Суурь судалгааны эхлэл

1

Судлаач: Г.Мөнх-Эрдэнэ

2017 он

АГУУЛГА

• TOP-DOWN аргачлал гэж юу вэ?

• Бизнесийн мөчлөг ба хөрөнгө

оруулалтын боломж

• Стратеги шинжилгээ гэж юу вэ?

2

TOP-DOWN аргачлал гэж юу вэ?

3

TOP-DOWN аргачлал гэж юу вэ?

4

СУУРЬ ШИНЖИЛГЭЭ

• Суурь талаас нь судалдаг аргачлалыг ТОР-

DOWN гэж нэрлэдэг.

• Эдийн засгийн байдал, тухайн салбарын

байдал, тухайн компанийн нөхцөл байдал

гэсэн дарааллаар судална.

• Тэгэхээр эхлээд эдийн засгийн байдал

сайн, дараа нь тухайн салбар өсөлттэй

байвал тухайн салбарт байгаа компанид

хөрөнгө оруулахаар сонирхоно.

• ТОР-DOWN аргачлал Эдийн засгийн шинжилгээБизнесийн мөчлөг, ДНБ-ний бүтэц, өсөлт, инфляци,

ажилгүйдэл, экспорт импорт, гадаадын хөрөнгө

оруулалт, улсын ба хувийн хэвшлийн бонд, мөнгө ба

сангийн бодлого гэх мэт

Компанийн шинжилгээХүлээгдэж буй ашгийн өсөлт, зах зээлд эзлэх хувь,

ногдол ашиг, хүний нөөцийн бүрдэл, ашиглаж буй

технологи, маркетинг, борлуулалтын стратеги,

төлөвлөгөө гэх мэт

Салбарын шинжилгээЭрэлт нийлүүлэлтийн хамаарал, салбарын бүтэц,

өрсөлдөөн, зардлын бүтэц, зах зээлийн багтаамж,

стандарт, шаардлага гэх мэт

Бизнесийн мөчлөгийн мэдрэмжээр нь

ангилах нь

• Компаниудыг эдийн засгийн мөчлөгөөс хэрхэн хамаарч

буйгаар нь мөчлөгийн ба мөчлөгийн бус гэж хоѐр

ангилдаг.

• Эдийн засгийн мөчлөгийн өсөлтийн үед дунджаас их

хэмжээний орлого, ашиг олдог, харин уналтын үед

орлого ашиг нь дунджаас илүү ихээр унадаг бол

мөчлөгийн гэнэ.

• Эрэлт талаас нь харвал мөчлөгийн бүтээгдэхүүн,

үйлчилгээ нь ихэвчлэн үнэтэй байдаг ба шаардлагатай

бол худалдан авахаа хойшлуулах боломжтой

бүтээгдэхүүн байдаг.

• Жишээ нь, автомашин, орон сууц, үндсэн

материалууд, аж үйлдвэрүүд, технологийн салбарууд

гэх мэт.

• Мөчлөгийн бус гэдэг нь бизнесийн мөчлөгөөс үл

хамааран тогтвортой байж чаддаг бүтээгдэхүүнүүд юм.

• Жишээ нь, хоол хүнс, ундаа, ахуй хэрэглээний

бүтээгдэхүүн, эрүүл мэндийн бүтээгдэхүүн,

хангамжийн зүйлс гэх мэт.

5

Жишээ: Мөчлөгийн ба мөчлөгийн бус

6

-1.3%

17.3%

-0.42%

-5.0%

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%ДНБ-ний өсөлт

-1.3%

17.3%

-0.42%

-5.0%

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%ДНБ-ний өсөлт

0.47 0.78

4.71

12.28

19.26

11.39 10.66 10.17

-

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Ремикон ХК

75.00 72.00

190.00 189.00 176.00

99.00 54.00 47.00

-

50.00

100.00

150.00

200.00

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Оны эцсийн ханш

4.38 7.31

15.88 15.66 20.69

33.38 32.60

-

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

40.00

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Талх чихэр ХК

0.83 3.00

0.92 2.00 3.70

13.00 12.30 12.60

18.51 17.38 20.00

-

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Оны эцсийн ханш

Стратеги шинжилгээ гэж юу вэ?

• Салбарууд нь эдийн засгийн

нөхцөл байдлаас хүчтэй

хамааралтай байдаг гэдгийг

мартаж болохгүй.

• Мэдээж хэрэг өнгөрсөнд

байсан зүйл давтагдана гэх

баталгаа байхгүй. Өөрөөр

хэлбэл, өмнөх ашигтай байсан

салбар ирээдүйд ашигтай

байна гэсэн үг биш.

• Иймээс судалгаа тань үргэлж

ирээдүйрүү харсан байх

ѐстой. Компанийн стратегид

зориулсан бизнесийн орчны

нөлөөг тусгасан өрсөлдөөнт

орчины шинжилгээг

“Стратеги” шинжилгээ гэдэг.

7

Макро

орчинХүн ам зүй

Засгийн

газарТехнологи

Портерийн 5 хүчин зүйлт загвар

• Бүтээгдэхүүнийг орлуулах аюул:

Хэрэглэгчид хэрэглээцээгээ

хангахын тулд өөр бүтээгдэхүүн

худалдан авбал энэ нь тухайн

компанид сөргөөр нөлөөлөх юм.

Эх сурвалж: ХХЗХ Эх сурвалж: МХБ

8

35.64 31.47

24.92 23.04 20.52 20.99

05

10152025303540

Bil

lio

ns

МЦХ ХК - Орлого

Портерийн 5 хүчин зүйлт загвар

• Бэлтгэн нийлүүлэгчийн компанид

нөлөөлөх хүч : Компанид нийлүүлж буй

түүхий эдийн үнээ өсгөх эсвэл тоо

хэмжээг бууруулснаас үүдэн, компанийн

үйлдвэрлэл тасалдах, зогсох, улмаар

санхүүгийн хүндрэлд оруулах аюултай.

Ганц бэлтгэн нийлүүлэгчтэй байх нь

компанийн хувьд эрсдэлийг дагуулна.

• НАКО ТҮЛШ ХК:

УТААГҮЙ ТҮЛШ

ҮЙЛДВЭРЛЭХ

– 2008 онд IPO хийсэн

– Дархан хот

– Гол түүхий эд нь

нүүрс

– Нүүрсээ Шарын

голын ордоос татдаг

Эх сурвалж: naco.mn

• ШАРЫН ГОЛ ХК:

ДУЛААН НҮҮРС

ОЛБОРЛОХ

– 2013 оны 9-р сард

НАКО ХК-г

худалдан авах санал

гаргаж амжилттай

худалдан авсан.

Эх сурвалж: sharyngol.mn

9

Портерийн 5 хүчин зүйлт загвар

• РЕМИКОН ХК: 2013

онд зуурмагны жижиг

хэмжээний үйлдвэрүүд

ихээр нэмэгдсэн нь

борлуулалтад

нөлөөлсөн.

• Компанийн зөөврийн

үйлдвэр байгуулж

байгаа нь борлуулалтыг

өсгөх чухал хүчин зүйл

болох юм.

Эх сурвалж: Ремикон ХК

• Шинээр өрсөлдөгчид зах зээлд нэвтрэх

аюул: Шинээр ороход учирдаг хаалт,

саад, тотгороос хамаарна. Нэвтрэх

боломж хялбар салбарууд нь илүү их

өрсөлдөөнтэй байх хандлагатай байдаг.

10

Портерийн 5 хүчин зүйлт загвар

• Хэрэглэгчийн компанид нөлөөлөх

хүч: Хэрэглэгчид хүчтэй байх нь

нийлүүлэгч талын үнэд нөлөөлж,

улмаар компанид сөргөөр нөлөөлнө.

Ганц худалдан авагчтай байх нь

худалдан авагч тал үнэ тогтоох, үнээр

дамжуулан компанийн ашигт

ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлөх

боломжийг олгоно.

• Монголын нүүрсний экспорт Хятадаас

хүчтэй хамаарч байна.

• Нийт экспортын 90 хувь нь Хятадруу,

нийт экспортын 40 хувь нь нүүрс байсан

цаг саяхан

• www.reuters.mn

– China to cut coal use, shut polluters, in bid to

clear the air: …It said it would aim to raise the share

of non-fossil fuel energy to 13 percent by 2017, up

from 11.4 percent in 2012. Its previous target stood at

15 percent by 2020.

– ...To help meet that target, it would raise installed

nuclear capacity to 50 gigawatts (GW) by 2017, up

from 12.5 GW now and slightly accelerating a

previous 2020 target of 58 GW.

– … It would add 150 billion cubic meters of natural

gas trunk pipeline transmission capacity by the end of

2015 to cover industrial areas like the Beijing-

Tianjin-Hebei region and the Yangtze and Pearl river

deltas in the east and southeast. 11

Портерийн 5 хүчин зүйлт загвар

• Өрсөлдөөний эрчим: Тухайн салбарт нь жижиг хэмжээний олон компани байх нь өндөр тогтмол зардалтай, бүтээгдэхүүний ялгаварлалгүй, салбараас гарахад хүндрэл ихтэй байдаг.

Эх сурвалж: frc.mn

12

66 88 114150139137132

177177182212263

378450

518

0

100

200

300

400

500

600

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

20

15

20

16

ББС-ийн тоо

Гадаад хүчин зүйлийн нөлөө:

Макро эдийн засаг

13

-1.3%

17.3%

-0.42%

-5.0%

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%ДНБ-ний өсөлт

-1.3%

17.3%

-0.42%

-5.0%

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%ДНБ-ний өсөлт

0.47 0.78

4.71

12.28

19.26

11.39 10.66 10.17

-

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Ремикон ХК

4.38 7.31

15.88 15.66 20.69

33.38 32.60

-

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

40.00

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Талх чихэр ХК

17.47 20.28 19.59 20.25 28.89

35.36 40.83

48.76

65.93 71.21

88.67

-

20.00

40.00

60.00

80.00

100.00

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Говь ХК

4.38 7.31

53.80

86.87

122.20

222.66 196.78 193.72

198.47 210.11 208.00

-

50.00

100.00

150.00

200.00

250.00

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

АПУ ХК

Гадаад хүчин зүйлийн нөлөө:

Технологийн нөлөө

• Технологийн дэвшил нь салбарыг эрс

өөрчилж чадна.

• Үүний тод жишээ бол компъютерийн

салбар. 1958 онд анх микрочипийг

нээснээс хойш маш хурдан хугацаанд

өнөөгийн түвшинд хүрсэн.

• 1950 оны үед маш цөөн хүн л хэзээ нэгэн

цагт гэртээ комъютер хэрэглэх тухай

төсөөлж байсан.

• Гэтэл өнөөдөр 1.6 тэрбум буюу дэлхийн

хүн амын ¼-нь ашиглаж байна.

14

Гадаад хүчин зүйлийн нөлөө

Хүн ам зүй

• Хүн амын тоо, хүйсийн харьцаа, насжилт

зэрэг үзүүлэлтүүд нь бинзесийн мөчлөгт

маш чухал.

• Жишээ нь, АНУ-д Дэлхийн хоѐрдугаар

дайны дараа 1946-1964 оны хооронд 76 сая

хүүхэд төрсөн нь хүүхдийн, өсвөр насны,

дундаж насны хэрэглээний

бүтээгдэхүүнийг эрэлтийг эрс

нэмэгдүүлсэн.

• Энэ нь 1950-1960 үед өсвөр насныхны дуу,

бичлэг, хувцасны эрэлтийг өсгөж,

• 1970-1980 оны хооронд орон сууцны

эрэлтийг өсгөсөн.

• 1990-2000 оны хооронд тэтгэвэрийн

бүтээгдэхүүний эрэлтийг нэмэгдүүлсэн.

15

Гадаад хүчин зүйлийн нөлөө

Хүн ам зүй

• Тэгвэл Японд төрөлт бага

• Өнөөгийн байдлаар 65 дээш насны хүмүүс

нийт хүн амны 21 хувийг эзэлж байгаа бол

• 2025 гэхэд энэ тоо 40 хувьд хүрч,

• Үүнээс улбаалан өргөн хэрэглээний

бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ эрэлт буурах бол

хөгшчүүдийг асрах эмнэлгийн

үйлчилгээний салбар өсөхөөр байна.

16

Гадаад хүчин зүйлийн нөлөө

Засгийн газар

• Татварын өөрчлөлт, дүрэм журмаар

дамжуулан салбаруудад нөлөөлж чаддаг.

Мөн засгийн газар нь маш том худалдан

авагч юм.

• Чингис бондыг автозам, арьс шир, эрчим

хүч, барилгын салбарт хөрөнгө оруулалт

хийх байдлаар зарцууллаа.

• 8 хувийн зээлийг олгосноор 1м2-ын үнэ

20%-30%-иар өслөө.

• Тамхины хуулийг баталсан нь тамхины

үйлдвэрлэл 2013 оны 6-р сарын байдлаар

жилийн 40 хувиар, импорт 17 хувиар

буурахад нөлөөллөө.

• Арьс, шир боловсруулах салбарт зээл олголт

их байна. Булигаар ХК, Монгол Шевро,

Дархан Нэхий зэрэг компаниуд зээл аваад

байна.

17

Гадаад хүчин зүйлийн нөлөө

Засгийн газар

• IMF-ийн хөтөлбөрт хамрагдсанаар онцгой албан татварнэмэгдэнэ. Энэ нь архины борлуулалтад хэрхэн нөлөөлөхвэ?

• Таван толгойн хэлэлцээр амжилттай дуусч гурван улсын консерциум ажиллахаар болвол ММС-д хэрхэн нөлөөлөх вэ?

• 850 сая ам.долларын зээлийг Японоос авахаар боллоо. Үүнийг юунд хэрхэн зарцуулах вэ?

• Гарцууртын ордыг эдийн засгийн эргэлтэнд оруулахаар болвол Сenterra Gold-ийн ханшид хэрхэн нөлөөлөх вэ?

18

19