KIROL EZBERDINEN AZTERKETA HISTORIKOA

Lasarte-Oriak, nahiz eta herri oso berria izan, historikoki kirol tradizio oso handia izan

du. Horregatik, oso interesgarria da garai batean egite ziren kirolak aztertzea, gaur egun egiten

direnetara iritsi arte, ikusteko nola eman den progresio hori. Gaur egun, badirudi futbola dela

indarrean dagoen kirol bakarra herri honetan, baina ikusiko dugu nola historikoki eta baita

gaur egun ere kirol interesgarri eta oso ezberdinak praktikatu izan diren eta praktikatzen

jarraitzen diren. Horrela, kirol hauek egiten dituztenak omenduz eta kirolak egiten ez

dituztenak hauek egitera hurbil daitezen. Izan ere, herri hau mugimendu eta progresio

konstantean dago. Hau lortu ahal izateko, Lasarte-Oriako kirolen inguruko azterketa historikoa

egingo dugu.

Arrauna:

Lasartetik oria ibaia igarotzen da, baina garai batean bertan ur gehiago zegoen eta

garbiago mantentzen zen. 1946an Joxe Antonio Lasak lehen aldiz batelen estropadak antolatu

zituen San Pedro festetan. Helmuga eta irteera hipodromoko irteera eta helmuga izanik.

Erlojuaren kontra bi ontzi abiatu ziren, bat alde batera eta bestea bestera, lau ziaboga beteaz.

1948an apustua egiteko modua ezarri zuten eta irabaziak herriko Misericordia eta Hospitalari

laguntzeko erabili ziren. 1955ean ibaian ur gutxi zegoela eta lehen jardunaldia jokatu eta gero

bertan behera gelditu zen, harriekin arraun asko hautsi baitziren. Urteroko jardunaldi hauek

Joxe Antonio Lasa saria izendatu zituzten, bi egunetan banatzen zen eta bietan egindako

denboren batuketak izendatzen zuen irabazlea. Nahiz eta izen ematea irekia izan, 1950ean

herriko gazteentzat proba bat antolatzen hasi zen. Jokatu nahiz zutenentzat bi ontzi egokitu

ziren, bakoitza bi arraunlarik osatzen zuen eta egundoko arrakastaz ospatu ziren Santa Ana

egunean.

1949ko Joxe Antonio Lasa sarian lagun kuadrila batek Michelinen izenean jokatu zuen

eta 1953an Michelin arraun kluba sortu zen. Bautista Oliden lanik gabe geratu zen eta 7 seme

alaba eta emaztea ezin mantendu, eta Michelin fabrikara jo zuen lan eske, arraun talde bat

osatzearen truke. Enpresak proposamena onartu egin zuen eta Oliden sendiak arraunari ekin

zion Michelinen izenean, Bautista lanean hasita. Bautistaren anai eta iloba pare bat eta Orioko

beste gazte batzuekin trainerilla osatu eta lehenengo urratsak eman ziren Lasarten horrelaxe.

1953an Donostiako batel estropada irabazi eta garaipenen bide arrakastatsua abiatu zen.

Lorpen garrantzitsuena 1956ean iritsi zen, Portugaleten Espainiako Txapelketa irabazi

baitzuten. Bi urte lehenago, Portugaleten baita ere, Michelinek trainerilletako Espainiako

titulua ere eskuratu zuen.

Hamar urteko atsedenaren ondoren, arraunaren bigarren aroa hasi zen Lasarten

1967an. Aurreko planteamendu eta politika aldatu eta Antonio Olidenek handik eta hemendik

jendea ekarri zuen trainerua osatzeko. Beste hainbat herritako morroskoak ekarriarazi zituen

eta Lasartekoekin batera talde indartsu bat sendotu zuen. Antonio Oliden baserriz baserri ibili

zen mutil indartsuak bilatzen eta egunkarietan ere deialdiak jarri zituzten, baina erantzuna ez

zen oso arrakastatsua izan. Olidenek arraun bat sekula ikusi ez zituzten gazteak ontzian sartzen

ituen lehen ikasgaiak jasotzeko. Denborarekin, ahala beharrez joan ziren ofizioaren

gorabeherez jabetzen. Michelinek lokal bat hartu zuen Orion eta horixe zen arraunlarien

egoitza. Entrenamenduak ere bertan egiten zituzten normalean. Hala ere, Lasartetik Oriara

zihoazen urak ere aprobetxatzen zituzten serieak lantzeko. Arraunlariei, beste klub askotan ez

bezala, entrenamendu eta estropadetan egindako kilometroengatik ordaintzen zitzaien.

Arrauna, emaitza honek bultzatuta, sakonki bizi izan zen Lasarten hirurogeigarren hamarkadan.

Ikertzaileak ere etorri ohi ziren, Michelingo traineru eta arraunen sekretuak miatzera

ezkutuan.

Arraunaren munduan, betidanik helbururik maitatuena Kontxa izan da eta Michelinek

birritan lortu zuen Kontxako bandera haizetaratzea Konstituzioko enparantzan. Lehenengoa,

1969an lortu zuen. Ordura arte lasartearrek elastiko gorriak erabiltzen zituzten, baina

Kontxako bandera honetan estreinatu zituzten kolore urdin eta horiak eta hemendik aurrera

azken hauekin jarraitu zuten, bedeinkazio moduan. Bigarren garaipena 1973an lortu zuten.

Garai haietan herriak jarraipen handia egin zion traineruari, haren arrakasta zela medio.

Jokatzen zuten bakoitzean Okendoko plaza jendez lepo egoten zen haiei harrera egiteko zai,

arraunlariak agurtzeko itxaropenarekin. Kontxako bi bandera hauez gain, 1969an

Santanderretik ekarritako Espainiako txapelak ere oihartzun handia izan zuen.

Horrez gain, aulki mugikorrean ere Michelinek Europako hainbat hiri garrantzitsutan

izan zuen ordezkaritza Joxe Luis Kortari esker eta Espainiako hiru txapelketa irabaztea ere lortu

zuten.

Hala ere, emaitza txarren zapore garratza baino atsekabe handiago bat gertatu zen,

1975ean tragedia gertatu baitzen Orioko uretan. Entrenatzen ari zirela ontzia irauli eta bi

arraunlari ito ziren. Kolpe ikaragarria izan zen eta uzteko zorian egon baziren ere, urte hartan

hildako bien izenaz bataiatu zuten Michelinen trainerua, “Eugenio eta Benito”. Lau urte

gehiago iraun zuen, baino 1979an klubaren arraunaren atala amaitu zen eta arrazoiak oraindik

ere argi ez dauden arren, Michelinek agur esan zion arraunaren munduari.

Atletismoa:

Korrika egiteko instalazio berezik ez denez beharrezko, oso zaila da zehaztasunez

esatea noiztik egon diren atletak Lasarten, baina XX. Mendeko gora beheren inguruan jakiteko

baba biderik. Korrikalari asko ibili ziren lehiaketa baten batean ez bazen, apustuak irabazteko

nahian. 1918an adibidez, Justo Urdanpilleta eta Anton Gordok erronka bat izan zuten San

Pedro festetan. Urdanpilletak apustu bat irabazi zion begiak estalita, ibilbidea goitik behera

ikusi gabe ezagutzen zuela erakutsiz. 1925ean Inazio Alkortak Gipuzkoako txapelketa irabazi

zuen 400 metrotan. Urte bat lehenago, 1924ean, Biyak bat elkartea atletismo sekzioan hasi

zen, baina ordurako Lasarteko hainbat korrikalari joanak ziren Añorgara eta haserre xamar ibili

ziren, herritarrak kanpora joan zirelako. Biyak batek pertiga, diskoa, pixu jaurtiketako bola eta

hesiak erosi zituen, baina urtebete beranduago deialdi bat egin zuen, inork erabiltzen ez

zituenez herdoila hartzen ari zirelako.

Lasarterik sona eman zion korrikalaririk handiena Migel Zialzeta oriar txapelduna izan

zen. 1925ean lehen proba garrantzitsua irabazi zuen, Fortunaren lasterketa, marka guztiak

hautsiz. 1928an Gipuzkoako txapeldun bilakatu zen, pistako bi probatan, 1500 eta 5000

metrotan, bietan errekorrak hautsiz. Urte horretan bertan, Espainiako txapelketan bigarren

izan zen. 1932ko Otsailaren 28an Lasarteko Hipodromoan Espainiako kross txapelketa jokatu

zen. Zialzetak buruko tropelean egin zuen proba guztia, baina azken itzulia burutzen ari zirela

erretiratzeko keinua egin zuen. Hala ere, lagunen mehatxuen eta aurkarien harrotasunen

aurrean oriatarrak aurrera jo, aldea ateratzea lortu eta bakar bakarrik sartu zen azken

zuzengunera. Espainiako txapelketa irabazi zuen, aurreikuspen guztiak hautsiz eta Lasarte eta

Orian omenaldi bat egin zioten. Hainbat urtez jarraitu zuen txapelketa garrantzitsuak irabaziz.

Bere korrika egiteko modua ikusgarria eta gailenezina zen, baina ez zuen entrenatzea gustuko

eta nahiago zituen gau alaiak. 1934an bere azken krossa irabazi eta pixkanaka itzaltzen joan

zen bere izena gerra iritsi arte. Espainian barrena joan behar ian zuen eta hortxe amaitu ziren

txapeldun handi honen garaipen eta markak.

Gerra ondoren, pistako talde bat osatu zen Lasarten, Amarako estadioan entrenatzen

zutenak. Michelingo futbol zelaiaren inguruan proiektu bat aurkeztu zen, baina ez zen aurrera

atera eta bi urteren buruan pista gizonek utzi egin zuten atletismoa. 1944tik aurrera azaldu

ziren zeresana eman zuten kross gizonen belaunaldiak. Soldaduskan korrika egiten zutenak,

etxean egoteko denbora gehiago izateko abantaila zutenez, gazte asko horregatik hasi ziren

korrika koartelean eta hortik zetorkien zaletasuna. 1946ean Leandro Romok bigarren mailako

kross guztiak irabazi zituen eta Gipuzkoako txapeldun bilakatu zen. Hurrengo urteetan lehen

mailan parte hartu zuen, baina futbolean jokatzen amaitu zuen, Real Sociedaden. Real

Sociedaden aritutako lasartear futbolari batzuk, aldi berean, korrikalari eta taldeak emandako

dirua gorde eta bizikletaz joaten ziren lasterketa jokatzen zen herriraino ezkutuan. 1953an

Michelinek talde bat atera zuen. Baina urte batzuetan atletismoak herrian jaitsiera izan zuen.

Lasarte Orian, atletismoaren aro berria 1974-75ean hasi zen. Javier Castro

Landaberriko ikastolako kirol heziketako irakasle izendatu zuten eta hurrengo urteetan

egondako atletismoaren harrobia bertan kokatzen da. Hasieran eskolako instalazioak nahikoak

ziren eta eskolarekin parte hartzen zuten, baina jubeniletara iristean Michelin klubera

igarotzen ziren, adinean aurrea zihoazenei irtenbide bat aurkitzeko. Horrela, Michelin-

Landaberri elkartea sortu zen. Honen bidez, atletismoa apenas lantzen zuen herri bat,

espezialista anitz edukitzera igaro zen 20 bat urteren buruan eta Michelin-Landaberrik titulu

asko lortu zituen Gipuzkoa eta Euskadi mailan.

1934ean Lasarteko Caddies Club izan zen Estatu mailan beteranoen lehen lasterketa

antolatu zuena eta parte hartzaileek bete beharreko baldintzak ziren: 28 urte izatea eta azken

lau urteetan probetan az parte hartu izatea. 1895ean Santos Uribek beteranoe 800

metroetako Estatuko Txapelketa irabazi zuen, baina lesio batek hauek egitea galarazi eta

martxa egitera igaro zen. Bertan, Gipuzkoa, Euskadi eta Espainiako hainbat txapelketa irabazi

ditu.

1956an “Cross de las Naciones” urtean behin antolatzen zen munduko krossik

garrantzitsuena Lasarteko hipodromoan jokatzen hasi zen eta bertan jokatzen jarraitzen da

Urtarrileko azken igandean. Gizon eta emakumeak aritzen dira kategoria guztietan. Urteetan

zehar munduko atleta garrantzitsuenetariko asko igaro ziren Lasarteko hipodromotik.

Lasarte-Oria Bai Krossa:

1995. urtean lehen aldiz, Ostadar K. F.-ak Lasarteko lehen kross herrikoia antolatu

zuen. Honen helburua, Lasarten kirola bultzatzea, kirolaren inguruko festa bat antolatzea eta

dirua lortzea izanik. Hasieran, zerbait xumea bezala hasi zen, baina urtero haziz joan da. Gaur

egun ere, Urriko azken igandean ospatzen da urtero, inguruko gazte eta korrikalari hoberenak

biltzen dituena. Horrez gain, 2000. Urtetik aurrera, Lasarte-Oria Bai Kross Txikia ospatzen da.

Bertan, Lasarteko haur eta gazte asko ateratzen dira eta izugarrizko arrakasta du. Lasarteko

kross ospetsu hau, urteroko zita galdu ezina da Lasarte-Oriako biztanle ororentzat.

Zirkuitu automobilistikoa:

1923an Donostian kotxeen pieza eta laginen inguruko erakusketa bat ospatu behar zen

eta zerbait ikusgarria erakusteko gogoa zegoen etorriko ziren pertsona garrantzitsu eta turista

askoren artean. Asko pentsatu, aztertu eta ikertu ondoren erakustaldi honen ezaugarriekin bat

zetorren gertakizun bat ospatzea erabaki zen eta horrela sortu zen maila goreneko proba

automobilistiko bat. Horrela, Lasarteko zirkuitua sortu zen. Zirkuitu hau ez zen ustekabean

sortu, baizik eta mendean zehar eraikitako bide eta errepideak erabili ziren, Lasarteko zirkuitua

naturalki eraikia zegoen. Oso argia zen pertsona bat konturatu zen Oriako rekta egokia zela

irteerako tokia kokatzeko, Lasarteko rekta azken azeleraziorako egokia zela, helmuga egokia

Orian zegoela, Andoainerako errepidea egokia zela gidarien abileziak ikusteko, Urnieta eta

Hernanikoa autoen motorren potentzia proban jartzeko … Konponketa batzuk egin eta

helmuga parean ezarritako tribuna batzuen bidez lehen karrerek erakutsi zuten zirkuitua

paregabea eta zuen arrakasta publiko kopuruagatik. Donostiako udala arduratu zen

beharrezkoak ziren gastuetaz eta aldi berean, “Real Automovil Club de Gipuzcoa” delakoa

sortu zen 1923an. 1926an Lasarteko zirkuitua Europako Sari Nagusia bilakatu zen, proba

puntuagarria zirkuitu kontinentalaren barruan.

Esfortzu eta arazo askoren ondoren, zirkuituak honelako maila bateko proba jaso zezan

bete beharreko baldintzak betetzeko, Europako Sari Nagusia ospatu zen 1926an Lasarteko

zirkuituan. Gauzak honela, 20 eta 30. Hamarkadetan zehar Europa osotik zehar jendetza

izugarria etortzen zen Lasarte eta inguruetara, Lasarteko zirkuitua zela medio eta bertako

azpiegitura guztiak betetzen zituzten. Zirkuituak 17.400 metro zituen eta Alfontso XIII.

Erregeak, Hispano Suiza esku zuena, lehiaketeko egun guztietan zirkuitua ixten zuen goizeko

hamarretan eta handik aurrera guztiz debekatua zegoen bertan ibiltzea.

Irteerako posizioak zozketa bidez esleitzen ziren eta gidariak irteerako marratik gertu

egoten ziren, hasiera markatzen zuen tiroa entzutean autora korrika joan eta autoak

arrankatzeko. Rosemayer emakumea izan zen bakarra ausartu zena gizonen aurka aurre

egiten. Bi istripu tragikok puntu negatiboa jarri zuten 1924 eta 1925 urteetan. Proba nagusiaz

gain, abiadurarena, autoek gozamena eskaini zuten haien bataila ikusgarriekin eta ondoren

hamabi orduko lasterketa ezarri zen, bi gidarik gidatze lanak banatzen zituztela, bata bestearen

ondoan eserita. Horrez gain, ez dira ahaztu behar motoak, sidekarrarekin edo gabe.

1931 eta 1932 artean ez ziren lehiaketako lasterketak egon, Espainiar Gobernuan

erregimen aldaketagatik egon ziren arazoen ondorioz. 1933an berriro ospatu zen eta baita

hurrengo bi urteetan ere. Baina 1936an bere jarraitasuna gelditua izan zen gerra zibilaren

ondorioz, zirkuitua hobetu eta aldatzeko proposamenak indarrean zeudenean. Horrela,

1936an betirako gelditu zen hain arrakasta handia izan zuen proba hau. Hala ere, 1948an hau

berreskuratzeko proiektu bat aurkeztu zen, baina ez zuen aurrera egin.

Saskibaloia:

“Aplicaciones Tecnicas del Caucho” enpresa aitzindaria izan zen Lasarte-Orian

saskibaloi talde baten sorreran. 1965ean dozena bat langile abiatu ziren bertako liga

probintzialean talde bat ateratzeko abenturan, ondo pasatzeko helburu bakarrarekin. Eskolako

kantxetan jolastu nahi zuten, baina argi faltagatik, eskuragarri zuten kanasta mugikor batekin

joaten ziren Okendo plazako frontoi argiztatura, bertan entrenatzeko. Lehendabiziko urtean,

1965-66 denboraldian ez ziren gai izan partidu bat behera ere irabazteko. Neska batzuk taldea

uztera jo zuten eta horrela, nesken bila abiatu ziren Lasarte eta Orian taldea osatzeko. 67-68

denboraldian iritsi ziren lehen garaipen eta emaitza nabarmenak eta jokalari bat, Manoli

Zumeta Mediterraneoko jokoetara joan zen Gipuzkoako elastikoa defendatuz. 1969an

Michelinek esku geratu zen taldea. 1968an Michelin aurkeztu zuen talde bakarra osatu zen,

baina bi urte bakarrik iraun zuen. 1972an neskak Gipuzkoako txapeldunak izan ziren. 1977an,

kanpoko herrietako neska batzuk taldera etorri ondoren, Espainiako jubenil mailako

txapelketan hirugarren sailkatu ziren. Talde honek emaitza honek eskuratzen jarraitu zuen,

baina 1977an Donosti taldearen esku geratu zen. Sasoetako eskola ere arduratu zen eta hasi

zen nesken saskibaloi taldeekin lan egiten. 1981-82an Michelin talde Lasartearrak, Gipuzkoako

saskibaloi historian mugarri bat ezarri zuen, txapelketa probintzial guztiak irabazi baitzituen

nesketan, benjamin, alebin, infantil, kadete eta jubenil mailan. Hurrengo urteetan taldeak

gutxiagotzen joan ziren eta Michelin baseko taldeetan oinarritu zen 1992an desagertu zen

arte. Hala ere, urte hauetan lau Lasartear nesken Lehen Mailara iritsi ziren, Arantxa Maiza da

horietako bat. 1987an Ostadar K.T. sortu zen eta gizonezkoen arlora dedikatu zen, Lasarten

historiko egon den hutsune hau bete nahian. Hala ere, honek ere urte guti iraun zuen. Horrela,

saskibaloiak ez du inoiz lortu garrantzia handia Lasarten, nahiz eta nesketan emaitza onak lortu

izan diren.

Azken urteetan gaur egun arte, ez da talderik egon senior mailan Lasarte-Orian. Hala

ere, eskola kirolean lana egiten jarraitu du Landaberri ikastolak eta urtero nesken taldeak atera

dira kategoria ezberdinetan. Aurten, Ostadar S.K.T aspaldiko kontuan gogora ekarri nahian,

saskibaloian berriro arreta jarri eta neska talde bat atera du kadete mailan. Oraindik ere,

ikusteke dago nolakoa izango den kirol honen etorkizuna Lasarten eta arrakasta lortzen badu

taldeak sortzen joate diren. Izan ere, azken urteotan saskibaloi zale lasartearrak kanpora atera

behar izan dira jolastu ahal izateko.

Bola eta Toka:

Bolatokien historia sagardotegiena bezain zaharra da eta kupelak zituen baserriak,

kanpoan bolarekin aritzeko egokituriko txokorik ez zuen falta. Garai batean sagardotegi adina

bolatoki zegoen eta Lasarte-Orian hainbat tokitan aurkitu zitezkeen. Antzinakoak estali gabek

ziren eta eguraldiaren menpe egon behar zen jolastu edo ez jolasteko. Bolak 6-7 kilokoak ziren,

sagarraren ipurdi-ondoak aprobetxatuz eginak eta bolak artetik ateratako 10-12 kilotakoak.

Ongi kontserbatzeko uretan gordetzen ziren, zartatu ez zitezen. Migel Campos berak egiten

zituen bolak, torno bat eta egurrezko bi pitoirekin. Bola jokoa, hastapenetik, apustu bide

bilakatu zen, dirua beti zegoen tartean. 1908an Oriako bolatokian apustu ospetsu bat jokatu

zela jakin badakigu, baina ez zen ez lehena ez azkena izango. Erronda ordaintzeko ere sistema

paregabea zen. Hamar bat lagunek boloetan jokatu eta azken biek edandakoa ordaintzen

zuten. Lehenik eta behin, gerra aurretik etzanda tiratzen zuten denak, “azpijana” teknika berria

asmatu arte, gaur egungoaren antzekoa. Lasarte-Orian txapelketetan ibilitakoak ere badira eta

1934an jokatu zen lehen Gipuzkoako txapelketa ofizialean bezalaxe, denetan ordezkariren bat

egon da. Bola zaletasuna eta bolatoki kopurua goitik behera amildu da. Gaur egun,

bolatokietan oso jende gutxi dabil, nahiz eta hauek bizirik gordetzen duten euskal kirol

zaharrenetariko hau. Bola eta toka uztarturik joan dira beti eta lehen aipatutako bolatoki

guztien aldamenean tokarako leku bat zegoen eta betik bukatzean besteari ekiten ioten.

Topako txapelketak ere hamaika jokatu dira eta Lasarte-Oriatarrak hemen ere ibili ziren.

Zaldi karrerak:

Izatez Donostiakoa bada ere, Lasarteko hipodromoa esan izan zaio beti eta lasartearrek

bere sentitu dute. Gure hipodromoa Europako hoberena izatera ere iritsi zen. Donostiako

Ondarretako paduretan egin zuten hipodromoa da Lasartekoaren aurreko zuzen-zuzena eta

hura 1907an inauguratu zuten. Lehen mundu Gerrak zaldi karrera guztiak geldiarazi zituen

kontinenteko herrialde guztietan eta Belgikako eta Frantziako hipodromoak itxi egin ziren.

Horrela, mugatik hurbil kalitateko eta neurri handiagoko beste bat egin ote zitekeen bururatu

zitzaien. Alfontso XIII.a erregearen eta Goeorges Marquet Donostiako Kasinoko zuzendariaren

eskutik, Oria ibaiaren alboan hipodromoa eraikitzeari ekin zioten eta 2000 pertsonentzako

tribuna altxatu zuten eta zelaia prestatu zuten. Hau dena, hamar hilabeteko denbora laburrean

eraiki zuten. 1916ko uztailaren 2an inauguratu zuten eta Donostiako Sari Nagusia ospatu zen,

jendetza ospetsu asko bildu zirela: Alfontso XIII.a, Maria Kristina, printzea, infanteak …

Nazionalitate guztietako prestatzaile, jockey, koadra gizon eta zaldiak biltzen ziren Lasarten eta

topagune bihurtu zuten atzerriko jabe eta zaletuek. Gerra amaitzean, bakoitza bere herrialdera

itzuli zen. Hala ere, Donostiak ez zuen bere proben izen ona galdu nahi eta 1922an milioi erdi

pezeta eman zizkion irabazleari, zifra ikaragarria ordurako. Eromena izan zen egun artakoa eta

mundu osoko jendea etorri zen, baita Aga Khan indiar printze mitikoa. Honek erakusten du

nolako sona lortu zuen lasterketa donostiarrek.

Lasarteko hipodromoan urtero jarraitu zuten zaldi karrerek, baina gerra zibilaren

ondorioz lau urteko geldialdia egon zen 1936-40 artean. 1955ean lasterketetako pista aldatu

zen, hondarra belarragatik aldatuz eta barruko pista bat eraikiz entrenamenduetarako. 1966an

hipodromoaren sorreratik 50 urte betetzen zirela, Donostiako lehendabiziko Urrezko Kopa

(Copa de Oro de San Sebastian) jokatu zen. Gaur egun, Urrezko Kopa udarako denboraldiko

probarik esanguratsuena izaten jarraitzen du azken 20 urteetan bezalaxe. 1992tik aurrera, hiru

proba nagusi ezarri ziren: Diputación Foral de Gipuzcoa, Copa de Oro eta Gobierno Vasco.

Hipodromoaren sorrera ez zen bakarrik onuragarria izan kirol honen zaletuentzat,

baizik eta gizarte fenomeno txiki bat bilakatu zen. Diru-sarrera berri bat, erlazioa beste jende

mota batekin, beste bizi moduen ezagutza eta laburbilduz, gertutasun bat gure mundutik

kanpo zirudien zerbaiti. Asko izan dira hipodromoaren ondorioz Lasarte eta Oriara etorri eta

bertan gelditu zirenak. Hala ere, Lasarte eta Orian ez dira profesional asko atera jockey bezala

arrakasta izan dutenak. Maximo Begiristain da horietako bat, nahiz eta ez Lasarten jaio, bertan

hazi eta hezia eta historiak eman duen jockeyik handienetariko bat da. 43 kilo pixatzen zituen

eta bera zen guztietan hoberena.

Gaur egun ere, Lasarten zaldi karreretako zaletasunak bizirik jarraitzen du eta udarako

igande guztietako zita ezinbestekoa da hipodromokoa. Teddy lehen zaldi irabazlearekin hasi

eta Pazifiksturm Urrezko Koparen azken garailera iritsi arte, asko izan dira Lasarteko

hipodromoko zaldi karreretan lehen postuan sailkatutako zaldiak. Horrez gain, zaldi

munduarekin erlazionaturiko beste proba batzuk ere ospatu dira, hala nola, poloa eta zaldi

konkurtsoak.

Areto Futbola:

Lasarte-Orian lehen aldiz areto futbolean lehiaketa ofizialetan 1980-81 denboraldian

jokatu zen eta aitzindariak Txartelen izenean jokatu zuten, Areto Futboleko Gipuzkoako

Federakuntzak antolatutako lehiaketetan. 1982an hemengo batzuk Asador Dana Onara igaro

ziren eta bigarren mailan jokatu zuten. 1986-87 denboraldian lehen mailara igotzea lortu zuten

eta 1988-89 denboraldian pronbitziako txapeldunak bilakatu ziren. Bar Patricio hirugarren

mailan hasi zen 1984an eta bi urtetan lehen mailara iritsi ziren, Bar Bolatokiren patrozinioa

eskuratzea lortuta. Ostadar kirol taldeak ere berdina egin zuen 1985-86an hasita. Honela

urteetan zehar hainbat talde sortzen eta eraldatzen joan dira gaur egun arte. Gaur egun,

talderik garrantzitsuena Aldatz taberna da, lehenengo erregional mailan jokatzen duena.

Kategoria txikiagoetan, 1980tik aurrera jokatu izan da Futbitoko Gabonetako

Txapelketa. 1980 eta 1990 artean, talde lasartear ezberdinek Gipuzkoako txapelketa

eskuratzea lortu zuten alebin, infantil eta kadete mailatan eta jokalari batek baino gehiagok

lortu zuen Gipuzkoako selekzioarekin jolastea. Horrez gain, Txema Valles lasartearrak 1990ean

Euskadiko beteranoen taldean Tbilissi-ra (Georgia) jo zuen txapelketa bat jolastera.

1983an Ostadar kirol taldeak lehen herriko txapelketa sortu zuen, inskripzioa irekia

izanda Lasarte-Oriako parte hartzaileentzat. Lehen urtean 18 talde zeuden eta hortik gora eta

gora joan da gaur egun arte. Gaur egunean, 40 bat talde daude eta taberna arteko txapelketa

bihurtu da. Tabernek taldeak patrozinatzen dituzte, kamiseta eta partida ondorengo erronda

batzuen truke. Arrunta da, ostiral arratsalde eta asteburuetan, lasartear gazte eta ez hain

gazteak areto futbolean jokatzen ikustera joatea.

Futbola:

Edozein talde federatu eta Gipuzkoako futbol txapelketa jolastu baino lehen, Oriako,

Lasarteko eta Andoaingo eskolek bere indarrak neurtzen zituzten periodikoki, urte askoz luzatu

zen lehia sortuz. Lasarte eta Oriakoen arteko pikeak ekiditeko, lehen taldea sortu zen 1923an

Biyak Bat izenarekin, Oria eta Lasarteko auzoak elkartzeko intentzioaren erakusle garbia izanik.

Lehen denboraldia 1924-25ean jokatu zuten 2. kategoriako Serie B-an eta txapeldun gelditu

ziren, partidurik galdu gabe. Hipodromoko kanpan jolasten zuten eta aurkariek lasartearrek

menderatzen zituzten zelaiko erliebe eta ondulazioak kontra zituzten. Ondoan zegoen baserria

bilakatu zen aldagela, baina dutxarik ez zegoenez Oria ibaiko uretara gerturatu behar izaten

zuten entrenamendu eta partidu ostean izerdiak kentzera. Andoaindarren aurka egondako

partidu baten gora behera eta liskarrek, santzio handiak ekarri zituen eta lasartearrek izen ona

eta kategoria galdu zuten.

Lehiaketez gain, beste metodo tradizional bat bi talde lehian jartzeko erronkarena zen.

Desafioaren baldintzak idatzi eta dei bat egiten zen egunkarien bidez, zeintzuk jokatuko zuten

eta partidaren tokia eta lekua espezifikatuz, aurkariren batek desafioa onartzearen esperoan.

1925etik aurrera Oriako Beti Aurrera taldeak erronka ugaritan parte hartu zuen. 1933-34an

federazioan inskribitu ziren eta 3. Kategoriako txapelketan parte hartu zuten. Horrez gain,

Caddies taldea ere bazegoen Lasarten eta 1934-35 urtean 2. Kategoriara igo ziren. Partidu guzti

hauen eszenatokia hipodromoa izan zen, nahiz eta Lasartek ikaragarrizko estadioa zuen

1929an inauguratua. Esperanza kirol elkarteak Arkaitza eraiki zuen, honela deitzen zen

estadioa, nahiz eta gerra aurretik Michelinen esku geratu. Gerra bitartean ez zen futbolean

jolastu. 1940ean aktibitatea berreskuratu zen eta Caddies Clubeko gazte berdinek Lasarteko

Club Deportivo-ren izenean jokatu zuten Arkaitzan eta bigarren mailako titulu probintziala

lortu zuten. Zaletu kopuru handiak taldeari diru kopuru handi bat eman zion eta modu

ikaragarrian ospatu zuten. Talde honek itxaropen handia zeukan, baina Oriako Klub Deportivo-

rekin batera, Michelinen sorrerarekin desagertu egin ziren.

1947an Manuel Stinusek S.D. Michelin taldea sortu zuen. 194748 urtean Michelinen

lehen taldea 2. Regional mailan inskribitu zuten eta 1948-49an igotzea lortu zuten. Jokalariei

entrenamenduko 13 pezeta ematen zitzaikien eta horrez gain, prima extrak zeuden jokalari

batzuen jokabide ona saritzeko. 1956an Lasarteko Michelin enpresako taldeak Torinon

ospatutako Txapelketa Internazionala irabazi zuen, Michelin fabriken artean jolastu zena.

Honen ondoren, historikoa zen zerbait lortu zuten estatu mailako futbolean,bigarren mailara

jaitsi ondoren. Bi urtez jarraian ez zuten partidurik galdu eta 3. Mailan plaza bat eskuratu zuten

lehen aldiz, 1970ean.1977-78an posturik hoberena lortu zuten maila honetan,

bederatzigarrena. Baina, jokalarien nahiaren aurka, urte honen ondoren talde lasartearra

desagertu egin zen maila altuko txapelketetatik. Urte hauetan zehar, Osasuna, Tenerife,

Atletico Madrileño eta maila honetako taldeak Michelinetik pasa ziren, ikusle handia biltzea

lortuz. Michelinek goiko taldea bertan behera utzi zuen, baina ez zen futbol mundutik

desagertu, benjamin, alebin,infantil eta jubenil mailako gazteak hezten jarraitu baitzuen, maila

guztietan tituluak lortuz.

Gertakari horien ondorioz, 1962an C.D. Texas jaio zen eta talde batekin lehiatzeaz gain,

hainbat txapelketa antolatu eta hondartzako txapelketetan parte hartu zuen. Urte askotan

zehar, gogo askorekin baina beharrezko bitartekorik gabe, ahal izan zuten toketan entrenatu

zuten. Hasieran hipodromoko kanpan, gero Urbate auzoan aldagela eta dutxa gabe eta baita

Garaikoetxea ikastolan ere. Texas urte berean 5 kategoria ezberdinetan taldea izatera ere iritsi

da, baina gaur egun, arrazoi ezberdinengatik, talde bakarra du gizonezkoen 2. erregional

mailan, Texas Lasartearra izenarekin.

1970ean probintziako talde ezberdinetan jolasten zebiltzan Lasarte eta Oriako jokalari

batzuek, talde bat osatzea erabaki zuten herriko futbolariek osatua, beste toki batzuetatik

zetozenen laguntzarekin. Honela C.D. Lasarte sortu zen, baina izena aldatzera behartu ziete eta

S.D. Lasartearra izendatu zuten. S.D. Lasartearra 2. erregional mailan jokatu zuen eta beti izan

zen talde apal bat. Hala ere, 1978an 1. Erregional mailara igaro ziren eta 1980an Preferente

mailara iritsi ziren. 198182 denboraldiaren ondoren, S.D. Lasartearra taldeak agur esan zion

behin betiko futbolari.

Ostadar Kirol Taldea:

Talde hau 1987-88 urtean hasi zen Conchako hondartzako txapelketa jolasten alebin

mailan. Urte gutxiren ondoren, haien oinarria indartzea lortu zuten eta denboraldi batean 5

talde izatera iritsi ziren 1991-92 denboraldian. Ostadar modu xumean hasi zen futbolean,

baina gaur egunean Lasarteko talde entzutetsu eta garrantzitsuena da, bai futbolari eta bai

beste kirol askori dagokionez. Talde honen filosofia betidanik egon da auzolanean, lankidetzan

eta herriko kirolarietan oinarritua. Lagun talde batek sortua, gaur egun ehundaka eta

ehundaka haur, gazte eta ez hain gazte dabiltza bertan. Bertan, kirolik garrantzitsuena futbola

izaten jarraitzen du eta maila guztietan, haur eskolatik hasi eta erregionaletara iritsi arte, talde

bat baina gehiago ditu. Nesketan ere talde bat du emakumezko erregionalen 1. Mailan. Gaur

egun, futboleko talde nagusienak kadeteena, Euskal Ligan dagoena aurten lehen aldiz eta

erregionalena da, Preferente mailan dabilena.

Futbolaz gain, Ostadarrek sekzioak ditu areto futbolean, tenisean, saskibaloian,

atletismoan,mendian, errugbyan, zikloturismoan, palan eta beste hainbatetan. Horrez gain,

Lasarteko kross herrikoia, porra ezberdinak eta beste hainbat ikuskizun eta jardunaldi

antolatzen ditu herriko kirola bultzatzeko.

Emakumezkoen futbolari dagokionez, 1970ean izan zen Lasarte eta Oriako neskek

osatutako talde batek futbol partidu bat lehen aldiz jokatu zutenean Oñatiren kontra. 1971ean

hainbat entrenatzen hasi ziren eta hainbat lagunarteko partidu jolastu zituzten. Garai artatik

1991era arte, ez da Lasarten nesken futbolik egon, urte honetan Ostadar Kirol Taldeak talde

bat inskribitu zuenean Gipuzkoako erregional mailan. Taldea apuntatu zuten Gipuzkoako

Futbol Federakuntzan epea amaitzen zelako, baina oraindik taldetik izan gabe. Deialdi bat egin

zuten komunikabideen bidez eta 18 neska aurkeztu ziren futbolean inoiz jolastu ez zutenak.

Lehen urtean partidu bat bakarrik irabaztea lortu zuten, azkenekoa.

Urte hartatik aurrera gaur egun arte, Ostadarren beti egon da futbol talderen bat

emakumezkoena. Talde bat baino gehiago izatera ere iritsi dira, formakuntzako kategoriatan

taldeak aterata. Gaur egun, Ostadarren emakumeen talde bakarra dago, Gipuzkoako

erregional mailan.

Lasarten futbolaren inguruan izen propioak ere badaude. Entrenatzaileen artean,

Josean Iruleguik Lehen Mailako bi talde zuzendu zituen (Erreala eta Español) eta bigarren

mailako beste lau. Miguel Etxarri, errealeko bigarren entrenatzaile eta Eibarreko entrenatzaile

gorena izatera iritsi da eta horrez gain, baita Euskal Selekzioko entrenatzaile izatera. Jokalariei

dagokionez, asko dira Lehen Mailara jolastera iritsi diren lasartearrak, bereziki Errealean

jolastuta. Hauen artean esanguratsuenak Julio Olaizola (Errealarekin bi liga eskuratu zituena)

eta Javi Olaizola (8 urtez Mallorcako kapitaina) dira. Arbitroei dagokionez, Leandro Romo

Bigarren Mailan arbitratzera iritsi da. Horrez gain, Lasarten eta Errealean sinbolo bat den

Mitxelo Olaizola lasartearra dago, 20 urtez baino gehiagoz Errealeko utileroa izan dena eta

horretan jarraitzen duena.

Esan beharra dago, gure gizartean futbola beti kontsideratu izan dela errege kirola eta

eskola guztietan praktikatu izan dela, beste edozein kirolen gainetik eta gaur egun ere,

izugarrizko aldearekin, kirolik praktikatuena da eta jokalari eta zeresan gehiena duena.

Golfa:

XX. mendearen hasieran Donostia udan oporretan joateko hiriburu nagusia zen. Maria

Kristina erregina, beste askoren artean, zen udaro Donostiara etortzen zenetako bat. Bere

etorrerak, gorteko eta aristokraziako beste asko ekartzek zituen eta goi mailako jendea bertan

izaten zen Uztaileko hasieratik Irailaren erdialdera arte. Donostia oso polita zen bere

hondartza, klima suabe, paseo etab.engatik, baina hau ez zen nahikoa turista kanpotarrak

erakartzeko. Gauzak honela eta beste toki batzuetan ikusiriko arrakastaren ondoren golf

instalazio eta hipodromoa eraiki eta gero, 1913an golf zelai bat eta hipodromo bat eraikitzea

erabaki zen, hiriaren erakargarritasuna areagotzeko. Komisio bat osatu zen hau eraikitzeko,

Laffite jauna buru zela. 1911ean tekniko bat etorri zen eta Donostiako inguruak miatu

ondoren, joko honek eskatzen zituen beharreko baldintzak betetzen zituen toki egoki bat

bakarrik aurkitu zuen eta hau Lasarten zegoen. 1914an eraikitzen hasi eta bi urtetan amaitu

zen. Golf zelaia Lasarteko sarreran kokatua zegoen, Atso Bakar Berri baserriaren ondoan,

errepide generalarekiko paralelo eta Vascongaden Trenaren ondoan. Zelaia terreno naturalean

diseinatua zegoen, 240.000 m2-ko extetsioa zuen eta bederatzi zulo zituen.

Zuloen “par” deritzona aldakorra zen. Hasieran makilak egurrezkoak ziren eta gerra

ondoren altzairuzkoak egiten hasi ziren, gaur egun arte izan dute aurrerapena erakutsiz. Pilotei

dagokionez, alde ikaragarria dago orduko eta gaur egungo piloten artean. Makilak eduki eta

ikutzeko aukera zuten bakarrak “caddyak” ziren. Gehienak lasartear gazteak ziren, jokalariekin

batera zihoazenak, zelai osoan zehar makilen poltsa eramaten zutenak, trukean diruren bat

lortuz. Caddyek ezin zuten golfean jolastu, bakarrik urtean behin jolastu zezaketen haientzat

egiten zen txapelketa batean. Horretarako, 15 egunetan entrena zezaketen, eguna argitzetik

lehen jokalariak iritsi arte. Esan behar da, gehienak klandestinoki jolasten zutela eta jokalari

askok baino maila hobeagoa lortu zutela. Jokalari aurreratuenak irakasle bihurtzen ziren eta

basikoena ikasteko arazoak zituztenei laguntzen zieten. Lasarteko lehen golf entrenatzailea

Paco Mujika izan zen, nahiz eta historiko gehiago egon ziren bera eta gero.

Golfean lehiaketak eguneroko kontua ziren. Txapelketa indibidualetatik Lasarte eta

ondoko herrietako jokalariak aurrez aurre jartzen zituen inter golf txapelketetara arte. Angel

de Miguel (Munduko Txapelduna izandakoa), Ramon Sota (Severiano Ballesterosen osaba), eta

beste asko ibiltzen ziren Lasarteko golf zelian. Nicasio Sagardia lasartearrak Espainiako

txapeldun izatea lortu zuen 1944, 1945, 1948 eta 1951ean. Beste asko ere izan ziren golflari

profesional izatera iritsi ziren lasartearrak. Horiez gain, aipatu beharra dago hirurogeiko

hamarkadan Espainiako amateur hoberena izan zen lasartearra, Carlos Gainza. Aipatu

beharreko beste batzuk Arruti familia dira, bai Jesus Mari eta Jose Manuel anaiek eta haien

seme-alabek Espainiako txapeldun izatea lortu baitzuten.

50 urtez baino gehiagoz bizi izan zen Lasarteko golf zelaia, txikiegia geratu zela

kontsideratu zuten arte eta 1968an azken txapelketa jolastu zen Lasarten. Hala ere, urte askoz

golfaren sugarrak bizirik iraun zuen Lasarten eta 90. hamarkadara arte asko ziren Hondarribi,

Biarritz eta ondoko beste golf zelaietara gerturatzen jarraitu zuten lasartearrak. Horren

ondorioz, 1992an lehen aldiz Lasarte-Oriako lehen txapelketa antolatu zuten, herriko jokalariei

erreserbatua. Txapelketa hau San Juan de Luzen jolastu zuten eta hainbat urtetan zehar bizirik

jarraitu zuen. Hala ere, gaur egun ez dago inolako Golf txapelketarik eta golf zaletuak ere oso

gutxi geratzen dira. Nork daki ea noizbait herrian gutxi baino bizirik dirauen golfaren sugarrak,

noizbait herrian berriro ere golf txapelketaren bat ikusten duen.

Herri Kirolak:

Segalariak:

Sega apustuena, aurreko gizalditik datorren kontua da. XVII. Mendean jokatzen zirela

dakigun arren, paperetan desafio bate berri ez da jaso 1888an baino lehen. Urte hartakoa

Zumaburu auzoan jokatu zen, orduan zegoen Sumao uhartean. Harrez gero, Sumaon ez zirenak

Miracamposen jokatu zituzten. Hala ere, Sumaon 1950etik aurrera sari eta apustu asko jokatu

izan ziren. Urte hartatik aurrera, hurrengo hamar urteetan sega apustu asko jokatu ziren. Joxe

Mari lasartearrak jokatu eta irabazitakoak ziren son handiena lortu zutenak, herritarren

aurrean irabazten baitzituen. 1955ean jokatu zen Sumao uharteko azkena Joxe Antonio

Senperenak irabazi zuena eta gero soro bikain haietan etxeak eraiki zituzten, gaur egun

Zumaburu auzoa dena eta hor amaitu ziren sega apustuak.

Joxe Mari Lasaren ondoren, Lasarte-Orian urte dezente igaro behar izan zen beste

segalariren bat agertzeko. Antxon Erauskin “Etxetxo” 1975ean plazaratu zen lehenengoz.

1976an Euskal herriko txapelketa irabazi zuen Etxetxok Jauregin. 1987an Gipuzkoako txapela

eskuratu zuen eta hurrengo urteetan ere txapel asko eskuratu zituen. Telleria baserriko

Manuel Arteagak 1977an egin zuen debuta eta Euskadiko gazteen txapelketa irabazi zuen.

1979an Euskadiko txapelketan hirugarren geratu eta hura izan zen bere azken lana.

Harrijasotzaileak:

Oriako Juan Joxe Egaña izan zen aitzindaria harrijasotzen eta pultsuan. Inguruko

erromerietako egitarauan beti egiten zitzaion zulo bat bere gaitasuna eraus zezan. Hurrengoa

Larrekoetxe baserrian 1913n jaiotako Pello Sarobe izan zen eta 1933tik aurrera 5 urtez harriak

jasotzen ibili zen plazaz plaza. Gerra ondoren ere, egon ziren aldian aldiko harrijasotzaile

onenak lasartearrak zirenak, baina ondoren urte askotan zehar ez zen herriko ordezkari

ezagunik azaldu. Luis Mari Telleriak marka onak lortu zituen 1990eko hamarkadan, 14

urterekin hasi zen harriak jasotzen eta 1991ean Euskadiko txapelketa bereganatu zuen eta

hurrengo bi urteetan errepikatu zuen hau. Horrez gain, San Pedro jaietan harrijasotzaile

onenen erakustaldiak dastatzera ohitu ziren 90. Hamarkadan. Gaur egun,honekiko zaletasuna

asko gutxitu da eta baserri batzuetan salbu, ez dago honekiko interes handirik herrian.

Lasarteko elizaren atzean zutik zegoen harri batek gurdiaren pasua galarazten zuen.

Joxe Mari Lasak gurdiarekin tiraka bidetik kendu eta etxera eraan zuen. Urteen poderioz,

ospetsua bilakatu zen harrijasotzeko erabili zuten harri hura. Ez zen oso astuna, 139 kilo, baina

oso labaina izanik, zaila izaten zen hedulekurik aurkitzea eta gutxi izan ziren bizkarrera jaso

zutenak. Lehena, Joxe Ibar Urtain izan zen 1948an, San Pedro festetan antolatutako jaialdian

Arkaitza futbol zelaian. Harriari izena ere jarri zioten, “Sausta Txiki”. Gipuzkoako inguruetatik

jende asko etortze zen harria jasotzen saiatzera, baina batzuk ezin zuten, nahiz eta 200 kiloko

beste harri batzuk altxa. Azken aldi 1984an saiatu eta jaso zuen Arteagak, baina ordutik

aurrera, nahiz eta proposamenak jaso, harria gordeta mantendu zuten jabeek.

Aizkolariak:

Hogeigarren hamarkadan, Oriako Egaña azaldu izan zen inoiz erakustaldiren batean.

Antonio Soraluze “Korta” azpeitiarra soldaduskatik bueltan Lasarteko Teresategi baserrira

etorri zen bizitzera eta handik ez zen mugitu. Aizkoraren munduan ospetsua bilakatu zen.

1940tik aurrera, txapelketa eta apustuetan onenekin aritu zen borrokan eta garai artako

aizakolari haindienetako bat bilakatu zen. Erronka gustuko zuen eta sarri onartzen zituen beste

era bateko apustuak. Adibidez, 1946an Michelingo futbol zelaian Kortak 45 ontzako 8 enbor

ebaki zituen Miguel Sukuntzak 5 kilometro korrika bete baino azkarrago. Lasarten, herriko

semeez gain, urteetan zehar aizkolari onenak ikusi izan dira betidanik.

Korrikalariak:

Miguel Aldaz oriarrak makina bat desafio jokatu zituen 1950etik aurrera eta onenen

kontra aritu zen apustuen saltsan. 1947an egin zuen debuta eta profesionaen bideari primeran

ekin zion lehenengo 13 apustuak irabaziz. Lortutako emaitzak ikusita, berak aurkariei abantaila

eman ohi zien. Garai hartako izarrekin aurrez aurre lehiatu eta irabazi egin zien behin baina

gehiagotan. 1960.en hamarkadan utzi egin zuen profesionalen mundua.

Idi demak:

Joxe Mari Lasarena izan zen 1949n entrenatzen ikusi izan zen lehenengo idia. Harekin

aritu zen urte batzuetan sari ezberdinak irabaziz. Beranduago Korta azaldu zen eta beste

hamaika herritan garaipenak eskuratu zituen. Ondoren Pepe Eneako Antonio Telleriaren idiak

nabarmendu dira 197oetik aurrera. Hauez gain, beste asko ere badira idi deman aritu diren

lasartearrak, nahiz eta gaur egun ere, baserri batzuetan salbu, honekiko zaletasuna galdu den.

Besteak:

Aipatutako alorrak alde batera utzita, beste alor batzuetan ere nabarmendu izan dira

Lasarte-Oriatarrak. Sokatiran adibidez, hogeigarren hamarkadan hipodromoan antolatzen ziren

Euskal Jaietan lasarteko auzoen ordezkaritza izan zen. 90. Hamarkadara arte, San Pedro

jaietako egitarauetan antolatu izan ziren tabernen arteko soka tira txapelketak. Aprategiko

enparantzan bestalde, igande goizetan aurrez aurre jarri ohi zituzten ahariak indarrak neur

zitzaten eta baita oilarrak ere. Txingekin eta trontzan ere lehiaketa asko ikusi izan dira herriko

festetan. Orga Jokoa eezaguna bada ere, Iparralden jolasten baita, espezialista bat izan dugu

arlo horretan, Joxe Ramon Arteaga. 1991ean adibidez, Gipuzkoako eta Euskadiko txapeldun

izan zen.

Argi dago Lasarten, Euskal Herriko beste puntuetan bezalaxe, herri kirolekiko

zaletasuna eta desafio kopurua jaitsi egin dela, baina hala ere, herriko festetan eta beste

zenbait egun seinalatutan bizirik dirau mota honetako proben erakustaldiak.

Mendia:

Lasarten betidanik egon izan da mendizaletasun handia eta aspalditik egon dira

elkarteak mendiak eta mendizaleak zaintzen. 1941etik aurrera C.D. Lasarte, 1948an Michelin

eta urte batzuk beranduago Santa Barbara. Guztien ekintza eta helburuak ziren naturaz

gozatzearren, edonori mendira joateko erraztasunak eskaintzea. Elkarteen ohiko lanerako

martxa zen jai egunetan ibilaldiak antolatzea. Zerrenda bat zabaldu ahal bazen autobusa bete

eta egun guztirako Euskal Herriko mendiren batera egun pasa abiatu. Aspertzeko betarik ez

zitzaien gelditzen. Trikitixa, txaranga edo kantaren bat abestuz ez zen inoiz alaitasunik falta.

Mendira joaten zirenak alpargata hutsez ezagutu ditugu eta euria egiten bazuen katiuska

batzuk babesten zituzten oinak. Geroago azaldu ziren bota bereziak. Herriko mendizaleak

Euskal Herriko eta kanpoko txokotara iritsi dira. Elkarteek sari berezi batzuk eskaintzen zituzten

mendizaleen merituk nolabait eskertzeko.

Hala ere, normalean Euskal Herri barrena ibili ohi ziren herriko mendizaleak, kanpora

irteerarik ez zen ezagutu hirurogeigarren hamarkadara arte. Eskaladaren espezializazioa ere

sakondu egin zen hirurogeigarren hamarkadatik hona eta azken hogei urteetan asko igo da

eskatzaile kopurua. Betidanik, entrenamendurako toki aproposa izan dute Santa Barbara.

Bertan bide ugari ireki dituzte lasartearrek eta ohikoa da asteko edozein egunetan bertan

herrikoren bat paretan gora ikustea. Altuera handiko mendiak egiteari 1980an ekin zioten eta

gaur egun arte hamaika espedizio antolatu dituzte. 1985ean Batasuna Kirol Taldeko espedizio

bat abiatu zen lehen aldiz Aconcaguara eta Txomin Otaegi, Txema Contreras, Gustavo Viejo,

Jose Manuel de la Serna eta Josu Agirretxek arrakastaz gainditu zuten tontor ospetsu hura.

1992an Josu Agirretxe, Jose Antonio Martin eta Txomin Otaegi 13 partaideko espedizio batean

abiatu ziren Indiako KUN mendira eta 7035 metroan dagoen gailurra hiru Lasarte-Oriatarrek

soilik lortu zuten. Oinez igota zerutik gertuen ibili den Lasarte-Oriako neska Arrate Otaegi izan

da, 1993an Iparraldeko 13 lagunekin Aconcaguako tontorren gailurra egin zuen, 6959 metroan

kokatua. Eskaladan ere, meritu handiko balentriak eginak dira herriko mendizaleak. Hauez

gain, mountain bike edo eski zeharkaldi luzeak burutu zituzten Batasuna Kirol Elkarteko

ordezkari batzuek eta gaur egun ere honelako espedizio asko eta asko egitea ohikoa da

herritarren arten.

Pelota:

Pelotan jokatzeko 90 graduko angelua osatzen duten bi horma nahikoak dira eta

auskalo noiz entzun zen lehen aldiz pelotaren hotsa Lasarten, horretan aritzeko bazeuzkaten

eta makina bat txoko. Okendo plazan egondako pelotalekua, 2010ean botatakoa, ezin da

zehaztu noiz eraiki zuten, baina bai oso zaharra zela. Betidanik izan zuen eta kantxa txarra eta

zaharraren fama, zorua oso zatarra eta frontisa zuloz beterikoa. Ongi losa bakar bat omen zuen

eta denak hor jotzen saiatzen omen ziren. Hala ere, frontoi horretan artzeko baino, ohitura

handiagoa izan zuten lasartearrek kontzejupeen lau hrmen artean sartzeko. Hori eskola baten

azpian eraiki zuten hogeigarren hamarkadan eta 1965 inguruan hor denda bat eraiki zuten

arte, oriarren aurpegi gehienak ikusi ziren bertan urteak joan eta urteak etorri. Lasarten ere,

gaur egun, Lasarteko udaletxe zaharraren azpian dagoen arkupean jokatu zuten, Guardia

Zibilak beran kuartela jarri eta pelotan jokatzea debekatu zuen arte. Kontzejupeak gustuko

bazituzten, eliza azpiko hormetan jokatzeak ere xarma berezi bat zuen. Elizaren ate handia

izaten zen frontisa. Hauez gain, gerra aurrean beste frontoi batzuk ere bazeuzkaten.

Urretakoa bertako familiarena zen eta urtean zehar lagunentzat bakarrik gordetzen

zuten nahiz eta noizean behin jaialdi batzuk antolatzen zituzten. Txapelketa batekin ere hasi

ziren gerra ostean, baina Marinako Komandantzak debekatzean bertan behera geratu zen.

Estanko atzean betse pelotaleku bat zegoen, baita beste bat hipodromo atzean … Pelota

partidurik gabeko meza ondorenik ez zen igande goizeta izaten. Oriako Pedro Egizabal eta

Teodoro Alkortak mende hasieran aurre egin zieten Gipuzkoako edozein herritatik etorritako

bikoteei eta guztiak burumakur atera ziren Oriako frontoitik. Geroago, Azkoititik Lasartera

bizitzera etorritako Joxe Iguaranek izan zuen oihartzun handiena. Aramendi azkoitiarrarekin

batera 1932 eta 33an Gipuzkoako eta Espainiako tituluak eskuratu zituen. Joxe Iguaran

kenduta, gaur egun arte lorpen handirik egindakorik ez da izan nola Lasarten hala Orian.

Agustin Usabiaga pelotari polita izan zen Iparraldean trinketean aritutakoa.Patxi

Elosegik ere gaztetik erakutsi zuen pelotan aritzeko dohaia, baina gerrak kalte egin zion.

Errenteriako Romualdo Okariz Gipuzkoako txapelduna askotan izandakoa gurera etorri eta

pelotak egiteaz arduratu zen urte askotan. Lasarten izugarrizko pelota gosea zegoen eta

kontzejupean aritu nahi zuenak txanda hartu beharra zuen. Orduak eta orduak egoten ziren

gazte asko kontzejupean eta zenbat desafio jokatuko zituzten dirua tarteko. Gizonen artean bi

emakume ere bazebiltzan: Iñaxi Añorga eta Demetri Arteaga. Elkarren kontra aritzen zirenean,

5 zentimo ordaintzen zituzten ikusleek eta apustuak gurutzatzen zituzten. Iñaxik gizon askok

baino gehiago jokatzen zuen eta esan izan da ez zuela inoiz galdu.

1948an bataiatu zuten Michelineko pelotalekua eta eskuz jokatu izan bada ere,

gehienbat paletaz aritu izan da frontoi honetan. Okendoko frontoia berriz, 160ean eraiki zen.

Hurrengo urtean Michelinera kanpotar ugari etorri ziren lanera, nafarrak gehienak, eta

pelotarako zaletasuna zutenez, pelotaleku berriari sekulako martxa eman zioten, tokirik ez zen

egoten jokatu nahi zuten guztientzat. Joxe Mari Ituarte Lasarten bizitako andoaindarra

profesionaletan aritu zen urte askoan. 1969 eta 1972 artean buruz buruko torneoak eratu ziren

herritarrentzat eta horrez gain, Michelin, Intza, Gonzaga eta Luises erakundeek ere txapelketa

artxan jarri zituzten. Bertan, ondoen arituriko lasartearra Joxe Solano izan zen.

1968an Gipuzkoako Pelota Federazioak lehen aldiz herriarteko txapelketa antolatu

zuen (Interpueblos izenenz ezaguna) eta garai artan Lasarte-Oriak udaletxerik izan ez arren,

parte hartzeko onespena jaso zuen. 1969an historiako sailkapenik honena lortu zuten,

finalerdietara arte iritsiz, gero txapeldun izan zen Segurak kanporatu zituen. Ordundik gaur

egun arte, urtero Lasarte-Oria edo Lasarte izenez beti izan dira herriarteko txapelketan.

Lasartearren artean azken urteetako pelotaririk ezagunena Juan Mari Arteaga izan zen.

Afizionatu mailan Gipuzkoako txapela irabazi zuen hainbat aldiz eta behin baita Espainiako

txapela ere. Horrez gain, 1982an Mexikon Munduko Txapelketan txapeldunorde izan genuen.

1983an profesionaletara pasa zen eta hainbat torneo irabaztea lortu zuen.

1980an Michelinek eraikitako kiroldegiko pelotalekuan Joxe Solanok pelota eskola jarri

zuen martxan eta gaur egun ere mutil kozkor asko ibiltzen dira bertan, eskola bere eme Joxe

Feixek eramaten badu ere. Lasarten beste ezertan baino gehiagotan eskuz aritu bada ere,

beste espezialitateetan ere aritu izan dira lasartearrak. Denborapasaz paletaz nahiz palaz asko

ibili izan dira, baina bakan batzuk besterik ez dira gora heldu. Gaur egunean, 2000. Urtean

hasita, urtea zehar binakako pala txapelketa jokatzen da bikote lasartearren artean. Finala

Santa Ana egunean jokatzen da eta herri guztia gerturatzen da bertara.

Gaur egun, Lasarten makina bat frontoi daude. Michelinen barrukoa, kanpokoa,

trinketea, kiroldegikoa, oriakoa, eskolakoa … Pelotak ere antzinako zaletasuna galdu badu ere,

oso ohikoa da lasartear haur eta gazteak herriko frontoietan pelotan aritzen ikustea.

Errugbya:

1961ean Gipuzkoako rugby selekzioak, Kataluniakoare kontra jokatu zuen Michelinen,

kirol ezezagun hura hedatu asmoz. Garai artan Michelin elkartea saiatu zen talde bat

ateratzen, baina Espainiako Federazioak ez zuen onartu enpresa baten publizitatea egiten

zuela iruditu zitzaiolako. 1978an Jesus Castillo donostiarrak Euskal herriko Rugby Eskola

Independentea sortu zuen eta Gipuzkoako beste herri batzuetan beste eskola independenteak

sortuz, elkarren artean aritu ziren jokatzen, Iparraldera ere irteera dezente eginez. Europako

hainbat txokotara era egin zituzten irteerak. Lasarten ere antolatu zen eskola bat.

Hipodromora doan errepidean bertan aritu ziren entrenatzen lehen urteetan, gero institutu

eta azkenik kiroldegian. 1992an obalantzeko baloiare eguna ospatu zen Lasarte-Orian eta

lehen aldiz rugby amerikarraren erakustaldi bat eskaini zuten Miarritzeko Atlantasek eta

Bartzelonako Boxersek. Landaberri eskolan ere saiatu ziren gazteak 1991-92 artean baina e

zuen jarraipenik izan. Horrez gain, 1991-92an hasi zen rugbyarekin, baina urte batzuen

ondoren ezerezean geratu zen. Aurreko urtean, 2012an, rugbyari bultzada ematen saiatu zen

berriz ere Ostadar eta talde bat ateratzea lortu zuen, Beltzak-Ostadar taldea, antzinako Beltzak

taldea gogora ekarri nahian. Lortu dute taldea ateratzea Lasarteko gazteez, kanpoko batzuk

ekarrita eta ligan lehiatzen ari dira. Michelingo futbol zelaia ere prestatu dute rugbyan ibiltzeko

eta bertan aritzen dira entrenatzen astero. Aurten ligako hainbat partidu ere jolastera heldu

dira Lasarten eta kirol honekiko zaletasuna gora doa berriz ere herrian.

Txirrindularitza:

Bizikleta bat edukitzea gutxi batzuen esku zegoenean ere, Lasarte eta Orian baziren

batetik bestera txirrinda baten gainean ibiltzen zirenak. 1910ean Sebastian Etxaniz lasartearrak

Gipuzkoako txapelketa irabazi eta urte horretan bertan egin zuen debuta profesionaletan.

Baina bere garaipenek baino gehiago, oihartzun handiagoa izan zuen Larramendirekin egin

zuen apustu batek. Ia Gipuzkoa osoari eman zioten buelta eta aise menderatu zuen

lasartearrak. 1923an Biyak Bat elkartearen sorrerarekin batera, txirrindulari talde bat jaio zen

klubaren izenarekin. Talde honetakoak gertu ibili ziren askotan, baina karrera ofizialik ez zuten

irabazterik izan. 1924an hasita, lau urtez “Lasarteko Zirkuitua” izendaturiko lasterketa antolatu

zuen Biyak Batek. Euskal Herriko espezialista onenak etortzen ziren et komunikabideetan

egundoko garrantzia ematen zitzaion sariaz jabetzeko asmoz. Lasarte eta Oriako denda eta

partikularrek opariak eskaintzen zituzten parte hartzaileen artean banatzeko.

Errepideak zuloz beterik, ia beti egoera txarrean zeuden eta bizikleta asko zulatzen

ziren. Garai hartan bizikleta zeukaten mutil kozkorrek ez zuten beste gazteei uzteko borondate

handirik, eta lapurretak maiz gertatzen ziren. 1926ean lasterketa berezi bat prestatu zuten:

distantzia labur batean, helmugara azkena iristen zenak irabazten zuen. Hilario Beloki izan zen

makalena eta aldi berean trebeena. 1931ti aurrera, herri mailan jokaturiko karreretan

nabarmendutako lasartearrak kanpora irteten hasi ziren. Urte hauetan, Tomas de Sosa izan zen

gehien nabarmendu zen lasartearra, Espainiako selekzioarekin ibili baitzen eta Euskal Herriko

itzulira joatea ere lortu zuen. 1941ean “Lasarteko Zirkuitua” probari jarraipena eman zioten et

urte berean Oriako txapelketa herrikoia jokatzen hasi zen.

1948an Michelinek talde bat sortu zuen profesional mailan. Lasartear asko zeuden

talde honetan eta jokatutako lasterketa gehienetan garaipena lortu izan zuten taldeka, ez

zegoen ekipo indartsuagorik. Taldearen sorrerarekin batera, Michelin urtero proba bat

antolatzen hasi zen San Pedro jaietan, lehengo profesionalentzat eta gero afizionatuentzat utzi

zen. 149an Jexux Mari Etxaniz hasi zen karrerak irabazten eta hiru urte geroago Gipuzkoako

Txapelketa irabazi zuen. Dohaiak eta ahalmena bazituen, baina lanak ordu gehienak kentzen

zizkion eta horrekin konformatu behar izan zuen. 50.hamarkadan Anjel Sagasti nabarmendu

zen errepidean, Gipuzkoako txapelketa irabaztea lortu zuen eta beste hainbat karreretan ere

garaipen garrantzitsuak lortu zituen. 60. Hamarkadan ere ugari izan ziren txirrindularitza

karreretan ibilitako lasartearrak, baina ez zituzten emaitza garrantzitsurik lortu.

1977an Batasuna K.K.T. herriko gazteentzat lasterketak antolatzen hasi zen eta

lasartearrek bakarrik hartu zezaketen parte. 1984an lehen aldiz, txirrindulari guztientzat ireki

zen, Gipuzkoako Federazioko lasterketa ofiziala bihurtuz. Batasunak antolatutako sari honek

suspertu egin zuen azken urteetan lokartuta zegoen Lasarte-Oriako txirrindularitza. Horrez

gain, 1986an Lasarte txirrindulari eskola eratu zuten, hemen gazteak herrian has zitezen. 40

bat haur zebiltzan Lasarteko Txirrindularitza eskolan Joxelu Perezen esanetan eta kategoria

desberdinetan ibili ziren herriko gazteak. 1985ean herriko afizionatuentzat probak

errekuperatzekotan, txirrindulari batzuk “Lasarteko Zirkuitua” antolatzen hasi ziren berriro.

Honen guztiaren ondorioz, Lasarten txirindulariak ateratzen hasi ziren berriro.

Garrantzitsuenak Sebastian Centeno (Euskadiko Txapelduna eta Espainiako hirugarren

izandakoa), Martzelino Santxez (Euskadiko Txapelduna) eta Patxi Arteaga (Gipuzkoakoa) izan

ziren. Ordutik gaur egun arte, lasartearren artean txirrindularitzarekiko zaletasunak bere

horretan iraun du. Hala ere, herriko talde baten faltan, herritar gazteak kanpora atera behar

izan dira txirrindularitzan aritzeko eta badira emaitza garrantzitsua lortu dituztenak.

1965ean Donostiak eskuratu zuen txirrindularitzako Munduko Txapelketa antolatzeko

eskubidea. Pistako lasterketak Anoetako belodromoan jokatu ziren eta errepidekoak

“Lasarteko Zirkuitua” zenez ezaguna zen ibilbidean. Oriako zuzengunean kokatu zuten helmuga

eta baita irteera ere. Munduko espezialista onenak ikusteko aukera hark ikaragarrizko

ikusmina piztu zuen kirolzale guztien artean, baina etsai gaizto bat zuen Iraileko aste hartan,

eguraldi txarra. Irailaren 2 eta 5 artean jokatu ziren lasterketa guztietan euriak ez zuen etenik

izan. Horrela, espero baino ikusle gutxiagok jarraitu zituzten probak. Goizeko zortzietatik

lasterketak amaitu arte, errepideak moztu eta galarazi egite zuten zirkulazioa. Euskadi,

Espainia eta mundu guztiko txokoetatik gerturatu zen jendea eta Oriako belardietan makina

bat kanping ezarri zituzten bisitariek, munduko nazionaitate guztietako jendea bildu zen

Lasarten. Kirol arloan gauzak primeran atera ziren, eguraldia salbu eta Lasarten jokaturikoa

izan zen ordura arteko Munduko Txapelketa azkarrena, 39,5 km/h batazbestekoarekin. Eddy

Merckx, Jacques Anquetil eta beste batzuk ziren pronostikoetan, baina britainiar ezezagun

batek irabazi zuen, Thomas Simpsonek.

Manolo San Jose lasartearra ere oso abila zen bizikletan ibiltzen eta 1951ean Manuel

Sagardiaren probokazioei jaraituz, 1951ean apustu bitxi bat onartu zuen oilasko bat jokoan

zela: ezetz bete Irubideko itzulia 18 minutu baino lehen, manilarrik,sillinik eta frenorik ez zuen

bizikleta batean. Oso erraz lortu zuen eta 9 minututik bera kostatu zitzaion bidea betetzea.

Gero zailagoa lortu zuen. Lehen buelta bizikleta batekin eman zuen, bigarrena bi bizikletarekin

(batetik bestera hiru aldiz aldatuz) eta azkena hiru bizikletarekin (batetik bestera ere hiru aldiz

aldatuz). Hiru bizikletak baldintza berdinetan zeuden: manilar, sillin eta frenorik gabe.

Manoloren abileziak zeresan handia piztu zuen Euskal Herri osoan eta herri askotatik deitu

zuten bere abileziak erakuts zitzan.

Honez gain, Lasarten beti egon da zikloturismorako zaletasuna. 1965ean Mariano

Valles, Inisate eta Manolo San Joserekin batera, lehen talde zikloturista sortu zuten, S.D.

Michelin. Urte onenetan 100 zikloturista baino gehiagok jantzi zuten klubeko maillota.

Ohikoena jai egunetan irteerak egitea zen, baino partaide askok espedizio garrantzitsuetan ere

parte hartu zuten. Honekin paraleloki, Batasuna K.K.T.-ak zikloturista batzuekin sekzio propioa

sortu zuen eta urte osoan zehar irteerak antolatu zituzten Euskal Herrian zehar. Hala ere,

hamar urteren buruan, jende faltagatik bertan behera geratu ziren zikloturisten taldeak. Gaur

egun ere, bada jendea zikloturista moduan aritzen dena bai bakarrik, bai taldean, baina ez

dago klub edo talde ofizialik.

Maialen Chourraut:

Aurrez aipaturiko kirolari guztiak emaitza esanguratsuak eskuratzea lortu duten arren,

azken urteetan kirol munduan emaitza garrantzitsuenak lortu dituen lasartearra Maialen

Chourraut Yurramendi izan da. 1983an jaiotakoa, ur bizietako kayak (K1) modalitatean aritzen

da eta Atletico San Sebastian taldean dabil. Kirol ezezagun honekiko zaletasuna 15 urterekin

hasi zitzaion, udako kursilo batean Kontxako ondartzan piraguan ibiltzen hasi zenean. Handik,

Atletico San Sebastian taldean sartu eta berehala hasi zen emaitza nabarmenak lortzen mundu

honetan. Euskal Herrian honekiko dagoen zaletasun eta laguntza gutxiak kontuan hartuta, 18

urterekin Kataluniara joan zen, La Seu de d´Urgell-era, han kirol hau praktikatzeko baldintza

egokiak dauden Espainiako toki bakarra baita. Egunero entrenatuz, ikaragarrizko emaitzak

lortzera iritsi da. 2009ko Munduko Txapelketan bigarren izan zen, zilarrezko domina

eskuratuta. 2011ko Munduko Txapelketan berriz hirugarren izan zen, brontzezko domina

eskuratuta. Hala ere, emaitzarik harrigarri eta esanguratsuena 2012an lortu zuen Londresko

Joko Olinpikoetan. Bertan, K1 slalom proban hirugarren sailkatu eta brontzezko domina

eskuratu zuen. Kirol munduan altuen iritsi den kirolaria da, Olinpiar Jokoetan domina bat

lortzea eskuratze ere lortu baitu eta nork daki ia hurrengo urteetan urrezko domina lortzen

duen lehenengo lasartearra izango den.

Nely Carla Alberto:

Maialen Chourrautez gain, Londresko Olinpiar Jokoetan beste domina bat ere izugarri

bizi izan zen Lasarten, Nely Carla Alberto Donostian jaiotakoarena, nesken eskubaloian

zilarrezko domina lortu baitzuen Espainiako selekzioarekin. Nahiz eta jaiotzez donostiarra izan,

mutil laguna Lasartekoa du eta Lasarten bizi izan da hainbat urtez eta bertan jarraitzea

pentsatzen du. Horregatik, beste lasartear bat bezala kontsideratu daiteke. Frantziako Le Havre

A.C. taldean dabil eta lehenago 2010ean Espainiako Liga eta Kopa eskuratu zituen Itxako

taldearekin.

Maialen eta Nely lasartearrei, ekitaldi berezi batean omendu zitzaien Lasarten 2012ko

irailean Londresko Olinpiar Jokoetan lortu zituzten zilarrezko dominengatik. Mundu osoan

Lasarte bezalako herri gutxi izango dira, urte batean bi olinpiar domina eskuratzea lortu baitu.

ORIAKO SORGIN DANTZA

Oriako Sorgin Dantza balio ukaezina duen legatu historiko-kulturala da. Ihauterietako

errito eta dantzak Europa eta mundu osoan barreiatuta daude, baina badira zenbait bereziak

eta zehatzak testuinguru geografiko batean. Hauetako bat, Europa osoan zehar zabaldua,

Gipuzkoan gorde da, Oria auzoan, gaur egungo Lasarte-Oria udalerrian eta hau Sorgin Dantza

da.

Sorgin Dantza izenez ezaguna, gizonezkoen ihauterietako konpartsa bat da, bandera

bat jasotzen duen buruzagi batek zuzendurikoa. Dantzariek bi errenka paralelo osatzen dituzte,

errito honetan tradiziozkoak diren bi mozorro motei dagozkienak: ezkerreko errenkada

sorginek osatzen dute, gona gorriz eta txirikordatutako ile-orde horiz neskatxa nekazari

jantzitako gizonek; eskuinetara intxisuak jartzen dira, galtza eta alkandora zuriz jantzitako

gizonak, kartoizko kapela luze batez burua estalia daramatenak. Banderaren koreografiazko

kokaerak aldatzeko aginduak ematen ditu. Dantza hau, musika eta koreografia azterturik, argi

gartzen da oso zaharra izango dela.

Sorgin Dantzaren hastapenei eta historiari dagokionez, Brunet enpresaren sorrerarekin

lotu behar da, Irundako Gaien eta Kotoizko Ehunen Lantegia, Oriako baserrigunean 1848an

eraikia. Horregatik, lantegiaren inguruan hirigune bat eraiki zen. Lantegiak aurrera egin ahala,

Bergara ingurutik, irunak eta ehunak fabrikatzen teknikoak zirenak, hasi ziren iristen. Langile

hauek, beren astialdian, inguruko beste batzuekin batera, bere zaletasun gogokoenean

jarduten zuten: euskal musika eta dantzetan. Sortzeko zuten gogo biziari esker, gaur egungo

Oriako Sorgin Dantza izenez ezaguna denari itxura eta edukia ematea lortu zuten, bai egitura

aldetik eta baita doinu aldetik. Errito berria 1880-1890 artean taxutu zutela kalkulatzen da eta

argi dago Orian sortu zela eta jantziak berak Oriakoak bertakoak zirela. Sorgin Dantza une jakin

eta zehatzetan dantzatzen zen, hala nola herriko jaietan, omenaldietan eta abarretan. Honela,

dantza hau, XX. Mendeko hamarkadetan zehar zabalduz eta indartuz joan zen eta Euskal

Herriko txoko ezberdinetan ezagutu ahal izan zuten, batzuek haien bertsioak sortu zituztelarik.

Sorgin Dantza, gaur egunean, Lasarte-Oriako edozein ekitaldi garrantzitsu dagoenean

dantzatzen da. Horrez gain, herriko festa eta beste hainbat ospakizunetan ikusten da herrian

zehar. Honela, haurrei txikitatik erakusten zaie dantza hau eta ez dago inor herri osoan dantza

honen berririk ez duenik eta dantzatzen ez dakienik. Datza hau gehien ikusten den unea,

herriko jaietan da, izan ere, herriko jai alternatiboak, Sorgin Jaiak deiturikoak, dantza honen

omenez dute izen hau. Sorgin Jaien egunik garrantzitsuena San Pedro egun bezpera da eta

bertan ehundaka eta ehundaka haur, gazte eta ez hain gazte abiatzen dira bi lerrotan Oriatik

Lasartera barrena, bidea eginez kalejira alaiaren doinuarekin eta leku jakinetan Sorgin Dantza

dantzatuz. Modu honetan, Oriako Sorgin Dantzaren kulturak bizirik mantentzen jarraitzen du.