Propozycje zmian w zakresie działań CSR

w PKN Orlen S.A.

Justyna Majek

Marta Kula

Jakub Słomski

Challenges of Sustainable Development In Poland

Mogilany, 2008

Patroni medialni

Spis treści

Wstęp........................................................................................................... 3

1. Polityka społeczna PKN Orlen ................................................................ 4

1.1 Pracownicy...................................................................................... 5

1.2 Otoczenie lokalne............................................................................ 7

1.3 Społeczeństwo ................................................................................ 8

1.4 Dobre przykłady.............................................................................. 9

2. Polityka środowiskowa PKN Orlen....................................................... 12

2.1 Dotychczasowe zaangażowanie spółki ......................................... 13

2.2 Na drodze do w pełni zrównoważonego rozwoju ......................... 15

2.2.1 Zmiany klimatu ......................................................................... 15

2.2.2 Zrównoważone gospodarowanie energią ............................. 16

3. Ku spójności! .................................................................................... 17

3.1. Transparentność i komunikacja .................................................... 17

3.2 Ekologia przemysłowa (Industrial ecology)................................. 22

Podsumowanie .......................................................................................... 24

Raport został wydrukowany na papierze pochodzącym z recyklingu

2

Wstęp

Niniejszy raport został napisany przez uczestników jedenastej edycji kursu

„Wyzwania Zrównoważonego Rozwoju w Polsce” organizowanego przez Fundację

Sendzimira w Ośrodku Konferencyjnym PAN w Mogilanach k/Krakowa w dniach 6 -27

lipca 2008 roku.

Zrównoważony Rozwój w biznesie wymaga prowadzenia przez firmę rzetelnej i

ukierunkowanej na rozwój i partnerstwo polityki ekologicznej jak i społecznej.

Dokument „Sustainbilty Yearbook 2008” zawiera sugestie, dotyczące obszarów

działalności firmy, w których powinny ona być szczególnie aktywne, by rozwijać się w

sposób zrównoważony. Są to:

• Relacje z klientami

• Polityka środowiskowa/ systemy zarządzania

• Zanieczyszczenie środowiska

• Zagrożenie biznesowe

• Bezpieczeństwo i higiena pracy

• Zaangażowanie udziałowców

• Wymagania dla dostawców

Podczas pisania raportu zastosowano się do niektórych z powyższych wytycznych.

W sprawozdaniu zostały przedstawione najważniejsze inicjatywy pro-społeczne i pro-

ekologiczne, które zostały podjęte w PKN Orlen S.A. Ponadto w raporcie

przedstawiono praktyki stosowane przez inne korporacje z branży petrochemicznej

oraz możliwości rozwoju tych działań w przyszłości. Dotychczasowe osiągnięcia

Orlenu na polu społecznej działalności biznesu są imponujące, lecz z powodu braku

wyraźnego ich ukierunkowania wymagają systematyzacji. Niniejszy raport jest próbą

analizy dokonań Firmy i sugestią uzupełnienia zakresu działań.

Pierwsza część raportu jest analizą działań mających na celu ochronę środowiska

naturalnego. Zawiera podsumowanie stanu obecnego polityki zrównoważonej

produkcji. Cześć druga jest analizą praktyk prospołecznych Orlenu. Trzecia cześć

zawiera rekomendacje na temat kształtu i miejsca idei zrównoważonego rozwoju i

Społecznej Odpowiedzialności Biznesu w firmie.

3

1. Polityka społeczna PKN Orlen

Idea Społecznej Odpowiedzialności Biznesu (ang. Corporate Social Responsibility,

CSR) zyskuje na popularności wśród polskich przedsiębiorstw. Do tego wzrostu

zainteresowania w bardzo dużej mierze przyczyniają się nie tylko firmy, ale także

społeczeństwo, którego świadomość pro-środowiskowa, a co za tym idzie –

wymagania wobec firm i korporacji, wciąż rosną.

Zarówno w świecie biznesu jak i w społeczeństwie, świadomość dotycząca CSR z

roku na rok wzrasta i wciąż się rozwija. Firma PKN Orlen jako jedna z pierwszych firm

na polskim rynku zaczęła działać zgodnie z koncepcją odpowiedzialności społecznej,

między innymi dzięki dbaniu o społeczne i fizyczne otoczenie firmy. Pozwoliło to na

dynamiczny rozwój przedsiębiorstwa oraz na uzyskanie wizerunku firmy przyjaznej

otoczeniu. Dzięki swoim szeroko pojętym działaniom pro-społecznym i pro-

środowiskowym firma PKN Orlen może zostać zaliczona do liderów CSR-u na polskim

rynku.

Działania składające się na wizerunek firmy jako społecznie zaangażowanej

skierowane są w różnych kierunkach. Sprawia to, że PKN Orlen cieszy się uznaniem

ludzi w wielu kręgach. W zależności od rodzaju podziału interesariuszy firmy, można

stworzyć trzy lub cztery grupy docelowe. Biorąc pod uwagę osoby, do których

kierowane są poszczególne projekty i strategie firmy, można wyznaczyć następujące

grupy interesariuszy:

4

Rysunek 1. Zależność oddziaływania grup społecznych

1.1 Pracownicy

Grupa pracowników firmy należy do najbliższego jej otoczenia, dlatego stosunkowo

łatwo jest poznać ich potrzeby, opinie i poziom satysfakcji. Narzędzia CSR skierowane

do tej grupy pozwalają na utrzymanie wysokiego zaangażowania w pracy oraz

pozwalają na utrzymanie satysfakcji z pracy. Ponadto są one narzędziem

pozwalającym na utrzymanie pracownika w firmie i pozyskanie nowych potencjalnych

specjalistów.

W grupie Orlen można wyodrębnić kilka projektów ukierunkowanych na realizację

potrzeb pracowników. Pierwszym tego typu projektem jest „Program

adaptacyjny”, który pozwala pracownikom zapoznać się między innymi z

działalnością firmy, jej kulturą oraz ładem korporacyjnym etc. Pozwala on na płynne i

bezproblemowe poruszanie się po organizacji oraz świadomość bycia integralną

częścią firmy.

Z kolei Program „Od stażysty do specjalisty” pozwala młodym pracownikom w

praktyce wykorzystać wiedzę zdobytą podczas studiów pod okiem specjalistów

pracujących w firmie. Staże pozwalają także na przygotowanie przyszłej kadry

5

pracującej dla koncernu. Staż w PKN Orlen pozwala nie tylko na osiągnięcie

niezbędnego dla absolwentów doświadczenia, ale daje także możliwość rozpoczęcia

kariery w międzynarodowej korporacji.

„Orlen pasja” jest projektem pozwalającym na rozwijanie pasji i nowych

umiejętności pracowników. Program pozwala rozwinąć swoje pasje, a także zawężać

znajomość między pracownikami różnych działów. O dofinansowanie mogą ubiegać

się pracownicy PKN Orlen lub grupy pracowników, które mogą zaprezentować spółkę

w szeroko rozumianych imprezach kulturalnych.

Inicjatywa „Nasi Pracownicy” ma na celu uhonorowanie pracowników

obchodzących jubileusze pracy zawodowej, kończących pracę zawodową oraz

emerytów z okazji 70., 75., 80., 85. urodzin. Akcja pozwala uhonorować zasłużonych

pracowników oraz pomaga zbudować wizerunek firmy troszczącej się o swoich

aktualnych i byłych pracowników. Pozwala to na pogłębienie więzi między

pracownikami i firmą.

Rozwój społecznej gałęzi CSR może pomóc w zdobyciu i zatrzymaniu dobrych

pracowników. Wspieranie pracowników jest ważne nie tylko z powodów czysto

ekonomicznych. Dzięki programom prowadzonym przez PKN Orlen, firma buduje więź

między pracownikami a przedsiębiorstwem, dzięki czemu pracownicy lepiej

wypełniają swoje obowiązki oraz są bardziej zadowoleni z pracy. Ponadto szeroki

program socjalny zwiększa możliwość utrzymania stałej kadry pracowniczej, co

pozwala na stworzenie jednolitej wykwalifikowanej kadry o dużym doświadczeniu.

Różnorodność programów sprawia, że każdy pracownik może znaleźć dla siebie

możliwość rozwoju umiejętności i kompetencji. Z drugiej strony nie ma żadnej

informacji na temat możliwości szkoleń zewnętrznych (robionych z inicjatywy

pracowników na zewnątrz firmy) dla pracowników. Ponadto jednym z kroków w

rozwoju strategii społecznej mogłoby być stworzenie żłobka lub przedszkola dla

dzieci pracowników. Umożliwiłoby to młodym ludziom rozwój zawodowy bez potrzeby

rezygnowania z założenia rodziny.

6

1.2 Otoczenie lokalne

Mianem otoczenia lokalnego określa się mieszkańców miast, w których znajdują się

zakłady pracy PKN Orlen oraz ich okolic. Grupa mieszkańców w takiej miejscowości

składa się w dużej mierze także z pracowników firmy i ich rodzin. Dlatego też

działalność na rzecz lokalnych społeczności także może być zaliczana do działalności

pracowniczej.

Współpraca z lokalnym samorządem i różne akcje na rzecz okolicznych mieszkańców

przynoszą PKN Orlen wiele pozytywnych skutków. Firma jest postrzegana jako

poważny i solidny partner społeczny. Dostarcza miastu wiele korzyści, płacąc podatki

i stwarzając miejsca pracy mieszkańcom, wspierając kulturę i organizując wydarzenia

na rzecz mieszkańców. Niweluje tym samym wizerunek firmy nieprzyjaznej

środowisku i jest postrzegana jako bardziej odpowiedzialna. Różnorodność działań

podejmowanych przez Orlen na rzecz społeczności lokalnej jest bardzo szeroka i choć

nie można określić dokładnie oddziaływania poszczególnych programów, tworzą one

pozytywny wizerunek firmy wśród mieszkańców.

PKN Orlen bardzo aktywnie wspiera inicjatywy miasta i jego mieszkańców. Jest także

organizatorem i głównym sponsorem wielu przedsięwzięć. Jednym z projektów jest

„Rajd Orlenu”, który w dużej mierze jest sponsorowany przez PKN Orlen. Rajd

cieszy się coraz większym uznaniem, o czym świadczy fakt, że jest on w tym roku

częścią eliminacji Rajdowych Samochodowych Mistrzostw Polski, a także po raz

pierwszy został zatwierdzony, jako runda Pucharu Europy Centralnej. Ponadto Orlen

wspiera finansowo także młodzieżowe zawody piłki ręcznej w Płocku oraz pomaga

budować infrastrukturę sportową pozwalającą na rozwój młodych sportowców. Takie

działania prowadzą do wzrostu zainteresowania sportem wśród młodzieży.

Pomoc w rozwoju miasta odbywa się także na polu kulturalnym, o czym świadczy

pomoc Orlenu w odbudowie opactwa benedyktyńskiego. Budynek dzięki wsparciu

finansowemu został oddany do użytku. Obecnie w salach opactwa prezentowane są

przedmioty skarbca katedralnego. Ponadto firma wsparła budowę gmachu

diecezjalnego w Płocku. Rozwój kulturalny nie ogranicza się tylko do wsparcia

muzeów i wystaw, ale także muzyki. Należy zaznaczyć, że Orlen jest sponsorem płyty

7

Lao Che „Gospel”. Ponadto wsparł także VI Międzynarodowy Festiwal „Płockie Dni

Muzyki Chóralnej” odbywający się w Płockiej Bazylice Katedralnej. W roku 2007

dzięki wsparciu PKN odbył się w Płocku koncert Zbigniewa Preisnera oraz Festiwal

Kultury Żydowskiej. Dzięki tak licznym akcjom sponsorskim mieszkańcy mogą

uczestniczyć w spotkaniach kulturalnych na bardzo wysokim poziomie. Koncern może

się poszczycić również wsparciem III Międzynarodowego Festiwalu Filmów

Turystycznych odbywającego się w Płocku w czerwcu 2008 roku.

1.3 Społeczeństwo

Szeroko rozumiany CSR jest koncepcją zgodnie z którą „przedsiębiorstwa

dobrowolnie uwzględniają interesy społeczne i ochrony środowiska w swoich

strategiach działań na rynku, a także w stosunkach z różnymi grupami

interesariuszy”.1 Im większy firma ma zasięg, tym szerzej zakrojone powinny być

działania związane z odpowiedzialnością społeczną. Dlatego też PKN Orlen stara się

tworzyć akcje o działaniu na skalę krajową.

Wśród szeroko rozumianych akcji społecznych należy zwrócić uwagę na to, że Polski

Koncern Naftowy posiada szeroki wachlarz osiągnięć na tym polu i jest jednym z

największych przedsiębiorstw wspierających polską kulturę, sztukę i historię. Do

najciekawszych działań społecznych organizowanych i prowadzonych przez Orlen

należą niewątpliwie akcje: „Orlen przeciwko korupcji” oraz „Orlen bezpieczne

drogi”. Pierwsza z akcji promuje działania z zasadami odpowiedzialności społecznej i

etyki, natomiast druga ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa na drogach.

Z drugiej strony PKN aktywnie przyczynia się do rozwoju kultury wysokiej, chociażby

poprzez sponsoring Koncertów Chopinowskich, koncertu „Orlen Concertante”,

wystawy Grand Press Photo oraz będąc wiodącym sponsorem Filharmonii Narodowej

w roku 2008. Ponadto PKN wspiera rozwój Muzeum Przemysłu Naftowego w Bóbrce

koło Krosna dbając o zachowanie pamięci o początkach przemysłu naftowego.

1 Źródło: http://ec.europa.eu/enterprise/csr/campaign/index_pl.htm

8

Bardzo dużo uwagi PKN Orlen przywiązuje do rozwoju polskich sportów motorowych.

Korporacja jest nie tylko sponsorem Rajdów Polski, Rajdu Dakar, Rajdu Barbórki, ale

także wspiera zespół polskich motocyklistów i rajdowców będących częścią zespołu

Orlen Team.

1.4 Dobre przykłady

Przemysł petrochemiczny jest sektorem, w którym świadomość społeczna jest

rozwinięta na bardzo wysokim poziomie. Duże korporacje prześcigają się w

budowaniu relacji społecznych, aby w sposób zrównoważony rozwijać swoją

działalność. Przyczyną jest specyficzna działalność firm paliwowych, która w dużym

stopniu nadwyręża równowagę środowiska naturalnego. Dlatego też prawie

wszystkie korporacje działają na rzecz minimalizacji zagrożeń związanych z ich

działalnością. Świadczy to niewątpliwie o wysokiej świadomości proekologicznej i

prospołecznej.

Tworzenie polityki społecznej jest wyjściem naprzeciw oczekiwaniom mieszkańców.

Zacieśniając współpracę z administracją lokalną i mieszkańcami, firmy starają się

odpowiedzialnie dążyć nie tylko do maksymalizacji zysków, ale także do rozwoju

relacji z otoczeniem. Pozwala to na stworzenie strategii zrównoważonego rozwoju.

Coraz szerzej stosowane praktyki społeczne mają na celu podniesienie jakości życia

mieszkańców, którzy po części też są twórcami siły danej firmy.

Na świecie wśród korporacji petrochemicznych można zauważyć trend, w którym

rozwija się społeczna odpowiedzialność przemysłu petrochemicznego. Należy

zaznaczyć, że kierunek jest dość spójny i jednolity dla wszystkich firm w branży, różni

się on natomiast narzędziami jakie wykorzystują poszczególne przedsiębiorstwa w

celu osiągnięcia podobnej strategii. Głównymi trendami (drogami) CSR w ww.

przemyśle, na którą kładzie się szczególnie duży nacisk, są kwestie ekologiczne i

społeczne.

9

Koncentrując się na społecznych aspektach CSR można zauważyć kilka

zgeneralizowanych, stałych obszarów, w których skupiają się działania praktycznie

każdej korporacji o podobnym profilu. Do najważniejszych można zaliczyć:

1) Odpowiedzialność wobec społeczeństwa

2) Edukacja

3) Bezpieczeństwo i higiena pracy

Ad.1. Odpowiedzialność wobec społeczeństwa jest pojęciem bardzo szerokim i

trudno określić dokładne granice działalności. Programy ze względu na zakres

działania można podzielić na globalne i regionalne budujące markę na świecie oraz

działania na rzecz społeczności lokalnej. Najczęściej powtarzającymi się programami

działalności prospołecznej w przedsiębiorstwach petrochemicznych, na skalę globalną

są:

Walka z ubóstwem i chorobami, (np.: AIDS) – takie programy posiadają firmy

Shell oraz Exxon Mobil

Zmniejszenie śmiertelności wśród dzieci w Afryce- program Exxon Mobil

Zwalczanie korupcji – programy Shell, Exxon Mobile,

Dbanie o prawa człowieka- projekty Exxon Mobile, BP, Shell

Na działalność na skalę światową pozwalają sobie nieliczni najbogatsi przedstawiciele

przemysłu naftowego. Bardzo często natomiast przedsiębiorstwa ograniczają się do

działalności na skalę lokalną lub regionalną. Działanie takie jest bardziej skierowane

na potrzeby ludzi i pozwala na różne działania w zależności od wymagań i

priorytetów regionu, na którym organizuje się działania społeczne.

Wiele działań nastawionych jest na rozwój kultury i nauki w regionie. Najczęściej jest

to wsparcie ośrodków kultury takich jak muzea, galerie sztuki lub koncerty. Taką

działalność prowadzi większość dużych firm chemicznych, jednak nie wszystkie

prezentują zakres działalności społecznej. Do firm, które deklarują działalność

prospołeczną należą między innymi: BP, Shell, Mol, Łukoil, Repsol, Exxon Mobile.

10

Nietypowym przykładem działania prospołecznego jest akcja firmy Repsol,

polegająca na wspieraniu działań prospołecznych i przedsiębiorczości wśród osób

niepełnosprawnych.

Ad. 2. Bardzo istotnym elementem działań prospołecznych są firmowe programy

szkoleniowe i rozwojowe dla pracowników. Pozwalają one nie tylko rozwijać wiedzę i

umiejętności kadry, ale także powodują zaspokojenie potrzeby rozwoju ludzi.

Działania pozwalają na osiągnięcie wykształconej kadry, która będzie bardziej

wydajna i profesjonalna. Firmy bardzo często także wspierają naukę młodzieży

uzdolnionej wspierając ją różnego rodzaju stypendiami i programami rozwojowymi.

Pozwala to na podniesienie wiedzy ogólnej społeczeństwa i sprzyja rozwojowi

regionu.

Ad. 3 Wzrastające oczekiwania pracowników w stosunku do pracodawców w

zakresie poprawiania warunków pracy skłoniło firmy petrochemiczne do

zastosowania bardziej rygorystycznych procedur bezpieczeństwa. Biorąc pod uwagę,

że praca w branży petrochemicznej należy do niebezpiecznych, korporacje starają się

dążyć do minimalizacji zagrożenia zdrowia i życia pracowników. W celu ograniczenia

potencjalnego wypadku tworzone są specjalne procedury i instrukcje postępowania

pozwalające na utrzymanie bezpieczeństwa i ochronę zdrowia pracowników.

Branża petrochemiczna ze względu na swój specyficzny rodzaj działalności powinna

szczególnie uważnie podchodzić do społecznej odpowiedzialności. Należy przyznać,

że PKN Orlen jest liderem w rozwoju CSR na skalę krajową. Należy zwrócić uwagę na

szeroki zakres działań prospołecznych oraz docieranie do wielu grup społecznych nie

tylko w regionie Płocka, lecz również na całym obszarze działań grupy Polskiego

Koncernu Naftowego.

W przypadku Orlenu szczególnie ważna jest chęć dalszego rozwoju i utrzymania

pozycji jednego z liderów społecznej odpowiedzialności w kraju. PKN posiada bardzo

duży potencjał i jeżeli w pełni go wykorzysta może stać się przykładem dla innych

11

firm w Europie. Niemniej jednak należy najpierw usystematyzować działania

prowadzone do tej pory, przeanalizować skuteczność i wybrać te najbardziej

pasujące do przyszłej strategii firmy.

W zakresie społecznej odpowiedzialności Orlen wspiera wiele akcji, które nie zawsze

są ze sobą powiązane. Jednak włączając różne pojedyncze akcję do grupy o jednym

mianowniku i ustalenie jego strategii pozwoli na stworzenie prawdziwego programu

CSR-owego, co ułatwi dotarcie do poszczególnych grup społecznych. Należy przy tym

zaznaczyć, że Koncern podąża za światowymi kierunkami rozwoju odpowiedzialności

społecznej, budując wielokierunkowy program. Niemniej jednak należy się

zastanowić czy pasuje on do wizerunku firmy. Można się także zastanowić nad

stworzeniem nowych narzędzi lub projektów pozwalających na rozwój CSR. W

rozwoju nowych narzędzi może pomóc Internet i społeczność internetowa, która w

dzisiejszych czasach może być źródłem istotnych opinii i nowych pomysłów.

Tworząc nowe kierunki i trendy można poznać opinie młodzieży uczącej się i

studiującej, mającej świeże i niekonwencjonalne pomysły. Ponadto jest to szansa dla

samej firmy, która może stworzyć nowe zaplecze specjalistów, uwzględniających

zmiany w środowisku. Połączenie doświadczenia pracowników już pracujących z

pomysłami młodych ludzi może być kluczem nie tylko w dziedzinie CSR, ale we

wszystkich działach firmy.

2. Polityka środowiskowa PKN Orlen

Zachowanie ‘neutralności ekologicznej’ przez przedsiębiorstwa z branży do jakiej

należy PKN Orlen jest zadaniem niebywale trudnym. Zakres działań jak i skala, na

jaką działania te są prowadzone wymagają od firm prowadzenia świadomej polityki

środowiskowej, która nie tylko będzie szczegółowo opracowana, ale i konsekwentnie

wdrażana i monitorowana. Dążenie PKN Orlen do uzyskania pozycji regionalnego

lidera w tym zakresie stawia przed firmą nie lada wyzwanie.

12

2.1 Dotychczasowe zaangażowanie spółki

Dotychczasowe zaangażowanie spółki w działania pro-środowiskowe skupia się na:

• Aktualizacji Systemu Zarządzania Środowiskowego według wymagań normy

PN – EN ISO 14001: 2005, system ten obejmuje obszar produkcji,

magazynowania i sprzedaży hurtowej.

• Kontynuacji podjętych działań w ramach międzynarodowego programu

„Odpowiedzialność i Troska”, w którym PKN Orlen i spółki z Grupy

Kapitałowej uczestniczą już od 10 lat. Członkowstwo w programie jest

dobrowolnym zobowiązaniem się przedsiębiorstwa do konsekwentnej

poprawy swoich działań w zakresie ochrony środowiska, bezpieczeństwa

procesowego oraz ochrony zdrowia pracowników. W ramach wypełnienia

przyjętych zobowiązań w 2006 roku PKN Orlen zobowiązał się i wykonał 25

zadań w obszarach triady HSE (z ang. HSE: Health, Safety, Environment).

• Elementem programu, którym jest edukacja ekologiczna pracowników

realizowany jest min poprzez wydawanie „Poradnika ekologicznego

pracowników PKN Orlen”.

• Współpracy ze „Stowarzyszeniem na Rzecz Dzikich Zwierząt SOKÓŁ” – PKN

Orlen uczestniczy w odbudowywaniu krajowej populacji sokoła

wędrownego na drodze osiedlania ptaków w środowisku dogodnym do

egzystencji.

• Realizowaniu przedsięwzięcia „Zielony Projekt”, który ma za zadanie

zwiększenie drzewostanu wokół zakładu Płock. Zobowiązano się do

posadzenia 16 tys. drzew.

• Wprowadzeniu System Inspekcji Ekologicznej – „Zielona Policja”.

Liczba skarg złożonych przez interesariuszy dot. negatywnego oddziaływania

na środowisko w roku 2007 wynosiła jedynie 22. Interwencje te, wywołane

były gł. okresowymi uciążliwościami zapachowymi. Kilka interwencji wynikało

ze zdarzeń nieprzewidzianych, takich jak awaryjne włączanie instalacji.

Inspekcja ta, kontroluje i monitoruje procesy produkcyjne mogące wpływać

na środowisko, szczególnie w przypadku zakłóceń w normalnej pracy

13

instalacji jak a także monitoruje funkcjonowanie kompleksu rafineryjno-

petrochemicznego.

• Zwiększaniu kosztów nakładów inwestycyjnych na działania ekologiczne.

W 2007 roku nakłady inwestycyjne na zadania związane z ochroną

środowiska w Zakładzie Produkcyjnym w Płocku wynosiły ponad 122 mln zł.

Na stacjach paliw w sieci PKN Orlen oraz w bazach magazynowych wykonane

zostały 723 zadania środowiskowe. Objęły one dalsze dostosowanie stacji

paliw do obowiązujących przepisów oraz budowę nowych obiektów w pełni

wyposażonych w urządzenia zabezpieczające środowisko przez przenikaniem

zanieczyszczeń. Nakłady finansowe poniesione na realizację tych inwestycji

wyniosły ponad 138 mln zł i były o prawie 70% wyższe w porównaniu z 2006

rokiem.

• Minimalizacji wytwarzanych emisji. Wg „Raportu Rocznego 2007”

pomiary, jakie przeprowadzono nie wykazały przekroczeń poziomów

dopuszczalnych, określonych w Pozwoleniu Zintegrowanym. Mimo

zwiększenia przerobu ropy naftowej w odniesieniu do 2006 roku, poza emisją

tlenku węgla odnotowano znaczące spadki wszystkich emitowanych

zanieczyszczeń. Emisja dwutlenku siarki spadła o 31%, natomiast emisja pyłu

ze spalania paliw o 23%.

• Uregulowaniu stanu prawno-formalnego w zakresie ochrony środowiska.

W Narodowym Konkursie Ekologicznym „Przyjaźni Środowisku” organizowanym w

2007 roku pod Honorowym Patronatem Prezydenta RP, PKN Orlen uzyskał certyfikat

nadający firmie tytuł „Partner Polskiej Ekologii”. Doceniona aktywność spółki jest

najlepszym potwierdzeniem, że zmiany i innowacje, o jakich mowa podążają we

właściwym kierunku.

14

2.2 Na drodze do w pełni zrównoważonego rozwoju

Wszystko wskazuje na to że w ciągu najbliższych kilku lat największe wyzwania dla

firm, które chcą rozwijać się i budować wartości z poszanowaniem idei

zrównoważonego rozwoju, będą związane z efektywnością energetyczną i

przeciwdziałaniem zmianom klimatycznym.

Nie mniej ważne są kwestie związane są z zachowaniem bioróżnorodności i ochroną

gatunków, dostępem do wody i zanieczyszczeniem środowiska naturalnego przez

substancje toksyczne. Kolejny godny uwagi aspekt wynika z niebywale szybkiego

rozwoju gospodarczego Indii i Chin. Oba te kraje stają się bardzo poważnym

konkurentem nie tylko rynkowym, ale także w dostępie do zasobów.

Z pośród wymienionych powyżej wyzwań najpoważniejsze będą jednak te, związane

z energią i klimatem.

2.2.1 Zmiany klimatu

Jest coraz więcej powodów, aby przypuszczać, że zmiany klimatu stwarzają i będą

stwarzać realne zagrożenie dla niezachwianego funkcjonowania społeczeństwa i

ekosystemów, stawiając wyzwanie rządom, przedsiębiorstwom jak i pojedynczym

ludziom.

Firmą o międzynarodowym zasięgu, mogącą służyć za dobre źródło inspiracji w tym

zakresie jest niewątpliwie Dupont – jeden z największych koncernów chemicznych.

W raporcie korporacji z roku 2006 przeczytać możemy, że firma ta chce oprzeć swoją

strategię rozwoju na wytwarzaniu produktów bezpiecznych dla środowiska,

przyczyniając się tym samym do zrównoważonego rozwoju. Ponadto firma stara się

ograniczyć swój ‘ecological footprint’ (bezpośrednie negatywne oddziaływanie na

środowisko) - zdeklarowała się zmniejszyć go o 20% w ciągu najbliższych kilku lat.

Dupont jest również jedną z niewielu firm, jakiej udało się ograniczyć produkcję

gazów cieplarnianych o 72%.

15

Inną firmą o międzynarodowym zasięgu zajmującą się dostawą energii – poprzez

dostawy ropy naftowej i gazu – jest Exxon Mobil. Założeniem koncernu, związanym

z zapobieganiem zmianom klimatycznym, jest podejmowanie działań ograniczających

emisję gazów cieplarnianych już dziś oraz wspieranie rozwoju zaawansowanych

technologii energetycznych, które mogą znacząco zmniejszyć emisję w przyszłości. W

latach 2006 i 2007 podjęte działania doprowadziły do ograniczenia przez Exxon

Mobile emisji gazów cieplarnianych o około 5 milionów ton. Co jest równoważne

usunięciu około miliona samochodów z dróg w Stanach Zjednoczonych. Działania te

obejmują:

• Współpracę z producentami samochodów i maszyn przemysłowych,

polegająca na rozwoju programów, które mogłyby oszczędzić zużycia paliwa

w silnikach aż o 30%,

• Wspieranie projektu Global Climate and Energy Project (GCEP), prowadzonego

przez Uniwersytet Stanforda. Dotyczącego w głównej mierze produkcji

wodoru, przechowywania i zastosowania biomasy i energii słonecznej,

wychwytywanie i składowaniu dwutlenku węgla oraz zaawansowanych

technologii węglowych,

• Współpracę z Komisją Europejską w celu wychwytywania dwutlenku węgla i

bezpiecznego jego składowania,

• Opracowanie nowych technologii dotyczących baterii litowo-jonowych

(zwiększenia ich mocy, bezpieczeństwa i niezawodności). W działaniach tych

upatruje się potencjał poprawiający efektywność energetyczną a także

przyspieszone pojawienie się pojazdów następnej generacji (hybrydowych i

elektrycznych).

2.2.2 Zrównoważone gospodarowanie energią

Zasobem nieodzownym, bez którego większość firm nie może egzystować jest

energia. Zaczynając od logistyki, poprzez działania operacyjne na usługach

posprzedażowych kończąc, by efektywnie funkcjonować, firma musi mieć dostęp do

źródła energii. Międzynarodowa Agencja Energii szacuje, że do 2030 r.

prawdopodobne jest, że światowe zapotrzebowanie na energię wzrośnie o 45 %.

16

Tymczasem koszty energii rosną, a jej dostępność maleje. Tym samym racjonalne

korzystanie z energii staje się jedną z najistotniejszych i strategicznych kwestii, które,

szczególnie w wypadku dużych koncernów takich jak Orlen, mogą mieć znaczenie

kluczowe przy wprowadzaniu w firmie innowacyjnych rozwiązań.

Wprowadzenie takich zmian w łańcuchu wartości, by zapewnić efektywność

energetyczną w każdym jego elemencie, może kiedyś stać się dla firm działaniem

umożliwiającym dalszy rozwój. Wyzwanie to, w najbliższych latach bezpośrednio

odbije się na sposobie funkcjonowania wielu przedsiębiorstw z różnych

branż.Koncernem, który za cel stawia sobie poprawę efektywności energetycznej jest

Exxon Mobil. Dzięki wewnętrznemu systemowi zarządzania energią Energy

Management System (GEMS) efektywność energetyczną rafinerii i zakładów

chemicznych udało się poprawić o 15 – 20%.

Nie można osiągnąć poprawy efektywności energetycznej, która w znaczący

sposób wpłynęłaby na zrównoważony rozwój, jeżeli ludzie nie zmienią swojego

postępowania. Biznes może edukować swoich konsumentów tak, aby efektywnie

(pod względem energetycznym) korzystali z kupowanych produktów. Wg Christiana

Kornewell’a organizacje, które będą myślały wyłącznie o poziomie sprzedaży i nie

wezmą pod uwagę skutków, jakie ich produkty lub usługi wywołują w środowisku

naturalnym, wcześniej czy później zostaną obarczone odpowiedzialnością za jego

zanieczyszczenie.

3. Ku spójności!

3.1. Transparentność i komunikacja

Aby osiągnąć spójność pomiędzy przedstawionymi w poprzednich rozdziałach

działaniami CSR-owymi istotnym jest wprowadzenie elementu transparentności do

Kodeksu etycznego firmy. Podejmowane decyzje w wymiarze ekonomicznym,

społecznym i ekologicznym powinny być jawne i zrozumiałe dla wszystkich grupy

interesariuszy i aby osiągnąć ten cel, istnieje potrzeba efektywnej komunikacji oraz

współpracy.

17

Istotnymi formami prezentowania

transparentności działań danej firmy są

sporządzane corocznie raporty. Czynniki takie

jak jawność łańcucha dostaw czy używanych

technologii również powinny zostać wzięte pod

uwagę. Jednakże, to problematyka związana z

komunikacją wewnątrz firmy, jak i firmy ze

światem zewnętrznym (interesariusze), powinna w najbliższej przyszłości stanowić

priorytet dla PKN Orlen.

Konsekwencja w dążeniu do celu

• Sumiennie realizuję swoje zadania

• Z determinacją dążę do osiągnięcia celu

• Angażuję się w swoja pracę

• Pytam, jeżeli mam wątpliwości

Orlen, od 2005 roku podsumowuje swoją działalność CSR, dba o transparentność

swoich decyzji. Jest to inicjatywa bardzo cenna, która potwierdza „dobre intencje” i

sumienne ich wykonanie (zgodnie zresztą z wytycznymi zasad etyki przyjętej w

Orlenie). Sustainbility reporting jest wyjątkowo ważne dla przemysłu, a szczególnie

dla firm opierających swoją produkcję na bezpośrednim przetwórstwie surowców.

Orlen, jako firma międzynarodowa powinna tworzyć swój sustainbility report zgodnie

z wytycznymi Global Reporting Initiative. Standard ten jest uniwersalnym zbiorem

wskazówek dla zakresu i sposobu raportowania. Dwie najbardziej popularne normy

weryfikacji to ISAE 3000 International Standarts on Assurance Engagement i AA1000

Assurance Standard.

Raporty, które mogą służyć za źródło cennych wskazówek i dobrych przykładów, to

te wydane przez liderów zrównoważonego rozwoju w branży, czyli: Stell, BP,

Petrobas, Statoil, Total, Norsk-Hydro2.

Powody, dla których wprowadzenie takiego raportu byłoby wzbogacające dla Orlenu

to:

- raportowanie działalności nieprzynoszącej bezpośrednich zysków jest coraz bardziej

istotne dla inwestorów oraz klientów. Orlen, jako firma międzynarodowa doskonale

wie, iż o konkurencyjności na rynku nie decyduje już tylko cena, jak to było w Polsce

w latach 90-tych, ale także postawa firmy. Sustainblity reporting pomaga w budowie

2 Według rankingu World's Most Sustainable and Ethical Oil Companies 2006

18

i utrzymaniu dobrej reputacji. W samym tylko 20053 aż 660 firm z całego świata

zdecydowało się na podsumowanie swojej działalności społecznej zgodnie z

wytycznymi GRI Guidlines. Ponad połowa z Golden250 wydaje osobne raporty

odpowiedzialności społecznej, a kolejne kilkanaście procent zawiera je w swym

rocznym raporcie.

- umożliwienie ewaluacji swoich działań. CSR to proces fazowy. GRI jest narzędziem,

które pozwala także firmie dowiedzieć się czegoś o sobie, pozwala doskonalić swoje

działania i prowadzić je w zrównoważony sposób na wszystkich trzech płaszczyznach

ekonomicznej, społecznej i środowiskowej.

- język raportu jest uniwersalny, przejrzysty i zrozumiały dla wszystkich

interesariuszy. Sprawozdanie finansowe adresowane jest do interesariuszy

zainteresowanych ekonomiczną stroną działalności firmy. A co z resztą

interesariuszy? A co z klientami, możliwymi przyszłymi pracownikami? Według

raportu „Count Me In”4 na pytanie „Jakie decyzje podjąłeś po przeczytaniu raportu?

Respondenci, którzy sięgnęli po raport by podjąć jakąś decyzję najczęściej

odpowiadali:

3 “KPMG International Survey of Corporate Responsibilty Reporting 2005”

4 „Count Me In” KPMG, SustainAbility http://www.sustainability.com/researchandadvocacy/reports_article.asp?id=1489

19

- raport jest zabezpieczeniem. Orlen w swojej historii doświadczył kilku problemów z

reputacją. Skutki tak zwanej afery orlenowskiej długo dręczyły firmę. Raport jest

potwierdzeniem zasad deklarowanych, które są w trudnych sytuacjach jeszcze

ważniejsze. Poza tym wiadomo, iż firmy zajmujące się przetwórstwem chemicznym

zawsze są bardziej narażone na krytykę z strony opinii publicznej niż na przykład

firmy usługowe. W sytuacji kryzysowej warto mieć argument potwierdzający

wiarygodności i dobrą wolę.

- to w Europie sustainablity reports mają wielką wartość. Aż 48% wszystkich

raportów czytanych jest na naszym kontynencie. Jeżeli nasze europejskie

społeczeństwo widzi potrzebę posiadania wiedzy, jaka charakterystyczna jest dla

tego typu raportów, odpowiedzialna firma odpowiada na nią. 5

Istnieje oczywiście opcja opracowania własnej metody raportowania, ale koniecznym

jest certyfikowanie i audytowanie przez uznane organy. Zgodny zasadami GRI jest

dużym krokiem w stronę polityki transparentności.

Współpraca z NGO zajmującymi się CSR i SD

Odpowiedzialna firma współpracuje i

wspiera tych, którzy promują

odpowiedzialną postawę. Współpraca z

organizacjami takimi jak Compact, Forum

Odpowiedzialnego Biznesu może nie tylko

poszerzyć ‘network’ firmy w zakresie CSR,

ale także pozwoli na przyglądanie i podglądanie innych firm, wymianę dobrych

praktyk i tzw. „naukę przez doświadczenie”. Uczestnictwo w Responsible Care to

świetna okazja dla rozszerzania kontaktów firmy.

Współpraca

• Współdziałam z innymi

• W sposób jasny komunikuję się z innymi

• Współpracując z innymi, buduję zaufanie

5 “Count Me In” KPMG i SustainAbility

20

Odpowiedzialny produkt

Transparentność to jednoznaczność. Bardzo istotną kwestią jest jasność i

klarowność definicji używanych pojęć nie tylko w raporcie, ale także w całości

komunikacji. Jest to część, bez której nie można mówić o istnieniu strategii CSR w

firmie, bo jest etapem jej tworzenia. Ponadto istotnym jest prawidłowe rozróżnienie

pojęć filantropii i odpowiedzialnego biznesu. Optymalnym źródłem definicji jest OECD

Guidelines for Multinational Enterprises oraz definicje zawarte w GRI Guidelines.

Odpowiedzialna firma powinna dążyć do produkcji odpowiedzialnego produktu. Jedną

z rekomendowanych definicji odpowiedzialnego produktu jest ta używana w

standardzie GRI , która świetnie współgra z listą wartości, którymi kieruje się Orlen.

Najważniejsze cechy zrównoważonego

produktu to:

- wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo, jaki

ma produkt w całym swoim cyklu

życiowym. Od poziomu produkcji, przez

używanie, aż po wpływ na środowisko, jaki ma jego rozkład.

Profesjonalizm

• Chcę być ekspertem w swojej dziedzinie

• Dążę do najwyższej jakości

• Odnoszę się z szacunkiem do klientów

- oznakowania produktu. To jak powinien być oznakowany produkt określa prawo.

Praktyką odpowiedzialnej firmy jest dobrowolne rozszerzenie zakresu informacji.

- komunikacja marketingowa - czyli strategia systemów, metod i działań

wykorzystywanych przez organizację w celu promowania swojej reputacji, marki,

produktów i usług dla grup docelowych. Innymi słowy to działania takie jak reklamy,

sprzedaż bezpośrednia, promocja, PR i sponsoring.

To czy produkt jest odpowiedzialny nie zależy tylko od tego, jaki jest jego

bezpośredni wpływ na nabywcę. To także bezpieczeństwo i zdrowie pracownika

fabryki, kierowcy z działu logistyki, etyki copywritera, oraz pracownika sprzedaż

detalicznej.

21

Komunikacja wewnętrzna firmy

Nie ma transparentności bez dobrej komunikacji zarządu z pracownikami.

Komunikacja ta musi oczywiście być dwustronna. Dbałość o pracowników to nie tylko

pakiet socjalny, ale także stworzenie podłoża do dialogu i akceptacji. Dobra

atmosfera w firmie zbudowana jest na przeświadczeniu każdego z pracowników o

tym, iż każde słowo, jakie padnie z jego ust nie zniknie w machinie biurokratycznej.

Fundament, jakim jest Audyt Wartości wykonany w 2007 pokazuje jak ważne jest

badanie opinii pracowników. Jak bardzo może wzbogacać firmę i usprawniać pracę.

Audyt Wartości, rzecznik ds. etyki, możliwość kontaktu elektronicznego stanowią

dobrą podstawą dobrej komunikacji, którą stale trzeba rozwijać badaniem

ewaluacyjnym i poszerzać.

3.2 Ekologia przemysłowa (Industrial ecology)

Ekologia przemysłowa dotyczy trzech poziomów: przedsiębiorstwa i jego wpływu na

środowisko, poziomu kooperacji między firmami z pożytkiem dla środowiska i samych

organizacji (symbioza przemysłowa) oraz współpracy na poziomie regionalnym i

globalnym (metabolizm przemysłowy). Na wszystkich poziomach ekologia

przemysłowa ma na celu dostarczenie narzędzi i wiedzy do analizy i projektowania

większej ilości zrównoważonych rozwiązań.

W pierwszym rozdziale niniejszego raportu przedstawione zostały osiągnięcia Orlenu

w zakresie ochrony środowiska. Ważnym jest, aby ta pro-środowiskowa działalność

firmy znalazła swoje odbicie na wszystkich poziomach struktury korporacyjnej, jak

również w zależnościach pomiędzy firmą a jej otoczeniem (w użytkowanych

budynkach, i samym stylu pracy biurowej). Zbudowanie zrównoważonej

infrastruktury jest zadaniem wielopoziomowym. Myślenie o środowisku winno

dotyczyć całej struktury firmy. Projekt i materiał budynku, gospodarka wodą

deszczową, rodzaj papieru, sposób transportu na szkolenia wyjazdowe, energia

marnowana na pozostawianiu włączonych maszyn biurowych to tylko niektóre

„niezbędne detale”. Rozszerzenie perspektywy przy podejmowaniu decyzji o takie

przykłady to nie tylko bycie przyjaznym środowisku i prestiż wizerunku

odpowiedzialnej firmy. To także oszczędność. Teraz budynki energooszczędne i

22

wodoszczędne wybierane są w trosce o środowisko, a przy okazji pomagają

minimalizować koszty. W obliczu przyszłego deficytu energii elektrycznej i wody,

będą kojarzone przede wszystkim obniżeniem wydatków.

Prowadzanie firmy w myśl idei Industrial ecology to szukanie najlepszych rozwiązań

także „na zewnątrz” firmy. To poszukiwanie partnerów do tworzenia systemów

symbiozy przemysłowej by jak najlepiej uskuteczniać metabolizm przemysłowy, czyli

domykać obieg materiałów między podmiotami celem minimalizacji liczby odpadów.

Świetnym przykładem tego jak wiele korzyści można osiągnąć poprzez ekologię

przemysłową jest Kalunborg w Dani gdzie cztery firmy żyją w symbiozie tworząc w

miarę zamknięte koło, z którego nie wydobywają się odpady. W skład systemu

wchodzą elektrownia węglowa Asnaes, Statoil, producent gipsu Gyproc, Novo Nordisk

zajmujący się biotechnologią. Nie dość, że dzięki symbiozie firmy oszczędzają swoje

wydatki na energię elektryczna, gips, fosfor, ciepło i gazy, to korzysta z tego jeszcze

miasto. Kalundborg to pierścień, w którym wychodzące odpady są ograniczone do

minimum.

6

6 http://www.symbiosis.dk/

23

Podsumowanie

Zbudowanie zrównoważonej infrastruktury jest zadaniem wielopoziomowym.

Dotychczasowa proekologiczna działalność spółki: modernizacja i rozbudowa

poszczególnych jej części, uregulowany stan prawno-formalny, wysokie koszty

inwestycyjne jak i minimalizacja wytwarzanych emisji to dobra pozycja wyjściowa do

budowy wartości firmy z uwypukleniem czynnika ekologicznego. Wprowadzenie

Systemu Zarządzania Środowiskowego czy udział w odbudowie krajowej populacji

sokoła wędrownego to kolejne kroki do tworzenia spójnego CSR.

Jednakże aspirowanie do rangi lokalnego lidera – kampanii wyznaczającej

trendy – zobowiązuje. Podążanie w kierunku odpowiedzialności społecznej i

środowiskowej biznesu wymaga ciągłych i rozwijających się działań w tym zakresie.

Dlatego też ważne jest aby Orlen nie przestał ulepszać istniejących rozwiązań jak i

szukać nowych, włączać w działalność firmy coraz to nowe projekty i strategie

mających na celu rozwój zrównoważony przedsiębiorstwa.

24