UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”

FAKULTETI I MJEKËSISË

DREJTIMI: INFERMIERI

PUNIM DIPLOME

TEMA: KUJDESI INFERMIEROR NË RASTET URGJENTE

TE PACIENTET ME LËNDIME TË ABDOMENIT

Kandidatët: Mentori:

Endrit Hereqi Prof.Asoc.Dr. Haxhi Kamberi

Dardan Ahmetaj

Gjakovë, 2019

Deklarata e kandidatëve

Ne kandidatët Endrit Hereqi dhe Dardan Ahmetaj me përgjegjësi të plotë deklarojmë se punimi me

titull “ Kujdesi infermieror në rastet urgjente te lendimet e abdomenit ” është punim i yni origjinal.

Të njejtin nuk e kemi kopjuar nga punimet e studenteve të tjerë apo ndonjë burim tjetër, përveq

atyre burimeve dhe literatura të cituara në referenca.

Nga fillimi deri në përfundimin e këtij punimi kam respektuar dhe jam mbështetur në gjitha

rregulloret për Hartimin e Temës së Diplomës të përcaktuar nga Universiteti “ Fehmi Agani ”. Në mbështjetje të Rregullores për studime themelore të Fakultetit të Mjekësisë neni 46 dhe të

vendimit të Këshillit të Fakultetit të Mjekësisë të datës 02.10.2017 nr. ref.005/ 368 deklarojmë se

tema e diplomës me titull ” Kujdesi infermieror në rastet urgjente te lendimet e abdomenit” është punuar nga:

I. Dardan Ahmetaj, pjesa e parë e temës së diplomes duke përfshirë hyrjen, qëllimin e punimit, metodologjin,shtjellimin e temës.

II. Endrit Hereqi, pjesa e dytë e temës rezulatet, diskutimet, perfundimet si dhe rekomandimet.

Falënderimet

Mirënjohje dhe falënderim i veçantë për famlijet tona të cilave i detyrohemi shumë për fillimin dhe

finalizimin me sukses të këtij udhtimi, sa të vështirë aq edhe të bukur.

Falëndërojmë mentorin e këtij punimi Prof.Ass.Dr Haxhi Kamberi, për ndihmën dhe mbështetjen e

çmuar që na ofroj përgjatë gjithë punës tonë dhe për kontributin e tij në finalizimin e këtij punimi,

produkt i shumë orëve konsultimi, këshillimi dhe mbështetje nga ana e tij.

Në fund falendërojmë miqët tonë për mbështetjen që na kan ofruar në çdo rast na qëndruan pranë

dhe na mbeshteten pa u kursyer.

Përmbajtja e temës

Abstrakti ........................................................................................................................................... 6

Hyrja ................................................................................................................................................. 7

Qëllimi dhe Objektivat ..................................................................................................................... 8

KAPITULLI I .................................................................................................................................. 9

1.1. Traumat abdominale/e barkut ............................................................................................ 9

1.2. Shkaktarët .......................................................................................................................... 9

1.3. Diagnostikimi .......................................................................................................................... 10

1.3. Simptomat e larjes peritonike të plagës: .......................................................................... 11

1.4. Diagnostikimi i traumave abdominale ............................................................................. 11

1.5. Laparoskopia diagnostike ................................................................................................ 13

.................................................................................................................................................... 13

2. Dëmtimet e duodenit dhe të pankreasit ................................................................................... 14

2.1. Faktorët e rezultatit .......................................................................................................... 14

2.2. Diagnostikimi ................................................................................................................... 15

3. Dëmtimet pankreatike ............................................................................................................. 17

3.1. Diagnostikimi ................................................................................................................... 18

3.2. Vlerësimet preoperative ................................................................................................... 18

3.3. Vlerësimet intraoperative ................................................................................................. 20

3.4. Trajtimet e dëmtimit pankreatik ...................................................................................... 20

3.5. Komplikimet .................................................................................................................... 21

4. Traumat e heparit .................................................................................................................... 22

5. Dëmtimet e lienit ..................................................................................................................... 24

Shkaqet ........................................................................................................................................ 24

Diagnoza ..................................................................................................................................... 24

Mjekimi ....................................................................................................................................... 24

TRAUMAT E ZORRËVE TË HOLLA DHE TË ZORRËVE TË TRASHA ............................ 25

5.1. Dëmtimet e kolonit/zorrës së trashë ................................................................................. 25

5.2. Dëmtimet e zorrës së hollë ............................................................................................... 25

Simptomat .............................................................................................................................. 25

Ekzaminimet ........................................................................................................................... 26

Mjekimi ................................................................................................................................... 26

3. KUJDESI INFERMIEROR PREOPERATIV TE PACIENTËT ME LENDIME

ABDOMINALE ............................................................................................................................. 26

Trajtimet .................................................................................................................................. 29

4. KUJDESI POSTOPERATIV ..................................................................................................... 30

Kujdesi infermieror ..................................................................................................................... 34

STUDIM RASTI ............................................................................................................................ 35

Ndërhyrjet infermierore .................................................................................................................. 36

Statistika ......................................................................................................................................... 37

Të dhënat statistikore për vitin 2018 janë marrë nga spitali i përgjithshem “Isa Grezda” në

Gjakovë ........................................................................................................................................... 37

Përfundimi ...................................................................................................................................... 39

Diskutimi ........................................................................................................................................ 39

Rekomandimet ................................................................................................................................ 40

Rezyme ........................................................................................................................................... 41

Summary ......................................................................................................................................... 42

LITERATURA ............................................................................................................................... 43

CV E SHKURTËR E KANDIDATIT ............................................................................................ 44

6

Abstrakti

Lëndimet e abdomenit janë mjaftë të shpeshta dhe hyjnë në urgjencen mjekesore. Lendimet

abdominale mund të jetë pasojë e mekanizmit të një lendimi të mbyllur ose të një lendimi

penetruese. Përplasjet me automjetet janë përgjegjëse për rreth 50% të traumës abdominale të

mbyllur. Incidenca e lendimit abdominal të mbyllur që ka nevojë për ndërhyrje kirurgjikale është e

zakonshme. Plagët nga armët e zjarrit janë trauma penetruese më e zakonshme e pasur nga pagët

nga mjetet me majë dhe plagët nga armë të gjahut. Punimi i kësaj teme te diplomes ka për qëllim të

analizojë lëndimet e abdomenit, shkaqet e lëndimeve, vdekshmërinë, mbijetesën, grupmoshat,

gjininë dhe organet që preken nga këto lëndime, llojin e operacioneve, ndërhyrjeve mjekësore,

kohën e qëndrimit në spital dhe zonat nga vijnë pacientët. Poashtu në këtë punim do të paraqesim

dhe metodat më të mira të trajtimit me medikamente, llojet e kirurgjive dhe ndërhyrjet infermierore,

trajtimin e pacientëve dhe rikthimi e funksioneve jetësore, planifikimin dhe zbatimin e kujdesit

infermieror në dhomat e repartit, percjelljen nga spitali në shtëpi dhe këshillimi i familjarëve për

vazhdimin e kujdesit. Në këtë studim do të njihemi me lëndimet e abdomenit dhe llojet e tyre si dhe

me shkaktarët e lëndimeve, vendosjen e diagnozës infermieroe, vlerësimet preoperative, intra

operative dhe postoperative, komplikimet e mundshme, ndëhyrjet infermierore dhe tarajtimin.

Për punimin e kësaj teme te diplomes është perdorur metoda e Studim Rasti, gjithashtu është

shfytëzuar edhe literature nga biblioteka e fakultetit dhe interneti lidhur me temen.

Fjalët kyçe: lëndimet, abdmeni, pacientët, ndërhyrjet, diagnoza etj.

7

Hyrja

Në këtë studim do te njihemi me llojet e lëndimeve, emergjencat, vdekshmërinë dhe mbijetesën në

rast traumash, llojet e kirurgjive, hemoragjite, llojet e mjekimeve, kujdesin intensiv ne urgjencë dhe

vazhdimin e kujdesit në dhomat e repartit.

Poashtu do te paraqesim dhe rolin infermieror në traumat abdominale dhe keshillimin e familjarëve

të pacientëve për vazhdimin e kujdesit në kushtet e shtëpisë, vlerësimin në vendin e ngjarjes dhe

vlerësimin e gjendjes së pacientit kur mbërrin në urgjencë nga ekipi mjekësor,organizimi i punës

nga ekipi mjekësor dhe diagnostikimi i pacientit nga mjeku.

Mbas kryerjes se procedurave diagnostikuese përcaktohet lloji i menaxhimit të pacientit.

Rezultatet e pritshme të kujdesit infermieror duhet të bazohen në një plan zbatimi.

Në këtë studim shohim që femrat janë më të prekur se meshkujt, dhe grupmosha me e prekur është

20-35 vjec.

Trauma është një nga problemet kryesore të shëndetit publik në mbarë botën.Ajo është një nga

shkaqet kryesore të vdekshmërisë dhe invaliditetit,si në vendet e industrializuara ashtu dhe ne

vendet në zhvillim.Vdekjet nga traumat ndodhin brenda një harku kohor të caktuar, i cili pak a

shumë njihet që nga momenti i traumës .

Afërsisht gjysma e vdekjeve nga traumat ndodhin brenda disa sekondash ose minutash pas

plagosjes.Vdekjet shkaktohen nga dëmtimet e aortës, zemrës,trungut të trurit ose shtyllës kurrizore

ose nga detresi respirator akut. Shumë pak nga këta pacientë mund të shpëtohen nga njësit apo

metodave të trajtimit të traumave dhe këto vdekje duhet të shërbejnë si stimul për përmirësimin e

parandalimit të traumave dhe strategjive të kontrollit.Trauma abdominale mund të jetë pasojë e

mekanizmit të një traume të mbyllur ose të një traume penetruese. Përplasjet me automjetet janë

përgjegjëse për rreth 50% të traumës abdominale të mbyllur. Në momentin e celiotomisë për

traumën e mbyllur, u pa së organet që ishin dëmtuar më shpesh ishin shpretka, hepari, dhe zorra e

hollë. Incidenca e traumës abdominale të mbyllur që ka nevojë për ndërhyrje kirurgjikale është e

zakonshme. Plagët nga armët e zjarrit janë trauma penetruese më e zakonshme e pasur nga pagët

nga mjetet me majë dhe plagët nga armë të gjahut. Shumica e plagëve të hasura gjatë celiotomisë

pas një goditjeje me një armë zjarri ishin gastrointestinale.

8

Qëllimi dhe Objektivat

Qellimi i temes: Kujdesi infermieror te pacientet me lëndime abdominale eshte mesimi dhe

perfeksionimi i dijes ne lidhje me pacientet me lëndime abdominale. Qëllimi i këtij punimi është

të bëj me dije sa është numri i lëndimëve për një periudhë të caktuar kohore, kush janë më të prekur,

femrat apo meshkujt, cila grupmoshë prekët më shumë dhe sa është numri i të mbijetuarve?

Objektivat

Objektivat e këtij punimi janë:

Njohja me shkaqet e lëndimeve abdominale

Permiresimi i punes ne lidhje me keta paciente

Ndjekja intensive dhe adekuate e ketyre pacienteve

Metodologjia

Metodologjia e përdorur për hatimin e kësaj teme është metoda e studimit të rastit, gjithashtu është

shfrytëzuar edhe literaturë e bollshme nga biblioteka e fakultetit, interneti si dhe biblioteka “Ibrahim

Rugova” e qyetetit. Te dhenat statistikore lidhur me numrin e lendimeve të abdomenit, grup moshat

dhe gjinia janë marrë nga spitali “Isa Grezda” në Gjakovë.

9

KAPITULLI I

1.1. Traumat abdominale/e barkut

Abdomeni/barku dëmtohet shpesh si pas traumave të mbyllura edhe pas atyre penetruese. Afërsisht

25% e të gjithë viktimave, që kanë pësuar trauma kanë nevojë për eksplorim abdominal. Vlerësimi

klnik i abdomenit me metodat e ekzaminimit fizik nuk është i përshtatshëm për të identifikuar

dëmtimet intraabdominale/brenda barkut, për shkak të numrit të madh të pacienteve me qrregullime

të gjendjes mendore si pasojë e traumes së kokës, alkoolit ose droga dhe, për shkak së ështe i pa

arritshëm palpimi i organeve pelvike, abdominale të sipërme dhe retroperitonale. Për këtë arsyje,

gjatë ketyre tri dekadave të fundit janë zhvilluar metoda të ndryshme diagonstike, përfshirë

peritoneal diagnostik (DLP) ultrasonografia, CT-ja dhe laporaskopia, ku secila prej këtyre ka

avantazhe, disavantazhe dhe kufizime.

Në trauma abdominale zhvillimi i teknologjive gjithmonë e më modern, përvoja dhe invaziviteti

kanë qenë përcaktuesit më të rëndësishëm të përdorimit të teknikave diagnostikuese. Në qendrat

moderne të traumave në shekullin e 21-të, tekonlogjia më e mirë jo invazive mbështetet përdorimin

e ultrasonografis dhe të CT-së në vlerësimin e viktimave të traumatizua.

1.2. Shkaktarët

Lëndimet abdominale mund të shkaktohen nga traumat apo shkaktarët e tyre mund të jenë

jotraumatik .

Shkaktarët traumatik

Janë aksidentet e trafikut , rrëzuarjet nga lartësi tëmëdha , aksidentet në shtëpi , punë , rrugë ,

lëndimet nga armë zjarri apo ngaarmë të ftohta si p.sh. thika dhe mjete të tjera të mprehta .

Shkaktarë jotraumatik

Janë sëmundjet e ndryshme si aneurizma e aortësabdominale , perforacioni i ulçerës peptike ,

apendiciti akut , tumoret e zorrëve etj .

Sipas mekanizmit të krijimit dallojmë :

10

Lëndimet e mbyllura

Të shkaktuara nga veprimi i forcave topitëse , nëse këtoforca janë të dobëta shkaktohet vetëm

kontuzioni i indeve apo muskujve tëmurit abdominal , nëse këto forca janë të forta mund të lëndohen

edhe organetintrabdominale .

Lëndimet e hapura apo penetrante

Shkaktohen me mjete të mprehta ( thikë ,mjete të tjera të mprehta ) apo lëndimet me armë zjarri apo

mjete eksplozive .Kaviteti ( zgavra ) abdominale përmban organet e rëlndësishme siç janë : lukthi

,zorrët e holla , zorrët e trasha , mëlcinë , pankreasin , veshkat dhe shpretkën.

Modeli i ndërtimit dhe i faktorëve që shkaktojnë trauma

Plagët e qitjes janë përgjegjëse për 64% të dëmtimeve penetruese.

Plagët e therjes për 31% dhe 44% e plagëve të hapura vijnë nga aksidentet e mjeteve të transportit

Modelet e dëmtimit gjithashtu variojnë duke u bazuar ne faktorët gjeografikë dhe shoqëroro-

ekonomik.1

1.3. Diagnostikimi

Testimi fizik

Laparotomia diktuese për pacientin me plagë të hapura dhe ndryshueshmëri dinamike

Shumë pacientë me dëmtime te organeve solide të cilat janë drejtuar me sukses jooperativ do të

kenë një sasi të drejtë të gjakut intraabdominal që prodhon shkallë të ndryshme të irritimit

peritoneal.

Dëmtimet e lidhura vecanërishtë frakturat e skeletit kontribuojnë në humbjen e gjakut dhe dëmtime

të shoqëruara nga hepari, ose shpretka janë të qëndrueshme.

Fatkeqësishtë shumica e qëndrave të traumës gjejnë që 50% e pacientëve të tyre kanë ndryshime te

gjendjes mendore nga ndikimi i alkoolit ose drogave të cilat si rrjedhojë formojnë një burim tjetër

të kompromisit të ekzaminimit.

Të gjitha këto limite të ekzaminimit fizik kanë paraqitur nxitje për zhvillimin e më shumë të

dëmtimit intraabdominal.

1 Sydder cl, Eyer sk: Blunt chest trauma with transaction of the azygos veen: cose report, i trauma 29: 889, 1989 fq.294-300

11

1.3. Simptomat e larjes peritonike të plagës:

Vëzhgimi i kavitetit abdominal për gjakun nga një grup kuadratësh pothuajse 40 vjet më parë në

rritje të diagnozës së brendësisë së abdomenit

Gjenden tre teknika per performimin e DPL

o e hapur

o e mbyllur

o gjysëm e mbyllur

Aktualisht ai përdoret më gjerë për dy qëllime

Ekzaminimin

Vlerësimin e shpejtë të dëmtimeve të organeve të brëndshme të futura

Hemodinamikisht ka shumë dëmtime që mund të kontribuojnë në cekuilibrin e një plage të madhe

DPL mund të jetë përfituese në këto situata në të cilat CT ështe ekuivake, vecanërishtë kur lëngu

është vërejtur pa shoqëruar me dëmtime të organit Solid

Dëmtimi i zorrëve vecanërishtë kur shoqërohet me dëmtime neurologjike mbetet problematik.2

1.4. Diagnostikimi i traumave abdominale

Tomografia e kompjuterizuar e abdomenit

Ct-ja është metoda e përdorur më shpesh për të vlerësuar një pacient të stabilizuar me traumë të

mbyllur abdomeni.

Ct-ja vlerëson më mirë retroperitoneumin. Indikacionet dhe kundraindikacionet për CT abdomeni

janë të rendituara në Kutinë 20-4. Disavantazhi i CT-së është domosdoshmëria për të transportuar

pacientin në departamentin e radiologjisë.

Veç kësaj, ajo është më e kushtueshme në krahasim me metodat tjera. Ct-ja vlerëson gjithashtu

demtimet e organeve parenkimatoze dhe pacientet e stabilizuar me rezultate pozitive në

2 Miller TB, Richardson ID, Thomas HA: Reale of CT in the diagnosis of major arterial injury after blunt thoracis trauma. Sugery 106:596.1989.4 fq. 100-105

12

ultrasonografi. Ajo është tregues i fazës së demtimit të organit dhe i percaktimit të kontrastit/dallimit

të hemorragjisë.

Nëse shihet ekstravazim/hemorragji i e kontrastit, qoftë edhe me demtime të vogla hepatike dhe

splenike, laparatomia eksploratore, ose së fundmi, angiografia dhe embolizmi/bllokimi i enëve të

gjakut janë të indikuar.3

Fig.-5- Tomografia e kompjuterizuar

3 Velmahos GC, Constantinou C, Tillou A. et al: Abdominal computed tomographic scan for patients with gunshot wounds to the abdomen selected for non-operativ management J Trauma fq 504

13

1.5. Laparoskopia diagnostike

4

Fig.-7- Diagnosis Laparoskopia

Laparoskopia ka zënë skenën qëndrore në kirurgjinë e pergjithshme në vitet e fundit fillimisht për

superioritetin e qartë të sajë në kirurgjinë e hapur për rutinën kolecistemike

Laparoskopia e diametrit të duhur prezantohet , shumë kirurg e përdorin videolaparoskopinë me

kamëza të ngjitura të laparoskopisë

Në këtë afërsishtë 20% e laparotomisë kanë qënë jo terapike

Ështe e dyfishtë nëse DL do të ketë një impakt domethënës diagnostikë në raste të traumës

abdominale të hapur

CT ofron më shumë informacion në këtë vështrim dhe eleminon nevojën për transeferimin e

pacientit në dhomën e operimit e cila do të jetë kërkuar për një vlerësim DL të plotë në këtë shtrim,

karakteri pushtues i DL mban disa probleme potencilae dhe ka një rrezik të dëmtimit në strukturat

e shtrimit

Laparoskopia është kosto e tubave të drenimit dhe instrumentimit të specializuar në shkallë të lartë

teknika mund të konsiderohet më e lirë5

4 https://www.mjeket.al/index.php?go=article&id=79

https://www.mjeket.al/index.php?go=article&id=79

14

KAPITULLI 2

2. Dëmtimet e duodenit dhe të pankreasit

Shumica e demtimeve te duodenit shkaktohen nga traumat penetruese; megjithatë, demtimet e

mbyllura, ndonëse jo të shpeshta janë të vështira për t`u diagnostikuar, sepse pacientët mund të kenë

shenja të lehta në momentin e paraqitjes. Incidenca/shpeshtësia e dëmtimeve të duodenit varion nga

3% deri në 5%. Shumica e dëmtimeve duodenale janë të shoqëruara me dëmtime të tjera

intraabdominale, për shkak të marrëdhënieve të afërta anatomike të duodenit me organe të tjera

parenkimatoze dhe vaza të rëndësishme.

Një aksident me automjet, ku timoni godet në epigaster, është tiomni, pikërisht mekanizmi më i

shpeshtë i dëmtimeve të mbyllura të duodenit. Mekanizma të tjera nga ana fqinje, për shkak të një

fryrjeje të drejtpërdrejtë të kësaj anse të mbushur me ajër, mund të përbëjë shkak për rupturբn e

duodenit.

2.1. Faktorët e rezultatit

Seri të shumta të raportuara në 2 dekadat e fundit tregojnë një përqindje vdekshmërie mesatare të

duodenit dhe të pankreasit nga 18-20%

Patologjitë e dëmtimeve pankreatike variojnë në statistika të vdekjeve ku përfshihet mekanizmi i

dëmtimit , plagët e nderlikuara dhe koha e diagnozës fillestare

Afërsia e pankreasit dhe duodenit me struktura të tjera dhe energjia transferuese mekanikore e

përfshirë në traumat e këtyre organeve bëjnë plagë të pankreasit p.sh aorta, vena portale janë të

dëmtuara ne 75% të rasteve

Përafërsishtë 1/3 e pacientëve që mbijetojnë 48 orët e para vuajnë nga komplikacione të tilla

përfshirë dobësimin anatomik, fistulat, pseudocistet, pankreatitin, abcesin intraabdominal, ftohjen

dhe janë përgjegjës në mënyrë direkte apo indirekte për zhvillimin e septicemisë dhe pushimit të

organeve

Raporte të ndryshme llogarisin se dëmtimet pankreatike ndodhin në vetëm 0,2- 0,5% të gjitha

rasteve të lëndimeve abdominale, por mund te ndodhin deri në 10% të rasteve të rënda të lëndimeve

abdominale6

6 Smith RS, Tsoi EKM,Fry WR, et al: evolution of antiboitoc theray folloun, abdominal trauma, Sugery 201:576.1985. Fq. 70-74

15

Anatomia dhe fiziologjia e duodenit

Duodeni është pjesë e zorrës së hollë duke filluar në të djathtë të shtyllës kurrizore në nivelin e

vertebrës së parë lumbare deri te parkulja duodenale që njihet si Teijza e Treitz.

Duodenumi kalon prapa dhe lartë afër fshikëzës së tëmthit dhe shumica e tij është intraperitoneale

Arteria e gjakut furnizohet nga arteriet pankreatike duodenale, arteriet superire pankreatiko-

duodenale vjen nga arteria mezentrike superire

Duodenumi ka mesatarishtë 2500 ml lëng gastrik, 1000ml vre dhe 800-1000ml lëng pankreatik

2.2. Diagnostikimi

Për diagnostikim duodenal apo pankreatik një metodë e përsëritur duke bërë eksplorim operativ

Shenjat radiologjike të dëmtimeve duodenale në abdominalin fillestar apo radiografiknë të djathtë

të kraharorit, shpesh janë të pa kapshme

Nje skanim tomografik i kompjuterizuar (CT), me kontrastin intravenoz ose seritë gastrointestinale

me ujë të tretshëm dhe më pas barium nëse testi i parë del negativ

Skanimet për të ndarë hematomat duodenale nga vrimat

Megjithatë DPL shpesh është e dobishme duke qënë se 40% e pacientëve që vuajnë nga dëmtimet

duodenale janë të shoqëruar me dëmtime intraabdominale që con ne lavazh pozitiv peritoneal.

Trajtimi

Afërsishtë 80% e dëmtimeve duodenale mund te riparohen pa problem

Afërsishte 20% janë dëmtime të rënda që kërkojnë procedura më komplekse

Pacientët me dëmtime të rënda mund të kërkojnë strategji trajtimi më komplekse

Një sistem klasifikimi i kohëve të fundit është zhvilluar nga komuniteti Amerikan Association për

traumat kirurgjikale

Dëmtimet duodenale janë të graduara nga 1-5

Në një rishikim te 164 pacientëve me trauma duodenale të bëra në 8 qëndra traumatike dhe në të

cilat klasifikimet e skemës AAST u aplikuan , ishin 38 dëmtime të klasit të 1, -70 të klasit të II, -48

të klasit të III, -4 të klasit të IV dhe 5 dëmtime të klasit të V

16

Pankreatoduodenoktomia shumë rrallë kërkohet për dëmtime duodenale nëse kemi hemoragji të

pakontrolluar pankreatike ose nëse aty ndodh një kombinim duodenal të dëmtimit të zakonshëm të

vrerit apo të kanalit pankreatik

Asnjë vështirësi e rastësishme e pritur nuk ka provuar asnjë shmangie dhe përfitim gastrik, shumë

raportime sygjerojnë se përjashtimet pilorike me gastrojejunostomi është ndihmëse në dëmtimet e

ashpra duodenale

Rishikime të tjera klinike sygjerojnë se ngjeshja nuk ul rrezikun por ne fakt mund të rrisë

komplikacionet e dëmtimeve duodenale

Në njëraport të fundit të 40 pacientëve me dëmtime penetruese duodenale , 14 pacientë ishin me

plagë të kombinuara duodenale, 5 me plagë të kombinuara patën vetëriparime duodenale dhe 2 prej

tyre patën rrjedhje duodenale, 3 pacientë me dëmtime të kombinuara patën rrjedhje pilorike dhe

asnjë nuk pati rrjedhje duodenale

Hematoma duodenale në përgjithësi prezanton nje dëmtim jo kirurgjikal në të cilin rezultatet më të

mira përfshihen me anë të menaxhimit jokirurgjikal, kjo mund të diagnostikohet me anë të skanerit

ose me anë të studimit gastrointestinal

Megjithatë karakteristikat e hematomave intraduodenale janë karakteristikë për ¼ e pacientëve me

hematomë

Pacienti duhet të studjohet me anë të kontrastit mbi gastrointestinumin me intervale 5-7 ditore nese

pengesa nuk zvogëlohet spontanisht

Një rishikim i 6 rasteve me hematomë jejunale që vinin si shkak nga traumat e mpira demostruan

se ishin zgjedhje jooperative, 5 nga 6 rastet me një qëndrim mesatar në spital prej 16 ditësh

7

7 Miller TB, Richardson ID, Thomas HA: Reale of CT in the diagnosis of major arterial injury after blunt thoracis trauma. Sugery 106:596.1989.4 fq. 144-148

17

3. Dëmtimet pankreatike

Fig.-8-

Dëmtirmi i pankresit është i rallë dhe përbën 10% deri në 20% të dëmtimeve abdominale. Pjesa më

e madhe e këtyre dëmtimeve abdominale shkaktohet nga mekanizmat penetrues. Këto mekanizma

shpesh janë të lidhur me demtime të rëndësishme, të cilat prekin edhe organet të tjera

intraabdominale. Traumat e mbullura të abdomenit të shkaktuara nga një fryrje e drejtperdrejtë

dëmtimi ose demtimet nga rripi i sigurimit mund të shtypin pankreasin mbi kolonën vertebrale dhe

të shkakëtojnë rupturë të pankreasit. Dëmtimet madhore vaskulare janë të pranishme në mbi 70%

të rasteve të traumave penetruese pankreatike dhe dëmtimet e organeve parenkimatoze dhe të atyre

kavitare janë të shpeshta pas traumave të mbyllura.

Shkalla e vdekshmërisë varion nga 10% deri në 25% në të shumtën e rasteve si pasojë e dëmtimeve

intraabdominale.

Diagnoza e një dëmtimi pankreatik bëhet, duke u bazuar në një indeks të lartë dyshimi bazar në

histori, mekanizmin e dëmtimit dhe e shoqëruar me të dhëna klinike. Megjithatë, për shkak të

lokalizimit të tij retroperitoneal, pankreasi është një organ i mirëmbrojtur dhe shenjat dhe simptomat

mund të shfaqen vonë duke e vonuar në këtë menyrë diagnozen.

8

8 Cortney M. Townsend. JR. MD “Traktati i Kirurgjisë”,2013 fq,506

18

3.1. Diagnostikimi

Në një dëmtim të mundshëm që mund të ndodhi është e rëndësishme të kuptojmë se patologjia dhe

vdekshmëria lidhen me dëmtime të tjera vaskulare dhe intraabdominale , si rrjedhojë prioritet

parësor i jepet kontrollit bakterial

Vëmendje të vecantë i duhet kushtuar mundësisë së dëmtimit të kanalit , duke qën se kjo është pjesa

kryesore që ndjek këtë dëmtim

Pacienti me të dhëna të qarta në laparotomi ka nevojë për vlerësim për të zgjeruar mundësinë e

dëmtimit pankreatik është një sfidë, dhe bëhet më e vështirë nga njohuritë se mos vënia re e një

dëmtimi pankreatik ka pasoja të tmershme

3.2. Vlerësimet preoperative

Vlerësimi preoperativ dhe menaxhimi i pacientëve me plagë penetruese abdominale është

relativishtë i drejtëpërdrejtë

Vlerësimi i pacientit me dëmtime të mundshme mund të jetë më kompleks dhe kërkon një vlerësim

të kujdesshëm i bazuar në vendin e impaktit dhe dëmtimet e lidhura me të

Këto pacintë nuk kanë nevojë për vlerësimin preoperativ për të identifikuar dëmtime të mundshme

pankreatike

Në kostot identifikimi i dëmtimeve pankreatike pa prezencën e këtyre udhëzimeve është sfiduese

Dëmtimet e shenjave fizike dhe simptomat e zhvilluara mund të lidhen me vendndodhjen

retroperitoneale të pankreasit , enzimat e mbetura pankreatike pasuese të dëmtimit të izoluar , një

ulje të sekrecioneve dhe fluideve pankreatike duke u shoqëruar me dëme parenkimale

Identifikimi i hershëm i dëmtimit të pakapshëm kërkon nje indeks te lartë dyshimi, një përpjekje të

planifikuar me kujdes dhe mbikëqyrje të vëmëndshme

Dëmtimet e mpira pankreatike ndodhin kur një forcë me energji të madhe ushtrohet në pjesën e

sipërme të abdomenit

Shumica e këtyre dëmtimeve rezultojne nga aksidentet me automjete

Energjia e impaktit eshte zakonishte e drejtuar për në epigastrum ose hipokondrum duke cuar në

prishjen e strukturave retroperitoneale

Të pakten 60% e këtyre dëmtimeve të pankreasit janë si shkak i impaktit me rrotat , edhe pse

shperthimet e energjise mund të ndodhin në pjesën epigastrike mund të dëmtojë parenkimën

pankreatike

19

Shembja e indeve të buta në pjesën e sipërme të duodenumit tregon një forcë të rëndësishme që

është ushtruar në këtë zonë.

Dhimbja epigastrike është një e dhënë e dëmtimit retroperitoneal

Përqëndrimi më i madh i amilasës ndodhet në pankreas, hiperamilasemia nuk është një tregues i

qartë i traumës pankreatike

Pacientët me trauma pankreatike përforcojne mosbesueshmërinë e një testi të vetëm si një tregues i

traumës pankreatike

Pacientët me hiperamilasemi dhe një mekanizëm dëmtimi abdominal të cilat prezantohen me nje

ekzaminim të besueshëm

Vëzhgohet me imtësi dhe serumi i tyre rimatet pas disa orëve

Skanimi abdominal CTA, GRCP ose eksplorim kirurgjikal

Pacientët stabel me hiperamilasemi duhet ti nënshtrohen një kontrasti të dyfishtë abdominal

Skanimet abdominale kanë një ndjekshmëri të raportuar dhe specificitet 80% në diagnozën e

dëmtimeve pankreatike

Një ekzaminim i saktë varet gjerësishtë mbi eksperiencën e interpretuesit , cilësisë së skanimit dhe

shkallës së dëmtimit

Shenjat e CT të dëmtimit pankreatik ka të ngjarë të mos jenë të dukshme

Menjëherë pasi pacienti vizitohet ndoshta duke kontribuar raportet negative të skanerit ne 40% të

pacientëve me dëmtime serioze pankreatike

Nëse simptomat vazhdojnë përsëritet skaneri

ERCP nuk ka rol ne vlerësimin hemodinamik të pacientit, mund të jetë ndihmues për të përcaktuar

simptomat abdominale të pashpjeguara në një numër të madh situatash ku përfshihen traumat

pankreatike

Raportet e menaxhimit operativ fokusohen në prezantimet e vonuara se sa në pacientët e

traumatizuar

Roli i dytë i dobishem i ERCP në traumat pankreatike është intraoperativ, kur kirurgu përballet me

rrethanat e pazakonta të të qënit i paaftë të përcaktojë integritetin e gypit pankreatik nëpërmjet

ekzaminimit të gjëndrave

Pankreatografia intraoperative është esenciale dhe mund të bëhet me ERCP9

9 Lee WC: Field intravenous lines-Are thy Worth it? Trauma 26:678 fq.20-26

20

3.3. Vlerësimet intraoperative

Për të përcaktuar prezencën dhe zgjerimin e dëmtimit pankreatik intraoperativ duke filluar të gjejë

gjendrën e dëmtuar , pastaj të mundësojë pamjen vizuale të të gjithë gjëndrës përpara se të

përcaktohet përfundimishtë integriteti i pankreasit

Prezenca e hematomës qëndrore retroperitoneale nëpërmjet inspektimit pankreatik

Vlerësimi i pankreasit kërkon ekspozim total të gjëndrës

Cdo plagë penetruese që shkon afër pankreasit kërkon ekspozim dhe inspektim të kujdesshëm të

gjëndrës në atë zonë

Nëse pankreasi është dëmtuar me thikë ose plumb eshtë e rëndesishme të vendoset integriteti i gypit

pankreatik

Shumica e plagëve penetruese mund te vërehet direkte

Dëmtimet e pakëta të mbetura mund të kërkojnë teknika investigative duke përfshirë

pankreatografinë

Pankreatografia rutinë intraoperative bëhet kur dëmtimet e kanalit priten të kenë ulje të përqindjes

së patologjisë operative nga 55-15%

Dëmtimet e kombinuara duodenale të pankreasit dhe kokës që përfshijnë kanalin kryesor kërkon

një pankreatoktomi të kombinuar

Duke u fokusuar në vendndodhjen anatomike të kanalit dhe dëmtimit parenkimalë , rekomandimet

e bëra shperbejnë si tregues

Nuk ka një ndryshim anatomik të vetë pankreasit midis kokës , trupit, bishtit apo gjëndrës

Ndryshimi anatomik është i dobishëm për të përllogaritur funksionet endokrine dhe ekzokrine të

pankreasit.10

3.4. Trajtimet e dëmtimit pankreatik

Shembjet dhe gërvishtjet pa dëmtime

Shembjet e vogëla pankreatike dhe gërvishtjet ndodhin për rreth 60% të dëmtimeve pankreatike dhe

gërvishtjet e parenkimës pa carje të kanalit për një shtesë 20% të dëmtimeve pankreatike

Këto dëmtime kërkojnë vetëm homeostazë dhe tharje të jashtme adekuate

Asnjë veprim nuk duhet bërë për të riparuar kapsulën duke qën se mbyllja e tyre mund të rezultojë

në pseudociste pankreatike ndërsa një fistul e kontrolluar pankreatike është e limituar.

10 Lee WC: Field intravenous lines-Are thy Worth it? Trauma 26:678 fq.32-40

21

Dëmtimet distale parenkimale me përcarje të gypit

Dy studimet më të mëdha të traumave pankreatike u bën në Teksas me raportin e detajuar të

menaxhimit të 948 pacientëve (75% e dëmtimeve të brendshme) midis viteve 1950-1980

Parashikimet e kirurgut në vendosjen e tubit të ushqyerjes jejunale në fillim të kiotomisë ndiqet nga

një regjim avantazhi dhe potenciali

Elementët e forulave të zinxhirit të shkurtër të ushqyerjes janë vecanërishtë të dobishëm në këto

situata dhe mund të bëhen të mundura nëpërmjet një gjilpëre jejunostomi.

Dëmtimet e kombinuara pankreatiko-duodenale

Pacientët me dëmtime të kombinuara pankreatiko-duodenale ose dëmtime të Ampullës

Në 8 nga 10 pacientë dëmtimi ishte i dukshëm klinikishtë

Dëmtimet e kësaj madhësie u dyshuan në dy pacientë por për të vërtetuar këtë u desh

pankreatografia

Nëse bëhet një kontroll i menjëhershëm i hemoragjisë eksperienca tregon se për një grup të zgjedhur

të pacientëve të dëmtuar në kanalin pankreatik, pankreatektomia është një kompletim kirurgjikal

3.5. Komplikimet

Komplikacionet që lidhen me dëmtimet pankreatike që ndjekin ndërhyrjen kirurgjikale është parë

në 20-40% të pacientëve

Përqindja e komplikacioneve është vecanërishtë e lartë në rastet e dëmtimeve të kombinuara sic

ilustrohet zhvillimi i sepsis dhe dëmtime të organeve të multisistemit rezultojnë në afërsishtë 30%

të vdekjeve në traumat pankreatike.

Hemoragjia sekondare

Hemoragjia post-operative që kërkon transfuzion gjaku mund të ndodhë në 5- 10% të pacientëve,

sidomos ku ka patur tharje inadekuate të jashtme, ose kur ka zhvillim infeksioni intraabdominal.

Pseudocistet

Dëmtimet e rëndësishme të mpira të cilat vëzhgohen jooperativisht shpesh cojnë në pseudociste

Në raport tregohen raste të pseudocisteve në 17 studime midis viteve 1952-1983 duke dokumentuar

22 pseudociste ne 42 pacientë me këto lëndime

22

4. Traumat e heparit

Traumat e heparit ndahen ne

-të hapura

-te mbyllura

Kemi katër shkallë të dëmtimit të heparit

Shkalla e I dëmtimi i kapsulës hepatike

Shkalla e II dëmtimi i kapsulës dhe i parenkimës

Shkalla e III dëmtimi i pjesshëm i organit

Shkalla e IV dëmtimi i plotë i organit

Shkaqet tek traumat e hapura janë:

Aksidentet automobilistike

Armët e zjarrit

Këto dëmtime shkaktohen nga goditje me presion shumë të forte

Shkaqet tek traumat e mbyllura janë:

Nga presioni i fortë i ushtruar pa prishje të tërësisë anatomike të paretit

Klinika

Dhimbje barku

Zbehje

Hemodinamika

Pulsi , Takikardi

TA i ulur

Në palpacion barku është i dhimbshëm

Të vjella

Diagnoza

Analiza bio-kimike

Kompromentim i pavarur i heparit

Rënie e eritrociteve

Hemoglobina e ulur

23

Ekografi

Prania e dëmtimit si dhe gjakut intraabdominal

Tomografia

Skaneri lokalizon shkallën e dëmtimit si dhe stadet e tij

Lavazhi intraperitoneal

Prezenca e gjakut në lavazh

Mjekimi

Mjekimi është kirurgjikal ne bazë të standarteve

Kujdesi infermieror

Pacienti ka ankth dhe frikë

Kujdesemi për zbehjen dhe dobësimin

Përgatisim pacientin para operacionit

Veprimet infermierore

Për këto infermierja i shpjegon pacientit shkallën e dëmtimit si dhe ndihmon në rritjen e tij në

aspektin psikologjikë

Infermierja i vendos pacientit perfuzion intravenoz si dhe merr analizat laboratorike dhe bio-kimike

Infermierja përgatit pacientin për operacion dhe pastron fushën operatore duke e pastruar me alkool

dhe betadinë.

24

5. Dëmtimet e lienit

Shkaqet

Traumat e ndryshme automobilistike

Rëniet nga lartësitë

Traumat e hapura me arëm zjarri

Sëmundjet e ndryshme hematologjike

Diagnoza

Analizat laboratorike

Eritrocitet e ulura

Hemoglobina e ulur

Hematokriti i ulur

Ekografi

Prania e gjakut në pulmone

Shkalla e dëmtimit

CT evidenton stadin dhe shkallën e lienit si dhe praninë e gjakut

Klinik

I zbehtë

Dhimbje barku

TA, puls i ulur dhe i dobët

Prania e klizmave dhe e plagëve në kavitetin abdominal

Dhimbje në palpacion i abdomenit

Mjekimi

Konservati duke ndjekur pacientin në raste të dëmtimeve të lehta nëpërmjet

Pulsit, Analizave të gjakut, Eko, CT, TA, Kirurgjike duke hequr splenin që quhet splenktomi dhe

duke e qepur ate

Kujdesi infermieror

Pacienti ka ankth, frikë

Infermierja kujdeset për zbehjen dhe dobësimin

Përgatitjen e pacientit per operacion

25

TRAUMAT E ZORRËVE TË HOLLA DHE TË ZORRËVE TË

TRASHA

5.1. Dëmtimet e kolonit/zorrës së trashë

Dëmtimet e kolonit/zorrës së trashë janë zakonisht rezultat i traumave penetruese. Koloni është

organi i dytë me i dëmtuar për nga shpeshtësia nga traumat prej armëve të zjarrit dhe i treti për

dëmtimet nga goditjet e barkut me thikë.Dëmtimet e kolonit nga traumat penetruse janë të rralla,dhe

përbejn vetem 5% të këtyre dëmtimeve.

Egzaminimi objektiv eshte veqenarisht i dobishem per te vendosur nëse laparatomia është e

nevojshme pas një plagosje me thikë në abdomen në rastet që janë të pranishme shenjat peritoneale,

megjithatë një egzaminim fizik me të dhëna negative nuk e përjashton praninë e një demtimi koloni,

veqanarisht në pacientët e plagosur me thikë në kurriz ose në flanke/ije.

5.2. Dëmtimet e zorrës së hollë

Zorra e hollë është organi i cili dëmtohet më shpesh nga dëmtimet penetruese. Pas traumave të

mbyllura( jo pentruese ), incidensa e dëmtimeve të zorrës së hollë varion nga 5% deri në 20% në

pacientët, të cilët kanë nevojë për eksplorim kirurgjikal. Mekanizmat e postoluara, të përfshira në

dëmtimet jo penteruese të zorrëve të holla përfshin këto dëmtimet:

Dëmtimet shkatrimtare të zorrës së hollë ndërmjet trrupit të vërtebrave dhe objekteve pa majë, të

tilla si timoni ose ingranazhi i marshave.

Çarjet e zorrës së hollë në pika fikse nga frenimi, të tilla si ligamenti i Traitëz, vlavula ileocekale

dhe rreth arteijes mezanterike.

Ruptura e ansës së mbyllur, e shkaktuar nga një rritje e papritur e presionit intraabdominal.11

Simptomat

Dhimbje në të gjitha kuadret e barkut, zbehje, të vjella të shpeshta, temperaturë, lodhje, dobësi

11 Dalip Sh.Limani, “ Kirurgjia abdominale ” Prishtinë,1996, f,47-65

26

Ekzaminimet

Ro-grafi direkte të barkut për të parë praninë e pneumoperitonëve

Eko-grafi për të parë praninë e likideve në barkë

CT për të parë shkallën e dëmtimit të organeve

Mjekimi

Mbizotërojnë përgjithësishtë mjekimet kirurgjikale me laparotomi të organeve me suturë të

mbylljes së organit të dëmtuar , zorrë e hollë apo e trashë kur dëmtimet janë të shpeshta

Shikohet bërja e anostomozave të ndryshme ilioiliake në zorrë të hollë dhe në zorrën e trashë

Bërja e kolostomive në fazën akute apo qepjen e perforacionit12Kalpitulli 3

3. KUJDESI INFERMIEROR PREOPERATIV TE PACIENTËT

ME LENDIME ABDOMINALE

Kujdesi fokusohet në të rritur të cilët i janë nënshtruar një procedure kirurgjikale, qellimi kryesor

është të përgatisë pacientin fizikishtë dhe psikologjikishtë.

Diagnozat infermierore

Ankth lidhur me:

Një procedurë të zakontë

Mos kuptimi i diagnozes dhe testeve të tjera diagnostikuese dhe procedurën kirurgjikale

Faktorët ekonomikë lidhur me hospitalizimin

Efektet nga anestezia

Diskomfortin, malnutricioni, ndryshimet në stilin e jetës dhe ndryshimi i rolit në familje

Ekzistojnë mundësitë që pacienti të vdesi

Rezultatet e pritshme

Pacienti do të shfaqë një reduktim të frikës dhe ankthit që evidentohet nga:

o Shprehja e ndjenjave me më pak frikë

o Shprehja faciale dhe lëvizjet e trupit janë të qeta

o Qëndrueshmëria e shenjave vitale

12 Sydder cl, Eyer sk: Blunt chest trauma with transaction of the azygos veen: cose report, i trauma 29: 889, 1989 Fq.51-56

27

o Ngjyra e lëkurës është normale

o Kupton procedurat rutinë të spitalit , testet diagnostikuese, procedurat preoperative

kirurgjikale dhe efektet e tyre13

Veprimet infermierore

Infermierja kupton gjendjen e pacientit gjatë periudhës preoperatore:

o Frikën

o Nivelin e kuptueshmërisë së procedurës kirurgjikale

o Eksperiencat e mëparshme kirurgjikale

o Aftësinë e mjaftueshme për adaptimin me spitalin

o Vlersojmë pacientin për shenjat vitale dhe simptomat e frikës dhe ankthit

o Tension

o Trenor

o Irritabilitet

o Diskomfort

o Diaphosis

o Takipne

o Takikardi

o Rritje e P/A

o Nervozizëm

o Zverdhje

o Aplikojme masa qetësimi tek pacientët për të reduktuar ankthin dhe frikën

I prezantojme stafin i cili do të marrë pjesë në kujdesin e tij/saj

E bindim pacientin që pjestarët e stafit janë shumë pranë tyre

Ruan qetësinë në mënyrë të sigurtë kur pyet pacienti

I shpjegojmë të gjitha testet diagnostikuese për operacion

Mësojmë pacientin lidhur me procedurat preoperative dhe kujdesin postoperativ

Ndihmojmë pacientin të identifikojë faktorët stresues dhe mënyrën se si ti përballoj ato

I mësojmë pacientit që dhimbja është një faktorë i zakonshëm postoperativ

Përfshin faktorët e rëndësishëm në orientim dhe mësimin e tij të gjatë në një mbledhje duke

inkurajuar mbeshtetjen ndaj pacientit

13 West JG, Trunkey DD, Lin RC: Systems of trauma care: a study of two counties, Arch Surg 114:455.1978 Fq. 111-119

28

Pacienti është i trishtuar , e lidhur kjo me humbjen potenciale ose ndryshimeve në një pjesë

të trupit apo funksionet e tij14

Rezultatet e pritshme

Pacienti do të demostrojë progresin nëpërmjet largimit të trishtimit sic evidentohet nga:

Shprehja e ndjenjave rreth ndryshimeve në imazhin trupor funksionin normal te trupit

Ulje e pasqyrimit të trishtimit

Merr pjesë në kujdesin preoperativ dhe aktivitetet e vetëkujdesjes

Veprimet infermierore

Nxit të bëjë perceptimin e klientit për ndikimin e operimit në të ardhmen e tij/saj vendos se si

pacienti të shpreh trishtimin

Observon për shenjat e dëshpërimit

Ndryshime në të ushqyerit

Insomnia

Axhitimi

Mospajtimi

Mohimi

i siguron një atmosferë kujdesit dhe interesim, i siguron privatësi në këtë mënurë pacientja do të

ndihet i lirë për të treguar ndjenjat negative dhe pozitive.

kryen veprimet që garanton besimin

I pergjigjet pyetjeve me sinqeritet

I siguron informacionin që ai kërkon

Inkurajon pacientin që të shprehë ndjenjat ne cfardo lloj mënyre e bën atë të ndihet mire

Siguron informacionin e lidhur me:

Programin kohor dhe zgjatjen e operacionit

Arsyet e mosushqyerjes dhe marrjen e lëngjeve para operimit

Medikamentet preoperative

Pozicionin e trupit gjate procedurës kirurgjikale

Qëndrimin në observim dhe sa gjatë do të qëndrojë

14 West JG, Trunkey DD, Lin RC: Systems of trauma care: a study of two counties, Arch Surg 114:455.1978 Fq 122-129

29

Rithekson të dhënat e informacionit në prani të anestezistit dhe të kirurgut 4-Informon pacientin

për kujdesin e paraprirë postoperativ

Veshjet

Rrugët venoze

Tubat e drenit

Limitim të aktiviteteve

Modifikimet dietike

Trajtimet

Nxjerrja dhe marrja e lengjeve

Zhurma respiratore

Shenjat vitale

Kontrolli neurologjik

Zhurmat intestinale

Kujdeset për metodat e kontrollit të dhimbjes

Pozicionimi

Medikamentet

Ushtrimet15

15 Jonson Rh Jr, Wall UJ, Jr, Mattax kl. Innominate atery trauma: A thiry-Years experience. Ivaso Surg 17:134.1993. Fq.142-147

30

KAPITULLI 4

4. KUJDESI POSTOPERATIV

Periudha e kujdesit postoperativ fillon menjëherë pas operacionit. Plani i kujdesjes fokusohet në

kujdesin postoperativ në pacientët të cilët kanë bër një anastezi gjenerale. Qëllimi kryesor është

parandalimi i komplikacioneve dhe kujdesi që pacienti të ketë një status shëndetësor postoperativ.

Diagnoza infermierore

Ankth i lidhur me mjedisin jo familjar, mungesën e të kuptuarit të diagnozës, të procedurave

kirurgjikale, menaxhimit të gjendjes postoperatore dhe alternime të vetëkonceptit.

Rezultatet e pritshme

Pacienti do të shprehë një reduktim të ankthit dhe axhitimit që do të evidentohet nga:

Shprehje e ndjenjave më pak anksioze dhe frikësuese

Shprehja faciale dhe lëvizjet trupore janë të qeta

Shenjat vitale janë stabël

Ngjyra e lëkurës është normale

Pacienti kupton të gjithë procedurat kirurgjikale

Kujdesi infermieror

1. Vlerësohet pacienti për shenjat dhe simptomat e frikës dhe axhitimit

Tension

Trenor

Irritabilitet

Diaphoresis

Takikardi

Takipne

Rritje të P/A

31

Tension facial

Zverdhje

2. Aplikojmë masa për qetësimin e pacientit për të reduktuar ankthin dhe frikën

I prezantojmë stafin i cili do të marrë pjesë në kujdesin e tij/saj

E bindim pacientin që pjestarët e stafit janë shumë pranë tyre

Ruan qetësinë në mënyrë të sigurtë kur pyet pacienti

I shpjegojmë të gjitha testet diagnostikuese

Mësojmë pacientin lidhur me procedurat dhe kujdesin post operator

Ndihmojmë pacientin të identifikojë faktorët stresues dhe mënyrën se si ti përballoj ato

I mësojmë pacientit që dhimbja është një faktor i zakonshëm postoperativ 3- Marrim masa

për të parandaluar dhe qetësuar dhimbjen

3. Instruktojmë pacientin për teknikat relaksuese dhe e inkurajojmë atë për të bër ushtrime të

ndryshme të lehta

4. I mësojmë si të ruajmë fuqitë dhe energjitë

Monitorojmë për efektet terapeutike dhe jo terapeutike për medikamentet antiankthioze

nqs administrohen

Deficitet në vetëkujdesje lidhur me:

Dobësinë fizike

Intolerancën ndaj aktivitetit

Dhimbjen

Efektet depresive ndaj medikamenteve

Frikë për zhvendosjen e tubit16

Rreziku për infeksione

Infeksioni i plagës lidhur me kontaminimin e plagës dhe uljen e aftësisë mbrojtëse të organizmit

lidhur me uljen e perfuzionit indor dhe keqëushqyerjes.

17

Vlerësojmë dhe raportojmë tek mjeku për shenjat dhe simptomat e infeksionit të plagës

16 Smith RS, Tsoi EKM,Fry WR, et al: evolution of antiboitoc theray folloun, abdominal trauma, Sugery 201:576.1985. Fq. 193-200 17 Jonson Rh Jr, Wall UJ, Jr, Mattax kl. Innominate atery trauma: A thiry-Years experience. Ivaso Surg 17:134.1993. Fq. 155-162

32

Ethe

Temperaturë

Skuqje

Nxehtësi

Etje në zonën e plagës

Materiali i drenit është jo normal

Aromë e keqe nga plaga

marrim materialin për kulturë nga dreni i plagës dhe raportojmë rezultatet tek mjeku 3-

Aplikojmë masa për mbrojtjen e plagës

Larja e duarve si nga ana e infermieres dhe pacientit

Mësojmë pacientin të shmangë prekjen e incizionit

Të tregojë kujdes në tubin e drenazhit

Ruajtjen e asepsisë se teknikave gjatë ndërrimit dhe kujdesit për plagën

Të mbrojmë pacientin nga pacientët e tjerë me infeksion

Monitorojmë për efekte terapeutike dhe joterapeutike të antiinflamatorëve 5-Nqs shenjat

dhe simptomat e infeksionit janë prezente

Vazhdohet me procedurat sterile dhe veprimet për përmirësimin e plagës

Monitorojmë për efektet e terapisë

Infeksionet e traktit urinar ndahen në:

Retension urinar

Ulje e volumit të plagëve

Kateterizim urinar18

Pacienti do të ketë përmirësimin e infeksionit të traktit urinar qe do të evidentohet nga:

Urinë e pastër

Erë normale e urinës

Mungesë e urinimit të shpeshtë

Djegie gjatë urinimit

18 Jonson Rh Jr, Wall UJ, Jr, Mattax kl. Innominate atery trauma: A thiry-Years experience. Ivaso Surg 17:134.1993. Fq. 170-188

33

Mungesë e etheve dhe temperaturës

Mungesë e nitritëve dhe bakterieve

Analiza e kulturës së urinës del negative

Veprimet infermierore

Vlerësojmë dhe raportojmë për shenja dhe simptoma të infeksionit në traktin urinar.

Urinë e errët

Urinë me erë të keqe

Ankesa për urinim të shpeshtë

Djegie

Rritje e temperaturës

Ethe

Monitorojmë analizat e urinës dhe raportojmë për prezencën e nitritëve, bakterieve.

Marrim një mostër urine për kulturë, raportojmë për rezultate anormale.

Marrim masa për parandalimin e infeksioneve

I mësojmë femrave të fshihen nga pjesa e përparme dhe pastaj mbrapa

Ndihmojmë pacientin për kujdesje perineale pas cdo lëvizje

Mbajmë inpute të lëngjeve të paktën 2500l/orë

Ruajmë teknikat e sterilitetit gjatë kateterizimit

Rreziku për trauma lidhur me rrëzimet nga:

Dobësimi dhe lodhja

Hipotensioni ortostatik i rezultuar nga grumbullimi i gjakut peritoneal dhe humbja e gjakut

gjatë operimit

Nga efektet depresive të sistemit nervor qëndror të disa medikamenteve

Prezenca e tubit të drenazhit ose paisje të tjera që pacienti ka nevojë

34

Kujdesi infermieror

Përcaktojmë faktorët predispozues për rrëzimin e klientit

Lodhje dhe dobësi

Hipotension ortostatik

Përdorim i analgjezikëve narkotik

Përdorim i qetësuesve

Relaksues të muskujve

Përdorim i tubave dhe paisjeve të tjera që përdor pacienti 2-Marrim masa për të

parandaluar rrëzimet

Vendosim gjërat e nevojshme afër shtratit të pacientit

Inkurajojmë pacientin për të kërkuar ndihmën nqs ai ka nevojë

Të përdorim rripin mbështetës kur pacienti është i ulur në karrige

Të evitojmë rrëmujën e nevojshme në dhomë

Vendosja e saktë e paisjeve pa interferuar me shtratin e pacientit

Ndryshimin e pozicionit të pacientit në mënyrë të ngadaltë

Transformim i siguruar gjatë bërjes së rutinave të ndryshme të nevojshme

Mos i nxito pacintit për kryerjen e nevojshme personale si p.sh shkuarja në banjo

Bëj veprime që rrisin forcën muskulare

Infermierja bën përfshirjen e pacientit në masa për mbrojtjen nga rrëzimet.

35

KAPITULLI 5

STUDIM RASTI

Emri: A

Mbiemri: K

Ditëlindja: 28.11.1995

Profesioni: Student

Adresa: Gjakovë

Vendbanimi: Gjakovë

Reaksion alergjik: Nuk ka

Diagnoza: Plagosje me armë të ftohtë ( thikë ).

Pacienti A. K 24 vjeçar u pranua në spital me Nr. Amzes 411 me diagnozë plagë shpuese me armë

të ftohtë. Organi i dëmtuar: Veshkja.

Anameza morbi: Pacienti paraqitet në Emergjenc në gjendje të rënd shëndetsore rreth orës 10:30

pas një përleshje me bashkëmoshatarët dhe nën përcjelljen e profesorëve, udhëtarëve të çastit dhe

policisë sjellet në Emergjencë.

Egzaminimi objektiv: Pacienti në emergjencë paraqitet në gjendje të rëndë me këta parametra

vital TA:100/60, temp 36.8, ekipa e emergjencës intervenuan menjëherë dhe pasi që gjendja ishte e

rëndë u kërkua prania e kirurgut. Gjatë ekzaminimit nga ana e doktorrëve shihet se pacienti nuk

ndihet mirë dhe kërkohet ndihma nga profesionistet tjerë shëndetsor në këtë rast e urologut. Në bazë

të Ehos shihet se në abdomen ka lëngë të lirë dhe dyshohet për gjakëderrdhje, kërkohen të mirren

urgjent analizat e gjakut, grupa e gjakut dhe të bëhet EKG.

36

Konsulta preoperative: Me konsultimin nga ana e anastesiologut dhe kirurgut vendoset që pacienti

të kryen ndërhyrje kirurgjikale pra të bëhet hapja e abdomenit.

Periudha intraoperative: Me hapjen e abdomenit mjeku specialist i kësaj lamie konstaton se ka

dëmtime të konsiderueshme të veshkës dhe kryhet ndërhyrja kirurgjike.

Periudha posoperative: Pacienti vendoset në dhomën e zgjimit dhe pastaj transferohet në kujdesin

intenziv ku pacientit i vendosen me ordinimin e mjekut 8 doza gjak dhe 4 doza plazëm.

Pas disa orëve gjendja e pacientit keqësohet dhe pacienti transferohet në QKUK.

Trajtimi: Gjak, plazëm, antibiotik, antipiretik dhe analgjetik.

Ndërhyrjet infermierore

Ndërhyrjen infermierore e përqëndrojmë në tre faza( preoperatore, intraoperatore dhe

postoperatore).

Qëllimi i ndërhyrjes infermierore është që të kryejmë një operacion me rrisk të ulët dhe pa

komplikacione dhe garanci për rikuperim funksional të pacientit.

Ndërhyrja infermierore në këtë rast është shumë e domosdoshme në fazën intra dhe postoperatore.

Infermierja siguron një tablo të plotë të gjendjes së pacientit.

Në fazën intraoperatore e dim që pacienti është i pafuqishëm nga efektet e anestetikëve , prandaj

duhet ndihma e infermieres që të ruaj pacientin nga aksidentet e shumta.

Në fazën postoperatore vëmendja e infermierit duhet të përqëndrohet tek shenjat vitale të pacientit,

temperatura dhe stresi. Këtu është shumë e rëndësishme që të bëhet një vlerësim i plotë i pacientit,

i gjendjes së tij dhe për të parandaluar komplikacionet e mundshme postoperatore.

37

Statistika

Të dhënat statistikore për vitin 2018 janë marrë nga spitali i përgjithshem “Isa Grezda” në

Gjakovë

Tabela 1:Lëndimet të organet e brendshme të paraqitura në bazë të moshës dhe gjinisë.

38

Grafikoni nr.2 : Në këtë grafikon janë të paraqitura lëndimet e organeve të brendshme sipas

gjinisë.

Në Grafikonin nr 2: Janë paraqitur lendimet e organeve të brendshme në bazë të gjinisë ku

vërehet se përqindja është më e lartë tek gjinia femërore me 71% dhe tek meshkujt me 29 %.

Femra71%

Meshkuj29%

39

Përfundimi

Materiali i grumbulluar dhe i punuar bie në sy që lëndimet gjatë traumave abdominale janë mjaft të

shpeshta si rezultat i numrit të aksidenteve dhe plagosjave me armë të ftohtë.

Më shpesh ndodhin te meshkujt në moshë të mesme dhe relativishtë të re. Këto lëndime paraqiten

mjaft te mëdha dhe në disa raste pacientët mbijetojnë me vështërsi.

Në rastet e ndjekura bie në sy që këto lëndime në fazat e reanimimit dojnë një kujdes të madh pasi

pacientët vijnë në gjendje shoku traumatik dhe neurologjik, dhe ndjekja duhet të jetë në mënyrë

adekuate.

Në vitin 2018, në spitalin regjional “Isa Grezda” – Gjakovë vërehet se më të atakuar prej traumave

abdominale jane të prekura gjinia femrore me gjithësej 10 raste, gjegjësisht prek më tepër moshen

prej 25-34 vjeç, me 3 të lenduar. Kurse gjinia mashkullore është më pak e prekur me gjithsej 4 raste,

me nga një rast te moshave: 1-4 vjeç, 45-54 vjeç, 55-64 vjeç dhe +65 vjeç.

Sa i përket studimit të rastit që e kemi cekur në studim, pacienti me iniciale A.K, i moshës 24

vjeç, i gjinisë mashkullore, ka qenë i lënduar rëndë me “arme të ftohtë” është trajtuar me antibiotik,

antipiretik dhe analgjetik, gjithashtu është bërë transfuzion i gjakut dhe plazmës.

Diskutimi

Nga te dhenat e prezantuara në lidhje me temën kuptojmë se lendimet e abdomet jane patologji

mjafte e shpeshte ne shendetesi, dhe kërkon trajtim urgjente mejekesor. Dhenja me kohe e ndihmes

mjekesore ka rendesi per jeten epacientit. Ajo konsiston ne mbajtjen e funksioneve vitale, triazhi,

trajtimi spitalor, rehabilitimi. Lendimet e abdomenit nga traumat më së miri trajtohet me qasje

ekipore. Vlerësimi parësor dhe dytësor paraqet qelësin e indentifikimit të lëndimeve që rrezikojnë

jetën. Pas identifikimit të lëndimit, trajtimi nuk duhet të vonohet. Trajtimi përcaktohet nga

mundësitë dhe resurset njerëzore

Krahas kësaj duhet cekur se edukimi shëndetësor i popullatës është mënyra thelbësore që ndikon

në vetëdijesimin e popullatës për të shmangur lendimet e abdomenit.

40

Rekomandimet

Rekomandimet lidhur me lendimet eabdomenit jane:

Te ngriten kapacitetet humane dhe profesionale për dhenjen e ndihmes se parë te rastet

urgjente.

Te shkurtohet koha e dhënjes së ndihmes mjekesore:

Të trajnohen infermieret dhe mjeketper trajtimin epolitraumav;

Te parandalohen infeksionet intrahospitalore;

Te shmangen lendimet;

Te respektohen shenjat e komunikacionit, te vendoset rripi i sigurise dhe te shmangen

vozitjet e shpejta dhe ndeshjet ne komunikacion si shkaktare te shpeshte te lendimeve

abdominale.

41

Rezyme

Hyrja: Në këtë studim do te njihemi me llojet e lëndimeve, emergjencat, vdekshmërinë dhe

mbijetesën në rast traumash, llojet e kirurgjive, hemoragjite, llojet e mjekimeve, kujdesin intensiv

ne urgjencë dhe vazhdimin e kujdesit në dhomat e repartit.

Poashtu do te paraqesim dhe rolin infermieror në traumat abdominale dhe keshillimin e familjarëve

të pacientëve për vazhdimin e kujdesit në kushtet e shtëpisë, vlerësimin në vendin e ngjarjes dhe

vlerësimin e gjendjes së pacientit kur mbërrin në urgjencë nga ekipi mjekësor,organizimi i punës

nga ekipi mjekësor dhe diagnostikimi i pacientit nga mjeku Mbas kryerjes se procedurave

diagnostikuese përcaktohet lloji i menaxhimit të pacientit.

Qellimi dhe objektivat: Qëllimi i këtij punimi është të bëj me dije sa është numri i lëndimëve

për një periudhë të caktuar kohore, kush janë më të prekur, femrat apo meshkujt, cila grupmoshë

prekët më shumë dhe sa është numri i të mbijetuarve?

Objektivat e këtij punimi ishin, njohja me shkaqet e lëndimeve abdominale, permiresimi i

punes ne lidhje me keta paciente, ndjekja intensive dhe adekuate e ketyre pacienteve. Metodologjia: Metodologjia e përdorur për hatimin e kësaj teme është metoda e studimit të rastit,

gjithashtu është shfrytëzuar edhe literaturë e bollshme nga biblioteka e fakultetit, interneti si dhe

biblioteka “Ibrahim Rugova” e qyetetit. Te dhenat statistikore lidhur me numrin e lendimeve të

abdomenit, grup moshat dhe gjinia janë marrë nga spitali “Isa Grezda” në Gjakovë.

Përfundimi: Lendimet e abdomenit jane mjafte te shpeshta, keto lendime kerkojnë nderhyrje

mjekesore urgjente, dhenja e ndihmës mjekesore me kohë dhe roli i infermierit është jashtëzakonisht

i rëndesishem pë jeten e pacientit.

42

Summary Entry: in this study we will be known with types of injuries, emergencys, mortality, and the survival

in case of trauma, types of surgeries, bleeding, types of medication, intensiv care in urgency and

the continuing care in the department rooms.

Also we are going to present the nurse role in abdominal trauma,and counseling for the patiens

family fore the contiuing care at home,evaulation in the scene, evulation of the patiens condition

when he arrives in the urgency from the medical team, organization of work by the medical

team,and the patient diagnose from doctor .after the diagnose,the typse of patient menagment is

defined.

Purpose and objectives: The purpose of this study is to let us know wich is the number of injuries

for the certain period of time who is the most affected, women or men wich age group is more

affected and wich is the number of survivors? The objectives of this study were familiarity with the

causes of abdominal injuries, improving the performance of these patients intensive care,intensive

and adequate follow-up of these patients.

Methodology: The methodology used in this study, is the case study method, has also been used

literature from the faculty library, from the internet and the “Ibrahim Rugova” city library. The

statistical data regarding the number of abdominal injuries, age groups and gender were taken from

”Isa Grezda” hospital in Gjakova.

Conclusion:Abdominal injuries are quite common, these injuries require urgent medical

intervention medical assistance in time and the role of the nurse is extremely important to the

patient’s life.

43

LITERATURA

1. Haley Ma, Simons RK, Winchell RJ, et al : A prospective evaluation of abdominal ultrasound in blunt trauma: Is it useful ? J Trauma

2. Velmahos GC, Constantinou C, Tillou A. et al: Abdominal computed tomographic scan for patients with gunshot wounds to the abdomen selected for non-operativ management J

Trauma

3. Sydder cl, Eyer sk: Blunt chest trauma with transaction of the azygos veen: cose report, i trauma 29: 889, 1989

4. Miller TB, Richardson ID, Thomas HA: Reale of CT in the diagnosis of major arterial injury after blunt thoracis trauma. Sugery 106:596.1989.4

5. Cortney M. Townsend. JR. MD ( 2013 ) “Traktati i Kirurgjisë”

6. Smith RS, Tsoi EKM,Fry WR, et al: evolution of antiboitoc theray folloun, abdominal trauma, Sugery 201:576.1985.

7. West JG, Trunkey DD, Lin RC: Systems of trauma care: a study of two counties, Arch Surg 114:455.1978

8. Jonson Rh Jr, Wall UJ, Jr, Mattax kl. Innominate atery trauma: A thiry-Years experience. Ivaso Surg 17:134.1993.

9. Lee WC: Field intravenous lines-Are thy Worth it? Trauma 26:678

10. D. Sh Limani (1996) “ Kirurgjia abdominale ”, Prishtinë

44

CV E SHKURTËR E KANDIDATIT

Emri Endrit

Mbiemri Hereqi

Ditëlindja 16.10.1997

Vendlindja Gjakovë

Vendbanimi Kralan

Kombësia Shqiptar

Nënshtetësia Kosovar

Shkollimi i mesëm Mjekësi e përgjithshme SHMML “ Hysni Zajmi ” Gjakovë

Shkollimi

universitar

Bachelor- Infermieri e përgjithshme në Fakultetin e Mjekësisë-

Universiteti i Gjakovës “Fehmi Agani” 2016 deri në mbrojtje të

kësaj teme.

Njohja e gjuhëve Gjuha angleze

e-mail endrit.hereqi@gmail.com

CV E SHKURTËR E KANDIDATIT

Emri Dardan

Mbiemri Ahmetaj

Ditëlindja 01.09.1998

Vendlindja Prishtinë

Vendbanimi Isniq ( Deçan )

Kombësia Shqiptar

Nënshtetësia Kosovar

Shkollimi i mesëm Mjekësi e përgjithshme SHMML “ Hysni Zajmi ” Gjakovë

Shkollimi

universitar

Bachelor- Infermieri e përgjithshme në Fakultetin e Mjekësisë-

Universiteti i Gjakovës “Fehmi Agani” 2016 deri në mbrojtje të

kësaj teme.

Njohja e gjuhëve Gjuha angleze dhe gjermane

e-mail dardan.ah@outlook.com

mailto:endrit.hereqi@gmail.commailto:dardan.ah@outlook.com