qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle
Transcript of qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle
9
tariel futkaraZetariel futkaraZetariel futkaraZetariel futkaraZetariel futkaraZe
qarTuli ena -qarTuli ena -qarTuli ena -qarTuli ena -qarTuli ena -
qarTvelTa erovnuli sicocxleqarTvelTa erovnuli sicocxleqarTvelTa erovnuli sicocxleqarTvelTa erovnuli sicocxleqarTvelTa erovnuli sicocxle
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis,
mcxeTa-Tbilisis mTavarepiskoposis,
biWvinTisa da cxum-afxazeTis mitropolitis,
uwmidesisa da unetaresis ilia meoris
epistoleebis, qadagebebisa da sityvaTa mixedviT
kacobriobis istoria xalxebis gaCenisa da daRupvis mZime qronikaa.
am fonze saswauls hgavs qarTveli eris 33-saukunovani sicocxle, romelic,
pirvel rigSi, qarTuli eniTaaqarTuli eniTaaqarTuli eniTaaqarTuli eniTaaqarTuli eniTaa ganxorcielebili.
bolo 2000 wlis ganmavlobaSi qarTvelTa erovnuli arsoba
qristianobam rom asazrdova, esec ueWvelia. dampyrobelTa Semosevis
dros qarTvelTa brZolasqarTvelTa brZolasqarTvelTa brZolasqarTvelTa brZolasqarTvelTa brZolas Seupovars xdida rwmenis dauTmobloba,
vinaidan qristianoba qarTvelisTvis ar iyo mxolod cxovrebis filosofia
da arsebobis wesi: droTa ganmavlobaSi qristianuli taZrebi da
monastrebi iqca qarTveluri (qarTulenovani) kulturis aqtiur
centrebad da erovnuli cnobierebis RvTiur nakadulebad.erovnuli cnobierebis RvTiur nakadulebad.erovnuli cnobierebis RvTiur nakadulebad.erovnuli cnobierebis RvTiur nakadulebad.erovnuli cnobierebis RvTiur nakadulebad. garda
amisa, roca saxelmwifoebriobas gviSlida mteri, saqarTvelos
avtokefaliuri eklesia inarCunebda erTian eklesiur da erovnul-
saxelmwifoebriv sivrces da saxavda swor erovnul orientirebs. asea
dResac, rodesac mtris mier okupirebuli da aneqsirebulia msoflios
mier aRiarebuli saqarTvelos teritoriis 20%.
dResac, imperiuli Tu globalisturi didi agresiebis periodSi,
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesi da unetaresiuwmidesi da unetaresiuwmidesi da unetaresiuwmidesi da unetaresiuwmidesi da unetaresi
ilia meorisilia meorisilia meorisilia meorisilia meoris sityvani naTlad gamokveTs qarTvelTa erovnuli gadarCenis
gzas.
naSromSi warmodgenilia uwmidesisa da unetaresis ilia meoris
xedva qarTvelTa enobriv-kulturuli istoriisaqarTvelTa enobriv-kulturuli istoriisaqarTvelTa enobriv-kulturuli istoriisaqarTvelTa enobriv-kulturuli istoriisaqarTvelTa enobriv-kulturuli istoriisa da Tanamedrove
safrTxeebissafrTxeebissafrTxeebissafrTxeebissafrTxeebis Sesaxeb.
marTali lazare - qarTveli eris simbolomarTali lazare - qarTveli eris simbolomarTali lazare - qarTveli eris simbolomarTali lazare - qarTveli eris simbolomarTali lazare - qarTveli eris simbolo
mravali saukunis win, savaraudod, axali welTaRricxvis VIII-IX
saukuneebSi RvTivkurTxeulma adamianma dawera "Sesxmai qarTvelTai da
qarTvelTa enisai" ("qebai da didebai qarTulisa enisai"). iovane zosimes
dabadebamde daweril am mistiur leqsSi qarTveli eris sicocxle qristes
megobar lazares bedTanaa gaigivebuli.
saqarTvelos samociqulo eklesiis mier lazares SabaTilazares SabaTilazares SabaTilazares SabaTilazares SabaTi
gamocxadebulia qarTuli enis erovnul dResaswaulad; qarTuli enis erovnul dResaswaulad; qarTuli enis erovnul dResaswaulad; qarTuli enis erovnul dResaswaulad; qarTuli enis erovnul dResaswaulad; kerZod,
amis Sesaxeb 1986 wels, 13 (26) aprils, lazares SabaTis qadagebaSi
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma ilia meoremilia meoremilia meoremilia meoremilia meorem brZanabrZanabrZanabrZanabrZana:
KARTVELIAN HERITAGE
XIV 2010qarTveluri memkvidreobaqarTveluri memkvidreobaqarTveluri memkvidreobaqarTveluri memkvidreobaqarTveluri memkvidreoba
10
"...iveriis yovlad wmida RvTismSoblis xatis winaswarmetyvelebiT,
saqarTvelo gabrwyindeba ukanasknel Jams.
saeklesio gadmocemis Tanaxmad, cnobilia da Cven viciT, rom X
saukuneSi yovelive es xilviT euwyaT wmida mamebs iveronis qarTvelTa
savaneSi... roca mTeli qveyana dakargavs rwmenas, siyvaruls, saTnoebas,
saqarTvelo gabrwyindeba sarwmunoebiT, siyvaruliT, siwmidiT. am dros
qarTveli erisTvis uflismieri jildo iqneba is, rom meored mosvlis
Jams ufali kacobriobas gansjis qarTuli eniT.
mas Semdeg, roca cnobili gaxda es didi saidumlo, mas Semdeg,
roca ufalma gamoucxada Cvens winapars, rom "saxarebasa Sina amas enasa
lazare hqvian", qarTveloba zeimobda qarTuli enis dResaswauls -
lazares SabaTs. magram qveynis avbedobam, misma mZime warsulma waSala
es kurTxeuli da wmida tradicia. dRes kvlav dadga Jami dadRes kvlav dadga Jami dadRes kvlav dadga Jami dadRes kvlav dadga Jami dadRes kvlav dadga Jami da
aRvadgineT es dResaswauli"aRvadgineT es dResaswauli"aRvadgineT es dResaswauli"aRvadgineT es dResaswauli"aRvadgineT es dResaswauli" 1.
saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is am qadagebis Semdeg
saqarTveloSi aRdga ZvelqarTuli tradicia - lazares aRdginebis dRes
qarTuli enis dResaswauli2; 1986 wlidan dRemde, "saqarTvelos eklesiis
kalendris" mixedviT, yovel lazares SabaTs eklesiis mier sazeimod
aRiniSneba qarTuli enis dRe.
2003 wlis qadagebaSi saqarTvelos patriarqma brZana: "wmida da"wmida da"wmida da"wmida da"wmida da
marTali lazares aRdginebis dRe aris Cveni didi erovnulimarTali lazares aRdginebis dRe aris Cveni didi erovnulimarTali lazares aRdginebis dRe aris Cveni didi erovnulimarTali lazares aRdginebis dRe aris Cveni didi erovnulimarTali lazares aRdginebis dRe aris Cveni didi erovnuli
dResaswauli - qarTuli enis zeimi"dResaswauli - qarTuli enis zeimi"dResaswauli - qarTuli enis zeimi"dResaswauli - qarTuli enis zeimi"dResaswauli - qarTuli enis zeimi" 3.....
aqve arsebiTia imis aRniSvna, rom fraza: "saxarebasa Sina amas"saxarebasa Sina amas"saxarebasa Sina amas"saxarebasa Sina amas"saxarebasa Sina amas
enasa lazare hqvian"enasa lazare hqvian"enasa lazare hqvian"enasa lazare hqvian"enasa lazare hqvian" mocemulia didi mniSvnelobis mqone ZeglSi:
"qebai da didebai qarTulisa enisai", romlis sxva saxelia: qebaiqebaiqebaiqebaiqebai
qarTvelTai da qarTvelTa enisai; qarTvelTai da qarTvelTa enisai; qarTvelTai da qarTvelTa enisai; qarTvelTai da qarTvelTa enisai; qarTvelTai da qarTvelTa enisai; kerZod, peterburgis sajaro
biblioTekis wignTsacavis xelnawerTa fondis berZnul koleqciaSi
daculia iovane zosimes "liturgikul enciklopediad" cnobili xelnaweri
krebuli; mis sarCevSi "qebai da didebai qarTulisa enisai" Sesulia
rogorc: "Sesxmai"Sesxmai"Sesxmai"Sesxmai"Sesxmai... qarTvelTai da qarTvelTa enisai"qarTvelTai da qarTvelTa enisai"qarTvelTai da qarTvelTa enisai"qarTvelTai da qarTvelTa enisai"qarTvelTai da qarTvelTa enisai". sxva
xelnawerebSic sxvaobs leqsis saTauri da sarCevSi warmodgenili varianti;
mag., miqael dekanozis krebulis sarCevSi (zandukSi) me-10 Txzulebaa
"qebai qarTulisa enisai" "qebai qarTulisa enisai" "qebai qarTulisa enisai" "qebai qarTulisa enisai" "qebai qarTulisa enisai" (miqael dekanozis TxovniT, sarCevi daiwera
1 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris
qadageba lazares SabaTs (13/26 aprili, 1986 w.); jvari vazisa, #1, 1986 w.2 am TvalsazrisiT aseve sainteresoa amonaridi 1997 wlis qadagebidan: "lazare qarTul
enasTanaa dakavSirebuli. qarTulma eklesiam lazares SabaTs qarTuli enisqarTulma eklesiam lazares SabaTs qarTuli enisqarTulma eklesiam lazares SabaTs qarTuli enisqarTulma eklesiam lazares SabaTs qarTuli enisqarTulma eklesiam lazares SabaTs qarTuli enis
dResaswauli daawesa.dResaswauli daawesa.dResaswauli daawesa.dResaswauli daawesa.dResaswauli daawesa..." (saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis
ilia meoris qadageba lazares SabaTs {aprili, 1999 w.}; saqarTvelos kaTolikos-
patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni II, Tb., 1997, gv. 299).3 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris
qadageba lazares SabaTs (19 aprili, 2003 w.), sapatriarqos uwyebani, #16, 25
aprili - 01.05. 2003 w.
t. futkaraZe
11
iovane-zosimes xeliT) magram sakuTriv teqstSi, romelic sxva gadamweris
xeliTaa dawerili, leqsis saxelia: "qarTulisa enisaTvis""qarTulisa enisaTvis""qarTulisa enisaTvis""qarTulisa enisaTvis""qarTulisa enisaTvis"4.....
logikuria davaskvnaT: mematianeTa azriT, lazare aris qarTvelimematianeTa azriT, lazare aris qarTvelimematianeTa azriT, lazare aris qarTvelimematianeTa azriT, lazare aris qarTvelimematianeTa azriT, lazare aris qarTveli
erisa da qarTuli enis simboloerisa da qarTuli enis simboloerisa da qarTuli enis simboloerisa da qarTuli enis simboloerisa da qarTuli enis simbolo. Sesabamisad, lazares aRdginebis dRe
aris qarTuli enisa da qarTveli eris dRe.
romeli saukunidan vdResaswaulobTromeli saukunidan vdResaswaulobTromeli saukunidan vdResaswaulobTromeli saukunidan vdResaswaulobTromeli saukunidan vdResaswaulobT
qarTuli enis dRes?qarTuli enis dRes?qarTuli enis dRes?qarTuli enis dRes?qarTuli enis dRes?
pirvel rigSi, mokled am wmida tradiciis wmida tradiciis wmida tradiciis wmida tradiciis wmida tradiciis Sesaxeb:
"qebai da didebai qarTulisa enisai" wyaroebSi Cndeba X saukunidan,
kerZod, 4 xelnaweriT Semogvenaxa; amaTgan erTi varianti, romelic mmmmmiqaeliqaeliqaeliqaeliqael
dekanozisdekanozisdekanozisdekanozisdekanozis surviliT Seqmnil hagiografiul TxzulebaTa krebulzea
darTuli, kaligrafiuladac da redaqciuladac gansxvavdeba iovane zosimes
mier gadawerili sami sxva xelnawerisgan. es gvaZlevs safuZvels, vTqvaT:
iovane zosime ar aris "qebai da didebai qarTulisa enisais"iovane zosime ar aris "qebai da didebai qarTulisa enisais"iovane zosime ar aris "qebai da didebai qarTulisa enisais"iovane zosime ar aris "qebai da didebai qarTulisa enisais"iovane zosime ar aris "qebai da didebai qarTulisa enisais"
avtori.avtori.avtori.avtori.avtori. es cxadia CvenTvis cnobil pirvel qarTul TariRian
xelnawerSi ("sinuri mravalTavi", 864 w.) CarTuli "qebais" teqstze arsebuli
minaweriTac:
"qriste, Seiwyale mCxrekeli amisi iovane, amen"."qriste, Seiwyale mCxrekeli amisi iovane, amen"."qriste, Seiwyale mCxrekeli amisi iovane, amen"."qriste, Seiwyale mCxrekeli amisi iovane, amen"."qriste, Seiwyale mCxrekeli amisi iovane, amen".
aRsaniSnavia, rom "gaCxreka" gamowvlilviT ganxilvas (saba),
redaqtorobas, Ziebas niSnavs da ara avtorobas5; Sdr.: Sdr.: Sdr.: Sdr.: Sdr.: mCxrekali - - - - -
igivea rac mwerali, gadamweri igivea rac mwerali, gadamweri igivea rac mwerali, gadamweri igivea rac mwerali, gadamweri igivea rac mwerali, gadamweri (i. abulaZe). sinuri mravalTavis kidev
erTi fraza: "SemindveT wmidano RmTisano, ucbad CxrekisaTvis, "SemindveT wmidano RmTisano, ucbad CxrekisaTvis, "SemindveT wmidano RmTisano, ucbad CxrekisaTvis, "SemindveT wmidano RmTisano, ucbad CxrekisaTvis, "SemindveT wmidano RmTisano, ucbad CxrekisaTvis,
arais Tu mwerali viyav".arais Tu mwerali viyav".arais Tu mwerali viyav".arais Tu mwerali viyav".arais Tu mwerali viyav".
Zveli teqstebi asxvavebs "ucbad mCxrekelsa" da mwerals; Cans, mweralimweralimweralimweralimwerali
teqstis profesionali gadamweria (kaligrafia), mCxrekali ki - Semmosveli,mCxrekali ki - Semmosveli,mCxrekali ki - Semmosveli,mCxrekali ki - Semmosveli,mCxrekali ki - Semmosveli,
amkinZveli, teqnikuri redaqtori amkinZveli, teqnikuri redaqtori amkinZveli, teqnikuri redaqtori amkinZveli, teqnikuri redaqtori amkinZveli, teqnikuri redaqtori (romelic zogjer kaligrafobs kidec;
ix. qvemoT).
faqtia isic, rom "qebai da didebai qarTulisa enisai" IX saukuneSi
ukve popularuli iyo sazRvargareTis qarTuli kulturis centrebSic:
ierusalimsa (sabawmidasa) da sinas mTaze.
Cveni Semdgomi msjelobisTvis arsebiTia "sabawmiduri mravalTavis""sabawmiduri mravalTavis""sabawmiduri mravalTavis""sabawmiduri mravalTavis""sabawmiduri mravalTavis"
Seqmnisa da Semosvis istoria:
yvelasTvis cnobili "sinuri mravalTavi" warmoadgens "sauflo da"sauflo da"sauflo da"sauflo da"sauflo da
did saeklesio dResaswaulebze"did saeklesio dResaswaulebze"did saeklesio dResaswaulebze"did saeklesio dResaswaulebze"did saeklesio dResaswaulebze" wasakiTx homiletikur TxzulebaTa
(zepirad Tqmul Zvel saeklesio qadagebaTa, moZRvrebaTa) krebuls. krebuli
Seqmnilia ierusalimSi, ierusalimSi, ierusalimSi, ierusalimSi, ierusalimSi, wmida sabas lavraSi, 864 wels6 (iniciatori da
erT-erTi gadamweria makar leTeTelimakar leTeTelimakar leTeTelimakar leTeTelimakar leTeTeli - grigol xanZTelis erT-erTi
4 variantebis SepirispirebisaTvis vrclad ix. krebuli: "qebai da didebai qarTu-
lisa enisai" (Semdgenel-redaqtori t. futkaraZe), quTaisi, 2000.5 krebuli: "qebai da didebai qarTulisa enisai" (Semdgenel-redaqtori t. futkaraZe),
quTaisi, 2000, gv. 93-94.
qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle
6 Semdeg xelnaweri autaniaT sinas mTaze; Sdr.: ufro samarTliani iqneboda, am
xelnawers darqmeoda "sabawmiduri mravalTavi" (i. imnaiSvili, sinuri mravalTavi,
Tb., 1975).
12
mowafe). swored am uZveles, IX saukuneSi ukve tradiciul sadResaswaulo
sakiTxav krebulSia CarTuli "qebai da didebai qarTulisa enisai".
cnobilia, aseve, rom Cvenamde moRweuli xelnaweri 981 wels mesamedmesamedmesamedmesamedmesamed
SemosaSemosaSemosaSemosaSemosa iovane zosimem. zosimes xeliTvea gadawerili "qebai da didebai
qarTulisa enisais" aqve warmodgenili varianti; swored amitom
varaudoben, rom "sinur mravalTavs" qarTuli enis (qarTveli eris)qarTuli enis (qarTveli eris)qarTuli enis (qarTveli eris)qarTuli enis (qarTveli eris)qarTuli enis (qarTveli eris)
qeba qeba qeba qeba qeba daamata iovane zosimem. Tavis anderZSi iovane zosime ambobs, rom
man moxucebulobis Jams Semosa "ese wigni mravalTavi".
logikuria, vifiqroT, rom Tuki iovane zosime romelime tradiciul
krebuls, miT umetes aswlovan, ierusalimSi Seqmnil kanonikur
sadResaswaulo homiletikuri Txzulebebis homiletikuri Txzulebebis homiletikuri Txzulebebis homiletikuri Txzulebebis homiletikuri Txzulebebis krebuls Tavisi iniciativiT
raimes daumatebda, amis Sesaxeb miuTiTebda kidec; kerZod, iovane zosime
sxva SemTxvevaSi aRniSnavs xolme, Tuki raimes amatebs; sxva SemTxvevaSi aRniSnavs xolme, Tuki raimes amatebs; sxva SemTxvevaSi aRniSnavs xolme, Tuki raimes amatebs; sxva SemTxvevaSi aRniSnavs xolme, Tuki raimes amatebs; sxva SemTxvevaSi aRniSnavs xolme, Tuki raimes amatebs; mag.:
imave periodSi (983 w.) sxva xelnaweris Semosvis dros "iovane-zosimem
krebuls daumata erTi mcire moculobis Txzuleba: "da kualad sxuai
hambavi RamisTevisaTvisve" SeniSvniT: SeniSvniT: SeniSvniT: SeniSvniT: SeniSvniT: "eseai ukuanais vpove da aqa
SevCxrike. SemindveT da locva-yavT"7.
vfiqrobT, ar unda gamovricxoT, rom "mravalTavis" ierusalimur
variantSive iyo "qebai da didebai qarTulisa enisai". ufro sarwmunod
gveCveneba is, rom 864 wels gadawerili didi xelnaweris bolo furceli bolo furceli bolo furceli bolo furceli bolo furceli
droTa ganmavlobaSi metad Seilaxa, droTa ganmavlobaSi metad Seilaxa, droTa ganmavlobaSi metad Seilaxa, droTa ganmavlobaSi metad Seilaxa, droTa ganmavlobaSi metad Seilaxa, ris gamoc Semmosvelma igi 981
wels xelaxla gadawera - gaaaxlagadawera - gaaaxlagadawera - gaaaxlagadawera - gaaaxlagadawera - gaaaxla.
Sdr., zemoT citirebuli fragmentidan ("eseai ukuanais vpove da
aqa SevCxrike. SemindveT da locva-yavT") Cans, rom termini "mCxrekeli"
SeiZleba gaviazroT, rogorc "dammatebelic" (SevCxrike - davamate):
mCxrekeli - "cudad" gadamweri; daCxreka - "dawera"; daCxrekili -
"dawerili"; Cxerka - "CiCqna"/"wera8.
yovel SemTxvevaSi, faqtia, rom IX saukuneSi Tu ara, X saukuneSi
mainc qarTuli qristianuli kulturis upirveles sazRvargareTul
centrSi - sinas mTaze - sauflo da did saeklesio dResaswaulebzesauflo da did saeklesio dResaswaulebzesauflo da did saeklesio dResaswaulebzesauflo da did saeklesio dResaswaulebzesauflo da did saeklesio dResaswaulebze
ikiTxeboda xolmeikiTxeboda xolmeikiTxeboda xolmeikiTxeboda xolmeikiTxeboda xolme "qebai da didebai qarTulisa enisai".
maSasadame, mravali saukunis win sruliad saqarTvelossruliad saqarTvelossruliad saqarTvelossruliad saqarTvelossruliad saqarTvelos
samociqulo eklesiaSi aqtualurisamociqulo eklesiaSi aqtualurisamociqulo eklesiaSi aqtualurisamociqulo eklesiaSi aqtualurisamociqulo eklesiaSi aqtualuri iyo idea: qarTuli enis (/qarTveli
eris) simbolo - uflis megobari lazare.uflis megobari lazare.uflis megobari lazare.uflis megobari lazare.uflis megobari lazare.
amas cxadyofs Semdegi faqtebic:
- iovane zosimem "qebai da didebai qarTulisa enisaiT" daamTavra
sabawmidis lavraSi mis mier Sedgenili "liturgikuli enciklopedia"
(950-965 wlebSi);
- sinawmidis dekanozis, kvirike miZnaZorelis surviliT, "qebai da
didebai qarTulisa enisai" daerTo sinas mTaze gadawerili oTxTavis
srul nusxas (979 wels);
- sinas mTaze moRvawe miqael dekanozma "qebai da didebai qarTulisa
enisai" CarTo hagiografiul TxzulebebSi (981-983 wlebSi).
7 krebuli "qebai da didebai qarTulisa enisai", quTaisi, 2000, gv. 41.8 Cxrek- Ziris variantebisaTvis ix. z. sarjvelaZe, Zveli qarTuli enis leqsikoni, Tb.,
1995.
t. futkaraZe
13
swored winaprebis xedvis gaTvaliswinebiT brZanebs uwmidesi da
unetaresi ilia meore:
"adreul saukuneebSi qarTveloba sazeimod acxadebda: "da"da"da"da"da
saxarebasa Sina amas enasa lazare hrqvian"saxarebasa Sina amas enasa lazare hrqvian"saxarebasa Sina amas enasa lazare hrqvian"saxarebasa Sina amas enasa lazare hrqvian"saxarebasa Sina amas enasa lazare hrqvian"... qveynis avbedobam,
misma mZime warsulma waSala es kurTxeuli da wmida tradicia. Cven unda
aRvadginoT es dResaswauli"9.
"qebai da didebai qarTulisa enisais" ucnobi avtoris kvalad,
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, uwmidesi da unetaresi
ilia meore miiCnevs, rom lazare aris jvarcmuli qarTveli erislazare aris jvarcmuli qarTveli erislazare aris jvarcmuli qarTveli erislazare aris jvarcmuli qarTveli erislazare aris jvarcmuli qarTveli eris
simbolo; kerZod, erTi mxriv, qarTveli eris daniSnulebaaqarTveli eris daniSnulebaaqarTveli eris daniSnulebaaqarTveli eris daniSnulebaaqarTveli eris daniSnulebaa
simarTliTa da siyvaruliT ganmsWvaluli sicocxle10; meore mxriv ki,
qarTveli eriqarTveli eriqarTveli eriqarTveli eriqarTveli eri dadadadada qarTuliqarTuliqarTuliqarTuliqarTuli enaenaenaenaena urTierTganmsazRvreli cnebebiaurTierTganmsazRvreli cnebebiaurTierTganmsazRvreli cnebebiaurTierTganmsazRvreli cnebebiaurTierTganmsazRvreli cnebebia11.
dRes zogi fsevdoliberali cdilobs, rom gaakritikos "qebai da
didebai qarTulisa enisai", rogorc qarTuli mesianisturi ideis
warmomCeni poeturi qmnileba; garda amisa, uaryofiTad afaseben
saqarTvelos eklesiis gadawyvetilebas, romlis mixedviTac lazares
SabaTs sazeimod aRiniSneba qarTuli enis dRe.
yoveli eri da pirovneba eZebs Tavis daniSnulebas ;yoveli eri da pirovneba eZebs Tavis daniSnulebas ;yoveli eri da pirovneba eZebs Tavis daniSnulebas ;yoveli eri da pirovneba eZebs Tavis daniSnulebas ;yoveli eri da pirovneba eZebs Tavis daniSnulebas ;
Sesabamisad, ara awmyoSi (Tundac amqveyniur velSi), aramed meored
mosvlis Jams qarTveli eris sulierad amaRlebis ndomasulierad amaRlebis ndomasulierad amaRlebis ndomasulierad amaRlebis ndomasulierad amaRlebis ndoma vinmes mier
ratom unda iyos kritikis sagani?
meored mosvlis Jams amaRleba yoveli qristianis ocnebaa.
analogiurad, "qebai da didebai qarTulisa enisais" Semoqmedi gveubneba,
rom uflisgan Semkuli da kurTxeuli qarTveli eri (qarTuli ena) -
siyvaruliT mcxovrebi eri, romelicsiyvaruliT mcxovrebi eri, romelicsiyvaruliT mcxovrebi eri, romelicsiyvaruliT mcxovrebi eri, romelicsiyvaruliT mcxovrebi eri, romelic amqveyniur samyaroSi (odiTgan
"dResamomde") Zlier imperiaTagan tanjulia ("damarxulia", "mdabalia",
"dawunebulia"), amaRldeba gankiTxvis JamsamaRldeba gankiTxvis JamsamaRldeba gankiTxvis JamsamaRldeba gankiTxvis JamsamaRldeba gankiTxvis Jams... igive surT am leqsis
CvenTvis cnobil pirvel damfasebelT: iovane zosimes, dekanoz iovane zosimes, dekanoz iovane zosimes, dekanoz iovane zosimes, dekanoz iovane zosimes, dekanoz
kvirikes, dekanoz miqaelskvirikes, dekanoz miqaelskvirikes, dekanoz miqaelskvirikes, dekanoz miqaelskvirikes, dekanoz miqaels... amasve ambobs Cveni Tanamedrove, uwmidesi
da unetaresi ilia meore; es eocnebeba bevr sxva qarTvels12...
9 lazares aRdginebis xati X saukunisaa (xatebis eleqtronuli versiebi mogvawoda
b-nma l. togoniZem).10 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia
meoris qadageba lazares SabaTs, lazares aRdginebis saxelobis taZarSi (kinostu-diis
ezoSi) 2005 wlis 23 aprils; sapatriarqos uwyebani, #28, 28 aprili - 11 maisi, 2005
w., saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni
II, Tb., 1998, gv. 2.11 ilia II: "vin warmoSva qarTuli ena? qarTvelma erma warmoSva qarTuli ena, Tu
qarTulma enam warmoSva qarTveli eri? RvTis kurTxeviT, maTi Soba erTad moxda:
warmoiSva qarTuli ena da warmoiSva qarTveli eri"; sruliad saqarTvelos
kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris qadageba lazares
SabaTs (13/26 aprili, 1986 w.); jvari vazisa, #1, 1986 w.
"qebais" teqstSi enisa da eris mimarTebis Sesaxeb vrclad ix. krebuli: qebai da
didebai qarTulisa enisai, , , , , quTaisi, 2000.
qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle
12rac dro gadis, ufro meti qarTveli, gansakuTrebiT, axalgazrdoba xdeba morwmune,
aRmsarebeli; gana es ar aris xiluli niSani, rom qarTveloba lazares kvals mihyveba?!
14
aqve SevniSnavT: fsevdoliberalebi bolo periodSi ufro aqtiurad
cdiloben, mZafrad "gaakritikon" adreqristiaanuli xanis qarTuli
mesianizmi da dRes aqtiurad gamoyenebuli fraza: iveriaiveriaiveriaiveriaiveria
gavrwyindebagavrwyindebagavrwyindebagavrwyindebagavrwyindeba!
Cveni winapris xedva Tu sxvadasxva Taobis qarTvelTa surviliqarTvelTa surviliqarTvelTa surviliqarTvelTa surviliqarTvelTa survili
momavalSi qarTveli eris gabrwyinebisamomavalSi qarTveli eris gabrwyinebisamomavalSi qarTveli eris gabrwyinebisamomavalSi qarTveli eris gabrwyinebisamomavalSi qarTveli eris gabrwyinebisa ar aris is mesianizmi,
romelic unda vakritikoT; metic, es unda gaviazroT rogorces unda gaviazroT rogorces unda gaviazroT rogorces unda gaviazroT rogorces unda gaviazroT rogorc
eris arCevani, eris arCevani, eris arCevani, eris arCevani, eris arCevani, iaros qristes gziT; asevea: lazareoba "daflviT
naTlisRebaa", eris/pirovnebis arsebobis qristianuli gaazrebaa, eris/eris/eris/eris/eris/
pirovnebis mier sakuTari pirovnebis mier sakuTari pirovnebis mier sakuTari pirovnebis mier sakuTari pirovnebis mier sakuTari misiis qristianuli aRqmaaqristianuli aRqmaaqristianuli aRqmaaqristianuli aRqmaaqristianuli aRqmaa da ara
mkrexeluri mesianizmi13.
saqarTvelos eklesiis mier lazares SabaTs qarTuli enis
dResaswaulis daweseba unda gavigoT, rogorc qarTveli eris samaradJamo
svlis myari kalapotis - lazares gzis- lazares gzis- lazares gzis- lazares gzis- lazares gzis - simboluri gamosaxva: awmyoSi
Tavmdabloba, momavalSi - gabrwyineba, "mkvdreTiT" aRdgoma "mkvdreTiT" aRdgoma "mkvdreTiT" aRdgoma "mkvdreTiT" aRdgoma "mkvdreTiT" aRdgoma (qristes
"mkvdreTiT aRdgoma").
14 aprili - saqarTvelos saxelmwifo enis dRe14 aprili - saqarTvelos saxelmwifo enis dRe14 aprili - saqarTvelos saxelmwifo enis dRe14 aprili - saqarTvelos saxelmwifo enis dRe14 aprili - saqarTvelos saxelmwifo enis dRe
1978 wlis 14 aprils saqarTvelos studentobam, zogadad
saqarTvelos sazogadoebam, saSualeba ar misca sabWoTa xelisuflebas,
qarTuli enisTvis waerTmia saxelmwifo enissaxelmwifo enissaxelmwifo enissaxelmwifo enissaxelmwifo enis isedac damcrobili statusi;
amdenad, wesiT, 14 aprili oficialurad unda iyos qarTuli enis,qarTuli enis,qarTuli enis,qarTuli enis,qarTuli enis,
rogorc saqarTvelos saxelmwifo enis, dRe.rogorc saqarTvelos saxelmwifo enis, dRe.rogorc saqarTvelos saxelmwifo enis, dRe.rogorc saqarTvelos saxelmwifo enis, dRe.rogorc saqarTvelos saxelmwifo enis, dRe.
saqarTvelos mTavrobis mier saqarTvelos mTavrobis mier saqarTvelos mTavrobis mier saqarTvelos mTavrobis mier saqarTvelos mTavrobis mier 14 aprili iwodeba xan qarTuli
enis dRed, xan ki - dedaenis dRed (lazares aRdginebis dRes, rogorc
qarTuli enis dRes, ki saTanado yuradReba ar eqceva)14.
amasTan dakavSirebiT Cndeba kiTxva:
- Tuki 14 aprili qarTvelTa dedaenis dRed damkvidrdeba,
saqarTvelos is moqalaqe, romelic Tavis eTnikur dedaenad miiCnevs:
somxurs, rusuls, azerbaijanuls, ramdenad iqneba motivirebuli,ramdenad iqneba motivirebuli,ramdenad iqneba motivirebuli,ramdenad iqneba motivirebuli,ramdenad iqneba motivirebuli,
rom 14 aprilirom 14 aprilirom 14 aprilirom 14 aprilirom 14 aprili izeimos?
14 aprili Tuki gamocxaddeba qarTuli enis, rogorcqarTuli enis, rogorcqarTuli enis, rogorcqarTuli enis, rogorcqarTuli enis, rogorc
saqarTvelos saxelmwifo enis, dRed,saqarTvelos saxelmwifo enis, dRed,saqarTvelos saxelmwifo enis, dRed,saqarTvelos saxelmwifo enis, dRed,saqarTvelos saxelmwifo enis, dRed, saqarTvelos yvela moqalaqe
TbilisSic, quTaisSic, axalqalaqSic da TelavSic valdebuli da moxaruli
iqneba, izeimos Tavisi saxelmwifo enissaxelmwifo enissaxelmwifo enissaxelmwifo enissaxelmwifo enis dRe.
vfiqrobT, yvela safuZveli gvaqvs, vTqvaT:
13 rasakvirvelia, miuRebeli "mesianizmia" konkretul awmyoSi eris (pirovnebis,
partiis, saxelmwifos, religiuri dajgufebis...) mier Tavis warmodgena kacobriobis
mxsnelad; mag., realur awmyoSi kacobriobis mxsnelis rolSi Tavis warmodgenam Sva:
faSizmi, komunizmi, antisazogadoebrivi (e.w. fsevdoliberaluri, antierovnuli)
globalizmi, religiuri fanatizmi.14 sakiTxis istoriisaTvis ix., t. futkaraZe, 14 aprili - qarTuli enis dRe Tu
saqarTvelos saxelmwifo enis dRe? samecniero-popularuli gazeTi "qarTuli!.. #3,
1999 w.; ix. agreTve, aqve (#1, 1998 w.): t. futkaraZe, saxelmwifo ena - qveynis
Rirsebis sazomi.
t. futkaraZe
15
I. bzobis wina SabaTiI. bzobis wina SabaTiI. bzobis wina SabaTiI. bzobis wina SabaTiI. bzobis wina SabaTi - lazares aRdginebis SabaTi, romelic
saqarTvelos eklesiis mier aRiarebulia qarTuli enis sazeimo dRed,
oficialurad unda gamocxaddes saqarTvelos erovnul dResaswauladsaqarTvelos erovnul dResaswauladsaqarTvelos erovnul dResaswauladsaqarTvelos erovnul dResaswauladsaqarTvelos erovnul dResaswaulad
----- qarTvelTa dedaenis - qarTuli enis qarTuli enis qarTuli enis qarTuli enis qarTuli enis dRed. am dRes mniSvnelovani
iqneba Tema: qarTuli ena qarTuli ena qarTuli ena qarTuli ena qarTuli ena da qarTveli eri. qarTveli eri. qarTveli eri. qarTveli eri. qarTveli eri.
II.II.II.II.II. 14 aprils 14 aprils 14 aprils 14 aprils 14 aprils oficialurad unda mieces is statusi, romelic
1978 wlis 14 aprilis ambebiT TavisTavad ganisazRvra: saqarTvelossaqarTvelossaqarTvelossaqarTvelossaqarTvelos
saxelmwifo enis saxelmwifo enis saxelmwifo enis saxelmwifo enis saxelmwifo enis (qarTuli samwignobro enis) dRe. dRe. dRe. dRe. dRe. am dRes mniSvnelovani
iqneba Tema: ena da saxelmwifo.ena da saxelmwifo.ena da saxelmwifo.ena da saxelmwifo.ena da saxelmwifo.
qarTuli samwignobro ena - qarTveli erisqarTuli samwignobro ena - qarTveli erisqarTuli samwignobro ena - qarTveli erisqarTuli samwignobro ena - qarTveli erisqarTuli samwignobro ena - qarTveli eris
urRvevi saZirkveliurRvevi saZirkveliurRvevi saZirkveliurRvevi saZirkveliurRvevi saZirkveli
qarTvelTa dedaena - qarTuli enaqarTvelTa dedaena - qarTuli enaqarTvelTa dedaena - qarTuli enaqarTvelTa dedaena - qarTuli enaqarTvelTa dedaena - qarTuli ena sxva enaTagan aSkarad
gamorCeulia erTi niSniT:
msoflioSi ar arsebobs sxva ena, romelic, rogorc saeklesio da
samwignobro ena, uwyvetad funqcionirebs, sul mcire, bolo 15 saukunis
manZilze da misi fonetika, gramatika da leqsika Tvisobrivad ar Secvlila...
logikuri safuZvlebi arsebobs, vTqvaT isic, rom arqauli qarTuliqarTuliqarTuliqarTuliqarTuli
samwignobro ena da asomTavruli anbani qristeSobamdelsamwignobro ena da asomTavruli anbani qristeSobamdelsamwignobro ena da asomTavruli anbani qristeSobamdelsamwignobro ena da asomTavruli anbani qristeSobamdelsamwignobro ena da asomTavruli anbani qristeSobamdel
qarTvelTa saerTo-erovnuliqarTvelTa saerTo-erovnuliqarTvelTa saerTo-erovnuliqarTvelTa saerTo-erovnuliqarTvelTa saerTo-erovnuli Semoqmedebaa Semoqmedebaa Semoqmedebaa Semoqmedebaa Semoqmedebaa15.
erTi ram ki ueWvelia: saqarTvelos sxvadasxva kuTxis qarTvel
moRvaweTa (iovane lazi, Wyondidlebi, iovane minCxi, giorgi aToneli,
eqvTime aToneli, iovane petriwi, SoTa rusTaveli...) mier CamoZerwili
qarTuli marTlmadidebeli eklesiis enamarTlmadidebeli eklesiis enamarTlmadidebeli eklesiis enamarTlmadidebeli eklesiis enamarTlmadidebeli eklesiis ena axali welTaRricxvis pirveli
saukuneebidanve warmoadgens qarTvelTa erTobis urRvev fundamentsurRvev fundamentsurRvev fundamentsurRvev fundamentsurRvev fundaments.
uflis nebiT, qarTvel ers odiTganve sacxovrisad aqvs dedamiwis
mSvenieri, geopolitikurad mniSvnelovani miwa-wyali - amierkavkasia;amierkavkasia;amierkavkasia;amierkavkasia;amierkavkasia;
sxva xalxebi mudam cdilobdnen da dResac cdiloben, Tavadac daemkvidron
aq; amgvari survili xSirad gadadis Cvendami mtrobasa da moSurneobaSi.
araiSviaTad, momxduri cdilobs, daSalos qarTvelTa enobriv-qarTvelTa enobriv-qarTvelTa enobriv-qarTvelTa enobriv-qarTvelTa enobriv-
kulturuli erTobakulturuli erTobakulturuli erTobakulturuli erTobakulturuli erToba, am gziT daasustos qarTvelTa Zliereba da
miitacos saqarTvelos teritoria. rogorc wesi, pirvel rigSi mterimterimterimterimteri
cdilobscdilobscdilobscdilobscdilobs, qarTvelebs wagvarTvas an gagviucxoos dedaena dadedaena dadedaena dadedaena dadedaena da
marTlmadideblobamarTlmadideblobamarTlmadideblobamarTlmadideblobamarTlmadidebloba.
bolo saukuneebSi qarTvelTaTvis tradiciuli samwignobro
kulturis gaucxoebis erT-erT nacad gzas warmoadgens qarTvelTa
enobrivi danawevreba: calkeuli qarTveluri dialeqtebiscalkeuli qarTveluri dialeqtebiscalkeuli qarTveluri dialeqtebiscalkeuli qarTveluri dialeqtebiscalkeuli qarTveluri dialeqtebis
damoukidebel enebad gamocxadeba da maT bazaze axalidamoukidebel enebad gamocxadeba da maT bazaze axalidamoukidebel enebad gamocxadeba da maT bazaze axalidamoukidebel enebad gamocxadeba da maT bazaze axalidamoukidebel enebad gamocxadeba da maT bazaze axali
samwignobro enebis Seqmna.samwignobro enebis Seqmna.samwignobro enebis Seqmna.samwignobro enebis Seqmna.samwignobro enebis Seqmna.
ruseTis imperiis mxridan amgvari antiqarTuli mcdelobebi iyo:
me-19 saukunis meore naxevarSi ("luSnu anbani", "megruli anbani") da
15 iv. javaxiSvili, Txzulebani Tormet tomad, t. I, Tb., 1979, gv. 154-156: qarTuli ena
qarTlel-kaxel-imerel-gurulebisa da megrel-svanebisTvis saerTo enaa...
warmarTobisdroindeli saerTo Semoqmedebaa... sakiTxis mimoxilvisaTvis ix., agreTve:
t.futkaraZe, qarTvelebi, naw. I (qristianobamdeli epoqa), quTaisi, 2005, gv. 298-386.
qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle
16
XX saukunis dasawyisSi ("yazaxiSi gazeTi"). procesi gaaqtiurda XX
saukunis 90-ian wlebSi, roca aSkara gaxda, rom saqarTvelo gavidoda
imperiuli sivrcidan; swored am periodSi xelaxla Seiqmna: megruli da
lazuri "dedaenebi"... megrul-svanur kiloebze iTargmna saxareba, locvani.
problema aqtualuria dResac, vinaidan qarTvelTa enobriv-eTnikuri
daSlisaTvis Zalebs ar zogaven mravalmilioniani ucxouri dafinansebis
mqone jgufebi; viTarebas arTulebsviTarebas arTulebsviTarebas arTulebsviTarebas arTulebsviTarebas arTulebs isic, rom am etapze qarTuliam etapze qarTuliam etapze qarTuliam etapze qarTuliam etapze qarTuli
samecniero azri gaorebuliasamecniero azri gaorebuliasamecniero azri gaorebuliasamecniero azri gaorebuliasamecniero azri gaorebulia16.....
bolo periodSi problema gaamwvava evrosabWos dokumentebisevrosabWos dokumentebisevrosabWos dokumentebisevrosabWos dokumentebisevrosabWos dokumentebis
arasworma interpretaciam;arasworma interpretaciam;arasworma interpretaciam;arasworma interpretaciam;arasworma interpretaciam; kerZod:
1992 wlis 5 noembers evrosabWos wevrma saxelmwifoebma
strasburgSi miiRes "evropuli qartiaevropuli qartiaevropuli qartiaevropuli qartiaevropuli qartia regionaluri an umciresobaTa
enebis Sesaxebenebis Sesaxebenebis Sesaxebenebis Sesaxebenebis Sesaxeb", xolo 1995 wlis 1 Tebervals aqve xeli moewera
"CarCo konvenciasCarCo konvenciasCarCo konvenciasCarCo konvenciasCarCo konvencias erovnul umciresobaTaerovnul umciresobaTaerovnul umciresobaTaerovnul umciresobaTaerovnul umciresobaTa dacvis Sesaxeb". qartiaqartiaqartiaqartiaqartia
da konvencia iTxovs, da konvencia iTxovs, da konvencia iTxovs, da konvencia iTxovs, da konvencia iTxovs, rom enobrivi umciresobis enaze umciresobis enaze umciresobis enaze umciresobis enaze umciresobis enaze moxdes
saxelmwifo saqmiswarmoeba (Sesabamis regionSi), swavleba baga-baRSi,
skolasa da umaRles saswavlebelSi17.
1999 wels saqarTvelos xelisuflebam aiRo valdebuleba, miuerTdes
"evropul qartias regionaluri an umciresobaTa enebis Sesaxeb"."evropul qartias regionaluri an umciresobaTa enebis Sesaxeb"."evropul qartias regionaluri an umciresobaTa enebis Sesaxeb"."evropul qartias regionaluri an umciresobaTa enebis Sesaxeb"."evropul qartias regionaluri an umciresobaTa enebis Sesaxeb".
es qartia iTvaliswinebs umciresobaTa enebze swavla-ganaTlebas,
saxelmwifo kancelarias, sasamarTlo warmoebas...
"evropuli qartia regionaluri an umciresobaTa enebis"evropuli qartia regionaluri an umciresobaTa enebis"evropuli qartia regionaluri an umciresobaTa enebis"evropuli qartia regionaluri an umciresobaTa enebis"evropuli qartia regionaluri an umciresobaTa enebis
Sesaxeb" Sesaxeb" Sesaxeb" Sesaxeb" Sesaxeb" uflebas aZlevs yvela saxelmwifos, Tavad daadginos
umciresobaTa enebis statusi da CamonaTvali; iqvea rekomendaciac:
saxelmwifo enis saxesxvaobebs, dialeqtebsa da migrantTa enebssaxelmwifo enis saxesxvaobebs, dialeqtebsa da migrantTa enebssaxelmwifo enis saxesxvaobebs, dialeqtebsa da migrantTa enebssaxelmwifo enis saxesxvaobebs, dialeqtebsa da migrantTa enebssaxelmwifo enis saxesxvaobebs, dialeqtebsa da migrantTa enebs
"umciresobaTa enebis" statusi ar unda mieniWos."umciresobaTa enebis" statusi ar unda mieniWos."umciresobaTa enebis" statusi ar unda mieniWos."umciresobaTa enebis" statusi ar unda mieniWos."umciresobaTa enebis" statusi ar unda mieniWos.
1999 wlis Semdeg - umciresobaTa enebis Sesaxeb evropulumciresobaTa enebis Sesaxeb evropulumciresobaTa enebis Sesaxeb evropulumciresobaTa enebis Sesaxeb evropulumciresobaTa enebis Sesaxeb evropul
qartiasa da konvenciaze saqarTvelos xelisuflebis mierqartiasa da konvenciaze saqarTvelos xelisuflebis mierqartiasa da konvenciaze saqarTvelos xelisuflebis mierqartiasa da konvenciaze saqarTvelos xelisuflebis mierqartiasa da konvenciaze saqarTvelos xelisuflebis mier
valdebulebis aRebis Semdegvaldebulebis aRebis Semdegvaldebulebis aRebis Semdegvaldebulebis aRebis Semdegvaldebulebis aRebis Semdeg - qarTul samecniero wreebSi diskusia
daiwyo kiTxviT: "saqarTveloSi romelia migrantTa Tu enobriv"saqarTveloSi romelia migrantTa Tu enobriv"saqarTveloSi romelia migrantTa Tu enobriv"saqarTveloSi romelia migrantTa Tu enobriv"saqarTveloSi romelia migrantTa Tu enobriv
umciresobaTa ena?"umciresobaTa ena?"umciresobaTa ena?"umciresobaTa ena?"umciresobaTa ena?"
magaliTad, germaniis moqalaqe 4-5 milioni Turqi germaniaSi ar
miiCneva eTnikur da enobriv umciresobad, vinaidan Turqebi am qveyanaSiam qveyanaSiam qveyanaSiam qveyanaSiam qveyanaSi
ar arian avtoqTonebi;ar arian avtoqTonebi;ar arian avtoqTonebi;ar arian avtoqTonebi;ar arian avtoqTonebi; am dros zogi cdilobs, saqarTveloSi
17 ix., mag., qartiis me-8 muxlis I. e. punqti: saxelmwifom unda miiRos zomebi, raTa
"xelmisawvdomi gaxados sauniversiteto da sxva saxis umaRlesi ganaTleba Sesabamis
regionalur da umciresobaTa enebze"; vrclad ix. t.futkaraZe, "evropuli qartia
regionuli an umciresobis enebis Sesaxeb" da saqarTveloSi enobrivi politikis
dagegmvis sakiTxi, kavkasiologiuri seria, V, Tb., 2009; http://www.scribd.com/doc/12621676/T-Putkaradze-European-Charter-for-Regional-or-Minority-Languages-and-An-Issue-of-Plannig-Linguistic-Policy-in-Georgia.
t. futkaraZe
16 Sdr.: XX saukunis pirvel meoTxedamde qarTveli mematianeni, sazogado
moRvaweni Tu mecnierebi ar iyvnen gaorebulni; zogi ucxoelisigan gansxvavebiT,
qarTvelebi adekvaturad xedavdnen qarTvelur enobriv samyaros da Tvlidnen,
rom qarTvelebs erTi dedaena da mravali kuTxuri dialeqti gvaqvs.
17
umciresobaTa enebad gamoacxados: azerbaijanuli, somxuri da a.S. Cveni
azriT, mxolod afxazurs unda mieniWos umciresobis enis statusi
(Sesabamisad, afxazeTSi, qarTulTan erTad, saxelmwifo enis statusic);
sxva araqarTvel da araavtoqTon eTnikur jgufTa enebi ki migrantis
(diasporis) enis statusiT unda aRiWurvos18.
diskusia grZeldeba qarTvelTa saSinao metyvelebebisqarTvelTa saSinao metyvelebebisqarTvelTa saSinao metyvelebebisqarTvelTa saSinao metyvelebebisqarTvelTa saSinao metyvelebebis
kvalifikaciiskvalifikaciiskvalifikaciiskvalifikaciiskvalifikaciis Sesaxebac:
mecnierTa erTi nawili (maT Soris am striqonebis avtoric) miiCvevs,
rom lazuri, megruli da svanuri arqauli qarTuli samwignobroarqauli qarTuli samwignobroarqauli qarTuli samwignobroarqauli qarTuli samwignobroarqauli qarTuli samwignobro
enis saxesxvaobania,enis saxesxvaobania,enis saxesxvaobania,enis saxesxvaobania,enis saxesxvaobania, saerToerovnuli qarTuli enis dialeqtebia; maTi
"enebad" kvalifikacia ruseTis imperiisruseTis imperiisruseTis imperiisruseTis imperiisruseTis imperiis mieraa Tavsmoxveuli.
mecnierTa meore jgufi seriozuli argumentaciis gareSe Tvlis,
rom qarTuli, megrul-Wanuri da svanuri "damoukidebeli qarTveluri
enebia"19. am dausabuTebeli Teoriis propagandiT isini, nebsiT Tu
uneblieT, safuZvels qmnian, evrosabWos moTxovnebis Sesabamisad
universitetebi Tu skolebi gaixsnas qarTvelTa kiloebis mixedviT;
ratomRac isini ar iTvaliswineben, rom am gziT megrel-svanebs waerTmevaT
tradiciuli samwignobro ena, tradiciuli samwignobro kultura,
SeizRudeba qarTvelTa gamaerTianebeli samwignobro enis gavrcelebis
areali da funqcia, safuZveli Caeyreba qarTvelTa enobriv-eTnikur
danawevrebas da qarTuli eklesiis daSlas.
qarTuli samecniero velis msgavsad, megrulis, lazurisa da svanuris
statusis Sesaxeb gaorebulia qarTuli sazogadoebrivi azric; ucxoel
mecnierTa da eqspertTa mosazrebebi ki dRemde ufro rusul "samecniero"
azrs eyrdnoba20.
18 vrclad ix.: t. futkaraZe, "evropuli qartia regionuli an umciresobis enebis
Sesaxeb" da saqarTveloSi enobrivi politikis dagegmvis sakiTxi, kavkasiologiuri
seria, V, Tb., 2009; http://www.scribd.com/doc/12621676/T-Putkaradze-European-Charter-for-Regional-or-Minority-Languages-and-An-Issue-of-Plannig-Linguistic-Policy-in-Georgia19 zogis azriT, kidev ufro meti "qarTveluri ena" gvaqvs: axali qarTuli, Zveli
qarTuli, saSualo qarTuli, megruli, lazuri, svanuri, mesxuri da a.S.
qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle
20 sakiTxis istoriisa da msjelobisaTvis ix.: a. jafariZe, qarTuli saeklesio enis Camoya-
libebis sakiTxisaTvis (ioane lazi), Tb., 2002; t. futkaraZe, qarTvelebi, Tb., 2005; m.
tabiZe, enobrivi situacia saqarTveloSi da qarTuli enis funqcionirebis sakiTxebi,
Tb.,2005; m. naWyebia, megrulisa da lazuris urTierTmimarTebis sakiTxisaTvis, qarTvelolo-
giuri krebuli, IV, Tb., 2005; T. gvancelaZe, enisa da dialeqtis sakiTxi qarTvelologiaSi,
Tb., 2006; r. Serozia, qarTveluri saliteraturo enisa da sulxan-sabas "sityvis konis"
zogi sakiTxisaTvis, qarTveluri memkvidreoba, XI, quTaisi, 2007; r. gujejiani, qarTvel
mTielTa mentalobis istoriidan (svaneTi), Tb., 2008; r. TofCiSvili, qarTvelTa eTno-
genezisa da eTnikuri istoriis problemebi, Tb., 2008; T. beraZe, qarTuli identobis
ZiriTadi etapebi, eTnologiuri krebuli, Tb., 2008; m. lorTqifaniZe, yoveli qarTveli
wirva-locvas mudam qarTulad asrulebda, axla ki megrulad da svanurad unda
vilocoT? "jorjian taimsi", 19-25 dekemberi, 2005; n. barTaia, iqneb ganStoeba sjobdes,
"mwerlis gazeTi", 01.06.2007; g. kuWuxiZe, qarTul sityvaTa Semnaxvelni, "mwerlis gazeTi",
2007, 16-31 dekemberi; T. beraZe, b.xorava, qarTuli saliteraturo ena da qarTuli
kultura -saqarTvelos yvela eTnografiuli mxaris Semoqmedebis nayofi, qarTveluri
memkvidreoba, XII, quTaisi, 2008; a. gamzardia, megrul-svanuri eskizebi anu cota ram
ori deda enis Teoriis Sesaxeb, Jurn."literatura da xelovneba", XII, 2009; r.
gujejiani, b. xorava, qarTuli sazogadoebrivi azris istoriidan ("erTobili
saqarTvelosTvis"), qarTveluri memkvidreoba, XIII, quTaisi, 2009; r. kaSia, d. SavianiZe,
eTnikur-eTnografiuli terminebi da qarTuli istoriuli sinamdvile; qarTveluri
memkvidreoba, XIII, quTaisi, 2009...
18
Sesabamisad, dRes realuri saSiSroebaasaSiSroebaasaSiSroebaasaSiSroebaasaSiSroebaa, rom qarTvelTa erT
nawils nebsiT Tu uneburad waerTvas, sul mcire, 15-saukunovani
samwignobro tradicia - didi kulturuli warsuli da moxdes Cveni
eris danawevreba.
am fonze arsebiTi mniSvneloba aqvs saqarTvelos kaTolikos-
patriarqis pozicias.
uflis rCeuliuflis rCeuliuflis rCeuliuflis rCeuliuflis rCeuli
saqarTvelos istoriis yvela etapze ufaliufaliufaliufaliufali warmoaCens xsniswarmoaCens xsniswarmoaCens xsniswarmoaCens xsniswarmoaCens xsnis
gzas da pirovnebebs,gzas da pirovnebebs,gzas da pirovnebebs,gzas da pirovnebebs,gzas da pirovnebebs, vinc aqtiurad win aRudgeba xolme qarTvelTa
enobriv-kulturul-teritoriuli daSlis mosurneTdaSlis mosurneTdaSlis mosurneTdaSlis mosurneTdaSlis mosurneT; bolo saukuneebSi
erovnul-saxelmwifoebrivi TviTmyofadobis SenarCunebisaTvis warmatebiT
ibrZodnen: wmida ilia marTali, wmida ambrosi aRmsarebeli, levan
dadeSqeliani, dekanozi iovane margiani, Tedo saxokia, konstantine da
zviad gamsaxurdiebi...
dRes saqarTvelo cdilobs sakuTari teritoriuli mTlianobis
aRdgenas; am brZolaSi warmateba miiRweva mxolod qarTvelTa sulieri
da enobriv - kulturuli erTianobis pirobebSi ; srulisrulisrulisrulisruli
pasuxismgeblobiT SemiZlia vTqva:pasuxismgeblobiT SemiZlia vTqva:pasuxismgeblobiT SemiZlia vTqva:pasuxismgeblobiT SemiZlia vTqva:pasuxismgeblobiT SemiZlia vTqva:
XX saukunis dasasrulsa da XXI saukunis dasawyisSi saqarTvelos
sulieri da enobrivi mTlianobisTvis brZolassulieri da enobrivi mTlianobisTvis brZolassulieri da enobrivi mTlianobisTvis brZolassulieri da enobrivi mTlianobisTvis brZolassulieri da enobrivi mTlianobisTvis brZolas warmarTavs
saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, uwmidesi da unetaresi ilia II. misi
Rvawli Tanamedrove gamoxatulebaaTanamedrove gamoxatulebaaTanamedrove gamoxatulebaaTanamedrove gamoxatulebaaTanamedrove gamoxatulebaa istoriuli faqtisa: "Cveni
samociqulo eklesia amTlianebda da aduRabebda qarTvel ers... eklesia
aris sulieri Zala da sayrdeni Cveni qveynisa".21
zemoTqmuliszemoTqmuliszemoTqmuliszemoTqmuliszemoTqmulis naTelsayofadnaTelsayofadnaTelsayofadnaTelsayofadnaTelsayofad mokled warmovadgenT saqarTvelos
kaTolikos-patriarqis mier epistoleebSi, qadagebebsa da sxvadasxva
sityvaSi warmoCenil enobriv da saganmanaTleblo koncefciebsenobriv da saganmanaTleblo koncefciebsenobriv da saganmanaTleblo koncefciebsenobriv da saganmanaTleblo koncefciebsenobriv da saganmanaTleblo koncefciebs; am
mimarTulebiT patriarqis mier danaxul Tanamedrove safrTxeebs, am
safrTxeebis Tavidan acilebis gzebs da patriarqis mier ganxorcielebul
mraval saqmeTagan ramdenimes.
pirvel rigSi imis Sesaxeb, Tu raoden Rrmad Caswvda saqarTvelos
kaTolikos-patriarqi samecniero diskusiassamecniero diskusiassamecniero diskusiassamecniero diskusiassamecniero diskusias da ra sibrZniT gadmosca
man Tavisi Tvalsazrisi.
"iqneb vTqvaT ase:iqneb vTqvaT ase:iqneb vTqvaT ase:iqneb vTqvaT ase:iqneb vTqvaT ase:
qarTuli ena Tavisi ganStoebebiTqarTuli ena Tavisi ganStoebebiTqarTuli ena Tavisi ganStoebebiTqarTuli ena Tavisi ganStoebebiTqarTuli ena Tavisi ganStoebebiT"
2007 wlis 13 maisis 2007 wlis 13 maisis 2007 wlis 13 maisis 2007 wlis 13 maisis 2007 wlis 13 maisis sakvirao qadagebaSi uwmidesma da unetaresma
ilia meorem brZana:
"...mecnierTa erTi jgufi amtkicebs, rom Tavidanve gansxvavebuli
iyo qarTuli enisgan megrul-svanuri da ase paralelurad viTardeboda.
me vkiTxe maT: erTi xelnaweri mainc Tu arsebobs megrulad an svanurad
dawerili? cxadia, ar arsebobscxadia, ar arsebobscxadia, ar arsebobscxadia, ar arsebobscxadia, ar arsebobs. maT sxva mecnierebi umtkiceben, rom
t. futkaraZe
21 saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, ilia meoris sityva sveticxovelSi 1999 wlis
25 oqtombers; sapatriarqos uwyebani, #43, 30 oqtomberi - 5 noemberi, 1999 w.
19
arsebobs erTi qarTuli ena da SemdgomSi misgan warmoiSva gansxvavebuli
dialeqtebi.
me mecnierebs SevTavaze, iqneb vTqvaT ase - qarTuli ena TavisiqarTuli ena TavisiqarTuli ena TavisiqarTuli ena TavisiqarTuli ena Tavisi
ganStoebebiT.ganStoebebiT.ganStoebebiT.ganStoebebiT.ganStoebebiT. msgavsad imisa, rogorc Sto amouva xes, - asea
dialeqtebic, magram maTi saerTo Ziri da fuZe aris qarTuli ena.
uZvelesi droidan arc erT megrels an svans TavSi azrad ar mosvlia,
rom Tavisi dialeqtisTvisTavisi dialeqtisTvisTavisi dialeqtisTvisTavisi dialeqtisTvisTavisi dialeqtisTvis calke damwerloba Seeqmna, radgan Tavs
mudam qarTvelad moiazrebda da misi mSobliuri ena qarTuli iyo.misi mSobliuri ena qarTuli iyo.misi mSobliuri ena qarTuli iyo.misi mSobliuri ena qarTuli iyo.misi mSobliuri ena qarTuli iyo.
gana dRes rame Seicvala?.."22
Semoqmedi, moyvasi, mamuli da enaSemoqmedi, moyvasi, mamuli da enaSemoqmedi, moyvasi, mamuli da enaSemoqmedi, moyvasi, mamuli da enaSemoqmedi, moyvasi, mamuli da ena
saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, ilia II-is azriT, adamians gamo-
rCeulad oTxi ram unda uyvardes: Semoqmedi, moyvasi, mamuli daSemoqmedi, moyvasi, mamuli daSemoqmedi, moyvasi, mamuli daSemoqmedi, moyvasi, mamuli daSemoqmedi, moyvasi, mamuli da
enaenaenaenaena; kerZod, didsa mowames, wmida giorgis uwmindesi mokrZalebiT mimarTavs:
"didmowameo giorgi, gangvinaTle goneba, rom vcnaT ufali, viTarca
gza, WeSmariteba da sicocxle; aRgvavse RvTaebrivi sibrZniTa, raTa
yovliTa arsebiTa SeviyvaroT: Semoqmedi, moyvasi, mamuli da enaSemoqmedi, moyvasi, mamuli da enaSemoqmedi, moyvasi, mamuli da enaSemoqmedi, moyvasi, mamuli da enaSemoqmedi, moyvasi, mamuli da ena..."23
uwmidesi da unetaresi ilia meoreilia meoreilia meoreilia meoreilia meore saSvilTaSvilo WeSmaritebad
saxavs wmida ilia marTalis cnobil triadas da, amave dros, axali, gacilebiT
mZlavri globalizmis epoqaSi, am mrwamss am mrwamss am mrwamss am mrwamss am mrwamss qarTveli adamianis sulisqarTveli adamianis sulisqarTveli adamianis sulisqarTveli adamianis sulisqarTveli adamianis sulis
gadarCenisaken mimaval erTaderT gzad acxadebs:
"Cvens erovnul arss, Cvens erovnul mTlianobas, rogorc brZanebs
wmida ilia marTali, sami mZlavri fesvi asazrdoebs: sakuTari miwa,sakuTari miwa,sakuTari miwa,sakuTari miwa,sakuTari miwa,
qristianoba qristianoba qristianoba qristianoba qristianoba da ena qarTuliena qarTuliena qarTuliena qarTuliena qarTuli... maT TvalisCiniviT unda gavufrTxildeT,
radgan Tu qarTvelTa Soris daikarga grZnoba da gancda am WeSmaritebisa,WeSmaritebisa,WeSmaritebisa,WeSmaritebisa,WeSmaritebisa,
verasodes mivagnebT im erTaderT gadamrCenel biliksgadamrCenel biliksgadamrCenel biliksgadamrCenel biliksgadamrCenel biliks, romelsac Cveni
suli suli suli suli suli daeZebs..." (1990)24
saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, ilia meoris epistoleebSi,
qadagebebsa da sityvebSi sakuTriv qristianuli swavlebis gverdiT did
adgils iWers cnebebi: saxelmwifo, dedasamSoblo, eri, erovnulisaxelmwifo, dedasamSoblo, eri, erovnulisaxelmwifo, dedasamSoblo, eri, erovnulisaxelmwifo, dedasamSoblo, eri, erovnulisaxelmwifo, dedasamSoblo, eri, erovnuli
suli suli suli suli suli da dedaena. dedaena. dedaena. dedaena. dedaena.
piradad me RirsebiT aRvivseme RirsebiT aRvivseme RirsebiT aRvivseme RirsebiT aRvivseme RirsebiT aRvivse, roca aRmovaCine, rom Cveni patriarqi
sabWoTa imperiis dros xazgasmiT mijnavda dedasamSoblosa dedasamSoblosa dedasamSoblosa dedasamSoblosa dedasamSoblosa da
saxelmwifossaxelmwifossaxelmwifossaxelmwifossaxelmwifos, xolo avtokefaliisa da saqarTvelos damoukideblobis
aRdgenis Semdeg es cnebebies cnebebies cnebebies cnebebies cnebebi misTvis sinonimuri gaxda; Sdr.:
sabWoTa periodis epistoleebis dasawyisi:sabWoTa periodis epistoleebis dasawyisi:sabWoTa periodis epistoleebis dasawyisi:sabWoTa periodis epistoleebis dasawyisi:sabWoTa periodis epistoleebis dasawyisi:
- "saaRdgomo epistole: saqarTvelos wmida marTlmadidebeli samociqulo
eklesiis yvela RvTivkurTxeul Svils, mcxovrebs dedasamSobloSidedasamSobloSidedasamSobloSidedasamSobloSidedasamSobloSi da
mis sazRvrebs gareT" (1980)...25
23 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni
I, Tb., 1997, gv. 8.
qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle
24 iqve, gv. 11125 iqve, gv. 181
22 2007 wlis 13 maisis sakvirao qadageba wmida samebis sapatriarqo taZarSi; sapatriarqos
uwyebani, #16 (416), 17-23 maisi, 2007 w.
20
- "moskovis konferenciis Semdeg msoflio mowme gaxda Cveni saxelmwifossaxelmwifossaxelmwifossaxelmwifossaxelmwifos
mier aRebuli samSvidobo iniciativisa" (1983)26...
Sdr. damoukideblobis periodis saaRSdr. damoukideblobis periodis saaRSdr. damoukideblobis periodis saaRSdr. damoukideblobis periodis saaRSdr. damoukideblobis periodis saaRdgomo da saSobaodgomo da saSobaodgomo da saSobaodgomo da saSobaodgomo da saSobao
epistoleebis dasawyisi:epistoleebis dasawyisi:epistoleebis dasawyisi:epistoleebis dasawyisi:epistoleebis dasawyisi:
- "saaRdgomo epistole yovelTa qarTvelTa, mkvidrTa saqarTveloisamkvidrTa saqarTveloisamkvidrTa saqarTveloisamkvidrTa saqarTveloisamkvidrTa saqarTveloisa
da samSoblos sazRvrebs da samSoblos sazRvrebs da samSoblos sazRvrebs da samSoblos sazRvrebs da samSoblos sazRvrebs gareT mcxovrebTa" (1990)27...
- "- "- "- "- "qristesmier sayvarelno mRvdelmTavarno, moZRvarno, diakonno, ber-
monazonno, didad pativcemulno xelisufalno, marTlmorwmuneno, mkvidrnomkvidrnomkvidrnomkvidrnomkvidrno
saqarTvelosaqarTvelosaqarTvelosaqarTvelosaqarTveloiiiiisa da samSoblossa da samSoblossa da samSoblossa da samSoblossa da samSoblos sazRvrebs gareT mcxovrebno
Tanamemamuleno, siyvaruli da sixaruli gangmravlebodeT, rameTu CvenTan
ars RmerTi!"28
- "- "- "- "- "qristesmier sayvarelno mRvdelmTavarno, moZRvarno, diakonno, ber-
monazonno, pativcemulno xelisufalno, marTlmorwmuneno, mkvidrnomkvidrnomkvidrnomkvidrnomkvidrno
saqarTvelosaqarTvelosaqarTvelosaqarTvelosaqarTveloiiiii sa da samSoblos sazRvrebssa da samSoblos sazRvrebssa da samSoblos sazRvrebssa da samSoblos sazRvrebssa da samSoblos sazRvrebs gareT mcxovrebno
Tanamemamuleno, siyvaruli da sixaruli gangmravlebodeT, rameTu CvenTan
ars RmerTi!"29
- "uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-
patriarqis, ilia meoris saSobao epistole RvTivkurTxeul qarTvelRvTivkurTxeul qarTvelRvTivkurTxeul qarTvelRvTivkurTxeul qarTvelRvTivkurTxeul qarTvel
ers da yovelTa mkvidrTa saqarTvelosTaers da yovelTa mkvidrTa saqarTvelosTaers da yovelTa mkvidrTa saqarTvelosTaers da yovelTa mkvidrTa saqarTvelosTaers da yovelTa mkvidrTa saqarTvelosTa30....... yovladsamRvdelono
mRvdelmTavarno, Rirsno moZRvarno, diakonno, ber-monazonno,
yovelno saero dasno, mkvidrno saqarTveloisa da droebiT Cvenimkvidrno saqarTveloisa da droebiT Cvenimkvidrno saqarTveloisa da droebiT Cvenimkvidrno saqarTveloisa da droebiT Cvenimkvidrno saqarTveloisa da droebiT Cveni
q v e y n iq v e y n iq v e y n iq v e y n iq v e y n i s s azRvrebs g areT mcxovrebnos s azRvrebs g areT mcxovrebnos s azRvrebs g areT mcxovrebnos s azRvrebs g areT mcxovrebnos s azRvrebs g areT mcxovrebno, C v e no Zvirfaso
Tanamemamuleno!"31
aqve aRsaniSnavia isic, rom patriarqis TiTqmis yoveli epistole,
qadageba, sityva, locva moicavs erT azrs: ufalma (wmida samebam)
dalocos da gaamTlianos qarTveli eri, sruliad saqarTvelo32...
xazgasasmelia isic, rom patriarqi yovelTvis gansakuTrebuli
sityvebiT amkobs qarTvel ers, rac vlindeba eris cnebiseris cnebiseris cnebiseris cnebiseris cnebis msazRvrelis
SerCevisas da qarTvelebis daxasiaTebisas; Sdr.:
- "Cven vulocavT Cvens sicocxlisunarian ersCvens sicocxlisunarian ersCvens sicocxlisunarian ersCvens sicocxlisunarian ersCvens sicocxlisunarian ers Sobas"... "Cveni
kacTmoyvarekacTmoyvarekacTmoyvarekacTmoyvarekacTmoyvare eri..."(1981)33
26 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni I,
Tb., 1997, gv. 21027 iqve, gv. 11028 sapatriarqos uwyebani, #2, 10 ianvari, 200629 sapatriarqos uwyebani, #2, 10 ianvari, 2007
t. futkaraZe
30 araiSviaTad, saqarTvelos nacvlad iverias iyenebs: `iveriis wmida miwis RvTiv-
kurTxeul Svilebs" (saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani,
qadagebani, wigni I, Tb., 1997, gv. 281)31 sapatriarqos uwyebani, #1, 10-16 ianvari, 200832 ix., mag.: uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis,
ilia meoris qadageba naTlisRebis dResaswaulze (19.01.1999); sapatriarqos uwyebani
#3, 22-28 ianvari, 199933 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni I,
Tb., 1997, gv. 189
21
"qarTvel ers dRemde SerCa cxovrebis oromtrialisgan
gamobrZmedili mravalmxrivi Sinagani eSinagani eSinagani eSinagani eSinagani energianergianergianergianergia" (1977)34
- "Cveni eri zRapruli ZaliTazRapruli ZaliTazRapruli ZaliTazRapruli ZaliTazRapruli ZaliTa da energiiTenergiiTenergiiTenergiiTenergiiT ebrZoda mudam mterTa
urdoebs"...35
- "pirvel yovlisa, Cvens xalxs swyuroda ara mxolod Tavis gadarCena,
aramed gadarCena im didi madlisadidi madlisadidi madlisadidi madlisadidi madlisa, romelic qristes wmida kvarTs,
mociqulTa aq mobrZanebas da RvTismSoblis mier qalwuli ninosTvis
boZebul vazis jvars Semohyva CvenSi"...36
- "Cveni eri jvarcmuli eriajvarcmuli eriajvarcmuli eriajvarcmuli eriajvarcmuli eria; es aris qveyana, romelic aerTebs
evropasa da azias... bevrs surda Cveni dapyroba, Cveni mospoba, magram
mterma ver wagvarTva: qristianul niadagze aRzrdili Cveni suli da
Cveni qarTuli enaCveni qarTuli enaCveni qarTuli enaCveni qarTuli enaCveni qarTuli ena" (1981)37... saqarTvelo sul brZolaSi iyo; am
brZolaSi SevinarCuneT Cveni rwmena, Cveni miwa (Tumca mTlianad vera)
da Cveni sayvareli enaCveni sayvareli enaCveni sayvareli enaCveni sayvareli enaCveni sayvareli ena - is Sinagani energia, romliTac Semoqmedma
dagvajildova..."38
qarTuli idea da qarTuli enaqarTuli idea da qarTuli enaqarTuli idea da qarTuli enaqarTuli idea da qarTuli enaqarTuli idea da qarTuli ena
"zeerovnuli" moZraobebisa da "globaluri qselis""zeerovnuli" moZraobebisa da "globaluri qselis""zeerovnuli" moZraobebisa da "globaluri qselis""zeerovnuli" moZraobebisa da "globaluri qselis""zeerovnuli" moZraobebisa da "globaluri qselis"
saukuneSisaukuneSisaukuneSisaukuneSisaukuneSi saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, ilia meore xSirad
saubrobs erovnuli suliserovnuli suliserovnuli suliserovnuli suliserovnuli sulis Sesaxeb. misi naazrevidan aSkaraa, rom
qarTvelTa erovnuli sulis safuZvelia qarTvelTa dedaena -erovnuli sulis safuZvelia qarTvelTa dedaena -erovnuli sulis safuZvelia qarTvelTa dedaena -erovnuli sulis safuZvelia qarTvelTa dedaena -erovnuli sulis safuZvelia qarTvelTa dedaena -
qarTuli ena.qarTuli ena.qarTuli ena.qarTuli ena.qarTuli ena. patriarqi saocrad STambeWdavad akavSirebs qarTul
erovnul sulsa da qristianobas:
"Cvenma erovnulma sulmaCvenma erovnulma sulmaCvenma erovnulma sulmaCvenma erovnulma sulmaCvenma erovnulma sulma qristianobis miRebis Semdeg ise Seiyvara
mxolodSobili Ze RvTisa, rom daunaneblad vswiravdiT Tavs Cvens
qveyanaSi qristianobis gadasarCenad"39... "Cven SevinarCuneT qristianoba
saqarTveloSi, da misiT SevinarCuneT TviTmyofadoba da erovnulierovnulierovnulierovnulierovnuli
Cveni sicocxleCveni sicocxleCveni sicocxleCveni sicocxleCveni sicocxle" (1981)40.
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs ilia meores qarTuliqarTuliqarTuliqarTuliqarTuli
ena ena ena ena ena miaCnia qarTveli eris mTavar sasicocxlo ZaladmTavar sasicocxlo ZaladmTavar sasicocxlo ZaladmTavar sasicocxlo ZaladmTavar sasicocxlo Zalad:
"saqarTvelos yovelTvis hqonda udidesi Sinagani Zala, Tavisi
mowameebis, ganmanaTleblebis, poetebis, mxatvrebisa da Tavisi uSiSari
da Tavisuflebismoyvare xalxis saxiT. erTi mTavari wyaroTagani,erTi mTavari wyaroTagani,erTi mTavari wyaroTagani,erTi mTavari wyaroTagani,erTi mTavari wyaroTagani,
saidanac qarTvelebi iRebdnen TavianT sulier Zalebs - esaasaidanac qarTvelebi iRebdnen TavianT sulier Zalebs - esaasaidanac qarTvelebi iRebdnen TavianT sulier Zalebs - esaasaidanac qarTvelebi iRebdnen TavianT sulier Zalebs - esaasaidanac qarTvelebi iRebdnen TavianT sulier Zalebs - esaa
34 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni II,
Tb., 1998, gv. 535 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni I,
Tb., 1997, gv. 18936 iqve, gv. 18937 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni I,
Tb., 1998, gv. 2638 iqve, gv. 66
qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle
39 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni I,
Tb., 1997, gv. 18949 iqve, gv. 189
22
uZvelesi da madliani qarTuluZvelesi da madliani qarTuluZvelesi da madliani qarTuluZvelesi da madliani qarTuluZvelesi da madliani qarTuli ena,i ena,i ena,i ena,i ena, romelzec saocrad mdidari
literatura Seiqmna, esaa ena,ena,ena,ena,ena, romlis Sesaxeb Rirsma mamam Tqva: "yoveli"yoveli"yoveli"yoveli"yoveli
saidumlo amas enasa Sina damarxul ars"saidumlo amas enasa Sina damarxul ars"saidumlo amas enasa Sina damarxul ars"saidumlo amas enasa Sina damarxul ars"saidumlo amas enasa Sina damarxul ars" (1982)41...
"Cven bednierni varT imiT, rom aRsdgeba qarTuli enaaRsdgeba qarTuli enaaRsdgeba qarTuli enaaRsdgeba qarTuli enaaRsdgeba qarTuli ena,
gabrwyindeba saqarTvelo da am enaze ganikiTxeba yvela"42.
patriarqi yvelas gvmoZRvravs: samSoblos ukeTesi momavlisTvis
mecadineoba yoveli Cvenganis valia, raTa "iveri aRsdges Zlieri da
dadges erad sxva erTa Soris. wmidiT saydariT, eniT mdidariT,
swavlisa SuqiT ganaTebuli!"43... es, pirvel yovlisa, exeba qarTulqarTulqarTulqarTulqarTul
enasenasenasenasenas (1982)...44
uwmidesisa da unetaresis ilia meoris epistoleebsa da qadagebebSi
uaRresad STambeWdavia, uaRresad STambeWdavia, uaRresad STambeWdavia, uaRresad STambeWdavia, uaRresad STambeWdavia, agreTve, qarTuli ideisa qarTuli ideisa qarTuli ideisa qarTuli ideisa qarTuli ideisa da qarTuliqarTuliqarTuliqarTuliqarTuli
enisenisenisenisenis mimarTeba:
araerT sityvasa da qadagebaSi kaTolikos-patriarqi saubrobs
qarTuli ideis qarTuli ideis qarTuli ideis qarTuli ideis qarTuli ideis Sesaxeb; kerZod, kerZod, kerZod, kerZod, kerZod, misi azriT, arsebobs gamokveTili
qarTuli idea, qarTuli idea, qarTuli idea, qarTuli idea, qarTuli idea, romelsac ori umTavresi sveti ori umTavresi sveti ori umTavresi sveti ori umTavresi sveti ori umTavresi sveti aqvs (ori svetisori svetisori svetisori svetisori svetis
sinonimad sxvagan gamoyenebulia: ori saunje, ori Zala...ori saunje, ori Zala...ori saunje, ori Zala...ori saunje, ori Zala...ori saunje, ori Zala...):
"yoveli eri, misi bunebidan gamomdinare, erTi garkveuli ideis
ganxorcielebas emsaxureba... qarTuli ideaqarTuli ideaqarTuli ideaqarTuli ideaqarTuli idea istoriis manZilzec da
momavalSic siyvarulis samsaxuriasiyvarulis samsaxuriasiyvarulis samsaxuriasiyvarulis samsaxuriasiyvarulis samsaxuria! swored siyvarulis samsaxurmasiyvarulis samsaxurmasiyvarulis samsaxurmasiyvarulis samsaxurmasiyvarulis samsaxurma
gadaarCina Cveni eri da qveyanagadaarCina Cveni eri da qveyanagadaarCina Cveni eri da qveyanagadaarCina Cveni eri da qveyanagadaarCina Cveni eri da qveyana"45
qarTuli ideis umTavresi svetebiaqarTuli ideis umTavresi svetebiaqarTuli ideis umTavresi svetebiaqarTuli ideis umTavresi svetebiaqarTuli ideis umTavresi svetebia (saunjenia):
- sulieri Rirebulebebi, rac gulisxmobs marTlmadideblur
sarwmunoebas da mis wes-Cveulebebs;
- erovnul-kulturuli faseulobebi, riTac ase mdidaria Cveni qveyana.
erovnul-kulturul faseulobebs Soris upirvelesia qarTulierovnul-kulturul faseulobebs Soris upirvelesia qarTulierovnul-kulturul faseulobebs Soris upirvelesia qarTulierovnul-kulturul faseulobebs Soris upirvelesia qarTulierovnul-kulturul faseulobebs Soris upirvelesia qarTuli
ena. . .ena . . .ena . . .ena . . .ena . . .
Sdr.: uwmidesisa da unetaresis ilia meoris 1999 wlis 25 ivlisis
sakvirao qadageba46:
qarTveli adamianis saunjeni:qarTveli adamianis saunjeni:qarTveli adamianis saunjeni:qarTveli adamianis saunjeni:qarTveli adamianis saunjeni:
I. ukvdavi suli I. ukvdavi suli I. ukvdavi suli I. ukvdavi suli I. ukvdavi suli;
II. yovladwmida RvTismSoblis wilxvedri samSobloII. yovladwmida RvTismSoblis wilxvedri samSobloII. yovladwmida RvTismSoblis wilxvedri samSobloII. yovladwmida RvTismSoblis wilxvedri samSobloII. yovladwmida RvTismSoblis wilxvedri samSoblo, sadac
aris: wmida ilia winaswarmetyvelis xaleni (romelic wmida iliam Tavis
mowafes - elises - dautova), kvarTi uflisa, perangi RvTismSoblisa,
41 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni I,
Tb., 1997, gv. 20042 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris
qadageba lazares SabaTs (1999 wlis 21 marts/3 aprils); sapatriarqos uwyebani, #14,
9-15 aprili, 1999 w.43 imowmebs grigol orbelians44 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni
I, Tb., 1997, gv. 341
t. futkaraZe
45 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni II,
Tb., 1998, gv. 9746 sapatriarqos uwyebani, #30, 31 ivlisi - 6 agvisto, 1999 w.
23
lursmani macxovrisa, saflavni mociqulTa da mociqulTa sworisa wmida
ninosi da sxva siwmideni; garda amisa, Cveni miwa gapoxierebulia mamulisa
da qristesTvis asiaTasobiT wamebulis sisxliT...
III. qarTuli ena;III. qarTuli ena;III. qarTuli ena;III. qarTuli ena;III. qarTuli ena; am eniT ganikiTxeba mTeli msoflio. es ar aris
gadameteba: am sityvebSi didi saidumloa;
IV. Cveni saunjenia IV. Cveni saunjenia IV. Cveni saunjenia IV. Cveni saunjenia IV. Cveni saunjenia agreTve: taZrebi, monastrebi da xatebi...
2005 wlis 13 noembers yovladwmida samebis sapatriarqo taZarSi,
asi aTasi mowamis xsenebis dRes sakvirao qadagebis dros patriarqma ase
warmoadgina Tavisi xedva:
"dRes Zalian rTuli droa: e.w. globalizaciis periodie.w. globalizaciis periodie.w. globalizaciis periodie.w. globalizaciis periodie.w. globalizaciis periodi.
globalizacia - es aris kulturaTa daaxloeba, es aris civilizaciaTa
dialogi da daaxloeba. magram am daaxloebis dros Cven araviTar
SemTxvevaSi ar unda davkargoT Cveni erovnuli saunjear unda davkargoT Cveni erovnuli saunjear unda davkargoT Cveni erovnuli saunjear unda davkargoT Cveni erovnuli saunjear unda davkargoT Cveni erovnuli saunje. Cveni
udidesi da upirvelesi saunje - es aris Cveni erovnuli faseulobani, es
aris Cveni qarTuli ena,Cveni qarTuli ena,Cveni qarTuli ena,Cveni qarTuli ena,Cveni qarTuli ena, es aris Cveni kultura, es aris Cveni xelovneba,
es aris Cveni musika, es aris Cveni sagaloblebi, es aris Cveni xatwera, es
aris Cveni minanqari - es aris yvelaferi is, rac Seuqmnia Cvens winaprebs47.
aseve ar unda davkargoT Cveni sulieri saunje _ Cveni rwmenasulieri saunje _ Cveni rwmenasulieri saunje _ Cveni rwmenasulieri saunje _ Cveni rwmenasulieri saunje _ Cveni rwmena,
Cveni siyvaruli, Cveni TanagrZnobis niWi. qarTveli adamiani mudam
TanaugrZnobs gaWirvebul adamians. es saunjenies saunjenies saunjenies saunjenies saunjeni unda SevinarCunoT da es
gadaarCens saqarTvelos!"
yovladwmida samebis taZarSi 2006 wlis 5 Tebervlis sakvirao
qadagebaSi ki saqarTvelos kaTolikos-patriarqma brZana:
"Cveni gadarCena, qarTuli ideaqarTuli ideaqarTuli ideaqarTuli ideaqarTuli idea - es aris dacva sulierebisa, dacva
rwmenisa... unda SevinarCunoT da gavufrTxildeT Cvens erovnul
faseulobebs, Cvens tradiciebs. da es ori Zalaes ori Zalaes ori Zalaes ori Zalaes ori Zala: suliereba -suliereba -suliereba -suliereba -suliereba - Cveni
marTlmadidebeli sarwmunoeba da Cveni erovnuli faseulobaerovnuli faseulobaerovnuli faseulobaerovnuli faseulobaerovnuli faseuloba gadaarCens
saqarTvelos. Cven unda gavufrTxildeT maT, miT umetes axla, roca
ucxo kultura da fsevdokultura Zalian aqtiurad Semodis Cvens
qveyanaSi... unda gvqondes swori xedva".
qarTulma ideamqarTulma ideamqarTulma ideamqarTulma ideamqarTulma ideam rom xorci Seisxas da ganviTardes, patriarqis
swavlebis mixedviT, saWiroa gaerTiandes: saxelmwifos, sazogadoebisa da
eklesiis Zalisxmevani48. es erTiani Zala, pirvel rigSi, mimarTul unda
iqnas qarTvelTa dedaenis dasacavad, vinaidan qarTuli ena dadasacavad, vinaidan qarTuli ena dadasacavad, vinaidan qarTuli ena dadasacavad, vinaidan qarTuli ena dadasacavad, vinaidan qarTuli ena da
qarTveli eri, qarTuli ena da qarTuli locva, qarTuliqarTveli eri, qarTuli ena da qarTuli locva, qarTuliqarTveli eri, qarTuli ena da qarTuli locva, qarTuliqarTveli eri, qarTuli ena da qarTuli locva, qarTuliqarTveli eri, qarTuli ena da qarTuli locva, qarTuli enaenaenaenaena da
qarTuli eklesia urTierTganmsazRvreli cnebebiaqarTuli eklesia urTierTganmsazRvreli cnebebiaqarTuli eklesia urTierTganmsazRvreli cnebebiaqarTuli eklesia urTierTganmsazRvreli cnebebiaqarTuli eklesia urTierTganmsazRvreli cnebebia49; ; ; ; ; aq patriarqis
47 "qarTuliqarTuliqarTuliqarTuliqarTuli galobagalobagalobagalobagaloba iseTive saunjea CvenTvis, rogorc Cveni ena, mwerloba, poezia,
literatura..." - uwmidesisa da unetaresis, saqarTvelos kaTolikos-patriarqis
ilia meoris sityva galobis saRamosgalobis saRamosgalobis saRamosgalobis saRamosgalobis saRamos, 2003 wlis 4 maiss; sapatriarqos uwyebani,
#18, 9-15 maisi, 2003 w. Sdr., agreTve: "qarTuliqarTuliqarTuliqarTuliqarTuli galobagalobagalobagalobagaloba saswaulTmoqmedi Zalaa...
qarTul saeklesio sagaloblebsa da xalxur simRerebs erTi fuZe da erTi suli aqvs";
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris
qadageba mariamobis dResaswaulze, sionis sapatriarqo taZarSi 2005 wlis 28 agvistos;
sapatriarqos uwyebani, #30, 8-14 seqtemberi, 2005
qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle
48 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia
meoris saSobao epistole (2006 w.)49 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni I,
Tb., 1998, gv. 21; ix. agreTve: saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, episto-leni,
sityvani, qadagebani, wigni I, Tb., 1998, gv. 29-36
24
mxolod erT frazas davimowmeb: "qarTveli eri, uZvelesi qarTuli"qarTveli eri, uZvelesi qarTuli"qarTveli eri, uZvelesi qarTuli"qarTveli eri, uZvelesi qarTuli"qarTveli eri, uZvelesi qarTuli
ena saTaves preistoriuli xaena saTaves preistoriuli xaena saTaves preistoriuli xaena saTaves preistoriuli xaena saTaves preistoriuli xanidan iRebs".nidan iRebs".nidan iRebs".nidan iRebs".nidan iRebs".50
uwmidesisa da unetaresis ilia meoris azriT, "Cveni ena SeiZleba
SevadaroT sinaTles, romelic Tavis TavSi moicavs cisartyelas ferebs.
es ferebi msgavsia Cveni samSoblos sxvadasxva kuTxis sametyveloCveni samSoblos sxvadasxva kuTxis sametyveloCveni samSoblos sxvadasxva kuTxis sametyveloCveni samSoblos sxvadasxva kuTxis sametyveloCveni samSoblos sxvadasxva kuTxis sametyvelo
enisa:enisa:enisa:enisa:enisa: xevsurulisa da svanuris, megrulisa da TuSuris, gurulisa da
ingilouris, mesxurisa da raWulis, klarjulisa da moxeuris, imerulisa
da mTiuluris, romelnic Senakadebis msgavsad qmnian erTiani qarTuliSenakadebis msgavsad qmnian erTiani qarTuliSenakadebis msgavsad qmnian erTiani qarTuliSenakadebis msgavsad qmnian erTiani qarTuliSenakadebis msgavsad qmnian erTiani qarTuli
enis simdidresenis simdidresenis simdidresenis simdidresenis simdidres, romliTac uZvelesi droidan Cvens miwa-wyalze "Jami
Seiwirvis da locvai yoveli aResrulebis"...51
saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia meore vrclad saubrobs
qarTveluri anbanisqarTveluri anbanisqarTveluri anbanisqarTveluri anbanisqarTveluri anbanis Sesaxebac; misi azriT, "qarTuli enis damwerloba
Seiqmna jer kidev qristes xorcielad Sobamde III saukuneSi... qarTveli
eri da qarTuli ena erT-erTi uZvelesia msoflioSi" (1981).52 araiSviaTad,
patriarqi wuxs, rom asomTavrulsa da nusxa-xucurs dRes bevri qarTveli
veRar kiTxulobs da amis gamo ver wvdeba RvTiuri madliTRvTiuri madliTRvTiuri madliTRvTiuri madliTRvTiuri madliT
gasxivosnebul saRvTismetyvelo bunebas, gasxivosnebul saRvTismetyvelo bunebas, gasxivosnebul saRvTismetyvelo bunebas, gasxivosnebul saRvTismetyvelo bunebas, gasxivosnebul saRvTismetyvelo bunebas, yru kedliT mijnavs Tavis
warsulsa da momavals:
madloba ufals, Cvens kurTxeul miwa-wyalze winaparTa nakvaleviwinaparTa nakvaleviwinaparTa nakvaleviwinaparTa nakvaleviwinaparTa nakvalevi
sanTliT saZebari ara gvaqvs. miwieri saqarTvelos mTa-baridan 15 aTasze
meti istoriuli Zegli SeRaRadebs zecier saqarTvelos! qarTveli
kaci sadac bars dahkravs, dRis sinaTleze gardasuli didebis
utyvi mowmeni amobrwyindebianutyvi mowmeni amobrwyindebianutyvi mowmeni amobrwyindebianutyvi mowmeni amobrwyindebianutyvi mowmeni amobrwyindebian. yoveli maTganis mdidar istorias
mxolod Zunwi warwera gvamcnobs. dgas qarTveli kaci didebuli
qarTuli taZris winaSe da raoden savalaloa, rom masze amotvifrulsavalaloa, rom masze amotvifrulsavalaloa, rom masze amotvifrulsavalaloa, rom masze amotvifrulsavalaloa, rom masze amotvifrul
warweras ver kiTxulobs.warweras ver kiTxulobs.warweras ver kiTxulobs.warweras ver kiTxulobs.warweras ver kiTxulobs. samwuxaroa, rom dRes qarTveluri anbaniqarTveluri anbaniqarTveluri anbaniqarTveluri anbaniqarTveluri anbani
(asomTavruli da nusxa-xucuri) mxolod enaTmecnierebis saqmed iqca.
gvaxsovdes, asomTavruli da nusxa-xucuri damwerlobisgvaxsovdes, asomTavruli da nusxa-xucuri damwerlobisgvaxsovdes, asomTavruli da nusxa-xucuri damwerlobisgvaxsovdes, asomTavruli da nusxa-xucuri damwerlobisgvaxsovdes, asomTavruli da nusxa-xucuri damwerlobis
xmarebidan gandevniT Cvenive nebiT vaSenebT yru kedels warsulsaxmarebidan gandevniT Cvenive nebiT vaSenebT yru kedels warsulsaxmarebidan gandevniT Cvenive nebiT vaSenebT yru kedels warsulsaxmarebidan gandevniT Cvenive nebiT vaSenebT yru kedels warsulsaxmarebidan gandevniT Cvenive nebiT vaSenebT yru kedels warsulsa
da momavals Soris.da momavals Soris.da momavals Soris.da momavals Soris.da momavals Soris. Tanamedrove qarTveli kacisaTvis TandaTan ucxo
da gaugebari xdeba uZvelesi qarTuli gamocemebi, TumcaRa isini imave
RvTiuri madliT gasxivosnebuli, dinji da darbaisluri qarTuliT
gviamboben eris gardasuli cxovrebis Wirsa da dalxinebas..."53
50 saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia II-is 2007 wlis saaRdgomo epistole;
sapatriarqos uwyebani, #11, 12-18 aprili, 2007; ix. agreTve: ilia II: "qarTuli ena -
msoflio saocrebaa! is aris musika, magram ara miwieri, aramed zecidan gardmosuli
sulieri musika! igia Cveni erisa da qveynis gadamrCeni"; sruliad saqarTvelos kaTolikos-
patriarqis ilia II-is qadageba lazares aRdginebis SabaTs (sionis sapatriarqo taZari,
3 aprili, 2004 w.); sapatriarqos uwyebani, #13, 8-13 aprili, 200451 saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia meoris 2006 wlis saaRdgomo epistole52 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni I,
Tb., 1998, gv. 21-36;
t. futkaraZe
53 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni
I, Tb., 1997, gv. 342; ix. aqve: jer kidev X saukuneSi Cvens did winaprebs mTeli siRrmiT
SeucvniaT mSobliuri enis saRvTismetyvelo buneba da religiuri Zalisxmeva: “damarxulars enai qarTuli dRemde meored mosvlisa misisa sawameblad, raiTa yovelsa enasa
RmerTman amxilos amiT eniTa”. RvTis STagonebiT aseTi ganuzo-meli misia daakisres
qarTul enas qristianobis SesaniSnavma apologetebma, raic avalebs yovel qarTvels,
uZveles anbanTa - asomTavrulisa da nusxa-xucuris codnas
25
ilia meoreilia meoreilia meoreilia meoreilia meore:
"vTxov qarTvel morwmuneT, gamoiCinon sibejiTe da gulmodgineba,
Seiswavlon asomTavruli da xucuri damwerlobaasomTavruli da xucuri damwerlobaasomTavruli da xucuri damwerlobaasomTavruli da xucuri damwerlobaasomTavruli da xucuri damwerloba. ar moSalon
xidi _ akveduki, gadebuli saxelovan warsulsa da bednier momavals
Soris, rogorc erTaderTi gza, romliTac moaRwia Cvenamde enamCvenamde enamCvenamde enamCvenamde enamCvenamde enam,
rwmenam da qarTveli kacis geniam. ZvelqarTuli damwerlobis codna
yoveli qarTvelisTvis valia. igi farad da maxvilad epyra mociqulTa
swor wmida ninos, romelmac qarTveli eri sabolood aziara qristes
rwmenas. ZvelqarTul enaze metyvelebdnen qarTveli wmidanebiZvelqarTul enaze metyvelebdnen qarTveli wmidanebiZvelqarTul enaze metyvelebdnen qarTveli wmidanebiZvelqarTul enaze metyvelebdnen qarTveli wmidanebiZvelqarTul enaze metyvelebdnen qarTveli wmidanebi;
Rirsni mamani da dedani, romelTa Rvawli ganuzomelia RvTismSoblis
wilxvedri saqarTvelosTvis, misi warsulis, awmyosa da momavlis
naTelyofaSi".54
Tanamedrove safrTxeebi da orientirebiTanamedrove safrTxeebi da orientirebiTanamedrove safrTxeebi da orientirebiTanamedrove safrTxeebi da orientirebiTanamedrove safrTxeebi da orientirebi
saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia meore naTlad xedavs
saqarTvelos Tanamedrove safrTxeebs, maT warmomavlobas da gvisaxavs
prevenciis gzebsac. warmodgenil monakveTSi mxolod im problemebs
SevexebiT, romlebic ukavSirdeba qarTvelTa enobrivi istoriisqarTvelTa enobrivi istoriisqarTvelTa enobrivi istoriisqarTvelTa enobrivi istoriisqarTvelTa enobrivi istoriis
codnas, zogadad, akademiuri codnis SeZenis saWiroebas.codnas, zogadad, akademiuri codnis SeZenis saWiroebas.codnas, zogadad, akademiuri codnis SeZenis saWiroebas.codnas, zogadad, akademiuri codnis SeZenis saWiroebas.codnas, zogadad, akademiuri codnis SeZenis saWiroebas.
I. "moyvrad" mosuli mteri
ilia II: ilia II: ilia II: ilia II: ilia II: "...1811 wels ruseTis imperatoris arakanonieriarakanonieriarakanonieriarakanonieriarakanonieri
brZanebiTbrZanebiTbrZanebiTbrZanebiTbrZanebiT saqarTvelodan gawveul iqna kaTolikos-patriarqi, uwmidesi
da unetaresi anton II, erekle meoris Ze da Zma giorgisa, Cveni ukanaskneli
mefisa da aRarc Rirsebia Camosvla saqarTveloSi. da ai, im droidan,
1811 wlidan, iwyeba gansacdeli saqarTvelos eklesiisa da Cveni erisa.
imperatoris brZanebiT, saqarTvelos eklesias saTaveSi Caudga egzarqosi.
pirveli egzarqosi, mitropoliti varlam erisTavic male ruseTSi
gaiwvies da amis Semdeg yoveli egzarqosi, Tanaxmad ruseTis imperatoris
brZanebisa, rusi unda yofiliyo. aikrZala sionSi qarTuli wirva-aikrZala sionSi qarTuli wirva-aikrZala sionSi qarTuli wirva-aikrZala sionSi qarTuli wirva-aikrZala sionSi qarTuli wirva-
locva.locva.locva.locva.locva. Tbilisis sasuliero seminariebSi leqciebi ikiTxeboda rusul
enaze, weliwadSi mxolod erTxel hqondaT ufleba qarTvel studentebs
wirva qarTulad CaetarebinaT. ase grZeldeboda 1917 wlamde".55
ilia II:ilia II:ilia II:ilia II:ilia II: "roca Cvenma samSoblom dakarga saxelmwifoebrivi
damoukidebloba, saqarTvelos eklesias Tavi mohkveTes da daumorCiles
ruseTis eklesiis sinods"56... "egzarqosebi eklesiaSi rusifikatoruli
politikis gatarebas cdilobdnen. sionSi, sveticxovelsa da sxvasionSi, sveticxovelsa da sxvasionSi, sveticxovelsa da sxvasionSi, sveticxovelsa da sxvasionSi, sveticxovelsa da sxva
taZrebSi wirva-locva slavur enaze mimdinareobdataZrebSi wirva-locva slavur enaze mimdinareobdataZrebSi wirva-locva slavur enaze mimdinareobdataZrebSi wirva-locva slavur enaze mimdinareobdataZrebSi wirva-locva slavur enaze mimdinareobda; Tbilisis
54 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni
I, Tb., 1997, gv. 343
qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle
55 iqve, gv. 8456 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia II-is
sakvirao qadageba, 2003 w. 20 ivlisis (2 agvistos) qadageba; sapatriarqos uwyebani,
#30, 1-7 agvisto, 2003 w.
26
sasuliero seminariaSi leqciebs rusulad kiTxulobdnen, zedized
uqmdeboda eparqiebi, monastrebi da taZrebi..."57
uwmidesi da unetaresi ilia meore ase TvalnaTliv bevrjer
warmoaCens "moyvrulad mosuli mtris" namdvil saxes. sainteresoa isic,
rom ruseTis imperiuli gegmebis Sesaxebimperiuli gegmebis Sesaxebimperiuli gegmebis Sesaxebimperiuli gegmebis Sesaxebimperiuli gegmebis Sesaxeb saqarTvelos kaTolikos-
patriarqi afxazebsac afrTxilebsafxazebsac afrTxilebsafxazebsac afrTxilebsafxazebsac afrTxilebsafxazebsac afrTxilebs; mag., 1993 wlis erT-erT qadagebaSi
is brZanebs:
"Cven pativs mivagebT im afxaz axalgazrdebsac, romelnic TiTqosTiTqosTiTqosTiTqosTiTqos
samSoblos TviTmyofadobisaTvis brZolis rwmeniTsamSoblos TviTmyofadobisaTvis brZolis rwmeniTsamSoblos TviTmyofadobisaTvis brZolis rwmeniTsamSoblos TviTmyofadobisaTvis brZolis rwmeniTsamSoblos TviTmyofadobisaTvis brZolis rwmeniT daecnen,
sinamdvileSi ki gareSe Zalebis boroti zraxvebis msxverplnigareSe Zalebis boroti zraxvebis msxverplnigareSe Zalebis boroti zraxvebis msxverplnigareSe Zalebis boroti zraxvebis msxverplnigareSe Zalebis boroti zraxvebis msxverplni
gaxdnengaxdnengaxdnengaxdnengaxdnen..."58
II. "RmerTi aerTianebs, xolo eSmaki hyofs":
enobriv-eklesiuri dayofa, romelsac e.w. federaciisa daenobriv-eklesiuri dayofa, romelsac e.w. federaciisa daenobriv-eklesiuri dayofa, romelsac e.w. federaciisa daenobriv-eklesiuri dayofa, romelsac e.w. federaciisa daenobriv-eklesiuri dayofa, romelsac e.w. federaciisa da
konfederaciis gziT mohyveba saqarTvelos daSlakonfederaciis gziT mohyveba saqarTvelos daSlakonfederaciis gziT mohyveba saqarTvelos daSlakonfederaciis gziT mohyveba saqarTvelos daSlakonfederaciis gziT mohyveba saqarTvelos daSla
"mteri mudam cdilobda, gaeyo Cveni xalxi, daenawevrebina Cveni
miwa-wyali"59. momxduris fizikur agresiaze ufro saSiSia cnobieri
diversia: erTiani sazogadoebis dayofa-dapirispireba ama Tu im niSniT.
am TvalsazrisiT XX-XXI saukuneebis mijnaze saqarTvelos winaSe arsebuli
safrTxe orgvaria: safrTxe orgvaria: safrTxe orgvaria: safrTxe orgvaria: safrTxe orgvaria: eklesiis gaxleCa da dedaenis daSla calkeul
erTeulebad:
a. eklesiis gaxleCis mcdeloba
ilia II:ilia II:ilia II:ilia II:ilia II: ..."unda vifiqroT imaze, Tu rogor gavufrTxildeT
Cvens eklesias. minda icodeT, rom dResac arian adamianebi, romelnic
ebrZvian eklesias da amiT ebrZvian qarTvel ers, dResac arian adamianebi,
romlebic gegmaven saqarTvelos eklesiis gaxleCas da RmerTma ar moaswros
isini am dRes. qarTveli eri amas arasodes dauSvebs. qarTvel ers esmis,
ra aris misTvis saqarTvelos eklesia"60.
59 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia
meoris sakvirao qadageba, 2006 w. 9 ivlisis qadageba; sapatriarqos uwyebani, #27, 13-
19 ivlisi, 2006 w.; Sdr., agreTve: "saukuneebis manZilze gareSe Zala yovelTvis
cdilobda qveynis dayofas da kuTxurobis niSniT dapirispirebis Seqmnas. dResac
Tbilissa da aWaras Soris warmoqmnili politikuri dapirispireba garkveulma
pirebma scades, warmoeCinaT, rogorc dapirispireba saqarTvelos kuTxeebs Soris. am
provokacias Cvenma xalxma, maT Soris aWaris mosaxleobam, sakadrisi pasuxi gasca, - Cven
varT erTi eri, erTi saxelmwifo, gvaqvs erTi kultura da erTi istoria. Cveni
ganuyofeli nawilia afxazeTic da samaCabloc". sruliad saqarTvelos kaTolikos-
patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris 2004 wlis saaRdgomo epistole;
sapatriarqos uwyebani, #14, 22-28 aprili, 2004 w.60 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris
sityva saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenis dRisadmi miZRvnil samecniero
konferenciaze; sapatriarqos rezidencia, 24 marti, 2006 w.
t. futkaraZe
57 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni
I, Tb., 1997, gv. 9458 iqve, gv. 144
27
b. enobrivad dayofis mcdeloba
2006 wlis 19 ivniss sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma,
uwmidesma da unetaresma ilia meorem mimarTa svaneTisadmi miZRvnilisvaneTisadmi miZRvnilisvaneTisadmi miZRvnilisvaneTisadmi miZRvnilisvaneTisadmi miZRvnili
konferenciiskonferenciiskonferenciiskonferenciiskonferenciis monawileebs. man brZana:
"kargad mogexsenebaT, rom, samwuxarod, arseboben iseTi adamianebi,
romelTac surT gahyon qarTveli eri da aqvT survili,surT gahyon qarTveli eri da aqvT survili,surT gahyon qarTveli eri da aqvT survili,surT gahyon qarTveli eri da aqvT survili,surT gahyon qarTveli eri da aqvT survili,
warmoaCinon svaneTi da svanuri dialeqti, rogorc qarTveliwarmoaCinon svaneTi da svanuri dialeqti, rogorc qarTveliwarmoaCinon svaneTi da svanuri dialeqti, rogorc qarTveliwarmoaCinon svaneTi da svanuri dialeqti, rogorc qarTveliwarmoaCinon svaneTi da svanuri dialeqti, rogorc qarTveli
erisagan damoukidebeli, gansxvavebuli kultura.erisagan damoukidebeli, gansxvavebuli kultura.erisagan damoukidebeli, gansxvavebuli kultura.erisagan damoukidebeli, gansxvavebuli kultura.erisagan damoukidebeli, gansxvavebuli kultura. es aseve Seexeba
samegrelos da sxva kuTxeebsac. Cven kargad viciT, saidan momdinareobs
es. es jer kidev 200 wlis win daiwyo, roca ruseTi cdilobda, gaeyoruseTi cdilobda, gaeyoruseTi cdilobda, gaeyoruseTi cdilobda, gaeyoruseTi cdilobda, gaeyo
qarTveli eri.qarTveli eri.qarTveli eri.qarTveli eri.qarTveli eri. vfiqrob, rom is adamiani, romelic cdilobs warmoadginos
svanuri kultura, rogorc damoukidebeli qarTuli kulturisagan, -
aris mteri ara martomteri ara martomteri ara martomteri ara martomteri ara marto svanebisa svanebisa svanebisa svanebisa svanebisa, aramed mTeli qarTveli erisa"61.
qarTvelTa enobriv-kulturuli dayofis mcdelobas uwmidesi da
unetaresi Seexo 2007 wlis 13 maisis sakvirao qadagebaSic, sadac uwmidesma
kidev erTxel ganacxada, rom megruli, lazuri da svanurimegruli, lazuri da svanurimegruli, lazuri da svanurimegruli, lazuri da svanurimegruli, lazuri da svanuri
dialeqtebi qarTuli enis ganStoebebia da ara damoukidebelidialeqtebi qarTuli enis ganStoebebia da ara damoukidebelidialeqtebi qarTuli enis ganStoebebia da ara damoukidebelidialeqtebi qarTuli enis ganStoebebia da ara damoukidebelidialeqtebi qarTuli enis ganStoebebia da ara damoukidebeli
enebi:enebi:enebi:enebi:enebi:
"""""dResac cdiloben, qarTvelTa es dialeqtebi damoukidebel enebad
gamoacxadon; metic, surT, maT mixedviT Seiqmnas samwignobrio enebi:
biblia da locvebi Targmnon megrulad da svanurad... es aris udidesies aris udidesies aris udidesies aris udidesies aris udidesi
danaSauli eris winaSe!..danaSauli eris winaSe!..danaSauli eris winaSe!..danaSauli eris winaSe!..danaSauli eris winaSe!.. es kidev erTxel mowmobs imas, rom Cven
Zalian fxizlad unda viyoT. amas akeTebs mteri:amas akeTebs mteri:amas akeTebs mteri:amas akeTebs mteri:amas akeTebs mteri: RmerTi aerTianebs,
xolo eSmaki hyofseSmaki hyofseSmaki hyofseSmaki hyofseSmaki hyofs, amitom Cven yvelam kargad unda gaviazroT da
sxvasac davumtkicoT, rom qarTuli ena aris erTi, megruli da svanuri
dialeqtebi ki misgan gamomdinare ganStoebebia. gansakuTrebiT unda
movufrTxildeT Cvens siamayes - uZveles da mSvenier qarTul enas."62
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da
unetaresis ilia meoris mier ilia meoris mier ilia meoris mier ilia meoris mier ilia meoris mier enobriv-kulturuli daqucmacebis
mcdeloba aseve mkacradaa Sefasebuli laqernis yovladwmida
RvTismSoblis xatis saxelobis taZarSi warmoTqmul sakvirao qadagebaSi
(zugdidi, 2007)63:
"zogi, vinc aris mtrulad ganwyobili saqarTvelos mimarT,
cdilobs, rom rogorRac dayos Cveni samSoblo. cdiloben, undobloba,
bzari Seitanon qarTvelebs Soris, magram maT araferi gamouvaT. imdenad
araswori midgoma aqvs zogierTs, rom fiqrobs, raRac "sakuTari
mwerloba" hqondeso samegrelos. Cvens win didi adamianebi iyvnen: iovane
61 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia
meoris misalmeba samecniero konferenciis monawileebisadmi, sapatriarqo reziden-
cia, 19 ivnisi 2006 weli (sruli teqstisaTvis ix. danarTi #3)
qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle
62 2007 wlis 13 maisis sakvirao qadageba samebis sapatriarqo taZarSi; "sapartiarqos
uwyebani", #16 (416), 17-23 maisi, 2007 w.63 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia
meoris qadageba 2007 wlis 3 ivniss laqernis yovladwmida RTismSoblis xatis
saxelobis taZarSi (zugdidi); audiomasala mogvawoda sapatriarqos telekompania
"iveriis" reJisorma soso tyebuCavam
28
lazi, iovane minCxi, Wyondidlebi... ambrosi xelaia, kirioni, leonide,
qristefore, kalistrate, melqisedeki... aravis mosvlia azrad, rom
svanurad an megrulad gadmoRebuliyo biblia, an momxdariyo
mRvdelmsaxureba! Tundac aviRoT Cveni xelnawerebi:
samegrelosa da svaneTSi Seqmnil mraval xelnawerTaganac ki arc
erTi ar aris arc svanuri, arc megruli, imitom rom eseni arian
ganStoebani qarTuli enisa! qarTuli enis, genis, kulturis, simReris,
galobis es erToba Cven unda SevinarCunoT da, amave dros, unda gviyvardes
Cveni misi sxvadasxva formiT gamovlineba: dideba ufals, romelic gvaZlevs
Cven am mravalferovnebas. Tundac aviRoT mTa; mTas Tavisi saxe aqvs,
bars - Tavisi; imereTs - Tavisi, kaxeTs - Tavisi, magram Cven erTni varT,
erTni unda davrCeT.
amisTvis SevTxovT ufals mis wyalobas, mis madls; madli yvelaferze
Zlieria da mteri verafers daaklebs saqarTvelos" (sruli teqstisaTvis
ix. danarTi).
aqve vityvi, rom Cveni samwignobro enis istoriuli uwyvetiistoriuli uwyvetiistoriuli uwyvetiistoriuli uwyvetiistoriuli uwyveti
wyaroniwyaroniwyaroniwyaroniwyaroni: lazuri, megruli, svanuri, taouri, fereidnuli, heruli,
TuSuri da sxva dialeqtebi rac ufro daSorebulia dedaenas, miT
ufro met ganZs inaxavs; amitom Cveni mizani unda iyos, SevqmnaT ara
megrul-qarTuli, svanur-qarTuli da msgavsi ulogiko dasaxelebis
leqsikonebi Tu dialeqturi "dedaenebi", aramed, gansakuTrebiT,
saqarTvelos amJamindel sazRvrebs miRma darCenili qarTveluri kiloebis
mflobelTaTvis droulad unda movamzadoT qarTuli enis
saxelmZRvaneloebi qarTuli enis am ganStoebaTa leqsikis gamoyenebiT;
am gziT iolad moxdeba samwignobro enisadmi (dedaenisadmi) gaucxoebuli
qarTvelebis istoriuli damokidebulebis aRdgena da erovnul-eTnikuri
meobis (identobis) dabruneba.
garda amisa, aucilebelia, momzaddes qarTuli (samwignobro) enis
ganmartebiTi leqsikonis axali redaqciaganmartebiTi leqsikonis axali redaqciaganmartebiTi leqsikonis axali redaqciaganmartebiTi leqsikonis axali redaqciaganmartebiTi leqsikonis axali redaqcia, sadac samwignobro
qarTulis sabazo leqsikad Seva megrul-lazur da svanur kiloebSi
davanebuli leqsika.
aqve aRvniSnavT, rom sabWoTa imperiis zeobis dros gamocemul
"qarTuli enis ganmartebiTi leqsikonis" rvatomeulSi gasagebi mizezebis
gamo (imperia cdilobda qarTvelTa enobriv-eTnikur dayofas) leqsikonSi
ar Seitanes megrul-Wanuri da svanuri masala; qarTvelTa am kiloebis
sityvebi gaTvaliswinebuli ar aris arc axlaxan gamocemul Sevsebul
variantSic. arada, rogorc Zveli qarTuli samwignobro tradicia, ise
arasabWouri mwerloba megrul-svanur-lazur leqsikas qarTuli enis
organul nawilad Tvlida. am TvalsazrisiT sainteresoa konstantine
gamsaxurdias enobrivi koncefcia; kerZod, is wers:
"iliam qarTul enas SesZina qarTluri bunebis sidarbaisle, xolo
akakim imerulis silbo. XX saukunis mwerlobam unda mogvces ilias
qarTluris, akakis imerulis, vaJas fSauris, megrulisa da guruli
enobrivi elementebis sruli sinTezi. ai, es iqneba idealuri. ai, es iqneba idealuri. ai, es iqneba idealuri. ai, es iqneba idealuri. ai, es iqneba idealuri
t. futkaraZe
29
literaturuliliteraturuliliteraturuliliteraturuliliteraturuli qarTuli. . .qarTuli. . .qarTuli. . .qarTuli. . .qarTuli. . . undaundaundaundaunda SemouSvaT qarTul enaSiSemouSvaT qarTul enaSiSemouSvaT qarTul enaSiSemouSvaT qarTul enaSiSemouSvaT qarTul enaSi
rogorc megrul-rogorc megrul-rogorc megrul-rogorc megrul-rogorc megrul-svanuri dialeqtebis sityvebi , ise fSav-svanuri dialeqtebis sityvebi , ise fSav-svanuri dialeqtebis sityvebi , ise fSav-svanuri dialeqtebis sityvebi , ise fSav-svanuri dialeqtebis sityvebi , ise fSav-
xevsuruli kilodan. vaJa-fSavelam am mxriv didi samsaxurixevsuruli kilodan. vaJa-fSavelam am mxriv didi samsaxurixevsuruli kilodan. vaJa-fSavelam am mxriv didi samsaxurixevsuruli kilodan. vaJa-fSavelam am mxriv didi samsaxurixevsuruli kilodan. vaJa-fSavelam am mxriv didi samsaxuri
gauwia qarTul enas..."gauwia qarTul enas..."gauwia qarTul enas..."gauwia qarTul enas..."gauwia qarTul enas..."64.
marTlac, qarTuli enis ganmartebiT leqsikonSi Tuki aqtiurad
Seva svanur-megrul-lazuri, aWarul-livanur-taour-imerxeuli Tu
fereidnul-heruli dialeqturi leqsikac, amiT ufro gaZlierdebaufro gaZlierdebaufro gaZlierdebaufro gaZlierdebaufro gaZlierdeba
Cveni erovnuli samwignobro ena, rogorc qarTvelTa erTobisCveni erovnuli samwignobro ena, rogorc qarTvelTa erTobisCveni erovnuli samwignobro ena, rogorc qarTvelTa erTobisCveni erovnuli samwignobro ena, rogorc qarTvelTa erTobisCveni erovnuli samwignobro ena, rogorc qarTvelTa erTobis
urRvevi fundamenti.urRvevi fundamenti.urRvevi fundamenti.urRvevi fundamenti.urRvevi fundamenti.
III. "eri uswavleli", "urwmuno mecnieri"
saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia meore Tavis qadagebebSi
did adgils uTmobs rwmenisa da mecnierebis mimarTebas, ramdenadac
umecreba umecreba umecreba umecreba umecreba da boroteba, umecreba da gaTiSuloba Tanamdevi boroteba, umecreba da gaTiSuloba Tanamdevi boroteba, umecreba da gaTiSuloba Tanamdevi boroteba, umecreba da gaTiSuloba Tanamdevi boroteba, umecreba da gaTiSuloba Tanamdevi
movlenebia;movlenebia;movlenebia;movlenebia;movlenebia; kerZod, am mimarTulebiT igi or debulebas aviTarebs:
a. umecari adamiani karg SemTxvevaSi aris mona RvTisa,a. umecari adamiani karg SemTxvevaSi aris mona RvTisa,a. umecari adamiani karg SemTxvevaSi aris mona RvTisa,a. umecari adamiani karg SemTxvevaSi aris mona RvTisa,a. umecari adamiani karg SemTxvevaSi aris mona RvTisa,
Tumca aris didi safrTxe, uswavleli kaci Surma/borotmaTumca aris didi safrTxe, uswavleli kaci Surma/borotmaTumca aris didi safrTxe, uswavleli kaci Surma/borotmaTumca aris didi safrTxe, uswavleli kaci Surma/borotmaTumca aris didi safrTxe, uswavleli kaci Surma/borotma
Seipyras.Seipyras.Seipyras.Seipyras.Seipyras.
ilia II:ilia II:ilia II:ilia II:ilia II: "Tqven kargad mogexsenebaT, rom jer kidev pirvel
saukuneebSi iyo msjeloba imis Sesaxeb, Tu ra urTierTdamokidebulebaSia
rwmena da codna. amas Seexo iseTi didi mecnieri, rogoric iyo klimenti
aleqsandrieli. man Tqva, rom pirveladi aris rwmenapirveladi aris rwmenapirveladi aris rwmenapirveladi aris rwmenapirveladi aris rwmena da codnacodnacodnacodnacodna
rwmenaze unda iyos dafuZnebuli"rwmenaze unda iyos dafuZnebuli"rwmenaze unda iyos dafuZnebuli"rwmenaze unda iyos dafuZnebuli"rwmenaze unda iyos dafuZnebuli"65.
es azri saxarebidan modis: gacemis win ieso qriste eubnebaes azri saxarebidan modis: gacemis win ieso qriste eubnebaes azri saxarebidan modis: gacemis win ieso qriste eubnebaes azri saxarebidan modis: gacemis win ieso qriste eubnebaes azri saxarebidan modis: gacemis win ieso qriste eubneba
mociqulebs: mociqulebs: mociqulebs: mociqulebs: mociqulebs: "arRara getyvi Tquen monad, rameTu monaman ara icin,
rasa iqmn ufali misi; xolo Tquen garqu megobrad, rameTu yoveli
raodeni mesma mamisa Cemisagan, gauwye Tquen" (iovane, 15, 14-15). swored swored swored swored swored
amis safuZvelze agebs klimenti aleqsandrieli Tavis msjelobasamis safuZvelze agebs klimenti aleqsandrieli Tavis msjelobasamis safuZvelze agebs klimenti aleqsandrieli Tavis msjelobasamis safuZvelze agebs klimenti aleqsandrieli Tavis msjelobasamis safuZvelze agebs klimenti aleqsandrieli Tavis msjelobas
da ambobs: da ambobs: da ambobs: da ambobs: da ambobs: "mxolod morwmune adamiani aris mona RvTisa, xolo morwmune
ganaTlebuli adamiani aris megobari RvTisa... mona Tavis movaleobas... mona Tavis movaleobas... mona Tavis movaleobas... mona Tavis movaleobas... mona Tavis movaleobas
ufro SiSiT asrulebs, xolo megobari - siyvaruliT. aqveufro SiSiT asrulebs, xolo megobari - siyvaruliT. aqveufro SiSiT asrulebs, xolo megobari - siyvaruliT. aqveufro SiSiT asrulebs, xolo megobari - siyvaruliT. aqveufro SiSiT asrulebs, xolo megobari - siyvaruliT. aqve
gavixsenoT esaia winaswarmetyveli: gavixsenoT esaia winaswarmetyveli: gavixsenoT esaia winaswarmetyveli: gavixsenoT esaia winaswarmetyveli: gavixsenoT esaia winaswarmetyveli: "Surman Seipyras eri uswavleli"66.
morwmune adamianisgan codnis SeZena aris srulyofis kibe.
srulyofil adamians ki eSmaki ver ereva... roca adamians codna ara
64 k. gamsaxurdia, TxzulebaTa aTtomeuli, tomi, VII, axali sityvebi, gv. 411, 499).
analogiuria saqarTvelos kaTolikos-patriarqis pozicia (ix. misi gamosvlis teqsti
"qarTuli enis ganmartebiTi leqsikonis" "axali redaqciis" prezentaciisas (romelic
Sedga samebis axalgazrdul centrSi 2008 wels).
qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle
65 klimenti aleqsandrieli: "ubralo rwmena adamians hyofs monad, xolo rwmena
gaazrebuli - megobrad RvTisa"; saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II,
epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni I, Tb., 1997, gv. 2066 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris
sakvirao qadageba, 15 agvisto, 1999 w; sapatriarqos uwyebani, #33, 21-27 agvisto, 1999
w.
30
aqvs, ar icis Tavisi eris kulturuli istoria; Sesabamisad, mas iolad
uucxoveben warsuls, ukargaven erovnul meobas da apirispireben
TanamoZmesTan... garda amisa, umecrebaSi ibudebs garda amisa, umecrebaSi ibudebs garda amisa, umecrebaSi ibudebs garda amisa, umecrebaSi ibudebs garda amisa, umecrebaSi ibudebs radikalizmi radikalizmi radikalizmi radikalizmi radikalizmi67.....
b. "urwmuno adamianebi mecnierebaSi saSiSi Zalaa"
ilia II:ilia II:ilia II:ilia II:ilia II: "gadadgmulia uzarmazari nabijebi mecnierebasa damecnierebasa damecnierebasa damecnierebasa damecnierebasa da
teqnikaSi winteqnikaSi winteqnikaSi winteqnikaSi winteqnikaSi win, magram amave dros gadadgmulia uzarmazari nabijebi
ukan rwmenasa da sulier saqmeSiukan rwmenasa da sulier saqmeSiukan rwmenasa da sulier saqmeSiukan rwmenasa da sulier saqmeSiukan rwmenasa da sulier saqmeSi. Tqven kargad mogexsenebaT, rom
mecniereba da teqnika es aris RvTis didi madli. magram Zalian saSiSiaZalian saSiSiaZalian saSiSiaZalian saSiSiaZalian saSiSia
mecnierebamecnierebamecnierebamecnierebamecniereba da teqnika arasulieri adamianis, urwmuno adamianis xelSi68...
saqarTveloSi mimdinare ganaTlebis reformisganaTlebis reformisganaTlebis reformisganaTlebis reformisganaTlebis reformis Suq-Crdilebis
fonze kaTolikos-patriarqis ilia meoris koncefcia aseTia: adamianiadamianiadamianiadamianiadamiani
unda aRizardosunda aRizardosunda aRizardosunda aRizardosunda aRizardos morwmuned da paralelurad unda miiRos akademiuri
ganaTleba, raTa man SeZlos ganyenebuli azrovneba - patiosani da
analitikuri gansja69. "mecnierebas didi da seriozuli Sedegebi eqneba
im SemTxvevaSi, Tu is iqneba morwmune da sulierad Zlieri adamianebis
xelSi. urwmuno adamianebi mecnierebaSi saSiSi Zalaa!". urwmuno adamianebi mecnierebaSi saSiSi Zalaa!". urwmuno adamianebi mecnierebaSi saSiSi Zalaa!". urwmuno adamianebi mecnierebaSi saSiSi Zalaa!". urwmuno adamianebi mecnierebaSi saSiSi Zalaa!"70
IV. "Cveni winaprebi sxvanairebi iyvnen"
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da
unetaresis ilia meoris azriT, bevri informaciis floba ar niSnavs
did ganaTlebas, Rrma azrovnebasRrma azrovnebasRrma azrovnebasRrma azrovnebasRrma azrovnebas; amis Sesaxeb Cveni patriarqi wers:
"bolo wlebSi adamianma SeiZina bevri codna. xazs vusvam - bevri codna
da ara Rrma codna; da masTan erTad, SedarebiT, zerele azrovnebazerele azrovnebazerele azrovnebazerele azrovnebazerele azrovneba...
"Zalian xSirad, araswori, zerele msjelobiT varTulebT Cvens"Zalian xSirad, araswori, zerele msjelobiT varTulebT Cvens"Zalian xSirad, araswori, zerele msjelobiT varTulebT Cvens"Zalian xSirad, araswori, zerele msjelobiT varTulebT Cvens"Zalian xSirad, araswori, zerele msjelobiT varTulebT Cvens
cxovrebas. xSirad geubnebiT, rom saWiroa Rrma azrovnebacxovrebas. xSirad geubnebiT, rom saWiroa Rrma azrovnebacxovrebas. xSirad geubnebiT, rom saWiroa Rrma azrovnebacxovrebas. xSirad geubnebiT, rom saWiroa Rrma azrovnebacxovrebas. xSirad geubnebiT, rom saWiroa Rrma azrovneba71...............
66 Sdr.: wmida sinodma ganaCina: saqarTvelos marTlmadidebeli eklesia emijneba
radikalizmis yovelgvar gamovlinebas, rogorc fsevdokonservatizms, ise fsevdo-
liberalizms da mouwodebs mrevls sameufo gzaze svlas. "ara midrke arca marjul,
arca marcxul, aramed gzasa sameufosa vidode" (wm. abba doroTe); saqarTvelos
marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis sxdomis oqmi, 14 dekemberi, 2004 weli,
Tbilisi.
t. futkaraZe
68 saqarTvelos teqnikuri universitetis didi sabWos 2001 wlis 19 oqtombris sxdomaze
warmoTqmuli sityva; saqarTvelos teqnikuri universitetis `Teologiis kaTedra 5
wlisaa (samecniero konferenciis masalaTa krebuli), Tb., 2007, gv. 1569 ganyenebuli azrovnebis Sesaxeb ilia meoris msjelobisTvis ix., sruliad
saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris sityva
xonis konferenciaze: "eklesia da sazogadoeba"; sapatriarqos uwyebani, #41, 11-22
oqtomberi, 1999 w.70 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis, ilia meoris
qadageba daviTobis dResaswaulze 2006 wlis 8 Tebervals; sapatriarqos uwyebani, #
8, 2-8 marti, 2006 w. (vrclad ix. danarTi)71 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis, ilia meoris
sakvirao qadageba 2002 wlis 10 noembers; sapatriarqos uwyebani, #46, 10 noemberi,
2002 w.
31
Cveni winaprebi sxvanairebi iyvnen. maT Tumca naklebi icodnen, magram
Rrmad hqondaT nafiqri da maTi gansja siRrmiseuli iyo. da es Zalian
exmarebodaT..."72
V. "amgvari gayalbebuli istoriiT cdiloben qarTvelTa
daqucmacebas"
mecnierebis Temas saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia meore
politizebis kuTxiTac ganixilavs; kerZod, 2006 wlis saSobao epistoleSi
gveubneba: "istoriografia, enaTmecniereba, arqeologia... nawilobriv
politizebuli mecnierebebia da bunebrivia, yoveli qveyana Tavisiinteresebidan gamomdinare, iyenebs maT. es gansakuTrebiTdamaxasiaTebelia imperiebisaTvis, romelnic am meTodiT cdiloben,gaimyaron Tavisi poziciebi"73. am TvalsazrisiT araerT qadagebasada epistoleSi patriarqi Cveuli simarTliTa da siRrmiT ganixilavs
dReisTvis or mtkivneul problemas:
_ _ _ _ _ konfliqtebi afxazeTsa da cxinvalis regionSi;
_ _ _ _ _ megrulad da svanurad saRvTismsaxuro wignebis Targmna.
patriarqi brZanebs:
_____ sabWoTa imperiis istoriografiam cru warmodgenebi Seuqmna
afxazebsa da osebs: TiTqosda afxazeTi da cxinvalis regioni araqarTuli
teritoriebia. afxazTa da osTa erT nawils qarTvelebisadmi mtroba
CamouyalibdaT, magram didi nawili ar motyuvda: afxazTa da osTaafxazTa da osTaafxazTa da osTaafxazTa da osTaafxazTa da osTa
didi nawili dResac qarTvelebTan erTad megobrul-naTesauraddidi nawili dResac qarTvelebTan erTad megobrul-naTesauraddidi nawili dResac qarTvelebTan erTad megobrul-naTesauraddidi nawili dResac qarTvelebTan erTad megobrul-naTesauraddidi nawili dResac qarTvelebTan erTad megobrul-naTesaurad
cxovrobscxovrobscxovrobscxovrobscxovrobs... miuxedavad amisa, imperiis msaxurni cdiloben, arsebuli
konfliqtebi monaTlon eTnokonfliqtad moZme xalxebseTnokonfliqtad moZme xalxebseTnokonfliqtad moZme xalxebseTnokonfliqtad moZme xalxebseTnokonfliqtad moZme xalxebs Soris. mterma
mizans bolomde ver miaRwia: miuxedavad yvelafrisa, afxazeTsa da
cxinvalis regionSi mimdinare omi ganixileba saqarTvelos dapirispirebad
agresor gare ZalasTan74...
_ _ _ _ _ peterburgis universitetSi Seqmnili antiqarTuli
istoriografiuli Teoriis mizania, qarTvelTa erT nawils gauucxovos
istoriuli kultura; mavanni dResac acxadeben, rom qarTuli mwignobroba
mxolod aRmosavleT qarTvelebisaa. isini umwignobro xalxebadumwignobro xalxebadumwignobro xalxebadumwignobro xalxebadumwignobro xalxebad
acxadeben megrelebs, lazebs, svanebs... amgvari gayalbebuli istoriiT
cdiloben qarTvelTa daqucmacebas da erTmaneTTan dapirispirebas...
72 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris
sakvirao qadageba 2004 wlis 26 dekembers; sapatriarqos uwyebani, # 1, 7-13 ianvari,
2006 w.
qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle
73 uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, saSobao
epistole, Tbilisi, 2006, gv. 10.74 uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, saSobao
epistole, Tbilisi, 2006, gv. 10-11; afxazeTis Sesaxeb xSirad msjelobs ilia II; 2003
wlis 27 seqtembers, jvarTamaRlebas ki brZana; "...11 weli viyavi mRvdelmTavari afxazeTSi
da yvelafers vakeTebdi imisaTvis, rom qarTveli xalxi mosuliyo taZarSi da verafriT
mivaRwie amas. urwmuno qarTveli xalxi iqidan wamovida da Sin morwmune dabrundeba"...
sapatriarqos uwyebani, #38, 26 seqtemberi-2 oqtomberi, 2003 w.
32
rogorc adre, axlac qarTuli sazogadoeba maT sakadris pasuxs gascems75.
amave Temas exeba wmida sinodis ganCinebis erTi punqtic:
`ganaCines: dauSvebelia istoriis gayalbeba - megrelebisaganaCines: dauSvebelia istoriis gayalbeba - megrelebisaganaCines: dauSvebelia istoriis gayalbeba - megrelebisaganaCines: dauSvebelia istoriis gayalbeba - megrelebisaganaCines: dauSvebelia istoriis gayalbeba - megrelebisa
da svanebis mwignobrobisa da qristianuli kulturis armqoneebadda svanebis mwignobrobisa da qristianuli kulturis armqoneebadda svanebis mwignobrobisa da qristianuli kulturis armqoneebadda svanebis mwignobrobisa da qristianuli kulturis armqoneebadda svanebis mwignobrobisa da qristianuli kulturis armqoneebad
gamocxadeba da am kuTxis SvilebisaTvis XXIgamocxadeba da am kuTxis SvilebisaTvis XXIgamocxadeba da am kuTxis SvilebisaTvis XXIgamocxadeba da am kuTxis SvilebisaTvis XXIgamocxadeba da am kuTxis SvilebisaTvis XXI saukuneSi bibliissaukuneSi bibliissaukuneSi bibliissaukuneSi bibliissaukuneSi bibliis
Targmna, rac, upirveles yovlisa, miznad isaxavs eris gaTiSvasTargmna, rac, upirveles yovlisa, miznad isaxavs eris gaTiSvasTargmna, rac, upirveles yovlisa, miznad isaxavs eris gaTiSvasTargmna, rac, upirveles yovlisa, miznad isaxavs eris gaTiSvasTargmna, rac, upirveles yovlisa, miznad isaxavs eris gaTiSvas
da qveynis mTlianobis darRvevis mcdelobas"da qveynis mTlianobis darRvevis mcdelobas"da qveynis mTlianobis darRvevis mcdelobas"da qveynis mTlianobis darRvevis mcdelobas"da qveynis mTlianobis darRvevis mcdelobas"76.....
VI. Svilebis dakargva
saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia meoris mier did
safrTxedaa miCneuli qarTvelTa wasvla ucxoeTSi; es safrTxec realuria,
vinaidan: ucxoobaSi kvlav davkargavT dedaenas, dedakulturas,
dedareligias; ucxoeTSi dabadebuli Svilebi ver SeiZenen im codnas,
romelic adamians qarTvelad ayalibebs; droTa ganmavlobaSi maT STamo-
mavlebsac daekargebaT erovnulierovnulierovnulierovnulierovnuli meobismeobismeobismeobismeobis masazrdoebeli mTavari ZarRvi...
kerZod, patriarqi brZanebs: "minda gamovTqva Cemi, da saerTod,
yvelas gulistkivili imis gamo, rom bolo dros mravali qarTveli
axalgazrda wavida ucxoeTSi. umetesoba gaWirvebam waiyvana... raoden
samwuxaroc ar unda iyos, faqtia, rom zogierTi ver an ar dabrundeba
samSobloSi. es imas niSnavs, rom mas daekargeba ena, erovneba, yvelaferi
is, riTac amayobda qarTveli"... "faqtiurad, isini dakarguli Svilebi
SeiZleba gaxdnen CvenTvis"77.
dRes saqarTveloSi bevri problemaa; problemebis gamo toveben
samSoblos qarTvelebi. sanam gadaxvewili Svilebi samSobloSi dabrunebas
SeZleben, maTi rwmenisa da enis SenarCunebis (zogadad, qarTuli identobis)
mizniT sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesmasruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesmasruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesmasruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesmasruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqma, uwmidesma
da unetaresma ilia meoremda unetaresma ilia meoremda unetaresma ilia meoremda unetaresma ilia meoremda unetaresma ilia meorem maTTvis daaarsa "dasavleT evropis
eparqia" (mitropoliti abraam garmelia), centriT briuselSi78.
VII. ugnuri liberalizmi
ilia II: "Tu pirovnebas, xalxs, saxelmwifos ar aqvs swori religiuri
da erovnuli ideologia, liberalizmi aucileblad mtrebis sasargeblod
imuSavebs da Sinaganad mTlianad daangrevs qveyanas.... ugnuri liberalizmi,
rogorc wesi, saTavea mravali negatiuri movlenisa"79... aq mxolod
75 uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, saSobao
epistole, Tbilisi, 2006, gv. 10.
t. futkaraZe
76 saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis sxdomis oqmi, 23 dekemberi, 2005
weli, Tbilisi; sapatriarqos uwyebani, #45, 29 dekemberi - 4 ianvari, 2005 w. (teqstisTvis
ix. agreTve, danarTi).77 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris
sakvirao qadageba, 5 ianvari, 2003 w; sapatriarqos uwyebani, # 1, 10-16 ianvari, 2003 w.,
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris qadageba
naTlisRebis dResaswaulze 19 ianvari, 2003 w; sapatriarqos uwyebani, #3, 24-30 ianvari,
2003 w.78 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris
sityva dasavleT evropis eparqiis prezentaciis dros; sapatriarqos uwyebani, #3, 24-30,
ianvari, 2003 w.79 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia meoris 2001
wlis saaRdgomo epistole; sapatriarqos uwyebani, #16, 21-27 aprili, 2001 w.
33
aRvniSnavT, rom ugnuri, ugonuri liberalizmiugonuri liberalizmiugonuri liberalizmiugonuri liberalizmiugonuri liberalizmi xSirad zerele codniszerele codniszerele codniszerele codniszerele codnis
Sedegia, zogjer ki - gaazrebuli mavneblobisa.
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi kidev bevri
saSiSroebis Sesaxeb gvafrTxilebs...
daskvnis nacvlad:daskvnis nacvlad:daskvnis nacvlad:daskvnis nacvlad:daskvnis nacvlad:
1. 1. 1. 1. 1. mamuli, ena, sarwmunoeba ara mxolod saunje, aramed cxovrebis
wesic unda iyos qarTveli erisTvis:
wuTisofeli adamianis gamocdaa da, bunebrivia, dRevandeli
saqarTvelo, qarTvelis eris amJamindeli Taobac (gamo)vicdebiT.
qarTvelebi gamocdis gzas warmatebiT gavivliT da ufro Zlierni da
erTianni viqnebiT, Tuki saqarTvelos eqneba Tavisi ideologia. ideologia
saSiSi sityva ar aris; isev Cvens patriarqs movusminoT:isev Cvens patriarqs movusminoT:isev Cvens patriarqs movusminoT:isev Cvens patriarqs movusminoT:isev Cvens patriarqs movusminoT:
"dRes xSirad saubroben, Tu rogori unda iyos ideologia
saqarTveloSi, rogori unda iyos qarTuli idea... mimaCnia, rom, upirveles
yovlisa, wina planze unda iyos wamoweuli erovnuli faseulobani,
erovnuli kultura, "ena, mamuli, sarwmunoeba", Cveni damwerloba, Cveni
xuroTmoZRvreba..."80
patriarqis sxva gamosvlebSic xSiradaa xazgasmuli, rom qarTvel
ers qmnis : erTi ena , erTiani samSoblo da tradiciulierTi ena , erTiani samSoblo da tradiciulierTi ena , erTiani samSoblo da tradiciulierTi ena , erTiani samSoblo da tradiciulierTi ena , erTiani samSoblo da tradiciuli
marTlmadidebluri rwmena...marTlmadidebluri rwmena...marTlmadidebluri rwmena...marTlmadidebluri rwmena...marTlmadidebluri rwmena...
2. qveyanas sWirdeba obieqturi da Tanamedrove qarTvelologia:
saqarTvelos mosaxleobisa da mTeli msofliosadmi kaTolikos-
patriarqis ilia meoris locva, siyvaruli locva, siyvaruli locva, siyvaruli locva, siyvaruli locva, siyvaruli da marTali sityva marTali sityva marTali sityva marTali sityva marTali sityva
didi Rvawlia; Tumca uwmidesi da unetaresi konkretuli saqveyno
saqmeebiTac aqtiurad cdilobs, rom Cvenma erma droulad daaRwios
Tavi urwmunobas, umecrebas, gayalbebuli istoriebis tyveobasaurwmunobas, umecrebas, gayalbebuli istoriebis tyveobasaurwmunobas, umecrebas, gayalbebuli istoriebis tyveobasaurwmunobas, umecrebas, gayalbebuli istoriebis tyveobasaurwmunobas, umecrebas, gayalbebuli istoriebis tyveobasa
da mterTagan dagebul xafangebs.da mterTagan dagebul xafangebs.da mterTagan dagebul xafangebs.da mterTagan dagebul xafangebs.da mterTagan dagebul xafangebs.
am mizniT sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II
didad uwyobs xels qarTvelologiis ganviTarebasqarTvelologiis ganviTarebasqarTvelologiis ganviTarebasqarTvelologiis ganviTarebasqarTvelologiis ganviTarebas; igi iRvwis, raTa
gadaisinjos imperiis velSi Seqmnili politizebuli "samecniero"
debulebebi; garda amisa, patriarqi dReniadag zrunavs, rom xalxSi
popularuli gaxdes Tanamedrove qarTvelologiuri kvlevebis Sedegebi.
patriarqis Rvawli gansakuTrebulia qarTuli enisqarTuli enisqarTuli enisqarTuli enisqarTuli enis warmoCenis
mimarTulebiT; magaliTad, uwmidesisa da unetaresis kurTxeviT gamoica:
- krebuli: "qebai da didebai qarTulisa enisai""qebai da didebai qarTulisa enisai""qebai da didebai qarTulisa enisai""qebai da didebai qarTulisa enisai""qebai da didebai qarTulisa enisai" (I Tavi -
lili xevsuriani, II-V Tavebi - tariel futkaraZe, sagalobeli - ioseb
kuWuxiZe, mxatvari - ilia WrelaSvili; quTaisi, 2000);
- krebuli:"mamuli, ena, sarwmunoeba" Tb., 2007 (redaqtorebi:
monazoni nino (grigolaZe) da lali daTaSvili)...
qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle
80 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da unetaresis ilia
meoris qadageba mirqmis dResaswaulze (sionis sapatriarqo taZari, 15 Tebervali, 2004
w.); sapatriarqos uwyebani, #7, 19-25 Tebervali, 2004 w.
34
2005 wlis 1 nombers sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis
xelmZRvanelobiT Seiqmna "saqarTvelos saeklesio enis istoriis"saqarTvelos saeklesio enis istoriis"saqarTvelos saeklesio enis istoriis"saqarTvelos saeklesio enis istoriis"saqarTvelos saeklesio enis istoriis
kvlevis centri". kvlevis centri". kvlevis centri". kvlevis centri". kvlevis centri". am centrTan funqcionirebs "qarTuli enisa da"qarTuli enisa da"qarTuli enisa da"qarTuli enisa da"qarTuli enisa da
kulturis kvlevis samecniero sabWkulturis kvlevis samecniero sabWkulturis kvlevis samecniero sabWkulturis kvlevis samecniero sabWkulturis kvlevis samecniero sabWooooo" (xelmZRvaneli mitropoliti
anania), romelic organizebas uwevs saeklesio enisa da qarTveluri ena-
kiloebis istoriuli mimarTebis Seswavlas"81.
2007 wels Seiqmna telemauwyebloba "iveria"; patriarqs surs, rom
am televiziam axalgazrdebSi Camoayalibos saxelwifoebrivi azrovneba
da SemecnebiTi gadacemebiT mTel saqarTvelos misces obieqturi codna
Cveni qveynis istoriisa da kulturis Sesaxeb82.
2008 wels daaarsa andria pirvelwodebulis saxelobisa da tbel
abuseriZis saxelobis universitetebi da mravali sxv.
3. ena - qarTuli, rwmena - WeSmariti:
wigns davamTavrebT sinas mTaze sinas mTaze sinas mTaze sinas mTaze sinas mTaze 1984 wels saqarTvelos kaTolikos-
patriarqis ilia II-is uflisadmi locvis erTi fragmentiT: "msgavsad
wmidisa mamisa Cvenisa iovane oqropirisa, me codvili mona Seni, ilia II,
yovelTa qarTvelTa saxeliTa vxmob:
"gadideb Sen da gmadlob Sen, mowyaleo, rameTu gvqmen msgavsad
Senda, rameTu mogvaniWe ena qarTuli da rwmena WeSmaritimogvaniWe ena qarTuli da rwmena WeSmaritimogvaniWe ena qarTuli da rwmena WeSmaritimogvaniWe ena qarTuli da rwmena WeSmaritimogvaniWe ena qarTuli da rwmena WeSmariti"...83
t. futkaraZe
81 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia meoris brZaneba #11982 sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia meoris 2007 wlis saaRdgomo
epistole; sapatriarqos uwyebani, #11, 12-18 aprili, 200783 saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, epistoleni, sityvani, qadagebani, wigni I,
Tb., 1997, gv. 4
35
TARIEL PUTKARADZE
THE GEORGIAN LANGUAGE –NATIONAL LIFE OF GEORGIANS
According to epistles, sermons and speeches of Catholicos-Patriarchof All Georgia, the Archbishop of Mtskheta-Tbilisi and Metropolitan Bishop
of Abkhazia and Pitsunda, His Holiness and Beatitude Ilia II
The history of the humankind chronicles the birth and death of various peoples.On the background of the serious events of arising and vanishing of the societies thethirty-three thousand years of life and survival history of the Georgian people couldbe passed for a miracle, which, above all, has been performed by means of theGeorgian language. It is also an unmistakable fact that during the last two-thousandyears the Georgian national identity has been nurtured by the Christian faith. AsChristianity here was not only the philosophy of life and the way of existence, whenfacing the invasions of enemies Georgian people held uncompromised attitudes totheir faith that made them intrepid and unbroken; gradually, through the flow ofcenturies, Christian churches and monasteries turned into active Kartvelian (Georgianlanguage) cultural centers and divine sources for strengthening and sharpening thesense of national unity. In case of certain successes of Georgia’s enemies in theweakening or crumbling of the country in various periods of history the GeorgianChurch managed to maintain the common Church and the national and state spaceand drew up correct national guidelines for its people under the given circumstances.Nowadays when 20% of the present Georgian state territories, recognized by theworld commonwealth, has been occupied and annexed to the enemy state the GeorgianChurch provides the same guidance.
In the present era of great imperial aggressions and of globalization the wordsof His Beatitude Ilia II, Catholicos-patriarch of all Georgia, clearly determine theways for the Georgia’s national survival.
The present book reflects His Beatitude Ilia II’s visions about the language andculture history of Georgians and modern threats pending on the country. In particular,the book discusses the following issues:
- Righteous Lazarus – the symbol of the Georgian nation;- Since when do we celebrate the Day of the Georgian Language?- April 14th - the Day of the state language of Georgia;- The literary Georgian language as the unshakable foundation of the Georgian
nation, and more.
qarTuli ena - qarTvelTa erovnuli sicocxle