Democratisering en burgerparticipatie in Latijns-Amerika

12 oktober 2014:

Presidentiële verkiezingen in Bolivia

12 oktober 2014:

Presidentiële verkiezingen in Bolivia

Evo Morales wint verkiezingen

Hoe lang mag een President aan de

macht blijven?

December 2005: overwinning Morales (voor een periode van 5 jaar).

Nieuwe grondwet aangenomen (25 januari 2009). De Republiek Bolivia wordt omgedoopt tot de ´Plurinationale staat Bolivia´.

December 2009 (vervroegde verkiezingen): Morales begint aan zijn tweede termijn (voor een periode van 5 jaar). Volgens de grondwet een president mag maximaal twee termijnen aan de macht blijven. Maar...

Volgens de regering is de Boliviaanse staat --door de nieuwe Grondwet-- ´heropgericht´. Dus, de eerste regeringsperiode van Morales telt niet (´resetten´).

12 Oktober 2014: Morales wint een derde termijn (voor 5 jaar).

Democratie in Venezuela, Ecuador en Bolivia

Trias politica? (scheiding der machten)

Wetgevende macht (Parlement) onder controle

van de uitvoerende macht (regering).

Pers vrijheid en meningsuiting aan banden

gelegd.

Electorale instanties gecontroleerd door de

regeringen.

Rechtelijke macht (justitie) onder de facto

controle van de uitvoerende macht (regering).

Thema’s

Latijns-Amerika en democratie: een moeizame historische relatie.

De ‘dubbele’ transitie vanaf de jaren 1980s.

De valkuilen van de nieuwe democratieën.

De opkomst van populisme en kritiek op de klassieke democratie.

Decentralisatie, gemeentepolitiek en participatie.

Latijns-Amerika en democratie:

een moeizame historische relatie

Beruchte dictators

Juan Manuel de Rosas Argentinië

Porfírio Díaz Mexico

Manuel Estrada Cabrera Guatemala

Anastasio Somoza Nicaragua

Alfredo Stroessner Paraguay

Augusto Pinochet Chili

Regeringen zonder ciudadanos

Sterk ‘staats-centrisch’ karakter besluitvormingsproces (top-down)

Elitisme en geen effectieve mechanismen voor burgerparticipatie.

‘Participatie’, uitsluitend in politiek discours en retoriek

Patronage en clientelisme in plaats van participatie. Eerder ‘representatie van bepaalde belangen’ :

corporatisme en populisme

Democratische tradities: Chili, Costa

Rica en Uruguay

Dictaturen met verkiezingen en

referenda

Adolfo Stroessner, 1954-1989

1988 Referendum:

ja of nee tegen Pinochet

De ‘dubbele’ transitie

vanaf de jaren 1980s

Waarom is het democratiseringsproces dat

in de jaren 1980s aanving zo exceptioneel?

Nooit eerder zijn tegelijkertijd zoveel Latijns-Amerikaanse

landen geregeerd door democratisch gekozen autoriteiten.

Nooit eerder had Latijns-Amerika voor zo´n lange periode

(1980-2014) democratie gekend.

De ‘dubbele transitie’

Politieke transitie

[van dictatuur naar democratie]

Economische transitie

[van staatsgeleide economie naar

markteconomie]

Democratisering in de 1980s

Ecuador (1979); Honduras (1979); Peru (1980);

Bolivia (1982); Argentinië (1983); Brazilië (1985);

Uruguay (1985); Guatemala (1986); Nicaragua

(1989); Paraguay (1989); El Salvador (1989); Chili

(1990); Mexico (2000)

Latijns-Amerika: voorbeeld voor Oost-

Europese democratisering in de 1990s

2002 1986

Tijdelijke of Permanente democratieën?

De Pendulum-beweging (dictatuur-democratie-dictatuur)

Lage Legitimiteit (democratieën met economische malaise; ‘la década perdida’ (het verloren decennium´); schulden)

Rol leger; aanvaarding van nieuwe democratie?

Governability (regeerbaarheid): kunnen de nieuwe democratieën regeren (en de hoge verwachtingen waarmaken?)

´Democracias Pactadas´

Strijd binnen militaire regimes tussen ‘duros’ [hardliners] en ‘blandos’ [gematigden]

Militairen gaan terug naar de kazernes:

A) verdwijnen communistisch gevaar

B) bestaan van gematigde oppositie (compromis)

Garanties:

- Geen judiciële achtervolging (wegens schending mensenrechten)

- Respect voor institutionele autonomie strijdkrachten

Argentijns geval:

Na Malvinas-Falkland-oorlog (1982) is leger

machteloos.

Na herstel democratie (1983) achtervolging

militairen mogelijk.

Andere landen:

Amnestie-wetten (Brazilië, Uruguay, Chili).

‘Punto final’.

Verdeeldheid bevolking rondom mogelijke

berechting militairen.

Militairen laten zware erfenis achter:

Schendingen van mensenrechten + wetgeving

De valkuilen van de

nieuwe democratieën

Democratiseringsproces: ¿Más de lo

mismo?

‘Lage-intensiteit’ of ‘minimalistische’

democratie: formele mechanismen

Angst voor ‘lawine’ aan socio-economische

claims vanuit de bevolking

Gobernabilidad en politieke stabiliteit

Decentralisatie (neo-liberale agenda)

Knelpunten Latijns-Amerikaanse democratieën

Corruptie politieke leiders (en inner circle)

Uiteenvallen van politieke partijen

Dramatische verzwakking van het Parlement

Zwakke rechterlijke macht

Opkomst van demagogische leiders

Constitutionele hervormingen (verlenging mandaat)

Lage graad van governability en accountability

Fragiliteit nieuwe democratieën

Ecuador: Abdalá Bucaram (februari 1997); Ajamil Mahuad (januari 2000); Lucio Gutiérrez (april 2005)

Argentinië: Fernando de la Rua (december 2001)

Venezuela: Carlos Andrés Pérez (mei 1993); Hugo Chávez (april 2002).

Bolivia: Gonzalo Sánchez de Lozada (oktober 2003); Carlos Mesa (oktober 2005)

Honduras: staatsgreep tegen Manuel Zelaya (juni 2009)

Democratie en vrijheid

Bron: Freedom House

De opkomst van populisme en

kritiek op de klassieke democratie

Van anti-neoliberalisme naar

anti (klassieke) democratie

Opkomst van links populisme:

Hugo Chávez (1999-2013†)

Evo Morales (2006-2020?)

Rafael Correa (2007-2014?)

Media Politics

Decentralisatie, gemeentepolitiek

en participatie

Decentralisatie, Gemeentepolitiek

en Participación Ciudadana

Municipalización: Politieke gevolgen

Reductie pressie georganiseerde groeperingen op het centrale

staatsapparaat

‘Atomisering’, fragmentatie op gemeenteniveau

Versterking van stem/rol van de burger (Depolitisering,

individualisering en verzwakking traditionele politieke

organisaties)

Pressie voor Participatie:

‘De onwaarschijnlijke alliantie’

Linkse politieke organisaties en sociale bewegingen. Doel: democratie te verdiepen.

Internationale Instellingen (World Bank). Doel: meer toezicht op handelingen staat (controle corruptie/taken van de staat overhandigen aan lagere overheden en ngo’s om de staat te verkleinen)

Donorlanden. Doel: democratie bevorderen maar ook bezuiniging op ontwikkelingshulp (vooral [kleine] initiatieven van de bevolking helpen financieren.

Municipalización: Verzwakking of

versterking van de staat?

Gemeenten en aanwezigheid van politieke en

administratieve autoriteit

Verbeterde communicatie staat ↔ ‘binnenland’

Bereik nationaal beleid op lokaal niveau

Participatie → Integratie

Burgerparticipatie en GENDER

Burgerschapvaardigheden

Tentamen volgende week

Maandag 20 oktober 2014,

12.00-14.00 uur, Lipsius zaal 011

Herkansing

26 januari 2015, 11.00-15.00 uur, Vrieshof 2, zaal 004.