1

SHGPC Siguruar nga Program i Grandeve Ky project eshte financuar

të projektit per Zhvillimin dhe promovimin nga Bashkimi Europian

e turizmit RCC

Programi: "Mbështetje për zbatimin e Turizmit të

trefishtë të RCC në EJL: Promovimi, Politika dhe

Programi i Punës të Granteve Pilot"

Plan bashkëpunimi për zhvillimin e agroturizmit

Njësia Administrative Drenovë

Punoi:

Janar 2020 Dr. Sorina KOTI

2

Tabela e përmbajtjes

HYRJE ..................................................................................................................................................... 3

1.1 Paraqitja e zonës së studiuar...................................................................................................... 4

1.1.1 Pozita gjoegrafike Bashkia Korçë ................................................................................................ 4

1.1.3 Pozita gjeografike Njësia Administrative Drenovë ............................................................... 5

1.1.4 Përbërja e Bashkisë Korçë dhe struktura ekonomike ............................................................ 5

1.1.5 Profili i Njësisë Administrative Drenovë dhe struktura e tij ekonomike .............................. 7

1.1.6 Shërbimet publike në Zona Administrativë Drenovë .......................................................... 11

1.2 Kushtet natyrore të zonës së studimit ..................................................................................... 11

1.2.1 Kushtet natyrore të Bashkisë Korçë ........................................................................................... 11

1.2.2 Kushtet natyrore të Zona Administrative Drenovë ............................................................. 12

1.3 Identifikimi, funksionet dhe hartëzimi i specieve të synuara ................................................ 14

1.4 Vlerësimi i statusit dhe potenciali i ardhshëm për speciet bimore në zonën e synuar ........ 24

1.4.1 Rëndësia e tyre për përdorim .............................................................................................. 24

1.4.2 Statusi dhe potenciali i ardhshëm i specieve bimore........................................................... 25

1.5 Shfrytëzimi i specieve të bimëve të egra në shënjestër .......................................................... 27

1.5.1 Shfrytëzimi i specieve të egra për industry përpunuese ...................................................... 27

1.5.2 Faktorët që ndikojnë në dëmtimin e bimëve të egra ........................................................... 28

1.5.3 Roli i politikave komunitare për ruajtjen e bimëve të egra ................................................. 29

1.6 Rekomandime për mbledhjen dhe përdorimin e qëndrueshëm të bimëve të egra në

shënjestër ............................................................................................................................................... 29

1.6.1 Respektimi i proçesit ........................................................................................................... 30

1.7 Rekomandime për mbledhësit dhe autoritetet e Parkut Kombëtar ..................................... 32

1.8 Plan bashkëpunimi për zhvillimin e agroturizmit në zonën e synuar .................................. 34

METODOLOGJIA………………………………………………………………………………………………………………………….40

LITERATURA .......................................................................................................................................... 41

3

HYRJE

Korça është qëndra administrative më e rëndësishme për nga madhësia, funksioni dhe roli i

saj në pjesën Juglindore të Shqipërisë. Ky rajon veçohet si një nga zonat më të zhvilluara

bujqësore, por edhe si një nga qendrat më të rëndësishme ekonomike dhe kulturore në vend.

Nëse i referohemi aspektit kulturor dhe arsimor, kjo zonë vazhdon të ruajë dukshëm traditat e

saj, duke u renditur si një nga qytetet e para në Shqipëri.

Në vitin 2014 Ministria e Zhvillimit Urban dhe Turizmit miratoi planin strategjik për

Shqipërinë për vitet 2014-2020, i cili ishte një dokument shumë i rëndësishmëm jo vetëm për

Qeverinë Shqiptare, por edhe për pushtetin lokal dhe biznesin privat. Kjo strategji ofron krijimin

e një kornize institucionale me politika, prioritete, instrumente dhe qasje që bëjnë të mundur një

sistem menaxhimi për trajtimin e tyre në mënyrë të integruar dhe të organizuar, duke krijuar

kështu një parakusht të shëndoshë për një zhvillim të qëndrueshëm.

Gjithashtu, Strategjia e Zhvillimit të Turizmit në Shqipëri 2014 – 2020, siguron një sistem

menaxhimi e cila bën të mundur që, nën drejtimin e Ministrisë, gjithë aktorët të luajnë rolin e

tyre në mënyrë të bashkërenduar dhe sinergjike, duke i përdorur me efektivitet dhe efikasitet

burimet për zhvillimin e turizmit.

Bazuar në këtë strategji dhe në legjislacionin shqiptar, njësitë administrative të Rajonit të

Korçës, nëpërmjet projektit “Eko-turizëm për të gjithë”, të Shoqatës së Grave me Probleme

Sociale me partnerin lider të Shoqatës të Maqedonisë së Veriut, me qendër në Shkup, për

Zhvillimin Rural Lokal ALRD, financuar nga RCC/BE, mundëson hartimin e planit të

bashkëpunimit të agro-turizmit për Rajonin e Korçës.

Ky plan paraqet:

1.1 Paraqitja e zonës së studiuar

1.2 Kushtet natyrore të zonës së studimit

1.3 Identifikimi, funksionet dhe hartëzimi i specieve të synuara

1.4 Vlerësimi i statusit dhe potenciali i ardhshëm për speciet bimore në zonën e synuar

1.5 Shfrytëzimi i specieve të bimëve të egra në shënjestër

1.6 Rekomandime për mbledhjen dhe përdorimin e qëndrueshëm të bimëve të egra në

shënjestër

1.7 Rekomandime për mbledhësit dhe autoritetet e Parkut Kombëtar

1.8 Plan bashkëpunimi për zhvillimin e agroturizmit në zonën e synuar

Metodologjia

Literaturë

4

1.1 Paraqitja e zonës së studiuar

1.1.1 Pozita gjoegrafike Bashkia Korçë

Bashkia Korçë shtrihet

në Rajonin Juglindor të

Shqipërisë në Krahinën

Malore Qëndrore. Ajo ka

një shtrirje Veri - Jug 32

km dhe Lindje -

Perëndim 40 km, me

sipërfaqe territoriale prej

806 km².

Qyteti i Korçës është

qendra e Rajonit të

Korçës dhe është fqinj

me Rajonin e Elbasanit

në Veri - Perëndim,

Rajonin e Beratit në

Perëndim dhe rajonin e

Gjirokastrës në Jug -

Perëndim.

Pozita gjeo-strategjike

në të cilën ndodhet

Bashkia Korçë, në një

zonë ndër kufitare me

Greqinë dhe Maqedoninë

e Veriut ka luajtur një rol

përcaktues në zhvillimin

social, ekonomik dhe kulturor të saj. Thuajse, 75% e tokës së rajonit në total mbulohet me kodra

dhe male. Megjithatë, cilësia kryesore e mjedisit natyror është fusha e madhe e Korçës e cila

ndodhet 850 m mbi nivelin e detit dhe përbën sipërfaqen e dytë më të madhe bujqësore të

Shqipërisë. Përreth Korçës ka disa masive pyjore dhe kullota, roli i të cilave paraqitet i

rëndësishëm në përmirësimin e cilësisë së jetesës të komuniteteve pranë këtyre zonave.

Bashkia Korçë përbëhet nga 8 njësi administrative. Në territorin e saj përfshihet jo vetëm

territori i qytetit të Korçës, por dhe territori i 63 fshatrave. Pjesë e këtij territori është dhe njësia

Administrative Drenovë.

5

1.1.3 Pozita gjeografike Njësia Administrative Drenovë

Në Juglindje të Qytetit të Korçës, në rrëzë të faqes perëndimore të malit të Moravës ndodhet

Zona Administrative Drenovë e cila kufizohet: në veri nga Zona Administrative Qendër; në veri

perëndim dhe perëndim nga Zona Administrative Voskop; në jug nga Bashkia Kolonjë; në lindje

nga Bashkia Devoll. Territori i saj ka një sipërfaqe prej 93.4 km2 dhe ndeshet në lartësinë nga

850-1340 m mbi nivelin e detit. Në këtë zonë administrative përfshihen 9 fshatra: Mborje,

Drenovë, Boboshticë, Zape, Qatrom, Turan, Ravonik dhe Dardha.

1. Zonat Administrative, Bashkia Korçë

1.1.4 Përbërja e Bashkisë Korçë dhe struktura ekonomike

Nga vetë pozita gjeografike por edhe tradita e këtij rajoni, bujqësia në territorin e Bashkisë

Korçë paraqitet si sektori kryesor që kontribuon më tepër në peshën e Vlerës së Shtuar Bruto,

ndërkohë në nivele më të ulëta ndodhet industria prodhuese, nëse i referohemi mesatares së

6

vendit. Struktura ekonomike e zonave administrative të Bashkiësë Korçë paraqiten në tabelën si

më poshtë:

Tabela 1. Struktura ekonomike e zonave administrative, Bashkia Korçë

Njësia Administrative Struktura ekonomike

Korçë Industria e lehtë, tregëti, shërbime

Drenovë Bujqësi, blegtori, turizëm

Lekas Bujqësi, blegtoria

Mollaj Blegtori, Pemëtari

Bulgarec Bujqësi, Sherbime

Vithkuq Blegtori, Bujqësi, Shërbime

Voskop Bujqësi Voskopojë Bujqësi, Blegtori, Turizëm

Në Rajonin e Korçës, turizmi është një nga sektorët që ka marrë zhvillim të madh dekadën e

fundit. Bashkia Korçë ka gjashtë pole atraksioni, si Drenova, Voskopoja, Vithkuqi, Mollasi,

Lekasi dhe Korça. Turizmi në këtë bashki është multidimensional dhe përfshin format e

mëposhtme të turizmit:

Bujqësor;

Eko-turizëm;

Kulinar/gastronomic;

Trashëgimisë kulturore;

2. Zonat Administrative, Qarku Korçë, reliev

7

1.1.5 Profili i Njësisë Administrative Drenovë dhe struktura e tij ekonomike

Disa kilometra larg qytetit të Korçës, në Juglindje të saj, rrëzë malit të Moravës, gjendet fshati

Drenovë i cili është dhe qëndra e njësisë administrative. Njësia Administrative Drenovë përbëhet

nga 9 fshatra dhe ka një popullsi prej 11.021 banorësh, më poshtë tabela nr.2.

Tabela 2. Fshatrat & popullsia e Njësisë Administrative Drenovë

Aktivitetet kryesore në Njësisë Administrative Drenovë janë bujqësia, blegtoria dhe turizmi.

Në këtë njësi ushtrojnë veprimtarinë e tyre 89 biznese kryesisht në fushat e mëposhtme:

Tregëti (46 biznese);

Prodhim (27 biznese);

Shërbime (4 biznese);

Transport (12 biznese);

Njësia Administrative Drenovë zotëron 2556 ha tokë bujqësore, e cila ndahet në 2363 ha tokë

arë, 150 ha pemëtore dhe 43 ha vreshta. Kjo zonë njihet për kultivimin e grurit, ndërkohë, së

fundmi vërehet një interes i shtuar i fermerëve në kultivimin e perimeve.

Në këtë zonë ndodhet dhe gjeo-parku i “Bredhit të Drenovës”.

Parku kombëtar “Bredhi i Drenovës” ndodhet 10 km larg në juglindje të qytetit të Korçës,

shtrihet në kurrizin dhe shpatet perëndimore të Malit të Moravës, në territorin e Njësisë

Administrative Drenovë dhe ka sipërfaqe prej 1380 ha, me lartësi maksimale 1808.4 metra.

Njësia

Administrative

Fshati Nr i popullsisë

DRENOVË

Drenovë 2642

Mborje 3095

Moravë 1438

Boboshticë 1412

Qatrom 867

Ravonik 1025

Turan 347

Dardhë 141

Zape 54

8

Parku Kombëtar u krijua për të ruajtur funksionet esenciale të eko-sistemeve, të cilat i

shërbejnë mbijetesës të popullsisë lokale. Kjo nënkupton që masat për ruajtje dhe mbrojtje janë

para së gjithash në interes të njerëzve. Bozdoveci, Guri i Capit dhe Çardhaku janë pikat më

atraktive të tij. Konsiderohet si zonë e peisazheve tërheqëse me potenciale të mëdha për turizëm

natyror, kulturor dhe zhvillim të qëndrueshëm.

Bredhi i Drenovës është shpallur Park Kombëtar, për vlerat e larta biologjike që ka kjo zonë,

por edhe si zonë me vlera të larta turistike. Në këtë zonë gjenden një shumëllojshmeri e

kërpudhave natyrore të cilat rriten dhe zhvillohen në periudha të ndryshme te vitit. Për shkak të

pozicionimit gjeografik në të cilën ndodhet, si dhe kushtet e përshtatshme fiziko-gjeografike, kjo

zonë është e njohur për shumëllojshmërinë e bimëve medicinale dhe aromatike në të dy format e

saj, të egra dhe të kultivuara.

Si pasojë e vlerave të larta ekonomike që sjell mbledhja e këtyre bimëve, aktivitetet që lidhen

me to kanë marrë një zhvillim të rëndësishëm dekadën e fundit. Shpërndarja e bimëve

medicinale dhe aromatike kryesore që mblidhen në fshatrat e Njësisë Administrative të Drenovës

është sipas tabelës më poshtë:

Tabela 3. Harta e shpërndarjes dhe bimësisë të 5 specieve kryesore në Njësisë Administrative

Drenovë

Nr. Lloji i bimës që mblidhet Fshati Nj.

Administrative

1. Trumzë (Thymus sp)

Drenovë

Drenovë

Mborje

Moravë

Boboshticë

Dardhë

2. Lule Basani (Hypericum perforatum)

Drenovë

Drenovë

Mborje

Moravë

Boboshticë

Qatrom

Ravonik

Turan

Dardhë

Zape

3. Rigon (Origanum vulgare L.)

Dardhë

Drenovë Moravë

Mborje

9

Drenovë

4. Dëllinja e zezë (Juniperus communis L.)

Dardhë

Drenovë Moravë

Mborje

Drenovë

5. Murrizi (Crataegus monogyna L.)

Moravë

Drenovë Dardhë

Mborje

Drenovë

6. Mani i Zi

Boboshticë

Dardhë

Mborje

Drenovë

Moravë

Drenovë

Gjithashtu, kjo zonë ofron avantazhe të mëdha në funksion të zhvillimit të formave të

ndryshme të turizmit (agroturizëm, ekoturizëm, kulinar/gastronomik, kulturor). Pavarësisht kësaj

tradite turistike, ky rajon

përballet me problematika si:

Mungesë e ndërlidhjes

së larmisë së

potencialeve turistike

Kohëqëndrim i

shkurtër i vizitorit në

rajon

Kapacitete të ulëta

akomoduese

Mungesë e zinxhirit

ekonomik të prodhimit

të produktit turistik.

Disa nga fshatrat turistikë që

frekunetohen mjaft nga turistët

vendas dhe të huaj janë:

Dardha është e njohur jo vetëm për natyrën dhe klimën e saj, por edhe për traditat dhe

kulturën e të jetuarit. Në këtë fshat është shumë i zhvilluar turizmi familjar.

10

Ky fshat dallohet për specialitetet kulinare, prej të cilave mund të përmendim lakrorin në

saç dhe rakinë e kumbullës së egër. Dardha preferohet sidomos në dimër, edhe për shkak të

pistës së skive që ndodhet në afërsi të saj, e cila frekuentohet nga turistë të të gjitha trevave.

Gjithashtu, Dardha është pjesë

e projektit të Qeverisë Shqiptare

“100 fshatrat”. Aktivitetet dhe

nismat e komunitetit në këtë zonë

kanë krijuar potencial vendbanimi

jo vetëm tërheqës, por edhe të

jetueshëm. Kjo zonë piktoreske

është zgjedhur si një model

zhvillimi, që bazohet në arritjen e

ekuilibrit midis aftësive prodhuese

dhe veçorive të tyre turistike.

Boboshtica është një fshat

piktoresk, i cili veçohet për manat e

zeza dhe rakinë e famshme që

prodhohet prej tyre. Ky fshat

turistik, preferohet veçanërisht prej

vizitorëve edhe për gatime

tradicionale. Në të ndodhen dhe disa Kisha të hershme.

Mborja njihet për Kishën 1300 vjeçare të “Ristozit”, ndërkohë që përbën potencial dhe për

zhvillimin e turizmit bujqësor.

Drenova njihet për Kishën e hershme të “Shën Kostandinit” dhe gjithashtu konsiderohet

potencial për zhvillimin e turizmit bujqësor. Veç kësaj, në fshatin Drenovë prodhohet rakia e

Manit të Zi e cila është e kërkuar në këtë rajon. Njësia Administrative Drenovë është një rajon i

pasur, me larmi të madhe potencialesh dhe resursesh njerëzore, që kanë traditë në zhvillimin e

turizmit kulturor, natyror, të aventurës dhe kulinarisë.

Në këtë kuadër, të gjithë fshatrat e mësipërm janë përfshirë në projektin “100 fshatrat”,

duke pasur si qasje të një zhvillimi të sigurt turistik, ndërlidhjen e rrjetit të eksperiencave

turistike që nxitin vizitorin të qëndrojë më gjatë në rajon, të eksplorojë atraksionet e zonës dhe të

ndërveprojë me komunitetin në këtë rajon.

11

Në këtë kontekst është e rëndësishme të synohet zhvillimi i qëndrueshëm i rajonit, me

qëllim përballimin e fluksit turistik në periudha të caktuara të vitit dhe furnizimin e qendrave

rurale primare, me produkte dhe shërbime.

1.1.6 Shërbimet publike në Zona Administrativë Drenovë

a) Shërbimi Arsimor

Në Zonën Admionistrative Drenovë ekzistojnë 4 shkolla 9-vjeçare, përkatësisht në fshatrat

Mborje, Drenovë, Boboshticë dhe Qatrom; 1 shkollë fillore në Turan; 6 kopshte në fshatrat

Mborje, Drenovë, Boboshticë, Ravonik, Turan dhe Qatrom.

Shkollat janë rikonstruktuar.

Këtu ndodhet dhe Shkolla Greke e cila është një shkollë e përgjithshme ku përfshihet

kopshti grek, arsimi 9-vjeçar dhe shkolla e mesme.

b) Shërbimi Shëndetsor

Njësia Administrative Drenovë ka një qendër shëndetosre, të kompletuar me personel

mjekësor. Në këtë sektor punojnë 7 mjekë dhe 13 infermierë.

c) Asistenca sociale

Në zonën Administrative Drenovë marrin ndihmë sociale nga shteti 2 % e numrit të përgjithshëm

të familjeve.

d) Burgu i Drenovës

Ky është një nga burgjet e sigurisë së lartë të Shqipërisë e ndërtuar në 10-vjeçarin e fundit.

1.2 Kushtet natyrore të zonës së studimit

1.2.1 Kushtet natyrore të Bashkisë Korçë

Hapësira gjeografike e Rajonit të Korçës, ka një mjedis relativisht të gjelbër, që

kushtëzohet nga një reliev i larmishëm dhe bimësi natyore e pasur. Klima e këtij territori është e

tipit mesdhetar kontinental lokal, me temperaturë mesatare vjetore prej 11.4ºC. Pozicioni

gjeografik, mbizotërimi i kodrave dhe maleve bën që territori i bashkisë së Korçës të futet në

zonën ku dimri është i ftohtë dhe vera e freskët.

12

Korça ka klimë mesdhetare kalimtare (ose klimë mesdhetare kontinentale) me ndryshime të

mëdha në temperaturë. Mesatarisht gjatë vitit bien 720 mm reshje të cilat minimumin e arrijnë në

verë ndërsa maksimumin në dimër, duke e bërë Korçën një qytet përgjithësisht të thatë krahasuar

me pjesën tjetër të Shqipërisë.

Nëse i referohemi faktorëve klimaterikë, kryesisht klima e qytetit të Korçës paraqitet e

thatë gjatë katër stinëve të vitit. Muaji më i ftohtë është Janari, me temperature të cilat arrijnë

disa gradë nën zero. Ndërkohë, në stinën e verës temperature mesatare mujore regjistrohet në

vlerën 25 gradë. Kryesisht, Korça edhe për vetë pozitën gjeografike në të cilën ndodhet, dallohet

për rreshje të shumta dëbore gjatë dimrit, të cilat janë më të shpeshta gjatë gjysmës së dytë të

muajit Dhjetor dhe në Janar. Përsa i përket sasisë vjetore të rreshjeve të shiut, ato arrijnë

mesatarisht deri në 720 milimetra, ku muaji me rreshje më të shpeshta shiu paraqitet Nëntori.

Ndryshimet dhe dinamika që ka ndodhur në menaxhimin pa kriter të bimësisë natyrore, ka

lënë gjurmë dhe në bio-diversitetin e këtij territori, florën dhe faunën. Bimësia pyjore është e

pasur dhe përfaqësohet me ahun dhe halorët.

1.2.2 Kushtet natyrore të Zona Administrative Drenovë

Zona Administrative Drenovë ndodhet shyumë pranë qytetit të Korçës dhe klima e saj,

rreshjet, temperature, stinët janë të njëjta me qytetin e Korçës. Klima është kontinentale

mesdhetare, me verë të freskët dhe dimër të ftohtë. Era që përshkon këtë zonë është era Jug-

Perëndimore e Moravës. Në territorin e Njësisë Administrative të Drenovës gjenden kryesisht

pyjet e faqes malore të Moravës, të cilët vijojnë deri në pyjet e Dardhës. Në këto hapësira

dallohen pyje të pishës, ahut, dushkut, dhe pishës së butë.

Ky rajon është një nga më të pasurit me bimë aromatike dhe mjekësore. Zhvillimi normal

i bimëve mjekësore dhe aromatike kërkon plotësimin e disa kushteve bazë si klima, toka,

kultivimi mosha. Harmonizimi që krijohet ndërmjet këtyre faktorëve, bën të mundur ekzistencën

e një sasie caktuar të lëndëve vepruese, të cilat ndikojnë në rritjen e vlerave të tyre.

Për vetë pozicionin gjeografik dhe kushtet e favorshme (ndërtimi gjeologjik, larmia e formave

të relievit, klima e larmishme, rrjeti i pasur hidrografik dhe llojet e tokave) në të cilën ndodhet,

kjo zonë renditet pjesërisht ndër zonat me pasuri floristike të Korçës. Ky rajon shtrihet në tre

zona fito-klimatike e cila favorizon një florë të pasur si në sasi dhe në llojshmëri. Grumbullimi

dhe manipulimi i bimëve aromatike dhe mjekësore ka një tradite ndër vite në këtë rajon. Natyra i

ka falur trashëgimi natyrore të rralla, të cilat janë burim i rëndësishëm për turizmin malor.

13

Trashëgimitë natyrore të në Zonës Administrative të Drenovës janë:

1. Parku Kombëtar “Bredhi i Drenovës” 4. Burimi i Çardhakut

2. Guri i Capit (Monument natyre) 5. Manat e Zeza

3. Burimi “Uji i Qelbur”, Dardhë

14

1.3 Identifikimi, funksionet dhe hartëzimi i specieve të synuara

Në territorin e Drenovës vegjetojnë rreth 34 bimë aromatike dhe mjekësore. Nga këto

bimë, grumbullohen lulet, gjethet, herba, kokrat, dhe rrënjët. Pjesa më e madhe e tyre i janë

përshtatur rritjes dhe zhvillimit në terrenet e thyera të kësaj zone. Në toka të varfëra e të thata,

bimët e tjera nuk mund të rriten qoftë edhe me anën e kultivimit. Me poshtë po analizojmë disa

nga llojet kryesore të bimëve mjekësore dhe aromatike që vegjetojne ne zonën e Parkut

Kombëtar “Bredhi i Drenovës”.

Trumza (Thymus sp)

Emri botanik: Thymus

serpyllum

Emri lokal: Krasta, zhumbrica

Zhumbrica e kopshteve,

ose zhumbrica e zakonshme si

barishte kuzhine, njihet si

bimë popullore që në kohët e

lashta. Emri i saj rrjedh nga

fjala “Thymos" (shkëlqim) e

cila nënkupton simbolin e

trimërisë. Gratë e Greqisë

zbukuronin me zhumbricë

veshjet e bashkëshortëve të

tyre të cilët niseshin për luftë.

Vendrritja

Bima rritet në vende të

thata gurishtore, në vende të

veshura me bar, në toka

gëlqerore, në tokë pjellore dhe

të rrallë, neutrale dhe

mesatarisht bazike. Toka acide

dhe me lagështi nuk është e

përshtatshme për Thymus

Serpyllum. Bima pëlqen dritën

dhe nxehtësinë, veçanërisht në

15

fazat e lulëzimit. Kjo është arsyeja pse mjediset ku rritet Thymus janë të ekspozuara në diell dhe

të mbrojtura nga era. Në rast se, koha gjatë periudhës së lulëzimit dominohet nga mjegulla dhe

shiu, atëherë materiali mbledhur do të ketë cilësi të dobët. Ajo është mjaft e njohur në vendin

tonë, me emrin popullor Krastë në veri ose Zhumbricë në jug, në forma të egra (Thymus

serpyllum), është shumë e përhapur në rreth e Korçës, në Krujë, Shkodër, Përmet, etj.

Përshkrimi i bimës

Thymus serpyllum është shumëvjeçare dhe e imët, me lartësi 10 cm, bimë gjysmë kaçube

nga familja Labiatae. Ka një sistem rrënjor të zhvilluar mirë, i cili mundëson që të zhvillohet në

toka të varfëra. Kërcelli është i drunjëzuar në qafën e rrënjës, dhe pjesërisht i zvarritur mbi tokë,

duke i zhvilluar rrënjët anësore në tokë në pjesët e poshtme. Degët e larta janë katërkëndëshe,

paksa të kuqe dhe leshatore me një rozetë gjethesh në fund.

Gjethet janë të një gjatësie prej 0.5-1.5 cm dhe 6 mm të gjera, të forta, dhe lineare me pike,

me gjëndra të shumta plot me vajra esenciale. Gjethet janë të vendosura në bishta me një gjatësi

prej 3 mm. Lulet janë të vendosura mbi kërcell të një gjatësie prej 5 mm, që dalin nga këndi i

gjetheve duke krijuar një lulëri të gjatë dhe të rrumbullakët. Koha e lulëzimit është vera. Kjo

bimë ka erë të këndshme dhe aromatike.

Pjesët e bimës të cilat duhet mbledhur janë pjesët e reja të gjelbërta me gjethe dhe lule

(Thymus herba).

Periudha kohore në të cilën duhet të bëhet mbledhja është nga Maji deri në Tetor.

Mjetet e nevojshme për mbledhje janë mjete të përshtatshme për prerje, kryesisht përdoren

gërshërët.

Mënyra e mbledhjes

Gjatë mbledhjes duhet të pritet pjesa e sipërme barishtore dhe pjesa kërcellore drurore.

Vjelja duhet të kryhet me kujdes sepse bima është shumë e ndjeshme. Bimët nuk duhet të

shkulen nga toka dhe të vendosen në paketim përshtatshëm. Nga sipërfaqja ku mblidhen, bimët

nuk duhet të mblidhen më shumë se një herë gjatë vitit. Sipas këndvështrimit biologjik, në

sipërfaqet ku bëhet vjelja, duhet të lihet minimumi i popullacionit (së paku 1/3 e bimëve) dhe

70% e gjetheve në bimë.

Përpunimi pas mbledhjes

16

Mbas mbledhjes duhet të teren qëndrojnë në vend të mbrojtur nën hije dhe të ekspozuara

në erë. Sasitë më të mëdha teren në paisje për terje në temperature prej 40 ºC. Pas terjes

paketohen në thasë të përshtatshëm dhe mbahen në ambiente të thata për ta ruajtur cilësinë.

Veprimi dhe përdorimi:

Bari i zhumbricës (Thymus vulgaris Herba) ka qënë i njohur qysh në shekullin e 16të në

shumicën e ambjenteve farmaceutike, në lidhje me efektet baktericide dhe fungicide. Vaji

esencial (Aetheroleum Thymi) është gjithashtu i vlefshëm në mjekësinë moderne për shkak të

vlerave antiseptike. Ekstrakti i tij alkoolik ka efekte antiseptike, dhe është një nga përbërësit e

medikamenteve për kollën (si Elixirium thymi, tinctura thymi).

Përveç përdorimeve mjekësore, bar i thatë i zhumbricës gjen përdorime dhe në kuzhinën

popullore. Ai përdoret si lëndë aromatike në procesin e thartësimit (bërjes turshi) të specave,

kastravecave, në industrinë e konservave etj.

Gjithashtu, në vende të ndryshme të botës, bari i kësaj bime përdoret si ushqim për kafshët, për

prodhim mishi. Vaji ekstraktues i saj përdoret gjerësisht dhe në industrinë e kozmetikës.

Në mjekësi, bari i zhubricës në sajë të esencave që ka (timol etj), ndihmon në nxjerrjen e

sekrecioneve, në shtimin e rrjedhjes së lëngut të stomakut, në përmirësimin e tretjes, në

përmirësimin e çrregullimeve të stomakut dhe të zorrëve. Në përgjithësi, këshillohet të përdoret

për sëmundjet e rrugëve të frymëmarjes e të kollës së bardhë. Timoli ka efekte baktericide dhe

fungicide dhe ndalon zhvillimin e parazitëve. Bima rritet si bimë zbukuruese në kopshte, rrugicat

e parqeve etj. Mjalti i zhumbricës është i mirënjohur dhe popullor.

Lule Basani (Hypericum perforatum)

Emri Botanik: Hypericum perforatum

Emri lokal: Lule basani, Balc, Bar i premit, Lule maji, Bolq, Lulja e gjakut.

Vendrritja

Lule basani gjendet

përgjithësisht në të gjithë

vendet me bar, të djellëzuara

dhe të thata, buzë rrugëve,

arrave dhe rrëzë pyjeve të

thatë. Takohet prej zonës të

ullirit deri në zonën e ahut.

17

Në gjendje të egër, kjo bimë rritet në toka argjilore dhe gëlqerore. Gjendet në zonën e Korçës,

Kolonjës etj.

Përshkrimi

Është një nga bimët barishtore shumë vjeçare. Prej rizomës së hollë të degëzuar dalin çdo

vit disa kërcej të drejtë të degëzuar, të lëmuar, që arrijnë në lartësi 20-60 cm.

Gjethet i ka të përkundrejta, pa bisht, gjatore, të pajisura anës me pika të vogla të zeza, të

ndritshme dhe të evidentuara qartë për transparencën e tyre. Për këtë arsye ajo është quajtur

perforatum. Lulet që dalin në trajtë melthi në majë të kërcejve, kanë ngjyrë të verdhë në të artë

dhe me pika të zeza në të murrme nga ana e jashtme. Lulëzon nga fundi i Majit deri në Korrik,

por lulëzimi mund të zgjatë edhe gjatë gjithë verës. Bima mund të arrijë deri në 80 cm lartësi

Pjesa që përdoret është maja e lulëzuar (Hyperici herba DAC).

Koha e mbledhjes bëhet gjatë përiudhës Qershor – Korrik.

Bima mund të arrijë deri në 1m lartësi, me kërcell me dy livanda. Gjethet e saj janë

simetrike, pa bisht, me pika transparente. Në periudhën Qershor - Korrik prodhon lule të

mbledhura në grupe me nga 5 dhe 1 vastak: petalet e verdha në formë ovale mbajnë mbi vete

qime sekretuese me ngjyrë të kuqe të herrët.

Veprimi dhe përdorimi

Përdoren majat e lulëzuara. Bima e palulëzuar përmban më shumë esencë se ajo e

lulëzuar. E gjithë bima përmban taninë katekike. Si komponime flavonike gjenden kuercetinë,

luperinë rutinë. Përmbajtja e flavoneve në bimë lëkundet nga 0.5 - 0.7, dhe mund të shkojë deri

5% sipas disa autorëve. Më shumë rutinë përmbajnë gjethet deri në 2%.

Në bimë gjenden edhe lëndë të tjera si vitamina C, karoten, acid kafeik, kolinë. Prania e lëndëve

antibakterore (fitoncideve) është vërtetuar në lulesat, gjethet dhe kapsulat.

Lule Basani ka veti të vlefshme mjekësore për përdorim të brendshëm dhe të jashtëm.

Mjekësia popullore dhe shkencore në shumë vende të Europës duke përfshirë edhe vendin tonë e

përdor me shumë sukses në mjekimin e gjendjes infektive të bronkeve, në mjekimin e katareve të

zorëve, në shpërlarjen e gojës. Ka veti antiflamatore dhe qetësuese. Mjekësia jonë e këshillon për

mjekimin e gastritit, të ulçerës në stomak, kolitit, sëmundjeve të mëlçisë etj. Duke i vendosur

lulet e freskëta në vaj ulliri merret një vaj me ngjyrë të kuqe i cili përdoret kundër ulcerës së

stomakut dhe duodenit.

18

Gjithashtu, vaji është një ilaç i shkëlqyer për djegjet, plagët dhe sëmundjet e lëkurës.

Përdoret edhe për kurimin e gastriteve dhe gjendjeve depresive. Kohët e fundit është zbuluar se

bima ka veti kundër depresioneve endogjene dhe psikogjene, si pasojë vetive të saj stimuluese, të

cilat rrjedhin nga lënda aktive që ajo përmban (ipericinë), që ndodhet si në lulet ashtu edhe në

gjethet.

Vetitë mjekësore dhe kurative

RIGONI (Origanum vulgare

L.)

Emri botanik: Origanum

vulgare

Emri lokal: Rigon

Bimë barishtore

shumëvjeçare, me kërcej të

drejtë, me lartësi rreth 50 cm,

pak e degëzuar, me pak qime

në kërcell, mbi nervaturë dhe

në anët e gjethes. Lulet janë

të vogla, të grumbulluara në

lulëri në formë ombrelle, me

ngjyrë të kuqeremtë në rozë. Lulëzimi ndodh në verë, midis muajve Qershor-Shtator. Fruti është

tetraken. Përdoret pjesa mbitokësore e bimës, gjethet dhe lulet, por më shumë tregëtohen lulet

dhe gjethet e thara të vecuara nga kërcelli.

Vendrritja

Origanum vulgare rritet në vende të thata, të ngrohta, në kodra, dhe nën shkurre. Rritet në

male në lartësi deri 2000 m mbi nivelin e detit, si Korçë, etj.

Rigoni i bardhë parapëlqen toka ranore ose argjilo-ranore, toka gurore dhe sidomos vende të

thata.

Përshkrimi

Bimë barishtore shumëvjeçare, aromatike, gjysëm-vertikale, 30-80 cm e lartë. Pjesë e

familjes Lamiaceae. Kërcejtë janë të ngritur përpjetë të degëzuar, pushtore e me ngjyrë hiri.

19

Gjethet janë të përkundrejta me bisht të shkurtër, vezake, buzëplota ose të çara lehtas, të veshura

me qime bojë hiri.

Lulet janë të gjata deri 20 – 25 mm, me bisht të shkurtër dhe të vendosura në anët e

gjetheve të kuqerremta në pjesën e epërme. Kupa është shumë cilindrike, e rregullt, me pesë

dhembë të barabarta. Ngjyra e kurorës së gjetheve radhitet nga e bardhë, e kuqe e çelët, deri në të

kuqe të errët (ngjyra e mishit të frutit). Fruti përbëhet nga 4 akenëza në forme vezake, pak a

shumë me qoshe. Rrënja është e fort me rizome horizontale dhe me stolone nëntokësore.

Pjesët e bimës të cilat duhen mbledhur janë pjesa e sipërme e bimës mbi tokë, që ka

lulëzuar (Origanum herba).

Periudha kohore në të cilën duhet të bëhet mbledhja është përiudha Korrik dhe Gusht.

Mjetet e nevojshme për mbledhje janë gërshërët, daltë, pëlhura e lirit të pastërt apo thasë letre.

Mënyra e mbledhjes

Mblidhen pjesët mbitokësore të bimës me lule me gjatësi 10 - 20 cm. Bima me lule të

bardha ose bima e cila nuk përmbush kërkesat nuk duhet të mblidhet. Rreth 30% e populacionit

të bimës duhet të mbetet e paprekur. Nëse bëhet edhe mbledhja e rrënjëve, 80% e populacionit

duhet të mbetet e paprekur.

Përpunimi pas mbledhjes

Materiali i grumbulluar duhet të thahet në vend të ventiluar mirë dhe nën hije, të varura në

varg për tharje. Sasitë më të mëdha mund të thahen në objekte për tharje, në temperaturë deri 40

gradë celsius. Materiali i tharë duhet të vendoset në thasë të pastër, beze apo letër dhe të mbahen

në vend të thatë dhe të errët.

Veprimi dhe përdorimi

Bimës i përdoren majat e lulëzuara, gjethet dhe lulet me brakte. Rigoni i bardhë

grumbullohet në kohën e lulëzimit kur bima ka mbi 90% lulëzim. Rigoni i bardhë përmban

esencë, kamfur, gomë-rrëshirë, acid askorbik, lipide, lëndë tanike, lëndë minerale. Esenca është

mjaft e pasur me fenole, estere dhe terpenë.

Përdoret në çrregullimet gastro - enterike (që kanë dispepsi, anoreksi-aerofagi).

DËLLINJA E ZEZË

(Juniperus communis L.)

Emërtimi botanik: Juniperus

communis

20

Emërtimi lokal: Dëllinjë

Përshkrimi

Varieteti më i përhapur i pemës së dëllinjës është Juniperus communis. Bimë shkurre,

kaçube e degëzuar në bazë, me lartësi 1-2m. Gjethe të ngushta, majë e mprehtë, të vendosura

treshe dhe 1-2 cm të gjata. Fruti është rrushk që përfaqësohet nga një kokërr me ngjyrë të errët,

me madhësi 5-8 mm dhe piqet pas dy vjetësh (në vjeshtën e vitit të dytë).

Vendrritja

Kjo bimë është e përhapur kryesisht në male, në pyjet e pishës dhe mështeknës, në vende

gurishtore, por gjendet dhe në toka të tjera. Rritet dhe zhvillohet në vende me lagështi mesatare

dhe në toka të freskëta.

Mënyra e mbledhjes

Mblidhen frutat e pjekur, kur janë të rrumbullakët, të shndritshëm, me diametër mbi 4

mm, me ngjyrë blu të errët ose vilolet e thellë. Frutat mblidhen në muajt Shtator-Dhjetor dhe në

Shkurt duke e shkundur dëllinjën. Gjatë procesit të mbledhjes duhet bërë kujdes të mos mblidhen

frutat e vitit të pare. Kokrrat e grumbullura vendosen për tu tharë në shtresa të holla, me trashësi

1-2 cm, në vende të ajrosura dhe pëzihen çdo 4-5 orë me krehër druri, për ti pastruar nga gjethet

dhe copat e kërcejve. Lagështira e kokrrave duhet të jetë 20% dhe pastaj ambalazhohen në thasë

bezeje.

Dëllinjës së zezë i përdoren kokrrat në industrinë ushqimore dhe farmaceutikë, kryesisht

në shërimin e hidropizisë, në sëmundjet e sistemit urinar-gjenital, në sëmundjet e aparatit të

frymarrjes, në mjekimin e ekzemave etj.

Përdorimi

Me kokrrat e dëllinjës mund të përgatitet çaj shumë i shijshëm dhe mirëbërës. Dëllinja

është përdorur në mjekësinë popullore edhe kundër bronshitit, kollës dhe infeksioneve në rrugët

e frymëmarrjes. Kokrrat e dëllinjës janë ndër më të përdorurat në mjekësinë popullore, kryesisht

për të trajtuar problemet me stomakun, urthin, fryrjet, mungesën e oreksit, infeksionet e aparatit

tretës, veshkave dhe gurët në tëmth. Ajo përdoret kundër diabetit dhe radikaleve të lira.

Përdorimet mjekësore:

21

Studimet e kohëve moderne për dëllinjën tregojnë se kjo bimë rrit aftësitë filtruese të

veshkave dhe pastron traktin urinar. Sipas të dhënave të AgroËeb, autoritetet gjermane e kanë

renditur dëllinjën në listën e produkteve bimore më të përdorura për problemet me stomakun dhe

problemet me tretjen.

Dëllinja përdoret në trajtimet e plagëve, dhimbjeve muskulare, tërheqjeve muskulare si

dhe kundër akneve dhe llojeve të tjera të problemeve me lëkurën. Në të shkuarën, ajo është

përdorur për stimulimin e muskujve të uterusit. Përbërësit e dëllinjës luftojnë virozat dhe

parandalojnë rritjen e viruseve të rrezikshme siç janë herpesi dhe gripi. Gjithashtu, parandalojnë

edhe rritjen e qelizave të dëmshme.

Vajrat esencialë të dëllinjës rekomandohen për tu përdorur nëse vuani nga mushkëritë,

sepse kjo bimë shumëfishon furnizimin me gjak të mushkërive dhe më pas shkatërron bakteret

dhe viruset që kanë zënë vend në këtë organ të rëndësishëm. Në të njëjtën kohë, dëllinja lufton

kollën, por ndihmon veshkat dhe tëmthin të nxjerrin jashtë bakteret dhe viruset.

MURRIZI (Crataegus monogyna

L.)

Emërtimi botanik: Crataegus

monogyna L

Emërtimi lokal: Dëllinjë

Përshkrimi

Bimë shkurrore me lartësi 2-5

m me degëzime gjëmbore. Gjethet i

ka të ndara, të dhëmbëzuara në

skaje dhe vezake, të përmbysura

deri rombike. Lulet janë të bardha,

në nuancë ngjyrë rozë dhe lulëzojne nga muaji Maj deri në Qershor. Frutet janë të kuqe, të

rrumbullakta deri vezake, me bërthamë me madhësi deri 1cm.

Vendrritja

Rritet në pyjet e dushqeve, ahut, shkurret, por mund të gjendet edhe në djerrina. Gjithashtu,

mund të rritet dhe në livadhet kodrinore apo shpatet me diell dhe në vendet gurore të thata, deri

në lartësinë 1500 m mbi nivelin e detit.

22

Pjesët që i përdoren janë lulet, gjethet dhe frutat.

Mënyra e mbledhjes

Nëse i referohemi procesit të vjeljes, lulet bëhen gati për tu mbledhur në muajt Prill-Maj,

gjethet në periudhën Maj-Korrik dhe frutat në periudhën Gusht-Tetor. Lulet mblidhen kur janë

buqeta të lulëzuara deri pjesërisht gonxhe, me bisht deri 1 cm. Kokrrat vilen pa bisht, kur piqen

dhe marrin ngjyrë të kuqe apo vishnje. Tharja e frutave bëhet në diell.

Përdorimet

Vetitë e kësaj bime janë të panumërta dhe mund të përfshini lehtësisht në dietën sejcilit

prej nesh. Gjethet dhe lulet e murrizit mund të përdoren në sallata gjatë stinës së verës.

Gjithashtu, gjethet e thara të murrizit përdoren edhe si çaj kundër tensionit të lartë të gjakut.

Frutat mund t’ë thahen dhe të konsumohen në mëngjes me drithërat të tjera. Frutat mund të

bëhen reçel ose marmalatë.

Përdorimet mjekësore:

Referuar AgroËeb, ima e murrizit është përdorur gjithmonë për kura të shumta mjekësore.

Tradicionalisht kjo bimë është përdorur për të trajtuar artereosklerozën, hipertensionin dhe

sëmundjet kardiake. Të gjitha këto sëmundje kanë rrezik të lartë për shëndetin në shumë vende,

veçanërisht në Shqipëri. Mjekësia dhe shkenca e kanë pranuar aftësinë e murrizit për të trajtuar

dhe parandaluar një sërë sëmundjesh dhe simptomash kardiovaskulare.

Flavonoidët që gjenden tek murrizi zgjerojnë enët e gjakut dhe forcojnë kapilarët, duke

përmirësuar ndjeshëm qarkullimin e gjakut.

Murrizi përmirëson ushqyerjen, energjinë dhe çlirimin e saj nga muskujt e zemrës, gjë që e

bën bimën ideale për njerëzit që vuajnë nga tensioni i lartë i gjakut dhe aritmitë kardiake.

Ngrënia e frutave të murrizit stimulon performancën e një antioksidanti të fuqishëm të njohur si

superoxide dismutase.

MANI I ZI (Morus nigra

L. )

Emërtimi në gjuhën

popullore:

Man i Zi

23

Përshkrimi:

Bima e manit bën pjesë në familjen Moraceae dhe gjininë Morus, e cila përmbledh 16 specie me

mbi 100 kultivarë. Mani është një bimë dy-seksore (monoike), që do të thotë lulet në një bimë janë të

veçanta, mashkullore dhe femërore por, ka dhe lloje që lulet ndodhen në bimë të ndryshme (dioike Lulet

janë të grumbulluara si tek rrushi në vila të vogla. Frutat kanë ngjyrime të ndryshme dhe me bisht të

gjatë. Gjethet zakonisht kanë formën e zemrës, por ndryshojnë në llojet e ndryshme.

Mani është një pemë me kurorë konike e arrin deri mbi 25 metra i lartë. Mani i Zi ka kurorë më të

vogël. Trungu dhe degët, janë të drejta. Rrënjët boshtore kanë veti të shkojnë në thellësi, çka do të thotë

se nuk bëhet pengesë për kulturat e tjera bujqësore, që rrënjët i zhvillojnë afër sipërfaqes së tokës. Mani

është një pemë jetëgjatë, ka prej tyre që jetojnë mbi 200 vjet, në rrastet kur kultivohet vetëm për frutat.

Duron të ftohtit – 25 deri -28o C. Mani i Zi e duron më shumë të ftohtit. Në Zonën Adminitsrative

Drenovë ai rritet deri në lartësitë 1800 m. Druri i manit ka një rritje të shpejtë por, edhe jetëgjatësi.

Përshtatet mirë në zonat e thata dhe krijon një freski ajërore e lagështi tokësore, duke zbukuruar e

përmirësuar parametrat jetësorë të fshatrave e mjediset rreth shtëpive të banimit.

Përdorimet

Frutat e tij futen në kategorinë e ushqimeve bio dhe janë shumë më të shijshme e të ushqyeshme,

se ato të bimëve të tjera manore. Zona Administrative Drenovë, Rajoni i Korçës ka kushte të mira për

rritjen e manave.

Një praktikë e njohur është tharja e frutave në diell për t’i konsumuar në dimër. Ato mund të

përdoren si stafidhet e rrushit ose për të përmirësuar shijen e ushqimeve të tjera si në çokollata, akullore,

pasta, etj, si dhe për eksport.

Frutat e freskët dhe ato të thara mund të bëhen verë e raki shumë e mirë si dhe nje sërë lëngjesh e

pijesh komercjale, veçanërisht frutat e Manit të Zi.

Përdorimet mjekësore

Përdoret në mjëkësi kundër diabetit. Gjithashtu, substancat që gjenden tek mana ulin

rrezikun për sulm kardiak dhe ulin nivelin e kolesterolit të keq në gjak.

Frutat e manit, ndikojnë në përmirësimin e shëndetit të njeriut. Ato përmbajnë

antioksidantin resveratrol, që sipas hulumtimeve të studjuesve jep efekte pozitive për moshën dhe

jetgjatësi. Parandalon kancerin dhe sëmundjet neurologjike. Manat përmbajnë alkaloide të cilat

aktivizojnë qelizat e bardha të gjakut, për të qenë më aktive ndaj veprimit të agjentëve të jashtëm që

kërcënojnë shëndetin, pra rritet imuniteti. Ndikojnë për mbajtjen e një niveli të balancuar të sheqerit, etj.

24

Frutat dhe gjethet e manit, kanë gjetur një përdorim të gjerë edhe në mjekësinë popullore në formë

lëngjesh ose çajrash, për të luftuar: parazitët e zorrëve, sëmundjet e gojës dhe të fytit, sëmundjet e rrugëve

urinare, presionin e lartë të gjakut dhe diabetin, diarenë, kancerin ovarian e të gjirit, epilepsinë, dobësinë,

gripin, kollën, të ftohtit, gjakderdhjet nga hunda e goja, dhimbjet e kokës, nervozizmin, pagjumësinë,

kafshimit nga gjarpëri, inflamacioneve të ndryshme, etj. (Duke&Wain, 1981)

Përdorime të tjera

Gjethet e manit janë një ushqim i mirë për të gjitha kategoritë e bagëtive. Ushqimi me mana, ul

koston e përdorimit të koncetratave 25 % (F.U. Trujillo, 2000). FAO nga 1 maji deri 31 qershor 2000,

organizoi një koferencë elektronike mbi përdorimin e manit si ushqim për blektorinë. Gjithashtu mani

është një burim ushqimi për zogjtë dhe disa gjitarë të vegjël, duke u bërë kështu një faktor jetësor i

fuqishëm edhe per zhvillimim e faunës së dobishme.

Druri i manit është i butë dhe mund të punohet me lehtësi. Ka një përdorim të gjerë në torneri për

industrinë e armëve, bobinave e tubave të ndryshme, ndërtimin e anijeve, etj. Ka elasticitet e mund të

përkulet lehtësisht, prandaj ka gjetur përdorim tradicional të gjerë, për të bërë enët prej druri si kadet,

butet, bucelat, talerat dhe veglat e punës në bujqësi, si samarët, tevlikëtetj. I përshtatshëm është edhe për

artikujt mësimorë e sportivë si kabinetet, shkopinjtë e hokeit dhe bejsbollit, raketat e tenisit, etj. Lastarët e

rinj ( kërkon krasitje speciale) përdoren edhe për të bërë kosha e shporta artistike.

1.4 Vlerësimi i statusit dhe potenciali i ardhshëm për speciet bimore në zonën

e synuar

Ashtu sikundër e përmendëm dhe në seksionin e mësipërm, referuar larmisë së formave të

relievit, kushteve klimaterike dhe përbërjes së tokës, zona e Drenovës karakterizohet nga një bio-

diversitet i pasur.

Për shkak të përdorimit të gjerë të tyre, të ardhurat nga zhvillimi i kësaj industrie mund të

ndikojnë ndjeshëm ekonominë e komunitetit rural në këtë territor. Për t’u vlerësuar është fakti se

potencilai i lartë që paraqet zhvillimit i kësaj industrie, referuar specieve bimore që ndodhen në

gjendje të egër por dhe të kultivuara, rrjedh si pasojë e rëndësisë që ato kanë në zhvillimin e

zonave rurale dhe komuniteteve të tyre.

1.4.1 Rëndësia e tyre për përdorim

Produktet e zonës së Drenovës janë në vemendje të grumbulluesve individualë, të cilët një

pjesë të tyre e tregëtojnë në treg dhe pjesën tjetër e shesin te grumbulluesit e mëdhenj, të cilët i

eksportojne jashtë vendit. Rëndësia e tyre vërehet në disa aspekte pozitive, si më poshtë:

25

Ndeshen në gjendje të lirë dhe kostoja e rritjes së tyre është e ulët;

Ndodhen kryesisht në terrene të lira dhe kushtet klimatiko tokësore;

Eshtë i rëndësishëm në krijimin e peisazheve dhe ruajtjen e ekosistemit;

Kanë mundësi të vetë-ripërtërihen;

Përdorimi i tyre është i rëndësishëm në kulinari/gastronomi;

Përfitimi ekonomik është i lartë dhe krijon mundësi për përmirësimin e standarteve të jetesës

të komunitetit, nëpërmjet vetpëunësimit;

Vlerat shëndetësore të tyre lidhen kryesisht me parandalimin dhe shërimin e sëmundjeve të

ndryshme;

Përdorimi ne shërbimet turistike (hoteleri-restorante);

Përdorimi për eksport;

Nxitjen e burimeve njerëzore të gatshme për t’u vetëpunësuar nëpërmjet grumbullimit,

konservimit, tregëtimit;

Pjesa më e madhe e bimëve mjekësore dhe aromatike në rajonin e Korçës janë në gjendje

të egër, dhe për shkak të terrenit janë pak të ndikuara nga njerëzit. Ato rriten në terrene malore

dhe kodrinore, ku klima është e shëndetshme dhe ndotja industriale është minimale. Kushtet e

favorshme, bëjnë që këto bimë të kenë vlera të larta mjekësore dhe teraupike dhe për këtë arsye

janë shumë të kërkuara në tregun vendas dhe të huaj.

1.4.2 Statusi dhe potenciali i ardhshëm i specieve bimore

Statusi dhe potenciali i ardhshëm për specie bimore që gjenden në këtë zonë është i lidhur

ngushtë edhe me rolin që ka tregëtimi i këtyre bimëve në ekonominë e zonave rurale. Në këtë

kontekst, vitet e fundit po i kushtohet gjithmonë e më shumë vëmendje përmirësimit dhe shtimit

të kapaciteteve përpunuese nga aktorët kryesorë që janë të angazhuar në tregëtimin e tyre.

Industria e bimëve mjekësore dhe aromatike shikohet me një perspektivë afatgjatë dhe mjaft

fitimprurëse për rajonin e Korçës.

Referuar inventarit të bimëve mjekësore dhe aromatike, të cilat ndodhen në gjendje të egër,

dhe burimeve natyrore që ndodhen në zonën e Drenovës, ekziston një potencial i cilësuar i

rëndësishëm, duke paraqitur një perspektivë për zhvillim të qëndrueshëm dhe afatgjatë në rajonin

e Korçës.

Bazuar në listën e të dhënave të grumbulluara dhe studimit të kryer në terren, mbi

grumbulluesit individualë dhe grumbulluesit e mëdhenj, rezulton se në këtë industri janë aktivë

resurse të shumta të burimeve njerëzore, natyrore, kulturore, prodhimi dhe shërbimi të ndryshëm

në territorin e Njësisë Administrative Drenovë, sipas tabelës së mëposhtme:

26

Tabela 4. Lista e resurseve në Njësinë Administrative të Drenovës

Nr. Emërtimi Njësia

Administrative

Numri total i

shërbimeve Fshatrat(vendi ku blidhet)

1. Mbledhës

individualë Drenovë

20 Mborje, Drenovë, Boboshticë,

Zape, Qatrom, Turan, Dardha.

2. Grumbullues të

mëdhenj Drenovë

6 Korçë, Kolonjë, Maliq, Devoll,

Progër.

3.

Shërbime

hoteleri-

restorante

Drenovë

20 Mborje, Drenovë, Boboshticë,

Zape, Qatrom, Turan, Dardha.

4. Trashëgimi

natyrore Drenovë

6 Mborje, Drenovë, Boboshticë,

Dardha.

5.

Trashëgimi

kulturore(kulte

fetare)

Drenovë

22 Mborje, Drenovë, Boboshticë,

Zape, Qatrom, Turan, Ravonik,

Dardha.

6. Operatorë

turistikë Drenovë

1 Dardha.

7. Shërbime

publike Drenovë

12 Mborje, Drenovë, Boboshticë,

Zape, Qatrom, Turan, Ravonik.

8. Shërbime

transporti Drenovë

12 Mborje, Drenovë, Boboshticë,

Zape, Qatrom, Turan, Ravonik,

Dardha.

9.

Shërbime të tjera

biznesi(markete,

kafe-bar etj)

Drenovë

46 Mborje, Drenovë, Boboshticë,

Zape, Qatrom, Turan, Ravonik,

Dardha.

10 Shërbime

prodhimi Drenovë

26 Mborje, Drenovë, Boboshticë.

11 OJF Drenovë 2 Drenovë, Dardhë.

Nga studimi në terren dhe anketimi i fermerëve që grumbullojnë bimë medicinale në Njësinë

Administrative Drenovë, rezulton se mbledhësit individualë janë të vetëpunësuar dhe produktet që ata

27

mbledhin janë natyrore, të egra, bio, të cilat kanë interes në rritje të përdorimit të tyre për shkak edhe të

oksidantëve që ata përmbajnë.

Shërbimet e tyre ju ofrohen edhe grumbulluesve të mëdhenj, bar-restoranteve dhe shërbimeve

publike nëpërmjet tregëtisë së lirë. Ato kombinohen me shërbme të tjera në fushën e turizmit, tregëtisë,

transportit, operatorëve turistikë, trashëgimisë natyrtore dhe kulturore duke krijuar një zinxhir produktesh

vendase në shërbim të zhvillimit të agro-turizmit, vëtëpunësimit/punësimit për rritje të qëndrueshme

ekonomike dhe konkuruse brenda dhe jashtë vendit, në Rajon.

Për vetë vlerat e larta mjekësore dhe ekonomike, këto bimë janë përdorur vazhdimisht në rajonin e

Korçës. Megjithatë, mbas viteve 1990, për shkak të politikave jo të mira shtetërore, dëmtimeve të

masiveve pyjore, dhe shfrytëzimit jo të duhur nga grumbulluesit e tyre, sasia dhe numri i bimëve në

gjendje të egër, ka pësuar rënie. Mjaft specie janë bërë të rralla dhe janë të rrezikuara për shkak të

humbjes ose modifikimit të habitatit, nga mbishfrytëzimi, erozioni i tokës dhe faktorë të tjerë. Kjo nxit

identifikimin e problemeve që lidhen me shfrytëzimin e gabuar të tyre dhe marrjen e masave në funksion

ruajtjes së inventarit të tyre. Një dëm të madhe ekonomik ka shkaktuar prerja e drurëve të Manit pas

viteve 1990 dhe mungesa e ripërtëritjes së tyre nëpërmjet mbjelljes së fidaneve të manit.

1.5 Shfrytëzimi i specieve të bimëve të egra në shënjestër

Bimët mjekësore dhe aromatike natyrore janë drurët, shkurret, shkurrëzat, bimët barishtore

dhe kërpudhat, që rriten në gjendje të lirë, të cilave u grumbullohen organet mbi dhe

nëntokësore, si: sythat, lulet, gjethet, frutat, farërat, kërcelli, lëvorja, rrënjët dhe rizomat.

1.5.1 Shfrytëzimi i specieve të egra për industry përpunuese

Sot përdorimi i specieve të egra vërehet në disa sektorë të shumtë, për shkak të vetive dhe

vlerave të larta shendetsore, kurative dhe nevojave njerëzore për përdorim të tyre. Ato përdoren

për nevojat si më poshtë:

1. Farmaceutikë – përdoren për përgatitjen e preparateve bimore humane e shtazore. Në

industrinë mjekësore ato shquhen si veprues fitoterapik: me veti tretëse, me veprim

antiseptik, diuretik, lehtësues i dhimbjeve të barkut, si qetësues, stimulues, pastrues,

antihelmim, kundër bronkitit, laringiteve, kollës, gastritit, diaresë, humbjes së oreksit,

disinfektant, aromatizues.

2. Kozmetikë: Përdoren në përgatitjen e kremrave, sapunëve, pluhurave, pomadave, parfumeve,

pastave të rojes, detergjenteve, etj.

28

3. Industri ushqimore: Përdoren si ushqim direkt për ngrënie, lëndë e parë e përpunuar (çajra,

shurupe, pije, komposto, etj), erëza në produkte të tjera (ushqime të gatuara, pije, ëmbëlsira,

etj) për përmirësimin e shijes, aromës, ngjyrës, etj.

4. Industri përpunuese: Përdoren si lëndë e parë për përpunim industrial.

Përdorimi i gjerë që ato kanë dhe përfitimet e ndryshme që sjell shfrytëzimi i tyre, ka bërë që

ato të përdoren në mënyrë iracionale, duke sjellë pakësimin e llojeve dhe shfaqjen e erozionit

gjenetik të tyre.

1.5.2 Faktorët që ndikojnë në dëmtimin e bimëve të egra

Bimësia e egër, si shumë elementë të tjerë natyrorë kërcënohet seriozisht nga dëmtimi,

zvogëlimi i sasisë, rënia e cilësisë dhe deri në zhdukjen e specieve të tyre. Faktorët e dëmtimit të

bimësisë së egër ndahen në dy grupe kryesore si më poshtë:

1. Faktorët natyrorë:

Erozioni, rrëshqitjet, përmbytjet, etj. Erozioni është një nga problemet kryesore të tokës jo

vetëm në zonën e Korçës por në të gjithë Shqipërinë.

2. Faktori njerëzor:

Aktivitete të ndryshme të njerëzve si shpyllëzimet, mbikullotja, vënia e zjarreve të

qëllimshme, ndotja e tokës nga pesticidet dhe herbicitet, zhvillimi i turizmit dhe mbishfrytëzimi i

tyre për arsye ekonomike, kanë qënë dhe mbeten burimi kryesor i dëmtimit të këtyre bimëve.

Kryesisht në rajonin e Korçës dhe në zonën e Drenovës ato shfrytëzohen nga dy kategori kryesore,

për qëllime të ndryshme:

Së pari: një sasi e konsiderueshme e tyre mblidhen për qëllime tregëtare dhe shiten tek

grumbulluesit. Sasia e këtyre produkteve që thith ky kanal i tregut është i madh dhe rrjedhimisht kjo

cilësohet si kategoria që shkakton probleme në qëndrueshmërinë e bimëve. Arsyeja ka të bëjë me

kërkesën shumë të lartë, e cila bën që të mblidhen bimë deri në kufijtë e zhdukjes së tyre.

Së dyti: Një pjesë e bimëve që mblidhen në zonë përdoren për konsum dhe përpunim familjar.

Sasia e këtyre produkteve që vetë konsumohen është e vogël dhe përgjithësisht ky treg shkakton

shumë pak probleme mbi qëndrueshmërinë, sepse kërkesa shumë e vogël për nevoja familjare, bën

29

që të mblidhen bimë nën kufijtë e gjendjes së tyre. Gjithashtu, gjatë grumbullimit individi synon që

ta disponojë këtë produkt edhe vitin pasardhës, pra bën një sigurim të vetëqëndrueshëm të tyre.

Pothuajse në të gjithë territorin e Shqipërisë, shfrytëzimi i bimësisë së egër nuk është bërë

në mënyrë korrekte. Si pasojë e ndikimit të njeriut, një pjesë e bimëve janë zhdukur dhe një pjesë

tjetër ndodhen në rrezik zhdukje. Si rezultat i mbishfrytëzimit dhe përdorimit të teknikave të

gabuara të vjeljes, shumë specie të bimëve mjekësore dhe aromatike në rajonin e Korçës janë në

listën e bimëve të rrezikuara si salepi, sanza, boronica, dëllinja e kuqe, dëllinja e zezë, rigoni,

trëndafili i egër, etj. Ky fenomen është përkeqësuar shumë në vitet fundit i cili vjen edhe si

pasojë e moszbatimit të kuadrit ligjor, për mbrojtjen e biodiversitetit.

1.5.3 Roli i politikave komunitare për ryajtjen e bimëve të egra

Për të siguruar qëndrueshmërinë e këtyre bimëve, duhet të vihen në ekuilibër interesi

tregëtar dhe ruajtja e bimësisë, pra mbledhja sot dhe ruajtja e këtyre burimeve të qëndrueshme në

vazhdim. Për këtë arsye, këtyre bimëve u duhet kushtuar një rëndësi e veçantë, ku popullsia e

komuniteteve të ndryshme përveç shfrytëzimit të tyre për përfitimin e të mirave materiale duhet

edhe ti ruajë, dhe të ndikojë në shtimin e popullatave të tyre.

Njeriu me politikat ekstensive dhe intensive të zhvillimit të bujqësisë ka ushtruar një ndikim

të fortë në ekosistemet natyrore, sidomos mbi biodiversitetin. Në këtë kontekst, një rol të

rëndësishëm kanë:

Politikat ligjore me nismë qëndrore të institucioneve përkatëse (Ministria e Bujqësisë,

Ministria e Turizmit dhe Mjedisit), në ndihmë të ruajtjes dhe kultivimit të bimëve të egra;

Politikat ligjore me nismë lokale të komunitetit dhe bashkisë, në ndihmë të ruajtjes dhe

kultivimit të bimëve të egra;

Nxjerrja e akteve administrative në mbrojtje të bimëve të egra;

Oragnizimet qytetare të komunitetve ku ndodhen këto bimë të egra;

Informim i publikut vendas dhe qëndror, në lidhje më problemet, shqetësimet dhe nismat

ligjore në mbrojtje të bimëve të egra;

1.6 Rekomandime për mbledhjen dhe përdorimin e qëndrueshëm të bimëve

të egra në shënjestër

Mbledhja e bimëve spontane nuk është e thjeshtë, sepse pjesa më e madhe e proçeseve

bëhen me dorë, përsëriten shumë herë, lëvizet në sipërfaqe të mëdha (në male, pyje), punohet me

organe të vogla të bimëve (lulet, gjethet, frutat, lulet) dhe aktivizohen shumë persona. Si

rrjedhojë, nevojiten njerëz me përvojë dhe që kanë njohuri të bimësisë, me qëllim që të mbledhin

në kohën e dhe madhësinë e duhur, me cilësi dhe pa dëmtuar pjesët e bimëve që mbeten. Për të

30

mos krijuar dëmtim të florës së zones, mblidhen vetëm ato bimë ose pjesë të bimës që janë të

nevojshme për përdorim.

Të sigurosh qëndrueshmërinë e bimëve të lira që mblidhen në natyrë, do të thotë që ato të

grumbullohen në atë shkallë që nuk shkakton dëmtim të ripërtëritjes së specieve dhe dëmtim të

biodiversitetit të zonës ku ato rriten. Kjo do të sigurojë cilësinë e kërkuar të produkteve të

grumbulluara në aspektin shëndetësor dhe financiar.

1.6.1 Respektimi i proçesit

Në fakt, mbledhja e bimëve medicinale dhe aromatike është një proçes specifik që kërkon një

trajtim të gjerë. Megjithatë, ne po japim disa rekomandime për mbledhjen dhe përdorimin e

qëndrueshëm të specieve të bimëve të egra dhe aromatike, duke u bazuar kryesisht tek disa

aspekte të rëndësishme:

1. Koha e mbledhjes - Koha e mbledhjes së bimëve natyrore përcaktohet si nga faktorët

biologjikë të bimës, ashtu dhe nga kushtet atmosferike. Për këtë rekomandohet që mbledhja të

bëhet kur:

Pjesa që do vilet është e zhvilluar mirë (Psh lulet mblidhen pas çeljes së tyre gjethet e

kërcejtë pas daljes e rritjes, frutat e farat mbas formimit e pjekjes teknike apo botanike).

Organet që përdoren kanë përmbajtje të lartë të lëndës që nxirret nga ato: pra kur kanë

cilësinë më të mirë të mundshme.

Kushtet atmosferike janë optimale. Për pjesët vegjetative dhe riprodhuese kërkohet mot i

mirë, duke shmangur vesën, reshje e lagështi të lartë ajri. Për petalet kërkohet kohë e freskët

që të mos vyshken, ndërsa për frutat pranohen dhe ditë të ngrohta.

2. Mënyra e mbledhjes - përcaktohet nga organi apo pjesa e bimës që nevojitet dhe nga tipi i

bimës. Mbledhja apo vjelja e bimëve ose organeve të tyre bëhet me dorë (për të mbledhur

lulet, frutat, gjethet) dhe me mjete (për të mbledhur rrënjët, zhardhokët e rizomat, etj). Për

këtë rekomandohet:

Mbledhja të bëhet individualisht për çdo bimë;

Të mos bëhet shkulje e plotë e bimëve, kur duhen vjelë vetëm pjesë të saj;

Të mos bëhet thyerje, shqyerje e pjesës së mbetur të bimës;

Të mos goditen bimët me shkop (veç dëllinjave);

Të mos përdoren pajisje për ngjitje në pemë që dëmtojnë trungun;

3. Vjelja sipas organeve të bimëve (sythat, lulet, gjethet, frutat, kërcelli, lëvorja, rrënjët,

rizomat, zhardhokët) – sipas përcaktimit nga “Rregullat teknike për vjeljen e bimëve

31

mjekësore, eterovajore e tanifere natyrore” (Ligji Nr. 7722, datë 15. 06. 1993). Në mjaft raste,

për të marrë lulet, frutat apo gjethet, bimët priten tërësisht ose shkulen. Kjo praktikë e gabuar

ka mundësuar pakësimin e përgjithshëm dhe rrezikun e zhdukjes së disa bimëve me vlera të

mëdha.

Për të siguruar qëndrueshmëri të mirë të bimëve rekomandohet:

Të mbidhet pjesa që përdoret dhe jo pjesë të tjera të bimëve që mbeten;

Të mblidhen bimët e kërkuara, që produkti të jetë homogjen, pra jo bimë të llojeve të

tjera;

Të mos bëhet shkulje e plotë e bimës, në rastet kur kërkohet një organ i saj;

Të mbidhet vetëm ajo pjesë e bimëve apo e organeve, që nuk cënon vazhdimin e riprodhimit;

Në funksion të qëndrueshmërisë së bimëve këshillohen disa rregulla të detyrueshëm për

mbledhjen e bimës sipas organeve të saj:

Rrënjët e zhardhokët - Lihen pa vjelë 70 % e bimëve të zones;

Gjethet - Lihen pa vjelë 70 % e gjetheve të bimës;

Lule - Lihen pa vjelë 30 % e luleve të çdo bime dhe 20 % e gjithë bimëve nuk duhet të

preken;

Fara - Lihen pa vjelë 30 % për ripërtëritje;

Fruta - Lihen pa vjelë 20 % për ripërtëritje;

4. Ruajtja/konservimi

Ruajtja dhe konservimi i bimëve lidhet kryesisht me teknikat e tharjes, paketimit dhe

magazinimit.

Tharja duhet të bëhet menjëherë, me qëllim që bimët të mos humbasin vlerat e tyre dhe

ngjyrën natyrale. Tharja këshillohet të bëhet në kohë me diell dhe në hije. Rrënjët dhe

rizomat mund të thahen dhe në diell.

Paketimi ndodh mbas proçesit të vjeljes dhe tharjes së bimëve. Paketimi duhet të bëhet vetëm

kur bimët janë pastruar mbetjet organike dhe inorganike të tyre. Për ambalazhimin e tyre

kryesisht përdoren arka kartoni ose druri. Gjatë paketimit duhet treguar kujdes për të mos

copëtuar bimët.

Bimët mjekësore dhe aromatike të paketuara duhet të ruhen në depo dhe magazina, që nuk

kanë lagështi, janëtë ajrosura mirë, të ndriçuara dhe me hapsirë. Rrezet e diellit nuk duhet të

32

bien direkt në thasët e ambalazhuar. Nëse ato qëndrojnë për një periudhë të gjatë në

magazinë, duhet që të lëvizen vazhdimisht.

5. Transporti

Transporti i bimëve medicinale dhe aromatike ndikon ndjeshëm në cilësinë e tyre dhe

rrjedhimisht proçedurat që lidhen me të duhet të minimizojnë dëmin dhe prishjen e cilësisë. Disa

nga hapat që duhet të ndiqen paraqiten më poshtë:

Kontenjerët që përdoren për transport duhet të jenë të përshtatshëm për transportin e

produkteve që përfshihen në klasën e produkteve farmaceutike, të jenë të pastër dhe të thatë,

dhe të përmbushin nevojat për çdo produkt të veçantë bimor. Materiali i freskët bimor duhet

të transportohet në kontejnerë që ofrojnë ventilim të përshtatshëm, ndërsa bimët e thara duhet

të jenë të paketuara në kontejnerë që i mbrojnë ato kundër lagështisë.

Transporti i produktet bimore duhet të bëhet me mjete të përshtatshme produktet

farmaceutike, me theks të veçantë në kontrollin e regjimit të temperaturës.

6. Shitja

Vlerat e çmimeve të bimëve mjekësore dhe aromatike ndryshojnë edhe në varësi të

destinacionit të tregut që ato kanë. Nga studime të ndryshme të çmimit të bimëve mjekësore dhe

aromatike vërehet se ato pësojnë ndryshime nga viti në vit. Në fakt kjo ndodh edhe për shkak të

ndryshimeve që pëson sasia e përgjithshme të prodhimit botëror të një bime në një vit të caktuar.

Destinacionet kryesore të tregut të bimëve mjekësore dhe aromatike që tregëtohen nga

grumbulluesit në rajonin e Korçës janë janë tregu europian dhe amerikan. Një sasi e

konsiderueshme e këtyre bimëve eksportohet kryesisht në Gjermani, por edhe në Francë, Itali,

dhe Turqi. Disa nga këto kompani që operojnë në rajonin e Korçës kanë nënshkruar kontrata

afatgjata me kompani gjermane, si psh Çibuku sh.p.k.

1.7 Rekomandime për mbledhësit dhe autoritetet e Parkut Kombëtar

Duke qënë se aktiviteti i grumbullimit të bimëve mjeksore dhe aromatike ka marrë një

zhvillim të madh këto vitet e fundit, duhet të synohet që të ketë:

1. Njohje dhe interpretim i legjislacionit ekzistues për grumbullimin e bimëve të egra në Pyllin

Kombëtar të Drenovës dhe zona të tjera të rajonit të Korçës dhe gjithë Shqipërisë;

2. Iniciativa të reja komunitare për përmirësimin e legjislacionit, duke u konsultuar me të gjithë

grupet e interesit;

33

3. Hartim i buxhetetit lokal, me investime në infrastrukturën e Parkut Kombëtar ”Bredhi i

Drenovës”;

4. Njohje, informim dhe shpjegim i situacionit të moratoriumeve të pyjeve dhe grupeve të

interesit;

5. Trajnim i grumbulluesve individualë dhe të mëdhenj, për njohjen dhe mënyrat e manipulimit

të bimëve mbas grumbullimit. Zbatimi me korrektësi i këtyre rregullave teknike do të çojë

në përmirsimin e habitatit të këtyre specieve si dhe në rritjen e prodhimtarise së tyre.

Në këtë kontekst, mbledhësit duhet të kenë njohuri të mjaftueshme për proçeset, prandaj ata

udhëzohen, që:

Të njohin rreziqet që mund tu paraqitet me terrenin apo vetë përmbajtjen e bimëve.

Të njohin dhe të identifikojnë bimën apo bimët që do mbledhin, të njohin karakteristikat

dhe veçoritë e tyre, kërkesat mbi mënyrën dhe kohën e mbledhjes, sasinë dhe mjetet e

mbledhjes, kërkesat dhe kushtet e pas vjeljes (teknikat e përpunimit, pastrimit, ruajtjes,

magazinimit dhe paketimit).

6. Zbatim i praktikave të mira të mbledhjes dhe vjeljes së qëndrueshme të tyre, për të siguruar

cilësinë e duhur të produkteve të bimëve medicinale dhe ruajtjen e fondit gjenetik të tyre.

7. Ndërgjegjësimi i grumbulluesve mbi standartet e mbledhjes së bimëve, në mënyrë që ato të

jenë të pastra dhe pa përzirrje të tjera, e cila do të ndikojë në rritjen e cilësisë së bimëve

mjekësore dhe aromatike që rriten në rajonin e Korcës.

8. Ndërhyrje me qëllim rigjenerimin e disa masiveve, ku bimët mjekësore dhe aromatike janë të

rrezikuara nga zhdukja. Në këto masive duhet të kryhen ndërhyrje për të mbrojtur tokën, të

bëhet pastrim gurësh e shkurresh të padobishme, të ndalohet vjelja e bimëve që kanë patur

erozion, si dhe të bëhen mbjellje farash në vendin e përhershëm.

9. Rajonizim i bimëve mjekësore dhe aromatike në përputhje me cilësitë e tokës, kushtet

klimatike dhe vecoritë biologjike të bimës.

10. Investime në studime të institucioneve kërkimore-shkencore në bashkëpunim me

universitetin “Fan S. Noli” Korçë, dhe specialistët e fushave përkatëse duhet të ndërmarrin

studime të mirëfillta për monitorimin dhe inventarizimin e bimëve medicinale dhe aromatike

që rriten në rajonin e Korçës.

34

1.8 Plan bashkëpunimi për zhvillimin e agroturizmit në zonën e synuar

Sistemi natyror dhe të mirat, që ai ofron përbëjnë një vlerë të rëndësishme ekonomike. Në

kontekstin lokal, kombëtar dhe më gjerë, zonat natyrore përbëjnë disa nga vlerat më të mëdha

nga pikëpamja biologjike, ekologjike, ekonomike, trashëgimisë natyrore, sociale dhe kulturore.

Ato mund të kthehen në një rrugë shumë efektive për të krijuar të ardhura të mira ekonomike,

nëpërmjet zhvillimit të qëndrueshëm. Pra, kombinimi efektiv i burimeve mund t’i kthejë

komunitetet rurale në një element të fortë integrimi, jo vetëm në kontekstin kombëtar, por edhe

në atë ndërkombëtar.

Potenciali dhe kapacitetet njerëzore, elementët fizikë të traditës, trashëgimisë, natyrës dhe

peisazhit të komuniteteve dhe zonave përreth Bashkisë Korçë, ku një prej tyre është dhe njësia

administrative Drenovë, e cila është e përfshirë në projektin më të fundit të Qeverisë Shqiptare

“100 fshatrat”, mund të luajnë një rol zhvillimor aktiv në zhvillimin e turizmit rural me fokus

agro-turizmin, eko-turizmin dhe turizmin natyror.

Për më tepër, terrenet natyrore dhe ato të mbrojtura, që ofron ky rajon, mund të shihen si

pika të forta të zhvillimit të qëndrueshëm. Një trend i tillë, mund të shndërrohet në një forcë

udhëheqëse të përmirësimit të cilësisë së jetës të komuniteteve, që jetojnë në këto zona, por edhe

në ato përreth.

Nëse i referohemi kontekstit të mësipërm të këtij materiali, do të duhet të theksojmë se

angazhimi në sektorin e bimëve medicinale dhe aromatike, frutat e thata apo dhe produktet të

tjera të zonës (mjalti, qumështi i deles dhe i dhisë), krijon mundësi për sipërmarës të ndryshëm

për zhvillimin e turizmit në këtë zonë.

Studime të ndryshme tregojnë se nëse komunitete të veçanta kanë njohuri të thelluara mbi

të mirat e përmendura më sipër, zonat e tyre mund të shndërrohen në atraksione të rëndësishme

turistike.

Si rrjedhojë, përdorimi sipas traditës i bimësisë së egër dhe produkteve të përftuara prej

saj, mund të sigurojë përfitime ekonomike dhe ekologjike për komunitetin e zonave përreth

rajonit të synuar. Psh, promovimi i kopshteve bimore në këto zona, e cila është një praktikë e pa

aplikuar deri më sot, mund të rritë sensin e familiaritetit të fermerëve vendas me biodiversitetin

dhe ruajtjen e tij.

Hartimi i planit të agro-turizmit për Zonën Administrative të Drenovës duhet të realizohet

hap pas hapi, me qëllim që të përdoren të gjitha burimet natyrore dhe njerëzore për zhvillimin e

35

turizmit, si një mundësi ekonomike për zhvillimin e qëndrueshëm ekonomik dhe rritjen të

mirëqënies të komunitetit të zonës.

Për këtë sygjerohet: Krijimi i një rrjeti të grumbulluesve individualë, grumbulluesve të

mëdhenj, ofruesve të shërbimeve turistike, operatorëve që ofrojnë shërbimeve hoteleri-restorant,

objekteve të trashëgimise natyrore dhe kulturore të Zonës Administrative të Drenovës i cili do të

përmbajë:

a) Dokumentacion

1- Legjislacioni kombëtar i strategjisë së turizmit (2014-2020);

2- Legjislacion mbi moratoriumin e pyjeve;

3- Vendime të Këshillit Bashkiak Korçë;

4- Dokumentacion i studimit të listës së të dhenave të hartuar nga ing. Arben Malo;

5- Plani i bashkëpunimit të zhvillimit të agro-turizmit të hartuar nga Dr. Sorina Koti;

6- Dokumentacion i Planit të zhvillimit lokal të Njësisë Administrative Drenovë;

7- Studime të ndryshme nga lektorë të Universitetit të Korçës, dega ekonomi-financë,

agronomi, agrobiznes, turizëm;

8- Plan konkret buxheti dhe monitorimi të buxhetit posaçërisht për këtë zonë;

b) Të dhëna të numrave të telefonit dhe adresat e emailit të të gjithë grupeve të interest

1- Grupe interesi brenda vendit, (përfshirë individë, biznese të mëdha, operatore turistike,

objekte të trashegimisë kulturore, OJF të fushës etj);

2- Grupe interesi jashtë vendit, (përfshirë individë, biznese të mëdha, operatore turistike,

objekte të trashegimisë kulturore, OJF të fushës etj);

c) Krijimi i një grupi në rrjetet sociale si “what’s” up etj, me të gjithë aktorët dhe

grupet e interesit (kjo privon një pjesë të grumbulluesve individualë të cilët nuk

zotërojnë telefon dhe si pasojë nuk janë aktivë në rrjete sociale);

Në vijim të diskutimit të mësipërm, mund të thuhet se turizmi i bimëve mjekësore dhe

aromatike është një formë turizmi, që përfshin të gjitha format e tjera, si turizmi ushqimor,

shëndetësor, i trashëgimisë kulturore, edukativ, ekoturizëm dhe agro-turizëm. Më poshtë

paraqitet në mënyrë figurative korniza e këtij modeli.

36

Figura 5. Model bashkëpunimi ekonomik në fushën e agro-turizmit

Duke u bazuar në modelin konceptual të mësipërm do të marrim në analizë aktorët e

zinxhirit të vlerës, që janë të përfshirë në zhvillimin e industrisë së bimëve medicinale dhe

aromatike, në të dy format e tyre, dhe gjithashtu do të japim dhe sugjerime mbi mënyrën si ata

duhet të bashkëveprojnë midis tyre, me qëllim zhvillimin e qëndrueshëm të turizmit në

përgjithësi, në rajonin e Korçës, por edhe në zonat përreth.

37

Burimi: FAO 2014 (përshtatur sipas tregut)

Nëse i referohemi rajonit të Korçës, aktorët kryesorë të zinxhirit të vlerës të bimëve

mjekësore dhe aromatike që identifikohen janë:

1. Mbledhës individualë në nivel lokal dhe fermerë kultivues;

2. Përpunues të vegjël dhe të mesëm me qëllim tregëtimin në tregun vendas (treg,

supermarket, restorante, resorte turistike);

38

3. Përpunues të mëdhenj me qëllim eksporti;

Aktivitetet që lidhen me mbledhjen, kultivimin, përpunimin dhe tregëtimin e tyre në

formën e produktit final, ofrojnë një mundësi shumë të mirë për të gjeneruar të ardhura për

komunitetin e rajonit të Korçës.

Po ti referohemi GDP-së:

GDP = C + I + G + Ex

Duke rritur shpenzimet familjare C të produketeve, bimë mjekësore, kërpudha, produktet e

Manit të Zi nëpërmjet përdorimit nga banorët e zonës, Rajonit dhe tregëtisë në gjithë vendin dhe

jashtë tij, rrjedhimisht rritet GDP;

Dukë rritur investimet I, në infrastrukturën e Zonës Administrative Drenovë, investime në

mbjelljen e fidaneve të drurit të Manit të Zi, dhe në shërbime të tjera, rrjedhimisht rritet GDP;

Dukë rritur shërbimet shtetërore G në mjete dhe shërbime për ruajtjen nga zjarret,

përcatimin e qartë dhe monitorimin e fondeve sipas projektit qeveritar të “100 fshatrave”, ku

Zona Adminiatrativë Drenovë është pjesë e këtij projekti, rrjedhimisht rritet GDP;

Dukë rritur prodhimin, duke rritur promocionin e produketeve të zonës, duke rritur

bashkëpunimin me homologë, brenda e jashtë vendit të eksporteve Ex të këtyre produketeve,

rrjedhimisht rritet GDP;

Ky është treguesi i qartë për ekonomi të qëndrueshme, të lartë dhe konkuruses në Rajon,

Brenda e jashtë vendit.

Megjithatë, maksimizimi i të ardhurave të tyre kërkon një bashkëpunim më të mirë midis të

gjithë aktorëve që angazhohen në këtë veprimtari. Zhvillimi i mëtejshëm i këtij sektori dhe

kooperimi më i mirë midis palëve të interesit, duke parë shumëllojshmërinë e bimësisë së egër

dhe larminë e produkteve në këto zona, mund të ndihmojë në zhvillimin e mëtejshëm të të gjitha

formave të turizmit.

REKOMANDIME

1. Për Institucionet publike lokale:

Planifikim i fondeve dhe investim për:

39

a) Hartimi i buxhetit të specifikuar për këtë zonë duke ritur investimet në infrastrukturën e zonës,

mbjelljen e fidaneve të drurit të Manit të Zi etj, bazuar në projektin qeveritar të “100 fshatrave”;

b) Krijimi i 1-2 shtigjeve të reja që mund të përdoren për vizita dhe udhëtime me biçikleta në zonat

malore. Kjo do të ketë nevojë për disa përmirësime dhe promovime të nevojshme të infrastrukturës.

Këto shtigje duhet të lidhen me operatorët turistikë të zonës, objekte të trashëgmisë natyrore dhe

kulturore të zonës etj. Shtigje të tilla ofrojnë zhvillim personal për turistët që duan të mësojnë diçka të

re, të takojnë popullsinë vendase, natyrën, trashëgiminë historike dhe kulturore etj. Shtigjet e plota

aventureske lejojnë turistët të ndiejnë dhe kuptojnë shpirtin e një vendi në Parqet Kombëtare.

a) Mbështetje financiare biznesit ekzistues për ndërtimin e vendpushimit te skive duke ofruar mundësi të

shkëlqyera për turistët që do të vendosin të kalojnë atje pushimet e tyre të dimrit;

b) Vlerësimi i potencialeve të sektorit të pylltarisë së vendit, duke shfrytëzuar hapësirat e

degraduara pyjore, si toka me potencial të mundshëm për kultivimin e produkteve lokale

bujqësore, nëpërmjet investimeve publike;

c) Promovimi/reklamimi i sektorit ekonomik të pylltarisë si një alternativë e shtuar në ndërtimin

e objekteve ekologjike;

d) Zhvillimi i turizmit rural dhe aktiviteteve të lidhura me të (turizmi kulturor, natyror, malor,

turizmi i verës), duke mirëmbajtur dhe vendosur në shërbim të sektorit të akomodimit

turistik, shtëpitë tradicionale me vlera kulturore dhe arkitektonike, për qëllime biznesi.

e) Të garantojë një bashkëpunim të mjaftueshëm brenda zonave elektorale në rajon në të gjitha nivelet.

f) Të eliminojë mungesën e lidhjes së turizmit me bujqësinë; koncepti i agro-turizmit ka një potencial të

madh për rritjen e vetëpunësimit/punësimit dhe të ardhurave të zonës së Drenovës në veçanti dhe

Rajonit të Korçës në përgjithësi, në një fuqizim të qëndrueshëm dhe konkurues ekonomik për rajonin.

g) Të krijojnë mbështetje ligjore për mbrojtësit e florës dhe faunës së zonës dhe ndërmarrin masa

administrative për cilindo që dëmton bio-diversitetin e zonës;

2. Për institucionet jopublike lokale (grumbullues individual, biznese të mëdha grumbullimi,

shërbimë hoteleri-turizmi, etj:

a) Të rritin investimet infrastrukturore brenda bizneseve të tyre si dhe të mundësojnë iniciativa private

për mbjelljen e drurit të Manit të Zi si pemë decorative dhe prodhuese brenda pronave private që

zotërojnë;

b) Të krijojnë rrjete bashkëpunimi me interes agro-turistik midis tyre si dhe me aktorë të jashtëm

interesi;

40

c) Të hartojnë plane komunikimi/bashkëpunimi me institucionet publike lokale për zbatimin e planit të

agro-turizmit;

d) Në bashkëpunim me ekspertë lokalë të hartojë plane zhvillimi agro-turizmi në favor të stabilitetit

ekonomik të bizneseve të tyre si dhe të rritjes dhe fuqizimit ekonomik të mëtejshëm duke u

mbështetur në potencialet/resurset natyrore ekonomike të zonës për t’i ruajtur dhe zhvilluar ato;

e) Përpunimi/marketingu në shkallë të vogël i produkteve bujqësore të tilla si, qumështi i deles

dhe i dhisë, frutat/kërpudhat/bimët aromatike dhe mjekësore, përfshirë mbledhjen e bimëve

të egra dhe produkteve të tjera tradicionale;

f) Zhvillimi i aktiviteteve bujqësore jo tipike (bletaria dhe kultivimi i bimëve aromatike

bujqësore);

g) Të bashkëpunojnë me institucionet publike ligjzbatuese për të mos lejuar dëmtimin nga

zjarrvëniet, mbledhjet pa kriter të bio-diversiotetit të zonës;

METODOLOGJIA

Për hartimin e këtij plani studimi agro-turizmi për Zonën Administrative Drenovë u ndoqën

këto hapa:

U njoh qëllimi dhe objektivat e projektit për aktivitetin e planit të agr-turizmit, kryesisht për 5

produkte;

Mbi bazën e njohjes së qëllimit të veprimtarisë u realizua analiza e planit ekzistues të Bredhit të

Drenovës, ish komuna Drenovë e realizuar nga ish Komuna Drenovë, në vitin 2014 me mbështetje të

Fondit Shqiptar të Zhvillimit, dokumenteve strategjike për zhvillimin e turizmit nga Ministria e

Tusizmit dhe Mjedisit, studime të ekspertëve në fushën e gjeografisë, agronomisë, të universiteteve

shqiptare dhe të huaja; etj;

U realizua analiza e situatës aktuale të Bredhit të Drenovës, nëpërmjet takimeve në terren të

aktorëve ekonomikë të Zonës, me koleksionistë individualë dhe koleksionistë të biznesit

vendor/pushtetin local/operatorëve turistikë/shërbimeve hoteleri-restoranteve/prodhues dhe

eksportues të kërpudhave/manave të egra,/bimëve medicinale, etj;

Një resurs i rëndësishëmn ishte përdorimi i bazës së të dhënave të hartuar nga eksperti i projektit,

njohja me 2 modulet e trajnimit / raportin përfundimtar të tij (në mënyrë që të përdoret si vlerë e

shtuar e projektit në planin agro-turistik për rigjenerimin e zonës nga takimet e pakontrolluara);

Bashkëpunim me institucionet vendore të Bashkisë Korçë dhe Drejtorinë Rajonale të Turizmit;

Bashkëpunim i vazhdueshëm me menaxherin e projektit për të mundësuar një studim sa më cilësor

të veprimtarisë.

41

LITERATURA

o http://gjeografiaerepublikesseshqiperise.blogspot.com/2009/03/republika-e-shqiperise.html

o Plani i Zhvillimit Lokal Komuna Drenovë 2014;

o Ing. A. Malo “Hartimi i bazës së të dhënave për të gjithë ofruesit e shërbimeve dhe palët

kryesore të interest” Dhjetor 2019;

o Dokumenti i Strategjisë të Zhvillimit të Territorit të Bashkisë Korcë 2017;

o Strategjia e Zhvillimit të Turizmit në Shqipëri 2014-2020, Ministria e Zhvillimit Rural dhe

Turizmit;

o Strategjia Kombëtare për Zhvillimin e Qëndrueshëm të Turizmit, 2019-2023;

o Prof.as.Dr Nevruz Zeka “Bimët e Egra, Mbledhja Dhe Paketimi i Kërpudhave”, material

trajnimi;

o Prof.as.Dr Nevruz Zeka. “Rregullat Teknike të Vjeljes dhe Grumbullimit” (Praktikat më të

mira), material trajnimi;

o Agroëeb.org;

o Petra Van De Kop Et la, “Developing a sustainable medicinal-plant chain in India”, KIT

Royal Tropical Institute, 2006;

o KATHE, Ë, and E. GALLIA. 2006. International Standard for Sustainable Ëild Collection

of Medicinal and Aromatic Plants: Study on Implementation Strategies and Opportunities

for Pilot Implementation. Excerpt from final draft, April 2006.

o LANGE, D. and U. SCHIPPMANN. 1997. Trade Survey of Medicinal Plants in Germany:

A Contribution to International Plant Species Conservation. Bundesamt für Naturschutz,

Bonn

o LEAMAN, D.J. 2004. Standards for Sustainable Ëild Collection of Medicinal and Aromatic

Plants. Discussion Draft 1, November 2004.

o Bhat, K.K.S. (1997). “Medicinal and plant information databases”. Ne: Medicinal Plants for

Forests Conservation and Health Care. eds. Bodeker, G. and Vantomne, P., FAO, Non-

Wood Forest Products Series No. 11, FAO, Rome, fq 158.

o “Bimë e egra të dobishme te vendit tonë” M. Demiri Tiranë 1979

o “Bimët Mjekësore në Familje” P. Kokalari, etj, Tiranë, 1980

42

o USDA – Natural Resources Conservation Service

http://plants.usda.gov/

o “Bimët dhe Shqiptarët” L. Xhuveli. Tiranë 2012

o “Mani dhe krymbi i mëndafshit” A. Xhoxhi. Tiranë 1980

o GHC Natural Health&Organic Living

o http://www.globalhealingcenter.com/natural-health/6-health-benefits-of-mulberries/

o Pemtaria 2 – Tekst mësimor, Shtëpia Botuese e Librit Universitar, Tiranë, 2012.

o James A. Duke. 1983. Handbook of Energy Crops.

o M. Gieve - Morus nigra - Botanical.com

o P. Malcoln “History of Mulberry Tres, Morus alba, Morus rubrum, Morus nigra”.

“Morus alba L.” by J.M. Suttie, according to FAO

o World Agroforestry Center, Morus alba

http://www.worldagroforestrycentre.org/sea/Products/AFDbases/AF/asp/SpeciesInfo.asp?SpID=11

70