvelTa, mkvidrTa saqarTveloisamkvidrTa saqarTveloisamkvidrTa saqarTveloisamkvidrTa saqarTveloisamkvidrTa saqarTveloisa

da samSoblos sazRvrebs da samSoblos sazRvrebs da samSoblos sazRvrebs da samSoblos sazRvrebs da samSoblos sazRvrebs gareT mcxovrebTa" (1990)27...

- "- "- "- "- "qristesmier sayvarelno mRvdelmTavarno, moZRvarno, diakonno, ber-

monazonno, didad pativcemulno xelisufalno, marTlmorwmuneno, mkvidrnomkvidrnomkvidrnomkvidrnomkvidrno

saqarTvelosaqarTvelosaqarTvelosaqarTvelosaqarTveloiiiiisa da samSoblossa da samSoblossa da samSoblossa da samSoblossa da samSoblos sazRvrebs gareT mcxovrebno

Tanamemamuleno, siyvaruli da sixaruli gangmravlebodeT, rameTu CvenTan

ars RmerTi!"28

- "- "- "- "- "qristesmier sayvarelno mRvdelmTavarno, moZRvarno, diakonno, ber-

monazonno, pativcemulno xelisufalno, marTlmorwmuneno, mkvidrnomkvidrnomkvidrnomkvidrnomkvidrno

saqarTvelosaqarTvelosaqarTvelosaqarTvelosaqarTveloiiiii sa da samSoblos sazRvrebssa da samSoblos sazRvrebssa da samSoblos sazRvrebssa da samSoblos sazRvrebssa da samSoblos sazRvrebs gareT mcxovrebno

Tanamemamuleno, siyvaruli da sixaruli gangmravlebodeT, rameTu CvenTan

ars RmerTi!"29

- "uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-

patriarqis, ilia meoris saSobao epistole RvTivkurTxeul qarTvelRvTivkurTxeul qarTvelRvTivkurTxeul qarTvelRvTivkurTxeul qarTvelRvTivkurTxeul qarTvel

ers da yovelTa mkvidrTa saqarTvelosTaers da yovelTa mkvidrTa saqarTvelosTaers da yovelTa mkvidrTa saqarTvelosTaers da yovelTa mkvidrTa saqarTvelosTaers da yovelTa mkvidrTa saqarTvelosTa30....... yovladsamRvdelono

mRvdelmTavarno, Rirsno moZRvarno, diakonno, ber-monazonno,

yovelno saero dasno, mkvidrno saqarTveloisa da droebiT Cvenimkvidrno saqarTveloisa da droebiT Cvenimkvidrno saqarTveloisa da droebiT Cvenimkvidrno saqarTveloisa da droebiT Cvenimkvidrno saqarTveloisa da droebiT Cveni

q v e y n iq v e y n iq v e y n iq v e y n iq v e y n i s s azRvrebs g areT mcxovrebnos s azRvrebs g areT mcxovrebnos s azRvrebs g areT mcxovrebnos s azRvrebs g areT mcxovrebnos s azRvrebs g areT mcxovrebno, C v e no Zvirfaso

Tanamemamuleno!"31

aqve aRsaniSnavia isic, rom patriarqis TiTqmis yoveli epistole,

qadageba, sityva, locva moicavs erT azrs: ufalma (wmida samebam)

dalocos da gaamTlianos qarTveli eri, sruliad saqarTvelo32...

xazgasasmelia isic, rom patriarqi yovelTvis gansakuTrebuli

sityvebiT amkobs qarTvel ers, rac vlindeba eris cnebiseris cnebiseris cnebiseris cnebiseris cnebis msazRvrelis

SerCevisas da qarTvelebis daxasiaTebisas; Sdr.:

- "Cven vulocavT Cvens sicocxlisunarian ersCvens sicocxlisunarian ersCvens sicocxlisunarian ersCvens sicocxlisunarian ersCvens sicocxlisunarian ers Sobas"... "Cveni

kacTmoyvarekacTmoyvarekacTmoyvarekacTmoyvarekacTmoyvare eri..."(1981)33

26 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni I,

Tb., 1997, gv. 21027 iqve, gv. 11028 sapatriarqos uwyebani, #2, 10 ianvari, 200629 sapatriarqos uwyebani, #2, 10 ianvari, 2007

t. futkaraZe

30 araiSviaTad, saqarTvelos nacvlad iverias iyenebs: `iveriis wmida miwis RvTiv-

kurTxeul Svilebs" (saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani,

qadagebani, wigni I, Tb., 1997, gv. 281)31 sapatriarqos uwyebani, #1, 10-16 ianvari, 200832 ix., mag.: uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis,

ilia meoris qadageba naTlisRebis dResaswaulze (19.01.1999); sapatriarqos uwyebani

#3, 22-28 ianvari, 199933 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni I,

Tb., 1997, gv. 189

Page 13: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

21

"qarTvel ers dRemde SerCa cxovrebis oromtrialisgan

gamobrZmedili mravalmxrivi Sinagani eSinagani eSinagani eSinagani eSinagani energianergianergianergianergia" (1977)34

- "Cveni eri zRapruli ZaliTazRapruli ZaliTazRapruli ZaliTazRapruli ZaliTazRapruli ZaliTa da energiiTenergiiTenergiiTenergiiTenergiiT ebrZoda mudam mterTa

urdoebs"...35

- "pirvel yovlisa, Cvens xalxs swyuroda ara mxolod Tavis gadarCena,

aramed gadarCena im didi madlisadidi madlisadidi madlisadidi madlisadidi madlisa, romelic qristes wmida kvarTs,

mociqulTa aq mobrZanebas da RvTismSoblis mier qalwuli ninosTvis

boZebul vazis jvars Semohyva CvenSi"...36

- "Cveni eri jvarcmuli eriajvarcmuli eriajvarcmuli eriajvarcmuli eriajvarcmuli eria; es aris qveyana, romelic aerTebs

evropasa da azias... bevrs surda Cveni dapyroba, Cveni mospoba, magram

mterma ver wagvarTva: qristianul niadagze aRzrdili Cveni suli da

Cveni qarTuli enaCveni qarTuli enaCveni qarTuli enaCveni qarTuli enaCveni qarTuli ena" (1981)37... saqarTvelo sul brZolaSi iyo; am

brZolaSi SevinarCuneT Cveni rwmena, Cveni miwa (Tumca mTlianad vera)

da Cveni sayvareli enaCveni sayvareli enaCveni sayvareli enaCveni sayvareli enaCveni sayvareli ena - is Sinagani energia, romliTac Semoqmedma

dagvajildova..."38

qarTuli idea da qarTuli enaqarTuli idea da qarTuli enaqarTuli idea da qarTuli enaqarTuli idea da qarTuli enaqarTuli idea da qarTuli ena

"zeerovnuli" moZraobebisa da "globaluri qselis""zeerovnuli" moZraobebisa da "globaluri qselis""zeerovnuli" moZraobebisa da "globaluri qselis""zeerovnuli" moZraobebisa da "globaluri qselis""zeerovnuli" moZraobebisa da "globaluri qselis"

saukuneSisaukuneSisaukuneSisaukuneSisaukuneSi saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, ilia meore xSirad

saubrobs erovnuli suliserovnuli suliserovnuli suliserovnuli suliserovnuli sulis Sesaxeb. misi naazrevidan aSkaraa, rom

qarTvelTa erovnuli sulis safuZvelia qarTvelTa dedaena -erovnuli sulis safuZvelia qarTvelTa dedaena -erovnuli sulis safuZvelia qarTvelTa dedaena -erovnuli sulis safuZvelia qarTvelTa dedaena -erovnuli sulis safuZvelia qarTvelTa dedaena -

qarTuli ena.qarTuli ena.qarTuli ena.qarTuli ena.qarTuli ena. patriarqi saocrad STambeWdavad akavSirebs qarTul

erovnul sulsa da qristianobas:

"Cvenma erovnulma sulmaCvenma erovnulma sulmaCvenma erovnulma sulmaCvenma erovnulma sulmaCvenma erovnulma sulma qristianobis miRebis Semdeg ise Seiyvara

mxolodSobili Ze RvTisa, rom daunaneblad vswiravdiT Tavs Cvens

qveyanaSi qristianobis gadasarCenad"39... "Cven SevinarCuneT qristianoba

saqarTveloSi, da misiT SevinarCuneT TviTmyofadoba da erovnulierovnulierovnulierovnulierovnuli

Cveni sicocxleCveni sicocxleCveni sicocxleCveni sicocxleCveni sicocxle" (1981)40.

sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs ilia meores qarTuliqarTuliqarTuliqarTuliqarTuli

ena ena ena ena ena miaCnia qarTveli eris mTavar sasicocxlo ZaladmTavar sasicocxlo ZaladmTavar sasicocxlo ZaladmTavar sasicocxlo ZaladmTavar sasicocxlo Zalad:

"saqarTvelos yovelTvis hqonda udidesi Sinagani Zala, Tavisi

mowameebis, ganmanaTleblebis, poetebis, mxatvrebisa da Tavisi uSiSari

da Tavisuflebismoyvare xalxis saxiT. erTi mTavari wyaroTagani,erTi mTavari wyaroTagani,erTi mTavari wyaroTagani,erTi mTavari wyaroTagani,erTi mTavari wyaroTagani,

saidanac qarTvelebi iRebdnen TavianT sulier Zalebs - esaasaidanac qarTvelebi iRebdnen TavianT sulier Zalebs - esaasaidanac qarTvelebi iRebdnen TavianT sulier Zalebs - esaasaidanac qarTvelebi iRebdnen TavianT sulier Zalebs - esaasaidanac qarTvelebi iRebdnen TavianT sulier Zalebs - esaa

34 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni II,

Tb., 1998, gv. 535 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni I,

Tb., 1997, gv. 18936 iqve, gv. 18937 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni I,

Tb., 1998, gv. 2638 iqve, gv. 66

qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

39 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni I,

Tb., 1997, gv. 18949 iqve, gv. 189

Page 14: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

22

uZvelesi da madliani qarTuluZvelesi da madliani qarTuluZvelesi da madliani qarTuluZvelesi da madliani qarTuluZvelesi da madliani qarTuli ena,i ena,i ena,i ena,i ena, romelzec saocrad mdidari

literatura Seiqmna, esaa ena,ena,ena,ena,ena, romlis Sesaxeb Rirsma mamam Tqva: "yoveli"yoveli"yoveli"yoveli"yoveli

saidumlo amas enasa Sina damarxul ars"saidumlo amas enasa Sina damarxul ars"saidumlo amas enasa Sina damarxul ars"saidumlo amas enasa Sina damarxul ars"saidumlo amas enasa Sina damarxul ars" (1982)41...

"Cven bednierni varT imiT, rom aRsdgeba qarTuli enaaRsdgeba qarTuli enaaRsdgeba qarTuli enaaRsdgeba qarTuli enaaRsdgeba qarTuli ena,

gabrwyindeba saqarTvelo da am enaze ganikiTxeba yvela"42.

patriarqi yvelas gvmoZRvravs: samSoblos ukeTesi momavlisTvis

mecadineoba yoveli Cvenganis valia, raTa "iveri aRsdges Zlieri da

dadges erad sxva erTa Soris. wmidiT saydariT, eniT mdidariT,

swavlisa SuqiT ganaTebuli!"43... es, pirvel yovlisa, exeba qarTulqarTulqarTulqarTulqarTul

enasenasenasenasenas (1982)...44

uwmidesisa da unetaresis ilia meoris epistoleebsa da qadagebebSi

uaRresad STambeWdavia, uaRresad STambeWdavia, uaRresad STambeWdavia, uaRresad STambeWdavia, uaRresad STambeWdavia, agreTve, qarTuli ideisa qarTuli ideisa qarTuli ideisa qarTuli ideisa qarTuli ideisa da qarTuliqarTuliqarTuliqarTuliqarTuli

enisenisenisenisenis mimarTeba:

araerT sityvasa da qadagebaSi kaTolikos-patriarqi saubrobs

qarTuli ideis qarTuli ideis qarTuli ideis qarTuli ideis qarTuli ideis Sesaxeb; kerZod, kerZod, kerZod, kerZod, kerZod, misi azriT, arsebobs gamokveTili

qarTuli idea, qarTuli idea, qarTuli idea, qarTuli idea, qarTuli idea, romelsac ori umTavresi sveti ori umTavresi sveti ori umTavresi sveti ori umTavresi sveti ori umTavresi sveti aqvs (ori svetisori svetisori svetisori svetisori svetis

sinonimad sxvagan gamoyenebulia: ori saunje, ori Zala...ori saunje, ori Zala...ori saunje, ori Zala...ori saunje, ori Zala...ori saunje, ori Zala...):

"yoveli eri, misi bunebidan gamomdinare, erTi garkveuli ideis

ganxorcielebas emsaxureba... qarTuli ideaqarTuli ideaqarTuli ideaqarTuli ideaqarTuli idea istoriis manZilzec da

momavalSic siyvarulis samsaxuriasiyvarulis samsaxuriasiyvarulis samsaxuriasiyvarulis samsaxuriasiyvarulis samsaxuria! swored siyvarulis samsaxurmasiyvarulis samsaxurmasiyvarulis samsaxurmasiyvarulis samsaxurmasiyvarulis samsaxurma

gadaarCina Cveni eri da qveyanagadaarCina Cveni eri da qveyanagadaarCina Cveni eri da qveyanagadaarCina Cveni eri da qveyanagadaarCina Cveni eri da qveyana"45

qarTuli ideis umTavresi svetebiaqarTuli ideis umTavresi svetebiaqarTuli ideis umTavresi svetebiaqarTuli ideis umTavresi svetebiaqarTuli ideis umTavresi svetebia (saunjenia):

- sulieri Rirebulebebi, rac gulisxmobs marTlmadideblur

sarwmunoebas da mis wes-Cveulebebs;

- erovnul-kulturuli faseulobebi, riTac ase mdidaria Cveni qveyana.

erovnul-kulturul faseulobebs Soris upirvelesia qarTulierovnul-kulturul faseulobebs Soris upirvelesia qarTulierovnul-kulturul faseulobebs Soris upirvelesia qarTulierovnul-kulturul faseulobebs Soris upirvelesia qarTulierovnul-kulturul faseulobebs Soris upirvelesia qarTuli

ena. . .ena . . .ena . . .ena . . .ena . . .

Sdr.: uwmidesisa da unetaresis ilia meoris 1999 wlis 25 ivlisis

sakvirao qadageba46:

qarTveli adamianis saunjeni:qarTveli adamianis saunjeni:qarTveli adamianis saunjeni:qarTveli adamianis saunjeni:qarTveli adamianis saunjeni:

I. ukvdavi suli I. ukvdavi suli I. ukvdavi suli I. ukvdavi suli I. ukvdavi suli;

II. yovladwmida RvTismSoblis wilxvedri samSobloII. yovladwmida RvTismSoblis wilxvedri samSobloII. yovladwmida RvTismSoblis wilxvedri samSobloII. yovladwmida RvTismSoblis wilxvedri samSobloII. yovladwmida RvTismSoblis wilxvedri samSoblo, sadac

aris: wmida ilia winaswarmetyvelis xaleni (romelic wmida iliam Tavis

mowafes - elises - dautova), kvarTi uflisa, perangi RvTismSoblisa,

41 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni I,

Tb., 1997, gv. 20042 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris

qadageba lazares SabaTs (1999 wlis 21 marts/3 aprils); sapatriarqos uwyebani, #14,

9-15 aprili, 1999 w.43 imowmebs grigol orbelians44 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni

I, Tb., 1997, gv. 341

t. futkaraZe

45 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni II,

Tb., 1998, gv. 9746 sapatriarqos uwyebani, #30, 31 ivlisi - 6 agvisto, 1999 w.

Page 15: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

23

lursmani macxovrisa, saflavni mociqulTa da mociqulTa sworisa wmida

ninosi da sxva siwmideni; garda amisa, Cveni miwa gapoxierebulia mamulisa

da qristesTvis asiaTasobiT wamebulis sisxliT...

III. qarTuli ena;III. qarTuli ena;III. qarTuli ena;III. qarTuli ena;III. qarTuli ena; am eniT ganikiTxeba mTeli msoflio. es ar aris

gadameteba: am sityvebSi didi saidumloa;

IV. Cveni saunjenia IV. Cveni saunjenia IV. Cveni saunjenia IV. Cveni saunjenia IV. Cveni saunjenia agreTve: taZrebi, monastrebi da xatebi...

2005 wlis 13 noembers yovladwmida samebis sapatriarqo taZarSi,

asi aTasi mowamis xsenebis dRes sakvirao qadagebis dros patriarqma ase

warmoadgina Tavisi xedva:

"dRes Zalian rTuli droa: e.w. globalizaciis periodie.w. globalizaciis periodie.w. globalizaciis periodie.w. globalizaciis periodie.w. globalizaciis periodi.

globalizacia - es aris kulturaTa daaxloeba, es aris civilizaciaTa

dialogi da daaxloeba. magram am daaxloebis dros Cven araviTar

SemTxvevaSi ar unda davkargoT Cveni erovnuli saunjear unda davkargoT Cveni erovnuli saunjear unda davkargoT Cveni erovnuli saunjear unda davkargoT Cveni erovnuli saunjear unda davkargoT Cveni erovnuli saunje. Cveni

udidesi da upirvelesi saunje - es aris Cveni erovnuli faseulobani, es

aris Cveni qarTuli ena,Cveni qarTuli ena,Cveni qarTuli ena,Cveni qarTuli ena,Cveni qarTuli ena, es aris Cveni kultura, es aris Cveni xelovneba,

es aris Cveni musika, es aris Cveni sagaloblebi, es aris Cveni xatwera, es

aris Cveni minanqari - es aris yvelaferi is, rac Seuqmnia Cvens winaprebs47.

aseve ar unda davkargoT Cveni sulieri saunje _ Cveni rwmenasulieri saunje _ Cveni rwmenasulieri saunje _ Cveni rwmenasulieri saunje _ Cveni rwmenasulieri saunje _ Cveni rwmena,

Cveni siyvaruli, Cveni TanagrZnobis niWi. qarTveli adamiani mudam

TanaugrZnobs gaWirvebul adamians. es saunjenies saunjenies saunjenies saunjenies saunjeni unda SevinarCunoT da es

gadaarCens saqarTvelos!"

yovladwmida samebis taZarSi 2006 wlis 5 Tebervlis sakvirao

qadagebaSi ki saqarTvelos kaTolikos-patriarqma brZana:

"Cveni gadarCena, qarTuli ideaqarTuli ideaqarTuli ideaqarTuli ideaqarTuli idea - es aris dacva sulierebisa, dacva

rwmenisa... unda SevinarCunoT da gavufrTxildeT Cvens erovnul

faseulobebs, Cvens tradiciebs. da es ori Zalaes ori Zalaes ori Zalaes ori Zalaes ori Zala: suliereba -suliereba -suliereba -suliereba -suliereba - Cveni

marTlmadidebeli sarwmunoeba da Cveni erovnuli faseulobaerovnuli faseulobaerovnuli faseulobaerovnuli faseulobaerovnuli faseuloba gadaarCens

saqarTvelos. Cven unda gavufrTxildeT maT, miT umetes axla, roca

ucxo kultura da fsevdokultura Zalian aqtiurad Semodis Cvens

qveyanaSi... unda gvqondes swori xedva".

qarTulma ideamqarTulma ideamqarTulma ideamqarTulma ideamqarTulma ideam rom xorci Seisxas da ganviTardes, patriarqis

swavlebis mixedviT, saWiroa gaerTiandes: saxelmwifos, sazogadoebisa da

eklesiis Zalisxmevani48. es erTiani Zala, pirvel rigSi, mimarTul unda

iqnas qarTvelTa dedaenis dasacavad, vinaidan qarTuli ena dadasacavad, vinaidan qarTuli ena dadasacavad, vinaidan qarTuli ena dadasacavad, vinaidan qarTuli ena dadasacavad, vinaidan qarTuli ena da

qarTveli eri, qarTuli ena da qarTuli locva, qarTuliqarTveli eri, qarTuli ena da qarTuli locva, qarTuliqarTveli eri, qarTuli ena da qarTuli locva, qarTuliqarTveli eri, qarTuli ena da qarTuli locva, qarTuliqarTveli eri, qarTuli ena da qarTuli locva, qarTuli enaenaenaenaena da

qarTuli eklesia urTierTganmsazRvreli cnebebiaqarTuli eklesia urTierTganmsazRvreli cnebebiaqarTuli eklesia urTierTganmsazRvreli cnebebiaqarTuli eklesia urTierTganmsazRvreli cnebebiaqarTuli eklesia urTierTganmsazRvreli cnebebia49; ; ; ; ; aq patriarqis

47 "qarTuliqarTuliqarTuliqarTuliqarTuli galobagalobagalobagalobagaloba iseTive saunjea CvenTvis, rogorc Cveni ena, mwerloba, poezia,

literatura..." - uwmidesisa da unetaresis, saqarTvelos kaTolikos-patriarqis

ilia meoris sityva galobis saRamosgalobis saRamosgalobis saRamosgalobis saRamosgalobis saRamos, 2003 wlis 4 maiss; sapatriarqos uwyebani,

#18, 9-15 maisi, 2003 w. Sdr., agreTve: "qarTuliqarTuliqarTuliqarTuliqarTuli galobagalobagalobagalobagaloba saswaulTmoqmedi Zalaa...

qarTul saeklesio sagaloblebsa da xalxur simRerebs erTi fuZe da erTi suli aqvs";

sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris

qadageba mariamobis dResaswaulze, sionis sapatriarqo taZarSi 2005 wlis 28 agvistos;

sapatriarqos uwyebani, #30, 8-14 seqtemberi, 2005

qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

48 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia

meoris saSobao epistole (2006 w.)49 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni I,

Tb., 1998, gv. 21; ix. agreTve: saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, episto-leni,

sityvani, qadagebani, wigni I, Tb., 1998, gv. 29-36

Page 16: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

24

mxolod erT frazas davimowmeb: "qarTveli eri, uZvelesi qarTuli"qarTveli eri, uZvelesi qarTuli"qarTveli eri, uZvelesi qarTuli"qarTveli eri, uZvelesi qarTuli"qarTveli eri, uZvelesi qarTuli

ena saTaves preistoriuli xaena saTaves preistoriuli xaena saTaves preistoriuli xaena saTaves preistoriuli xaena saTaves preistoriuli xanidan iRebs".nidan iRebs".nidan iRebs".nidan iRebs".nidan iRebs".50

uwmidesisa da unetaresis ilia meoris azriT, "Cveni ena SeiZleba

SevadaroT sinaTles, romelic Tavis TavSi moicavs cisartyelas ferebs.

es ferebi msgavsia Cveni samSoblos sxvadasxva kuTxis sametyveloCveni samSoblos sxvadasxva kuTxis sametyveloCveni samSoblos sxvadasxva kuTxis sametyveloCveni samSoblos sxvadasxva kuTxis sametyveloCveni samSoblos sxvadasxva kuTxis sametyvelo

enisa:enisa:enisa:enisa:enisa: xevsurulisa da svanuris, megrulisa da TuSuris, gurulisa da

ingilouris, mesxurisa da raWulis, klarjulisa da moxeuris, imerulisa

da mTiuluris, romelnic Senakadebis msgavsad qmnian erTiani qarTuliSenakadebis msgavsad qmnian erTiani qarTuliSenakadebis msgavsad qmnian erTiani qarTuliSenakadebis msgavsad qmnian erTiani qarTuliSenakadebis msgavsad qmnian erTiani qarTuli

enis simdidresenis simdidresenis simdidresenis simdidresenis simdidres, romliTac uZvelesi droidan Cvens miwa-wyalze "Jami

Seiwirvis da locvai yoveli aResrulebis"...51

saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia meore vrclad saubrobs

qarTveluri anbanisqarTveluri anbanisqarTveluri anbanisqarTveluri anbanisqarTveluri anbanis Sesaxebac; misi azriT, "qarTuli enis damwerloba

Seiqmna jer kidev qristes xorcielad Sobamde III saukuneSi... qarTveli

eri da qarTuli ena erT-erTi uZvelesia msoflioSi" (1981).52 araiSviaTad,

patriarqi wuxs, rom asomTavrulsa da nusxa-xucurs dRes bevri qarTveli

veRar kiTxulobs da amis gamo ver wvdeba RvTiuri madliTRvTiuri madliTRvTiuri madliTRvTiuri madliTRvTiuri madliT

gasxivosnebul saRvTismetyvelo bunebas, gasxivosnebul saRvTismetyvelo bunebas, gasxivosnebul saRvTismetyvelo bunebas, gasxivosnebul saRvTismetyvelo bunebas, gasxivosnebul saRvTismetyvelo bunebas, yru kedliT mijnavs Tavis

warsulsa da momavals:

madloba ufals, Cvens kurTxeul miwa-wyalze winaparTa nakvaleviwinaparTa nakvaleviwinaparTa nakvaleviwinaparTa nakvaleviwinaparTa nakvalevi

sanTliT saZebari ara gvaqvs. miwieri saqarTvelos mTa-baridan 15 aTasze

meti istoriuli Zegli SeRaRadebs zecier saqarTvelos! qarTveli

kaci sadac bars dahkravs, dRis sinaTleze gardasuli didebis

utyvi mowmeni amobrwyindebianutyvi mowmeni amobrwyindebianutyvi mowmeni amobrwyindebianutyvi mowmeni amobrwyindebianutyvi mowmeni amobrwyindebian. yoveli maTganis mdidar istorias

mxolod Zunwi warwera gvamcnobs. dgas qarTveli kaci didebuli

qarTuli taZris winaSe da raoden savalaloa, rom masze amotvifrulsavalaloa, rom masze amotvifrulsavalaloa, rom masze amotvifrulsavalaloa, rom masze amotvifrulsavalaloa, rom masze amotvifrul

warweras ver kiTxulobs.warweras ver kiTxulobs.warweras ver kiTxulobs.warweras ver kiTxulobs.warweras ver kiTxulobs. samwuxaroa, rom dRes qarTveluri anbaniqarTveluri anbaniqarTveluri anbaniqarTveluri anbaniqarTveluri anbani

(asomTavruli da nusxa-xucuri) mxolod enaTmecnierebis saqmed iqca.

gvaxsovdes, asomTavruli da nusxa-xucuri damwerlobisgvaxsovdes, asomTavruli da nusxa-xucuri damwerlobisgvaxsovdes, asomTavruli da nusxa-xucuri damwerlobisgvaxsovdes, asomTavruli da nusxa-xucuri damwerlobisgvaxsovdes, asomTavruli da nusxa-xucuri damwerlobis

xmarebidan gandevniT Cvenive nebiT vaSenebT yru kedels warsulsaxmarebidan gandevniT Cvenive nebiT vaSenebT yru kedels warsulsaxmarebidan gandevniT Cvenive nebiT vaSenebT yru kedels warsulsaxmarebidan gandevniT Cvenive nebiT vaSenebT yru kedels warsulsaxmarebidan gandevniT Cvenive nebiT vaSenebT yru kedels warsulsa

da momavals Soris.da momavals Soris.da momavals Soris.da momavals Soris.da momavals Soris. Tanamedrove qarTveli kacisaTvis TandaTan ucxo

da gaugebari xdeba uZvelesi qarTuli gamocemebi, TumcaRa isini imave

RvTiuri madliT gasxivosnebuli, dinji da darbaisluri qarTuliT

gviamboben eris gardasuli cxovrebis Wirsa da dalxinebas..."53

50 saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is 2007 wlis saaRdgomo epistole;

sapatriarqos uwyebani, #11, 12-18 aprili, 2007; ix. agreTve: ilia II: "qarTuli ena -

msoflio saocrebaa! is aris musika, magram ara miwieri, aramed zecidan gardmosuli

sulieri musika! igia Cveni erisa da qveynis gadamrCeni"; sruliad saqarTvelos kaTolikos-

patriarqis ilia II-is qadageba lazares aRdginebis SabaTs (sionis sapatriarqo taZari,

3 aprili, 2004 w.); sapatriarqos uwyebani, #13, 8-13 aprili, 200451 saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia meoris 2006 wlis saaRdgomo epistole52 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni I,

Tb., 1998, gv. 21-36;

t. futkaraZe

53 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni

I, Tb., 1997, gv. 342; ix. aqve: jer kidev X saukuneSi Cvens did winaprebs mTeli siRrmiT

SeucvniaT mSobliuri enis saRvTismetyvelo buneba da religiuri Zalisxmeva: “damarxulars enai qarTuli dRemde meored mosvlisa misisa sawameblad, raiTa yovelsa enasa

RmerTman amxilos amiT eniTa”. RvTis STagonebiT aseTi ganuzo-meli misia daakisres

qarTul enas qristianobis SesaniSnavma apologetebma, raic avalebs yovel qarTvels,

uZveles anbanTa - asomTavrulisa da nusxa-xucuris codnas

Page 17: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

25

ilia meoreilia meoreilia meoreilia meoreilia meore:

"vTxov qarTvel morwmuneT, gamoiCinon sibejiTe da gulmodgineba,

Seiswavlon asomTavruli da xucuri damwerlobaasomTavruli da xucuri damwerlobaasomTavruli da xucuri damwerlobaasomTavruli da xucuri damwerlobaasomTavruli da xucuri damwerloba. ar moSalon

xidi _ akveduki, gadebuli saxelovan warsulsa da bednier momavals

Soris, rogorc erTaderTi gza, romliTac moaRwia Cvenamde enamCvenamde enamCvenamde enamCvenamde enamCvenamde enam,

rwmenam da qarTveli kacis geniam. ZvelqarTuli damwerlobis codna

yoveli qarTvelisTvis valia. igi farad da maxvilad epyra mociqulTa

swor wmida ninos, romelmac qarTveli eri sabolood aziara qristes

rwmenas. ZvelqarTul enaze metyvelebdnen qarTveli wmidanebiZvelqarTul enaze metyvelebdnen qarTveli wmidanebiZvelqarTul enaze metyvelebdnen qarTveli wmidanebiZvelqarTul enaze metyvelebdnen qarTveli wmidanebiZvelqarTul enaze metyvelebdnen qarTveli wmidanebi;

Rirsni mamani da dedani, romelTa Rvawli ganuzomelia RvTismSoblis

wilxvedri saqarTvelosTvis, misi warsulis, awmyosa da momavlis

naTelyofaSi".54

Tanamedrove safrTxeebi da orientirebiTanamedrove safrTxeebi da orientirebiTanamedrove safrTxeebi da orientirebiTanamedrove safrTxeebi da orientirebiTanamedrove safrTxeebi da orientirebi

saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia meore naTlad xedavs

saqarTvelos Tanamedrove safrTxeebs, maT warmomavlobas da gvisaxavs

prevenciis gzebsac. warmodgenil monakveTSi mxolod im problemebs

SevexebiT, romlebic ukavSirdeba qarTvelTa enobrivi istoriisqarTvelTa enobrivi istoriisqarTvelTa enobrivi istoriisqarTvelTa enobrivi istoriisqarTvelTa enobrivi istoriis

codnas, zogadad, akademiuri codnis SeZenis saWiroebas.codnas, zogadad, akademiuri codnis SeZenis saWiroebas.codnas, zogadad, akademiuri codnis SeZenis saWiroebas.codnas, zogadad, akademiuri codnis SeZenis saWiroebas.codnas, zogadad, akademiuri codnis SeZenis saWiroebas.

I. "moyvrad" mosuli mteri

ilia II: ilia II: ilia II: ilia II: ilia II: "...1811 wels ruseTis imperatoris arakanonieriarakanonieriarakanonieriarakanonieriarakanonieri

brZanebiTbrZanebiTbrZanebiTbrZanebiTbrZanebiT saqarTvelodan gawveul iqna kaTolikos-patriarqi, uwmidesi

da unetaresi anton II, erekle meoris Ze da Zma giorgisa, Cveni ukanaskneli

mefisa da aRarc Rirsebia Camosvla saqarTveloSi. da ai, im droidan,

1811 wlidan, iwyeba gansacdeli saqarTvelos eklesiisa da Cveni erisa.

imperatoris brZanebiT, saqarTvelos eklesias saTaveSi Caudga egzarqosi.

pirveli egzarqosi, mitropoliti varlam erisTavic male ruseTSi

gaiwvies da amis Semdeg yoveli egzarqosi, Tanaxmad ruseTis imperatoris

brZanebisa, rusi unda yofiliyo. aikrZala sionSi qarTuli wirva-aikrZala sionSi qarTuli wirva-aikrZala sionSi qarTuli wirva-aikrZala sionSi qarTuli wirva-aikrZala sionSi qarTuli wirva-

locva.locva.locva.locva.locva. Tbilisis sasuliero seminariebSi leqciebi ikiTxeboda rusul

enaze, weliwadSi mxolod erTxel hqondaT ufleba qarTvel studentebs

wirva qarTulad CaetarebinaT. ase grZeldeboda 1917 wlamde".55

ilia II:ilia II:ilia II:ilia II:ilia II: "roca Cvenma samSoblom dakarga saxelmwifoebrivi

damoukidebloba, saqarTvelos eklesias Tavi mohkveTes da daumorCiles

ruseTis eklesiis sinods"56... "egzarqosebi eklesiaSi rusifikatoruli

politikis gatarebas cdilobdnen. sionSi, sveticxovelsa da sxvasionSi, sveticxovelsa da sxvasionSi, sveticxovelsa da sxvasionSi, sveticxovelsa da sxvasionSi, sveticxovelsa da sxva

taZrebSi wirva-locva slavur enaze mimdinareobdataZrebSi wirva-locva slavur enaze mimdinareobdataZrebSi wirva-locva slavur enaze mimdinareobdataZrebSi wirva-locva slavur enaze mimdinareobdataZrebSi wirva-locva slavur enaze mimdinareobda; Tbilisis

54 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni

I, Tb., 1997, gv. 343

qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

55 iqve, gv. 8456 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia II-is

sakvirao qadageba, 2003 w. 20 ivlisis (2 agvistos) qadageba; sapatriarqos uwyebani,

#30, 1-7 agvisto, 2003 w.

Page 18: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

26

sasuliero seminariaSi leqciebs rusulad kiTxulobdnen, zedized

uqmdeboda eparqiebi, monastrebi da taZrebi..."57

uwmidesi da unetaresi ilia meore ase TvalnaTliv bevrjer

warmoaCens "moyvrulad mosuli mtris" namdvil saxes. sainteresoa isic,

rom ruseTis imperiuli gegmebis Sesaxebimperiuli gegmebis Sesaxebimperiuli gegmebis Sesaxebimperiuli gegmebis Sesaxebimperiuli gegmebis Sesaxeb saqarTvelos kaTolikos-

patriarqi afxazebsac afrTxilebsafxazebsac afrTxilebsafxazebsac afrTxilebsafxazebsac afrTxilebsafxazebsac afrTxilebs; mag., 1993 wlis erT-erT qadagebaSi

is brZanebs:

"Cven pativs mivagebT im afxaz axalgazrdebsac, romelnic TiTqosTiTqosTiTqosTiTqosTiTqos

samSoblos TviTmyofadobisaTvis brZolis rwmeniTsamSoblos TviTmyofadobisaTvis brZolis rwmeniTsamSoblos TviTmyofadobisaTvis brZolis rwmeniTsamSoblos TviTmyofadobisaTvis brZolis rwmeniTsamSoblos TviTmyofadobisaTvis brZolis rwmeniT daecnen,

sinamdvileSi ki gareSe Zalebis boroti zraxvebis msxverplnigareSe Zalebis boroti zraxvebis msxverplnigareSe Zalebis boroti zraxvebis msxverplnigareSe Zalebis boroti zraxvebis msxverplnigareSe Zalebis boroti zraxvebis msxverplni

gaxdnengaxdnengaxdnengaxdnengaxdnen..."58

II. "RmerTi aerTianebs, xolo eSmaki hyofs":

enobriv-eklesiuri dayofa, romelsac e.w. federaciisa daenobriv-eklesiuri dayofa, romelsac e.w. federaciisa daenobriv-eklesiuri dayofa, romelsac e.w. federaciisa daenobriv-eklesiuri dayofa, romelsac e.w. federaciisa daenobriv-eklesiuri dayofa, romelsac e.w. federaciisa da

konfederaciis gziT mohyveba saqarTvelos daSlakonfederaciis gziT mohyveba saqarTvelos daSlakonfederaciis gziT mohyveba saqarTvelos daSlakonfederaciis gziT mohyveba saqarTvelos daSlakonfederaciis gziT mohyveba saqarTvelos daSla

"mteri mudam cdilobda, gaeyo Cveni xalxi, daenawevrebina Cveni

miwa-wyali"59. momxduris fizikur agresiaze ufro saSiSia cnobieri

diversia: erTiani sazogadoebis dayofa-dapirispireba ama Tu im niSniT.

am TvalsazrisiT XX-XXI saukuneebis mijnaze saqarTvelos winaSe arsebuli

safrTxe orgvaria: safrTxe orgvaria: safrTxe orgvaria: safrTxe orgvaria: safrTxe orgvaria: eklesiis gaxleCa da dedaenis daSla calkeul

erTeulebad:

a. eklesiis gaxleCis mcdeloba

ilia II:ilia II:ilia II:ilia II:ilia II: ..."unda vifiqroT imaze, Tu rogor gavufrTxildeT

Cvens eklesias. minda icodeT, rom dResac arian adamianebi, romelnic

ebrZvian eklesias da amiT ebrZvian qarTvel ers, dResac arian adamianebi,

romlebic gegmaven saqarTvelos eklesiis gaxleCas da RmerTma ar moaswros

isini am dRes. qarTveli eri amas arasodes dauSvebs. qarTvel ers esmis,

ra aris misTvis saqarTvelos eklesia"60.

59 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia

meoris sakvirao qadageba, 2006 w. 9 ivlisis qadageba; sapatriarqos uwyebani, #27, 13-

19 ivlisi, 2006 w.; Sdr., agreTve: "saukuneebis manZilze gareSe Zala yovelTvis

cdilobda qveynis dayofas da kuTxurobis niSniT dapirispirebis Seqmnas. dResac

Tbilissa da aWaras Soris warmoqmnili politikuri dapirispireba garkveulma

pirebma scades, warmoeCinaT, rogorc dapirispireba saqarTvelos kuTxeebs Soris. am

provokacias Cvenma xalxma, maT Soris aWaris mosaxleobam, sakadrisi pasuxi gasca, - Cven

varT erTi eri, erTi saxelmwifo, gvaqvs erTi kultura da erTi istoria. Cveni

ganuyofeli nawilia afxazeTic da samaCabloc". sruliad saqarTvelos kaTolikos-

patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris 2004 wlis saaRdgomo epistole;

sapatriarqos uwyebani, #14, 22-28 aprili, 2004 w.60 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris

sityva saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenis dRisadmi miZRvnil samecniero

konferenciaze; sapatriarqos rezidencia, 24 marti, 2006 w.

t. futkaraZe

57 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni

I, Tb., 1997, gv. 9458 iqve, gv. 144

Page 19: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

27

b. enobrivad dayofis mcdeloba

2006 wlis 19 ivniss sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma,

uwmidesma da unetaresma ilia meorem mimarTa svaneTisadmi miZRvnilisvaneTisadmi miZRvnilisvaneTisadmi miZRvnilisvaneTisadmi miZRvnilisvaneTisadmi miZRvnili

konferenciiskonferenciiskonferenciiskonferenciiskonferenciis monawileebs. man brZana:

"kargad mogexsenebaT, rom, samwuxarod, arseboben iseTi adamianebi,

romelTac surT gahyon qarTveli eri da aqvT survili,surT gahyon qarTveli eri da aqvT survili,surT gahyon qarTveli eri da aqvT survili,surT gahyon qarTveli eri da aqvT survili,surT gahyon qarTveli eri da aqvT survili,

warmoaCinon svaneTi da svanuri dialeqti, rogorc qarTveliwarmoaCinon svaneTi da svanuri dialeqti, rogorc qarTveliwarmoaCinon svaneTi da svanuri dialeqti, rogorc qarTveliwarmoaCinon svaneTi da svanuri dialeqti, rogorc qarTveliwarmoaCinon svaneTi da svanuri dialeqti, rogorc qarTveli

erisagan damoukidebeli, gansxvavebuli kultura.erisagan damoukidebeli, gansxvavebuli kultura.erisagan damoukidebeli, gansxvavebuli kultura.erisagan damoukidebeli, gansxvavebuli kultura.erisagan damoukidebeli, gansxvavebuli kultura. es aseve Seexeba

samegrelos da sxva kuTxeebsac. Cven kargad viciT, saidan momdinareobs

es. es jer kidev 200 wlis win daiwyo, roca ruseTi cdilobda, gaeyoruseTi cdilobda, gaeyoruseTi cdilobda, gaeyoruseTi cdilobda, gaeyoruseTi cdilobda, gaeyo

qarTveli eri.qarTveli eri.qarTveli eri.qarTveli eri.qarTveli eri. vfiqrob, rom is adamiani, romelic cdilobs warmoadginos

svanuri kultura, rogorc damoukidebeli qarTuli kulturisagan, -

aris mteri ara martomteri ara martomteri ara martomteri ara martomteri ara marto svanebisa svanebisa svanebisa svanebisa svanebisa, aramed mTeli qarTveli erisa"61.

qarTvelTa enobriv-kulturuli dayofis mcdelobas uwmidesi da

unetaresi Seexo 2007 wlis 13 maisis sakvirao qadagebaSic, sadac uwmidesma

kidev erTxel ganacxada, rom megruli, lazuri da svanurimegruli, lazuri da svanurimegruli, lazuri da svanurimegruli, lazuri da svanurimegruli, lazuri da svanuri

dialeqtebi qarTuli enis ganStoebebia da ara damoukidebelidialeqtebi qarTuli enis ganStoebebia da ara damoukidebelidialeqtebi qarTuli enis ganStoebebia da ara damoukidebelidialeqtebi qarTuli enis ganStoebebia da ara damoukidebelidialeqtebi qarTuli enis ganStoebebia da ara damoukidebeli

enebi:enebi:enebi:enebi:enebi:

"""""dResac cdiloben, qarTvelTa es dialeqtebi damoukidebel enebad

gamoacxadon; metic, surT, maT mixedviT Seiqmnas samwignobrio enebi:

biblia da locvebi Targmnon megrulad da svanurad... es aris udidesies aris udidesies aris udidesies aris udidesies aris udidesi

danaSauli eris winaSe!..danaSauli eris winaSe!..danaSauli eris winaSe!..danaSauli eris winaSe!..danaSauli eris winaSe!.. es kidev erTxel mowmobs imas, rom Cven

Zalian fxizlad unda viyoT. amas akeTebs mteri:amas akeTebs mteri:amas akeTebs mteri:amas akeTebs mteri:amas akeTebs mteri: RmerTi aerTianebs,

xolo eSmaki hyofseSmaki hyofseSmaki hyofseSmaki hyofseSmaki hyofs, amitom Cven yvelam kargad unda gaviazroT da

sxvasac davumtkicoT, rom qarTuli ena aris erTi, megruli da svanuri

dialeqtebi ki misgan gamomdinare ganStoebebia. gansakuTrebiT unda

movufrTxildeT Cvens siamayes - uZveles da mSvenier qarTul enas."62

sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da

unetaresis ilia meoris mier ilia meoris mier ilia meoris mier ilia meoris mier ilia meoris mier enobriv-kulturuli daqucmacebis

mcdeloba aseve mkacradaa Sefasebuli laqernis yovladwmida

RvTismSoblis xatis saxelobis taZarSi warmoTqmul sakvirao qadagebaSi

(zugdidi, 2007)63:

"zogi, vinc aris mtrulad ganwyobili saqarTvelos mimarT,

cdilobs, rom rogorRac dayos Cveni samSoblo. cdiloben, undobloba,

bzari Seitanon qarTvelebs Soris, magram maT araferi gamouvaT. imdenad

araswori midgoma aqvs zogierTs, rom fiqrobs, raRac "sakuTari

mwerloba" hqondeso samegrelos. Cvens win didi adamianebi iyvnen: iovane

61 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia

meoris misalmeba samecniero konferenciis monawileebisadmi, sapatriarqo reziden-

cia, 19 ivnisi 2006 weli (sruli teqstisaTvis ix. danarTi #3)

qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

62 2007 wlis 13 maisis sakvirao qadageba samebis sapatriarqo taZarSi; "sapartiarqos

uwyebani", #16 (416), 17-23 maisi, 2007 w.63 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia

meoris qadageba 2007 wlis 3 ivniss laqernis yovladwmida RTismSoblis xatis

saxelobis taZarSi (zugdidi); audiomasala mogvawoda sapatriarqos telekompania

"iveriis" reJisorma soso tyebuCavam

Page 20: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

28

lazi, iovane minCxi, Wyondidlebi... ambrosi xelaia, kirioni, leonide,

qristefore, kalistrate, melqisedeki... aravis mosvlia azrad, rom

svanurad an megrulad gadmoRebuliyo biblia, an momxdariyo

mRvdelmsaxureba! Tundac aviRoT Cveni xelnawerebi:

samegrelosa da svaneTSi Seqmnil mraval xelnawerTaganac ki arc

erTi ar aris arc svanuri, arc megruli, imitom rom eseni arian

ganStoebani qarTuli enisa! qarTuli enis, genis, kulturis, simReris,

galobis es erToba Cven unda SevinarCunoT da, amave dros, unda gviyvardes

Cveni misi sxvadasxva formiT gamovlineba: dideba ufals, romelic gvaZlevs

Cven am mravalferovnebas. Tundac aviRoT mTa; mTas Tavisi saxe aqvs,

bars - Tavisi; imereTs - Tavisi, kaxeTs - Tavisi, magram Cven erTni varT,

erTni unda davrCeT.

amisTvis SevTxovT ufals mis wyalobas, mis madls; madli yvelaferze

Zlieria da mteri verafers daaklebs saqarTvelos" (sruli teqstisaTvis

ix. danarTi).

aqve vityvi, rom Cveni samwignobro enis istoriuli uwyvetiistoriuli uwyvetiistoriuli uwyvetiistoriuli uwyvetiistoriuli uwyveti

wyaroniwyaroniwyaroniwyaroniwyaroni: lazuri, megruli, svanuri, taouri, fereidnuli, heruli,

TuSuri da sxva dialeqtebi rac ufro daSorebulia dedaenas, miT

ufro met ganZs inaxavs; amitom Cveni mizani unda iyos, SevqmnaT ara

megrul-qarTuli, svanur-qarTuli da msgavsi ulogiko dasaxelebis

leqsikonebi Tu dialeqturi "dedaenebi", aramed, gansakuTrebiT,

saqarTvelos amJamindel sazRvrebs miRma darCenili qarTveluri kiloebis

mflobelTaTvis droulad unda movamzadoT qarTuli enis

saxelmZRvaneloebi qarTuli enis am ganStoebaTa leqsikis gamoyenebiT;

am gziT iolad moxdeba samwignobro enisadmi (dedaenisadmi) gaucxoebuli

qarTvelebis istoriuli damokidebulebis aRdgena da erovnul-eTnikuri

meobis (identobis) dabruneba.

garda amisa, aucilebelia, momzaddes qarTuli (samwignobro) enis

ganmartebiTi leqsikonis axali redaqciaganmartebiTi leqsikonis axali redaqciaganmartebiTi leqsikonis axali redaqciaganmartebiTi leqsikonis axali redaqciaganmartebiTi leqsikonis axali redaqcia, sadac samwignobro

qarTulis sabazo leqsikad Seva megrul-lazur da svanur kiloebSi

davanebuli leqsika.

aqve aRvniSnavT, rom sabWoTa imperiis zeobis dros gamocemul

"qarTuli enis ganmartebiTi leqsikonis" rvatomeulSi gasagebi mizezebis

gamo (imperia cdilobda qarTvelTa enobriv-eTnikur dayofas) leqsikonSi

ar Seitanes megrul-Wanuri da svanuri masala; qarTvelTa am kiloebis

sityvebi gaTvaliswinebuli ar aris arc axlaxan gamocemul Sevsebul

variantSic. arada, rogorc Zveli qarTuli samwignobro tradicia, ise

arasabWouri mwerloba megrul-svanur-lazur leqsikas qarTuli enis

organul nawilad Tvlida. am TvalsazrisiT sainteresoa konstantine

gamsaxurdias enobrivi koncefcia; kerZod, is wers:

"iliam qarTul enas SesZina qarTluri bunebis sidarbaisle, xolo

akakim imerulis silbo. XX saukunis mwerlobam unda mogvces ilias

qarTluris, akakis imerulis, vaJas fSauris, megrulisa da guruli

enobrivi elementebis sruli sinTezi. ai, es iqneba idealuri. ai, es iqneba idealuri. ai, es iqneba idealuri. ai, es iqneba idealuri. ai, es iqneba idealuri

t. futkaraZe

Page 21: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

29

literaturuliliteraturuliliteraturuliliteraturuliliteraturuli qarTuli. . .qarTuli. . .qarTuli. . .qarTuli. . .qarTuli. . . undaundaundaundaunda SemouSvaT qarTul enaSiSemouSvaT qarTul enaSiSemouSvaT qarTul enaSiSemouSvaT qarTul enaSiSemouSvaT qarTul enaSi

rogorc megrul-rogorc megrul-rogorc megrul-rogorc megrul-rogorc megrul-svanuri dialeqtebis sityvebi , ise fSav-svanuri dialeqtebis sityvebi , ise fSav-svanuri dialeqtebis sityvebi , ise fSav-svanuri dialeqtebis sityvebi , ise fSav-svanuri dialeqtebis sityvebi , ise fSav-

xevsuruli kilodan. vaJa-fSavelam am mxriv didi samsaxurixevsuruli kilodan. vaJa-fSavelam am mxriv didi samsaxurixevsuruli kilodan. vaJa-fSavelam am mxriv didi samsaxurixevsuruli kilodan. vaJa-fSavelam am mxriv didi samsaxurixevsuruli kilodan. vaJa-fSavelam am mxriv didi samsaxuri

gauwia qarTul enas..."gauwia qarTul enas..."gauwia qarTul enas..."gauwia qarTul enas..."gauwia qarTul enas..."64.

marTlac, qarTuli enis ganmartebiT leqsikonSi Tuki aqtiurad

Seva svanur-megrul-lazuri, aWarul-livanur-taour-imerxeuli Tu

fereidnul-heruli dialeqturi leqsikac, amiT ufro gaZlierdebaufro gaZlierdebaufro gaZlierdebaufro gaZlierdebaufro gaZlierdeba

Cveni erovnuli samwignobro ena, rogorc qarTvelTa erTobisCveni erovnuli samwignobro ena, rogorc qarTvelTa erTobisCveni erovnuli samwignobro ena, rogorc qarTvelTa erTobisCveni erovnuli samwignobro ena, rogorc qarTvelTa erTobisCveni erovnuli samwignobro ena, rogorc qarTvelTa erTobis

urRvevi fundamenti.urRvevi fundamenti.urRvevi fundamenti.urRvevi fundamenti.urRvevi fundamenti.

III. "eri uswavleli", "urwmuno mecnieri"

saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia meore Tavis qadagebebSi

did adgils uTmobs rwmenisa da mecnierebis mimarTebas, ramdenadac

umecreba umecreba umecreba umecreba umecreba da boroteba, umecreba da gaTiSuloba Tanamdevi boroteba, umecreba da gaTiSuloba Tanamdevi boroteba, umecreba da gaTiSuloba Tanamdevi boroteba, umecreba da gaTiSuloba Tanamdevi boroteba, umecreba da gaTiSuloba Tanamdevi

movlenebia;movlenebia;movlenebia;movlenebia;movlenebia; kerZod, am mimarTulebiT igi or debulebas aviTarebs:

a. umecari adamiani karg SemTxvevaSi aris mona RvTisa,a. umecari adamiani karg SemTxvevaSi aris mona RvTisa,a. umecari adamiani karg SemTxvevaSi aris mona RvTisa,a. umecari adamiani karg SemTxvevaSi aris mona RvTisa,a. umecari adamiani karg SemTxvevaSi aris mona RvTisa,

Tumca aris didi safrTxe, uswavleli kaci Surma/borotmaTumca aris didi safrTxe, uswavleli kaci Surma/borotmaTumca aris didi safrTxe, uswavleli kaci Surma/borotmaTumca aris didi safrTxe, uswavleli kaci Surma/borotmaTumca aris didi safrTxe, uswavleli kaci Surma/borotma

Seipyras.Seipyras.Seipyras.Seipyras.Seipyras.

ilia II:ilia II:ilia II:ilia II:ilia II: "Tqven kargad mogexsenebaT, rom jer kidev pirvel

saukuneebSi iyo msjeloba imis Sesaxeb, Tu ra urTierTdamokidebulebaSia

rwmena da codna. amas Seexo iseTi didi mecnieri, rogoric iyo klimenti

aleqsandrieli. man Tqva, rom pirveladi aris rwmenapirveladi aris rwmenapirveladi aris rwmenapirveladi aris rwmenapirveladi aris rwmena da codnacodnacodnacodnacodna

rwmenaze unda iyos dafuZnebuli"rwmenaze unda iyos dafuZnebuli"rwmenaze unda iyos dafuZnebuli"rwmenaze unda iyos dafuZnebuli"rwmenaze unda iyos dafuZnebuli"65.

es azri saxarebidan modis: gacemis win ieso qriste eubnebaes azri saxarebidan modis: gacemis win ieso qriste eubnebaes azri saxarebidan modis: gacemis win ieso qriste eubnebaes azri saxarebidan modis: gacemis win ieso qriste eubnebaes azri saxarebidan modis: gacemis win ieso qriste eubneba

mociqulebs: mociqulebs: mociqulebs: mociqulebs: mociqulebs: "arRara getyvi Tquen monad, rameTu monaman ara icin,

rasa iqmn ufali misi; xolo Tquen garqu megobrad, rameTu yoveli

raodeni mesma mamisa Cemisagan, gauwye Tquen" (iovane, 15, 14-15). swored swored swored swored swored

amis safuZvelze agebs klimenti aleqsandrieli Tavis msjelobasamis safuZvelze agebs klimenti aleqsandrieli Tavis msjelobasamis safuZvelze agebs klimenti aleqsandrieli Tavis msjelobasamis safuZvelze agebs klimenti aleqsandrieli Tavis msjelobasamis safuZvelze agebs klimenti aleqsandrieli Tavis msjelobas

da ambobs: da ambobs: da ambobs: da ambobs: da ambobs: "mxolod morwmune adamiani aris mona RvTisa, xolo morwmune

ganaTlebuli adamiani aris megobari RvTisa... mona Tavis movaleobas... mona Tavis movaleobas... mona Tavis movaleobas... mona Tavis movaleobas... mona Tavis movaleobas

ufro SiSiT asrulebs, xolo megobari - siyvaruliT. aqveufro SiSiT asrulebs, xolo megobari - siyvaruliT. aqveufro SiSiT asrulebs, xolo megobari - siyvaruliT. aqveufro SiSiT asrulebs, xolo megobari - siyvaruliT. aqveufro SiSiT asrulebs, xolo megobari - siyvaruliT. aqve

gavixsenoT esaia winaswarmetyveli: gavixsenoT esaia winaswarmetyveli: gavixsenoT esaia winaswarmetyveli: gavixsenoT esaia winaswarmetyveli: gavixsenoT esaia winaswarmetyveli: "Surman Seipyras eri uswavleli"66.

morwmune adamianisgan codnis SeZena aris srulyofis kibe.

srulyofil adamians ki eSmaki ver ereva... roca adamians codna ara

64 k. gamsaxurdia, TxzulebaTa aTtomeuli, tomi, VII, axali sityvebi, gv. 411, 499).

analogiuria saqarTvelos kaTolikos-patriarqis pozicia (ix. misi gamosvlis teqsti

"qarTuli enis ganmartebiTi leqsikonis" "axali redaqciis" prezentaciisas (romelic

Sedga samebis axalgazrdul centrSi 2008 wels).

qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

65 klimenti aleqsandrieli: "ubralo rwmena adamians hyofs monad, xolo rwmena

gaazrebuli - megobrad RvTisa"; saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II,

epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni I, Tb., 1997, gv. 2066 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris

sakvirao qadageba, 15 agvisto, 1999 w; sapatriarqos uwyebani, #33, 21-27 agvisto, 1999

w.

Page 22: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

30

aqvs, ar icis Tavisi eris kulturuli istoria; Sesabamisad, mas iolad

uucxoveben warsuls, ukargaven erovnul meobas da apirispireben

TanamoZmesTan... garda amisa, umecrebaSi ibudebs garda amisa, umecrebaSi ibudebs garda amisa, umecrebaSi ibudebs garda amisa, umecrebaSi ibudebs garda amisa, umecrebaSi ibudebs radikalizmi radikalizmi radikalizmi radikalizmi radikalizmi67.....

b. "urwmuno adamianebi mecnierebaSi saSiSi Zalaa"

ilia II:ilia II:ilia II:ilia II:ilia II: "gadadgmulia uzarmazari nabijebi mecnierebasa damecnierebasa damecnierebasa damecnierebasa damecnierebasa da

teqnikaSi winteqnikaSi winteqnikaSi winteqnikaSi winteqnikaSi win, magram amave dros gadadgmulia uzarmazari nabijebi

ukan rwmenasa da sulier saqmeSiukan rwmenasa da sulier saqmeSiukan rwmenasa da sulier saqmeSiukan rwmenasa da sulier saqmeSiukan rwmenasa da sulier saqmeSi. Tqven kargad mogexsenebaT, rom

mecniereba da teqnika es aris RvTis didi madli. magram Zalian saSiSiaZalian saSiSiaZalian saSiSiaZalian saSiSiaZalian saSiSia

mecnierebamecnierebamecnierebamecnierebamecniereba da teqnika arasulieri adamianis, urwmuno adamianis xelSi68...

saqarTveloSi mimdinare ganaTlebis reformisganaTlebis reformisganaTlebis reformisganaTlebis reformisganaTlebis reformis Suq-Crdilebis

fonze kaTolikos-patriarqis ilia meoris koncefcia aseTia: adamianiadamianiadamianiadamianiadamiani

unda aRizardosunda aRizardosunda aRizardosunda aRizardosunda aRizardos morwmuned da paralelurad unda miiRos akademiuri

ganaTleba, raTa man SeZlos ganyenebuli azrovneba - patiosani da

analitikuri gansja69. "mecnierebas didi da seriozuli Sedegebi eqneba

im SemTxvevaSi, Tu is iqneba morwmune da sulierad Zlieri adamianebis

xelSi. urwmuno adamianebi mecnierebaSi saSiSi Zalaa!". urwmuno adamianebi mecnierebaSi saSiSi Zalaa!". urwmuno adamianebi mecnierebaSi saSiSi Zalaa!". urwmuno adamianebi mecnierebaSi saSiSi Zalaa!". urwmuno adamianebi mecnierebaSi saSiSi Zalaa!"70

IV. "Cveni winaprebi sxvanairebi iyvnen"

sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da

unetaresis ilia meoris azriT, bevri informaciis floba ar niSnavs

did ganaTlebas, Rrma azrovnebasRrma azrovnebasRrma azrovnebasRrma azrovnebasRrma azrovnebas; amis Sesaxeb Cveni patriarqi wers:

"bolo wlebSi adamianma SeiZina bevri codna. xazs vusvam - bevri codna

da ara Rrma codna; da masTan erTad, SedarebiT, zerele azrovnebazerele azrovnebazerele azrovnebazerele azrovnebazerele azrovneba...

"Zalian xSirad, araswori, zerele msjelobiT varTulebT Cvens"Zalian xSirad, araswori, zerele msjelobiT varTulebT Cvens"Zalian xSirad, araswori, zerele msjelobiT varTulebT Cvens"Zalian xSirad, araswori, zerele msjelobiT varTulebT Cvens"Zalian xSirad, araswori, zerele msjelobiT varTulebT Cvens

cxovrebas. xSirad geubnebiT, rom saWiroa Rrma azrovnebacxovrebas. xSirad geubnebiT, rom saWiroa Rrma azrovnebacxovrebas. xSirad geubnebiT, rom saWiroa Rrma azrovnebacxovrebas. xSirad geubnebiT, rom saWiroa Rrma azrovnebacxovrebas. xSirad geubnebiT, rom saWiroa Rrma azrovneba71...............

66 Sdr.: wmida sinodma ganaCina: saqarTvelos marTlmadidebeli eklesia emijneba

radikalizmis yovelgvar gamovlinebas, rogorc fsevdokonservatizms, ise fsevdo-

liberalizms da mouwodebs mrevls sameufo gzaze svlas. "ara midrke arca marjul,

arca marcxul, aramed gzasa sameufosa vidode" (wm. abba doroTe); saqarTvelos

marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis sxdomis oqmi, 14 dekemberi, 2004 weli,

Tbilisi.

t. futkaraZe

68 saqarTvelos teqnikuri universitetis didi sabWos 2001 wlis 19 oqtombris sxdomaze

warmoTqmuli sityva; saqarTvelos teqnikuri universitetis `Teologiis kaTedra 5

wlisaa (samecniero konferenciis masalaTa krebuli), Tb., 2007, gv. 1569 ganyenebuli azrovnebis Sesaxeb ilia meoris msjelobisTvis ix., sruliad

saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris sityva

xonis konferenciaze: "eklesia da sazogadoeba"; sapatriarqos uwyebani, #41, 11-22

oqtomberi, 1999 w.70 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis, ilia meoris

qadageba daviTobis dResaswaulze 2006 wlis 8 Tebervals; sapatriarqos uwyebani, #

8, 2-8 marti, 2006 w. (vrclad ix. danarTi)71 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis, ilia meoris

sakvirao qadageba 2002 wlis 10 noembers; sapatriarqos uwyebani, #46, 10 noemberi,

2002 w.

Page 23: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

31

Cveni winaprebi sxvanairebi iyvnen. maT Tumca naklebi icodnen, magram

Rrmad hqondaT nafiqri da maTi gansja siRrmiseuli iyo. da es Zalian

exmarebodaT..."72

V. "amgvari gayalbebuli istoriiT cdiloben qarTvelTa

daqucmacebas"

mecnierebis Temas saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia meore

politizebis kuTxiTac ganixilavs; kerZod, 2006 wlis saSobao epistoleSi

gveubneba: "istoriografia, enaTmecniereba, arqeologia... nawilobriv

politizebuli mecnierebebia da bunebrivia, yoveli qveyana Tavisiinteresebidan gamomdinare, iyenebs maT. es gansakuTrebiTdamaxasiaTebelia imperiebisaTvis, romelnic am meTodiT cdiloben,gaimyaron Tavisi poziciebi"73. am TvalsazrisiT araerT qadagebasada epistoleSi patriarqi Cveuli simarTliTa da siRrmiT ganixilavs

dReisTvis or mtkivneul problemas:

_ _ _ _ _ konfliqtebi afxazeTsa da cxinvalis regionSi;

_ _ _ _ _ megrulad da svanurad saRvTismsaxuro wignebis Targmna.

patriarqi brZanebs:

_____ sabWoTa imperiis istoriografiam cru warmodgenebi Seuqmna

afxazebsa da osebs: TiTqosda afxazeTi da cxinvalis regioni araqarTuli

teritoriebia. afxazTa da osTa erT nawils qarTvelebisadmi mtroba

CamouyalibdaT, magram didi nawili ar motyuvda: afxazTa da osTaafxazTa da osTaafxazTa da osTaafxazTa da osTaafxazTa da osTa

didi nawili dResac qarTvelebTan erTad megobrul-naTesauraddidi nawili dResac qarTvelebTan erTad megobrul-naTesauraddidi nawili dResac qarTvelebTan erTad megobrul-naTesauraddidi nawili dResac qarTvelebTan erTad megobrul-naTesauraddidi nawili dResac qarTvelebTan erTad megobrul-naTesaurad

cxovrobscxovrobscxovrobscxovrobscxovrobs... miuxedavad amisa, imperiis msaxurni cdiloben, arsebuli

konfliqtebi monaTlon eTnokonfliqtad moZme xalxebseTnokonfliqtad moZme xalxebseTnokonfliqtad moZme xalxebseTnokonfliqtad moZme xalxebseTnokonfliqtad moZme xalxebs Soris. mterma

mizans bolomde ver miaRwia: miuxedavad yvelafrisa, afxazeTsa da

cxinvalis regionSi mimdinare omi ganixileba saqarTvelos dapirispirebad

agresor gare ZalasTan74...

_ _ _ _ _ peterburgis universitetSi Seqmnili antiqarTuli

istoriografiuli Teoriis mizania, qarTvelTa erT nawils gauucxovos

istoriuli kultura; mavanni dResac acxadeben, rom qarTuli mwignobroba

mxolod aRmosavleT qarTvelebisaa. isini umwignobro xalxebadumwignobro xalxebadumwignobro xalxebadumwignobro xalxebadumwignobro xalxebad

acxadeben megrelebs, lazebs, svanebs... amgvari gayalbebuli istoriiT

cdiloben qarTvelTa daqucmacebas da erTmaneTTan dapirispirebas...

72 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris

sakvirao qadageba 2004 wlis 26 dekembers; sapatriarqos uwyebani, # 1, 7-13 ianvari,

2006 w.

qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

73 uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, saSobao

epistole, Tbilisi, 2006, gv. 10.74 uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, saSobao

epistole, Tbilisi, 2006, gv. 10-11; afxazeTis Sesaxeb xSirad msjelobs ilia II; 2003

wlis 27 seqtembers, jvarTamaRlebas ki brZana; "...11 weli viyavi mRvdelmTavari afxazeTSi

da yvelafers vakeTebdi imisaTvis, rom qarTveli xalxi mosuliyo taZarSi da verafriT

mivaRwie amas. urwmuno qarTveli xalxi iqidan wamovida da Sin morwmune dabrundeba"...

sapatriarqos uwyebani, #38, 26 seqtemberi-2 oqtomberi, 2003 w.

Page 24: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

32

rogorc adre, axlac qarTuli sazogadoeba maT sakadris pasuxs gascems75.

amave Temas exeba wmida sinodis ganCinebis erTi punqtic:

`ganaCines: dauSvebelia istoriis gayalbeba - megrelebisaganaCines: dauSvebelia istoriis gayalbeba - megrelebisaganaCines: dauSvebelia istoriis gayalbeba - megrelebisaganaCines: dauSvebelia istoriis gayalbeba - megrelebisaganaCines: dauSvebelia istoriis gayalbeba - megrelebisa

da svanebis mwignobrobisa da qristianuli kulturis armqoneebadda svanebis mwignobrobisa da qristianuli kulturis armqoneebadda svanebis mwignobrobisa da qristianuli kulturis armqoneebadda svanebis mwignobrobisa da qristianuli kulturis armqoneebadda svanebis mwignobrobisa da qristianuli kulturis armqoneebad

gamocxadeba da am kuTxis SvilebisaTvis XXIgamocxadeba da am kuTxis SvilebisaTvis XXIgamocxadeba da am kuTxis SvilebisaTvis XXIgamocxadeba da am kuTxis SvilebisaTvis XXIgamocxadeba da am kuTxis SvilebisaTvis XXI saukuneSi bibliissaukuneSi bibliissaukuneSi bibliissaukuneSi bibliissaukuneSi bibliis

Targmna, rac, upirveles yovlisa, miznad isaxavs eris gaTiSvasTargmna, rac, upirveles yovlisa, miznad isaxavs eris gaTiSvasTargmna, rac, upirveles yovlisa, miznad isaxavs eris gaTiSvasTargmna, rac, upirveles yovlisa, miznad isaxavs eris gaTiSvasTargmna, rac, upirveles yovlisa, miznad isaxavs eris gaTiSvas

da qveynis mTlianobis darRvevis mcdelobas"da qveynis mTlianobis darRvevis mcdelobas"da qveynis mTlianobis darRvevis mcdelobas"da qveynis mTlianobis darRvevis mcdelobas"da qveynis mTlianobis darRvevis mcdelobas"76.....

VI. Svilebis dakargva

saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia meoris mier did

safrTxedaa miCneuli qarTvelTa wasvla ucxoeTSi; es safrTxec realuria,

vinaidan: ucxoobaSi kvlav davkargavT dedaenas, dedakulturas,

dedareligias; ucxoeTSi dabadebuli Svilebi ver SeiZenen im codnas,

romelic adamians qarTvelad ayalibebs; droTa ganmavlobaSi maT STamo-

mavlebsac daekargebaT erovnulierovnulierovnulierovnulierovnuli meobismeobismeobismeobismeobis masazrdoebeli mTavari ZarRvi...

kerZod, patriarqi brZanebs: "minda gamovTqva Cemi, da saerTod,

yvelas gulistkivili imis gamo, rom bolo dros mravali qarTveli

axalgazrda wavida ucxoeTSi. umetesoba gaWirvebam waiyvana... raoden

samwuxaroc ar unda iyos, faqtia, rom zogierTi ver an ar dabrundeba

samSobloSi. es imas niSnavs, rom mas daekargeba ena, erovneba, yvelaferi

is, riTac amayobda qarTveli"... "faqtiurad, isini dakarguli Svilebi

SeiZleba gaxdnen CvenTvis"77.

dRes saqarTveloSi bevri problemaa; problemebis gamo toveben

samSoblos qarTvelebi. sanam gadaxvewili Svilebi samSobloSi dabrunebas

SeZleben, maTi rwmenisa da enis SenarCunebis (zogadad, qarTuli identobis)

mizniT sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesmasruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesmasruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesmasruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesmasruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesma

da unetaresma ilia meoremda unetaresma ilia meoremda unetaresma ilia meoremda unetaresma ilia meoremda unetaresma ilia meorem maTTvis daaarsa "dasavleT evropis

eparqia" (mitropoliti abraam garmelia), centriT briuselSi78.

VII. ugnuri liberalizmi

ilia II: "Tu pirovnebas, xalxs, saxelmwifos ar aqvs swori religiuri

da erovnuli ideologia, liberalizmi aucileblad mtrebis sasargeblod

imuSavebs da Sinaganad mTlianad daangrevs qveyanas.... ugnuri liberalizmi,

rogorc wesi, saTavea mravali negatiuri movlenisa"79... aq mxolod

75 uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, saSobao

epistole, Tbilisi, 2006, gv. 10.

t. futkaraZe

76 saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis sxdomis oqmi, 23 dekemberi, 2005

weli, Tbilisi; sapatriarqos uwyebani, #45, 29 dekemberi - 4 ianvari, 2005 w. (teqstisTvis

ix. agreTve, danarTi).77 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris

sakvirao qadageba, 5 ianvari, 2003 w; sapatriarqos uwyebani, # 1, 10-16 ianvari, 2003 w.,

sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris qadageba

naTlisRebis dResaswaulze 19 ianvari, 2003 w; sapatriarqos uwyebani, #3, 24-30 ianvari,

2003 w.78 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris

sityva dasavleT evropis eparqiis prezentaciis dros; sapatriarqos uwyebani, #3, 24-30,

ianvari, 2003 w.79 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris 2001

wlis saaRdgomo epistole; sapatriarqos uwyebani, #16, 21-27 aprili, 2001 w.

Page 25: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

33

aRvniSnavT, rom ugnuri, ugonuri liberalizmiugonuri liberalizmiugonuri liberalizmiugonuri liberalizmiugonuri liberalizmi xSirad zerele codniszerele codniszerele codniszerele codniszerele codnis

Sedegia, zogjer ki - gaazrebuli mavneblobisa.

sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi kidev bevri

saSiSroebis Sesaxeb gvafrTxilebs...

daskvnis nacvlad:daskvnis nacvlad:daskvnis nacvlad:daskvnis nacvlad:daskvnis nacvlad:

1. 1. 1. 1. 1. mamuli, ena, sarwmunoeba ara mxolod saunje, aramed cxovrebis

wesic unda iyos qarTveli erisTvis:

wuTisofeli adamianis gamocdaa da, bunebrivia, dRevandeli

saqarTvelo, qarTvelis eris amJamindeli Taobac (gamo)vicdebiT.

qarTvelebi gamocdis gzas warmatebiT gavivliT da ufro Zlierni da

erTianni viqnebiT, Tuki saqarTvelos eqneba Tavisi ideologia. ideologia

saSiSi sityva ar aris; isev Cvens patriarqs movusminoT:isev Cvens patriarqs movusminoT:isev Cvens patriarqs movusminoT:isev Cvens patriarqs movusminoT:isev Cvens patriarqs movusminoT:

"dRes xSirad saubroben, Tu rogori unda iyos ideologia

saqarTveloSi, rogori unda iyos qarTuli idea... mimaCnia, rom, upirveles

yovlisa, wina planze unda iyos wamoweuli erovnuli faseulobani,

erovnuli kultura, "ena, mamuli, sarwmunoeba", Cveni damwerloba, Cveni

xuroTmoZRvreba..."80

patriarqis sxva gamosvlebSic xSiradaa xazgasmuli, rom qarTvel

ers qmnis : erTi ena , erTiani samSoblo da tradiciulierTi ena , erTiani samSoblo da tradiciulierTi ena , erTiani samSoblo da tradiciulierTi ena , erTiani samSoblo da tradiciulierTi ena , erTiani samSoblo da tradiciuli

marTlmadidebluri rwmena...marTlmadidebluri rwmena...marTlmadidebluri rwmena...marTlmadidebluri rwmena...marTlmadidebluri rwmena...

2. qveyanas sWirdeba obieqturi da Tanamedrove qarTvelologia:

saqarTvelos mosaxleobisa da mTeli msofliosadmi kaTolikos-

patriarqis ilia meoris locva, siyvaruli locva, siyvaruli locva, siyvaruli locva, siyvaruli locva, siyvaruli da marTali sityva marTali sityva marTali sityva marTali sityva marTali sityva

didi Rvawlia; Tumca uwmidesi da unetaresi konkretuli saqveyno

saqmeebiTac aqtiurad cdilobs, rom Cvenma erma droulad daaRwios

Tavi urwmunobas, umecrebas, gayalbebuli istoriebis tyveobasaurwmunobas, umecrebas, gayalbebuli istoriebis tyveobasaurwmunobas, umecrebas, gayalbebuli istoriebis tyveobasaurwmunobas, umecrebas, gayalbebuli istoriebis tyveobasaurwmunobas, umecrebas, gayalbebuli istoriebis tyveobasa

da mterTagan dagebul xafangebs.da mterTagan dagebul xafangebs.da mterTagan dagebul xafangebs.da mterTagan dagebul xafangebs.da mterTagan dagebul xafangebs.

am mizniT sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II

didad uwyobs xels qarTvelologiis ganviTarebasqarTvelologiis ganviTarebasqarTvelologiis ganviTarebasqarTvelologiis ganviTarebasqarTvelologiis ganviTarebas; igi iRvwis, raTa

gadaisinjos imperiis velSi Seqmnili politizebuli "samecniero"

debulebebi; garda amisa, patriarqi dReniadag zrunavs, rom xalxSi

popularuli gaxdes Tanamedrove qarTvelologiuri kvlevebis Sedegebi.

patriarqis Rvawli gansakuTrebulia qarTuli enisqarTuli enisqarTuli enisqarTuli enisqarTuli enis warmoCenis

mimarTulebiT; magaliTad, uwmidesisa da unetaresis kurTxeviT gamoica:

- krebuli: "qebai da didebai qarTulisa enisai""qebai da didebai qarTulisa enisai""qebai da didebai qarTulisa enisai""qebai da didebai qarTulisa enisai""qebai da didebai qarTulisa enisai" (I Tavi -

lili xevsuriani, II-V Tavebi - tariel futkaraZe, sagalobeli - ioseb

kuWuxiZe, mxatvari - ilia WrelaSvili; quTaisi, 2000);

- krebuli:"mamuli, ena, sarwmunoeba" Tb., 2007 (redaqtorebi:

monazoni nino (grigolaZe) da lali daTaSvili)...

qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

80 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia

meoris qadageba mirqmis dResaswaulze (sionis sapatriarqo taZari, 15 Tebervali, 2004

w.); sapatriarqos uwyebani, #7, 19-25 Tebervali, 2004 w.

Page 26: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

34

2005 wlis 1 nombers sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis

xelmZRvanelobiT Seiqmna "saqarTvelos saeklesio enis istoriis"saqarTvelos saeklesio enis istoriis"saqarTvelos saeklesio enis istoriis"saqarTvelos saeklesio enis istoriis"saqarTvelos saeklesio enis istoriis

kvlevis centri". kvlevis centri". kvlevis centri". kvlevis centri". kvlevis centri". am centrTan funqcionirebs "qarTuli enisa da"qarTuli enisa da"qarTuli enisa da"qarTuli enisa da"qarTuli enisa da

kulturis kvlevis samecniero sabWkulturis kvlevis samecniero sabWkulturis kvlevis samecniero sabWkulturis kvlevis samecniero sabWkulturis kvlevis samecniero sabWooooo" (xelmZRvaneli mitropoliti

anania), romelic organizebas uwevs saeklesio enisa da qarTveluri ena-

kiloebis istoriuli mimarTebis Seswavlas"81.

2007 wels Seiqmna telemauwyebloba "iveria"; patriarqs surs, rom

am televiziam axalgazrdebSi Camoayalibos saxelwifoebrivi azrovneba

da SemecnebiTi gadacemebiT mTel saqarTvelos misces obieqturi codna

Cveni qveynis istoriisa da kulturis Sesaxeb82.

2008 wels daaarsa andria pirvelwodebulis saxelobisa da tbel

abuseriZis saxelobis universitetebi da mravali sxv.

3. ena - qarTuli, rwmena - WeSmariti:

wigns davamTavrebT sinas mTaze sinas mTaze sinas mTaze sinas mTaze sinas mTaze 1984 wels saqarTvelos kaTolikos-

patriarqis ilia II-is uflisadmi locvis erTi fragmentiT: "msgavsad

wmidisa mamisa Cvenisa iovane oqropirisa, me codvili mona Seni, ilia II,

yovelTa qarTvelTa saxeliTa vxmob:

"gadideb Sen da gmadlob Sen, mowyaleo, rameTu gvqmen msgavsad

Senda, rameTu mogvaniWe ena qarTuli da rwmena WeSmaritimogvaniWe ena qarTuli da rwmena WeSmaritimogvaniWe ena qarTuli da rwmena WeSmaritimogvaniWe ena qarTuli da rwmena WeSmaritimogvaniWe ena qarTuli da rwmena WeSmariti"...83

t. futkaraZe

81 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia meoris brZaneba #11982 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia meoris 2007 wlis saaRdgomo

epistole; sapatriarqos uwyebani, #11, 12-18 aprili, 200783 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni I,

Tb., 1997, gv. 4

Page 27: qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle

35

TARIEL PUTKARADZE

THE GEORGIAN LANGUAGE –NATIONAL LIFE OF GEORGIANS

According to epistles, sermons and speeches of Catholicos-Patriarchof All Georgia, the Archbishop of Mtskheta-Tbilisi and Metropolitan Bishop

of Abkhazia and Pitsunda, His Holiness and Beatitude Ilia II

The history of the humankind chronicles the birth and death of various peoples.On the background of the serious events of arising and vanishing of the societies thethirty-three thousand years of life and survival history of the Georgian people couldbe passed for a miracle, which, above all, has been performed by means of theGeorgian language. It is also an unmistakable fact that during the last two-thousandyears the Georgian national identity has been nurtured by the Christian faith. AsChristianity here was not only the philosophy of life and the way of existence, whenfacing the invasions of enemies Georgian people held uncompromised attitudes totheir faith that made them intrepid and unbroken; gradually, through the flow ofcenturies, Christian churches and monasteries turned into active Kartvelian (Georgianlanguage) cultural centers and divine sources for strengthening and sharpening thesense of national unity. In case of certain successes of Georgia’s enemies in theweakening or crumbling of the country in various periods of history the GeorgianChurch managed to maintain the common Church and the national and state spaceand drew up correct national guidelines for its people under the given circumstances.Nowadays when 20% of the present Georgian state territories, recognized by theworld commonwealth, has been occupied and annexed to the enemy state the GeorgianChurch provides the same guidance.

In the present era of great imperial aggressions and of globalization the wordsof His Beatitude Ilia II, Catholicos-patriarch of all Georgia, clearly determine theways for the Georgia’s national survival.

The present book reflects His Beatitude Ilia II’s visions about the language andculture history of Georgians and modern threats pending on the country. In particular,the book discusses the following issues:

- Righteous Lazarus – the symbol of the Georgian nation;- Since when do we celebrate the Day of the Georgian Language?- April 14th - the Day of the state language of Georgia;- The literary Georgian language as the unshakable foundation of the Georgian

nation, and more.

qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle