Zorg voor kloostererfgoed

18 oktober 2016

Erfgoedhuis Zusters van Liefde JM

Gent

Zorg voor kloostererfgoed

Wat doet het CRKC voor de kloosters?

Voor wie?- Alle erkende erediensten- Voornamelijk kloosters, abdijen en

parochiekerken- Collecties/archieven met religieuze insteek

(begijnhoven, OCMW-collecties, privécollecties, musea…)

- Privé eigenaars - Publieke instellingen- Collectiebeheerders - Professionele erfgoedspelers

Waarvoor kunt u bij ons terecht?

- Alle vragen over religieus erfgoed

- Iconografisch

- Functie van een object

- Conservering

- Informatie

- Maken en begeleiden van inventarissen

- Begeleiding d.m.v. handleiding

- Hulp en advies bij herbestemming

Dienstverlening

• Advies:– Inventarisatie van objecten– Collectiebeheer– Kunsthistorisch advies (iconografie,

dateringen, toeschrijvingen…) en expertise– Erfgoedwaarde van objecten– Behoud en beheer– Restauratie en conservatie– Selectie van objecten, herbestemmingsopties– Trajecten voor immaterieel erfgoed– Archief- en bibliotheekzorg– Organisatie van tentoonstellingen

Advies

• Op onze website www.crkc.be vindt u

- antwoorden op veelgestelde vragen

- publicaties

- handleidingen

• Toch nog vragen? Mail ons

- duidelijk geformuleerde vraag

- eventueel foto’s

Dienstverlening

• Vorming

• Inventarisatie

• Collectieanalyse

• Herbestemmingsplan

• Vraag & Aanbod

Vorming

• Lezingen en workshops over

verschillende aspecten

religieus erfgoed

- Zelf georganiseerd

- Georganiseerd door derden

InventarisatieInventarissen van het roerend erfgoed van religieuze instellingen,

steeds op vraag van de instelling zelf.

• Voor een verantwoord beheer:– om verzekeringen af te sluiten– bij calamiteiten (diefstal, brand of vandalisme)– voor het verlenen van bruiklenen– voor de organisatie van tentoonstellingen– voor wetenschappelijk onderzoek– om de collectie te ontsluiten– bij herbestemming van kunst- en cultuurpatrimonium– Als onderdeel van een beheersplan voor onroerend erfgoed

(beschermde monumenten)

Inventarisatie

• Enkel roerend erfgoed

- Niet het gebouw

- Geen archieven

- Geen boeken

Inventarisatie

• Niet enkel topstukken• Niet enkel ‘kunst’• Niet enkel oude stukken• Overal is wel iets interessants aanwezig• Eenvoudige stukken illustreren verhaal

van de congregatie• Maatschappelijk belang van de religieuze

instellingen (architectuur, cultuur, onderwijs, ziekenzorg, natuur en landbouw,…)

• Kennis leidt tot waardering• Waarderingcriteria en selectie: toepassen op basis van volledige

inventarissen• Zicht op het totale kloostererfgoed: voor onderzoek én voor beleid

Werkwijze inventaris• Prospectie: welk erfgoed, actuele situatie, hoeveel, omschrijving van de

opdracht

• Inventaris: bruikbaar beheersinstrument

• Foto’s!

• Technische gegevens:• Afmetingen

• Materialen, technieken

• Toestand

• Beheergegevens: • Eigenaar, beheerder

• Herkomst

• Bewaarplaats

• Kunsthistorische gegevens:• Beschrijving, iconografie

• Signaturen, merken, opschriften

• Vervaardigers en plaats van vervaardiging

• Datering

• Objecten nummeren

Digitale registratie• Verwerking van informatie op

een uniforme wijze. • De gegevens zijn gemakkelijk

doorzoekbaar en nieuwe verbanden kunnen worden gelegd.

• wetenschappelijk onderzoek mogelijk

• ontsluiting voor het brede publiek (van openbare collecties) is mogelijk. Kennis en waardering zijn immers cruciaal voor de toekomst van het kwetsbaar religieus erfgoed.

Collectieanalyse

• Historische context• Samenstelling, opbouw en betekenis van de collectie• Leggen van verbanden tussen gebeurtenissen en objectgegevens• Advies behoud en beheer• Diverse erfgoedwaarden• Waarderingskader: gestoeld op kennis van het kloostererfgoed

Categoriseren

• Kerncollectie: (kunst)historisch waardevol, band met congregatie • Religieus materiaal, weinig erfgoedwaarde maar perfect bruikbaar: Vraag &

Aanbod• Waardevol materiaal zonder band met gebouw of congregatie

• Bij uitgebreidere waarderingstrajecten kan CRKC begeleiden

Herbestemmingsplan

• Wanneer? - objecten kunnen niet meer ter plaatse blijven

• Redenen, bv.- verhuizing- herbestemming gebouw- zorg voor objecten wordt

te groot

• Wat?- o.b.v. inventaris/collectieanalyse zoekt CRKC samen met diverse partners naar verantwoorde bestemming

Herbestemmingsplan

• Kerncollectie (bepaald in collectieanalyse):

– Blijft indien mogelijk bij de congregatie

– Toezicht van het bisdom

– Indien nodig tijdelijk in bewaring geven

– (langdurige) bruikleen

Herbestemmingsplan

• Museale herbestemming:

– Modemuseum Antwerpen

– Speelgoedmuseum Mechelen

– Zilvermuseum

– Gemeente, heemkundige kring

– …

Herbestemmingsplan

• Kerkelijke herbestemming via Vraag & Aanbod

Herbestemmingsplan

Afstoten

• Verkoop (veilinghuis en/of goed doel)

• Wereldmissiehulp,…

• Vernietiging

Zusters van Liefde, Borgloon

Inventarisatie n.a.v. verhuizing klooster te groot

• Begeleidende rol CRKC

- Herbestemming aan de hand van collectieanalyse

- Kunstwerken zuster Hildegard naar gemeente Borgloon

Zusters van Liefde, Borgloon

- Aantal objecten, waaronder textiel

en beelden naar Sint-Odulphuskerk

in Borgloon

Abdij van Waasmunster

Inventaris n.a.v. verhuizing/herbestemming gebouw

• Intermediaire rol CRKC- Zoektocht naar nieuwe bestemming i.s.m. verschillende

instellingen probleem: collectie moest samenblijven

Objecten uiteindelijk overgebracht naar ruimte in hoofdhuis te Waasmunster

Abdij van Waasmunster

- Probleem schimmel en houtborende insecten• Gespecialiseerde firma offerte

laten opmaken na plaatsbezoek te duur!

• Monumentenwacht ingeschakeld plan van aanpak opgesteld- met vrijwilligers probleem

aangepakt - aantal objecten overgebracht

voor behandeling naar provinciaal depot in Ename

Kanunnikessen Heilig Graf, Turnhout

Inventaris n.a.v. verhuizing

• Facilitaire rol CRKC

- Kelderproject: op basis van inventaris selectie

gemaakt voor o.a. Vraag & Aanbod

Kanunnikessen Heilig Graf, Turnhout

Kanunnikessen Heilig Graf, Turnhout

Objecten herbestemd via Vraag & Aanbod

Adviesrapport

• Herbestemmingsopties voor:

- objecten met erfgoedwaarde

- objecten voor kerkelijke herbestemming

• op basis van plaatsbezoek

• omvat geen inventarisatie

• omvat geen collectieanalyse

Betalende diensten

• Inventarisatie, inclusief digitale registratie (kosten bepaald na plaatsbezoek)

• Praktische hulp (transport, waardering en selectie ter plaatse…)

Gratis

• Advies via mail/telefoon

• Advies ter plaatse (betalend vanaf tweede dag o.b.v. offerte)

• Opmaken collectieanalyse = verbonden aan de inventaris

• Opstellen van herbestemmingsplan =verbonden aan de inventaris

• Aanbieden van objecten via Vraag & Aanbod

Uitdagingen voor het roerend erfgoed

Musea staan niet altijd te springen om alles op te nemen

Niet alles kan bewaard worden, selectie dringt zich op!

CRKC kan niet alle problemen oplossen

Uitdagingen voor de toekomst

• Onbekend = onbemind

• Kennis van de religieuzen over de waarde van het eigen erfgoed verhogen = grotere weerbaarheid

• Maatschappelijk belang van de congregaties weer bekend maken

• Breed maatschappelijk draagvlak creëert middelen en mogelijkheden

• Met respect voor de eigenaar, beheerder, gebruiker

• Duurzame herbestemmingen