PUNIM PRAKTIK

PUNIM PRAKTIK2015

Universiteti Publik Haxhi Zeka PejFakulteti i Biznesit

PUNIM PRAKTIK-AFK

Drejtimi : Administrim BiznesiLnda : Msimi PraktikTema : Punimi final i msimit praktik

AGJENCIONI PER FINANCIM NE KOSOVE- AFK

Mentor:Prof.Dr.Husnija Bibuljica Studenti: Herolind MorinaPERMBAJTJA1.Hyrje21.1.Institucionet mikrofinanciare21.2.Agjencioni pr Financim n Kosov Historik I shkurter41.3.Synimet51.4. Misioni I AFK-s51.5 Vizioni I AFK-s51.6 Stafi udheheqes62.Produktet6Kredit62.1.Sektoret e synuara73. Metodologjia e huazimit73.1. Cikli kreditor83.1.2.Vlersimi103.1.3.Aplikimi103.1.4.Vizita e vendit te biznesit103.1.5. Analiza financiare103.1.6 .Memorandumi103.1.7. Komisioni kreditor113.1.8 . Vendimi113.1.9. Distribuimi113.1.10. Monitorimi113.1.11. Ripagesa113.2 Klasifikimi I kredis114.SWOT ANALIZA135. Pasqyrat Financiare146. Treguesit financiar dhe interpretimi I tyre167. Tatimi n paga187.1 Sistemi tatimor198. Parimi i ekonomitetit218.1.Parimi i produktiviteti228.2.Parimi I rentabilitetit239. Koficienti I qarkullimit2310.Llogaritja e KMSH-s2411. Prfundimi2612. Referencat26

Drejtori ekzekutiv

Menaxheri i krediveMenaxheri i Adm. dhe i BNJMenaxheri i zyresKontabilistiMenaxheri i FinancaveKordinatori regjional krediAnalisit financiarAnalistat kreditorAsistent t administratesMirmbajtjaAuditori i brendshemProkurim dhe logjistikBordi drejtuesKshilltari juridikMIS

1. Hyrje

N kt punim do t pasqyrohet n mnyr t detajuar eksperienca e puns praktike, q e kam br n AFK n Pej.Puna Praktike sht metoda me e mir e t shprehurit t aftsive q i posedon studenti pasi aty pasqyrohen n mnyre t qart t gjitha vetit e tij profesionale. Puna Praktike sht vlersuesi me i mir si dhe udhrrfyesi jon i mtutjeshm gjate profesionit ton. Krahas t shprehurit e aftsive n mnyre praktike si dhe njohuria mbi punn e cila realizohet n mnyre reale,Puna Praktike sht njherit fitimi I nj prvoje e cila sht baz e fort pr t ardhmen e secilit q synon q t jet i suksesshm.Puna praktike njherit sht pasqyrim i asaj q kemi msuar gjat studimeve, me pun praktike ne ngritemi profesionalisht. Prandaj n kt punim do t tregoj at q kam msuar nga puna praktike t ciln e kam br n Agjencionin per Financim ne Kosove I cili sht institucion mikrofinanciar.

1.1. Institucionet mikrofinanciare

[footnoteRef:1]Insitucionet mikrofinanciare kryejn nj form te shrbimeve financiare pr siprmarrsit dhe bizneset e vogla q nuk kan qasje bankare. Dy mekanizma te till kryesore pr ofrimin e shrbimeve financiare pr klientt jan : [1: http://en.wikipedia.org/wiki/Microfinance]

( 1 )Marrdhnie me baz bankare pr siprmarrsit individual dhe bizneset e vogla , dhe ( 2 )Ne baza grupore , ku disa siprmarrs vijn s bashku pr t aplikuar pr kredi dhe shrbime t tjera si nj grup .N disa rajone , mikrofinancat jan prdorur pr t prshkruar furnizimin e shrbimeve financiare t punonjsve me t ardhura t ulta , q sht m afr modelit te financave me pakic n rrjedh bankare .

Pr disa,institucionet mikrofinanciare jan nj lvizje objekt i t cilit sht " nj bot n t ciln , shum familje t varfra t ken qasje t prhershme n nj spektr t duhur t shrbimeve me cilsi t lart financiare , duke prfshir jo vetm kredi por edhe kursime , sherbime t sigurimit, dhe fonde transfertive ". Shum nga ata q promovojn mikrofinancat n prgjithsi besojn se qasja e till do t ndihmoj njerz t varfr nga varfria . Pr t tjert institucionet mikrofinanciare jan nj mnyr pr t promovuar zhvillimin ekonomik , punsimin dhe rritjen ekonomike me mbshtetjen e mikro- siprmarrsit dhe bizneset e vogla .Institucionet mikrofinanciare perfshijn nj kategori t gjer te shrbimeve, e veqanarisht mikrokredi . Mikrokredit jan ofrimi i shrbimeve t kreditit pr klientt e varfr. Ajo sht nj nga aspektet e mikrofinancs dhe t dyjat jan t nderlidhura me njera tjetren.Nj nga sfidat kryesore te institucioneve mikrofinanciare sht q ato te ofrojn kredi t vogla me nj kosto t prballueshme ,zakonisht institucionet mikrofinanciare ofrojn kredi me norma me te larta te interesit , arsyeja kryesore pr koston e lart t kredive mikrofinanciare sht kostoja e lart e transaksionit t operacionet mikrofinanciare tradicionale q lidhen me madhsin e kredis.Praktikues t mikrofinancs kan argumentuar gjat q kto prqindje t larta t interesit jan thjesht t pashmangshme , pr shkak se kostoja pr t br do kredi nuk mund t reduktohet nn nj nivel t caktuar , si dhe pr t mbuluar shpenzimet e tilla si zyra ,pagat e stafit etj.Ndikimi i mikrokreditit sht nj subjekt i shum polemikave . Prkrahsit thon se ajo redukton varfrin prmes punsimit m t lart dhe t ardhura m t larta . Kjo pritet t oj n prmirsimin e t ushqyerit dhe t prmirsim ne arsimimin e fmijve t huamarrsve . Disa argumentojn se mikrokrediti i fuqizon dhe ngrite grate per shkak te kushteve dhe shrbimeve t pershtatshme q ofrojn keto insitucione e disa te tjere polemizojn se mikrokredit jan arsyeja e shkaterrimit psikik t disa personave q nuk arrijn caqet e synuara , mirpo rendesia e institucioneve mikrofinanciare sht e pa kontestueshme duke u mbeshtetur n rezultatet e treguara nepr t gjitha vendt e botes ku institucionet e tilla posedojn shtrirje. [footnoteRef:2]N prgjithsi institucionet mikrofinanciare jan organizata q ofrojn kredi t vogla pr individet ose bizneset familjare me t ardhura t ulta. Shumica e institucioneve mikrofinanciare q veprojn n Kosov jan antare t Asociacionit te Institucioneve Mikrofinanciare t Kosovs (AMIK), q sht themeluar n vitin 2012. AMIK mbshtet zhvillimin e programeve mikro-ndrmarrse pr t asistuar ndrmarrsit e vegjl n fillimin, stabilizimin dhe zgjerimin e biznesit. AMIK i koordinon aktivitet si jan trajnimet e prbashkta, vizitat e ndrsjella n mes t IMF-ve tjera t themeluara n regjion, dhe aktivitete tjera si krkohet nga institucionet antare. [2: http://www.amik.org/al/]

M posht sht nj prshkrim i shkurter i institucioneve mikrofinanciare q aktualisht veprojn n Kosov, shumica e t cilave jan antare t AMIK-ut.

1. Agjencioni pr Financim n Kosov 7.Kreditimi Rural I Kosovs 2. Qelim Kosov 8.Meshtekna 3. Beselidhja 9.Kreditimi Rural I Kosovs4. Atlantic Capital Partners 10.Kreditimi Rural I Kosovs5. Kosinvest World Vision 11.KGMAMF6. Kep Trust 12. Finca

1.2. Agjencioni pr Financim n Kosov Historik I shkurter

Agjencioni pr Financim n Kosov (AFK) sht institucion mikrofinanciar jo bankar, i themeluar nga programi Mercy Corps pr Zhvillimin e Ndrmarrjeve t Vogla.Misioni i AFK-s n Kosov sht prmirsimi i kushteve t jetess n Kosov duke ofruar nj qasje ndaj shrbimeve t qndrueshme financiare pr mikro-ndrmarrje dhe ndrmarrje t vogla.Vler kryesore e AfKs sht ofrimi i shansave t barabarta pr t gjith aplikuesit pa marr parasysh prkatsin etnike apo gjinore. AFK-ja sht e prcaktuar pr transparenc, sinqeritet, integritet, kompetenc, fleksibilitet dhe menuri.

1.3. Synimet

AFK-ja i definon synimet e veta si vijon: Stimulimi i zhvillimit t prodhimeve dhe shrbimeve vendore. Krijimi i vendeve t reja t puns. Inkurajimi i zhvillimit rural si dhe krijimi dhe rehabilitimi i ndrmarrjeve funksionale. Edukimi i biznesmenve drejt planifikimit dhe prmirsimit t bizneseve t tyre. T jet finansiarisht dhe operativisht i qndrueshm. Inkurajimi I femrave ndermarese dhe I minoriteteve.

1.4. Misioni I AFK-sMisioni i AFK-s sht t jet gjithmon prirs n ofrimin e shrbimeve superiore t financimit,q t ua prmirsoj jeten t gjith kosovarve,permes ofrimit te kushteve sa me te pershtatshme pr kredi dhe financim .

1.5 Vizioni I AFK-sVizioni I AFK-s sht t jet forc shtytse n rritjen e prosperitetit t kombit dhe pasurimit t jetess s t gjith kosovarve.Duke mudesuar kredi dhe financim n fusha t ndryshme q ndikojn drejtprdrejt n zhvillimin dhe avansimin e standardit te jetes pr qytetaret.

1.6 Stafi udheheqes

Stafi udhheqes prbhet nga[footnoteRef:3] : [3: http://www.afkonline.org/]

Vahdet Anadolli- Drejtor Ekzekutiv Xhevdet Spahija- Menaxher i Operacioneve Iliriana Gashi- Menaxhere e Administrats & BNJ Mehribane Shala- Menaxhere e Financave Mevlyde Kelmendi Begolli- Auditore e Brendshme Mentor Muhaxheri- Menaxher i Riskut Kreditor

2. Produktet

AFK-ja ofron 6 produkte kreditore:

Kredit Kredi pr ndrmarrje t vogla dhe t mesmeN dispozicion pr ndrmarrje t vogla dhe t mesme /ndrmarrsit privat q merren me shrbime t ndryshme, prodhim/prpunim dhe tregti.

Kredi pr agrokultur N dispozicion pr fermert, dhe bizneset bujqsore (mbjellje, prodhim i qumshtit, etj.) Kredi pr nevoja familjareKredi pr prmirsimin e kushteve t jetess s huamarrsve t AFK-s.

Kredi pr renovimKredi pr renovim t shtpis.

Kredi sezonalePr t mbuluar mungesat e parave t klientve aktiv t AFK-s gjat sezons s biznesit t tyre. Vetm pr produktet e Biznesit dhe Bujqsis.

Kredi pr kursimAFK me prkrahjen e Banks Evropiane pr Rindrtim dhe Zhvillim dhe Bashkimit Evropian kan br produktin e ri: Kredi pr kursim e cila financon investimet n uljen e shpenzimit t energjis dhe dhuron grant deri n 20% t investimit pr t gjith ata q zbatojn prmirsime n prdorim m efikas t energjis.

2.1. Sektoret e synuara

Prodhim: Prodhimi i t mirave t konsumueshme, fabrikimi/prpunimi i metalit, prodhimi i materialit ndrtimor, prodhuesit e mobiljeve, kpucve, rrobaqepsit, prodhuesit e ngjyrave, etj. Bujqsi: prodhimi bujqsor komercial, prpunimi i ushqimit, shrbimet prkrahse t bujqsis duke prfshire prodhuesit dhe prpunuesit e mishit/qumshtit, prodhuesit dhe prpunuesit e drithrave, prodhuesit e ushqimit, bukpjeksit, procesuesit e okollatave dhe mblsirave, furnizuesit e pjesve rezerv pr bujqsi dhe t plehrave, riparuesit e pajisjeve bujqsore, etj. Shrbime: shrbime t llojllojshme publike dhe shrbimet e riparimet t aparateve t amvisris, dentistt, mjeket, frizert, orndreqsit, pastrimet kimike, automekanikt, etj. Tregti: Shitblerje t ndryshme.

3. Metodologjia e huazimitAFK-ja zbaton metodologji individuale t huazimit me nj shum t parashikuar t kredis s par mesatarisht 3,000, ndrsa klientt t cilt e kthejn kredin me koh inkurajohen q t konkurrojn pr kredi shtes q mund t jet me vler m t lart. Klientt duhet t dshmojn q ata kan kolateral q garanton kredin, dhe duhet t ken dy garantues si dhe dshmitar nga familja pr t nnshkruar marrveshjen pr kredi.Ajo qe vlen t cekt sht poashtu mundesia e aplikimit online per kredi, e cila paraqet nj lehtesim pr konsumatoret por njkohesisht edhe nj metodologji efikase e aplikueshme nga ana e AFK-s.Ne zyren e AFK-se ku ne patem rastin te kryejm pjesen praktike , stafi punues prbhet nga:

Z.Faton Kelmendi Menaxher I deges 2 n Pej, Pes analist t kredive dhe Arkatarja e cila kryen arketimin e ksteve apo shumave t marra kredi nga ana e klienteve .

Detyr e analisteve sht q t analizojn dhe vlersojn gjendjen e klienteve gjgjsisht kerkuesit t kredis,ti verifikojn t dhnat dhe n baz t ksaj t vien n prfundim se a do ti mundesohet kredia klientit prkates apo jo. Kjo analiz behet duke prmbledhur t dhnat qoft ato personale apo financiare t personit prkates, n mnyr q t viem deri tek nj vendim I drejt se a do ti lejohet kredia klientit apo jo .Nje miratim I till behet nga ana e menaxherit pasi te kete analizuar te dhenat e detajuara te pergaditura nga ana e analisteve.Ketu kemi parasysh gjithmon dy momente : Zgjedhjen e keqe dhe Rriskun e ndergjegjes Zgjedhja e keqe[footnoteRef:4] n dhenien e huave egziston sepse ata q jan me rrisk me t lart pr moskthimin e huave kerkojn m shum pr t marr hua . Prandaj sht e hapur mundesia qe ti lejohet kredia atyre q jan m t mundeshem pr t mos kthyer ate. Huamarresi me rrisk me t lart fitojn shum kur ato jan t sukseshme, prandaj jan edhe me kmbngules pr t marr hua . Nga ana tjeter ata jan m pak t dshirueshem si huamarres pr banken sepse sepse kan probabilitet t mos e kthejn huan. [4: Ekonomia bankare Prof.Dr.Fadil Govori]

Rrisku I ndergjegjes n tregun e huave egziston sepse huamarresit priren t nderrmarrin veprime q jan t pa deshirueshme pr huadhenesin . Kur huamarresi merr hua ai ka shum mundesi q t investoj n aktivitete me rrisk m t lart t cilat kur jan t suksesshme sjellin fitime t larta por n t kunderten gj e cila ndodh shpesh , ai nuk do t mund ta kthej kredin .

3.1. Cikli kreditor

3.1.1.Marketingu-Ndrmarrja nprmjet marketingut e bn identifikimin e nevojave dhe t krkesave, i analizon dhe i ndjek ato deri n prmbushjen e tyre. Sipas konceptit t marketingut, n fokusin e t gjitha angazhimeve t ndrmarrjes sht tregu, prkatsisht konsumatori. Ndrmarrja nuk do t jet e suksesshme n biznesin e vet, nse paraprakisht nuk i kryen punt hulumtuese, krkimore-studimore pr tregun dhe konsumatorin. N kushtet e sotme t zhvillimit tekniko-teknlogjik dhe nivelit t lart t prsosjes zhvillimore sht e mundur t prodhohet do gj. Problem i veant sht ku dhe si do t plasohen produktet dhe shrbimet. Padyshim, marketingu ka rolin dhe funksionin e vet primar pr zgjidhjen e ktij problemi.Marketingu aktivitetet e veta i fillon n treg dhe i prmbyll n treg. Aktivitetet fillestare t marketingut kan t bjn me hulumtimin dhe krkimet e tregut, identifikimin e konkurrencs dhe gjetjen e konsumatorve.

3.1.2.Vlersimi-Vlersimi I madhsis s krkess s tregut sht njra nga detyrat kryesore t krkimeve t tregut.Kur nj ndrmarrje hyn njher n treg , ajo duhet t vlersoj krkesn potenciale nprsegmente t ndryshme t tregutpr t br shprndarjen efikase t resurseve tveta.

3.1.3.Aplikimi-Procesi I aplikimit perfshine proceduart te cilat kalon gjdo klient i AFK-s q dshiron t marr kredi e qe jane : Paraqitja e te dhenave persona ( Emri,Mbiemri,Nr.personal,Data dhe Vendi I lindjes,Statusi,Nr.i antarevete familjes,Adresa) Shumen q deshiron t marr kredi dhe afatin e kerkuar ne periudh kohore. Deklarimi I te gjitha te ardhurave dhe shpenzimeve. Dokumentimi i mardhenjes me pune te kontraktuar. Te dhenat e kolateralit te prezantuar nga ana e klientit,si dhe Te dhenat e garantuesit 3.1.4.Vizita e vendit te biznesit- Paraqet procedur qe kryhet nga ana e analisteve.Gjdo klient qe aplikon per kredi dhe qe prezanton biznesin,analistet kan per detyr te shkojn tek vendi I biznesit te vertetojn ne qoft se deklaratat e klientit jan te sakta dhe relevante.

3.1.5. Analiza financiare-Perfishin te gjitha analizat e imta te informative financiare, duke perfshire cdo lloj financimi qe siguron klientit por edhe gjdo detyrim dhe shpenzim te klientit perkates.

3.1.6 .Memorandumi- sht nj paraqitje e kushteve t transaksionit ose kontrat e cila I paraqitet klientit perkates,ku prezantohen kushtet e huadhenjes dhe njoftohet me klauzolat kufizuese dhe detyrimet me te cilat ngarkohet ai ne momentin e nenshkrimit te saj.

3.1.7. Komisioni kreditor-Komisioni kreditor prbehet nga menaxheret dhe analistet prezanton Analisti pasi qe te kete mbledhur te dhena te mjaftueshme dhe te kete bere analizimin dhe vlersimin e gjendjes seaplikuesit per kredi , duhet ta paraqet ate para komisonit gjegjesisht para menaxhereve.Ne qoft se klienti ka kerkuar si kredi Shumen deri ne 1000E duhet aprovuar nga menagjeri I deges, nderkaq ne qoft se kemi te bejm me shuma me te medha se 1000E atehere ajo lend duhet te mbrohet tek menagjeret e lart ose antaret e bordit drejtues.Dhe varesisht prej vendimit te tyre kredia aprovohet ose refuzohet.3.1.8 . Vendimi- Vendimi per aprovimin final ose refuzimin e klientit merret pasi qe te jete prezantuar lenda nga anlisti dhe pasi qe ai te jete ne gjendje ta arsyetoj klientin qe mund ta mbuloj rikthimin e kredis, ne te kunderten klientit I refuzohet kredia. Ky vendim merret nga Menaxheret . 3.1.9. Distribuimi-Distribuimi apo shperndarja ndodhe atehere kur kredia aprovohet nga ana e maxhereve pasi qe kan ardh ne perfundim se klienti I ploteson kushtet si kredimarres,ai ftohet te nenshkruaj kontraten dhe i jepen fondet e aprovuara si kredi,njekohesisht njoftohet edhe nje here per kushtet dhe obligimet qe duhet ti plotesoj .

3.1.10. Monitorimi- Klienti monitorohet vazhdimisht pasi ti ket marr fondet e kerkuara hua , se a jane destinuar ato fonde pikerishte ne ate aspekt per te cilin jane arsyetuar nga ana e klientit,dhe se a eshte duke I permbushur obligimet e kontraktuara .

3.1.11. Ripagesa- Paraqet fazen e fundit te ciklit te kreditimit , kur klienti e kthen shumen e marr hua dhe kryen detyrimet e tij brenda afatit te percaktuar,me saktesisht bene mbylljen e kredis.

3.2 Klasifikimi I kredisKlasifikimi I kredis bhet gjdo muaj . Tabela n vijim paraqet kategorite varesisht prej diteve te voness s kthimit t kestit por edhe faKtor tjer t konsideruar nga institucionet kredidhnese:Kategoria Titulli Pershkrimi

AStandardKredimarresi eshte I rregullt ose ka vonesa deri me 30 dite ne kthimin e kestit

BVrojtuesKredimarresi ka vonesa prej 31 deri 60 dite gjate kthimit te kestit

CNenstandardKredimarresi ka vonesa prej 60 deri 90 dite gjate kthimit te kestit

DDyshimteKredimarresi ka vonesa prej 91 deri 180 dite gjate kthimit te kestit

EHumburKredimarresi nuk e ka kthyer kestin ne periudh me shume se 180 dite

LLikuiduarKredia eshte perfunduar dhe kredimarresi I ka kthyer te gjitha kestet

WWrite-offKredimarresi nuk e ka kthyer kredin.Ky eshte klasifikimi me I keq I mundshem

Ne qoftese forma e klasifikimit paraqitet sikurse shembulli ne tabelen e meposhtme, rreshti I pare paraqet vitin ndersa secila shkrone paraqet kategorin e klasifikimit te nje muaji prej muajve te atij viti dhe fillon nga muaji I fundit I atij viti , dhe fillon nga muaji I fundit I pageses se kestit :Viti201220112010

KlasifikimiAAAABABAAACAAAAAAAAAABAAAAABA

Viti 2012 ne shembullin e me larte ka 12 shkronja secila nga to paraqet kategorin e klasifikimit ne muajin e caktuar. Shkronjat fillojn nga pagesa e fundit e kredimarresit.

Kategorit e klasifikimt per 12 muajt e vitit 2012 te zberthyera Viti 2012

MuajiXIIXIXIXVIIIVIIVIVIVIIIIII

KlasifikimiAAAABABAAACA

4.SWOT ANALIZA

PRPARSIT

1.AFK -ja e ka nisur punen e vet ne Kosov q nga viti 2000 eshte nje nga institucionet mikrocinanciare te para ne vende pas luftes se fundit ne Kosove. 2.AFK -ja sht kompania m profitabile dhe me efikase Mikrofinanciare.3.sht nj kontribues i madh n zhvillimin social-ekonomik.4.Ka nj teknologji t avancuar.5.Ofron kushte dhe sherbime te pershtatshme per klientet.

DOBSIT

Hapsire e vogel e objektit apo hapsira per intimitetin e klienteve.Ka nevoje per me shume marketing perms medijave te shkruara apo edhe televizive.

MUNDSIT

1.Mundsit e AFK-s kan qen t shumta duke rritur shtrirjen e saj pothuajse n gjith territorin e Kosoves, duke investuar n teknologji si dhe duke prcjell nevojat dhe krkesat e konsumatoreve t AFK-s q t ofroj shrbime m t volitshme pr klientet e saj, si dhe t vazhdoje t ruaj primatin e shrbimeve te saj mikrofinanciare.

KRCENIMET

Si kercenim kryesor AFK I sheh organizatat tjera mikrofinanciare te cilat ofrojn sherbime te ngjajshme.

5. Pasqyrat Financiare

Kontabiliteti proceson informata t cilat emertohen si pasqyra financiare.Nprmjet ktyre informacioneve biznesi komunikon me publikun apo me palet e interesuara.Pasqyrat financiare jan:1.Bilanci i gjendjes2.Pasqyra e t ardhurave3.Pasqyra e rrjedhjes s paras4.Pasqyra e ndryshimit n ekuitetBilanci i gjendjes-Bilanci raporton n form t prmbledhur gjendjen e llogarive t pasurise,kapitali t vet dhe detyrimeve t biznesit n daten e ndrtimit t tij pr nj periudh t caktuar kohore.Data e ndrtimit t bilancit zakonisht sht fundi i periudhes fiskale,mirpo ndermarrjet e mdha e perpilojn at dhe n periudha njmujore,tremujore,gashtmujore.Bilanci i gjendjes prbhet prej:Aktives dhe Pasives.N aktiv prfshihet e gjith pasuria e ndrmarrjes,kurse n pasiv bjn pjes detyrimet e biznesit dhe kapitalit.Pasqyra e t ardhurave-raporton n form t prmbledhur,gjendjen e llogarive t t hyrave,shpenzimeve dhe fitimin neto ose humbjen neto pr nj periudh t caktuar kohore q zakonisht sht nj muaj apo nj vit.Pasqyra e t ardhurave ndryshe emertohet si bilanc I suksesit,pasqyr e fitimit ose humbjes.Pasqyra e rrjedhjes s paras-qllimi kryesor i ksaj pasqyre sht sigurimi i informacionit pr biznesin lidhur me aktivitetet q ndikojn n hyrjet dhe daljet gjat nj periudhe fiskale.Me fjal t tjera kjo pasqyr raporton trasaksionet pr t cilatv gjenerohet paraja si dhe transaksionet pr t cilat sht prdorur paraja.Brenda ksaj pasqyre kto aktivitete raportohen t klasifikuara n baz t ktyre aktiviteteve:aktiviteteve operuese,investuese,dhe financuese.Pasqyra e ndryshimit n ekuitet- raporton informacione pr ndryshimet n gjendjen e kapitalit aksionar t kompanis gjat nj periudhe fiskale.

Ne AFK pasqyrat financiare jane nje pikereferim qofte per te pare zhvillimin e biznesit edhe punen e perditshme te rrjedhave te keshit por qe sherbejn edhe si nje guid per punen ne vazhdim , perveq kesaj pasqyrat financiare luajn nje rol te rendesishem edhe gjate analizes financiare te klienteve te cilet paraqesin gjendjen e zhvillimit te biznesit te tyre pikerisht me ane te pasqyrave financiare dhe qe pasqyrohet ne menyre te qarte aktiviteti I tyre financiar, gje kjo e cila ndihmon shume ne marrjen e vendimeve te drejta ne aspektin e lejimit te kredive nje shembull te till kemi paraqitur ne vazhdim:

6. Treguesit financiar dhe interpretimi I tyre Ne analizimin e deklaratave financiare treguesit mund te klasifikohen gjeresishte ne tre kategori : Treguesit e likuiditetit Treguesit e efikasitetit Treguesit e profitabilitetit

6.1.Teguesit e likuidimit : Jane tregues qe dalin nga gjendja e bilancit dhe masin likuditetin e kompanis ne diten e pergaditjes se bilancit te gjendjes .Keta tregues jan te rendesishem per matjen e aftesis se kompanise ne permbushjen e obligimeve afatshkurtera dhe afatgjata .

Treguesi aktual : Ky tregues shpreh raportin e totalit te aseteve dhe totalin e detyrimeve.Treguesi merret si test I likuidimit per kompanine. Ai shpreh mardhenjen e kapitalit te punes te aseteve aktuale me permbushjen e obligimeve aktuale te kompanise Formula : Treguesi aktual=(Parat e gatshme +Llogarite e arketueshme+Malli ) /Detyrimet

Interpretimi : Ne raste se treguesi aktual I kompanise eshte 36.46, kjo d.m.th qe kompania ka 36.46 euro te aseteve aktuale qe te permbush 1.00 euro detyrime aktuale .

Treguesi I shpejt : Ky tregues shpreh raportin e (totalit t shpejt t aseteve) dhe (totalit te detyrimeve ).Ndonjher kompania mund t bart mall t rend si pjes e aseteve aktuale,malli mund t jet I vjetruar ose mall I cili vshtir qarkullon . Prandaj eleminimi I mallit nga asetet aktuale dhe pastaj berja e testit t likuditetit matet me kt tregues . Treguesi shenoht si test I shpejt apo (Acid Test)I cili shpreh mardhnjen e vrtet t kapitalit punues me parat, llogarit e arketushme , parapagimeve , dhe t hyrave n dispozicion pr t prmbushur detyrimet aktuale t kompanis.Formula :Treguesi I shpejte=(Parat e gatshme +Llogarit e arketueshme )/ Detyrimet

Interpretim : N rast se treguesi I shpejt I kompanis sht 1.87, kjo d.m.th.q kompania ka 1.87euro t kapitalit punues me parat q t permbush 1.00euro t detyrimeve aktuale .

6.2. Treguesit e efikasitetit: Jan treguesit q rrjedhin nga bilanci I gjendjes dhe nga pasqyra e t ardhurave, pra sht tregues q prmban nj deklarat dinamike sic sht pasqyra e t hyrave dhe nj deklarat statike sic sht bilanci I gjendjes .Keta tregues jan t rndesishem per matjen e efikasitetit t kompanis dhe ndrlidhen me aftesin e kompanis pr prmushjen e obligimeve afatshkurtera dhe afatgjata . Kjo sht pr shkak se nese Ata nuk paguhen me koh , si do t paguheni Ju me koh . Ju ndoshta keni dgjuar pr arsyetimin, do t paguaj ather kur Un paguhem , ose konsumatoret nuk me kan paguar ende!

Qarkullimi I borxheve : Tregon kohn e shprehur n dit q nevoitet pr kthimin e arktimeve n para t gatshme ose tregon se sa dit biznesi ka punuar pr borxhlinjet.Formula : Qarkullimi I borxheve =(llogarit e arketueshme /shitjet)* Numri I diteve ne periudhen e cila analizohet

Interpretimi : Ne rast se qarkullimi I borxheve sht 48 dit , d.m.th. nevoiten 48 dit pr konvertimin e llogarive t arketueshme n para te gatshme . Qarkullimi I mallrave : Ky tregues shpreh raportin e mallit dhe qmimit te blerjes .Treguesi njihet si test I efikasitetit pr kompanin dhe tregon shpejtsin me t cilin kompania sht e aft t komercializoj . Formula : Qarkullimi I mallrave = (malli / cmimi I blerjes )*Numri I ditve n periudhn e cila analizohet6.3. Treguesi I profitabilitetit : Treguesi I profitabilitetit tregon se sa e sukseshme sht kompania n drejtim t kthimit apo profitit te investimeve qe ka br biznesi. Nese biznesi sht likuid dhe efikas duhet te jet profitabil .Kthimi mbi kapitalin : Bn matjen e aftsis s menaxhmentit t kompanis t gjeneroj kthimet adekuate pr kapitalin e investuar nga pronart e kompanis .Formula :Kthimi mbi kapitalin =(Fitimi neto/ Kapitalin )*100Interpretimi : Ne rast se kthimi mbi kapitalin sht 3% d.m.th. q kompania sht duke gjeneruar kthime 3% pr kapitalin e investuar , kjo vlen pr periudhn pr t ciln sht br analiza shembull pr 30 dit.Marzha =(Bruto fitimi / qarkullimi mujor )*100

Treguesit nuk jan prgjigje, ata na ndihmojn t bjme pyetje . Kur t analizohen treguesit, ata duhet t krahasohen me treguesit e njejt nga periudha tjera n mnyr q t kuptohet trendi I zhvillimit t kompanis , ose mund te krahasohen me treguesit e kompanive tjera nga sektori I njjt.7. Tatimi n paga

Tatimet jan burimi kryesor i t hyrave publike t nj vendi.Tatimi sht dhnia n para q shteti i mbledh nga individt n baz t sovranitetit t vet,pa kundrshperblimin e drejtprdrejt m qellim t mbulimit t ngarkimit publik.

Tatimet I kan kto karakreristika: 1.Jan t hyra derivative2.Jan t hyra t detyrueshme3.Mbledhen pr interesa publike4.Jan dhnie pa kundershperblim t drejtprdrejt5.Nuk e kan karakterin e qllimit t caktuar.

Format themelore t tatimeve jan:1.Tatimi n fitim t ndermarjeve2.Tatimi n fitim t kapitalit3.Tatimi n fitim t t ardhurave t qytetarve4.Tatimi n pasuri 5.Tatimi n vleren e shtuar(TVSH)6.Tatimi n qarkullimin e pasuris s palujtshme

7.1 Sistemi tatimor

Sistemi tatimor paraqet trsin e formave t tatimeve t cilat aplikohen n nj vend n t cilin realizohen qllimet e politikes financiare dhe ekonomike.Njihen dy forma t sistemit:

1.Pluralist2.MonistMonoizmi esensa e monizmit tatimor sht se bujqsia (toka)sht burimi i vetm tatimor.Pluralizmi kjo form e sistemit nnkupton aplikimin e shum llojeve t tatimeve dhe njherit e aplikojn shtetet bashkohore.Tatimi n paga sht nj lloj tatimi t cilin e paguajn t punsuarit dh t vetpunsuarit:Pagat jan kompensim financiar pr puntort pr punn e br.Tatimi n paga sht nj tatim q paguhet n baz t shkallave tatimore ai q ka pag m t madhe paguan m shum tatim se sa ai q ka pag m t vogl. Tatimpaguesit sipas nenit 17 t Ligjit mbi Tatimin n t Ardhurat Personale, obligohen q t mbajn n burim tatimin n paga, kt do ta bjn duke llogaritur tatimin nn pagn e tatueshme t paguar n periudhn Janar2009 e tutje me kto shkall tatimor:

Norma tatimore T ardhurat vjetore nga pagat dhe aktivitete ekonomikeTatimi

Deri n 80 diferenca 80 aplikohet shkalla tatimore 0%

80,01 -250 diferenca 170 aplikohet shkalla tatimore4%

250,01 - 450 diferenca 200 aplikohet shkalla tatimore8%

Mbi 450,01 aplikohet shkalla tatimore10%

Per t par se si llogaritet kontributi pensional dhe tatimi n paga kemi marr shembull 2 punetore te AFK-se me paga te ndryshme : Urim Mula .750E Endi Begolli....450E

Kalkulimi I pages se Z.Urim Mula I cili ka pagn 750 E750*5%= 37.5 -Kontributi pensional 750-37.5= 712.5 Paga e tatueshme 080=0%80 250 =170 * 4%= 6.8250 450 = 200 * 8% =16450 - 712.5 =262.5*10%=26.25 (6.8+16+26.25) =49.05 Tatimi ne page712.5 - 49.5=663.45 - Paga neto

Kalkulimi I pages se Z. Endi Begolli I cili ka pagen 400 E400* 5 % = 20-Kontributi Pensional400 20 =380- Paga e tatushme080=0%80 250 =170 * 4%= 6.8250 380 = 130 * 8% =10.46.8+10.4=17.2-Tatimi n pag380-17.2=362.8-Neto paga

Kontabilizimi I pagave mujore t bra nga ana e biznesit :

Data Nr PRSHKRIMIRef Shuma DEBI KREDI

01.01

01.021

1aShpenzimet e pagave Tatimi i pagueshem Kontributet e pagueshme Paga netoPr llogaritjen e pagave t puntorve

1150

66.7 57.5 1026.25

Tatimi n pagaKontributet pensionalePagat e puntorve XhirollogarijaPagesa e pagave t puntorve si dhe tatimi I mbajtur n burim dhe K.Pensional66.757.51026.25

1150

8. Parimi i ekonomitetit

Tek [footnoteRef:5]parimi I ekonomitetit duhet t llogariten t hyrat e gjithmbarshme brenda vitit afarist dhe t dalurat brenda vitit afarist. [5: Dr.Sc.Rustem Asllanaj Kontabiliteti Financiar ]

Parimi i ekonomitetit llogaritet me formmulen:

Nese ky raport kalon 1% ather ndrmarrja ka llogari t punoj sepse ajo ka suficit t bilancit,nese sht m i vogl se 1% ather ndrmarrja ka deficit t bilancit dhe nuk ka llogari t vazhdoj punn e sajNe do ti marrim dy shembuj ku ndrmarrja ka suficit dhe deficit te bilancit.Shembulli 1: Supozojm se AFK brenda vitit ka realizuar te hyra 80.000.000 ndrsa te dalurat e ksaj ndrmarrje ishin 30.000.000.

Ketu raporti sht 2.66% q d.m.th. AFK ka suficit.Shembulli2: Supozojm se AFK brenda vitit ka realizuar te hyra 60.000.000 ndrsa te dalurat e ksaj ndrmarrje ishin 71.000.000.

N kt rast raportin sht 0.84% dhe shohim se AFK ka deficit buxhetor.

8.1.Parimi i produktivitetiTek parimi I produktivitetit duhet t llogaritet dhe t bhet prpjekje q sasia e prodhimtaris t jt m e madhe dhe sasia e fuqis puntore t jet ma e vogel.

Shembull1: Supozojm se AFK duke shfrytezuar 10 puntor pr t kryej shrbime n vler t 90.000 Nga kjo shohim se n AFK ka produktivitet sepse 10 puntor kryen pun n vler 90.000.Dhe se 1 puntor mund t ofroj 9000 sasi t produktev-sherbimeve.

8.2.Parimi I rentabilitetit

Tek parimi i rentablitetit duhet t llogariten t ardhurat e pastrta dhe mjetet e angazhuara d.m.th. t ket t ardhura sa m shum dhe t bhet prpjekje me nj sasi m t vogel t angazhimit t mjeteve.

Shembulli1: Supozojm se AFK ka realizuar nje fitim prej 1.000.000 dhe mjetet e angazhuara per arritjen e ketij fitimi ishin 250.000. Kjo na tregon se AFK ka realizuar fitimi t pastrt 4 her m shum se mejtet e angazhuara pr aritje e ktij fitimi.

9. Koficienti I qarkullimit

Koeficienti i qarkullimit (brenda vitit dhe brenda ditve) , llogarit fitimi q t arrihet brenda nj dite dhe brenda nj viti si dhe shpenzimet q ndodhin brenda nj dite dhe brenda nj viti.Formulat pr llogaritjen e koficientit t qarkullimit jan:

Shembulli1:Supozojm se AFK-ja brenda dits fiton 500.000 ndrsa shpenzon brenda dits 10.000

Shembull2: Supozojm se AFK-ja brenda vitit ka nje fitim ne vler prej 85.000.000 ndersa shpenzime brenda vitit 25.000.000.

10.Llogaritja e KMSH-s

Inventari i mallit si kategori e pasuri afatshkurtr gjithmon prezantohen n bilancin e gjendjes me koston e blerjes.Kur inventari i mallit shitet athere kostoja e tij paksohet pr vleren e shitur dhe ajo vler bartet n koston e mallrave t shitur.N sistemin kontinuel vlersimi dhe regjistrimi i KMSH-s bhet n do shitje,kurse n sistemin periodik vlersimi i tij bhet vetm n fund t periudhs.Prcaktimi dhe vlersimi korrent i KMSH-s ndrlidhet paraprakisht m brjen e disa veprimeve t nevojshme si jan:

1.Prcaktohet kostoja e mallrave t blera n fillim dhe n fund t periudhs.2.Rregjistrohen t gjitha blerjet gjat periudhs.3.Prcaktohet kostoja e t gjitha mallrave t blera.

Ekzistojn 3 mnyra t llogaritjes s KMSH-s dhe ato jan:

*FIFO(first in first out-hyrja e par dalja e par)*LIFO(last in first out-hyrja e fundit dalja e par)*Cosme-kosto mesatare[footnoteRef:6] [6: Dr.Sc.Rustem Asllanaj Kontabiliteti Financiar fq 238]

Formulat pr llogaritjen e KMSH-s jan:

KMSH=Gjendja fillestare +Blerjet-Gjendja perfundimtareoseKMSH=Kosto per njesi *Numri i njesive te shitura

Shembull1:Supozojm s AFK -ja ka kt gjendje:Blerje 600.000 Gjendja fillestare 1.000.000Gjendja prfundimtare 800.000.Te gjendet KMSH-ja?

KMSH= 600.000+1.000.000-800.000= 800.000

11. PrfundimiKy ishte punimi praktik q un e kam prgaditur pr t treguar at se ka kam msuar gjat periudhes s praktikes q kam mbajtur ne AFK,duhet te ceke qe jam shum e knaqur me stafin punues te AFK-s te cilt kan qen shum komunikativ me ne dhe gjithmon n gjendje gadishmrie q tiu prgjigjen pyetjeve tona.Puna ime praktike ka filluar me datn: 20.02.2014.dhe kam perfunduar me daten 20.03.2014. Gjat kryerjes s puns praktike, un jam njohur pr s afrmi me punn q bhet n AFK si dhe kam zgjeruar njohurit profesionale ne fushen e financimit dhe kreditimit, ka qen nj prvoj jashtzakonisht e mir pr mua, dhe njkohsisht kjo sht edhe nj paraprgaditje profesional

http://www.afkonline.org/ http://www.amik.org/al/http://en.wikipedia.org/wiki/Microfinance

4